Migne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.

France. [Acte royal (Recueil)]Saeculum nonum. Carolini scriptores qui in Ecclesia latina floruere. B.
Caroli Magni imperatoris Opera omnia, juxta editiones memoratissimas Baluzii,

Pertzii, Cajetani, Cennii, recensita et nunc primu.... 1851.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

GURSUS COMPLETUS
SIVE
BIRLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA,UNIFORMI8, COMMORA, OECONOMIGA,
OIMUM SS, PATttUH, DOCTORUM SCRIPTOHUMQUE ECCLESIASTICOMM

QUl
AB ;EVQ APOSTOLICO AD INNOGENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OJINIUMQVJE EX.STITERE MONUMENTORUM CATUOLICJE TRADITIONIS,PER DUODECIMPRIORA
ECCLESIJE SJECULA,
JUXTAEDITIONCS INTERSE CUMQUE
ACCCRATISSIMAS, NONNULLIS CODICIBUSMANUSCRIPTIS
COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
DISSERTATIONIBUS,COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIEUS CONTINENTERILLUSTRATA
;
OMNIBUSOPERIBUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONCS QU.E TRIBUS N OVISSIMISSXCULIS DEBENTURAIISOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
1MUCIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJCSMOJICNTI
SUBSCQUENTIBUS, DONATA \
CAIMTULIS1NTRAIPSUM TEXTUM RITEDISPOSITIS,NECNON ET TITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEMSUPCRIOREM
DISTINGUENTIBUSSUEJECTAMQUE MATERIAM SIG3IFICANTIBUS, ADORNATA;
ORERIBUS CUMDUBHS TUMAPOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEU
ECCLESIASTJCAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
IU0I1USISDICIRUS GEHERALIBUSLFLCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUMJ QUOCONSULTO, QUIDQB!»
URUSQUISQUE PATRUM1N QUODLIBET THEMA SCRTPSERITCHOINTUITU CONSPICIATUR;ALTERO
SCIUPTURÊ SAGRÊ, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUMQUINAM PATRCS
ET IN QUIBUS OVERUM SUORUM XOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTUR<ETEXTUS COMMCNTATI SINT.
EHITIOACCURATISSIMA, C-CTERISQUEOMNIBUS FACILEANTEPONENDA, SI PCRPENDANTUR 4 CIIARACTCRUMNITIDITAS,
CIIARTÊQIALITAS, INTEGUITAS TEXTUS,PERrECTIO CORRECTIONIS , OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
TUMNUMEROS, F0RMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE1NTOTOOPERIS DECURSUCONSTANTER
PRETIIEXIGUITAS,
MJIILIS, PR7ESERTIMQUEISTACOLLECTIO, UNA, METIIODICA
ETCIIRONOLOGICA,-^-^-N.
SJ2\fENTORUM rRAGMENTORBM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLICSPARSORUM, ' Wp£\
PIUMUM AUTEM 1N NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OJPERIBUS AD OMNES&TATES,
LtfCOS,LINGUAS PERTINENTIBUS , COADUNATORUM. * f~^\%Z\
rORMASQUE / tP \>P\
SERIES SEQUNDA,
m QUA PRODEUNTPATRES, DOCTORESSCRIPTORESQUE ECCLESI^ LATlNiE **
A GREGORIOMAGNOAD INNOCENTIUM III. y.
ACCURANTE J.-P. MIGNE, \
BIBE.IOTHEC2: CLERJ ONIVERSiE,
SIVE
CUHSUUMCOMPLETORUM ^SCIEHTIffiECCtKSUSTICÊRAMOSEDITORE
|N SINGULOS
PATROLQGL5E TOMUS XCVIII.

OPERUM BEATI CAROLI MAGNI IMPERATORIS
TOMCSSECUNDUS.
VENEUNTBUO YOLUMINA16 FRANCISGAIXICJS.
PARISIIS EXCUSUS, VENIT APUD EMTOREM,

IK VIA DICTA VAWOISE, PROPE PORTAM VULGO PlZiVFEli NOMINATAM,
SEU I>ETIT-MOIVTUOl'GE.
1851
S.ECULUM NONUM.
CAROLINI SCRIPTORES
QDI
IN ECCLESIA LATINA FLORUERE.
B. CAROLI MAGNI
IMPERATORIS
OPERA OMNIA
JUXTA EDITIONES MEMORATISSIMAS BALUZII, PERTZII, CAJETANI CKNNU,

BECENSITA
ET NUNC PRIMUM IN UNUM COLLECTA.
AGCURANTE J.-P. MIGNE,

CliEKI UNIVERS/E,
BIBIiIOTHEGJE
SIVE
CCRSDDMCOMPLETORDM
IN SINGDLOSSCIENTIA3ECCLESlASTICiE
RAMOSEDITOHB.
TOMUS SECUNDUS
CONTINENS B. CAROLI MAGNI CAPITULARIA ET PRIVILEGIA.
VENEDNTDUO VOLDMINA
16 FBANCISGALLICIS.
PARISIIS EXCUSUS, VENIT APUD EDITOREM;

IN VIA DIGTA D'AMB0ISE, PROPE PORTAMVDLGO PENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTRODGE.
1851
«ELENCHUS
HUJUS
•~ ~ TOMI NONAGESIMI
<- OCTAVI r
]
BEATUS CAROLUS MAGOTJS, 1MPERATQR AUGUSTUS.

0PERUM PMNIDMPARTIS PRIM2GCONTINUATIO , SEU CoDICIS DIPLOMATICI SECTIO TEflTIA,
* —
])10NUMENTA D0MINATIONIS PONTlEICIiE,SIVE CODEXCAROLINUS.| %
Epistolffi Romanorum pontificum Gregorii III, sancti Zacharia?, Stephani II, Pauli I, pseudo-
papas Constantini et Adriani I. I 6&r
Provinciale vetus, sive Ecelesiee umversa, provmciarum notitki. | 457
' " "
Liber Censuum gcnuinus. , 4-75
I " "
Epistola? de papa Leone ad imperatorem Caroluru rnissas. 517
- 579
Privilegium Ludovici imperatoris de regalibus conQrmandis papa? Paschali.
Exeanplum privilegii Ottonis imperatoris de regalibus beato Petro concessis. . 603
Exemplum privilegii Henrici imperaloris " de regalibus beato Petro concessis. 625
Carlula comitissae Mathilde. 659
Rifdolphi I Csesaris Augusti Epistdlarum libri tres. . _ 701
0PERUM OMNIUMPARSSECUNDA.—SCRIPTA. 993
Sectio prima. — Epistolea. Ibid*
Sectio secunda. — Libri Carolini quatuor. 941
Sectio tertia. — Carmina. 1349
APPENDIXAD OPERA OMNIABEATICAROLIMAGNI.—CAROLINA,SIVEVARJ> AD CAROLI MAGKI
GESTA,CULTUM,FAMAMET LAUDES "
PERTINENTIA. 1357
Sectio pritna. — Liturgica. - Ibid.
Sectio secunda. — Historica. 1369
"
Sectio terlia. — Poetica. i 1433,
Addenda ad beatiCaroli Magni diplomata authentica quasad partes Italiaispe^tant. 1447
Ex Ijpis MIGNE,au Pclil-Mouiraug^T"

B. C&HOLI MM.QtNl
IMPERATORIS
CODICIS BIPLOMATICI
SECTIO TERTIA.
MONUMENTA DOMINATIONIS PONTIFICI^,

SIVE
CODEX CAROLINUS»
(Juxta Cenniieditionem.)
€$Ut<>to b&Urttxla.
ACREVERENDISSIMO
EMINENTISSIMO DOMINO
D. DOMINICO PASSIONEO
S. K. E. PRESBTT. CARDD.PRIORI TIT. S. LAURENTIIIN LUCINA, SEDIS APOST. BlBLIOTfiECARIO,
'
SUMMOPONTIFICIA LITTERISBREVIBUS. " ô l„
Romanorum ponlificum litterse ao. Francorum reges Pippinum et Carolum Magnum de maximis incre-
menlis quse aposlolicse sedis dominalui per eosdem accessere, el Rudolphi regis Romanorum epislolse
de imperaloria majestate Romanique imperii prsecipuis rebus, demum aliquando prodeunl in lucem, Do-
msicc CARDINALIS EMiNENTissiME, le asserlore, te palrono. Illas quidem ab Ecelesise Annalium parente
taudiu tamque inutililer conquisitas Gretserus posl ejus mortem emisit. Quas vero emisit? nempe exscriptas
negligenter, licenter emendatas, inopporlune comptas, uno verbo alias ab autographo ATindobonensi,sive a
Codice Hlo genuino, qui ab auctore Carolo Magno nomen muluatus, Carolinus nuncupalur. Quamobrem
Lambecius easdem improbatas ac semirefeclas commisiLprelo, tametsi labori immortuus non vulgavit. Tertio
demum ex autograpbo exeeptas, numerisque ommbus absolulas, a Genliloto, qui Lambeeii curam minus
exactani deprehendit, Felicitati tuse paratas fuisse crediderim. Cum enim tibi, aliis pro sancta sede muue-
rfeus gloriose perfunoto, legatio ad Csesarem decreta fuit, postquam Gentilotus obierat supremum diem, tu,
EMINEMISSIME CARDINALIS, qui alibi viros principes litteratosque omnes prseclaris excelsi animi lui dolibus
lilri devinxeras, Yiennse gratiam Csesaris iniisti. Quare omnium ordinum auguslse illius sedis familiaritate
utens, non modo eveoius omnes Carolini Codicis discere, sed Lambecii et Gentiloti conatus solerter expeditos
cousequi, quod sane magnum ac singulare ,est, poluisti. Rudolphi vero epistolas a Seyfrido abbate
Zweylalensi colleclas, Lambecio incomperlas, ab aliis temere vocatas in dubium, tute, in monasterii
Zweylalensis Tabulario deprehensas summaque cum lide descriptas Yienna in llrbem redux tecum at-
tulisti. Utrumque autem codicem, et Carolinum juxta veram autographi Yindobonensis lectionem, et
Rudolphiuum ineditum, insigne amoris lui erga Romanam Ecclesiam monumentum, vix Romam, ad re-
rum prseclare gestarum pivemiuin, evocatus edidisses, nisi assiduis-ministerii occupationibus magnse tusc
cogiiationis vota distinere ad hunc usque diem coactus esses. Nosli enim optime, duobus hisce cardi-
nibus Ecclesise dominatus originem, incrementa, perennitatem; certamque indolem, ac flnes certos Ro-
mani imperii versari; nosli imc, veluli ad Lydium lapidem, opiniones hallucinationesque aliorum alias
admotum iri: ac demum nosti, te Romanse Ecclesise adeoque beaii Petri successorum dominalionem su-
premam Romse cselerisque in suis ditionibus, ab ipsa origine, quod Baronius non poluit, exlra omnem
aleam positurum. Ea propler me, quasi socium laboris adhibere non dedignatus, ut tale tanlumque ob-
sequium sanclse sedi una tecum prseslarem voluisti. Ego vero admirabilis luse menlis prsesidio fultus,
prseterea copia documentorum ex celeberrima tua bibliotheca munitus, magna cum alacrilate per seuten-
tiarum et rerum barbariem abdita pontificum el regum penetralia ingressus, nudam inde vcriialem elicui,
unde erudili nostrorum temporum scnptores, irioffieiosaGretseri editione freti, tam multa ex sensu suo
depromere non sunt veriti. Quanta hinc accessio, EMINENTISSIME CARDINAHS, egjvgiis luis Iaudibus fiet ?
Fallax quidem cerle non fuil prseclara illa de te opinio, cum Gallia, Belgium, Hohandia nulloduro publico
sanctae sedis munere fungentem suspexer.e; cum doclores Sorbonici virigue illuslriores e congregaiioue
gancti Mauri, ac prse aliis Mabillonius et Montefalconius, florenlem setaiem luain adinirabantur; cumque
-- "
PATROL.XCVIII. 1
-1 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOffl. 43
iidem ac prsestantes alii viri eam mcritis ornatam prseconiisposteritati mandabant. Res enim prseelare ge-
stse in variis diulurnisque muneribusp.ro sancia sede susceptis,gloriam tibiêompararunt riullo unquani lem»
poreinter homines moriturari,!?At iiulic dieniqiic"jussiiuin lanctae sedi, atque ea quse magni priucipes beato
Pelro ejusque successoribus p"romercecleanimarum suaruni s'unYelargiti, 'singulari atque ineluciabili ratione
asseruisse, ld vero ad immortalem quoque gloriam in ccelis,quseunice appeienda est, felicemtibi adiLumpa-
teiaciet. Hanc equidem post longam annorum seneni tibf oniinor, sub cujusauspicio quidquid, pro exiguse
mesementis acie, tuis hisce monumenlis adjeci, in lucemprodit,
EMINENTJLE TDJS,
- ~ Humillim.
' ' et qbsequenliss.servus
-
""j cliensque addiclissimus
CAJETANCS CENMDS.
i
PRÊATIQ.
I. Cumceleberrimusjurisconsultus Janus Yincentius A eonfirmata dicitur a Carolo Magno; eademque decla-

Gravina Romani maj'estatemimperii usque adAugu- ratur supposititia (Golclast., ibid., pag. 226; Lunig.
siulum persecutus esset, hssc pauca adjecit in fine., ibid., p. 7, et Spjc, p. 140).
(de Rom. imp. lib. singular., eap. §0): « Be vafia- II. Iufirmis adeo fundamenlis, seu potius eorum
tione autem ipsius a Carolo Magno, el a Germanici. ru.deribus, nam prorsus excisa esse neminem latet,
regni mistura, si vita et facultas dabitur, peculiari juris publiei assertores Inhserent. Ponunt primo
tractatione disseremus. J Et vita et facultas defuisse (Slruv., Syntagm. J. P.limp. Rom. Gernu, § 3, p. i)
videntur: nihil enim ab eo scriptum reperitur de im- imperium Romanum a' Carolo Magno acquisitum,
peratoria majcstate, quse post annos 32S in Carolo. deindeab Qllone Magno.denuovindiealum, perpetuo-
Magno revixit. Quod ille non potuit, j*urisconsu!ti quejurecumregno Germanico ila conjunctum, utet
Germanici uberrime prsestiterunl: nam, Struvio et nomen suum in istud transtnlerit. Post hsecin plures
Monzaiiibano seu Puifendorfio facem prseferentibus, periodos imperium ita lexcogitatum dividunt: 1. ab
nova in dies volumina emiiiunl in lucem de jure Ottone Magiio ad Henricum IY, Germaniseregem;
publico imperii Romano-Germsmiei. Fun,damenta, quo tempore ab Ottonejet successoribus, more Caro-
quibus inhsereant, aGoldasloetLunigio suppeditan- lingiorum, summum imperium in pontifices, senatum
tur, quse cujusmodi sint, audienduni ab eorumdem R P> Q. R. el sanctse sedis patrimonium, absque Ro-
uno, PelronimirumLudewia; (Reliq.ms.Dipl.,tom.l<, manorum pontificum conlradictione, exercitum esse
jiroef., § 55 et 39) veritalis teste inlegro, hacjn re. contOTdunt. 2. Alteram periodmn ad Friderici II
Loquens isle auctor de falsis ac suspectis diplomati- oliitum an. 1250 perducunt. 3. Hinc coepisseaiunt
bus : i,Utinain, inqui^, effugerenl hanc notani volu- foiiestum Germaniseinterreginim 25 aimorum, a cu-
mina Goldasii atque Lnnjgii in tanto tamque utili di— jus iiiilio.acLAureambullamCaroli IV, per an:,os am-
plomalum ajiparatu!» Ac de utroque singillatiai i jjlius ccntum, ad 15S6 tertâm periodum ducvnt. Se-
«Id pplius agii (Lunig.) ut omnia conferciat sine dis- cundam el tcrliam periodum impcrjo infaustam de-
crimineet selecl,u. i De Goldastoauteni: « Altera pingiint: nam labefactatum aiunt imperium iliud.
fere pars commentitia et falsa . . . Merito desidei:a-_ |umipum a sancto Gregprio YR, at,nonnisi Caroli Y
lur in eo selectusêt ars secernendi vera a falsis. cctatepontiflcemagnosci ccepluniRomse,Romsmique
Hinc ex eo laudata dinjomata fidei sunf,suspeclse. » territorii dominum, contendunt: ac tempore inler-
Quamobreni Baronius, Pagius atque omnes erudjij, regni sepiemviralem,senjaj.umccepisse,unacumGer-
ne Muratorio quidem exceplo, putidissimos illos fetns maniseprincipum potestrate, et Caesaris auctoritatem
prse aliis rejiciunt, seilicet Legem regiam seu eon- tam m ssecularibus quam ecclesiasticismagis magis-
sQtutionemAdfiani, qua Carolo Magno concedujatur <1 que labefactalam esse ajutumanl. Insequenlibus pe-
anno 7-74tam multa ab omni flde abhorrenlia (Gol- riodis agunt de imp- Gefmanici majestate tum Aurea
dast, Const. imp., tom. I, pag. 16; Luuig., Cod. II. bulla, tum scriplis aliis legibusfirmata, quas minjuie
DipL, tom. I, pag. 1) ; Leonis 'VIII, pseudo-ponljflcis • ad rem nostram facientes volens ac lubens prditer-
decrelum, quo ipse una,cum scuatu P. Q. R. incre- mittani. Secus esl de iprioribus u-ibus-jquse. q;jia
dibiha concedunt Ottoni I anno 963 (Lunig. ibid., p. suppositionibus tum relatis, tmn aliis piuKibusjniHQ-
3, et Spic. eccl. cont. i{, pag. 66); Senatusconsulta ris notse nitenles, imperii'Occidenlalis redi;>i-.ifai-
duo, per qu3sab iisdem per.mittu.ntur Otloni electio sam indolem oblrudunt, Romanorum ponlifjcum, re-
Romani pontificis,invesliturse episcoporum, et omnia gumque, alque iniperatorum lestimoniis repugnanti-
lemporalia sanclse sedi donata a regifius et Imperato- bus, sequa trutina pensandsemihi erunt aiversus lla-
ribus resti.tuuntiir," lrislpria omni reclamante (Gol- lum scrlpt.oremmagninpminis, qui tanlo cumItalicss
dasl., Const.imp., lom. I,, pag. 221 seq.; Lunig., juyentu.tisincommodosiipppsitionum,quas latetur et
Cod. li. Dipl., p. 6, SjAc.eccl., p. i, p. 139); et Ot- rejicit, sententiam fere omnem amplectilur:, pi;se-
tonis III constitutionem qua patnmonium Ecclesise terea una cum jurjsconsliltis Germanicis monumenta
coustituitur cerlis ex civitatibus; donaiio Constanlmi certa, queis imjierji veraîndples et (tomiiujum.sanctse,
i3 COD.«i)IPLOM.— MONUSL,ETC, SEU CQDEX CAROLINUS. — CENNIl PRJSFATIO. U
sedis exlra omnem aleam ponuntur, in dubium vocat. A imperii, s_edregaorum Caroli imperatoris meminisse
a-utfalsi arguil. cpmperies. Quin etiam ipse Carolus tum in divisiono
III. Pergralum id lllis accidisse fldem faciunt im- regnorum inter fllios , tuin in testamento, anno 811,
mensa hujusmodi librorum et tractatuum copia, qua de suis regnis decernit, nullatenus de*imperio. Et
fere; obnjimur, post edila Italicarum Antiquitatum cum Aquisgrani convocatis regnl proceribus, tam ec-
sex magna volumina, et minora duodecim Annalium clesiasticis quam laicis, Ludovicuiri Aquitanise regem
Iialise, guaesuum etiam in idioma transtulerunt, ut sibi successorem elegit (Theg., c. 6) conceplis êr-
Ialiqs paterent alcpieinlellectu facilipra cuique essent bis eosinterrogavit: «S,ieis jriacuissetulnomen suijm,
in iis contenta»;necnon aliquis ejusmodi conatus Italo idesl imperiuni fllio supLudewicp tradidisset.»Idem
eidem auclori dicatns adversus aposlolicaa sedis do- sic imper. desigriatus in Aquilaniam i;ediit, «et Do-
minium, ex edilis iis voluminibus expressus. Tan- minus imperator tenuit regnum et nomen suupj ho-
tam ego licentiam si vellem compeseere, aqua*mlun- norifice, sicut dignum erat. i Post Cafoli riiortem
.derem. Id tantummodo nilendum mihi esse video, ut Ludovicus (Idem, c. 8) «venit Aquisgram paiatium,
opinionem omnino falsam de sanctse sedis dominio, et suscepit omnia regna quse Deiis LradidiLpatri suo
ob male perceplam indolem imperii, sive, ut melius .sine ulla conlradiclione.» Exils omnibus legatrones
dieam, imperalprisedigniiatis in Occidente instilutae, B accepit, Beneênlanorum quoque (Ibid., cap. 11 seq.)
seu instauratse a sanctp ppntifice Leone IU, lot scri- et ex regno Italiaeipsum regem Bernardun), quem
plpruin csetera eruditor.um atque acris ingenii lucu- post prsestitum fidelitatis juramenlum" in ItaTianire-
brationibusposthabitis, patefaciam. Ila siquidemlla- misit. Duobus primis fegni aririis regem et princl-
licsesallem juvenluti consnllum erit, ne alienum se- pem appellalum invenies; at anno 816 Slephanus IY,
cjnalur erTorem, aut per devia incedens ad rectum Leonis successor, in Fxanciam se coriferens (lbid.,
tramitem reducatur. Id vero per me fiet monuinenta c. 18J, « coramcleroetorimipopuloconsecraviteum,
mirinie dubia proferendo, ex quibus liqueat sanctum et unxit ad imperatorem, et eoronam auream niirae
pontiflcem non transtulisse nec innpvasse imperium, pulchriludims et preliosissimis gemmis ofnatam,
quod scilicet in Oriente perseveravil, nec pontificii quam secum appoftaverat, posuit super caput ejus.
j*uriserat aut voluntatis illud exstiuguere; ulLeonis Et Irmirigardam reginam -appellavit Atigustam. i
suecessores comprobant, qui Orientale imperium Ifinc Ludo3'icus". regis nomine obsoleto, imperator
minime detrectaverunt: sed instituisse, vel insiau- dici coepit.
rasse imperatoriam dignitatem, ut sibi suisque suc- Y. Quse cum vera sint, at sunt cerfe verissima,
cessoribus ac ditionihus sanetse sedis prospiceret, nequicquam annalista Italus (an. 806) unam"e suis
contra subditorum audaciam. Quis enim credat per- '-' falsis opinioniBus projicii, seque ipse' teste probare
dere eum ôluisse summam Romariorum pontificum, nititur Carolum nil de ufbe et ejus ducatu agefe in
qui eum prsecesseranl ac secuturi eranl, potestatem? ea dhisione, qula illi resef\abatur, qrii designatus
Quis putet tanluni faeinuS aponliflce sanctitatis gloria postea esset Romanorum lmperator' Et anno 813,
celebraxissimoperpetralum esse, ul principi aposto- cum nomen impefatoris ffibuiumfuilLuaovico pro-
loTum aulewei quod rex Pjppinus senlel oblalumre- cerum Francorum cOnsensu, jure conjici posse' ait
ligioni duxit imperatori OTienlis concedere, et tam minimeidprsestitisseCarolum iriconsuljoLeone pon-
ipse quam filius Carolus divo' Petro adversus Lango- liflce. Conlinuo aulem subdit: «"CerteisFrancisnon
bardos invasores validissimis exercitibus vindica- referebat acceplam dominationem Urbis, nec maje-
runt ? statem tituli, et gradus imperatoris,» ut sonat ver-
IY. Iiaque non imperium, sed imperatorem in Oc- nacula ejus senlenlia Latine reddita. Tam alle sede-
cidenle sanctus Leo 111inslauravit. Cujus rei lestis bat illius animo falsa hsec opinio de dominatione Dr-
inlegerrimus est Ludovieus II, in epistola celebri ad bis! Falsum utrumque: nam Carolus"in divisiojie
Bas liumimp. Orientis(Baron.,87l", n. 51; Duchesne, regnorum, ubi qua^cunqriPerant juris sui inler filios
Script. Franc, tomffl, p. S55), qui simu.lveram in- U distribuil, Romam ej*usqueducatuiii, quse pontiflcisc
dolem instauratse dignitalis declarat: i Carelus, in- - dominalionis erant, non ausus est illoTum cuiquam
quit, Magnus, abavus noster, unclionehujusmodi per tribuere, sed cunctis ex sequo defendenda, quod erat
summum ponlificem delihulus, primus ex gente et patriciatus, ,et postmodo imperatorise majestalis mu-
gene:logia ilostra pietale hi eo abundanle et impe- nus, mjunxit: t Super omnia auteiri, iliquit, jnbgmus
rator dictus est, et Christus Domini factus est. t Re- ut ipsi tres fratres curam el defensionem Ecciesise
nuensque Grsecomorem gerere, qui Francorum im- •sancti Petri simul suscipiant, sicut.-qtlondamab avo
peratoremappellari eum volebat, finemrenovatseejus- nostro Carolo, et beatse -memorisegenitore Pippino
dem dignitatis patefacil: «AHomanis enim lioc no- rege, el a nobis postea suscepta esl, ut-eam cum Dei
men et dignitatem assumpsimus, apud quos nimirum adjutorio ab hostibus defendere taitantur; ef justitiam
primo tanlse culmen sublimitatis et appellalionis ef- suam, quantum ad ipsos pertinet, et ratio postula-
fulsit, quorumque genlem et urbem divinilus guber- verit, habere faciant.» Qusetotidem iere verbis Lu-
uandam, et matrem omnium Ecciesiarum Dei defen- dovicus Pius suis et ipse flliis prsecepit. Ex primo
dendamatquesublimandam suscepimus.» Eapropter aulem hoc capite aliud pendetqubd annalislacoftn
Theganum-aliosque Carolinse sciaiis scrip'orcs non jectando extundit. Qusedmula riianibug ipsi/ tene-"
" " "' "
iS B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO UlL 16
bimus auctoritale monumentorum, quse proferam., A adjecto in flne principum imperii electorum diplo-
Interim Ludovicumn Basilio significare audimus, se mate, quo Rudolphinumprsedictumconfirmatur, non-
non dominari, sed gubernare, et defendere Urbem. nihil ab editis discrepanle. Cumque ex monuuiento
Quseduo tam nccessaria erant ad imperatoris titulum isto quantivis pretii 1 prsecipua capita bullseAuresenon
assequendum, ut Carolinis ipsis relictis, si ofiicio •de- modicum lucis accipianl, per tres illas periodos'a
erant, aliicollatam eam dignitatem compertum sit at- Struvio excogitatas ab anno primo Ottonis Magni
que exploratum. 962, seu per annos 594, usque ad 1556, Germanicum
YI. Et vero in serie Augustoruni inter Carolum imperium cilra omnem suppositionem suis cerlis iini-
Crassum et Arnulphum Carolingiorum ultimum, et bus circumscriptum tenebimus, veramque ejus in-
Guidonem Spoletanum ducem a Stephano Y inaugu- dolem prsecedenlibus monumenlis perceptam magis
ralum, et Lambertum illius filium a Formoso (an. ac magis confirmatanr inlelligemus. Ditionem vero
891 seq.) sex circiter annis imperatoria majestate apostolicsesedis post tpl tamque diuturnas Rudolphi
fulsisse eruditi norunt. Perinde est de Ludovico III prsedecessorum invasiones in slatum prislinum resti-
Burgundiserege etBerengarioduceForojuliensi, aBe- lutam ex Rudolphino codice deprehendemus. <*umque
'nedicto IVet JoanneX coronatis. Sed quod maxime ejus origo et incrementa omnia, prseter donationem
nolari oportet, cum Berengario decedenle imperatoria B Malhildicam, pateant ex Codice Carolino, qui impe-
majeslas annis siluit duodequadraginta, Romsetyrau- ratoriam dignitatem anrio800 inslilutam prsecessit:
nidem occupantibus comilibus Tusculanis, Agape- hinc est quod utriusque codicfs auctoritate, et regum
tus II Ottonem Germanise regem aecersil adversus Francorum tempore, el sub Auguslis tam Carolingi-
Berengarium alterum, cujus praepotentiaEcclesiseres cis quam Germanis eamdem dilionem eademquejura
etpersonse admodum vexabantur; at de Ecclesia sasiclsesedis fuisse comnertum eril. Prseterea iidem
oplime meritum diademate imperiali redimire per codices faciunt fldemminime dubiam tribus diploma-
eosdem lyrannos ei nonJicuil. Forte post annos cir- tibus, quse nullo jurevocantur in dubium, quia neque
citer decem Oetavianus comes Tusculanus ad Ponti- indoles imperatorise majestalis a Leone III institutse
ficale fastigium ascendit. Tuncvero Ottonem iterum velinstauratse percipitur; nec varii ditionis tiluli seu
accersilum, pactisque non paucis nec modicis rebus capitasecernuntur; nec denique disciplina ordinatio-
opportunius explanandis, Joannes XII (ita enim vo- nis pontiflcisealio temporealia exploratur. Nuncde
cari voluit Octavianus) solemni rilu in basilica Yali- skigulis monumentis dicendum ahquid.
cana hunc primum ex Germaniseregibus imperalo-
§ I. De L
CodiceCarolino.
rem coronavit. Postea vero Germanise ipsi, quod
C !
de Francise regnis non evenerat, imperii nomen est Yffl. CodexCarolinîS merito aciem ducit: ab eo
factum. Romano-Germanicum jurisconsulti appel- siquidem csetera omnia pendent. De prima illius edi-
lant, quse res ad noslrum inslitutum, ut aiebam, non ti®ne accurate Lambecius, ubi verba facit (Comm.
spectal. Istud enim accidit post Auream bullam, quse de Bibl. Cces. Vindobllib. i, p. 62) de Tengnagelio
tertiam ex supra memoratis penodis claudit; nec aif.gustse illius bibliothecseprsefecto : « Ej'usdem, in-
cilra easdem venire, quatenus patietur liistoria, cer- srait, bonitati debel posterilas volumen epistolarum,
lum mihi est ac deliberatum. Ilaque aut imperium quas Roniani pontifices Gregorius III, Stephanus III
memoretur apud anliquos scriplores, quod raro fa- (il), Zacharias I, Paulus I, Stephanus IV (ffl), Adria-
ctum invenietur a Francis, aut imperaloris nomen nus I, et aniipapa Conslantinus, miserunt ad princi-
insigne, semper imperatoria majeslas a Leone III pes et reges Francorum Carolum Marlellum, Pip-
instituta vel instaurata accipiatur necesse est. Fun- pinum, et Carolum Magnum, olim quidem sludio
damento autem Struvii et aliorum de imperio a el cura ipsius Caroli Magni collecium; anno au-
Carolo Magnoacquisito, et ab Ottone I ilerum vin- tem 1615 a R. P. Jacobo Gretsero Ingolstadii in-4°
dicato nihil' inlirmius , nihil a veritale omni magis editum. Codex ms. membranaceus antiquissimus, et
abhorrens, qnod monumenlis planissimum faclum iri D hactenus in orbe terrarum unicus ex quo epistolse
confldo. illsedesumplse sunt, asservatur etiam nunc in biblio-
Y'U. Ea vero sunt omninoseptcm, jam ssepiustypis theca Csesarea inter jcodices historicos latinos nu-
vulgata. 1. Codex Carolinus, seu epislolse99 aCarolo mero centesimus nonagesimus oclavus, et, ut ex
Magnocollectse, quasRomani pontifices quinquaginta scriptura et aliis circumstanliis evidentissime appa-
annorum spatio a 759 ad 791 in Franciam miserunt. rel, sine controversia jipso imperatoris Caroli Maani
2. Leonis III epistolse decem ad Carolum imperato- scvo scriptus est. Quod autem ex hoc bibliolhecse
rem conscnpise, quseHermanno Conringioreferuntur Csesaresecodice editio R. P. Gretseri prodierit, te-
acceplse. 3. Diploma Ludovici Pii. 4 et 5. Diplomata stalur ipse in fine Prsefationis ad lectorem his ver-
Ottonum primi et secundi, ac sancti Henrici. 6. Do- bis:« Unum addo, etc.1vIdem alibi (Ibid., lib. i, p. 522)
natio seu charlula comitissseMalhildis. 7. Et Ru- de eodem Codice: « Cselerum per quam varias re-
dolphi magni progenitoris Auguslissimaedomus Au- rum vicissitudines, et quo tempore ac riiodo idem
slriacse diploma. 8. Hisceautem jam edilis singulare ille prsestantissimus codex tandem pervenerit in au-
unuin accedit ineditum, codex videlicet Rudolphinus, gustissimam bibliothecamCsesareamYindobonensem,
quof26 epistolse continentur fere omnes Rudolphi, jd mihi prorsus est incognitum. Primus aulem jam
1? COD. DfPLOM. - MONUM.,JITC, 'SED CODEX 6AR0LINUS. v- CENNII PRÊFATIO. 1&
memoralus summorum ponliflcum epistolas ex eo A necessaria est editio puri puti codicis Yindobonensis.
deseribi curavit vir cl. Sebastianus Tengnageliusi At prosequamur Codicis editiones alias : de ooslra
augustissimse bihliothecse Csesarese terlius ante me! enim opportunius dicendum erit.
prsefectus, easque publicandas misit ad R. P. Jaco- X. Annis duodetriginta post primam hanc editic-
hnm Gretserum Soc. Jesu celeberrimum theolojum L nem, Codex iterum vidit lucem Lutetise Parisiorum
cujus cura postmodum Ingolsiadii typis Andrese An-- per Sebastianum Cramoisy an. 1641, curante Fran-
gelmarii anno 1615 in-4° editse sunt. Quo nomine, cisco Duchesne Andrese filio (Scr. Franc, tom III,
licet utrique suam deberi laudem haud abnuam, ne-• pag. 700), qua editione usus est Labbeus in Colle-
cessario tamen monendum est, operse pretium fore, ctione conciliorum, aliique. Cum vero haec nihil novi
si prima illa editio de integro accurate conferatur habeat, sed Gretserianam omnino referat, pro una
cum ipso supra memorato codice authentico. Quod1 eademque haberi debet. Perinde est de nupsrrima
enim is qui eum descripsit nimiam in nonnullis locis; typis Parisiensibus nitidissimis curata a PP. Bene-
corrigendis et mutandis sibi arrogaverit licentiam,, jliclinis in nova editione operum Duchesnii anno 1744,
apparet vel ex ipsa prima pagina: quippe ubi noni tamelsi wdo epistolarum novus excogilatus fuerit:
modo voeabulum memorialis prava emendationei namque j'uxta Cointii et Pagii chronologiam sunt
transformatum est in memorabilis, verum eliam in--BI dispositse. Quamobrem Gregorii III epistolse duse,
"
scriptioprimseepistolse pro Iubitumutata etmutilata ordine temporum exigente, sunt seorsim vulgatse
est. In ipso namque codice authenlico ea sehabethoc i (tom. IV, pag. 92 seq.) pari modo sancti Zacharise
modo : « Epistola Gregorii papse ad Carolum majo- unica (Ibid., pag. 96) eademque mutila, nam responsa
rem domus missa pro defensione sanctse Dei Eccle- septem et viginti, lolidem qusestfonibus Francorum,
sise. J In editione autem impressa sic legitur: « Epi- tanquam abs re, omittuntur. Reliquae omnes (prae-
stola Gregorii III poniif. ad Carolum Martellum. » ler 96 et 97 eadem ex causa prsetermissas) sequenti
IX. Rectum hujusmodi judicium doctissimi viri volumine sunt editse (tom. Y, pag. 485 seqq.). Quid
de Gretseriana editione ansam dedit Chorographoi x vero? Laudati auctores non omnium epistolarum
Italise medii sevi (Scr. Ital. tom. X, p. 57), ut minusi chronologiam, veram falsamve, sunt assecuti. Pro-
sequam de eadem sententiam proferret : « Monef plerea novissima in hac editione, quse chronologia
quidem, ait, ex Lambecio Pagius anno 767, n. 2, carent, cseterispostponuntur. Sic Pauh duse (Cod. 45,
amanuensem Gretseri nonnulla immulasse, dum ex 16) in calcem rejeclse, incerto anno dafse dicuntur;
bibliolhecseGsesarese exemplari authentico transcri- et Adriani multo plures tripertito divisse in incerto
psit codicem. Nomina propria regionum et urbium: omnes relinquuntur. Quandoquidem tres consti-
non immutasse speramus. Cceterum et nos plura tuendseUicuntur inter annos 774 el 781 [Cod. 57, 61,
observamus (prsesertim in epistolis Adriani) histo- 62), aliseundecim (Cod. 67, 79, 72, 74, 71. 82, 83,
riese et genealogicse veritati omnino adversantia, 84, 87, 89, 93) in quibus Carolus compater nomina-
'
quse sane uon ab imperito icmanuensi immutari po- tur, post annum 781 scriptse feruntur; ac demum
tuere; sed sane fuerunt ab eodem Gretsero.adjecla, duse (Cod. 70, 81) anno 782 dubitanler ascribuntur.
ut Ludovicianum aliaque suspecta documenta ful- Prseter hujusmodi inversionem, quse improbanda non
ciret. iiEt paulo infra : « Testatur enim Pagius an. esset, si accuratior, quid a €retseriana hsec nova
755, n. 6, quod quid donalio Pippihiana contineret,.,. editio discrepet, non video. Quidquod in nuperrima
et quas civitates complecteretur, inter scriptores nons Gretseri Operum editione, sus deque habita Lambecii
convenit; hoc est nondum salis constat, an regionesi admonitione, neque attenta injuria, qua Gretserus
et urbes promissse, fuerint cunctse actu traditse, et si afficitur a Chorographo Italioe, juxta editionem pri-
traditse, quo jure, an plenissimo sine dependentia, stinam Codex Carolinus iterum est prelo man-
ul dicitur, stantibus clausulis in uonalionibus apposi- datus?
tis adhuc'in exemplaribus Baronianis: « Salva super XI. Unus Lambecius, qui novseeditionis necessita-
eosdem ducalus noslra (regali scilicet, sive imperiali)i . lem sensil, optimo publico provinciam
yj suscepit re-
in omnibus dominatione, et illorum ad nostram par- censionis Codicis Yindobonensis, deditque in lucem
lem subjectione, J aliisque restrictionibus, ut inL pontificias epistolas in eo contentas
longe alias ab
exemplari Sigoniano. Fiduciam hominis! Tengna- hucusque editis. At quia hunc Codicem primum ex
gelium augustsebibliotheeseprsefeclum, Grelseri ama- opusculis esse voluit concepti magni operis, cui
uuensem vocat, eumque imperitum; Gretsero ipsii Syntagma Germaniearum rerum faciebat nomen,
per summam injuriam falsarii nolam inurit; clausu- illiusque editione vixdum absoluta, quscsunl morta-
lam appositam ducalibus Thuscise et Spoleti, quae> lium vices, e vivis abiit; imperfecti operis id nobile
luculenter probat provincias et "civitales reliquas; principium non prodiit in vulgus Qusenam alia
summo jure concessas esse sanctae sedi, donationi in- opuscula Codicem Carolinum sequi debuissent, ia-
tegrse aseribit. Inofliciosum istud falsumque scribendii certum. Cur auleni tanti operis partem tam modicaiu
genus qiiis ferat? Attamen Muratorius hujusmodii publicse lucis fieri non sil permissum, facili negotio
scripiorem summo loco habens opiniones istas om- assequimur, si Codicis impressi principium et finem
nino falsas obviis ulnis amplectitur, suisque in An- spectemus. Auctor siquidem principio exponit
quse-
nalibus ssepe obtrudit. Hinc lector judicet, quajn1 cunque contineniur iu Codice isto
epistolari, ut eu«»"-
19 B. -CAROLtMAGNit}PP. PARS L SECTIO In. 20
ajjpellat' isjusdemque vices-enarrans : « Yolunien,-./ A niunt arite tioniim saiculum, ut prse aliis agnovit
.inquit, «iembfanacemn,<iuQ'dolimprlmo quidemad iGodefridus abhas ordinis Benedictinorum {Ckron.
ipsiusCaroli MagniMbliolhecaincubicularem, deinde 'Gotw.tom. I) nuiltisqiie allalis exemplis comproba-
-autem ad WiiiibefXumarchiepiseopnm Rothomagen- vit. Prseterea quidquid Tengnagelius correxit, rasit
sem •pertlnuit; minc vero aulhenlicum 'asservaiur refecitque, GentilotuSiadCodicis lectionem reduxit,
inaugusldssinia Mriiotlieca CsesareaYifadobonerisi.» rei seinper lectorem aamonens; quidquid autem ille
JEt continuo subdii : « Petrus Lambecius Hambur- induxil, rejecit. Lambecius e conlrario ssepe adhibet
gensls lotum hoc opus sutfima flde et diligentia r'e- Tengnagelii correcliones, quas condemnarat, ut vi-
coguovit, ac conlulil, et chronologia accurata, atque dimus. Utcunque autein sit de hac Lambecii incon-
necessariis adnotationibus in iine adjunelis illuslra- Btaniia, trium horum augustsebibliothec3eprsefecto-
vit. J Pagina autem exlrema, quse numeratur 208, rum laboribus prolatis, Codex ipse Carolinus Vindo-
-ubi visitur : Codicis 'epistotans Carolini fuiis : indi- honenSis sine ulla dubilatione expriniettir.
xatur in ealce folii seqiieniis inilium PE- Pelri vi- Xin. Talem vero tantumque ad novam Codicis
delicet Lambecii chrbnologia et anliolationes, quas editionem apparatum,i qui nonnisi auguslse biblio-
principio promisit': tametsi nUsquam inventas esse " thecae praefectis prsestp esse poterat, vir doctrina
iConjiciturescsilentio Danielis Nesselii, qui Lambecio • apud omnes Europse litteratos celebratissimus, au-
successil, coeptiquemagni operis conlinuandi studio cloritate apud yiros principes gravissima, et, quod
illectus riullamex illirisschediSinobservalainTeliquit. majus, gratia Csesarislutens plurimum, uno verbo
Pari modo Joannes Benediclus Gentilotus Nesselii DpminicusPassioneus, jtuncapocrisiarius seu nunlius
successor in augusta Mbliotheca nec «hronologise ajioslolicus Yiennse Ajistrise, nunc eminentissimus
nec annotationum inentionem facit. Qui defectus, ni sanctse Romanse Ecclesisecardinalis sua in selectis-
fallor, pfsecipua fuit causa «ur Godex epistolaiis siina et immensalibrorum supellectile ulendum pos-
• sidet. Quemadmodum tot laudibus cumulatissime
Supprimeretur a Nesselio.
XH»At fienliloto causa alia potior adfuit, ne Lam- omatus vir, totaque Europa, ac prsecipue in Urbe
Tjecianameditionem prodire in iucem sineret: quan- celeberrimus ob fes pfseclare gestas domi forisque
doquidem, collata eadem cum Codice, deeSse vidit pro aposldlica sede, tantos thesauros sit adepius,
in edito barbariem defectusqUeomnes, quibus niliil non erit ingralum litierarise reipublicse paucis per-
aptius ad fidem Codici cmiciiiandam. Quod venera- cipere. Is Gronovii, Montefalconii, Mabillonii,Fon-
bilis Baronius admonebat (1019, num. 5) edens do- lanini, ac prsecipuorum ejus seviIiiteralorum testi-
cumentum cum suis omnibus nsevis : « Obsitum, ,T ( moniis a suajuventulecpmmendatissimuscelebriores'
inquit, soloscismis et bafbarismis, et superinductis Europse academias privatus invisit; nullaque adhuc
et veluslate mendis depraValum, qualecunque sit, publici ministerii dignitate fulgens, Hagse Comitum v
accipe: nam Sciendictiriositas quseqUeaspera con- dnno 1708 et tribus sequentibus Clementis XI jussu
diens suavia reddit. J Prselerea nimiain Tengnagelii substitit sanctse sedi opitulaturus, dum de pace inter
licentiam, cum eum descripsil Gretsero transmit- Europse principes agebatur. Deinde cum anno 1712
tendum, deprehendit. Cujus rei sic leclorem admo- paxpuhlica saucita fuit Trajecti ad Rhenum, et 1714
net in PrsefatiorieSuserecensioiiis ms. de qua mox : apud Helveiios, ubi priblici habehantur tractatus,
« Librarii menda, quorum incredibilis esl in eo nu- semper et ubique mterfuit, apostolici ministerii fun-
merus, conlixit pleraque omnia Tengnagelius sua gens munere. Iisdem in puhlicis convenlibus; tum
manu, sed nijnia liceniia, non modo ad marginem comilate ingenila, tum mira ad res gerendas dexte-
veram lectionem aseribens, sed passim radens, iii- rilate, et sanclse sedis jura acerrime vindicayit, et
ducens, refiqenS, el ineulcans, id quodprobare non magnam sibi apud vlros principes sestimationem
possum : tamelsi ea mente id fecerit ut Jacobum collegit. Eadem longe aucta, cum postmodum ad eo-
Gretserum, cui volumen istud edendum postea dedit, rumdemHelvetiorum rempublicamapoerisiarius mis-
tsorrigehdi lahore levaret. » Huc accedit Grelseri D sus ablnnocenlioXIU calholicam fidemet ecclesiasti-.
^jusdem sineera confessio in sua Prsefafione: «Illud cam immunitatem diu ac strenue tutatus fuit (AddH.
ie nosse velim, mi leclor, me veteris orlhographise ad Diacon. tom. n, p. 727 seqq.), summam illi au-
npn admpdum superstiliosam rationcm habuisse; ctoritalem apud omnes ordines comparavit. Adeoque
qina frapt.u§non illabetur orbis, siVelegas ininslris, an. 1750, Yiennam profectum apocrisiarii pariter,
etc.j sive, u,t nunc fert consuetudo : UlusUis, etc. J seu nuniii apostolici dignitate conspicuum, tanlino-
Quod.quautmn importet detrimentum antiquis codi-- minis virum certatim demereri omnes, prsecipuelit-
cibus, rei diplomalicseperiti j'udicabunt. QuamobremL terarum cultores, nilebautur: quippe quem nonmodo
GentilptuSjLambecianaeditione posthabita, CodicemL ex quibusdam ingenii felibus evuigatis, sed ex prse-
aecurgtis.sime contulil cum Gretserianaj omnesquei cipuorumEuropselitteratorum encomiissummo loco
vel minimas variantes lectiones indica-ut. Notasi habendum intelligebant. ICunt vero apud Csesarem
ipsas, seu eompendiosas scripluras, exempli gratia,, gratia et auctoritate pluwmum valere illum sense-
DI*DO,non, DM,a Tengnagelio redditas, Domini,, ruril, nil deinceps, quod aut optaret, aut pete-
Domino, Dominum, et a Lambecio Dei, Deo, Deufn,, rel, non Uibenti, ac volente animo sunl in.per-
splerter reslituit,. quippe quse codicis selalem deli-- lili. |
'
21 COD. DIPLOM. — MONUM."ETC, SEU CGDEX.wAOLiNlJS. — CENNII PILEFATIO. "22
XIY. Sjjectalissimp autem riunlio apostolico id Ain gymnasio Mrilineiisia nie rioh semel larfdato; Ipii,
unum "cijrseera't, ui Lahibeclaiiam edilionem utcun- collata editione Lambeclaria:cririi prseceilefitibus, va-
que imperfectarii, et "ribvissimamiCodicis Carolihi rlaiifes omrieslectiorfes collegit, alqiie ad me Wriia-^
reeehsidneih a Geritiloto cohieetam asseqiieretur. nisslme detulit. Hic efgo nabefeft lectot "Greiseifa-
Êquus siqul4e'ni ejus\Codicis sesiimatof, eo confir- fium Codicis Carblini texttm, si&iiique slipp^bsil^s
mari norat jura onmla sahctse "sedis, ac praeeipue ririieridaliones a Lariibeclb 'congesla^: fjua fatione
fulcisl 'diplbmata Ludovici Pii, Qttorium, jit Heri- 'utfamqiie quodariimodo eclitionem a me 'exHiDCri
rici I, quod el Chofographus Italise inedii sevi cogno- "iinusquisqufeiritelligei. $ Quse an iiiutilse mimisqiit!
vil. ut vidimiis; aeproinde ardua quseque Suliiisset', exactae editioni, cujiisniddi test llufatofiana ,'sT*a,
ut validissimurii id pfsesidium sanctae sedi coropara- 'convehlant, ex paucis "cjuDekibjiciairi, 'cdlli^fie
ret. Genlilotus jampfidem obiefat diem Stium, eiqde eMt,
in auguslsebibliothecseprsefe"ctura successerat Joanries XYI. A'cprinib notari velim, ambecium (Comm.
Ra*p5isiaGarelliiis afchiateret consiliarius csesafeus, "BibLCais. lib. ii, pag. 522) anlequam desua,ecfi-
qui 'Gentilotiariiicisslmus fuerat; suosque praedeees- tione cogitaret, monuisse, vocabulum memorialis,
sores facile aritecelluit favbre, el auxiliis in alioruni , in memorabilis transforniatum esse a Tensnaaelio;
J - > , °i °J "
sludiis pfomovendis. Opporluniofem Passiorieiisdb- to , i.
"cjuani sane admonitionem Ducangius ipse (Glos. J.
casionem nancisci nonpotefat, ritLambecianani edi- Memoriales Membranm)mseriierat -Glpssafio mediae
tlonem, 'et mariuscfiptani Gerililolirecensionerit siim- el infimse Latinitatis his verbis; « ln inscr. Cod.
riia cum fide descnpiim assequerelur. 'Quahti esederii Car. ms. ap. Lambec. lib. n"Comiri. de bibl. Csesar.
essent etiairi Yiehriae, qiia in augusta sede pluris ha- cap. 5, quae conservant memoriam, el ab «blivione
lebatur vetiistisSima setas codicis, qiiam fes iri eb vindicant. j Quin eliam memoijale absrilutum in eam-
conteritse, argumeriio illud est, quod uni liuic suriino dem sententiam aclhibelur a Paulb I (Cod. Car. ep.
viro cum obsequio semper, et venefatidhe ab ohYoi7 41, al. 1*6), qui Pippihum laudibus proseciitufus,
bus, sed a me pfsecipue fiominarido, prelidsissiml incipit: « Dum divinas Scriplurafum histbrias in
loco miiriefis surit cbncessae. Ac "deLarhbeciana qui- libstfo liiemofiali fevoiviirius. i Iteiri (C'6'd.fc«i'. ep.
-. ' ' ,» '-.' * ~-i-
dem editione, ciim "Gretsefiariajaihpfidem vulgaia 98, al. ... •-
82) Gentilotus legit in ms. Yindob. Rec/alem
uiique circumferretur, eademque estel magrii operis memorialem. In editione auterii Codicis patens est
modica pars, mimis esl quod mireniur : at Geritiloti litieris majusculis MEMORIALIBUS MCMBRANIS. At Mu-
recensionem iheditam, bpus tariti leropofis, iaiilique ratorius Tengnagelii correclionem memorabilibus se-
laboris, unum Passioneum adeptuin esse, id iefo sin- ^, quitur cum Gretsero. Prseterea Gretserus (typoilietsc
gulare est, riiaximeque adiniranduin. Qubd pfofecto culpa, ni fallor, clecepti iteratis particulis el jpm)
nonnisi aoctfiriae celebrilati, riiaxims? apucl biiiiies prsetermisit in epist. 4 verba hsec magni momenii,
ahcloriiaii, et "siihimsegfatise Csesaris referri deJiet unde liquet, Francorum iegiim dbnationes non insti-
acceptiini. luissje, sed amplificasse apostoliciie sedis diiioneih :
XY. At ehiirivefo qiiahivls pisediclse eclitidhispaii- « etjarh quia nrillum augmehtum nobis factum cst J :
cissima exeiripla exstent, Gehliloto eodem te£le(P7'fe- ,quseih Laniheciana editiorie haiid desiderantuf. At-
fat.), uniihi tanien ad inanus pfervehilapostoii Zeni, tamfen Muratorius Grelserum imilatur. Nee data
quem Cl. liriim gratia et ahiicitia apiid llttefatbs opera factum putes; namque eadem occiiffuiit epist.
omnes valuisse dufii viveret, omnes -riofiiht. Ex ijuo 6; at neque a Gretsero, neque a Miiiaioiio bmiltun-
varlantes leciiones ciirsim, et niirius exafetdexcefptae tur. Mitlo alias Gretsen omissiones (Cod. Car. epist.
alieria iriahu, a Muiatorib ealtse surit iri liOvdGretse- 51,"42, 50, 77) quse apud Mufatofiumîluoque
ihye-
fiaria editiorle (Scr. Ilal. tbm. III, part. ii, pig. 75 niuntur; jilerasque eniiri hec, Lambecius
viditv Do-
seqq.). Qna super re aiictor iste auijibridus; nam^, minus prb Domnus a Lambecib sipe reititutus juxia
simul fafitatem Lairibecianse testatur, el aB se iriex- fideni Codicis, nbii nolatur ih pfimis septeih episto-
plorata tanquarii exaclissima eriritti iaietiir: « Labb- j) iis. Minbfa passim bhvia usque ail iinein rioh excijpio,
rcm, inquit, Lambecii honainis iilique diiigeritissiirii he lectori fastidiiiin ingeiaih : iii lameri afflrihafe
avide exspectabat litterafia respublica ; veriiiri, qiise hoh dubito, qudcl falsb pollicetur Miifatofius se
causa intercessefit, rie ih publicuni dieiri pfodiefit Laihbecianam e'ditipriemvulgafe. Qiiid gubcl pliifes
hsec ipsa illius editib, ineoriiperturii fatebr iiiihi. epistolas, pfseseftiih sextam, et ridnagesihiam septi-
Fortasse mors iUirisconsiUiimirirpbftune intercipiens mam, qua similes aliaruih surit. proferl mutilas va-
littefafiirii amatofes spe cohcepia fraiidavit. Ceftior riantibus lectionibus siis cleque habitis? Suas quoquV
quoqiie factus sTiiri,exeiiiplafia riulla dinii&a fuisse animadversiones yafiahtibiis ihseriiit, de qiiiBiis bp-
inlucem, si paiiciila exciplas feiiciter e cdrcSfefela- portuhius dicam in rioiis. Uhaih hic hohprsetefeam,
psa, ei ririnc thesaufi loco a possessbfibiis flabiia. Et qha solcecum epist. 59, 'corfigens : « hisi velis, ih-
5\ his qiiiaeih urium iandeiri ih iriahiis fenit clafls-
quit, liunG solcfecisnium tribuefe pontificio aina-
simi apostoli Zeni solerlissimi antiquitaliim et libro- nhensi. J Quod
quidem dignuhi admiralibhe est:
tum "quoquerariorum venatoris; Ipse vero pro suo riam alibi Ital. tbm. IY disseft. 45) Adriani
(Anl.
studio erga iillgfSrum" augmentum illud contulit Do-
epistola uiituf ad ignoralidneih illids Sevi comprb-
minico YandelMo,nune publico malheseos professdri handam,in
ipsa urbe. Atque hase satis siht ad cleihbn-
23 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 24
strandum, rem esse adhuc integram de Carolino A silium, cum ars diplomatica nondum in deliciis erat.
Codiee, cujus nulla editio sincera est. Meam hanc deliberationem jprobavit eminentissimus
XYH. Equidem diligentiam Lambecii dum impro- Passioneus, qui multis abhinc annis edilionem istam
bari video a Genfilolo, non possum, quin ejusdem meditatus, atmultis etivariis ministerii sui oecupa-
Lambecii hallucinationem patefaciam de Carolino tionibus impeditus, tancfemoptimo publico jnihi pro-
ipso Codice : inde enim quisque colliget, cujusmodi curandam demandavit. Tanlis ego victus imperiis,
chronologiam et annotationes additurus erat suae et copia librorum adjutus ab eodem eminenlissimo
editioni, si superstes fuisset. In supra laudato Com- cardinali ex selectissima et immensa ejus bibliotheca
mentario bibl. Caesareae(lib. n, pag. 221) ad verba (in qua litteratis omnibus Eurpjisehuc venientibus id
tituli: seu etiam de Imperio, apposuerat hanc notam : mirum accidil, nihil deejsse,mbil superlluere), necnon
i nempe Orientali, sive Cpolitano. Sed quod dolen- necessariis notitiis ab eo munilus, ac veluti manu-
dum est, epistolse illse impp. Cpolitanorum, quarum ductus per inaccessa provinciae hujus loca, perfeci
hic fit imenlio, non exstant in hoc codice. Yidetur opus, cui, qualecunque sit, ingenii mei vires fuissent
ergo totum illud corpus epistolarum fuisse divisum omnino impares. Quseres praesertim evenit in duobus
in duo yolumina, quorum jirimum, quod etiam nunc ex momimentis a me prpferendis, videlicet in Codice
exstat in augustissima bibliotheca Csesarea, et illud B isto Carolino, qui acien ducit, ct in Codice Rudol-
ipsum est, de quo in prsesens agitur, continuit epi- phino, de cjuo agam suo loco.
stolas summorum pontificum, alterum autem, quod XIX. Quanlse utilitatis futura sit edilio ista novis-
longinquilate temporis periisse existimo, comprehen- sima prsedictum in modum procurata, illi judica-
dit epistolas impp. Cpolitanorum. t Mihi vero, quod hunt, qui non legendo tantum, sed scribendo navant
tanti viri cum pace dixerim, nonnisi pontificias litte- operam, ut sui animi fetus posteritati commendent.
ras in titulo indicari persuasum est; quijipe qrise et Prsecipuevero elingues ii reddentur, qui adriscrentes
de apostolica sede el de imperio tractant, ut oppor- Chorographo Italise medii aavi Grelserum adjecisse
tune animadverlam in nolis. Quamvis enim non- pulant, quse diplomalibus Ludovici -Pii, aliisque as-
nullse epistolse scrlptse sint ad Carolum Cpoli; tot serendis opporluna sunt visa. Cumque ex Codice isto
numero esedem non sunt, quse seorsim referri de- Carolino constet, quse erat ditio sanctse sedis ante
buerinl in alium codicem. Prseterea de paucis illis Francorum regum donationes, quseve incremenla
luculenter constat. Quamobrem verba illa tiluli spe- habuerit ex regum eorumdem largitionibus : idcirco,
ctant ad pohtifices, qui de summa sede apostolica Patrum Maurinorum exemplo, qui chronologice di-
beati Petri apostolorum principis, seu etiam de im- gesserunt epistolas, quamvis non probem id eos fe-
perio seripsere ad priocipes et reges Francorum, ut' cisse aliena cura; vires nervosque omnes industrise
fert tilulus. Non enim facile invenientur exempla mese intendi, ut sinplarum sin minus setatem cer-
prsepositionis -de pro ab usurpatse, quamvis et ih tam, certum saltem ordinem assequerer, atque ap-
Italia, etinFrancia, multa adhuc barbaries obtineret. posila sua unicuique synopsi, quoad fieri potuit, ex-
Ad Lambecii Vi?rodiligentiam improbatam quod at- acta, eas ita instructas magno usui futuras, leetorl
tinet, ex Genliloti recensione palam erit, quam mul- exhiberem. Muratorius,1quse ejus diligentia erat in
tas correciiones Tengnagelii adoptaverit, et quam alienis edendis partubus, conatus sme duhio esset
frequenter suas adjecerit. illas digerere alium in modum, quam quem prorsus
XVIII. Ex hucusque allatis est evidens novam iuutilem servant in codice. Enimvero epistolam
hanc editionem codicis necessariam omnino esse; sancti Zacharise, et duas pseudopapae Constantini
'
turii ut Tengnagelii licentia lenealuf; tum ut Lam- loco movit, suoque ordine collocavit; necnon earum
becii labor inte|;erinspiciatur; tum denique ut Gen- seriem dislurbavit, inserendo inter cujusque ponti-
tiloti studium ?ere improbum, quo Yindobonensis flcis litteras singulorum vitam ex Fr. Amalrieo Au-
Codex qualis erst, qualisque est factus a Tengnagelio gerio, et ex Frodoardo. Sed opiniones falsse, quas
deprehenditur, jlitlerarise reipublicse commendelur. n litteris commendarat (Seript. Italic. tom. III, pars
Eam ob rem Gielserianam et ipse editionem adhi- ii, ubi exstat Codex Carolinus data opera dilata est
bere constitui pro textu, trium Csesaresebibliothecse ad magnse collectionis editionem fere absolutam) illi
illas nullo or-
prsefectorum vaiiantes lectiones subjiciendo a. Quan- persuaserunt, e re sua esse epistolas
doquidempuras putas epistolas edens, rit exstant in dine, nulloque chronolbgise prsesidio, prout relatse
codice, quod Gentiloli ope possem facere, laboris eranl in codicem, evulgare. Ita scilicet vafrum Adria-
nimium lectori exhiberem, ut cujusvis Cx tribus cla- num pontiflcem, falsum promissorem Carolum, san-
rissimis viris ojieram nosceret, meritisque laudibus ctamque sedem illusam, anteponendo, ad arbitrium
Lambecium, et ijentilolum fraudarem, quod minime epistolas, quod vehementer adeo contendit, male ani-
sequum est. Prseterea quidquid libertatis sibi arroga- matis in apostolicam sedem, et rerum Ecelesise rudi-
vit Gretserus in prthographia, Tengnagelioverteretur bus insinuare, ac probabili ratione ostendere potuis-
vitio, siniodo viitium appellari potest Grelseri con- set, ut fecit.
a Nos prsecipuas lantum lectiones variantes textui adjeetionem, vel detraetionem, vel lmmutalionem,
inter uncos inscrimus vel in notis exhibemus; reli- tantum speclant, ut prorsus.superfluas consulto oiuil-
quas vero, quaei d litteraeunius in vocibus quibusdam tiuius. EDIT.
25 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC. SEU CODEX CAROLINUS. — CENNIl PRÊFATIO. 26
XX. Quod si alicui arrideret Yindobonensem ip- A ab iis tam multis, quse in Codice Carolino exstant;
sum Codicemnon modo singulis in epistolis omnino imo tanta eas inter convenientia est, ut dempta litu-
expressum, sed disturbatum, uti est in augusta bi- lationis conclusionisquenecessaria differentia, utrobi-
Moiheca, inspicere : quse res cui hono per me que eamdem pontificum potestatem spiritualem ac
fieret non video : nil facilius, quam confusi illius or- temporalem; utrobique patrocinium, et defensionem
dinis instauratio. Tabulam quippe expansam om- Caroli comperias. Eam scilicet naturam, seu indo^
nium oculis subjicio continuo post prsefalionem, quse lem, ut demonstralum est, Leo HI indidit institutse
priscum novumque ordinem epistolarum exhibet. huic dignitati; eamque unam agnoveranl Romani,
Cseterum in epistolari isto codice tria potissimum tesle Libro pontificali (sect. 576) cum Carolum.co-
spectanda mihi sunt visa : unum adversus Collectio- rona imperiali redimitumlaudibus seu acclamationi-
nis Canonum sanctse sedis patronos ante octavi sae- bus prosecuti sunt: « Tunc universi fideles Romani
culi dimidium, Sirmondi invento eam parum feliciter videntes tantam defensionemet dileclionem, quam
tuenles; alterum contra eos, qui libertatem summam erga sanctam Romanam Ecclesiam, et ejus vicarium
consecrationis pontificum Romanorum a Gregorio hahuit, unanimiter altisona voce, Dei nutu, atque
JH per totum oclavum sseculum testatam non sen- beali Petri clavigeri regni ccelorumrexclamaverunt:
tientes in Codice Carolino, eamdemque perseverasse **Carolo jiiissimo Augusto a Deo coronato, Magno,
posl augusteam dignitatem instilutam ab apostolica Pacifico imperatori, vila et victoria. i
sede non intelligentes, conjectando et ratiocinando XXII. Exiisdem epistolis donatio Corsicse, quse
disciplinampervertunt, et Pii Ludovici diploma com- minus perspicua est in Codice Carolino, tam lucu-
mentitium pronuntiant; tertium denique adversus lenter vindicatur Carolo, ut ipse Conringius, cui
eosdem , qui temporalia lantum cogitantes, non acceptas «as referimus, locuples hoc lestimoriium
ariimadvertunt prsecipuam causam creandi primum prsebeat {ep.,4, al> 6), licet sanclse sedi infensissi-
patricios, deinde imperatores, ut fidem catholicam, mus : « Hanc insulam a Carolo donatam esse papis
et sanclam sedem ab impietale Grsecorum, aliove etiam Anaslasius refert in Yita Adriani. Leo Oslien-
quovisperversorum molimiue tuerenlur, qusein epi- sis recenset illam inter munera Pippini. Cum tamen
stolis Codicis valde perspicua est; nee de Romanis Anastasius In Yita Stephani dona Pippini nomina-
poutificibus sanelitate conspicuis, nec de plissimis tim recensens, Corsicsenon meminerit; hic quoque
Franeorum regibus, et imperatoribus pro dignitate, Leo papa aduniusCaroli donum provocet: verisimile
verba faciunt. De singulis opportunius agam in mo- est, Leonem illum Ostiensem et falli, et alios fallere.
nitis, quse cujusqueponlificis epistolis praemiltentur, Fuit autem Corsica hae setate perpetuis dejiraedatio-
et in dissertationibusmonumenta caeteraprseeuntibus, nibus Sarracenorum exposita, imo in illorum pote-
quo lectorem remitto. Hactenus de Codice Carolino, state : eoquenonmirum«st, hanc Leonis petitionem
qui exhibetur primo hinus 'operis volumine. Yenio effectu caruisse. Hodie tamen papali benignilale
nunc ad monumenta cseleraalterius voluminis. eam possidere Genuensescreduntur. J Errat autem
§ II. SanctiLeonisIII epistolsedecem, Conringius, ubi Leonis petitionem effectu caruisse
putat. Nam Sergii II tempore,- qui ad Petri sedem
XXI. Carolini Codicisnovem et nonaginta episto- ascendit anno 844, sexto et trigesimojiost Leoninse
las a Romanis pontificibusfere omnes conscriptas ad lmjus epistolaesetalem Adelbertus marchio illam in-
principes et reges Francorum, alise decem conse- sulam pro sancta sede administrabat. Rem docemur
quuntur, quas summus pontifex Leo III dedit ad Ca- ex fragmento vitse ejusdem pontificis hodie typis
rolum Magnumquem ipse imperatorem creaverat. mandato in editione Anastasii per Joannem Yigno-
De imperaloria eadem dignitate, tum quandiu apud lium variis ex codicibus compacta (tom. UJ, num.
Carolingios stetit, tum de eadem ad Germanos au-j 40 seqq.), quale Holstenius descripserat repertum in
clorilate apostolica translala, dequenonmodicointer membranis Farnesianis, dum bibliotheca celebris
utrosque discrimine, consulenda est dissertatio, quse jv Famesiana in urbe crat. Cum vero apud me exslel
Leoninas hasce epistolas prseibit. Yidere ibidem deseriptio alia longe accuratior facta in civitate Par-
erit-imperatoriam majestalem regia longe majorem, mensi, quobibliotheca eadem,translata erat, a dili-
in ipsa urbe jus exercentem, dummodoRomani pon- gentissimo prsesule Francisco Bianchinio, lectori
tifieis rogatus aut consilium accederent. Nihilo ta- gratum fore confidohistorise partem huc spectanlem
men secius novam hanc majeslatem a summo pon- e schedis Rlanchinianis audire. Illa igitur sic se ha-
tiflce excogitatam esse ad orthodoxse fldei, sanctse bet:
sedis et Romani pontificis defensionem, ut patricia- XXJJI. f Huj'us prsefati pontificis tempore cum
tum Slephanus II excogitaverat, ex paucis lris epi- isla se ita agerentur, AdeLvertus comes vir slre-
stolis palam fiel. Non enim aliter Carolus Augustus nuus, hic cum esset marcensis et tutor Corsicane
a Leone appellatur, atque rex Carolus ab Adriano insule, cognita necessitate reipublice, misit epistolani
vocatus fueral, adeo ut majeslalis tantum discrhnen Rome continentem, quod multitudo gentis Sarrace-
in uno eodemque patrono, ac defensore catholicse norum ad ximillia properantes venirent cum navibus
rehgionis, et sanclse sedis perspicuum sit: quando- LXXIII,ubi inessentequi D; et quod se dieerenl, Rome
quideni senlentia epistolarum nullatenus discrepat properare, et adcertarent liberare beati Petri apo-
27 B. CAftOLI MA&Mt)PP. PARS I. SECTIO m. 28
filolihtPatfliHiesaurbs ecclesiaruiri, "et,'sifieri potuis- AVluhi de niajoris mbnieriti rfclius piemus 'et ojiportu-
set, ipsofum apbstolorurii cbrpora ihtfo iriferrent niusih disseriatibhe \.
Rbma, he de tafila 'saltite libsira gehs riefahdissima § III. De diplofnaleLudoviciPii.
pagahbfiirii exsnlfafe potmsset, que iiiissa est x die XXY. Terlio loco sequitur epistolaris historise
mensis Augiisli. Quod levilef, e't quairiparviptenden- praedictseanacephaleosis, diploma videlicet Ludovici
les suscfcpefuhi, pfopter 'mutabileiriet ihefficaceni Pii el octogesimo anno post apostolr
datumseplimo
predicibfuiri '(Sefgii II el Beriedicli ifatrisstii) pote- cse dominationis initia. In eo scilicet tituli omucs
staterii, quahquarii el aputl hmries iam inopinata fes ejusdem dominalionisj et omnia jura sanctse sedi;
incfedibile fieri pbsse arbitfabatrir, iamen priiden- adeo Iuculenter ul valde mirandum sit,
designantur,
tiores Romanorum consilio inito iniserunt niissos et viros eruditos minime assecufos essc.
et eorum ingeniufn ejus
cpislolas ad subjectas civilates adj'acenliis Quid, quod Baluzio, Mabillonio, Leblanco interpola-
simul cum 'episVblam, quam AiMvertus miseral, ut
tum est yisum? Nonne et commenlitium seque ac
omnes hosliiiter festinarites veriireril ad niaritima donationem Constantini et Muralorius cum
no- Pagius
littoralia custbciiefida, cujus jussa conlelririentes Goldasto et Molinseolaudacter pronuntiant? Hofuni
Iuerunt veriiffenisi pefpauci ex aliqliibus civitaliblis, Q vero tam prseceps, tamque audax senteniia In causa
qrii sub riiofe iritefrbgandi venerunt. frahsatetis vefo l est, cur diploma toties evulgatum per me iierum
duodecim dierum Bpalio, 'die ihehsis Atigiisti xxhi,
ntefandissimi *3'ar- jn lucem prodeat. Neque id quiderh, ut ex vetusto
ief. n, ihu. ix, pefveherunt ipsi
litiiis Romahuin 'uxta dici- aliquocodicemajoremilli fideniconcilieiri, quodcerte
raceni ad civitateih, 'cjlie manibus enim habeo pfaestaritissimum
aric- jiossem: prae
tiir Ostla, etc. J Baronius Ahrialium Fuldensium codicem in pergamenL-cujus scriptor seipse pfodit
et
ibritate, Pagius Meteiisiulu alidriim, basllicse Prih-
in summo primse paginae: « Inciplunt gesta pauperis
cipis apbstoiofum vastatidheni enairaht ahrib 846. scholaris Albini. J Suamquoque conditionem indicat
Ciim iis annalisiis cbricihit Hermatiiius CtiiiltaCtusaa" in brevi eorumdem gestorum enarratione: « emrilus
euindem ahiiuiri; ita ul hlslbria isla cefta sit, cui si etadjutor Riccardo Urbevetano longo lempbfe posl
addarituf ex Farhesiahis hiembfanis acijiinetajifef me ejiiscopo,pauperrimo jtunc, ct uterino, eodem palre,
allata, Cbhringii ahimadversib leviS, atque erforiea germanc.» De quo apad Ugheiium \lt. Sae. lorii: I,
deprelieriuetut; riilqhe habebituf ceftius UdiuihrtliBiiS pag. 1468) monumenta coenobii Saxi vivi: « Ri-
Satifctfesfedisih 'ea irisula, riecribh Rbiriae;ct hi ejtis chardus non cbgnomento "Cajetanusebdem die
drma excilantur a Roma- patria
"ddeatii,bujus civiiales ad sancti Benedicti, quo antecessor bbierat, Jiiennio
riis pfhceribiis. u-i transacto Urbevetanse Ecclesise est adscitus anfiO
*
XXtY. ha siqriidem Leo III, in epistbla, ciijus ii- 1177.»sEtalem etiaml scripti codicis in tine enafra-
lustrandae gratia historiaih attuli Conriugib ignolam, lionis prsediclsedesignat: « Cum autem factus sum
scribebat Cafolo, se cufam orimem adhibefe una vir, meritis peccatorum vocatus sum, a"d Roriia-
cum Pippino Caroli ejusdeiri Dlio, et iiaiise fege,«ut nam ecclesiam, et ex tunc solliciths fui quahdo et
iittorar.ia hoslra, et vestfa ab ihfestafiohe pagaho- ubi potui, ih hb'c ebdefn fasciciilo anribctere quse
rum, et iriiniicoruni ribSlforuih tdta rfeddantur: -» cognoveram vel inveniebam juris esse beali Pelri
discfihiine videlicet servatd ihlef 'oraih mafitiiham per libros ahliquitalum, vel ea qiiseper me ipsum au-
Romani ducalus, qiraejuriSerai sahetsesedis, et ijfata dh i et vidi a teinpore Lricii DI, qrii riie indignum dia-
tlucatus Tuscise, quse ad Carbluih spfcfetahs,ab llalise conum otdinavit annb secundo, et saeerdolem quarlo
rege detcridenda efat: Ea sciiicet ab ufbe Populonib, anno sui pontificalus (ill84). J Cuihque kuctdr ahhis
ejusve lerrilbfio, ubl Ofa mariliriia saticlse sedis de- aliquot prsecessefit Cenciuni Cairiefafiuin, iisderiique
sinebat, concipiehda est. Quocj"alia etiam epistola exfonlibus monumenta vetera hauserit cumûmriia
(ep. 5, dl. 8) comproJiatur, ubi sefmo Et de sbla ora fide, ut maxima eorum convenientia cuni autogra-
sanclsesedisi«A quo eiiihideiilofuin (Sarracphorum) pliis atijue exemplis ih Adriani Molesefvatis osten-
adventii vestfa nos exliHftavii serehitas, semper po- p dii; hinc est, quoddiploma istuii cum duobus sequen-
. stera, el lillorafia hostra ordinata Mabuiriius,et hatibus in nova hac edilione antiquilalis pretium prse-
bemus custodias. J Quse hiirum in mo'duih respon- seferunt. Meumvero iconsilium alio tendit: halluci-
dent faclo procerum Romanorum Sergii II cevo. Nam nationem siqbidem aperire deliberavi tum eoruhi qui
suhj'ectas civitates convbbaruht, t ul oinhes hbstiliter falsi aut inierpolatioiiilsarguere ausi surit diplonia
festinantes vfcnireht ad inaritima littbralia custo istiid, a qrio alia pehdent; tum prsecijiueillorum qui
dienda. J Nec de antiqua solum ditione sanctsesedis, neultum vitium in Ludoviciano diploniate reperiri
citra donaiiories Francorum regum, Leoniriae epi- fatenliir; sed novum donalionis monumentum esse
stolse agunl cum Carolo iinp*efatore, Sinfculla diScfe- contbnduril. Idcirco lectionem -ejus variate nbn dubi-
paiitia cum Cbdicis'Cafolihi iipisidiisad Catoluni tunc; taiit ut vetus monumfcntuih iri suam opihionem tr.a-
regem dalis; verum etiaih de feliquis ditionibus hant, quod nefas esl, vixque ifa ed ferendum, qui
Pippini et Ca'oli largitate"pefpetub donatis aposto- artem diploriiaiicama'primo hmifaesalutaverit. Nam
lorum principi, acpro eo Rbniahis pohtificibus, Ludovicus he rilnam cjuiderii terfae dohavit sanctae
valde dilucidus serriio e*s't(ep. 5). At tuin de hac, sedi, sed illius jura omnia, et praecedentesddnationes,
29 COD. DIPLOM. — MONUM.. ETC, SEL COi)EX CAROLINIJS. — CENNlTPR/EFATrft. Sfi
Itaêfflagilantibiis duobus pontificibus Siephaiio IV, A
1 cutiiin vero silens, satis lucis affert ad dissipandas
primum, deinde sancto Pasdialil, eonfirmaut. Carolinse dpnalionis tenebras. Huc aceedit, quod
XXYL Et vero ab anno minimum 728 Romse, cum ea insula pulsis Grsecis in manus Sarracenorum
ducatuscpie ejus populi delicientes ab impiis Graecis-, pervenerit, eoque in slatu persisteret tum anno 962,
saoclamque remp. constituentes Romano Ponlifici cum Otto Maguus edidit spum diploma-, tum anno
etiani in temporalibus subessecceperani. Quamobrem 1014 cum sanctus Henricus novo diplomate eam in-
anno'817, sanctus ^Paschalis I, ut sui praeaecessores sulam sarictte sedi asseruil, uterque imperalpp, appo-
jJregorii duo, H et III, sanctus Zacharias, Stepfaa- sita eondilione Sieulum palrimonium confiritiavit:
nus II, .sanclus Paulus I, Stephanus HI, sancius i jifjrimonijihi Sicilise, si Deus illud nostris tradid.erit
Adrianus, sanctus Leolll, et ^tepfaanus IYs reipu- maiiilnis. J ItaqueautSiciliaajit.SiciJise palrimbniuni
jiticre illi prseerat, qualicunque princjpalus genere yoeetur, jtis antiquum sanctaesediseratin insula, nec
.uieretur. Idem vero Paschalis, seujiotius decessor ullum usquam monumenluni reperielur Ludoviciano
jejus Slephanusiy, inconslantiam Romanorum non huifcdijriomati aliisque posterioribus objiciendum, -ut
.semH xxmspicatus, ut validius prsepsset s, suum Caroli dojiatio vertatur in dubiuni. E contrario diplo-
principatum, quod suis prsedecessoribus in mehieiii .. mati non-parum lucis accedil ab historia. Consulatur
non venerat, imperiali aucloritate muniri desidera^ it. B* dissertatio prsemissa epistolis Leonis HI (num. 12
Quamobrem Ludovicus confirmat« domjuo Paschali seq.)
summo pontiflcl, et universalipape, el successori- § IV. De diplomateOttouisI.
btis ejus in perpetuum, sicut ajiredecessovibus Testris XXYHI. Primi ex ihiperatbribhs Germknise Otto-
usque nunc, in veslra .pofeslate, et ditione tenuislis, nis I dipioma'exhiberur quarlo loco. Sehalur ejus
etdisposuislis, eivitalemRomanam cumdueatusuo.» "autogfaphum ih labularib Molis AdrLihse ûbi etiani
Deinrte enumerat singulas civitates ducatus citra exstat iinum ex niultis exeriiplis autheriiicis, quse
ullam ex cpn'enlis in donationibus, quas seorsim Ihnocehtius IV, ahno 1245, fieri cohfirmafique vo-
confirmat. His vero quid clarius ? E contrario quid liiil ih eoricilio Lii|dunensl p). Incle profeclse edi-
insulsius diei aut cpgitarj polerat audaci eorum tiohfefebmnes, qriafiiin bxaelissiinam vitlefe est apud
emendatione, qui legendum jubent prmdecessoribus fehlinentissihium&hlOriellu'riitiihc ejii's tabiilatiipfst!-
nostris conira fldem omnium codicum ? Certo enim Fectunl(Do.ii. della sa'n'ci'dsede, eip., pdt. vit,p. 20i).
constat; "Pippinum nonnisi Exarchatum, et Pen- lci sitigulkte iiafebl dljiibnid, tfuocliicfet a Lifaoviciano
lapolim concessisse: Garolus autem, quamvis non disltet annis 14S, est feriltiiijaluni 962, Cum jibssiiiib
constaret de singulis provinciis et eivilatibus, quas ,,, ih slatu fes Efefclesiseet Itaiise efsiht; jura iairien
1ih eo-
^1 satictse sedis parVb, afc hfecessarib'disfciimiiie
tionavil,praedecessomoster, nonpraedecessoresnostrj
nuncupatus esset. Quid? quod infra Ludovicus coni flem fconlifriianttif,ut ih Ltidovi&iatio.idcjue bst ar-
firmat « pajrimonia ad potestatem et ditionem -ye- gumeriluih evideiis, lirilMmaccession^tii essBfaciaih
sjramperliiientia, sicutest patfimonium Beneyenta- ecclesiastifcsediiibni sl sueeessbribus Cafdii MSgni,
nuni el Salernitanuni; fet patrimonium Galabrie in- at siiigulbs Ludovidi bxeniplum sbfculbscbniifniasSb
ferioris, et superioris; et patrimonium. NeapoHlaiiuhi, varibs dominationis titulos, qui iii ejtigdem Ltidovici
et ubicunque in partibus regni atque"imperij a Beo* diplohiate cbntiiienlur: Ottohis eniifi 'ciiplOihsUqiia-
'
npbis commissi|>atrimonia vestra esse noscuntur ?» iehiis adolescentis pontiiicis, et infelicissimi ejus
Af patrimonia imperalofesGrseci, patriciijaliique oh- sevi scriiiiariorurii hhperilia ferebat, ad Ecclesisedo-
tuleruntsanctsesedi.Itaque velinl nolint, Ludovicia- mihiurii qiiodattihet, Liidbviciani fere exeinplum est.
num diploma non aliudesse, quam conflrmationem Cum aiiteih ih arcliifo exstarent'dbcumenla authen-
omnium jurium -sanetaesedis, fateantur necesse est; tica doriatioririin, qusfe Lriddvici tenapbfe *idhibitsi
_ XXVII. Cna donatio Sicilise,nt nil prseterftiitlam fuerani hoh sine discretibrie et selebih, eadfeihOt-
eorum, quse objici possent; inserta donationi Caroli tbriiano (iipidmati inveniuhtuf ihserla : sihe iifla du-
Magni; pbscuri nescip quid habere videtur. In Corsica •t.
"j
Mtatiotie ui Otlbni exhiberetut 'cbrifirrifanduin di-
enim et in fmitima Jiujus insulseSardinia jus habuisse plbma uherius ad majofdhi sanctce sedis utililafem :
Carolum, et sanctaesedi utranique concessisse, fines at supeiflua horihulla, quancloque eiiain pugnantia
regnorum inter fllios constituti ab eofleih Caroloj ihveniuritur, quseniliilpminiis diplofnalis siimmain, si
perspicuemonstrant. Quod praesertjm de Corsica ex serio aniniadvertaiituf, tion vdriaht. Capitd sihgula
epistolis saneti Leonis IH eonslat liquido. At de inveriienttir discussa in disseftatibhe III.
Siciliaid tantum suppelit, quod Ludovicus patrimonia XXIX. Hic minime prsetereundum reor, quod
confirmans unhersa, Siculam duntaxat silentio prse- Josjnnes VIII in concilio Romanp an. 877 apud Lab-
terit. Gum caeteroqui compertum atque exploratum beum (Conc. tom. IX, p. 29S) summis effert laudibus
sit, tria illa talenla auri cum dimidio, quae Oriens CarolumMagnum, quianon soliimrestituit apostohcae
pendebat Ecclesise Romanse, versa esse a Grsecisin sedicivitatesabaliisablatas; sed « ex regni quoque
duo magna patrimonia Calabrilanum et Sieulum, quce sui parte alias non modicas J contulit. E contrario
ab iconomachis memoranlur invasa. Quamobrem Lu- laudans Ludovicum Pium, non civitales etloca ab eo
dovicusCalabritanum,quod seque ac Siculum inpoter donata commemorat; sed paternam liberalitatem
state Grseorum erat, confirmans suo diplomate, Si- confirmasse ait, atque « uberioribus beneficiis, et
51 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III.i 32
dapsilibus beneflcenliis »sanctam sedem prosecutum ,\ ciana : palam flet, quam temere confictum dicalur
esse. Haec siquidem adjieiunt fidem diplomati Otto- utrumque diploma pef saec.xi.
nis, in quo ne nomen quidem Lndovici occurrit, § V. De (SiplomatesancliHenrici.
quanquam alicubi nominandus fuisse videatur, ut in XXXI. Quemadmodum nulla inter Ludovicum et
disser.talione planum erit. Multo minus donatio ejus Ottonem proferuntur diplomata, quia sciiicet nitiil
ulla vel promissa, vebspontanea indicatur. Qua in re novi prseseferebant : ita inter Ottonem et Henri-
Ottonis diploma a Ludoviciano discrepat; namque cum neque Oltonis II nec III diplomata ullo haben-
Otto Caroli Magniexemplum secutus, unde et ipsi tur in numero. Ottonis enim H aliud non exstare vi-
Magni cognomenium accessit, el alienas donationes detur, quam paternum, quod utriusque nomine fa-
conflrmavil, et proprio ex regno suo, riempe ex du- ctum, rite perlectum fuerit anho 967, cum imperiale
catu Spoleti, septem civitatespleno jure possidendas, diadema suscepit a Jjoanne XRI, patre superstite;
ut onines reliquas, sanetse sedi largitus fuit: « De non secus esse de Ottone III, cum coronatus a Gre-
proprio, inquit, nostro regno civitates et ojipida gorio V afline et ad pontificatum ab se promoto ad-
cum piseariis suis, id est Reatem, Amiternum, Fur- vocatus ccclesise sancti Petfi-est effectus, ut ait Dit-
conem, Nursiam, Balvam, et Marsim, el alihi eivita- marus (lib. iv), persuadent diplomata, quseidem de-
tem Interamnem : » Umbrise scilicct civitatem ulti- B dit Romse.Nullum quippe jus in Urbe adeptus esset,
manr, quse Romano ducatui finitima erat, a Narnia nisi suscepisset imperatoriani coronam, cui prse aliis
non longe dissita. ritibus Iectio diplomatis adnexa erat, ut suis loeis
XXX»Cum prsedictis aulem comparan non potest planum fiet in dissertationibus. Non itade sancti
discrimen illud maximum disciplinsein consecratione Henrici diplomate, quod sententia nimis praecipili
Ilaliae medii sevi (Scr. Itat. tom. X,
pontificum. Nam plena ea libertas, qua usi sunt Chorographus
clerus populusque Romanus a Gregorii ffl tempore, n. 99) llocci habendum vellet.- quasi « charlaOtlO'
sub Sergio II jam desierat: nec sine imperatoris nis fuerit bona sanctaque credulitate recepta et fir-
confirmatione, nvissis ej'usdem prsesenlibus, conse- mata a piissimo Henrico. i Nam diploma ipsum iu-
crabatur electus pontifex. Et quanquam ea disciplina j"uriam repellit, quandoquidem veteri sanctse sedis
ditione conflrmata, dfe donationibus sic loquitur :
aliquandiu abolita Juerit, necessario resumi eam €
Qusepise recordalionis donnus Pippinus, et donnus
oporluit auctorilate aposlolica. Nam anno 827 Eu-
Carolus, et donnus Ludovicus, et Otlo, et itidem
genii II et Lotharii imperatoris constitutiorie, cano- Otto fllius
nicae electionis ritu, abusibus qui in illum irrepse- ejus, praedecessores videlicet nostri, beato
ranl sublatis, confirmato, nulla consecrationis men- , Petro... contulerunt. |» Serio autem animadverlj
G
-lio habita fuit. Hanc vero postmodum Sergius II im- oportet, Ludbvicum non taceri, ut imprudenter fa-
conflrmationi obnoxiam esse voluit:. clum fuit ab Ottone : sileri autem excellentissimi
periali quare
eodem Lothario ac filio ejus Ludovico Augustis, de- imperatores, quia ncc Pippinus, nec Otto filius Otto-
I tali honore dignabantur, quae res in Ottoniano
cretum eiectionis prisco more ad aulam imperialem nis
attenta non Mt, adeoque Pippino impera-
niitti consuevit, nec pontifex consecrabatur, nisi ab diplomale
et missis. Id toris nomen tributum invenitur patenti mendacio.
imperatore conflrmatus, coram ejus
sancta sedes Ludovici mortem Infra vero aut conjunctim memorentur, citra nomen
quidem jugum post aut Caroli tantum mentio fiat, Augustus ti-
excussit; ita ut novem Joannis YIII successores li- Pippini omittilur : quod non est chartam
bere consecratos certum et exploratum sil. At ne- tulus nunquam
cessitas rerum tulit, ut in Concilio Romano, quod Ottonis bona sanctaque credulitate recipere et flr-
ac vitiosam emendare, ac successores omnes
est celebralum ab Joanne IX, anno 898, al. 904 mare,
Conc. tom. IX, pag. 502), sancta se- admonere, undenam sumendum initium sit confir-<
(Labbe,
des iterum jugum subiret ullro, quod jure semper mationis jurium omnium apostolicae sedk
aversata eral: tametsi exseculioni mandatum non XXXH. At enim verp |nil magis solemne Augu-
stis Henrici successoribus, quam confirmaliojurium
constet, dum Tusculani comiles rerum potientes, D
deinde Ottones electionem ipsam per summum nefas sanctae sedis a temporibus Ludovici : qua super re
sibi arrogarunt. Yerumtamen antequam Otto I ele- videnda dissertatio iv quse huic diplomali praemilti-
ctioni se immisceret, ipso in actu coronationis susc lur.Quamobrem providentia potius Henrici, seu Be-
veluti sequam rectamque legeni suo diplomale am- nedicti VIII laudanda est, qui cum setate, lieet parum
plexus est novam illam subjectionem sanctse sedis feliciori, catholicse Ecciesise prseesset, Joannis XII
an insciliam non imitatus, Ludovici
imperatorise potestati: « Salva, inquit, in omnibus imprudentiamne,
potestate riostra, et fllii nostri, poslerorumque 'no- nomen luculenter expressit, seu exprimi curavit ab
strorum, secundum quod in paeto, el conslitutione, Henrico. Oltoniano quidem diplomati, ut istud Lu-
ac promissionis firmitate Eugenii pontificis, succes- dovieiano, quam similhmum est diploma Henrici,
sorumque illius continetur, ut omnis clerus... Et ut qua ditiones et jura omnia sanctse sedis eonfirmat;
ille, qui ad hoc sanctum et apostolicum regimen eli- itemque una cum Ottohe disciplinam consecrationis
gitur, nemine consenliente consecralus flat pontifex, pentificis longe aliam ab exposifa in diplomale Lu
priusquam lalem in prsesentia missorum nostro- dovici nobis exhibet : eadem quippe obtinehat sub
rum, etc. J Conferalur disciptina ista cum Ludovi- ulroque Augusto. At veniens ad donatiouem pro-
55 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — CENNII PRJEFATIO. U
priam, distiricte adeo de iis, quae trans Alpes conce- A . pollicilatiohibus, ac sacramentis validissimis jura
dit, ac de iis, qusein Spoletano ducatu, verba facit; eadem eonfirmarunt; at continuo perjuri omnia in-
necnon quje donationis titulo, quaeve commutalionis vasionibus miscuerunt. Neque anle Rudolpbum, re-
offert, tam perspicue secernit, ut bonse sanctaeque gem Romanorum electum anno 1275, apostolica se-
credulitatis notam omnino abjicial. Ea propter Nico- des rediit ad primseva jura. Quapropter a tempori-
laus III, cum a Rudolpho confimari voluit ditiones, et bus Henrici IV Germanise regis per duo fere sse-
jura sanctae sedis post infelicissima invasionum tem- cula implicatissima omnia jura, incertique locorum
pora, non unum ex tribus diplomatibus, Tilcunque domini apud scriptores occurrunt. Inlra hanc anno-
simillimis, sed singula a Conrado Rudolphi oratore rum periodum vices bohorum Mattiildis (acquisitio
diligenter exscripta ex archivo RomanaeEcclesise ad eorum altius repetenda) anle, et post donationem
eum transmisit, ut videre est apud Raynaldum (au. sanctse sedi factam exploravi.' Neque alios ex tot
1278, n. S8 seq.). Idcirco et ego religioni duxi sin- pontificibus reperi, nisi Honorium, et Innocentium II,
gula -lectoris oculis non subjicere ex laudato prae- qui donationis possessionem integram , quatuor ci-
stantissimo codice Albiniano diligenter collala cum vitatibus exceptis Parma, Rhegio, Mutina, et Mantua,
Ludoviciano exemplo authenlico, et cum autographis inierinl, quorum uterque de eadem alius alium in-
Ottonis et Henrici servatis in apostolico affchivo B vestivit. Gaeteri,ac prse iis Innocenlius III, vix partem
Molis Adrianse, adversus nuperam scribendi licen- ejus aliquam aut recuperarunt; aut possessam ab aliis
tiam de eorum singulis per invesliturse publica inslrumenta sanctse sedi vin-
iicarunt. In chartis postea decantata ea donatio, ac
§ VI. De chartula comilissaB
Mathildae. demum mota loco, ipsaque in veteri ditione sanctse
XXXIII. Post Henrici diploma locum sibi vindicat sedls a scriptofibus non satis eruditis aut miseran-
donalio celebris Mathildis, de -qua minus accurate dum in riiodum solertihus constituta, intercidit. Ro-
actum video ab scriptoribus lam antiquis, quam re- manis siquidem pontificibus major sollicitudo super-
venit ab Augustis invasoribus ob Sicilise jura, quse
cenlibus. Bona enim propria magnae comitissae pars
momenti erant. Hsecpostliminio ad sanGtam
conslituunt loco non suo, ita ut possideri hodieque gravioris
redierant Nortmannorum virtute; nec tanlum
videanlur ab aposlolica sede, quo nihil falsius; pars sedem
laborare oportuit pontiflces, ul sanctaesedi assererent,
adaliquot praedia coarctant, adeoque beatum Petrum sed etiam ut ab
bonorum omnium hseredem inslitutum inferioris imperio Germanico disj"uncta-eadem
conditionis faciunt, quam monasteria et ecclesias, in esse, publicis Augustorum tabulis declarari obtine-
rent. Quod demum est factum a Frlderico U et ab
quas princeps illa piissima suas largitiones effudit. " Hislorise hujus tam varise, lam-
Hac donatione nil magis celebre monumenlis omni- imperii principibus.
hus pontificum, Augustorum, regum, et aliorum.per que ad rem nostram necessarise summa saltem ca-
in dissertatione v invenientur.
annos circiter bis centum ab sseculoxi exeunte ad pita
inilia quarli decimi. Cum autem terra, domus, alto- XXXY. Parmae prsesertim, et Placentise jura
Mum, podere, comitatus, donatio ejusmodi appelle- antiqua sanctse sedi asseruntur contra eorum
tur, hinc alisealiorum opiniones. Opiniones aulem? opinionem, qui perperam in Exarchatu eas civi-
Imo vero hallucinatio aliorum alia profecta est. tates constituunt. At enim vero cuinam persua-
Qnamotirem de ista quam de prsecedentibus donalio- sum erit, Mutinam, Rhegium, Parmam, Placen-
nibus disserere uberius oportuit, non modica histor tiam, et Bobium in^nliquo exarchalu olimcompre-
rise parte explorata ante Mathildicam largitatem, tiensas, Pippini tempore, cum regni Langobardorum
nec minori postquam, sancla sede Avenione degente, pars raagna erant, exarchorum j'uris fuisse? Cum
donalionis nomen ipsum obsolevit. Id equidem feci prseterea et Pippinus et Carolus donati ab se exar-
volens ac lubens; nam lempora spissis tenebris ob- chatus civitates singillatira enumerent, neque ultra
volula percurrens, doctissimorum tiominum ^vestigia territorium Bononiense donationem prolendant. Una
offendi a recto tramite aberrantium, quse res mi- j) civilas Bobium in Codice Carolino (ep. 51, 54; al.
rum, quantam mihi alacritatem addiderit, et quo- 54, 51) memoratur, inter dono datas a Francorum
dammodo impulerit, ut viam pergerem, qua non regihus. At serio animadvertatur, semel et iterum
pauci alii inslituerunl iter, at falsis opinionibus recenseripost Csesenam. Apud Anastasium quoque
abrepti per devia, quem sibi proposuerant finem, non (sect. 252) Fulradus abbas et consiliarius Pippini
sunt assecuti. regis claves et obsides uniuscujusque civitalis acci-
piens adiisse tradilur castellum sancti Marini, Vo-
XXXIV. Id prsecipue -animadverti, quod sancli bio, Orbino. Quid? Ahbas ille possessione inita ea-
Henrici successores duo Conradus Salicus et Henri- stri sancti Marini. bis cenlum circiter passuum mil-
cus H, ubi augusteam diguitateni coronatione per libus dissitum Insubrise oppidum pernicissime advo-
manus pontificis sunt adepti, neque Ottonis, neque' larit, indeque Urbinumpari velocitate reversus erit?
Henrici liberalitatem sunt imitati; sedpriscis sanclse Nonne Sarsinse,aut oppido ei flnilimo id nomen fuit?
sedis juribus confirmatis, novi nihil de suo addide-• Prseterquam quod Bobiumne una civitas (si niodo
rimt, Cseteri autem Augusti, si Lothariumll exci- id oppidum Cottiarum Alpium erat civitas, quse non
pias, imperialem coronam assecuturi, amplissimisi habuit episcopum, nisi Benedicti VIII et Henrici au-
S!l B. CAROLI MAGNI OPP., PARS I. SECTIO DL 88
gusti teniporibus) recenseatur, celebrioribus reliquis A j lenlo prisco nomine. Itaque JEmitise pars illa, quam
jtrsetermissis ? Nominantureaesiquidem et apud Ana- Langobardi statim atqae in Italiam venerunt, regno
Stasium, et in divisione regnorum Caroli Magni; at suo adjecere, et aliquandiu amissaai sibi iteruni ass"e-
regno Italiae utrqbique-asserunlur. In Parriian\ igitur ruerunt, secernenda est ab exarctiatu, quem Aistul-
et Placentiam j-ura' sancXsesedls non tam alte rege- phus anno 752 suam in poteslatem redegit, exfremo
tenda sunt, historia omni reclamsmte: sed j'us ariti- exarchorum Eutychio |ej"ecto. Hic siquidem est exaf-
quius in Parmam a. donajiorie Maftiildis ad sutiimum chatus a rege Francorum Phppinopost bicmiium do-
peti posset: in Placenliam vero ab iriitiis sscculi xiv_ hatus sanctcesedi, et ati ejus filio Carolo postea con-
cum sanbla sedes niprabatuf In provineia, cjua occa- firmatus, qui iEmilia Idiciturab Adriano (Cod. Car.
siohe' Pariria fctiam civitas, pafere ccepit "Rpmanp ep. 51, 52,'54;al. 54, p% 51), Ravennatibus quoque
pontiflcL jEmilise populorum titulum fribuente, hlsque vi-
XXXVI. Opinionem hsing, sine ulla dubilatipne cissim Ravennatum: neque ultra Bononlense lerfi-
falsam, inde"uatam esse yided, quod JEniitise pro- torium protendi polest, repugnante tilstoria onini, ac
vincisfe.rationp fyaltitaftomatiaereipublicse, tempore, prxecipue Carblini Codicis epislolis, quibus inlegra
aut eiiairi jrixia proSinciaie ecclesiasticuih, cum Ra- debetur fides. Num Adiiani exemplo Steptianus IV
vennse afctilepiscopp suffragariei erant episcopj pni- B ' Ravennse ipsi iEmiliae nomen indideril, an finlttiria
nes iEimlise et Flaminiae (quse difseproyincise olim alia ciyitas sic dicereti r (nam irino urbs ipsa voca-
uno ^miliae nomine apnellatae inyeniuntur) nuiluni Bulo, ut ait Jornandes| (de Reb. GeU cap. 19) anti-
discrimen temporurii csl servatum". Nam Gregorii cjuitus etiam gloriabatur, Ravenna, Classis, Csesaresi:
quoque" reyo annis aniplius 150 ante dona,lipnem ampla quippe erat, ei tripertito divisa) nullp ex veleri
Pippifii, com ÊmiliaeparsLahgpbardis, pars Grse- monumcnto discimus. CerteLudovicus pius in suo di-
cis .pafebat, idem p.oiitifexprivilegla cpnfifmans Ma- plomate an. 817, ac deinde Pmnes-augusti, reges, el
riiiiaho, apud Ugtielluiti (Itat. Sdc. loiri. n, pag. principes suis diplomatibus reeensentes civitates stia-
559) ea iiiler, t confirmanius, inquit, epi.spopatujrjh gulas exarchatus, jEmiliamBravennaeadjungunl: ac
lotius iEmilise prbvinciae- civitatum oinnium Deo de civitate, non de provincia rem esse. enumera-
amabiliuni, episepjiprum creationes et consecratig- lionem-ipsam sequentia verba palam faciunt: « cum
nesAid est" Sassinatis, Csesinati.s,,Foripopuli, Fbrili- «nlnibus linibus, territoriis, alque insulis in terra
vil, Faventiae, Fbricornelii, Bononiae, llulinse, Re- firariqne ad supradictas civitales pertinentibus. »
gii., Parmse ,, Placentise, Brixilli, Yicohalientjse , Omnia explicatiora erunt in dissertatione v
Adrfensis, Coma.Glfensis, Ficoclensfs. \ Et, quod,etiain XXXYHI. Yerum ne- aliquibus forlasse videar de
majus,, amip. 1125 Henrici V invasoris donalionis - aliis ditionibus sanctse sedis disseruisse inutilitcr ac
Mattiildicce emortuali, Hpnprius II qui postea ejus- temere; nosse illos oportct, Mathildicam donationem
dem donationis possessionem iniit,, anjtiraum privi- loco molam, ut principio aiebam, non aliter ad'suam
lcgium instauratarctiiejiiseopo Ravennati Giialte- veram sedem revoeari poiuisse. At enim Florentinius, /
rio, quod scilicet ejus praedecessores ob supertiiam aliique decepti, tiucatus Romani transliberini, seu
aiiaseranl (Id. ibi p. 565), utiturque conceplis Tuscise Romanse majorem partem, el Tuseiam Lan-
his verbis :* t Per prsesenlis privilegii paginam gobardicam, quihus palrimonio nomen est indilum,
eoiifirmaffius episcopalus videlicet jEmiliae provin- Mathildis donafioiiemt esse pro certo habent. Alii
ctic, itfesfParmse, Placentise, Regii, Mutinaj,'Bono- Trilhemium et Crantzium sequentes Marchiara An-
nise, Ferrariae, Adrise, Coniach, Imolsey Faventtie, conitanam esse putant. Nee desunt qui Spolelano
Forolivi', Foropompilii, Csescnse, Ficoelser > Quid ducatui eam donalibnem appingunt. Alii denique
verff? continuo subdit: « Praelerea confirmamus vo- Tusciam regalem, quse tempore Maltiildis Marctiia
bis exarchatum Ravennoe, qui' Romanse Ecclesicc Tuseisevocahatur, ef Ferrariam pro ejusmbdi dona-
juris esl.j Et paulo infra : « Pomposiani,quo*quemo- lione inlerpretaiitur. Nemo autem ex scriptoribus^nu-
nasterii curam personse religionis tuae, salyo eccle- ip peris anliquorum vestigiis hisistens comitissaedona-
sise mostrsejure, committimus. »' Hinc patet1,,JJohor * tionem contineri omnem in iEmiliae parte a Lango-
rium Gregoiii-Magiii exemplo ecclesiaslicae antiquse bardis primum invasa deprehendit. Quamobrem
provinciae rationem habuisse, dum episcopos tbllus necessarium duxi ducatum Romanum transtiberim
J5miIiBe subjecit archiepiscopo; aU ea,dem vero se- ditioni antiquiori sanctsesedis restituere, et Tusciam
erevisse jiroviiiciam civiiem sanctse sedi subditam, Langobardicam donatiioni Caroli llagni': perinde
nempe1^ exarcliatum, quem et Flamjhiam, et Roman- ostendere, Marchiam Anconilanam, (jusemagna ex
diolam vaiiis lemporibus appellatum iii velerum parte era), Pentapolis marilinia-, Pigpinp^ rpferri
liionumentis liqufet.1 •
acceptam oportpre. Sppletanum vea» duGalîn^primg
XXXVlf. Quod autem' rem magis cpmprobat, idem sanctse sedi pblatum a Carolo Mjagnpqui supreniusi
Honorius paulo post' bonorum JBattiiJdispossessione jus ibidem relinjiit: deindp ejus parjem S!immp,jure
inita, de iildem Albertum ducem inveslivit.Bpnavero utendam sanctse sedi concessam ab Ottonej partemr-
illa constitrita erant in ea' ^lmiliae parte, quse Lango- que aljam dono, aliam tii concamhijmi,a sancto Hen-
nardis OlJteniperabat,pei tinuiique ijs exactis acHtalise rico traditam Benedicto YIH el snccesgoribus in
regnufh, qifod et Langpbardorum dici consuevit, rc- perpetuum, demonslrandum*fuit,ijullatenus4d dpna;
57 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — CENNII PRJIFATIO, 58"
tionem Mathildicam pertinere. Denique Marchiam A J principum imperii adnexum habet, Yienna, ubi
Tuscisetieneficioimperatorum genitori Mathildis tra- apostolicum nuntium gerebat,'ut vidimus, non -semel
ditam, ef Eerrariam beneficio pontificum ab eadem ad Austriacum Zvreylalense Cistercium (Clarse Yallis
retentam, ea sine tiserede excedente, ad suos ufram- ' nohis audil) prope iifies Bohemiscse contulit, codi-
qie dominos jur-e esse revefsas, ostendere neefesse cemque diligenlissimo Lambeelo ineompertum, utii-
1-uit.Harum auiem opinionum falsitate detecta, dona- cunque is lateret, elicere omnino vbluit. Res illi,- ut
tiofii Maltiildicseseifes certamajori ex parte cilra semper, cessit ex voto. Quamobrem summaeum fide
Eridanunl vindicanda fuit in dicecesitius Mahtuana,- ejus"exemplum cxscribi, eonferriquc accuratissimc
Regiensir Mutinensi, • ac P-afmcnsi, scriptorum ve-^*- jussit cum Seyfridi apograplio: deinde ubi functus
terum, ae docuinentorumtestimoniis,"quaevocari non apoerisiarii munerfeusque ad infeuftletiiannum 4758
possintin dubium, aclemente Xn accersitus, alque apostolieis diploma-
tibus j)rsefeetusfuit,una cum Codicis Carotini recen-
§ FH. Decpjlice.^dplpliiiio, sionibus, Rudolptiirii exemplum Romam vexit, pu-
XXXIX. Seplimum non tenuis pretii monumentum Micam ih Juceni aliquando editurus, si ad id satis
est codex Rudolptihms ineditus. Hic epistolas 126 . olli nactus esset. At menselunio ejusdem anni in
"
conlinet, ex quibus si novemdecim alienas detrahas, sacrum sanetae Romanae EceTesiseeardinaliuni' etil-
septem et notiaginla a Rudolpho rege Romanorum legium jure cooplatus, deinde semper multis, gravi-
conscriptse remanent, totidem fere numefo , quot tiiisque minislei'ii occupationiJras impeditus, sanclam
Godex "Carolinus comprehendit: hoc tainen diseri- sedem, ac litterariam femiratilieamultra qtiam saiis
mtiie inter ulrumque, quod huic nomen fecllreolleetor erat, tam singulari tamque utili-ulfoqne munefe'
Carolus Maguus; at Rudolptiini homen ab auclore fraudavit. Quamobrem mea- qualicunque ojfera1,ofr
ipso accessit eodici, qui pef me in lucem nunc pri- aiebam de Codice CarOiino, diuturnltati finem afferre'
mucn prodit. Eruditis' acltiuc fuisse ignotum colligltur maluil, quam edilionetii eerum codicuiri per ^sepro-
ex nafratis ab Joanne Willelmo Goebeiioin notis ad .curandi deskierium ingens/ quo tandiu est deceptus,
Gonringium (tom. IDe finibus Imp. Germ., p. 50S">,' dtiftius ferre; temparc riragis ojiportuno dum falsae
uhi de Aventino loquitur, apud queni Rudoljitir- - tot cpioiones de imperio et -de pontifieia polestate,
epistolarusn mentio esi- « Dubium tamen valde e*st,J quani temporalem vocant, vastis multisque editis
inquit, an Aênlinus de iis diplomatibus, quorumJ' volumtititius, in lialja ipsa percrebrescunl, tiujusmodi
exemplaria a"Romaiise sedis patronis nroducta sunt, ' editionem monunicnlorum^queisesedem eliminantur,
loquatur.Inarctiivoautem imperaloris dijilomata illa'( nec sancta sedes, nec littefaria resputiliea posseht
latitare ex Lambecii diario' sacri itineris Cellensis . accipere ; prsecipue Rudolphini ebdicis de quo
imperatoris Leopoldi sibi persuasum habent. Yerum agimus.
Lamhecius tantum tradit, iii catalogo quodam docu- XLl. Et verO Rudolphum videre est -in tiisee
mentormn a Seyfrido abliale Zweytalensi confectb, et epistolis non allud nomen usurpare, quam 1 regis
diplomatum Rudolphi L menlionem injici: sed de Romanorum ;•ac sscpeefflagitare a ponlifice, qui unus
lenore illorum nitiil ibi dieitur, cumque nec ipse abbsrs id-poterat, ut ad iniperium promoveretur. Non seeus
in dedicatione genealogise domus Auslriacse memo- in Aui'ca Bnlla,- qua nihil-sanctius apud Gormanos,
ret, quid 120 "epistolae Rudolphi, quas sevidisse invariabilis dktio est a primo ad ullimum:« Regis
affirmat, conlinuerinl Allerius quidem adtiuGco- Romanorumin rmjferatorem J sive«incsesarem jiro-
dicis idem Seyfridus mentionem facit, ibique se movendi:-»aut« fulurum imperalorem,» seu «esesa-
principum imperii Budolphinse donationis confirma- rem, J ut habet editio Limncei, qua utor (cap. 1, n. I1.
tionem invenisse ail: sed-nil additum, an aulJienti-'' 2, 19, 21, 25; cap. 2, n. 1, 5r 4, 8; cap. 7, n. 2;
corum- documeutorum codex fuerit. Neque Lambe- eap. 18; caj). 20 et cap. 28), adeoque, distincie
cius, quamcmique etiam impenderit diligenliam, agilur derege'Romanorum,ei imperatore, ut duabus -
nitiil cotiicum, qui abbatis Zweytalensis fueruiit, U | de dignitatibus verba lieri plane conslfel. Sic (cap. 2,
reperirepotuit: etmaxime est inceftuni,'ancodex 149 num. 8 el 9) de Privilegiis Electorum: « A;bsque
epistolas Rudolphinas continens, cuj'us Lambecius tir- dilatione el contradictione confirmare et approbare
c.ilalogo librorum a se edendorum meiainil, ille detieatpei' suas lilteras, clsigllla, ipsisque praemissa"
fjerit, de quo Seyfridus loquitur, etj.an originalia omnia innovare postquam imperialibusfuerit infutis
vomplexusîl documenta. J fta iste auctor dubitans, coronatus Primo 1 suo nomine regalt faciet, ct
negans, judicium ferens de i?e sibi ignota, ac liuila- deiudesuti imperiali titulo innovatiit. J Et. (cap. 26)
tenus exquisita. de Aquisgranensi et Mediolanensfcorona prseferenda
XL. Ndh ita eminentissimus cardinalisPassioneus, uni' ciiesafi coronato: « El tioe antfe ihiperalorein
ctii, ut dixi, Carolinum Cbdicem omnibus numens duntaxat, qui jam esl imperialibus infulis coro-
atisolutum debemus. Saiis illffuit' Lambecium semel-- natus. > El quia Rudolptius-coronam-nunquam est
et iteruni Seyfridi codicum memtitisse; ut non minori assecutus, idcirco non aliam in codice dignilalem,
sollicitudine, majorique fortassis incommodof quam'.' -quamregiam prsesefert. En veram imperatorise dl-
in Carotitii Codicis recensionibus adipiscendis ,rr gnilatis indolem, quam Leo III institiiit in GarPIo
Seyffidi codicem illum nancisceretur, qui «'ipioma Magno. Imperif etiam Germanici fines certi desi-
5g B. CAROLI MAGNIOPP. PAB.S I._SECTIO HL 40
gnantur m eodem Codice, dum Romandiola, quam A p- 579 seqq.), ibidem , ur. Civ. ixxvn) nactus est
Rudolptius .detinebat imprudens, extrema imperii codicem noslri perquam similem, ul fidem faciunt
pars dicitur; ejusque jrira vindicantur in Lango- epistolseundecim ah eo prolatse, quas invenies in co-
bardia ef Tuscia : quare et sanclse sedis ditionis dice (lib. i, ep. 58; lib. n, 8, 9, 10, 11,12,
fines ab imperialibus luculenter secernuntur. Quae 15, 15, 22, 29,
J33) novem scilicet Friderici
quidem omnia latius explicantur in dissertatione IV, archiepiseopi Salisburgensis Rudolpho, hujusque
de Rudolphi epislolarum libris tribus, qui in isto unam (12), qua eidem respondet; nec non alteram
codice continentur. (55), qua pontifici Romano victoriam ab se de
XLII. Ibidem videre erit, alios audacter, inscite Oltocaro Bohemiseregereportatam-nuntiat. Ex quibus
alios de primariis precibus loeutos êsse. Inslar omnibus variantes lectiones decerpsi, eum momenti
omnium erit Struvius (Syntagm. 3. P. c. x, § 52) alicujus esse mihi visaesint. Quod prsecipue animad-
qui de privilegio îb ,apostolica "tantum sede obti- verti, tam in Zvreytalensi codice, quem puhlicaelucis
nendo : « Licet verum sit, inquit, a lemporibus Fri- facio, quam in caesareo,quo usus est Hansizius, par
derici HI indultum petiisse imperatores a papa super scritiendiralio servatur; nomina locorum et perso-
primariis precibus, priores tamen imperatores ad narum fere semper littera N indicantur; nulla in
inveteratam provocarunt consuetudinem^ nec nn- B I fine subscriptio; lemporis ordo nullus; paucseadmo-
quam a pontifice indultum petierunt. ,» Quippe dum inseriptionem prseseferunt. Perioches singulis
omnium primum Carolum IV eo privilegio esse usum epistolis prsemittuntur, at sine ulla dubitailone ab
demonstrabitur. Quod autem spectat ad Augustos vel exscriptore codicis ek autographo: nam Rudoljiho
reges, qui primas preces ecclesiis porrexerint, Stru- Imperatoris nomen quandoque aseribitur juxla se-
vius idem Rudolpho antiquiorem non novit. At binas quiorum temporum inscitiam aut falsam opinionem.
ejusdem litteras producere putans, ^coramentilias Quseprofecto opinio non obtinuit ante annum 1556,
'
Rudolpho ascriplas" senlentias affert. Ex prioribus cum dabatur Aurea Btilla, de qua nuper est dictum:
(Paralip. ad Ursperg. an. 1286, p. 562) hsec cecitat: ac proinde per totum lillud spatium tres in periodos
« Cum ex antiqua, et approbata, ac a divis imperato- divisum ati Struvio , epistolarum sententia citra
ribus et regibus ad nos producta consuetudine quae- earum argumenta atiendi dehet. Equidem nolui
litiet ecclesia in nostro Romano imperio constituta, eadem prsetermitlere, ut sequum erat, ne fidei codicis
ad quam beneficiorum ecclesiasticorum perlinet col- quiddeessem. Quin etiam epistolam primo aspectu
latio, super unius collalione beneficii precum noslra- interpolalam (lib. i, bp. 39) Gregorio X vindicavi
rum primarias admittere teneantur. J Quatuor epi- „- eadem ex causa: tametsi dubitationem omnem non
p
stolaeexstant in Codice (lib. i, epist. 14 seqq.), in u abjecerim de sublesta fide.
quarum prima simile quid legitur. « Dum in nostrse XLIY. Si Rudoljihinus tiic codex ad Gretseri ma-
sublimationis exordio quaelibel ecclesia in Romano nus pervenisset, tantun operse vir doctissimus non
imperio constituta super provisione unius personse impendisset curandis epistolisnonnullis, quas atianno
primitias precum nostrarum ex antiqua et approbata 124S ad 1275 a regibus Romanorum Henrico, "Wil-
consueludine sacri imperii admittere teneatur, pri- lelmo, Rictiardo, Alphonso ad pontiiiees datas se
marias tibi offerimus preces noslras. »Item in tertia vidisse ait in anliquoj codice (In fin. Car. Cod.).
(lbid., ep. 16).« Cum igitur anliqua et apjirobata jus Nam, praeterquam quod improtiam operam deserere
nostris antecessoribus divis imperatoribus et regibus illum oportuit' prse ineluctabilibus mendis, eas lan~
contulerit consuetudo, quod singulsepersonse in sin- dem dederant vitio creali principes, quos ille perpe-
gulis calhedralibus, et aliis coJlegiatis ecclesiis ad ram caesares appellat,] csesaresque futuros, Aurea
primariaspreces regias recipidebeanlincanonicoset Bulla docente, inelius dixisset, modo imperiales in-
in fratres. >Litteras alteras, quas Struvius petit ex fulas a romano pontiflce adepti essent. Hodie illis
Chiffletioad civit.Bisuntin., Thomassinus eiiamaffert etiam epistolis utimur, quarum curam deseruit Gret-
(de Benef. n, 1, c. 54, n. 7), et Goldast, (Const. nr serus : etenim post tiuj is mortem Rainaldus^x op-
Imp. tom. III, p. 446) eamdem formulam adhibet: at timaenotsecodice Annalibus eas inseruit. Inde autem
tum ipse, tum Crspergen. consignant an. 1286 quod' duo pofissimum discimusnon parvimomenii, seplem
satisestadcommentitiameamformulamdeclarandam. videlicetprincipum Electorum originem nulla pontifi-
Pugnat siquidem cum « nostrse sublimationis exor- cia, aut imperiali conslitutione; et regis Romano-
dio, J nempe extremo anno 1275.Prseterea Rudolptius rum electionem a Romani pontiflcis approbalione
non dicit «-ad nos producta consuetudine, neque in robur accipere consuevisse. At de his in disserta
noslro Romano imperio neque precum nostrarum tione. Illud hic monere juvat, quodipsseillaetenetirae
primarias. J Formula igitur ad ingenium composita Interregniiatalis, ut jurisconsulli Germanici appellant,
minus recte ascritiitur Rudolptio. nonnitiil lucis afferunl Rudolptiino codich iste autem
-XLHLEx laudatis Rudolphi epistolis duetum esse una cum Aurea Bulla indolem certam imperii tam
eam formulam nemo non videt. Quamobrem Codex luculenter patefaciunt, ut falsis tot opinionibus
tiuic similis (ni fallor) in Bibliotheca Vindotionensi, propulsandis nihi'1 ultra adjiciendum videatur. Ta-
aliis etiam patuit. Enim vero noslra setate R. P, melsi Rudolphi ejusdem diploma, quod supremo
Hansizius (Germanimsacrm tom. I, p. 416; lom. II, Ioco a me jirofertur, extra omnem -aleam rem ponat.
4* COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS.-"- CENNIIPR^FATIO. 42-
§ VIII.De diplomatibusRudolphi. A eliam IV et PasctialisI Romam cum ejtis ducatu,
XLV.Hujusdiplomatiseditionitiilnovihabet - quare patrinionia, et alia jura Diplomate LudoviciPii com-
et prseleriri poterat, nisl corroborandis supra allatis, pretiendivoluere, ut scilicet validiori niterenturprce-
el nimisealiquorumlicentisefrenaudsenecessarium il- sidio : at Ludovicum donasse quidpiam sanctse sedi
ludesset.Tres pra. aliis commendantur ejus editiones non invenielur. Optima igitur consilia ponlificum
ex autograptio, quod in tabulario molis Adrianse prsepostere.ace'pientur,utfalsisomniaopiiiionibusim-
asservalur,: Raynaldi (1279, n. 1, seqq.), Zaca- pleantur ? Consulalur historia. Historia autem? Imo*
vero (Cod. lib. ir, ep. 57) audiatur
gni post eruditam dissertationem hisloricam de do- « ipse Rudolphus
minio sanclae sedis (Append.Actor. vet. p. 97, seqq. Universa, et singula, quae a nobis hactenus atina,
edit. Francoford.) eleininenlissimicardinalisAntonelli mater Ecclesiapostulasse dinoscitur, tam per nuntios
labularii ejusdem tunc prsefecli (Parm. et Plac. par. quam per litteras speciales, ajmlausobenevolo, el as-
sensu gratuitoliberaliter approtianles, inliis et om-
7, in fln.). Cur ego nuperrimam hanc editionem cx
eodem autographo procurarem, jani dixi duplicem nibusaliis concepimus apostolicis beneplacitissequa-
esse causam. Primo ut diploma acta omnia comple- nimiter conformare. i Ita videlicet reponitpontificiis
ctens Lugduni "an. 1274 per cancellarium aliosque litteris (Rayn. 1277, n. 54.) Nicolai III dalis statim
Lausanae ]3 atque ad Petri Cathedram ascendit: « petitionem
legatos Rudolphi; per ipsum Rudolptium
coram pontificeGregorio X et cardinalitius sequenti autem, inquit, super ejusdem Ecclesiaelerris, ac spe-
cialiter exarchalu Ravennse acPentapoli regaliexcel-
anno. perque alios .legalos Conradum minoritam
lenlise toties inculcatam, tfbsque ulteriori procrasti-
Romseapudsanclum Petrum, et Golefridum prseposi-
tum soliensemVitertiiicoramNicolaoHI, an. 1278,-tale, natione rogamus et petimus efficacis executionis
> At quse latius toto opere
inquam, diploma a Germanise principibus solemni- promptitudine adimpleri.
ter conflrmalum omnium oculis subjicerelur. Deinde exponuntur, complectar tirevi. Aposlolica sedesquid-
ul scriptoribus exipsa ItalianOstraimitatis dicacita- quid-titulo donationis possidet (exceptispatrimoniis
tem Conringianam (De fin. Imper. Germ.tom. I, p. antiquis) Pippino, el Carolo Francorum regibus; Gar
ost alia monumenla islud eertum rolo eidem (post suseeptam imperialem coronam)
285) f certa, aeque
Ottoni Magno; HenriGOet.Mathildi acce-
opponeretur. « Papa, et ejus asseclae, ait Conrin- Augusto;
gius, omnes gloriantur dedonationetiujusRudoIphi. ptum refert. Auguslis caeteris confirmalionemdun-
Variaeclonationes factae sunt papse a Carolo Magno taxat donalionum, atque omnium jurjum debel: ta-
et aliis, quas supra examinavimus. Ab tioc Rudolpho metsi ea confirmatio, cum necessaria_essetadimpe-
riale diadema obtinendum, multoties illusoria fuit.
Habspurgicodicunt ssepesibi in liberrimam potesta-
lem data esse omnia bona a Csesaribus; ita ut nitiil C Quod de Rudolphi regis Romanorum confirmatione
. Inscilia hominis audacissimi uullatenus dici potest.
jtiris sitii.reservaverit. XLVTLRegis, inquam, Romanorum: nam singulare
prsedicanda! Rudolphus nihil donat; veteres tantuaa id
donationes instaurat._ Quid igitur juris sibi reservet quidem est, Rudolphum regia tanlum dignitate
inalienisdonaiionitius? Pontifices, piissimo regcRii- conspicuum ditiones et jura sanctse sedis diplomate
confirmasse : quantumvis 'ampridem moris esset,
dolpho sanctse sedis jura omnia velera lconfirmante, ut rex Romanorum a Romano pontifice confirmatus
a diuturnis invasionibus quiescunt, Exarchalum, et
donationum omnium imperialem iere semper coronam assequerelur :
Pentapolim, anliquissimas, po- rex Romanorum futurus imperator dice-
quamobrem
tissimasque, postliminio ad Romanam Ecclesiam rebatur. Namque juramenta eorumdem regum, queis -
deunles accipiunt. Quid dedonationeglorienlur?
poIlicebanturprsealiis,sediplomate roboraturos, vin-"
XLVI. NeLunigius quidem lalia audel. Nam (Cod. dicaturosque Ecclesise bona, facile invenienlur, at
Ilal. Dipl. tom. II, pag. 735.) tiancuni, ex Rudol- ante Rudolplii diploma aliud nullum occuiret ejus
ptiinis diplomalisperioctiem prsefigit : « Rudolptii I simile. Animadverti tamenoportet formulam in di-
Romanorum regis iterata omniumprivilegiorumaRo- plomatibus illius contentam apud Raynaldum (1274,
manis. imperatoribus sedi aposlolicse concessorum, D n. 9; 1275, n. 59) quse sic se tiatiet: « Poslquam Ro-
necnon donationum ipsi de quibusdam jirovinciis et mam ad recipiendam unctionem, coronationem, seu
urbibus factarum confirmatio. Datum Viennse anro imperiale diadema pervenerimus, ipsaque percepe-
Domini 1278, xrv Kal. Febr., regni nostri anno v. > rinius, prsemissa omnia et singula innovabimus, seu
Attamen in isto diplomate, quod Raynaldus affert de novo faciemus. >Praealiis vero attendenda illa,
(1278, num. 45) ex arctiivo molis Adrianseexslathaec quam Rudolphus juxta instructionem Nicolai III ap-
formula:«Recognoscendi,ratificandi,approbandi,in- posuit diplomati, p_uo praecedentia confirmantur,
novandi,concedendi,etnihilominus de novodonandi. > quodquesupremum locum sibi vindical inter monu-
At quem eruditorum latet, Rudolphuni plene adlise- menta anobis edita : « perceperimus, infra octodiesr
sisse instruclioni, seu formse sibiaNicolao UI prae- praemissa omnia el singula innovablmus, et de novo
scriptse? (Ibid. num. 62). Rem pontifex conccptis inlegre ac plenarie faciemus. > Ea siquidem-morem
verbis expressit: « Ad omnem scrupulum removen- suo loco expendendumfCaritinet, dandi diplomatis
dum, pfout melius valet, etefflcacius inlelligi de novo infra octo dies a suseepto imperiali diademate, qui
concedimus, conferimus, et donamus. » Stephanus deinceos obtinuit, ut docel liber Sacr. Rit, a Clem."T
*
PATEOt. XCVlII. 2
B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffl. - U
, 4§
an. 1311, et ab InnocentioVI an. 1555laudatus (_.«'- A XLIX. At enimvero, ut Siciliam praeteream, de
lar. Vat. tom. I, pag. 248, seqq., 350, seqq.) et ex- qua opportunius in sequentibus dicendum erit, in
pressius litteraeHenric' VII adClem. V ap. Raynald. laudato Codice hi census antiqui memorantur in
(1510, n. 7) quae habenl: « De supradictis omnibus Sardinia: «Judex Calaritanus n lib. argenti pro
infra octo dies nostras patentes datiimus lilteras qua- censu. Archiep, Calarilanus vi lib. arg. Episeojius
druplicalas harum seriem continentes. » Quamob- Dolien. n lib. Episcopus Sulcitanusitliti. Episcopus
rem in CseremonialiEdito amplissimum j'usj'urandum Barbarie n lib. Ecclesia saneli Salurnini n lib. Ju-
Teperitur omnia compleetens in genere : at de diplo- dex Arboren. n lib. Arctiiep.Artioren. vi lib. Episco-
inate tii actu coronationis legi olim solito, uttestatur pus sanctiPetri deTeralba n lib. Episcopusde Osello
panegyrista Berengarii, altum siletur. Haclenus de Hlib. Ep. sancti Justi LIlib. Judex Turritanus n lib.
monumentis, quse singula fusiori calamo expenden- Archiep. Turritan. vi lib. Episc. de Pragi n lib.
tur in disserlationibus, atque jura omnia sancto ,Episc. de Ampuri n lib. Episc. de Serraii lib.
Petro et sanctse sedi, iisdem facem prseferentibus, Episcopus de Chisarpo p lib. Episc. de Castro n liti.
yindti abuntur. Episc. Gzano n, -lib. Episc. de Bosea duas libr Abbas
XLYFI. Pauca nune i.ub_unganiex Codice Albini, de Sacharia n lib. Abbas de Plajano n Iib. Abbastie
de quo supra (n, xxiv). Collectio illa brevis ex B Thergo n lib. Pfior de Salvenero i lib. Summa ho-
BiMiolhecaeLaterancnsis lomis carliciis, quam Cen- rum omnium continetur In LIXlibris argenli.j Judi-
cii liber censuum praesefert, in Codice Albini, qui est catum Galluri yides tiic deesse, quem scilicet apud
autiquior Cencio, plenior,valdequeaccuratiorlegitur. Cencium invenies. At Codex Albinianus census anti-
Eademque pertinet ad Gregorii VII setatem, ut patet quiores CenGioexhibet Idcirco qui postea impositi,
ex monumentorum penultimo ibi existenle : nam seorsim enumeranlur, nec de Judice Galluri ulla fit
eorum collector ita de eodem loquitur : « Ex synodo mentio : «In Arborea Ecclesia sancti Thome cum
Iiatiila in Dalmalia a legatis vn papaeGregorii scilicet omnibus suis bonis pro censu ni bisant. omni anno
a Zebizone tunc monasterii sanctorum Bonifacii el Ecclesja S..... que dicitur Cania n sol. exigusiiT.sin-
Alexii abbate, nunc vero Cesenale episcopo, necnon gulis annis. > Ha_cArborensis Judicatus appendix
a Folcuino Forosimprouii episcopo. Que synodus ap. Cencium occurrit conjunctim cum reliquis censir
habetur in archivo sacri palatii Lateranensis.In no- bus. Hinc vero quis non sidet Sardiniam juris fuisse
mine Domini, etc. A. Dom. Inc. MLXXVI.ind. sanctse sedis? De Corsica idem constat ex Codice
xiv, etc. > Gebizo enim legatus in Dalmatiam mis- Albini longe etiain luculenllus. Coptinuo enim ppst
sus 1075, octavopost anno, scilicetl085, fit episcopus Sardiniam, tisec tradit : « D.e Corsica: Corsicam
Caesenas,et paulo post cardinalis. In vetustissima igi- u concessit papa Innocentius Janue sub annpo censu
tur ista collectione, quae praeteritorum temporuna unius libre auri. Et exinde priyilegiuni ei fepit. i
documentacontinet,pr33aliislegilur : «Itemihquo- Apud Muratorium (Ant. Ital. tom. V, col. 894) qui
dam tomo carticio, qui est in cartulario j"uxtaPalla- Cencii tiJirum edidisse gloriatur, el eumdem omnino
dium, lejfilur papa Benedictus locasse civitatem et' alium, et addilionibus plenum vulgayit, hie Iocus ita
comitatum Suanensem cum castellis et villis, el legitur - « GonsulesJauuenses unam libram auri pro
eum omnibus suis pertinentiis : et civitatem, et co- dimidia Corsica, quam cpncessit eis papa Innpcen-
mitatum Rpsellensem cum Ailliset castellis, et suis lius, et tam consules, quam populus, tiebent facere
pertinentiis, et districto el placito, et cum omni da- fidelitatem Romano pontifici, quando ab eo requisiti
tione, et redditu suo. Brestat unaqueque civitas LX fuerint, prout in eorun) privilegio continelur. >
sol. ltem in alio tomo ejusdem carlularii legitur VII L. Nec soli Innocentio II, Jariuenses Corsicamtunc
papa Bonifacius locassecasleltiimPelramPertusam, referebant acceptam, vferumetiam quinque aliis pon-
etc. » Profeclo si ordo temporum servaretur , Be- lificibus Innocenlii successoribus, videlicet Alexan-
nedictum HI,seu IV sseculonono exeunte crediderim; dro III, Clemenli, Coeleslino,Innocenlio, et Honorio
etenim Y, et VI sequentis soeculi, dum Tusculani pariter tertiis, tiorum poslremo id testante ap. Ray-
eomiles potiebantur rerum, de civitaiibus istis dispo- " nald. (1217, num. 98 seqq.):« Ad exemplarînquit,
nere non potuerunt. At ponamus BenedictumVIU,vel tam ipsius Iunocentii, quam iel. rec. Alexandri, Cle-
etiam IX, sub initia sseculixi locavisseeas civitates: menlis, Coalestini, et Innocenlii'prsedecessor. no-
Tusciseigitur Laogobardorumcivilates ultimsea Ga- stror.... Ad hsecJanuensi civitati medietatem insulse
rolo Magno concessse Adriano et successoribus, Gorsica.ad exemplar Ieorumdem prsedeeessor. no-
pleni juris erant sanctae sedis id temporis. Itaque stror. concedimus : ilja scilicet, nt nobis nostrisque
rp inexplorata de iis loquj videbimus annalistam successoribus Januensis populus, cum exinde fuerit
Ealum. Nonne ab eodem tres insulae Corsica, Sar- requisitus, fidelitatem juret, et pro f ensione unam
dinia, et Sicilia, qua. continuo post Rosellas recen- libram auri singulis annis nobis, et successoribus
sentur in<eademdonatione a Ludovico ejus filio, in- nostris exsolvat. > Haec in antecessum memorasse
' ~"
;S'<.vofiaij,turin dubium? non erit inutile.
B, COD."DIPLOM.- MQNUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.- GRETSERI PR_EFATIO. 46
PRiEFiTIO GRETSERL
Fayeto, amice lector; bonani scagvam, si cattip- A suissemus.Tnensani,si epislplas abep scriptasadPip.
licus es, tibi appprlp.; si noyajpr,,magnu.ni (prsitan pimmi Francprum regem, et alips, reperire pptuis,-
malum tibi afferri arbitratieris. Utcunque sit, cu tiiti êmusAcjuarum duntaxa| areumenla summsjlimper-
indiculum, quot cujusquepontificum ejtislplsein hoc stricta et recensila vidimus a Panvino in Vitis Rp-_
volumine insint: Gregorii IH, 2; Stephani IH, 8 ; jnanorum ponlificum, easque mtegrsis tiab.eri in Va-
Zacharise 1; P-auliI, 5.2, quamyis una ex istis scri- licana hibliolheca testatur: yerum easdem diu quse-;
pla sit ad P.ginum eommuni nominp senqtus et pp- sjtas niinime invenire yaluimus, ut eas yel fuîo,,
puli Romani; Stsphani IV, 5; Adriani I, 49., licet vel-alip,aliqup modpinde sublala? existimemus. Cse-
una ex istis communi cleri nomine ad Carplum Ma- terum nihil est, qupd ejus fides p.ossilin suspicio-
gnumdatasit; Constantim'anlipap.32. Quarumpm- nem adduci, cum el earumdem totidpm numero îv
nium summam cenjuriam efficer.et,si upa adhuc epi- gumpnta pai-itprreeitent npvatores,,c_;uipertesi pro-
stola accessissel. Ex quitras septenaeforsan, aut non lixitatem atque multiplicitatem pariterj sedrnagis
multo plures leguntur jam, partim to.mp ix Anna- veritatem,, non ipsas integras, sed ipsarum argu-
lium illustrissimi Baronii, partim Centuriayin Mag-• menta tantummodo edidere: quse si non s.imul con-
deburgensium,cap. 9, quasprselerirenefasduxi, pb ges^tae,sed pferannps singulps,quilms sunt â.taj, di-
revereniiam Garoli Magni; quis enim sejungat qaas B geslse fuissenl, non fastidium, vel n.au^seamlegenti-
tantus monarcha uno in volumine copulari volitit.? bus attulissent, sed maximam vpluptaleni; ut ppte,
Neque lamen in hac sylloge ratio temporis aduio- qjuqdex eis cpistolaris historia, quaecaeterisveritate
dum accurate seryata est; nam epistola Zacharia. et sinceritate praestat, ignota haclenus. fuisset egre-
pontificisinterjicitur epistolis Stephani jn, cum ta- g.ieqpneinnata: quod,,nec tu negaveris, eum earum-
men certum.sit Zachariam Stephariopriorem fuissp. dem argunienta perlegeris, quse tiic fjibisulijicimus,
Constantini etiam pseudo-pontiflcis geminseepistolse ne 'ejunumpenilus dimitlamus, quem opipara mensa
inter Paulitm et Steptianum IV locum otitinere de- (quod optassemus), excipere non cpnceditur. Sed et
Iierent, cum Gonstanlinus post Bauli obitum cathe- ex his qupque inlelligat, et fa<,catur,licet invitus,
dram appstolicam invaserit; qt tamen ad ealeenv qpam tiene et pptime de ecclesiasticis antiquitatibus
Iitiri rejectse sunt; qili neophytus ajmellatur, ,quia mpreatur, qui,non fragnienta, vel argumenla reddat
laicus cum esset, el omnis penitus cleripalis conse- epistolarum, sedipsas integras edgt, npn ampliuspe-
cralionis «xpers, a lurtiulenlis quibusdam ad supre- rituras, cum sic earum perpe.tuitati bene consulat,
mum hoc aposloliciofficiiculmen, nefaria lemeritale dum eas in archivo recondens, cpnsecransque im-
eyectus est, successu parum prospero; vix enim an- mprtalitati, conseryet posteris,integras. »
nuin unumque mensem in tiac tam excelsa speeula Posthsecidem Baronius viginti noyem epistolarum
consederat,jet ecce ruina atque in imum prsecipita- Pauli sunimaria, seu periochas recenset ex Onu-
tio. Qua de r-e legi pplest Barpnius lom. IX, anno ptirio; quod et a Centuriatoribus tiictum, licet ip__i
Redemptoris 768. viginti septem solummodo ep;stplarum synopsia
^Sedut ad epistolas Pauli ponlificis accedamus, afferant; et prseter has, trium aliarum ad Carolum
Centuriatores Cenl. vm, cap. 10, scripta hujus pon- elCarolomannum meminerinl, insuper etiam epislolse
lificis reeensenles, ita scribunt, vel potius calum- ad cunctum exercitum regni Francorum. Quas om-
niantur: s Pontificii collectorcs tomorum Concilio- nes in tiac editione lectpr inveniel. Maximam cei'te
rumvidentur consulto epistolasSlephani II et Pauli, reprehensionem merentpr Cenluriatores, pûi cum,
Sfeptiani HI, Constantini et Adriani omisisse: ne _ ul palam scribunt, triginta et unam tiuj"usponlificis
pontificumartes et fraudes in Francis dementandis, eji.stolas manuscriplas accepissent, ne unam quidem
et injuste occupandis bonis imperii, patefierent. > suis Centuriis inseruerunt, cum tamen aliorum quo-
Gseterumharic putidam oriminationem unus, om- rumdam pontifieum epistolas, et quidem satis pro-
niumlocoetnomine, satis superque refellit illustris- lixas, recilare tiaud gravali fuerint. Forsan timetiant
simus Baronius, fletiili illa sua ttirenodia, quam TJne lectores ex lectione tot epistolarum, quas pontift-
texuit ad annum Chrisli 787, eo quod pontificis hu- ces ad Pipinum et alios Francorum principes detie-
jus Bauli epistolasadipisci non potuerit; ut taceam runt, nimis aperie intelligerent, quanto in pretio Se-
similemlamentationem ob epistolas Adriani pontifl- des -apostolica summis principibus fuerit , Lulhe-
cis ad Garolum Magnum non repertas; quarum rumque cum suis in pontifices Romanos diabolicis
omissione existimabat, Annales suo prseclarissimo conviciis exsecrari inciperenl. Nobis certfe illud,
ornamento carere. Accipe,' lector, ipsius prsestan- quod summo viro Baronio negatum est, non tiona'
tissimi cardinalisvertia, etjudica^num Pontificii de fortuna, sed divina providentia obtulil; nempe Pauli
industria huj'usmodiepistolas oppresserint. pontificistriginta duas epistolas, ulinam emendatio-
I *"<De Pauli rebus gestis opulenliorem tibi appo- res. Nam codex membrapaceus, quo usi sumus, ve~
A". R. CA1.0T,.MAGNIOPP. PARS I. SECTIO Rl. b&
tustus quidem est, et satis vctusto cliaraclere exa- A manaeasserit. >ln summario quarta.: t Malecitat di-
ralus, sed vitiosissime, iia ut minor forsan labor ctum : Qui perseveraveritusque in finem, salvus er.it.
esset stabulum Augiseexpurgare, quam omnia exem- Totus est pro invocalionesanctorum et primatu. J In
plaris hujus menda tollere, quae emendet, qui in me- . summario decimaesextae i :«Invocationem sanctorum
liorem Codicem ineiderit; nos inlerim arbitrati su- tradit. Gloriatur, quod Graecorumnaves combusse-
mus, satius esse Pauli pontificis epistolas, qualicun- rit plurimas, etc.»In summaribvigesimae:«Eberriniae.
que modo, in luce versari, quam diutius in tenebris benedictiones,vel potius adulationes, elc. > In summ.
delitescere et obsolescere. Quod etiam de epistolis quadragesimsetertise:«Totus est pro primatu. Multa
Adriani ponlificis intellectum volo. scripturse dicta congerit, nihil ad propositum perti-
Ut porro lector sciat quaeepistola cui summario nentia. > Deniquein argumento epistolsead Egilani:'
apud Raronium et Centuriatores respondeat, id ad « Abutitur sacrse Scriplurse testimoniis.J Quseomnia
quamlitiet epislolam annolavimus, ut et in Adriani Centuriarum fatiri de sycoptianticosuo pectore exlu-
epistolis faclum : quarum magno desiderio teneba- derunt, contra menteni ejus, qui primus has perio-
tur illustrissimus cardinalis Baronius, ut ex hac ejus chas conciunavit. |
oratione apparet tom. IX Annalium, anno redempto- Ejusdem sorlis esl el illud, quo contaminarunt
ris 79S, n. 1, ubi de Actis Adriani tiaec subjecit: B summarium sextse epistolaePauli pontificis : « Petit,
< Fuissent tanta ista copiosiore atque luculentiore ut ad se legatum suum mittat, per quem possit ei
slylo narranda, et non ferreo, eoque obducto rtibi- prodere Grsecorum consilia et insidias. > Mgve,sci-
gine detruncala , nimiaque tirevitate decurtata po- licet his sectariis fulurum erat, nisi ex Paulo prodi-
lius, quam declarata, posterilati tradenda. Sed ac- torem facerent; substituto prodendiodioso verbo, in
oessit ad damnum, quod cum quadraginta quatuor vicem verbi aperiendi. quo auctor summarii usus
ejusdem pontiftcisAdriani cpistolas Yaticana biblio- fuerat. At satis de Centuriatoribus.
theca possideret, ex quibus locuj.letanda fuisset hi- Illud prseterea te nosse velim, mi lector, me-vete-'
storia ; illis deperditis, earumdem fuerint lantum- ris orlhographisenon admodum superstitiosam ratio-
modo argumenta relicta, summalim elicita, quorum nem habuisse; quia fractus non illabelur orbis sive
haustu majorem sibi sitim lector accendat, ad fon- legas: inluslris , inluster, inlieite, inliciter, inreti-
tem anhelans, non sine spe, ul aliquando, si quis lus, inportabilis, inmensus, assumtus seu adsumtus,
est earumdem bonae fidei possessor, easdem in lu- temptatio, adcresco, obtimates, obtimus, amminicu—-
cem prodat, quaesuis singulselocis reddanlur. > lum, ammoneo, jocundus,jocundi_as, dicio, suboles,
Ecce, quod vir summus cupide desiderabal, id jam conloqui, conloculio, conroboro, conlaudo,obmisi,
"
prsestamus, et plures eliam, quam 44 hujus lanti cotidie, isdem; sive, lt nunc fert consuetudo: illu-
pontiflcis epistolas evulgamus; quas etiam Centuria- stris, illicite, irretitus, importabilis, immensus, as-
tores vidisse videntur. Nam Centur. VIII, cap. 10, sumptus, tenlatio, aecresco, optimates, optimus,
ita scribunt: « AccepimusAdriani 44 epistolasmanu- admmiculum, admoneo, jucundus, jucunditas, ditio,
scriptas ad Carolum Magnum, quarumargumenta soboles, colloqui, collocutio, corroboro, «illaudo,
indicare operae pretium duximus s; qui mox Sum- omisi, quotidie, idem.
maria adducunt, ut et poslea a Baronio factum ; sed Neque quidquam causae est, cur quis pontificibus
alio ordine epistolarum, quam in manuseripto Co- diem dicat ob violatas alicubi grammalicseleges, in-
dice, quem nos secuti sumus, inveniatur, ut inlel- cultumque orationis gmus : nam epislolseislaecon-
liges ex numero perioctiarum, quem ex Baronio et scriptce sunt iis temporitius, quibhs Latina linguain
Cenluriatoribus ad singulas epistolas ascripsimus; Italia, olf tot peregrinarum gentium immigralionem,
ut jam antea monui. ad exitium ruetiat. Seo. « quid oflicit, o quseso(utar
Quanquam animadverto, Centuriarum artifices in enim verbis Arnobii liti. i contra Gentes), aut quam
his perioctiis seu recilandis, seu -conficiendis,tiaud prseslal inlellectui lafditatem, utrumne quid lseve,-
satis bona fide versalos esse. Baronius dicit, se Jllas jQ an tiirsuta cum asperitate promatur ? Inflectatur,
exscripsisse ex Onuphrii Panvini de Yilis pontificum quod acui, an acuatur, quod oportebat iriflecli? Aut
hisloria , quse in Yaticana bibliotheca asservetur. qui minjusid, quod dicilur, verum est, si in numero
Unde Centuriatores ? Ipsi silent; sed xes ipsa loqui- peccetUr, aut casu, praepositione,participio, coujun-
tur, eos, aut eumdem Onuphrianum Codicemvidisse ctione? Gumde rebus agitur ab ostentatione submo-
(quaeenim his lavernionibus eorumque subadjuviset tis, quid dicatur spectandum est, non quali cum
administris bibliotheca non patuit?), tanta ^st argu- amoenilatedicatur; nec quid aures commulceat, sed
mentorum, etiam in verbis, utrinque similitudo et quas afferat audientibus utililates; alioqui necesse
convenientia-; aut si forte cpistolas inlegras adepti erit, ut abjiciamus ex usibus nostris quorumdam
erant, ul certe adepli videntur, synopses illas epi- fructuum genera, quod cum spinis nascuntur, et pur-
stolis praefixasin antiquo exemplari reperisse, ut for- gamentis aliis; qusehec alere nos possunt, nec ia-
lassis Onuphrius repererat; et, pro more suo, ca- men impediunt perfrui tios eo, quod principaliler
lumnias nonnullas interspersisse; ex quibus sunt antecedit, et saluberrimum nobis voluit esse na-
istse: In summario secundoeepistolseAdriani: « In- tura. >
voeatjonem sanctorum et primalum Ecclesiae Ro- Qui elegantiam, et orationis vemistatem quserit, is
49 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — TABULA EPIST.' 50
non tiuc, sed ad M. Tullii, Plinii, Mufeti, et similium A.las istas debes, candide Iector, nobili et eruditissimo
epistolas divertat. Admodum autem his epistolis per- domino Sebasliano Tengnagel J. V. D. Caesaresebi-
fectius inlelligendis lectio Anastasii bibliothecarii in tiliothecae Viennaeprsefeeto, qui eas ad me publican-
Historia pontifieum conducet; prsesertim, ubi de illis das humaniter misit. Quo beneficio -omnes ecclesia-
pontiflcibus agit, quorum In tiocvolumine monumenta slicse historise et antiquitalis amantes arctissimo
visuntur. Utitur enim eodem ferme dicendi chara- nexu sibi obstrinxit.
ctere, et multa vel attingit, vel copiosius ,exponit, Vale, mi lector, et si saluti tuse consultum cupis,
quae in his itidem epistolis vel attinguntur, vel fusius a sede apostolica ne discede; aut si discessisti, quam-
exponuntur primum reyerlere.
Unum addo, et verbis compendium facio. Episto-
CENHII TABULADUPLEXEPISTOLAROMGODICISCAROLINICHRONOLOGICE DISPOSITARUM.

Chron. Cod. Chron. _ Cod. . Cod. Chron, Cod. Chron.
GHEG. III, pag. 1. I 1 LI S4
f I bl LIV II 2 LII 53
2 H S2 LIIL III 10 ' LHI S2
ZiCHAHIiB, p. 23. ' IV 8 LIV Sl
5 V LII B V ' 3 LV S0
S3
STEPH. II, p. 27. ' VI 9 'LVI 71
4 X S_ LI VII 6 LVII 64
5 XI 55 LX VIII 11 LVIH 56
6 VH 56 LVIII IX 7 LIX S7
7 _ IX 57 LIX X 4 LX 55
8 IV 58 . LXIID XI S • LXI 66
9 Vr 59 XLIX XII 32 LXII 62
10 III 60 LXXHI XIII 12 LXIII S8
_, 11 VIII 61 L XIV 39 -LXIV 63
PAKUI, p. 114. " XV 18 LXV 63
12 XIII 62 LXII XVI 41 LXVI 87
13 XXVII 65 LXV XVII 29 LXVH 81
14 XXII 64 - LVII XVIII 34 LXVIII 68
iS XXXVI 6S LXIV XIX 42 LXIX 67
16 XXV. 66 - LXI XX 37 LXX 74
17 XXIX 67 LXIX XXI 20 LXXI 95
18 XV 68 LXVIII XXII 14 LXXII 78
"19 XXXIX 69 "XCV XXIII 21 LXXIII 60 "
20 XXI 70 XCVI XXIV 38 LXXIV 80
21 XXIII 71 LVI XXV 16 LXW 76
22 XLI 72 LXXVI XXVI 40 LXXVI 72
23 XXXVIII 73 LXXVIII C XXVII 15 LXXVII 79
2i XXXI 74 LXX XXVIU 26 LXXVllI 75
23 XXXIV 75 XCIII XXIX - 17 LXXIX 77
26 ' XXX 55 LXXXi 83
XXVHI- 76 LXXV
27 XXXVtl 77 LXXIX XXXI 24 LXXXI 88
28 XLII 78 LXXII XXXII 56 LXXXII 98
- 29 XVII _. 79 LXXVII XXXIH 33 LXXXIII 94
,30 XL 80 LXXIV XXXIV 23 LXXXIV 83 .
31 XXXV 81 LXVII XXXV 51 LXXXV 97
32 XII 82 XCVH XXXVI ' 15 LXXXVI 92
33 XXX, XXXHI 85 LXXXIV XXXVII 27 LXXXVII 86
" 3S54 XVIII . 84 XCI XXXVIII 25 LXXXVHI 91
XLIII gs LXXX XXXIX 19 LXXXIX 95
36 XXXII 86 LXXXVII XL 30 XC 89
37. XX 87 LXVI , - XLI 22 3CI 84
58 XXIV 88 LXXXI XLII 28 XCII , 90
39 XIV 89 XC XLIII 33 XCIII 7S
40 XXVI 90 ' XCII XLIV 46 XCIV 96
41 XVI " 91 LXXXVIII XLV 49 XCV 69
„ « XIX 92 LXXXVI XLVI 45 XCVI 70
COfiSTAKTlNI, p. 241. XLVII 47 . XCVII 82
45 - XCVIII 93 LXXI XLVIII 48 XVIII - 45
U XCIX 94 LXXXIII D XLIX 59 XCIX' 44
STEPH. III. p. 2S9. L 61
45 XLVI 9S LXXXIX
46 XLIV 96 XCIV
47 XLVII 97 LXXXV
48 XLVIII' 98 LXXXII
49 XLV
ADKUM, p. 289.
50 -LV
m B. C-iRQt. MAGM OPP. PARS I. SECTIG III m
tiEGNANTE "IN FERPETUUM tiOMINOET SALVATJORE NOSTROJESU CHRISTO.AKNOINCARNATIONIS EJUSPEM

D05IINI
NOSTRI DCCXCI.
CA.ROI.US
T_XCEL)_ENTl'sSIMCS
ET A CEOELLCTUS REXFRAKCORUM ET LANGOBARDORUSI
ACPATRICIUS ROMAKORUM, ANNOrELICISSIUO REGMIPSIUSXXIII, DIVINO INSPIRATUS, SICUTANTE
OMKES SUTJU
pUI ANTEEUMTUERUNT, SAPIENTIA ETr PRUDENTIA EMINET,ITA1NHOCOPEREUTILESSIMUM SUI
OPERts'lNSTktiXITMGENIU-l,UT CNIVERSAS JCPISTOLASQU-ETEMEORE BON/EMEMORLE DOMNICAROLI AVI
SUI, NECNON ET GLORIOSIGENITORIS
SUI PIPPINI,SUISQUE TEMPORIBUSDESUMMA SEDEAPOSTOLICA, B~EATI
PETRIAPOSTOLORUH PRINGIPIS,SEOETIAMDE IMPERIO ib IO'SDlI-DCT/l-'fcSS-i
NdSCUftTnR, £0 JQUODftlMIA
ET
VETUSTATE PEUINCURIAM JAMEXPARTEDIRUTAS ATOUE DELETAS CONSPEXERAT, ">
DENUOMEMORABILIBUS,
MEMBRAMS SUMMO COMCERTAMINE RENOVARE ACRESCRlBiSRESECREVIT.
.INCIPIENS SUPRA A [ '
IGITURÛT DlXIMUS.,
_ PRINCIPATU PRiCFATI,PRINCIPIS
C AROlirAVISUI, ESQUEPIt2_5ENS
TEMPUS,ITA OMNIA EXARANS, UT NCLLUM PENITUSTESTIMONIUM *SANCT_E ECCLES1_E PROFUTURUM SUIS
DEESSESUGCESSORIBUS -VlDEATUR,UT SCRIPTUM EST: « SAPIEKTIAM OMNIUM ANTIQUOnUM EXQUIIffiT
J
SAPIENS, etc. c. I
a Inscriptio "CodiGismembranacei venerandse ve- A cessit Adriano Leo III, Garolo
Magno conjunctissimus
tustatis, sed pessime a litirariis accepti. GRETS.— et amicissimus, iquem quis abnuat adeumdem prin-
Codex epislolaris Carolinus continens Romanorum cipema.quefrequente's litteras dedisse ac Adrianum ?
ponlificum Gregorii III, Zactiarise, Steptiani III, vel, Leonem petulanter insectatur Hlyricus in Catalogo,
secundum alios,,H; Pauli I,tStephaniIV, vel, secun- quasi indoctum et barbarum. c Habeo, inquit Illyi;i-
dum alios, III, A.drianiI et pseudo-papse Conslantini cus, aliqUGtejus epistolas ad Carolum, prorsus rudes
epislolas nonaginta novem ad principes et reges et barbaras.. Hsec elegantissimus iste Sclavus; ex
Francorum Carolum Martellum, Pippinum et Caro- cujus libris si solcecismos et barbarismos in unum
lum Magnum, an. Cti. sep*tlngentesimononagesimo fascem comportarevelis, codicem si non calepino,
primo, cura et auspicio ipsitis Caroli Magni, ne .etu- saltem dasipodio spissitudine parem facile efficies.
state et per lticuriam perirent, stutiiose collectas, Exstant Leonis III tres ^pistolsetoin. III Conciliorum
let in tinum redactas volumen memtiranaceum, quod novse edit., pag. MS. Cum autem Catalogus TeStium
olim,primo craidem ad ipsius Caroli Magrnbiblioltie- edilus sit anno 156i etjCenturia octava annolB64,
jcam eutiicularsm, deinde aulem ad "Willibertumar- et in tiae Genluria Hlyricus itascribat : i Noii est
chiepiscopum Rothomagensem perlimiit; nunc vero dubium 'guin (Leo III) ad mininiuin plures epistolas
authenticum asservatur in augustissima tiibliotheca ad CaroMm et ad alios scripserit-, sed malitia ponti-
CoesareaYindotionensi.
1 Petrus Lambbcius Hambur- ficiorum siippressse sunj;: t adinodum profeclo llly-
gensis totum hoc opus summa fide el ditigentia re- ricus mendacii suspectus redditur; nam si hatiuit
cogdovit, ac eonlulit, et ctironologia accurata atque nonnullas epistolas Leonis, ut dicit in Calalogo",cur
necessanis adnolalionibus illustravit. LAMB. — Godi- JJ non saltem aliquas Cenlurice octavse inseruit, prse-
cis Carolini ms. recensio, et ejus eum textu editionis sertim inedilas aliisque non visas, cum aliorum quo-
Gretseherianse collatio. Est vero membraneus folio- rumdam Pontificum episplas Cenlonibussuis insuere
rum 98 , eujus cum scriptura, tuhi forma pene non abhorruerit? Cur saltem summaria earum non
quadra oevi Carolini omnino prsesefert. Pertinuit attulit, ul fecit in epistolis Pauli et Adriani pbnli-
olim tid Willitiertum archiepiscopum, ut artiitralus ficum? Quid opus erat diceretion esse dubium .quin
esi cl. Lamhecius, Rothomagensem^ cujus nomen ad Cafqlum plures epistjilas dederit, si aliquas Leo-
membranse digitum lalse asserculo anteriori aggluti- nis ad Carolum epistolas tiabebaf? An usque adeo
natsc inscriptum est ad hunc niodum: LIBERWILLIBERTIobliviosuseratHIyricus,|utCenturiam octavam cum
ARCIIIFPI.Continetur eo syntagma epislolarum 99, suis rhapsodis consarcinans , ndn meminerit am-
quas Romani pontifices Gregorius III, Stephanus ID, plius penes se tias epistolas exstare? Porro eonviciis
Zacharias I, Paiilus I, Sleptianus IV, Adrianus I, et Illyrici in Leonem III oppono res gestas ejusdem
pseudo-papa Constanlinus dederunl adprincipes re- ponlificis, quas Anastasms Iitteris mandavit, et ju-
gesque Francorum Carolum Martellum, Pippinum et dicium CaroII Magni, Iqui Leonem non minus ac
Carolum Magnum, sludio ct cura Caroli Magni co- Adrianum coluil, uiique id non facturus, si talis
actuin, qucmadmodum latius declarat niiniata inscri- fuisset, qualis a pessiipo plaste Illyrico effingitur.
plio quse supra exhibetur. Sed jam epistolas ipsorum pontificum audiamus,
i>i_eg. memorialibus, ut jam adverlit Lambecius; inter quas audirenlur qujDqueLeonis epistolse, si non
quo Ibco utitur Cangius in Glossario ad docendum omnes, saltem aliquse, nisi eas yel lemporis longin-
cmid sint memoriales memtiranse. GENT. _ quilas, vel lllyrici iniquilas nobis hiyidissel. GRETS.
C
c Hactenus Inscrlptio anliqui Codicis; quam, can- — Hactenus inscriplio, prout in Codiee jacet, accu-
didelector, inipso statim vestibulo tibi reprsesentare rate expressa cum ipsis librarii mendis, quorum in-
voluimus, ut operis tiujus vetustatem ac gravitalem credibilis est in eo numerus. Cohfixit pleraqufeomnia
ante omnia disccres. Yetuslas csl, quam in jam tibi Tengnagelius sua nianu, sed nimia licentia, non
proposita tabella conspicaris. Gravitas tergemina modo ad marginem yeram lectionem ascribens^ sed
est, ab epislolarum auctoribus; a principibus, ad passim iadens, Inducens, reficiens, et inculcans, id
quos missa. epistolse; et a collectore. Auctores sunt quod probar'e non possup; tametsi ea mente id fe-
summi pontifices : illi, ad quos datse, summi reges : cerit, ut Jacobum Gretserum, cui volumen istud
collector, rex potentissimus et invictissimus, quo, edendum postea dedit, [corrigendi labore levaret.
post Constantinum Magnum, Occidens vix parem, Prodiit memorali Gretseri opera Ingolstadii ex ty-
cei te superiorem non habuit. Observa autem, quando pographeoAndrea.Angerinarii anno 1613, l". Verum
jussu Caroli Magni istse pontificum episloloeunum in ea editione non contentus Lambecius novam procu-
volumen redsictse sunt, adhuc in vivis fuisse Adria- ravit Viennse typis Cosmorovianis in fol., ati isto
num papam; nam annus Domini 791 est annus vi- prsestantissimo epistolarum lolumine auspicalus ma-
cesimus pontificalus Adriani, qui eodem ohiit, anno gnum illud Syntagma rerum Germanicarum, cujus
Rcdemploris 79S. Quo temporis spatio crcdibile est conspectu curn ipse, lum successor ejus Nesselius
Adrianum plures ad Garolum epistolas dedisse. Suc- salivam movit erudilis. GENT.
65 COD.DIPL. — MONUM..ETC, SEU CODEXCAROLINUS, — S, GREGORIIIII EP. — MONIT. 64
-
m S. GEEGOMI III ,
AD CAStOLlM S-CBftEGULUM EPIgTOLAg
ADMONITIO.
" I. HI. Ad ejus vero eorilinuationis locum qudd atti-

TBinas.iantumlitterasa Gregorio III datas "essead
Carolum Slarlellum inre trepida est certo certius. net, notat Aimoini lectionem esse: « Ecclesiam a
Primo siqmdeni ipse sanctus pontifex iterala vice ait Langotiardorum tyraniiideTitieraret a partibus
se scritiere Carolo subregulo: deiude hiijus nepos Langobardorum reeederet ac Romanum consultum
Cai-olusMagnus id confirniat binis istis duntaxal re- prsefalusprinceps Carolus sanciret (Al.: Ut a partibus
lalis in codicem, Carolus Inquam, qui incipit« a prin- LangobardorumRomanis cdnsulendumprsefatus prin-
cipaluprsefati priricipis Caroli avi sui (ut litulus fluil) cepsCarolus transiret). . Et Pagius fatetur ijuod yar
usque prsesens tempus (791) ita omnia^ exaratis, ut riant omnes editiones. Prseterea monet Ruinartius
nullum penitus testimonium sanctse Ecclesise profu- B laudatus in cod: Brotieriano ms. legi « Romano con-
turum suis deesse successoribus videatur. > Idcirco sulto : » Sed quod maxime attendi velim, tamipse
et decretalem epjstolatii sancti Zachariae (ep. 5,"al. 5) ut varianlem tianc tueatur, quam Pagius ut depra-
et duas *deerroribus Hispanorum (69, 70, al. 93, 96) vatam illam lectionem continuatoris 3 astrual, ieste
et de 'hsefesi Feliciaha aliam (82, al. 97) npia illa utuntur Annalista Metensi, qui cseteroqui ati illo sevo
PippinO flagitatite, islse se expetente datse fuerantj dlstat annis centum sexaginta, et sua "fortasse mu-
recenseri voluit, iie duatius quidetia Constantini van- luatus est ex eodem fonte. Ulcunque aulem sit,
tipapsenegleclis (45, 44, al. 98, 99) quse ad patrem verba CJUSaudienda: « Epistolam quoque, inquit,
sutim Pippinum scriplSe erant. Nitiilominus Pagius, -debreto Romanorum,principum sibiprsedictus prsesul
etitnque seculi non pauci aliain epistolam a Gregorio Gregorius niiseral, quodsesepopuluS Romanus,jeli-
datam esse contenuunt et ordine et sentenlia prseci- cta imperatsris dominatione^ ,ad suam defensionem,
puahi, qua cohsulatum Carblo esse extiibitum jactant. et invictam clementiam committerevoluisset. » Quod
Kituntur ii scilicet p*rimacontinua.iorie Eredegarii, si Romani, Augustorum Orientisrejecta dominalione,
quamproprio arbitratu inlefpfetatitur, Carolo autem palrocinium ac defensionem quserere deliberaverant
insignem injuriam inferunt, tiufn prseteriisse illum ab eo Erancorum principe, penes .quem efat summa
putant cplstolarum omnium, quas digessit, facile Terum, et cujus potentiae fama omnium serinonibus
pra.stantissiitiam. Equidem fateor, nonnullas deside- celebrabatur; etiamsi nova hsec epistola admittere-
rari in codice, quaruin in aliis mentio est % quia tur, nullum inde prsesidium cpnsulatus acciperet
videlicet «,*nullumpenitus testirnonium sanclse Ec- Quis enimnon videt,, allatis iis yerbis luculeptissime
ilesise "profulurum . continetiant: atlamen animad- 'C decretum, seu consultum Romanorum describi, nulla
vertensTinius, quse pene conlrita eral, argumentum , consulalus mentione facta? Quamvis tiutem Rui-
sasis timpluin'suppedilari (post ep. 20, al. 21) tam- Jnartius Annalistse hujus -sententia lectionem suam
etSi exemplmn sit~alterius (ep. 18,- al. 1S), necnon agtruat, contra prsetensum consulatum, qua tamen
proferri exempla duo ejusdem epistolse (ep. 53, al. nieminit Gregorii epistolse, cujus ne minimum qui-
50'et 35)jprselerea ridens, nonnullas exstare, quse dem indiGium prsetietur a -continuatore Fredegarii,
Langobartioi-om 'arte periisse credebantur; in aliis ab 'eoTecedit, nec pliires, qudm duas a Gregorio epi-
"dSssibiulafi,et eliamcontrariafactisnarrari, njisso- siolas essedalas, cpise hodieque exstant, decernit.
rum, seulegatorum fidei rerum verilale cretiita" illuo. Nec facile assequor^ cur Pagius via eadeni, qua
atiirmaVenullus "diibilo, quod si epislolii tanti mo- sequalis suus Ruinartius, iticedens (et quidem inauspi-
menli, qtife conjectando superinjicitur, data esset, catq, narii plurimos,erroris sdcios secum duxit) ab
aut ipsa exstaret, aut qualiscunque mentio ejtis fie- crudlto viro dissenserit de epistolaium numcro. Er-
ret. At caslum et integrum Tei examen inanes cort- rore.s siquidem, quos ipse, aliique 'obviis ulnis am-
jeejuras palefaciet. plexi sunt, nonpova. huic epislolse, >sedFredegarii
, II. l_oeum continualiotiis Eredegarii a Bardhio, continuationi Teferuntur accepti: ibi enim uni lega-
"Cdintio,aliisque aliler recilatuin, exms.. ctid. pfotulit tiorii nunquam antea vissein eo Tegno Iribuuntur.
"etianiHuinarlius in sua recensione Operuni sancli IV. "Utcunque sit, ex Fredegarii cbntinuationenu-
Gregorii Turonensis. Idemque est, qui Tecentioribus per allata Pagius, et reliqui non infimse notse scri-
usuvenit ad tantas tiistorise pMnlilicisetenebfas offuri- p ptores tria-potiSsimum argumenta eliciunt perspieue
v falsa. Ea siint claves feonfessionis sancti Petri missse
dendas._Vertia autem ejus conlinuationis (num. llti)
•sunttiujusrhotii: « Eo enimtempore bis a Roma sede ad regnumÂoXmxpatratum 'cum Carolo %ta parli-
sancliPetri apostoli bealus papa Gregorius claves bus imper'aloris recedbrct, et 'Itomanus -consutalusei-
venerandi sepulcri eutii vinculis sancti Telri? et mu- dem exhibitus. Ad primum 'quod allinet, Pagius et
neribus inagnis el infinitis legalionem, quod antea cseterieum sequehtes, legunt, ad regnum direximus,
nullls audilis, aut visis temporltitis fuii, niemorato in prima Gfegoiiiepislola«erta: at Pagius, cseteri-
,prineipi deslinavit. Eo pacto patralo, ut a partibus que dmnes hallucinanlur. Yera enim ieclio codicis
imperaloris recedefel, et Roinanum consulatum prse- Yindobbnensis est ad roguin, frequentissimum selale
fato principi Carolosanciret. Ipse itaque princeps mi- illa.vdcatiuluhi pro libello suppliei, tit ostendam in
ritico ac magnificotionore ipsam legationetii recepit, nolis. Codex hic ipse alia hon utilur phrasi (ep. 91,
munera pretiosa contiilit, atque ctim magnis prsemiis " al. 88), ubi Grimoaldnm ait a Benevenlanis, expeli-
cum suis sodalibus missis Grimonem abbatem Cor- lum ducerii post morlem Arichis palris sui, « rogum
beiensis monasterii, et Sigibertum reclusum basilicse emisimus ut penitus eum ducem consequenter susci-
sancli Dionysii martyris Romam ad limina sancti peremus. _ Qua super Te Hdenda est Pagii interpre-
Petri, et sancli Pauli"destinavit. _ Falsas Coinliiopi- tatio, qui robam oscitanter, aut somniculose legit
niones Pagio etiam notas (740, n. I, seq.) Ruinarlius {an. 788, n. 1). Yerba ipsa proferam ne 4 îcar
ampleclitur; nihilominus binas duntaxat litteras ad- verilati fucum facere :•« Erat roba laxior vestis olim
mittit: < Epislolas, ait, duas eadem occasione Ga- regibu% 'episcopis, aliisque in usu, ut udere est in
rolo scripsit, qme ad nos usque pervenerunt. t Glossario Ducangii; t Prsetereo, nullum. robm exem-
68 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. !>6
plum a Ducangio afferri, quod citra annum millesi- AReg. Maz. et uterque|Thuaneus, quiin cdilionere-
rauni nou sit petitum ; loga et rogus ejusticm signi- gia, et Romana legi possunt. Referunl ii scilicet le-
ficationis eidem sunt; ipsamque epislolam 88 cod. galioneniGregoriilll, dura Liufprandusprope Romam
Carolini rei testem adhibet, quod non facit in roba: caslra haberet, perspicuis hisce verbis: « Veniens-
At si Pagii senlei.iia ridenda est, quid de Muratorii que Romam, in campo Neronis lenloria tetendit, de-
parum sequa in sanclse sedis dominium voluntate di- proedalaqueCampaniaJ1 multos nobiles de Romanis
cendum erit ? Codicemis Garolinum edidit ex recen- more Longotiardorum totondil, atque vestivif: pro
sione Lambecii (Rer. Ital, lom. III, par. 2, p. 75), et quo vir Dei undique dplore constrictus sacras daves
in Gregorii III epistola legit rogum pro regnum; ni- ex confessione tieati Pjetri apostoli accipiens, parti-
hilominus et in Annalibus Italicis, et allbi regnum bus Francise Carolo sagacissimo viro, qui tnnc re-
prsefracte sustinuil. Id vero est fiducia nominis vul- gnum regebat Francorum, navali itinere per missos
gus decipere, non historiam caste scribere. suostiirexit per Anaslasium sanclissimum viruni epi-
V. Alterum argumentum est, ut Carolus « a parte scopum,necnon et Sergium presbyterum postulandum
imperatoris recederet. J Quasi vero novisset unquam a prsefaloexcellentissimoCarolo, ut eos a tant a oppres-
imperatores Orientis; et non polius amicitia, et fcc- sione Longobardorum liberaret. » Num illusiribus tiis
dere junctus esset cum Liutprando Langotiardorum legatis orelenus Romanorum consullum commendarit;
rege iroperaloribus infensissimo. Teste utar Paulo an potius illos jusseril enixe pelere, ul Carolus Ronla-
diacono suse gentis rerum non ignaro: « Carolus nis opem ferret (Romamsconsulendum,liabent Aimoini
princeps Francorum Pippinum filium suum ad Liut- continuatoris ediliones anliquse) leclori judieandum
prandum direxit, ut ejus, juxta morem, capillumsus- g relinquo. Equidem video, lum hunc codicum Ana-
ciperet. Qui ejus csesariem incidens, ei pater effe- slasii © locum, lum utramque epistolam Gregoriilll
ctus est. » Id factum an. 75S. Post biennium vero, lestes esse uherrimos petitse opis; consulalus autem,
annuo circiter spaiio ante Gregorii epislolam «lega- aut consulti menlionem fieri tantum in depravato
los cum muneribus ad Liutprandum regem mitlens, cod. Fredeg., et apud recentiores scriptores, qui
ab eo contra Saracenos auxilium poposcit. Quod nihil totavia errant hac in re, ut est demonstratum. Quare
moratus cum omni Langobardorum exercitu in ejus etiamsi consultum adniittam, malim supinum verbi
adjutorium properavit. Quo comperlo gens Sarace- consido, quam clecretum Romanorum intelligi.
norum ab illis regionibus aufugit. Liuiprandus vero VIII. Legatos pontiftcios magnis accepios fuisse
cum omni suo exercitu ad Italiam rediit (Diac. 1. vi, honoribus a Carolo, pretiosa munera iisdem data,
c. 55, 55). J Quse Baronius repufans (740, 25) Ca- quse Romam ferrent, nobilemque alianrlegationem
rolumque excusans quod conlra Langobardos arma adornalam esse ponlifici, Freclegarii continualor af-
non sumpseril: c Cui par erat, inquit,jtisi adversus iirmat, el prima Gregorii epislolaâ munera conlala
Romanam Ecclesiam militasset (Liulprandus) ut ille esse divi Petri basilicse fidem facit. Opem vero alla-
fecerat, suo exercilu prscslo esse. J Bona igilur cum luriim se Romanis priricipem esse pollicitum et con-
venia Pagii codex ille, quo utebatur Aimoini conti- linuator idem silef, et lilterse ponlificis nec promi-
nuator, consenliente etiam illo, quem Annalisla Me- sisse, neque allulisse aperte docent. Ea propter aut
tensis adhibuit, prseferendus est edito per Ruinar- doleamus occasionem tiiinime opportunam mittendi
tium, aliisque similiter depravatis, legendumque, « a legaios ad principem foedere, atque amicitia junctum
parlibus Langobardormn recederet. » „ cum hoslibus sanelse sedis necesse est; aut fateri
"
VI. Tertium deniqueargumenlum de exhibito con- oportet, Carolum novam, et nunquam antea in Fran-
sulatu longe aliis prseslat levilate sua. Et vero um- cia visam legationem tanto honore prosecutum esse,
bratilis isla dignitas reipublicse veteris, quse Augusli quod sibi apud suos |magnum gloricciucrementum
ac suceessorum oevotemporibus polius digerendis per accessisse cerneret, non aulem quod, pontifici ut mo-
annos, quam rebus agendis contintiata videtur; unde rem gereret, a Liulprjmdo desciscere ullatenus ".el- '
et postconsulatus nola cxcogilata per quartum Ec- let. Hujus certe legalis, quos, consilio pontificis de-
clesise sseculum chronologise prsesidio, ista inquam tecto, ad Carolum misit, benignas prsetiuisse aures
dignitas oclavo sceculonotiihtatem tantum generis liquet: nam Liutprando ejusque filio permisit, arma
prsesignabat. g Quamobremhaud tanfi erat, ut Fran- inferre sanctsc ,secli, quod Gregorius dolens impro-
corum principi rerum gestarum gloria celeberrimo perat (ep. 1). « Ut conspicimus, dum indullum a vo-
lenocinarelur, adversus Langobardorum regem foe- biscisdem regibus estmotiones faciendi, quod eo-
dere, et amicitia conjunctissimum. Exempla id con- rum falsa suggestio pjlusquam nostra veritas apud
iirmantia suppelunt ex variis Vitarum pontificum vos recepta esl. J Quod longe aliud est, quam affiiclis
scriptoribus Anastasii nomine passim laudatis. Ac Ecclesiserebus opem ferre. Is nitiilominus recensetur
vixdum Roma et ejus ducalus ab impietate a Carolo Magnointer stisestirpis principes, qui san-
- primo
Grsecorumdesciverunt, in concilio Gregorii III, anno ctse sedis defensionem susceperunt (Charta division.
751, pro sacris imaginibus foedus initur, « notiilibus regnor.). Binis namque| his lilteris Gregorli speranlis
etiam consulibus, et reliquis chrislianis plebibus opem deceptus est." Prseterquam quod ut suos filios
aslantibus. _ Deinde sub eodem pontifice plures con- ad sanctse sedis amorem pelliceret, satis erat Gre-
sulcs prselio capti apud Langotiardos degebanl, quos D gorii duplex testimoîium implorati ex Francia
Liutprandus sancti Zacharise anno742, idest triennio auxilii, tametsi nullum inde advenerit.
post legationem adCarolum missam,Teslituil: «Leo- IX. Nullum a Carolo Martello auxilium allatum
nem, Sergiuni, Yiclorem, et Agnellum consules prse- csse sanctse sedi, constanter omnes affirmant. Sed
dicto beatissimo redonavit viro. J (Anast. secl. 210.) abutentes historia falsas rei causas promunt: segro-
Denique Adrianus tum puer, postea ponlifex, a pro- tare tum Garolum aiunt, qui postmodum otiierit
pinquo suo « Ttieodalo dudum consule et duce J per diem suum; idcirco rion poluisse, quam meditatia-
eadem tempora educatus, cum rerum politus est, le- tur, opem ferre, cam tamen demum aliquando a
gationcm Carolo regi adornat, oequelegatorum, seu Pippiuo filio Caroli allatam esse. Ila annorum duo-
missorum numero ssepe memorat ( Cod. Carol. ep. " decim intercapedinem a Caroli morle ad latum a Pip-
67, 80, al. 79, 74) « Ttieodorum eminentissimum pino auxilium, tam multa, et tam magna quse inte-
consulem, et ducem, nostrumque nepotem. » Eodem- rim evenerunt, silenlio prsetereuntes, susque deque
que ponlifice (Anast. sect. 555) diem supremum obiit liabent. Ad id prseslanjdumuna nilunlur auctoritate
« Leoninus consul, et dux. » scriptoris Vitse Stephani II "J apud Anastasium, qui
VII. Ex dictis patet, quam Iabili nitunlur funda- palam mentitur, quod sbepeconlingit in eo libro, cum
mento opiniones eruditorum super depravaio conti- aul recensenlur res âlde remolse , aut externa.
nuatoris Fredegarii loco. Quem profecto illustrant aliunde petuntur : coritra vero ubi res prsesentes,
«iia cum historia illius temporis, cujus nonnihil ego- aut domestica. arcbivi jprsesidio describuntur, nulla
jnel alias res agens delibavi, Anastasiani codices iriss. antiquitatjs monumaita cerlioraaclnosvenisse, quam
S7 COD.DIPL. — MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.— S. GREGORII III EP. — MONIT. 58
quse ibidem sunt fideliter adnotata, omnes norunt. A rum oplimalum expetito;in Carisiacum postea se con
Locus Vitae Stephani II est hujusmodi (secl. 255): tulisse, novisque signis coeloprsecedentibus mor-
« Quemadmodumprsedecessores ejus bonsememorise tuus esse. El, quodniajus., inter segrolationem et
domnus Gregorius, et Gregorius alius, et domnus divisionem administrationis regnorum insertnm le
Zacharias beatissimi ponlificesCaroloexcellenlissimse gitur quidquid Romano-pontifici cum Carolo inter
memorise regi Fraticorum direxerunt, petentes sihi cessit. Num recte, audiemus modo apud'Anastasium,
subveniri propter oppressiones, ac invasiones, quas ulti res gestse Gregorii servata ratione temporum de-
et ipsi in hac Romanorum provincia a nefanda Lau- scribunlur, tanto cum consensu epistolarum Gregarii,
gohardorum geute perpessi sunt. » Poslrema hsec utnil desiderari possit illustrius ad eorum lemporuni
vera sunt: omnes siquidem ii^pontificesLangobardo- historiam comprobandam. Cum prsesertim illustrti.
rum feritati fuerunt otinoxii. Falsum vero est Gre- Zacagnus exprseslantissimo^Cod. Yat. alias Gregorii
gorium II de Francia quidquam cogitasse, quod et litteras ediderit, qucelucem rebus addunt longe cla-
faletur Fredegarii Gontinuator, dum Gregorii III le- riorem. In iis siquidem-sermo est de quatuorurtiibus
gationem rem novam appellat, atque antea inauditam. a Liutprando irivasis in fine expeditionis anni 759,
Falsum est Zachariam indidem auxilia" qusesisse, de cujus inilio loquitur Gregorius III in utraque epi-
quod mox palam fiet. Denique falsum rest Carolum stola ad Carolum. Ubi etiam de prseteriti anni Lan-
Martellum fuisse regem Francorum, quem gentiles gobardicis retius, de auxiliis ex Francia nequidquam
omnes scriptores majorem domus, subregulum Gre- exspeclalis, ac de muneribus divo Petro missis a
gorius III vocant. Earolo per suos legalostam perspicua lit menlio; ut
X. Nihilominus falsa hsec usque adeo arrident Pa- n annum innui 758 dubitari non possit. Sed audiamus
gio, ut (an. 726, n. 14, 740, n. 4, seqq.) affirmare res gestas-Gregorii III apudÂiiaslasium.
non dubitet, quod Gregorius II«vel clam ad Carolum Q XII. Scriptor YilseZacharise (sect. 207) finem
Martellum refugit, vel certe ejus subsidium nulla expeditionis an. 759 describens, « Dum, inquit, a
missa legatione implora.it: t et alibi adversus Pe- prsedecessore ejus tionse-memorise Gregorio papa,
trum de Marca idem veliementius, atque verbosius atque ab Stephano quondam patricio et duce, vel
sustineat. Qusepost palricialum, qui unum et idem omniexercilu Romano prsedictus-Trasimundus rccl-
illi est cum consulatu (propterea mordicus eum tenet ditus non fuisset, obsessione facta pro eo ab eodem
in Continuat. Fredegarii) Carolo Martello vindical, rege ablatsesunt a Romano ducalu civitates quatuor,
nequidquam reclamantibus Gregorii III epistolis. Ra- id est Ameria, Hortas, Polimarlium et Blera, et sic
tio autem, cur tum ipse, tum eruditi alii rem proba- isdem rex ad suumjialatium est reversus per men-
hilem reddant, a duobus ejus^seviscriptoribus Paulo sem Augustum indict. vn. » Post hsecGregorius ex-
Diacono, et ssepius laudalo Contiuuatore Fredegarii perientia edoclus non niodo vanam spem esse auxi-
prsesto esl. Iste enim inter segritudinem ac mortem liorum a-Carolo, sed hujus consensu Langobardos
Caroli anno 741, eompendiario Inserit duas legatio- inlulisse majus damnum reipublicse,_alio se vertit.
nes; et qusecunque inter pontificem et Carolum po- Foedusitaque iniit cum ducibus Spoleti ac Beneventi,
stea evenerunt, prseterit: quare ansam dedit recen- junctisque copiis, de recuperandis mutua ope urbi-
tioribus, ut ad eumdem annum referrent, quseannis hus consilium habuit. Foederalorum primus Trasa-
pluribus acla esse el aliunde constat, et ipsa rerum mundus suis rebus omnibus receplis, «ingressus est
series demonstrat. Perinde Paulus Diaconus (lib. vi, Spolelum per mensem Decenib. ind. 8, » ut recte
cap. 55) quse niultis acciderant annis non modo in G Cod. Reg. Maz. et Thu., non ut vulgatus ead. indict.,
unum conflans, sed etiam facta prsecedentia postpo- nam a Septembri mense fluebat octava. Sequenli
nens, ut nolavit cl. Blancus, confudit temporum or- anno 740, ex paclis conventis pugnandum erat pro
dinem; itautTrasamundi Spoleti dueis rebellionem, sancta republica, ut qualuor civitates Trasamundi
quse huc plurimum facit, Liutprandi morbo, et Hil- causa ablatas recuperaret. At Spoleti dux de reliiren-
debrando in regni consortium vocato usque ab anno dis suis , quse receperat, serio cogitans , « noluit
756-pr.eposuerit. Quseres Iibertatem peperit reeeri- implere, prosequifur idem scriptor, quse prsedicto
tioribus digerendi historiam g arbitratu suo. Quare pontifici, et patricio simul et Romanis promiserat,
Cointius auxilium Langobardorum petitum a Carolo pro recolligendis qualuor civitatibus , quse pro eo
contra Saracenos liflerl ad annum 759, conlra Con- perieraut, et aliis quse spoponderat capitula. _
liiiuatoris Fredegarii auctoritalem « curriculo anni Quamobrem pontifex hinc etiam irritas spes.suas
illius mense secundo: » namque Ruinarlio, et Pagio esse videns, quas inlegri fere anni spalio aluerat,
plaudentibus inlerpretalur « anno post secundo. . octobri mense legationem adomat ad Li.utprandum
Pagius autem res apud Anaslasium diligenler con- ejusque filium consortem regni, ul precibus obtineret
signatastemporumrationehatiita, indictiones emen- quod armis non poterat foedifragiducis causa. Omnia
dando protratiit, uterque ut annum 741 propius atiin- patent ex indicatis litleris ab illustri Zacagno editis,
gant, ac proinde Carolum morte prsevenlumopitulari quas integras referre lubet.
non potuisse potitifici ratum faciant. Quamobrem hi- XIII. « Gregorius omnibus episcopis in Tuscia
Storisequadriennalis chronotaxis stabilienda esl: in- Langobardorum. Meminlt fraterna Sanctitas vestra,
de enim litterarum Gregorii setas pendet, qua semel D tempore ordinationis suse per' chlrographum, ct sa-
agnita recenliorum oplniones, sive hallueinaliones - cramenti vinculum beato Petf o principi apostolorum
deiegentur. spopondisse, utin emergentibus sanctse ejus Ecclesise
XI. Annalisla Fuldensis antiquitate et auctoritate tolis viribus elaboretis. Igitur quia prsesentes viros
aliis prseferendus queis recentiores utuntur, mira Anastasium dilectum filium nostrum presbyterum, et
hreviloquentia anno 758 ac sequenlibus Caroli Mar- Adeodatum regionarium subdiaconum nostros fideles
tellires gestas ila complectilur : « 758, Carlus regio- ad "obsecranduin, et Deo favenle obtinendum pro
nem Provinciam ingressus Maurorum ducem, qui quatuor castris, quse anno prseterito beato Petroab-
-duclum Sarracenos per doium invitaverat, fugere lata sunt, ut reslituantur a filiisnostris Liutprando",
compulit. 759, Carlus Provinciam lotam, et cuncta et Hilprando supplicare destinavimus. Ecce, dile-
ejus maritima loca suse ditioni subegit. 740, pax ct ctissimi fratres, tempus acceptabile, ut juxta chiro-
quies regno Francorum per Carlum reddilur ad tem- -graphum vestrumboni operis fructum beato Petro
•pus, Goltiis superatis, Saxonibus el Fresonibus sub- feratis. Cujus auctoritate.vos hortamur in Dornino.,
actis, expulsis Sarracenis, Provincialibus receptis. ut ad eosdem cum prsedictis filiis J,© nostris pro-
741, Carlus anno dueatus sui 28, moritur Parisiis, et peretis, ul a Deo inspirati prolectoribus eorum hea-
.apnd sanctum Dionysium sepelitur. » Postremi hujus tis pTincipibus ap.ostolorum Petro et Paubxeadem
•anni res fusiori calamo enarranlur in appendice ad caslra restituantur. Nam si, quod non credimus, dis-
Eredegarium. Eienim Vermerise Carolus segrolasse tuleritis iter arripere propter Deum, ego quanquam
dicitur; majortiomatum filiis divisisse consilio suo- imiiecillis sim prse infirmitate corporis, itd arripiam
& 13. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO llf.
Iabciriosum,et videbo, ne vestra negligentia votiis ad A tiam, utjuxta quod ei ssepius"soripsefat, cum exer-
obligationem ex hodo pacli pertineat. Data Id Octob. citu ad tuendas has Italise partes modis otiinibtisad-
ind. ix.»Re infecta Gregorius mofitur sequenti anno veniret, et de iniquitatis fllii inbrsibus Romanam
die 27 Novembris, eique quarto post die succedit hanc urbem, vel curiclam Italiam provinciam litie-
sanctusZactiarias. raret, j ut est apud Anastasium' (Se"ct. 252), Tam
X-IY. Stalim atque summum locuin est adeptus vir longe erat, ut Romani pontifices anf£ eiim amram,
jSle sancllss}mu.s,legatione, .SLC prsesenlia sua regem quiieral 755, spemulfam in Francqrum prineipibus
petit, exerc.tus Romani ope ctim demere.tur adversus collocassent, autRbmse ejusque ducalus domihaiio-
duceni foedifragum, quatuor civitates recuperat, sin- nem a populis otilatam, et quinlo jam ae ,vi'cesin_6
feuias ipse _.dit, earumque possessionem init; deinde anno apud eos permabenlem affectarent. "Cum vero
Roriiam reverSus debitas Deo gratias agendas pro tot auxilii Grsccorum spem omnem abjicere oporluit-.
liencliciis, solemrii supplicalione statuit. Omnia hsec inipielaleprsesertim Orientalidetiieindieminvales-
pyenerunl, prtefalo, auctore Vitse sancti Zaeharise cente, tumdemum Steptiahustirinninilitteris, tieinde
teste, indict. 10, idest inter Septembrem mensem prsesentia sua Francofum opem el qusesivit et obli-
arini 741 et Septembrem sequenlis anni. Auclorila- nuit. Neque id symbolica ohlatione regni, atit consu-
tem ejus consensu omnes sequuntur. Hac tanium in latus exbibitione, alipve argumenlo, quod.recentio-
re a veritate abeunt, quod scriptoris verba, « quas ribus in mentem venerit; sed vera palriciatus, seu
ipse ante biennium per obsessionem factam pro pra.- protectionis ac defensionis Romanse Ecclesise digtii-
diclo Trasimundo duce Spojetino abstuleral {sect. , tate collata : quam ekse indolem hujusmodi patri-
210), » ad annum referunt 740, cum speclent ad B ciatus, passim invenire erit iniitteris hujusCodiciSj
Augusturh. mensem anni 759 , luculente ab eodem quo lestis inlegrior desidefarl nonpotest.Keque ante
nolalij per ind. 7 quae mense illo adhuc iluehat. eura annum ejusmodipatriciatum Francoriirii princi-
Quamvisenim menses aliquot biennium illud excede- pibus esse datum, Igindidem conslat. Et vero pri-
_.ent, cum ineutile anno 742 Liutprandus reslituil mce dusetie quibus agitur, a Gregorjo III inscribun-
civilates, recle auctor ante biennium dixit, quod erat tur Carolo subregulo ;j Unica Zactiarise (ep. 5, al. 5)
exaetum; nam indictionum rationem habens, deque Pippino majpri domusl Prima Sleptiani II (ep. 4; al.
iis-agens, nuse per decimam evenerunt, biennium 10) inscritiiiur Pippino regi, quam dignitatem ati-
intelligit oclavam, et nonam, qusc effluxerant posj; ctori|ate Zacliarise,ante bierinium adeptus efat. Refi-
eivitatum invasionem in line septimse. Contra vero si quse Stephani ejusdem epistolse datse post Tedituni
amius aeciperetur 740 in octavse indictionis exitu, ex Francia, patricii titulum nuhquam silerit. Perinde
bienniumnonmodo elapsum haud fuisset, restitutio- esl de aliis oninibus, a;use in Codicem relatse sunt,
nis tempore; sed netum quidem, cumPonlifex con- aut Pippino aut filiis ejus Carolo et Caroloroanrio
fecto iongQ_tiiiere, initaque possessione qualuor eivi- inscribantur : «t ipsi enimreges, et patficli ab Ste-
tatum, Tedierat Romam, ac cselera omnia faefa phano fuerant designati, cum in Prancia erat an.
«rant, quse decimse indictioni ascribuntur. 755 ,et seq. |
XV. HsecRomse, etin ejus ducatu acla sunt anno XYn. Jam vefo monstrandum mihitist cur Marca,
758 et se.quentibuSjNeque allendi debent, qui suas Pagius aliique tantopefe studeani rem perspicue fal-
ut opiniones tueantur, monumenla vetera per sum- sam asserere. li scilicet minime ass.ecuti videntur,
mam licentiam mutando, et corrigendo,, facla pro- Q quod Romani pontifices, senatus populique voluntate
traliunt, resque incredibiles.pro certis affirniant. Gre- ^rincipes sanctse reipublicae, dominati erant Romse,
gorius igitur primam Carolo epistolam.scripsil sub et in ejus ducatu per quinque et viglnli eos,ahiios,
inilia Langobardicse incursionis anno 759 , alteram qui inter defectionem Italia. ati lmpiis Grsecis, etSte-
paulopostquatiiLangobardi, propter Trasamundum, -ptiani II profectioneml in Franciam intercesserunt. dona-
qui corum iram metuens intra nrbis moenia se rece- Quamobrem Romse, ejusqueducatusdominium
pefat, sancti Petri hasilicam expHaverutil : ulranj- iionis titulo, utExarchatus, niti arbitrantuf; et quia
crae ante ablatas quafuor civitales in belliexitu, "$,§, donalionem ejusmodi Inullis in monuinentis "\elerum
«juarum neuira meminit. Ipsse epistola. suam setalem Ro-
invetiiunt, qusestionitiusomniaimplenl. Atquemad-
protiuul. Namque in prima Gregorius queritur ht modum de Caroli Martelli patriciatu disputantes
niani ducalus direpliones, rogatque Carolum, longe a vero abierunt, ila conjectandp, "etrailocinando
« post ipsorum regum ad prqpria reversionem », S.- de dominio Urbis, loia via errant^ Tdcifeo de lem-
delem missum Romam dirigat, qui .propriis oculis •pore, et ratione pontificise dominationis, deque e]us
qua. illata fuerint damna conspiciat. In alleramuneraPetri ênere non unaopinio.esl, sed una _eaque generalis
"basillcamexpilatam esse dolet, indequeablata -hallucinatio. Ad falsitatem qpinloriuni retegetidafn
ipsa, quseCarolummisisse vidimus per suos legalos, compendiaria via detieret incedi. Rogandi nimirum
superiori anno. Hinc autemper annos fere quatuor- essent vifi illi eaetera Idoetissiriri: curLPippitii tem-
•tieciin, cum Stephanus II opportunius atque utilius pore, quem conslat infer omnes Exarchatum lantum-
Eraiicorum opem -imploravit", nullo ex monumento -modo et Penlapolim ctincessisse sanctse seii, Paulus
veteruni, nuliaqucex hisloria discimus eo pontilices L auxilium pelit adversns Grsecos Exarchatui, et Ro-
se vettisse. Attamen Gregorius idem III per tiiennii Dmse minitantes (ep. 25; al. 34.)? Cur Stephanus
spatium superstes fuit, ac temporis fere tantumdem dux Neapolitanus promitlit, se operrilaturum eideiti
Gafolus MartelluS. Sanctus Zacharias annis defcem Ponliliei, s' Dominust Imperalor mijtteret adversus
>l aliquot mensibus apostolicam sedem -gubernans, Romam suos milites {Chron. Neap. ap. Pratil. lom.
ejtisque jura acerrime vindicans, opporlunamnactus III, p. 52)? Cur Paulus idemteque appellat nostram
occasionem spes sui prsedeeessoris fallaces instau- Senogalliam ciyitalemlPenlapolis aPippino donatam
-yandi, dum anno 748 pluribus disciplinse-corrnptce ac nostrum Gaslrum Valentis in Campania Romana
iapitibus affluenter xespondit, ne verbum quidem (ep. 59; al. 14)? Cur jidem pontifex de civitatibus
fecit desanctse Teipubiicse administralione. Ac de- "R.omaniducatus loquens in genere nostras semper
mum Stephanus II primis sui pontiliGatuslemporitius appellat (Ep. 38, al. 24, 40, al.26)?*Cur Cardlingio-
opeiti maximis in aiigustiis nullam a Francis efflagi- rum diplomatanunc habent: « Sicut a prsedecessoribus
tavit. | vestris usque iri vestra potestate et difione
XVI. 'Quln eliam idem Stephanus immanitale Ai- tenuistis et disposuislis civitatem Romanam cuni
stulphlmirtimln modum vexalus impium CopTony- ducalu suo (Ila \iderb cst in omnibus diplomatis
itium fatigavil litleris-, ut afflictse urtii' opem ferret tum editis , tum mssJ, tamelsi alii meliculose, -im-
alii reposuefint nostris)1 > Atprsestatve-
implorans. Et legatoruin Constanlinopoleos per suam prudenler dominationis ponlificia. per idem quinque et
pperam repetenliumres Exarchatus a rege Langobar- ligia
aorui_r, caplataoccasione itefum eo misit legatum viginti annorum Jg sîatium, qui Pippini donatio-
.suurn cum liiteris « deprecans imperialem clemea- uern prceiverunl, patefacere.
fi_ COD.DIPL — MONUM.ETC., SEU CODEXCAROLINUS.— S. GREGORHIII EP. — MONIT. 62
XVIH. Sub Ipsa ihilia defectionis, Rbmanomm a A J vidiitius, at velut imperii reliquiarum .oScononitm.,
GrsecisGregorius II (Anast. sect. 186.) .Sutrium a succedil Gregorius III, sanctamque rempublicain
Liutprarido Invasam anno 728 recuperayit,ad« mullis 'Constantinum
inslituit: quare haud ipse solus lentat Leonfem, et
cbntinuis scriplis atque commonitionibus regem , filium consorlem imperii; sed «"et
missis, t ac denique i multis dalis munerihus. » cuncta generalitas istius provincise Italise siniilitef
Nam «Langobardorutii rex Testituit atque donavit |>ro erigendis_imaginibus supplicationum scripta
sanctis apostolis Petfo et Paulo. » Per eadem lem- unanimiter- ad eosdem principes direxcriiht (SecU
pora i>ect.184.) «ExliilaTatusdux Neapolis decepfus 193) ».
diatiolicainsligalldiie cum fllip stio Adriano Campa- „ XXI. Equidemtii Gfegorio IHIuculeniioraprinci'-
- jiia. partes teiiuit (hanc' ducatus Romani parlem jiatus indicia video : iegatio enim j et epistote ad
faciebant septem civilales , Signia, Anagnia, Feren- .CarolumMa^lelluni, de quitius diximtis, SUpremtirii
iinum, Alairiutii, Patricum, Frusino et Tibur) sedur principem designant. At Gallesium civitaieni a Lart-
'cctis populuni/utolieairenl imperatori, et occiderent gobardis reciplens,«in compage satictse reipUblicse',
pontlficem.» Eadehi luculentius enarrantur in Chro- atque in corpore Ctiristo dilecti exCrcitus Romani
nico "Neapolitanoaptid cl. Pratillum (lom. JH pag. adnecti prsecepit (sect. 205). » Ea propter a veritale
30) in titincmodurii.«Domintis dux ad insligationem aberraret, tum qui Romanorum defectionerii ipsis
dominllnipefatdris Leonis ivit contra dominumpa- ab initiis Grsecseimpielalis in dubium verleret; tuni
jiaih et Romaftos, el pugtiavit cum eis. Duravit prse- qui Gregorio saltem terlio ahsolulam dominationem
liuma riianeusqtie ad iertiam, et dux E\ilaratus cum ! .assereret. Secus esldeZacharia, utmoxyidebimus*,
Adrlano ejus iilio etsequacibusfortissime etviriliter |j' prsestanlissimo siquidem omnium civi, ac sumjno si-
diupugnavitrlicelpropter mullitudinem inimicorum mul sacerdoti obsequium, ac reverenliam pfsestare
"fortunainbelli nequiverit tolerare: remansit occisus, populi lapsu temporis insueverant; deque p*ontifici_i
slcut et Adriatius et alii parllm interfecti partim ca- dominalione evenit, quod de Oclaviani imperio hac
jtivi,e"t"aliifugati. Et in ducalu eleclus fuit Theodo- in eadem -urbe evenisse compcrtuiti est. Id tantum
rus Alpiianus "secretafiusdomini imperatoris ve- discriminis pontificip cum Augustidominatuinterces-
3)ii,Neapqlim>,ct prsecepit quod non obediatur do- sif;,quod inhians liic imperio simulatione pdpulos
niitiopapse neque transmiltalur ei pecunia sui reddi- paulatim sulididit; at Romani pontifices 'spem sem-
tiis. '} Patrimonii^videlicet Neapolitani, quod vicis- per alentes conversionis 15 Orientalium, magis ut
sim Caiiipamim.apftellaliir in regeslo epislolaruni populis mtirem gererent, quam dCniihaiidi ciipiditate
jsaneli 'Gfegofii Magiiiet per subdiaconum admini- ûmmsererum longoannorum spatioprsefuerunt:Inle-
glratiatur. , _ , rim vero illecli iidem populi suavilate doitiinii, solum
XIX. Memofia Jiic obiter oporlet repeti Ttieoptia- pontificem, tanquam principem coluerant. r
iiis lesiiiiidnium^C.MWJOOT. p_.275), de patrimotiiis XXII. >Quinetiam exlerni principes pontificiam
"Calatifisect Siciiisea Leone Isaurico.redaclis in pu- evidcnter poteslalem veneratiSitit, prseserlimFrantii:
blictim :.« P^lrimonia vero , ^nquit, quse dicuntur Etenim Carolus Marlellus Gregorii IH, ui Fredegarii
Jsanclpfuiiiet coryphseoruniaposlolofum,qui in vete- Conlinualor ail, « mirifico ac magnifico libnore ipsani
.ri Roma cqluntur, tria nimirum cum medio aurl legationem recepit. 5>EtPippirius Cafdli filius regtio
lalen_a735;_i-illiaaureorumin annos singulos. Ale- inhians, Zacliarise consilio, et auctoritate solium
jnan. deLaler. ParieL cap. 15, pag. 64) eorum Ec- '_, ascendit, quod tiistoria omnis ddcet. Quse qiiideiti
clcsiis ab anllquq assignala et pensa, in putilicum C facta, -ûlut ad sacerdotii majestatem refei;anlur;
sorariurii. conferri jussit. » Tale enim facinus aut magnum principatui attulerunt incrementum : Roriia-
ejusiletii seviesl, ctim dux Tliendorus patrimonii Nca- nis enim tanluslionor pdntificis apud eos pfiricipes;
polilanij seu Campani redilus _a'dRomanam Eccle- sulijectionem, quam ultro elegefarit, grdiipreiii
siam spectanles jubebatur invadere, aut modico tem- reddidit, ac sensim peperil Tegalis sacerdotii pote-
poris inlerval-0 ab eodistat... Sunlqueii_ecprimseâ stalem, cujus vestigia in sancto Zacliaria, 'quoaucto-j-
jura, qusenequidquam Carolus Magnus et Carolini re Carolina stirps regnavil, perspicua ,sunt. Elenim
oinnes successores, necnon Ottones et sanclus Hen- Liutprandtis, ubi quaiuoi 'civilales ati se ahlaias
ricus divo Pelro et successoribus vindicare conali restituit, nou ut olim Sutriutii, Gregofli II tempore,
sunt; at demum Saraceiiis Grseeos, illosque Nor- sanctis apostolis « Petro et Paulb; » sed « eidem
mannis pellenlibus per undechnum sseculumad Ec- sancto cum earum tiabilatoribus redonavit viro : »
clcsiarii rediefunt. Aclvesligla poniificise dominatio- quod efiam fecit, ut\idimus, denobilibus consulibus
nisnuncrcdeo. prselio captis (sect. 210). Quod sane discrimen alicu-
14 ^x- Certam Romanorum defectionem jam jus momenti est : neque eriim civitates itlas, el
vidimus sub Gregorio 11, nec rninus cerluin hujus caplivoSutrique apostciloriim principi, uj, Sutriutii
dominatum novimus, dum cl dux Neapolitauus, et reddi: neque divoPetro, cui eadem occasionereslituta
secrelaiius impii Leonis, huic, non pontifici obe- luerunt patiimoriia antiquioris invasionisj "neque
diendum suadebant populis: At certissimum aliud « sanctse reiptitilicse, t cui Gregorius prsedecessor
yesliglum suppetit ex facto Liutpraudi regis, el - Zactiarise Gallesiuni esse redditam propalam decla-
exarctii Eutychii; nam consilio inito decreverunt, D 1 ravit; sed uni pontifici, aliquidplus, quam Ecclesise
$ ut «ongregalis exercilibus rex subjiceret duces; principatum designat, ipsum siqiiidem pfiticipem
Spoletanum, et Beneventanum, elcxarchus Roniarn», sanclse reipublicse luculenter ostendit. Rem docet
ul esl aptid Anaslasium. Roma igitur parebat lumi seriptor idem apud Anastasium (seet. 216). Cum
Gregorio II et Roinanis; quare Liutprandus saniorii enim Eutychius exarchus Rayennse,'qua. adtiuc pa^
hiente iriibulus, suoque cum «xercilu ex vicinia Ro- rebal imperid, Zacharise ejusdem opera, cuni rege
mse discessuras, foederalo principi consulendum Langotiardoruni transegit de Csesensej?estitulione :
ratus, «obsecra.it pontificem; tit^nemoratum exar- Rex « duas partes lerrilorii Csesensecastri ati parlem
ctium ad pacis concordiam susciperc dignaretur, ut; reipublicse restituil. Terliam vero parteiti de eodem
etfacium est(sect. 486. seqq.). » Cumque is Romsei castro sub otitenlu relinuit, inito constitulo, utusque
moraretur, inTusciaRomana, qusepars ducatus erat, adKalehdas Jutiii, dumejus missi a fegia reveite-
re'snovasmolitur quidamPetasius. Suas vires jungit; rentur urbe, idem caslrum et tertiam partetii, quam
pontifex cum exarcho, rebeliionem opprimit, csesi-- pignoris causa delinebal, parti reipublicserestitueretrj
que Petasii capul Conslanlinopolim mittit, « et neci XXIII. Hic vero animadverlendum puto, quod
sic Romanisplenam gratiam largitus est imperator; _• seque hallucinantur ii, qui reipublicoetiomirie impe-
qui sancto Germano e sede patriarchali ejecto, vul- rium significari negant afque iili qui sanclam rem-
gatlsque edictis in sacras imagines effrenatius ini publicam , Romam videlicet, ejusqtie ducatum, novo
dies sese gessit. Tum vero e vivis abeunte Gregorioi alque tuni_ temporis minus cdngruo noniitie sacfuin
H, quem,Romanis jta volentibus, egisse principemi Romanum imperium interpretantur. Nam antequanj
63 i B. -CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO IIL_ 64
Exarchatus ipse, et Pentapolis sanctse reipublicse A 1 tum aliud non suppetere toto eo temporis spatio quod
\Q per Pippini donationem accederent, nudo reipu- Pippini donalionem prseivit, quo pontificiam ordiau-
blicse nomine eam ditionis imperii partem apud ip- tur ditionem | beneficio regum Francise. Quapropter
sum Anastasium indicari ex nuper laudato loco, earum uno prscsidip utendum erat astiuendse rei.
compertum est. Reiputilicse pariler nudo nomine Quid igilur? Claves confessionis milti solitse ad viros
paulo antea (sect. 212) ducalum Romanum idem principes devotionis brgo, in regni symtiolum versa..
auctor nuncupaverat: « Et ftiisset ilineris longitudo Legationi, qtiam prsecessisse epistolis non otiscnra
per circui.um finium reipublicse eundi usque ad Ble- indicia in iisdem sunt, ascriptum consullum Roma-
ranam civitalem per partes Sulrin^. civitatis. > norum; consultum ipfeum in consulatum transmuta-
Quandoque etiam videbimus in Codice hoc Carolino tum consulatus in pairiciatum. Et quia lillerse ipsse
absolule rempublicam appellari ditionem ecclesiasti- docenl, petitam vere opem ex Francia a pontittce,
cam post Exarchalus et Pentapolis accessionem. sedminime impetratam; legatio et litterse tractatus-
JNusquam vero Reiputilica. Romanorum, aut sanctoe que omnis inter Gregorium et Carolurn coarctanda
Reipublicse nomen, Ecclesiasticse ditionis proprium, sunt visa in maximas angustias paucorum mensium
imperio tribui comperietur. Quare inutilis omnino nnni 741, ut Caroli valetudinem secuta mors Octotiri
est ea qusesitio nominis, quo absolute adtiibito prin- mense, impedimentolfuisse videatur. Falsa omnia, ut
cipalus quisque designatur, et cum Romanorum, seu abunde est demonstiiatum. Ac Ffaneis quidem viris
sanctm additamento ecclesiasticus, aut pontificius clarissimis Petro de Marca, Cointio, Huinartio, Pagio
lanlummodo definitur. Serio autem reputanda mitii veniam aliquam adhibendam esse censuerim, si -ma-
videluragendi ratio : nam duplexfit reslitulio rerum jj ] ximis regum Francoûm meritis in Romauam Eccle-
ab uno eodemque rege Langobardorum, uno codem- siam, istiusmodi etiam voluntatem morle superve-
que Zacharia repetente. Nihilominus quae multo niente elusam, reclamanle rtistoria, non adjecissent.
plures sanclse reipublicsejuris erant, integrse pontifi- Noslris vero nuperrimis seriptoribus opiniones aperte
cirestiluuntur; dux Clusinus cum tritius aliis virls falsasfoventibus, atque infinita commentatione one-
illustribus in ejus obsequium mittuntur, qui singula- ranlibus quid melhis reponi potest, 'quain litterse
Tum in possessionem eivitalum eumdem mittant; ipsse Codicis Carolini, queis atiutuntur ?
nobiles captivi eidem redduntur. E contrario qusejuris XXVI. Et vero eseclem prseterili non semel anni
erant imperii ex parte tantummodo sunt rCstitulse, mentionem faciuni, EangotiardosTescisse inemorant
tertia earum parte retenta pignori ad certum tempus, petitum exFrancia atixilium: neque igiturese possunt '
quoad cum Augusto per legatos de restitutione inle- cum.legatione conjunki, neque In mortem reeleTejici-
gra conveniretur. Quis hinc non videt ditionis eccle- tur causa opis non alfatse. Inscribuntur Carolo subre-
siasticse principem haberi pontificem, ct Exarchalus gulo; sicut alise posleriores Zacharise Majori domus
abEutyehio administrati Constantinum Copronymum? Pippino; el alise Stfephani HPippino reyi; tamelsi
XXIV. Equidem non ignoro Adrianum pontificem nulla ex sequentibus patriciatum silet, postquam idem
hoc suis litteris (Conc. Nic. n, acl. 2.) Conslanlino Stephanus dignitalem illam regi Francorum certo
et Irense testatum esse: quod nempe utriusque contulit. Ergo patricii -dignitas ex interpretatione
Gregorii exemplo «-Zacharias, et Stephanus, atque serei consulalus edu(ctanugse sunl. \% Denique ese-
Paulus, et item Stephanus prsedecessores nostri dem litlera. declarant, claves sancti Petri missas esse
sancti poritifices ssepius avum et genitorem vestrse instar litielli supplicis, quo pelita auxilia velocius,
serenissimse tranquillitatis pro slatuendis ipsis ima- G atque efiicacius obtineri possent: quare regnum Ro-
ginibus sacris deprecati sunt. J Prselerea novi, quod[ mse (exosum semper atque infaustuni nomen) inepte
Copronymus, utcunque impius, auditis quse Zacha- excogitatur in sacris clavibus prsesertim a Mm*atorio,
rias intrepide gesserat pro Exarchatu, Artavasdoi qui CodicisCarolini ex recenslone Lambecii varianles
devicto, ac sede imperti rccuperata, < donationem; lectiones evulgans (Rei: Ital. tom. IH, part.2) pro ca
in scriptis de duabus 'msissis, quse Nymphas et Nor- voce regnum, legit ediditque rogam. Perspicue omnia
mias appellantur, juris existentes publici eidem san-- patebunt ex subjeclis litteris.
ctissimo ac beatissimo papse sanclse Romanse Eccle-
sise jure perpetuo direxit possidendas » (Anast. sect.
220). Quare el illud affirmare non dubito, quod uter-; I.
que Gregorius, Zacharias, et Stephanus pontifices
ab Adriano memorall ante annum 753 nimquam1 t9 " EPIE.TOLAGREGORH III b PONTIFICIS
spem omnem deposuerunt, fore ut Grseci resipisce-
rent, reciperentque populorum voluntate urbem ett c ADCA|UOLUM BliRTELLUM.
ejus ducatum, quod tolies tiello tentaranl, J,'J sed5 (An. Dom. 759, Cod. Car. i, chron. 1.)
nequidquam. Interim autem et consensu populorum,j
et extCrorum testimonio principum pontifices, prseque3 ARGUMENTUM. — Confirmala Romanorum defeclione
iis Zaeharias dominabantur in Urhe, et ejus ducatu. ab impiis Grcecis|, Langotiardi perpetui eorum
Quod cum quinque lninimum et viginli annorumi hostes insolentiores facti. Adversum hos Grego-
spatio fecerint, nec ullus usquam ex Carolinis princi--1> rius IH insigni leglatione Carolum Martellum mo-
pibus reperialur, qui hujusmodi dominationis titulumi vere nititur. Re illi cognita, xibtendentes rebellio-
aliquatenus immutaverit: necessario fatendum est,, neni ducum -Spoleti et Beneventi, amici ac fo_3e-
ponlifices veros fuisse nrincipes sancta. reipublicsei rati principis concjessu Romanos affligunt. Ponti-
potestate eorum senstin confirmala rebus prospere_ fex ad Carolum datis litteris Ancardo direptionum
gesiis; ita enim coelitusordinatum erat. et csedium,oculato' testi, auxilium flagitat, quod
XXV. Omnia hsec neccssario prsemitti oportuitt per legalos is promiserat; nonnulla eidem com-
binis Gregorii IH lilteris; quippe quibus mirum tiii mittit secreto enarranda : prseproperam obfenlu-
modum abusi suntrecentioreseruditi, ut falsas opi- rus opem, claves Confessionis sancti Pelri, suppli-
niones tuerentur. Eos profeclo non latuit, documen- cis instarlibelli, transmittit.
a Lamb., Epistota Gregorii papm ad Carolum Ma- ordine inverso. Ideii; postea fecit Baron. secundam
jorcm domus, missa pro defensione sanctm Dei Ec- refercns an. 759, n. 6, primam 40, n. 20, Zacagnus
clesim. eum imitalur codrms. n. 24. Maleomnes. Pagius
*>lniit pontificatum anno Ehristi 751. Mortnuss recte ordinem reslittiit an.22, 740, num. 15. At Gointio
741. Exstat apudBaron. tom. IV anno 740, n. 20;; adticerens utramque ad annum differt 741- Reeentio-
et cent. 8 Magdeb. cap. 10. GKCTS. res eruditl omnes euin sequuntur. Csaterum utraque
c Primi omnium Magdeburgeiises Centur. 8, cap. pertinet ad an. 759, tquo Baron. secundam retulit.
10, utramqueGregorii epistolam typis yulgarunt; sedI Yide Admoni.ioneni. CENK.
65" COD. DIPLOM. — MONUMY,' ETC., SEU CODEX CAROLINUS. — S, GREGORIIIH EPfST. 66
Domno «xcellentissimo filio Carolo a sutiregulo A Beneventanus. Sed omnia mendacia sunt. Non enim
"
Gregoriuspapa. pro alio (satisfaciat libi [Lamb., Gent., te] veritas,
Nimia fluctuamur tribulatione et lacrymse die fili) eosdem duces persequuntur capitulo, nisi pro
noctuque ab oculis nostris non deficiunt, quando eo, quod 21 noluerunl, f prseterito anno, de suis
conspieimus quotidie, et undique Ecclesiam sanctam partibus, super nos irruere, et sicut illi fecerunt, res
Dei a suis, in quibus spes erat vindicandi, destitui sanctorum aposlolorum destruere, el peculiarem
filiis. Propterea coarctati dolore in gemitu et luctu populum deprsedare, ita dicentes ipsi -duces: quia
consislimus, dum cernimus id, quod modicum re- contra Ecclesiam sanctam Dei, ejusque populum
manseral prseterito 20 h anno, pro subsidio el ali- peculiarem non exercitamus, quoniam et pactum
mento pauperum Christi seu luminariorum concsa- cum eis habemus, et ex ipsa Ecclesia fidem accepi-
natione, in parlibus Ravennatium, nunc gladio et mus; ideoque mucro eorum dessevit conlra eos.
igni cuncta consumi a Luilhprando etc Hilprando Nam ipsi prsedicti duces parati fuerunt et sunt se-
regibus Langobardorum : sed in istis partibus Ro- cundum antiquaro consuetudinem eis obedire; sed
manis imttentes^plura exercita similia nobis fecertmt illi retinentes iram, pro eo quod superius diximus^
et faciunt, et omnes d salas sancli Petri destraxe- per exquisitam occasionem volentes illos et nos
runt, et peculia, quse remanserant, abstulerunt; et " deslruere et invadere; ideo ulrosque persequenles
nulla nohis apud te, excellentissime fili, reftigium vestrse bonitali suggerunt falsa, ul et duces illos
facientibus pervenit haclenus consolatio; sed ut nobilissimos degradent, et suos ibidem pravos ordi-
conspicimus, dum indultum a vobis eisdem regibus nent <"duces, etmulto amplius quolidie, ei ex omni
esj motiones faciendi, quod eorum falsa suggestio parte Dei Ecclesiam expugnent, et res beati Petri
plusquam nostra veritas apud vos recepta est; et principis apostolorum dissipent, atque populum pe-
limemus, ne tibi respiciat ad peccatum; quando culiarem captivent.
nunc, tibi resident ipsi reges, ad exprobralionem Tamen ut rei veritas vobis "declaretur, Christia-
nostram ita proferunt verba, dicentes : Adveniat nissime fili, jutieas, post ipsorum regum ad propria
Carolus, apud quem refugium feeistis, et exercita 11reversionem, tuum fidelissimum missum, qui non
Francorum, et si valent, adjuvent vos, et eruant de a pfsemiis corrumpalur, dirigere, ut propriis oculis
manu nostra. - persecutionem noslram, et Dei Ecclesisetiumiliatio-
0 quam insanabilis dolor pro his exprobrationibus nem, et ejus rerum desolationem, et peregrinorum
in nostro retinetur peclore, dum tales ac tanti filii lacrymas conspiciat, et luse bonitali omnia pandat.
suam spiritualem matrem, sanctam Dei Ecclesiam, Sed tiorlamur bonitatem tuam coram Domino, et ejus
"
ejusque populum peculiarem, non cofiantur defen- lerribili judicio, Christianissime fili, ut propter Do»
dere! Potens est, charissime fili, ipse princeps apo- minum et animse tuse salutem, subvenias Ecclesise
stolorum, ob a Domino sibi concessam potestatem, sancti Petri, el ejus peculiari populo, eosdemque
xlefenderedomum e et populum peculiarem, atque de reges sub nimia celerilate refutes, et a nobis repel-
inimicis dare vindictam : sed fidelium filiorum las, et jubeas eos ad propria reverti; non despicias
mentes prohat. Non credas, fili, falsidicis suggestio- deprecalionem meam, neque 22 claudas aures tuas
nibus ac suasionibus eorumdem regum. Omnia enim a postulatione mea; sic non libi ipse princeps apo-
falso tibi suggerunt, scribentes circumventiones, quod stolorum claudat eoelestia regna.
quasi aliquam culpam commissam habeant [Lamb. 1 Conjurq te, in Dominum vivum et verum, et
et Gent. add. eis] eorum duces, id est, Spoletinus et ipsas sacratissimas claves confessionis beali Petri,
a Zacharias infra majorem domus appellat. Recte suam defendere domum. — Gent. : operam do sibp
ulerque, nam subreguli dieebantur majores domus concessam " poteslalem suam defendere domum.
sub prima regum Francorum slirpe, quod rerum Incursiones utique ac depra.dationes in ducatu
summa penes eos esset, ut mullis prolalis exemplis Romano * esse factas an._758 hinc conjicitur. CENN.
probat Du Cange Gloss. CENN. Revera. Liutprandus ducem Spoleti constituit Hil-
1 Hinc patet, Langobardos anno 758 Havennatibus D dericum, quem postmodo Trasemundus ope Roma-
damna inlulisse : quod Pauli Diaconi tiistoriam hac norum ducatu suo reeepto exstinxil, ut Paul. Diac.
occasione maxime jejuriam supplet. ID. vi, c. 55) idque mense Decembri an. 759 Anast.
« Hildebrandus a patre Liutprando in regni con- (lib. in Zachar. Hinc videant Pagii asseclse, num epistola
sortium vocalus erat ann. 736rlta Horat. Blanch. ad hsecdifferri queat adan. 741. ID.
Paul. Diac.1.vi, c. 55. Murator. Antiquit. Ital. tom. I, * Quamvis vere adulto, seu mense Maio lum reges
ex instrumentis adcomitiss.Malild. specl. in arcliivo ab bella proficisci solerent, ac domum redire-Octo-
Lucensi. ID. quod Muratorius demonslrat (Anliq. Ital. tom. II,
d Pro Salas, male Baron. legit Scalas. Salse enim brij diss. 26), lamen Anastas. docet, Langobardos citius,
erant domus, quse in massis, seu prsediis Ecclesise, Augusto videlicet mense, hinc discedere consue-
ut hodie domus ruslicse, a colonis inbabitabanlur. visse. Et infra planum erit, ep. 8, al. iv; Kalendis
Ad majora etiam sedilicia extendebalur id nomen, Januariis ah Haistulpho obsessam urbem. Quare
ut notat Dueangius, qui hunc epistolse locum non incerta apud Langobafdos prseliandi principia, in-
vidit. Estque hoc argumentum evidens, datam epi- certus finis. Id Romanis cerlum ex longo tot annorum
stolam ante invasionem qualuor civitalum in belli experimento, quod sestate ineursiohibus, prseliisve
exitu an. 759, mense Aug. ind. vn, ut habent om~ ese"gentes fmem dabanl. ID.
nes Cod. Anaslasii lum editi, tum mss., quas certe . Sic ep. xv. Conjuro te.per omnipolentem Deum,
silentio non prseteriisset. ID. el ejus principem apostolorum, et alibi ssepe, ut vide- •"
«Lamb., per a Domino sibi concessam potestatem bimus. Moris enim erat Romanorum pontiticum
01 B. CAROL. UApNI OP.P..EAflS J. SEpTIO III- - £S
a
quas vobls ad regnupi dimisimus, ut non proponas "k Ob nimium dolorem corclis et lacrymas, iterata
[Lamb. prseponasj amicitiam reguin Langotiardorum vice tuse Excellenlia_|necessarium duximus scribpn-
amori principis apostolorum, sed velocius et sub dum, confidentes teesseamatorempiumbeatiPetrl
pimia feslinatione sentianms , post Deum, tuam jirincipis apostolorum et nqstrum; et qupdpro ejus
consolationem, ad nostram defensionem, ut in om- reverentia, npstris obedias mandatis, ad defenden-
nibus genlibus declaretur vestra fides, el tionum dam Ecclesiam Dei, et peculiarem popui-am, quiJjam
npmen: quatenus et nos cum propheta mereamur nerseculionem et oppressionem gentis [Lamb. oiiu
dicere: Exaudiat te Dominus in die tribulationis, genlisj Langobardpnitii sufferrenonppssiimus. Omnia
protegat ie nonien Dei Jacob. Harum aulem littera- enim luminaria ad \[Grets. add. 'honorerii] ipsius
rum portitor, Anctiard vesler fidelis, quod oculis principis appstolorum, el qusea yestris parentibus, et
suis vidit, et nos ei iirjunxtinus, omnia tuse benignaj a vobis offerta sunlc, ipsi atistulerunt; et quoniam
excellpnlise yiya voce,enarrabit. Et petimus bonita- ad te, post Dominum, confugium fepimus, prpplerea
lem tuam corain Deo teste el judice, ut nimis fesli- nos ipsi Langqbardi in opprobrium tiabent, el oppri-
nantei~nostrps"lemas dolores, et lsetabunda nobis munt". Undeêt ecclesia"sancti Petrj denudata est,
celeriter mittes [Lamb., mittas] nuntia, ut lsetleffecli et in nimiam desolaiionem Tedaeta: d tamen omnes
animo, die noctuque, pro te luisque fidelibus, coram B nostros dplores 24 sublilius in ore posuimus prse-
sacris sanctorum principum apostolprum Pelri et senti pprtilori, e~tuojfideli, quse [Centui:, quos] in
Pauli Confessionibus Domino fundamus preces. auribus tuseEccellenlisesuggerere debeat. Tii autem,
II. fili, habeas cum ipso principe agostolorum, tiic elin
23 ITEM EPISTOLA GREGORH SECUNDA futtira vita, coram omnipoteritiDep nostro, sicut pro
ADCAROLUM MISSA ejus Ecdesia, el nostra defensione disposueris êl
Similiterpro defensionesanctm Ecclesim.*~ decerlaveris, suti on^ni velocitate, ul cognoscant
(An Dom. 759, Cod. Gar. H, chron. 2.) omnes gentes tuam fidem et purilateni, atque amo-
'"' sancff Pefri basilica tunc extramceniana expilata, rem, quse habes ergaprincipem appstolorum beatum
4RGUME!JTUII.—IncrebrescenteLangobardorumrabie,
zelando
obsessa urbe, ilerum auxilium pelit a Carolo.verbis Petrum, elnos, ejusquepeeuliarempopulum
liberaliore, quam faclis. Plura item latori com- pl defendendo : ex tioc enim libi poteris immortalem
mittit secreto nsirranda : diffideiitisenescio
' '1 [Lamb., Gent., meriiorialem] et seterpapi acquirere
quid
modeste significat. vitam.
">Domno excellenlissimo filio Carolo subregulo
Gregorius papa.
litrumque conjungere, ul pios reges efflcacius mo- '•*cue.falso Romangrum ppntificum dominium certum
yefent. Nam Dei tirnore, et amore Petri Pippinus, in " *dubiuni revocet.
et Carolusriiaxime afficietian.ur. NequidquamGrego- Exstat Ceril. ^lagdeb. 8, cap. 10. GHETS.
rius cum majoie domus idem praestat. CENN. c Si igitur Fredegarii cohtinuatore teste, qui
a Yera lectio Codicis Yindobonensis ad rogam, ut unus auditur hac in Gregorii, novum, atque
seu melius ad nt Genti- re,|lega{i
munera
nofavit Lambecius, rogum, inauditum antea, pretiosa oblinuerunt; eaque
lotus, diuluinls efudilorum concertalionibus modum nunc sublaia 'dicuntur ex basilica principis apostolo-
imponit.' Ctrumque vocabiilum Du-Canglo sonat rurii: cjusenaitifides tiabenda' est Ruiriartio tiinas
preces .deprecationem. At rogse exemplum aliud non hasce littefas eadem occasione scripias esse conten-
profert, prseter epist. 91, at. 88 hujus Codicis. denti? QusenamEagio juxta morem suum defiiiien.i
Gonlra rogi, prse aliis itiultis hahet formulas preca- (an. 741,' ri. 8.) ubi agitde m6rte"Greg'.'lU, 28 No-
riarurri, elpassiin in Regiila maglslri rogusDei.'j)e vembris'an.t741: Aliquotante mensesG-regoriusduas
roga itaque dtibia res esl, prseserlim cum Genlilotus legaliones in Franciam |«d Carolum majorem domus,
rogum legat et in epist. ead. 88, quod singu- miserat, binasque ad eumdemlitteras dederat? Contra
lare tixemplum affertur a Du-Cangio. Et liquet, id si cum Anaslasio retratianlur litterse' ad ari."759, et
nomen apud Anastasium frequens, pro erogatione ad pfsecedentetii legatio1,nil clarius desiderari palest.,
lam ponlificia quam imperiali adtiiberi. Sic Deus- At de his abunde dictupi in Admonitiorie. Pareritum
dedit, Bonifacius V, Severinus et Joannes IV dimise- etiam munera hic laudantur, qaa. majorum domus
runt onlni clero rogam inlegram sect. 147, 118, 123, nulla reperiuntur: o;uareFraiicorum reges Caroli pa-
124, et Leq III rogam in presbyleriomaxime ampliavit. i) rentes nuncupafi vidcnt|ir. Nam legimus apud Anast.
Factiosi eliam quidam de imperiali erogatione lo- (sect. 85) in Vita Horroisdce: Eodem tempore vemt
quentes secl. 121 cum exercitu: Rogm veslrm, in- regnum cum gemmis preliosis a r-egeFrancorum Chlo-
quiunt, quas domnus impemtor vobisper vicem mah- dovmo christiano dontiim\bealoPetro apostoto. Sige-
davil. Causas, cur hic Magdeburgenses, et postea berto etiain id lestaiite ian 510 \Ipse vero rex misit
Baronius legerint ad regnum, non qusero; nullius Romam sancto Petro coronam auream cum gemmis,
enim' momenti est' causam erroris iiosse, cum ipse qum regnum appellari solet. CENNI
error patel. Miror autem Augustini interpretationem d Recle Baron. (759! n. 6) tiistorisim Anastsisii
neglectam esse senti. 22 de ss. qua Pefrus ipse vo- supplens de Latigobardprtim rebus eo anno gestis
catur clavis ad regmm': ita ut nisi eiiam cubasset deprsedatiotiemtiane coniprotiatliujus ' epistdlse
' lesii-
nienda, non aliud regnum inlelligi debiierit, quani monio. ID.
ccelesle. Perinde an roga, quarn Tengnagel. semel,' « Silenlium nominis |pitii persuadet, ut credam
et LambeciusTiis legerunl, rogi significationem prse- eumdem Anctiartum : ita ut ptiucds posl dies, ante
seferat, nitiilmpror. Id mirum"inniodurii doled, quod ejus discessum expilatloibasilicsefacta fuefit.Brevi-
Muratorius an. 1734, hunc Godicem juxta Lamhecii tas litlerarum, summa tanlum capita leviter taeta,
recensionem ediderit: at nihilominus in Antialibus plura ei secfeto commissa in utraque epistola, non, ''
Italicis, an. 741 el 789, mordicus ad regnum susti- secus docent. i
neat, et commentariis oneret- ut argumento perspi-
60 COD.DIPL,— MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.— S. ZACHARI_EEPIST.— MOMT. 76
2IINS. ZACHARI^ EPISTQLAM MONITUM.
1. Pontificise-majestatis argumenta plura exhibuit A gem? Zachariam is. monet (God. Bonif. ep. 132, et
£aeharias, ul dixi agens de Gregorii lilteris. Ex se- Labbe ubisup., p. 1495) seyocatum a Caroloniannd
quenti epislola decretali nil tale suppelit; orimia" altero ex Martelli fiiiis, ut maxinjp vulnefi ecclesiis
enini spectant directam ponlificis potestatem: et nisi suse proviiipise infliGfoniederetur conyocata synbdq:
ex allatis Gregorii ejusdem litteris imploratse Fran- t' Promisit, inquiens, se de' ecclesiasiica "religione,
•corumopis testimonium minime dutiium tiaberemus, quse jam longo tempore,' id est rion riiinus, qiiam per
ad indireclam quod attinet, nullum sanctse sedictim 60 vel 70-annos calcata et disslpala fuit, aliquid cor-
Erancis negotium intercessisse videretur: iam altuni rigere, et emendarevelle. J AC paulo infra miseram
de ea silentium^st in hac epistola! Quin etiatii lridicia describens condiliotiem ecclesiafum, quairi"Caroli
"-plnraexstant abjecta. speipmni-, quaiti umim Gre-' operaûbiisse illas ait, prosequituf :'i l|6do aiitem'
gorium vidimus in Franeis colloeasse. Eodem quippe maximacx parte"per civitates"ejpiscqpalessedes tra-
annq exeunte, quo idem pontifex semel"£t iterum ditsesunt laiciscupidis adetpossideridum,vel adulteralis
tentarat animunfCardli Martelli,'ut Langobardorum " cleficis, scortatoribus, publicanis s_ecuâritef,ad
furorem ab apostolica sede averteret, litteras ad Bo- perfruendum >. Duse synodi Germanica, et Liptinen-
nifacium dejecc.esiis Gefinanise et Francise (invitus sis,*ea dere celebratse an 742 et sequbnti^ necnon
."Ttataiv Eal. Nov. imperante Suessionensis in ahera regnl parle, quarii Pippinus
arbitror) ita claudit: Leone
domno piissimo Aug. imperii e]us an. 25, sed Carolomannifraier moderabatur, Bonilacii felationem
et Coristantino Magno imp. ejus filio an. 20, ind. 8. confirmant. Prsecipue autem comprobari'ifia_tipate'-
{LabheCo.li.'.. tom. VI, p.'1475) ». Perinde suc- bit ex tot capitibus disciplinse corruptse,' qusese-
" "
cessor ejus ZaGtiarias epistolis fere omnibus impii g queuti epistola contine,nlur.
- IY.THamscilicet dedit ZactiariaS ad
Copronyini anribs adjungit. Et, quod maxime notan- "Pippinum,
dum velim, coneilio Romano, quod iste tiabuit anno episeopos, abbates, et cseteros Ffancos annti 747
743, hujusmodi epoehe adjicitur: « Factum est hoc exeunle vel sequentis iriitio, pqstquam Caroloman-
concllium anno secundo Artabasdi imperaloris, nec- nus, nuntium remillens terreno princ!patui,'""Romam
non et Liuthprandi regis anno trigesimo secundo 27 venerat, monactiumque mduerat *in Cassiriensi
ind. 1%feliciter. _ coenobio. Clironologiam tianc aliis ejtisdeni pdniificis
ILVeritatiequidem adversarer, siexctiaracteribus litteMs acceptain referimus. Batse'istse"sunt \ Nonis
istis temporum anle -excitatam imperatoriain digni- Jan., imperante domno nostfopiissimo Aug."Gonslan-
tatem in Occidente, aut dominationem Augustorum tino a Deo coronato magnd i'm'p.,'annb"!-8i iniperii
orientis, quod minus recle ab aliquibus fit, aut Lan- ejus an. 6, ind. 13 J, ad BonifaciuriiVuf prsefalam
gobardorurii jus_ ullum elicerem in sancta xepublicaj epistolamPippino,etc.,legi curel Iri synpdo. Ciimque
quamgonlifextumtemporismoderabatur, Etenim no- atiquid discriminis inveniatuf in tribus iis cliafacte-
tariorum consuetudinflribuenda potius est appositio' ribus tempofis, tiinc est, quod Cpinllus vult 'datas
temporis, quam certo inde aliquid statuendum de anno 748, Sirmondus et Pagius 747, veruni Coiniii
republica. Nitiilomimis, eitra Augustorum annos, potiorem sententiam esse, .eique adhserendum ntitq;
quos ascribere moris erat, Artabasdi qui dejectcf quanquam indiclio, et annus Impefii sexlus desi-
impio Constantino imperium invaserat; et Liut- gnent anniim 747. Nam CarolomannusRonlam yenit
prandl LangobardorumTigis, qui Zactiarise 'quatuor mense Martio, ut animadvertit Pagius (an. 747, ri. 1),
urbes, et .patrimonia aliquot restituerat, sanctaque „" seu potius Junib, ut contendit Ibidem ci. Mansius,
de reputiliea tiene erat nieritus,-numerari annos vi- etquidem-anrio 747, quod constanter tradunt aucto-
deinus:hujus quidem, quia respiratura' per eum res omnes veteres. Cumque epistola Zachafise uni
Jtalia videbatur; illius vero, quia impietati finem « Pippino-majoridomus in regione Franeorum » di-"
allatum iri credebatur. E contrario Caroli Martelli, rigalur, hinc palam flt Carolomannum dignitali eidem
ad quem confagere, dura 2Q urgente necessitale,- Lipertito "divisse renunliasse, antequam lilterse da-
oportuit, nullo jusquam in monumento reperiuniur renturad Pippinuin, etc., quse alterasad Bonifacium
nolata palriciatus tempora. Quid dieo tempora? ne prajeesserunt. Quod si anno 547 meunte, seu Notiis
patficiatus quidem mentio ullibi reperitur prseter- Jaimarii ulrasque datas esse quis velit, Coritinuato-
quam jnsensu, quo-Franci eam digmtatem usurpa- remFredegarifet chronologos omnes "apudBarohium
bant, tanquam ducalu prsestantiorem (DuCange Y. et Pagiurn mentitos, rem sane * difficilem, demonstret
Patricii). Quare Gregorius H an. 724 ante cceptam necesse est. Quamobrem statuendam reor cum
Gr_ecorumimpietatem, Patricium appellavit Eam Carolum Gointio aetatem litterarum anno 748. Hactenus de
Martehum (Labbe Conc. tom. VI, p. 1447). ta- chronologia, quse litterarum pars minima est.
men rem minime omitti decuit, j_i patricius Roma- V. Quod serio animadverti "debet, sex fere anno-
norum, nf una cum Francis eruditi recentiores <terum spatio uterque Marlelli filius sanclissimi -viri
nent, fuisset. Ab anno enim 758, cum legatione Bonifaciiiopera disciplinam pessum datam vix eri-
tentatusêst Carolus, ad ejus morlem triennium fere gere aliquantulum potuerant. Ea propter ut nlhil <de
excuriit (qupd in paueos menses anni 741 nullo jure Martelli laudibus detrahatur, IQ pro certo habendum
contrahi, egt demonstratum); pfselerea Zacharise est, principem islum Bonifacii .ejusdem prsedicationi
sunt anni decem, totaque ea temporis intercapedine D in Germanisepartibus constanter favisse-sub utroque
e_t litterse Gregorii III ad Bonifacium, ac prsesules Gregorio. Quod clocent Mundeburdi ac.defensionis
Langobardi_se;et Zacharise plures item litterse, alia- monumentum, quo Carolus Ronifacium Germanise
que noif pauca monumenta exstant, • praecipue litte- apastolum ubique excipiendum in regno Francorum
rarupa cpnrmerctiim Bpntiacii el Francorum cum.- mandayit missionis initio; et litterspquas Grego-
Zaptiaria : npjjue Caroli Martelli ulla merita meirio- rius II se dedisse« Garolo filionostropatiicio .,testa-
ranlur; phirinia vero gtiarfantur damna Francorum, turanno 747, ut prsedicationehi Bonifacii ati episcopo
ecclesiis illata, qpgaanerte pugnant c.urniis, quse de quodam turhari non sineret (Labtie Coric,.tom. VI,
eodem
* prsedicanfur. p. 1446, "seq.).Gregorii paritgr lertii littefse sub finem
HI.Et verp, utBarouio ajiisjjue assentiar Carolum anni 739 uberrimse testcs sfmt continuati per Caro-
deieridentibus a funesta illa nota, quam in Bonifacii lum studii atque operse ut totum Fraticorum regnum
Hlferas irrepsisse aiunt; Btincmari (ep. 6, cap. 19) Chrjsti fidem amplecteretur : sic enim "Bonifacio'
fcprsedic";i Bonjfapiiteslis ocjil_|ti y^rbirfidem -nej- gratulatur ppnjifpx: i Qiiseinuotuisti jain.de Gefm^--
71 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS L SECTIO III. 72
nise genlibus, quas sua pielatc Deus noster de po- _"_Chalcedonensem; eum quippe esse lertium ex pro-
teslate paganorum liberavit, et ad centum miltia positis a Marciano, | probatisque a concilio in Giie
animas in sinu matris Ecclesise tuo conamine et Ca- actionis sextse depreliendisset.
roli principis Francorum gg aggregare dignalus "VIII. Ad Constantinopolitaiios vero quod atli-
esl. » Al contra nullam Romanse Ecclestic opem, net, sanctus Gregortiis Pelagii II successor Eulogio
ulcunque legatione atque iteratis litleris rogatum, Alexandrino, et Anastasio Antioctieno seril.it in hanc
allaturum fuisse tiistoria omnis docet, adversus re- , sententiani (Hb. vi, jep. 51) : c Canones quidem
cenliorum conjeeluras et argumenla, quitius nil in- Gonslantinopolitani poncilii Eudoxianos damnant,
firmius in rebus facli: foedereenim cum Langobar- sed quis fuerit eoruni auctor Eudoxius, non dicunt.
dis, perpetuisque domi ac foris tiellis impediebatur, Romana autem Ecclesia eosdem canones vel gesla
quin faciles prseberet aures flagitanti pontifici. Qnin synodi illius liactenu_ non tiatiet nec accipit. In boc
etiam vulneribus eorumdem bellorum cau§a jam atitem eamdem synoclum accepit, quod esl per cam
antea infliclis Gallicanse Ecclesise, novum vulnus, contra Macedonium tiefimluni. Reliquas vero lisere-
idque acerbius adjecit disciplinam pervertendo, quod ses, qua. illic memofatse sunt ab aliis jam patribus
sexto post ejus mortem anno' maxima. curalionis damnalas reprobal. j» Et cum in synodica ad pa-
indigens, apostolicse landem sedi detectum est. triarchas Orientis (lib. i, ep. 24) qualuor se conci-
VI. Opportunum ea quidem remedium attulif. Nam lia venerari ait, ut jquatuor Evangeliorum libros,
Zactiarias Francorum consullationi septem et viginti continuo subjunxil, quatenus haereses damnannit :
capilibus conceplse singillatim respondit auctoritate ne quis forsan suspicarelur, conciliorum"acta illum
canonum prolata. Novo is, alque antea inaudilo p amplecti, quatenus condiderunt canones ambilioni
exemplo apud sanctam sedem, cujus erat hi more prsesulum Conslantinopoleos favenles, legatisque
positum scrinia, seu bibliothecam adire,ubi qusestio- sanctse sedis absentibjus. Ita factum puta a Gregorii
iies hujusmodi ad eamdem deferebantur, colleclione successoribus pene ujsquead finem septimi sseeuli:
canonum usus est versionis Dionysianse.Non utique cum religioni haberi coeptum est cecuineiiicis,ex
collectione ipsa Dionysiana, sed breviario Cresconii, conciliis quidpiam respuere. Id constat ex libro
quod ex Collectione illa coaluerat, Adrianique codi- Diurno ponliticum (cap. 2, tit. 9).; namque iudicu-
cis, ac demum canonis (ut canonum EcclesiseRoma- lum, seu professio Rpmani pontificis, post defun-
nse Codex audiebat) fons et origo fuit. Qualis Mc ctum Constantinum Pogonatuin, she post annum
canon, seu Codex canonum fuerit, quis\e ejus usus, 685 edita, perspicue docet, acceplum fuisse Romanse
LeoIY, nos edocel (Labbe Conc. tom. VHI, p. 52) sedi quidquid in coniciliis generaiibus actum eral:
perspicuis hisce verbis : « De libellis et commenta- i Sancla quoque uniyersaha j*g{j) concilia Nica_num,
riis aliorum npn conyenit aliquem judicare, et san- Conslantinopolitanum, Eptiesinum primum, Ctialce-
ctorum concillorum canones relinquere, vel Decre- dotiense, et seeundurii Constantiiiopolitaiium, quod
talium regulas, id est quse habentur apud nos siriiul Jusliniani pise memoifise principis temporibus cele-
cum illis in canone, et quibus in omnibus ecclesiasti- bratum est usque ad|unum apicem immulilata ser-
cis judiciis utimur, id est apostolorum, Nicenorum, vare : et una cum eis pari honore et veneralione
Ancyranorum, Neocesariensium, Gangrensium, An- sanctum .sexlum concilium quod nuper Constantino
lioctiensium, Laodicensium, Chalcedonensium, Sar- pise memorise princirie, Agathone apostolico"pra.de-
dicensium, Carthaginensium, Africanensium, et cum cessore meo convenilj medullitus, et plenius conser-
illis regulse prsesulum Romanorum Silvestri, Siri- C vare. » I
cii, Innocentii, Zosimi, Ca_lesiini, Leonis , Gelasii, IX. Inversionis causse non longe petcndse. Tanta
Hilarii, Symmaelii, Simplicii. Isti omnino sunt, per rerum inscilia tum temporis fuit in ipsa Urtie, ut
quos judicanl episcopi cl per quos episcopi simul et prsefer iidei dogmala, quse ignovari non pote-
clerici judicantur ». rant, ne falsa quidem a veris satis secernerentur-
VII. Hujusmodicanonem-esseadhibitum a Zacha- Exemplo sunt Marcelfini, Silvestri, Xysti ct Polj'-
ria, quis centum fere annis Leonem IV prsecessit, ctironii acta, de quibus, recte, ni fallor, P. Constan-
non contendo. Illud affirmare non dubito, quod Za- tius (Prmf. ad. lu. P{ont. tom. I, pag. 99) : c Non
chari__usus eolleclionis refertur acceplus, qusenono sapiunt, inquil, hsec opuscula Romanf hominis- et
demum sseculoin codicem illum canonum evaserat,. ecclesiasticse discipliria. doclrina vel mediocriter
quem nuper descriptum vidimus. Sirmondi opinio- tincti ingenium, ac stylum, sed neophyti cujusdam
nem, qui canones .oannis II, litterisan. 534 suppo- Gothi, qui suum in apostolicam sedem sludium ut
sitos pro veris tiatiuit, eruditosque omnes secum tra- declararet, mendacium dicere religionl non habuit. B
xit; ita ut passim tribuatur collectionis Dionysiana. Ejusmodi vero farraginem tanli habuil Theodorus
usus sancta. sedi ati ipsa ejusdemorigine; Sirmondi Cantuariensis episcopus qui sub finem septimi sse-
opinionem, inquam, -jieque liujus temporis, _J>9 culi florebat, ut qusedam inde traducere in suto
neque tiujus loci est rejicere. Falsitalem tantum- Poenitentiale non dubitarit, quare Natalis Bedse
modo patefacere non gravatior, sancta scilicet sedes auctorilfite fretus Theodorum commendans (sec. vn,
ante octavum fere sseeulum, cum EccleSiseprseerat cap. 4, art. 10), subdil, aliena qusedam ab Evange-
Zacharias, eanones lanlum Nicsenos et Sardicenses D lio et traditione in Poenitentiali esse. Nihilominus
luebatur, Constanlinopolitanos aperte rejiciebat, et sanctse ipsi sedi sapiiint : ita ut sanctus Gregorius
siquem ex Ghalcedonensibusadhibuit, tres illos tan- IH suum et ipse pcenitbntialemlibrum conficiens iia
tuin adtiibuit, qui ante recessum legatorum condili monilum voluerit lectorem in_ prsefalione liatibe
eraut in fine sessionis 6, tametsi ipsi etiam repe- Conc. tom VI, pag. 1|76.) _ . Ex multis allegoria-
riantur inter alios act. 15, quarto nimirum, tertio, rum floritius, et de magnorum tractatibus, prolalis-
et vicesimo Ioco. De iis lueulenter Pelagius II in que sermonibus, Palrum dictis, canonumque senten-
epistola ad Histros (Labbe Conc. tom. V, p. 615, tiis, id est Isidori, Aubustini, Gregorii, Bedse, Ge-
629, seq.) « In aelionis, inquit, sextse terminum jam lasii, Innocenlii, Ttiepdori, Cassiani, Egberti, vel
canonum norma prselitiatur, dum illic a principe cseterorum, ad opus consacerdotum nostrorum ex-
venerabilibus episcopis dicitur : aliqua sunt capilula, cerpere atque insimul colligere hunc ibellum pceni-
quse ad tionorem veslrae reverentise votiis reservavi- lenliaiem sluduimus. . Quamobrem recte animad-
mus Prselibatione itaque sextae actionis osten- vertit Morinus (De pomit. lib. vn, c i, n. 17) mi-
ditur, quia jure conslituliones canonum nonnisi in nime mirandum esse:i si Theodori archiepiscopi viri
septima continentur... Quamvis si solerter aspici- suo sseculo doclissimil atque propter auctolitalem
mus, canonum regulas positas non, sicut pulatur, summi pontificis, a quo consecratus et in Angliam
in seplima, sed intextas sextse aclioni invenimus. . missus fueral, omnibu^ acceplissimi liber pcemien-
Quod si animadverlisset Nalalis (sec. v, diss. 15, art. tialis brevi tempore juniversum fere Oecidenlem
$), haud tribuisset Gelasio vicesimum canonem pervasit, illumque imitali sint multi alii episcopi
73 ' COD. DIPL.— MONUM.,ETC, SEC COD. CARGL1NUS- — S. ZACHARLE EPIST. — MONIT. 74
non tantum' ipsius poenilenlialem probantes, sed A , spicua sint versionis Dionysianse apud sanclam se-
etiam alios instar illius commodiores, et ampliores dem : non ulique intra ejus collectionis limiles co-
componenles. arctandum esi jus vetus sanctcc RoroanseEcclesise,
31X. -Qua.sane animadversloquamvera sit, vene- quod tantopere Justellus, et prse aliis Nalalis con-
ratiilisBedceliber De Remediis peccatorum, pauloque lendunt, suppositos illos canones Joannis II litteris,
post Egberli Eboracensis episcopi Poenitentialis,alii- Sirmondo auspice, obviis ulnis amplecteiiies. Nain,
que plures in Galliis, necnon Romanus antiquus prselerquam quod nemo ex Joannis successoribus
apud Canisium, et quem nuper memor-abam Grego- Dionysiana versione usus est, ila ut Gregorius III in
rii III, Grsecis omnes canonibus redundanles, ac laudalo Pceniteiiliali sancti Isidori Hispalensis \er-
supposilis quandoque retius respersi, uberrime te- sionem adtiibuerit (ipsa eadem est quam Mercalo^•
stantur. En certa setas collectionis canonum, quam usurpavil), sanclus Zacliarias, qui primus Dionv-
sancta sedes amplexa est: cum enim Grsecoscano- siance versionis acceplor fuil, el ipsa in epislola ad
nes utiique cognitos videret, niagnamque eorum se- Francos eollectionis limites excessit, el in eoncilio
getem Cresconii ex Breviario haberet (qui praeser- Romano (Labbe, Conc lom. VI, p. .1549) decreto
iim per materias digesti, compendium laboris scri- inhsesit Gregorii II, de gradibus agnationum, quod
nia'iis, remque "acceptissimam pontificibus exhibe- et successores fecisse constal lale extra collectionem
hanl), tunc sensit, facili admodum negotio episcopo- vagatiles per omiiium decrela pontilicum, quorum
rum consultalionibnsresponderiposse; nec nisiraro tam modicam partem Dionysius collegit. ltaque,
tiibliotheca. codices evolvi exinde ccepti. Uliuam nisi veritati adêrsari quis velit, illud fateatur ne-
scribendi istud genus minus late pervagaium, aut -o cesse -est, quod ante conditam collcctionem pro-
obtusis minus ingeniis lenocinatum esset! Quem priam, quse Canon dicebatur, nulli alii colleciioni-se
enimvero eruditorum Iatet, Adriano pontifici tributa obligavit sancla sedes; tametsi Cresconiano Brevia-
diu esse octoginta illa capita Angilramni, queis rio ducequsecunquein sacra bibliotheca erant, oblaia
plura coniinentur ab Ecclesise disciplinaabhorrenlia, occasione adirenlur, adeoque Dionysiana collectio
non pauca eliam a tionis moribus absona ? Baluzii potissimum tereretur. Post Zacharise vero tempora
lantum opera compprlum landem est, quis illa con- certis limitibus coarctari ccepissejucticia ecclesia-
gesserit, namoptimis ex codicitius verum auclorem stica, cseleraque ad disciplinam et mores atlinen- '
protulit (Prwf. ad Ant. Aug. dialog.): t Incipiunt tia non est dutiium, quoad canon Ipse prodiit.
capltula collecta ex diversis conciliis, si\e decrelis XIII. Et vero Steptianus III anno 769 in «mcilio
ppntlficum Romanorum ati Angilramno Metensi epi- Romano ita sanxit : . Non amplius suscipiantu.
scopo, et Adriano papse otilala : . et quidem « xm apostolorum canonum prolala 33 per sanclum Cle-
Kalendas Octbb. indict. 9, » seu anno 785, ut est mentem, nisi quinquaginla capila, quse suscipii
in editis exemplis. Inde aulem profluxisse putat sancta Dei caltiolica Romana Ecclcsia . . llaque
PetrusdeMarca (De Concord. sac. elimp. I. .n,c. 20) sancta sedes quinquaginta illis apud JJionysium, el
isidori Mercatoris merces, quse disciplinam penilus Crescouium selectis jam insueverat: cum Zacharias
everierunt : quannis alii seniiant istas capitulis anle annos duos et viginli uti illis coeperat. Adria-
prativisse, nec de selate quidquam certi audeanl de- nus postmodo successor Stcpliani non modo cano-
finire. Ista vero liuc non pertinent: quafe ad col- num illorum quinquaginta, sed orienlalium omiiiuni
leclionein canonum re\ertor,_qua primum omnium p conciliorum, quse in colleciione sunt, prseter gene-
pontificum usum esse Zachariam contendo. ^ ralia, compendiariam explicationem canonum tradi-
XI. Pugnantia proferre videar, qui Grcgorio III dit Carolo Magno, ut ad Teformandam in Galliis
nuper aiebam collectionem ejusmodi fuisse usui; disciplinam illa uieretur. Quamotirem colleclos eos
modo Zachariam qui Gregorio successif, alios om- canones non amplius aversabatur sancla sedes. Ilac
nes prseivisseconlendam. Aliudyeroestcollectionem autem super compendiaria traditione canonum, quam
probasse, indeque in suos libellos aliquid transtu- Pagius, Labtieus, Basnagius mutilam csse decernunt,
lisse; aliudque de disciplina decernere auctoritate nec Adriano tribuendam existimant, nonnulla tire-
illorum canonum, quod Zacharias fecit his lilteris viter animadverti oportet, quse integram illam esse
in Franciam missis, novo, ut aiebam, atque antea demonstrent, atque Adriano vindicent conlra eoruhi
inaudito cxemplo. Hunc secutus est Sleptianus II in sentcntiam prsecipitem.
responsis anno 754 dalis, dum erat in Francia XIV. Ac primo Canones apostolorum 45 esse vi-
(Labbe, Conc. tom. VI, p. 1650 seq.); uterque enim dentur, quia vicesimus primus tres simul conflatos
collectione ulitur conlra morem prcedecessorum, ali- continet 21, 22, 25, vicesimus quintus dnos 27, 28,
quo lainen cum discrimine inter se. Namque ad totidemque tricesimus quarlus 57, 38, ac denique
concilia quod attinet, lam Zacharias quam Ste- tricesimus seplimus tres 41, 42, 43, ita ut uno plu-
phanus numerandi rationem sequuntur, qua usus res videantur ; at quinlus et quadragesimus in cluos
est Cresconius, 32 singula nimirum capita cujus- divisus ad unilalem reducendus esl, sic tolos quin-
vis concilii seorsim recensentes. In decretalibus au- quaginla tiabebimus. Neocsesarienses quiodecim vi-
lem lilteris laudandis, tametsi uterque dissidet a denlur, qula secundus biparlilo dividilur. Perinde
Cresconio; Zacharias, ubi (Cap. 20, seq.) affert D Laodicenus 35 cum sequenli in unum revocali 59
Innocenlii decreta 14 et 20, sequi videlur Diony- Laodicenos efficicnt. Antiochcni pariter 25 erunl,
siura: Steptianus vero capita Decretalium profert modo decimus et undecimus simul conflati secer-
juxta numerum uniuscujusque epislolse, ut de con- nanlur. Operosior res est in Africanis : etenim post
ciliis est diclum; non enim decreta uniuscujusque canonem 49 sequitur 60 et 99 cum sequenli conjun-
ponliFicis cum Zaetiaria, sed capila cujusvis epi- gilur, pervemlurque ad pum. 105, cuiri cenlum tan-
i-.olse,ejus nomen etiam enuntians, cui scripta una- tummodo esse debearit Africani canones, quos35
quseque fuit, diiigenter enumerat. Id autem inde Cartfaaginenses prseeuut, j'u\ta Breviarium Cresco- ,
factum puta, quod Breviarium Cresconii capitibus nii; quo tiaud dnbie Adrianum esse,usum
trecentis constatis, ad slngula capita plures, pau- stranl et divisio hsec 35 Carlhaglnenslum ab demon-| Africa-
ciores.e canones litulosque Decretalium epistolarum nis centum, qui Dionysiotanquam Africani omnes js*
alios tempore alio latos indicabal, qua re ad quam- continuala serie 153 numerantur, et concilia Groeca
\is quseslionem solvendam nihil accommodalius; suam aciem ducenlia. Nihilominus
at indicatos canones, titulosipie Decrefalium aliunde unumquodque
ex decem iis qui videntur deesse, ne unus guidem
peiere oportuit. Hinc estquod Zacharias Dionj'- desideratur iu Cresconii Breviario.
fcianaex collectione sumpsisse videlur canoncs, el XV. Etenim nonus decimus de visitalione provin-
decreta, quippe qua usus eral Cresconius ; at Ste- ciarum peculiari Africse; 49 defcitiamimissioiiibn.
plianus canones inde tantum decerpsisse. in Ecclesia celebrandis cum imperatoris veriia; 5 S
XH, Quamvis asitem lucc testimonia valde 'per- dc idolorum reliquiis cxsliroandis ; et 75 qui duorum
PATROI.. XCVIII. 3
.§ E. CARGLl MAG_\IOPP. "PARSI. SECTIO III. -7S
eoueitioruin initium est coiiira Donaiislas, et conlra A permittit, si ordinatioms tempore contmere uo__
Pelagii, et Coelesliihseresiiu ; quatuor isti, qni Dio- posse dixerint. Adrianus emendat : « Diaconiincon-
nysio sunt 52, 82, 84, 108, tanquam inuliies a Cre- tinenles deponanlur. » Can. Neocses.4 gratise dhi-
sconio omitluntur, -quare et Adrianus eos deserit, nse concupiscentiam non consummalam tribuit.Con-
tiac tantum in re ab iilo recedens, quod lmmerandi tra Adrianus : « Gralise dhtiias non imputetur, _i
ordinem prusequilur, g^. utii prsediclos cano.ies desiderala libido non perficitur. » Gan. Anlioch. 10
omittil, ne maiicavijealur series, numeratque quin- ctiorepiscopis permilljt ul ordinent leclores, sub-
que suprema capila, qusc a Grcsconio non recen- diaconos et exorcislas.. Adiianus : . Chorepiscopi
scniur. Ita novem his capitibus addcndo cenlesi- ordines infcriores usque ad subdiaconatum dare non
rnum, quoJ Cresconius fecit e\ 99 in duas partes possunt. » Ejusdem cbncihi 12 de cpiscopis et clc-
diviso, ut videre est Breviarii cap. 287 (Bibl. vet. rieis post iteratum jtidicium ileruni ad imperalorem
Jiir. tom. 1, pag. 108, append.), lacuna ilia nume- confugientibus repelleiidis, sic Ailrianus recte, et
rorum decem explebilur. Et e.t notandum cum juxta Ecclesia. regulas': « Clerici damnali si impe-
Labtieo (Conc loiu. II, pag. 1669) quod ih cod. ralorem adierint, nunquam restiluanlur. » Quintus-
Vat. n. 4929, ad centesiinuni caput hsec legunlur : decimus cjusdem concilii canon apostolicse sedi
« Hoc capilulum Aurelii cum subscriptionibus epi- aperte conlrarius omnino omittiinr numero tantuin
scoporum in canone aposlolici Romsenon hatielur >. apposilo. Ilic aulem lexpendendi Adriani codici:.
Quseroirum in modum comprotiant, perinde-Adria- finem facio; nam hucusque allata hallucinationem
num, ac Zactiariam Crescpniana collectione, seu eorum palefaciunt, qu_ Compendii volunt auctcrem
Breviario usum esse, non Dibnysiana, cujus lanlum g quemdam alium ; Adfianum vero canones lotos ex-
versio idcirco adhibetur, quia Crcsconius inde liau- pansos tribuis.se Carolo : quasi vero emendaiion.s,
sit suum indicem , et anonymus, qui canones inte- ac variaiiones ejusmbdi ab alio quam a poniifico
gros apposuit, indidem eos decerpsit. potuissenl fierti
XVI. Quiddicam de duplici eorum Iiallucmatione, XYIIl. Ad cauonenv| quintum decimum quod alfi-
dum alio capite mutilum diclitant Adriani codicem: nel, silenlio prseterire jnondebeo, cur illum Adrianus-
quodnimti'um inilio canonumCarlliaginensiumlegunt: omnino omiseril- Appellalionibus ad sanciam sedem
« Deinde etiam 20 capitulis Nicseniconcilii recitalis, ille scilicet adêrsalur, quibus nulla Oecidentalis
ut superius descripla inveniunlur, communi decreto Ecclesise pars, ne Africa quidem, post agnilos Sar-
slatuerunt capita 55 quse sequujiiur i . Estne hoc de dicenses canones, refragabatur jam inde a quinto
monumenlis velerum recte judicare? Compendium, Ecclesise sseeulo. Jam vero canon isie ipse, cujus
id est eorum qusepraeherunt centum capita in Afri- Adrianus ne \erbum quidem pronuniiaf. una cum
cano coneilio ex variis synoiiis recitata, quseque quarto ejusdem g@ cpncilii, et duobus appslolorum
apud Labtieum audiunt; concilium Carttiaginense vi dolo malo est subjectus epislol-3 Joaiinis II in causa
iu decem capita dislritiulum, el apud Justellum Contumeliosi Regieusis episcopi; eanique ex varris
tam in collectione Dionysiaua, quam in codiceAfri- cojicibus incoiisianter islas merces cxinbenlibus,
eano, cilra ullam divisionemin plura vel pauciora prsecipue ex uno Rbeniensi Sirmondus in lucem pro-
«apiia locum lenenl prjefaiioms : tametsi aciio pri- lulit, tanto cum successu, ut Juslellus Cassiolori au-
jna concilii Africani ieêra siu Eadem fere verba clornaie, et hujus epislolse, colleciionem Dionysia-
Justellus refert citatis locis, quse Adrianus exscri- p nam ab ipsa origine repeptam velif ab apostolica scde
psit, ct tam Dionysiana collectio quam codex Afri- ^ (Prmf.ad Cod. univ. Ecel. p. 19). Djinde sequtiur:
-canus, quem Adrianus secutus est, hatient : . sta- « Alque hsec esl prhria el antiqu'ssima decreialium
tuta quoque Nicseniconcilii in 20 capitulis simililer pontificum colleciio, quse Liber Decrelorum dicia
recitata sunt, sicut in supenoribus inveniuntur adest a Zactiaria papa, epistola ad Pippinum, etc. *
scripta. Deinde quae in conciliis Africanis promul- Poslremo ex decretaiibus, et canonibus (memorala
.gata sunt, actis prsesentibus inserta noscuntur. . eiiilione a Wendelstino facta Mogunlisean. 1525,
Quaniobrem mentio illa Nicsenorum canonum ad aliaque Luietise Parisibrum) decernit : . Atque ipse
Africanas synodos refertur, non vero ad Adriani est codex canonum, qui ab Adriano I papa Carolo
-codicem, qui proinde lioc capite mutilus injuria di- ' Magno regi Romseoblalus est aimo 805 (erat lum
citur. Quid eninnero Kicseni huc canones ad\o- poutifex Leo III, qui anle annos decem Adrianosuc-
«andi sunt, si Adrianus Ctialcedonenses quoque cesserat) ad usum Ecclesiarum Occidcntalium
inde abslulit, unoque in codice cecumenicasex con- Alque ln sunt canones et deereta„ quibus in judiciis
cilia dedit Carolo, quorum veluii appendicem esse ecclesiasticis Romana usa est Ecelesia, ut lesialur
voluit has Grsecas regulas simul cum Africanis ab Leo IV papa, qui concilia ipsa et pontificum decreta,
-eo descriptis, mulatis, et emendatis, ut proslant ? quae tioc cochceRomario co.itinebaniur, recensel. t
Noiine satis perspicue rem docet in prsefatiomi-? lia ignola. suppositionis a viro doclissimo Sirmondo
Quin etiam monendos episcopos ita censuit: « Sed evulgalsepessimo publico, unico prsesidio lullus vir
in his omnitius illa sequi detiemus 35 quoscunque seque doclissimus Cbristophorus Juslellus Natalem,
a Mcseno concibo, et a sancla atque apoatolica Ec- " secum traxil, minore^que alios : et uno verbo jus
clesia Romana non discreparevidemus.. apostolicse sedis super levissimo isto fundamenlo
XVII. Vostrema lisec demonsfrant quam incpte colloiavit, plaudentibus ca.teris.
collcctio Dionysiana ascritiatur sanctse sedi usque XIX. Jam dixi controversiam ejusmodi nec. loro
.ab initio sexli saecuH: dum Adrianus de ubique jam nec lempon eonveniib : fundamenlum tantummoilo
i eceptis iisdem regulis seu cauonibus, qui suis eliam diruendum suscepi, jquod mihi videor perfecisse.
prsedecessoribus Zacharise et Slepliano II usui fue- CseteiumpaTumsciteJusiellus Gassiodoriauclorilale
rant (Canones prsecipue aposlolortim quinquaginta nititur ut sanctse sedi Itritiuat collectionem Dionysia-
a Slepliano III probati erant in conc. Lat.), tanla nam in judiciis. Cassiodoruseniin (tam longe est, ut
eum circumspectioiie loquitur. Attamen eorum non- naturam illain ei colleetioni ascritiat) qui Dionysio
imllos pro summa aucioritate correxerat, ut patet. fannliarissime usus bral; ejus virlulibus, afque
Canon, exempli gratia, apostolorum 27, lectoritius et exemplis,fortasse etiani consiiiis motus monasieriuin
cantoribus nutiearii facultalem impertitur. Ailrianus in suo fundo prope Sctiylacium ulterioris Calatirise
autem scripsit: «Qaod lectoribus tanlum liceat ma- oppidum coiididit, v itamque monaslicam et ipse est
frimonium contrahere. . Can. aposl. 46 absolute ai-_plexus. Ea occasibne colleclionem Dionysianani
prohibet baptisma h__reticorumab episcopis, pres- transcnbi fecit suisque monachis legendam suasit;
byteris, diaconis comprobaii. Adrianus explicat: quod ul efficacius faceret, R.oma.etiam passim legi
« Episcopus, presbyter bap.ismu b__reticorum non lestatus est. Vertia ipsa ejus proferam, ne .ertiiti
in nomine Triniiatis bapiizanlium suscipiens clam- viiear fueum facere (pe Divin.lect. cap. 23): « P' -
aetuiv t Ganou Ancyranus 9 diaeonis malrimon um titus a Stepb.Mio episeopo Salomtano ex Grsceit-
77 COD.BIPL. —MONUM., ETC, SEU COD. CAROLlSUS.— -S. ZACHARl-EEPIST. — MONIT. 7S
exemplsribus canones ecclesiaslicos moribns suis, A lmjiismodi rivulis indigetiat, cui fontes ipsi praesttr
tu erat planus-atque disertus, magna eloquentise luce erant in saera bibliolheea, quos In omnitius causis
c imposuit, quos hodie usu celeberrimo Ecclesia Ro- eam adiisse per suos scriniarios comperium cril.
waiia complectitur. Hos eliam oporlet vos assidue modo, recentiorum disputationibus omissis, diligen-
legere, ne videamini tam 3?salutares ecclesiasticas ter consulanitir concilia, eplstolsepontificise, ct csele-
regulas culpabilitcrignorare. _Dogmalicum tiic,slve ra-mohunienia vetera, quse typis mandata -exstaiii.
noralem librum animis, Chrislianorum informandis Ea Cliristophtirus Justellus, eumque secuti tot alii,
ad eatholicam disciplinam, pualis tunc, credebalur, a jnris licel'peritissimi, haud mora.i esse videatur:
Cassiodoro desciibi comper.um est: quamvis alium quippe'qui unum sibi proposuerunt, ut prsepropere
finem sibi proposuerit Diouysius, Salonitanum nempe suum coilfcem canonum appingenles sanclse sedi, jus
cpiscopuni insliluendum< ad ecelesiaslieas .Tegulas tiiijus veius'slabilirent, unde novum admodum dis-
tum quse in conciliis decrelse fuerant, tum guse nii- crepaTe ostetiderent.
nus certre apud nonnullos eranl in pretio, tu idem XXII. Ulinam barbariesper Italiam longe iateque
.es.alur In proefalione. Apostolicse autem sedi, quse; effusa Romana etiam non hebelassel ingenia! Non
Tegiilas, seu caaones illos nonnisi posl duo ssecula efiim scriniarii, tsedio forsan" Iaboris, ni fallor, com-
amplecti coapit, neque Dionysius, neque Cassiodorus; pendiariam illam viam a Gregorio etiam III' mon-
fuisse usui affirmanl., aut affirmare possunt, Falsoi stratam, proposuissent Zacharise, qnam pislmodum
jgiiur jus vetus in ea collectione statuitur, Sleplianus et successores lerere "non dubitarunt.
XX. Nec prsetereuudum quod Cassiodorus de *ca- Haud dutile mos antiquus bibMotliecamconsulendi in
nonibus lanlum agit : decreiales quippe epistolas P desueiudinem" sensim non atiiissel; li!a ut sa^cnli
constat, a Dionysioposlea colleclas, ul Juliano prc- unius spatio Canon,_seu Codex cmonum a LeoneJV
stiyteri cardinati morem gereret, cujus maxima cura laudatus, nt supra aiebani, in episeoptirum causis,
crat qu.e ad ecclesiasticam disciplinam pertinerent rebusque ad disciplinam pertinenlibuS fere unus cssel
inquirere, quod Dionysius idem lestatur. Ouoeveroi usui : et, quod magis dolendum, Joannes "VIII,nono
-est ejusmndi collectio, prhala auctorilate facla, sa- sseculo deelinante, constiluiioiie nimis effiisa sanxe-
ci-sequetiibliothecse forutis minime exeussis?Exsu- iit, Anastasio teste (Prmft in Conc Nic n)/ut ca-
lant inde sciticet prceeipucesancti Leonis epistolse ad nones et decreta omnia acciperen;nr quce fiJei, mo-
«plscopos, ei principes conscripisc anno 449, in ma- ribus, sanctseque sedisînstjtulis minime adversa-
gna ea eommoiione lotius Gr.eniis ob hsercsim Euly- fentuivVertia ipsa bibliothecarii poniiflcem allo-
«hetis, inque iis duse celc..i"esad Fl.ivianum, octa\a quentis proferam : <iAposlolatu vestro decenienie,
et deeima omnium celeberrima de qua concilium non solum illos solos 50 canones Ecclesia reeipit,
«iib Gelasioila decrerit non multo anie Dionysii ad- sed el omncs eorum, gg) uipoie Spiritus sancii, tu-
•\enium-Romam-: < Cujus lextum _qmspiam si usqne tiarum, quin et omirium omnino probabilium Pa-
ad unum iota dispuiaênt, et non'eam in omnibus trum, ct sanctorum ,conciliorum regulas ct institu-
venerabiliter receperii,anaihpinasiLj (Labbe, Goncil. tiones admiliit iilas di.ntaxal, quse nec rcctre.fidei,
, tom. IV, pag- 1285). De Siricii, Innoceiitii, Gelasii nec probis moribus abvianl, sed nec sedis Roriianse
{cujus nonam taniunnno lo collec.or novit) decreta- decretis ad modicum quid resutiant.. Quamris enim
libus lilteris a coiiectione exsul.mtibus nihil djco. suppositce islse merces in Canonem relatse nunquam
Unmn jd tacere no'i possum, quod quce ad astruenda p' fuermt ab aposlolica sede, usus tanien camm per-
fidei dogmala, ad Romani poniilicis poiestaiem, ad " nrissus altissimum vulnus disciplinse iuflixit, quod
Ecclesise umversse regimen el ad polissima discipti- ferreo sceculo decimo expulruit, nec nisi post diu-
nce momenta peninent, ea omnia a collectione ab- tutjia remedia cicatricem ol/duxil. Ai<sam pr_clerea
sunl, ut sedulo eam e .{.eiidcnli palam fiet, Quare dedit Petro de Mafca et Nalali., ut tam multa de
doctissimos illos viros Justellum ei bseleros colle- jure veleri et novo eitra aleam disputafenl. Quorum
ciionum ingenium ac fraero assecuios non esse viv omni,iimfons est epistpla lisec Zaeliarise, quam modo
crediderim. De ingcnio quippe luculenier Cresconius subjiciam o,mn;um owilis.
Liberino ep«scopo,ubi ail E.erraudum quem ipse se- XXIII. Ex tirevlbus"eidetii potis apposilis jtiura iis
quilur, i liidoclorum, quorum est maiima muititu- suppelent, quse mlhi visa sunt prsemonenda. Duo tiic
tio, in eodem opere studium probatur, ul ila drxerim, adjiciam, quorum unumpale faciet Collecfionisusum
sequestrasse ea condiscere valenubus et volenli- aposlolicse sedjs decretis adyersanlia suppcditasse :
bus dutiiiationis amtiagem auferre, ul eorum plena allerum vero optisionis Sirmondi falsitatem ma-
jnstruclio noaex difficullale scriploris, sed ex desidia gis magisque ostendet. Primo igitur Franci roganl
jam depenneat leetoris..,.- probatoili examinatione cap. 11 : « Qui cler.Gi etiam ab uxoribus atistinere
contiscat, ulrum ex severitaie, au ex lenitaie suum debeant?» ReponitZacliarias aucloriiatecan. Afr.57 :
animum debeat moderari Bibl. vet. J., tom. I, p. « Episcopos, presbyteros, diaconos debere contiiiere,
4-56). . allosiion cogi. »Id vero cuiri decreto saticli Gregbrii
38 XXI. Ex quibiis-non obscure pafet, collectio- pugnat, qvi exeunte sexto sseculo eontineiitiam in-
nes omnes usquead oclavum Ecclesia. ssecuiumv"(nam junxcrat etiam subdiaconis per, totum Oc.cidentem.
Cresconius in septimi extiemo-scnbebat) tam qu.eTU Bnêrba eju» Yenantio Lunensi episcopo rescriben-
gc-nerales erant canonum, quam qua. poenileniiaies lis (tib. iv, ep. 1<3,17): «'Subdiaeoni quoque, quos
laiituin coiitinetiant, publicam utiiitatem spertasse, similis cuipa constringit, ab offlciosuo irrevocaiiili-
ac proinde illarum finem fuisse insiructionem clcri, ter depositi, inter laicos ^.ommunionem accipiant. i
ct quorumcunque fidelium. Cujus rei loeupletissi- Item metropolilse Mediolanensi : « similiter etiam et
mum tiabemus lesiem Marlinum Bracarensem, qui tres sutidiaconos, quos fraternitas vestra lapsos in-
ad suam eollectionem, prse ahis tisec prsefatur: notuii, a suo semper vacare, ac decenrimus privatos
Propterea in' ipsis canonibus aliqua simplieioribus esse officio : quibus nihil aliud quam inler laicos
vMeantur obscura : ideo visum est, ut cum omni di- sacra esl prsebenda communio. » Pugnantiam bujus-
tigeniia et ea quse per translatores obscurms dicta modi conciliat ThomassinuS (Benef. I. xi, c. 65,
suni, et ea quaeper scripldres sunt iminulata, sim- n. 10) aiens, post.annos 150,Gregorii decretum ad-
plicius et emendatius.reslaurarem. Id primum ob- tiuc vacillasse, et parum constanter servatum esse.
ser.ans, ,ul illa quse ad episcopos, Vel universum At tiona cum ejus venia non vacillabat decretum;
clenim-perlinenf, una in parte conscripta sint: si- inducta eollectio hujusmodi contraria deGrela suppe-
mililer et quse atl laicos perlinenl, siriiul sint ad- ditabat. Ei nisi etiam ipse Sirmondo habuisset fidem,
unata :ulde quo capitulo scire aliqms voluerii, possif rem novam a Zacharia proferri sensisset apostolica.
celerius invenire (Labbe, Conc. tom. VI, y. 1581). sedi contrariam, quia primus deseruit viam a prav-
Hsec profecio causa est cur nullam canonum colle- decessoribus tritam. Perinde esse video rie can,
ctionem sanetse sedi oblatam videre erit. Non __nim apost. 27, reposilo consultationi 18. « Qui clciici
**!? . B. CARGQ MAGXIOPP. PARS I. SECTIOIII. ' 80
uxores sortlri debeant, > ati Ecclesiseenim Romanse A per relaiionem sublimissimi et a Deoservati prsediell
disciplina abhorret. filii noblri Pippiui vestram omnium bonam conver-
XXIY. Alterum caput, unde supposiiio patet sub-
jectorum canonum epistolse Joannis II est responsio sationem, et quod in bonis et Deo pkicitis disposiiio-
ad consullat. 2. « De episcopispresbyteris, foQ dia- nibus, unanimes alque cooperatores estis. Ita [Lamb.
conibus damnatis, _ quse.cum causa Conlumeliosi udd. ut] et EcclesiaeDei et venerabilia loca per uni-
convenit. Zacharias enim reponit unicum canonem versam-vestram
apostolor. 29, omissis cseleris. Si autem Joannes sita, atque earum
provinciam_5j,_!
anno 554 antequam Italiam barbaries invaderet, prsesules sacerdotes et religiosi abbates, ut condecet,
duos apostolorum eanones, lotidem Antiochenos adin sancto habitu et conversatione sacerdotali con-
jiciens, horum postremum, qui esl 15 conlra appel- servelis [Lamb., converselis], vacanles oratioriibus,
lationes ad sanctam sedem, adhibere non esset veri-
tus, quidni Zacharias, barbarie jam undique effusa, insistentes precibus ad _mplorandamdhinam poten-
qui prseterea canones alios sanclse sedi contrarios se tiam, et coeli.us victoriam triiiuendam adversus pa-
adtiibuisse non sensit, aut hunc, auf ex aliis aliquem ganos [Lflmi., Gent., paganas] et infideles & genies
in causa eadem attulit? Cum prseserlim Crescoirio
duce Dionysianam percurreret collecfionem? QiTia propugnatoribus vestris. Etenim vobis in %eracon-
scilicet tam in contumeliosi persimili causa, quam fessione et simplici corde ad Dominumaccedentitius,
hae in consultatione, Antiocheni canones abs re sicut Moyses, ille
erant, et solum adimposlorismoliminaaccommodali, B (Exod. amjicus Dei, orando pugnabat
cujus patria etsetas quscri debent in provinciis Rlie- x\n), et Jesu Nave [Baron. et Cenlur., et
mensi, et Mogunlina posi Ludovici Pii exauctora- Jonatlias j cuni populo Israel bella Domini prjeliando,
lionem : occurrent enim cum Hincmaro episeopi alii vincebat, ita elvos agere oportef, cliarissimi milii,
plures appellationum osores. Sed de*hisalitii clarius. ut silis adjutores populo vestro orando f el bonis
Audialur nimc Zactiarias jpse singillatinuprobans
quse hucusque sunt dicta. aclibus inhserendo, decltiiantes a curis ct negoliis
ssecularibus. Scriptum| est enim : Vacate et videlc,
ill. quoniamsuavis esl Dominv.s(Psal. x_,v).Et iterum :
. 41 ITEM EPISTOLA * ZACHARIiE PAPyE Accedilead eum, et Uluminamini.et vultus-veslrinon
crubescent(Ps. xwiii).
ADBOKNUM riPWSDM MISS., Principes et soacularestiomines alque tiellalores
<Quwprmtitnlata est snb majoriwi domm nomine, eo convenit curam haberelet solliciludinem conlra ini-
quod nondum in regis dignitatem esset eleoatus, una micorum astuliam, et provincisedefensionem; proe-
eum capitulis suis consultis ; etiam [Lamb., Gent.,
a jam j dicto domno Pippino, vel sacerdolibus in suliliis vero, sacerdoiibus atque Dei servis pertineE
partibus Franciw, qualiter respondendum,scripsit salularibus consiliis el orationibus vacare, ut vobis
Jam diclus pontifex. orantibus, et illis tiellantibus, Deo prsestaBte, pro-
^1 rineia saha peisistal, fiaique vobis in salutem, lau-
[Ami. Dom. 748, Cod. Can. v, chron. 5.}
AHGUMENTUU. — Consullatioiii Pippini prineipis, et dem et mercedem perpetuam. Ex lioc quippe prse-
Francorum capilibus septem ef 'uginli ecclesise sulatus vester apparebit in sanctitale, el principalus
illius pessumdalsedepravatam diseiplinam, pr.esu- dilecti filii nostri Pippini approbabit [Gent., approba-
iumque et cleri inscifiam patefacienti, singillatim bitur] per subjectorum poteslatem et bonumdispb-
respondet novo exemplo per canones versionis
Dionysiana. juxta Breviar. Cresconii, anliquo san- situm. llaque ul ftagila-.it a nobisr cum veslro con-
• ctae sedis more collecliones canonum aversantis sultu- superins effatus filius noster Pippinus, ut de
-non penitus derelicto omnibus capilulis, quibus innotuit, responsum de-
"•> Domno excellenlissimo atque Christianissimo mus, in quantum Domino dante valemus, de unoquo-
HPippino-majoridomus, seu dileclissimis noslris uni- que capitulo inferius eonscnptum, juxta quod a
versis episcopis ecclesiarum, et religiosis abbatibus, -sanctis Patribus tradltum tiabemus, et sacrorum ca-
atque cunctis Dominum limentibus principibhs, in nonum sauxit auctoritas c, etiam et nos quod Deo
regione Francorum constilutis, Zacharias episcopus inspirante apostolica auctoritate decernere potui-
-sanctse Dei catholicse et apostolicse Romanse Eccle- mus, mandarimus inresponsis.
sisc in Domino salulem; gralia vobis et pax a Deo ,U 43 Primum capitulum:« Quomodohonoraridebeat
Palrc omnipotenle, et Domino Jcsu Christo unico melropolitanus episcopus a ctiorepiscopis et paro-
Filio ejus, et ab Spirilu sancto ministretur c cliialibuspresbyteris.» In canone sanetorum aposto-
Gaudio magno gaudemus in Domino, addiscentes lorum capitulo tricesimo quinio scriptum est: t Epi-
»Pontifex creatus anno salutis 741, obiit 752. ^ Saxones puta continuis bellis petilos, quod pon-
GflCTS. lifex el sanctus Bonif.|litteris (Codd. Bonif.) el Ca-
b jEtas hujus epistolseflgenda cum Cointioan. 748, rolonianni viva voce probe norat: Iri. enim pagani
nisi forte sub finem 747 data fuit. "Nam Pagii con- eranl e
el infideles. i
trari?- opinio, datam nimirum Jauuar. mense 747, In speculis a Deo conslituti, ul vigiiantrmnostrm
corruit ex ipsainscriptione adPippinum, penes quem diligentiam comprobantes,el qum coeicenda sunl re-
summa rerum erat. Narn<*.arolomannuseod. an- 747 secemus, et qum observandasunl sanciamus; aiebat
per Zacharise manus monachum induerat, ut habent lla Ccelesiinusepiscopis Viennen. et Narbonen. [ep.xi).
Annal. Fnlden. Baron. eam refert ad an. 744, et ibi nunc Zachar. omnibus episcopisFrancise; summa
pag. n. 3, Cointium nequidquan. arguit. Mansius (ad enim Pelri suceessonim auctoritas nullis canonum
pag. 747, n. 2.) conjectura ex doemnentis assequitur et decrctorum collectij_itibusprsescribitur; quibus,
Garolomannum ex Francia profectum esse post diem tametsi ulilur tirevilalis ergo, de suo tamen oppor-
J_, Jtm. ti-NN. lune addil, qu.c Franeise tum tempoiis erant opus.
< Ev.tat lc.n. IXBar., an. 741, el Cent. 8, c. 10.ID. ut vide!>imus. :
81 COD. DIPL. — MONUM., ETC, SED CODEX CAROLITOJS.— S. 2ACHARLE EPIST. 82.
scopusgenlium singularum scire convenit quis iiiter A , cardinales, etqui [Lamb., Genl., et si] monachica vita
eos primus hatieatur, quem velul capat existiment, velle habeant vivendi, plebi quidem sibi subjeclae
etnihjlaiiiplius-jrcetcr ejus conscientiam, geranl; prseclariori veste induli debitum prsedicaiionis per-
"cumrlli spli singtila [Lamb., Genl., quam illa sbla solvanl- elinsecretopropositum servent suicordis;
I singula**,quse paroctiise proprij., et villis quje sub ut qui videt an abscondito Deus, reddatillisin palam.
- <ea[Lamb*add. sunt], competant; sed nec ille prseler Scriptum quippe est: Qumdicitis in cordibus veslris,
• «miiiumeonscienliani faciataliquid. Siceuimuiiaiiiuii- et in cubilibus veslris compungimini (Ps. iv). IMoii
tas erit,et glorificabilur DeusperCiiristum inSpiriiu enim nos honor commendat vesf.um, sed splendor
animarum, . '
sanclo. .
Item in canone Antioctieni concilii capilulo nono Monachi vero lanea indumenta, juxla norniam et
conlinet [Lamb., Gent., continetur] ita:« Persingulas regulam monachicse disciplinse, alque tradiiionem
regiones episcopos coiivenit nosse meiropoliianum sanclorum probabilium Patrum, sine inlermissione
cpiscopum totius provincise sollicitudinem gerere, utantur. Si enim abrenuulianles ea quse sseculi sunt,
propter quod ad metropolim omnes undique qui ne- tola se Deointenlione conlulerunl, -de onmibus.lici-
.gotia videnlur haberecoiicurrent [Lamb., concurrere tis [Lauib., Gcnt., illicilis] debenl abslinere, utquanr
detient]; undeplacuit eumet honore prsecellere, et B tum corpori suo sustiuuferinl latiorem , tanlum re-
. niliil amplfus, prseler eum, cseteros episcopos agere, munerationis prsemium a Deo percipere mereantur.
• secundum antiquam a Palribus nosliis rcgulam cosi- Aposlolis quippe divinum datum esl mandatum, duas
slituiam ,• nisi ea tantum gua; ad suam dicecesina -lunicas non tiatiendi (Matlh. x). Tunicas dixil Ctiri-
pertinent possessione_que subjeelas. Unusquisque slus, utique laneas, non lineas; qui ergoobedierit
eniin episcopus tiabeat suse paroctiise polesiatem, ut Dominico prseceplo, bonis aclibus inliserens, habebit
regatjuxta revereniiam singulis competentem, et vitam selernam.
firo.tiientiaui geral omuis pos_essioiiis qusesub omui Item ex canone AntioGheni «oncilii capilulo de-
[Lamb. add. ejus] estpo esiale. Item, ulpresbyteros cimo, de his qui vocantur c ehorepiscopi tiecrelum
<_tdiaconos ordinet, el singula suo judicio compre- est: « Qui in vicis, velpossessionibus chorepiscopi
liendal, Amplius autem nil agerc tentet prseler au- nominantur, quamvis manus imposilionpm episco-
tistitem meiropolitanum. Kec metropolitanus aliquid
porura perceperint, et ut episcopi consecrati sint,
, gerata, sine cseterorum sacerdolum consiiio. » tamen sanctce synodo placuil, ut modum propriuni
Item ex libro Decretorum beali Leonis papse ca- 'recognoscant, et gubernent subjectas sibi ecclesias»
pitulo 52 continelur ; « Igiiur seemidum sanclorum f, earumque moderamiue curaque contenti sint; ordi-
Patiuui canones Spirim Dei conditos, et iotius mundi neut
45 etiam leclores, et subdiaconos, atque exor-
ie\ereniiaconsecratos, melropolitanos singularum cistas, quibus promoliones istse sufliciant._Nec pre-
prorinciarum episcopos, quibus ex delegatione no- sbyterum vero, nec diaco.numaudejant ordinare prse-
stra fraternilatis tuse cura, prsetenditur, 'j'us tradiise ter civilalis
episcopum, cui ipse cum posscssione
sibi an.iquitus dignitalis inlemeratum nabere decer- subjectus est. Si quis autem transgfedi slalula len,-
jiinius, ila ut a regulis prseslitutis nulla aut negligen- taverit, depositus, quo utebatur honore privelur.
tia, aut pwesump.ione discedant, aut in tiabilu, aut Chorepiscopum vcro civilalis episcopus ordinet, citf
inincessu44sancl''atisb. »Nam etnosab aposfolica -" ille subjeclus esl. »
fluetoritale sutijungimus ut episcopus juxla dignita- Secundo capitulo de a episcopispresbyleris, et diar
lem suam indumenti, utatur; similimodo presbyteri conibus damnalis, quoJ pristinunr oificium usurpare
a Gent. habet : antefatum metropolitanum. Nec
dem cum aliud non essenl quam vicarii foranei epi-
metropulitanus gerat; et monet vocem aliquid alja scoporum, his dignitateparesesseambiebani: idcirco
inanu, ut videre e_t, et recenliori -atramenio inter- quserunl quomodo metropolitas debeant honorare.
posiium esse.
b Verba hsee : aut tn habilu, aut in incessu sancti- Procedente tempore eo usque petulantia eorum cre7
vit, ut Leo HI et Carolus Magnus hunc tiierarchise
tatis, non leguntur hi Leonis epist. (84,cap. 2). Iniis, «] ordinem in Francia exstinguere necesse tiabuerinf.
tjuse mox decernit no.anduin quod octavo etiam sse- (Vide Capitular. lib. vi, cap7119; lib. vn, cap. 187,
culo monachismus erat uniformis, et vitse genere
a Holsten. 525, 328) presbyteros etiam et diaconos ordinare
distinguebalur clero, (AdCod. Reg. prmf. prsesumpserant (Labbe, ConcUiar. lom._YH. p. 1169
c. 5), quanquam eod. tempore sancti Bonifacii opera seqq.). De iisdem iterum seimo est iiifra, cap. 4..
ordo sancli Benedicti ^ropagaretur in Francorum i Sanctus Cyprianus (ep. 68) episcopos lapsos ait
reguo. Prseterea notandum parochos iu sutiurtiiis
eonslitutos appellari presbyteros cardinales , com- ad poenitentiamquidem posse admitti, ab ordinatione
muni olim nomineepiscoporum, presbyterorum, dia- clus autem cleri, atque sacerdolati honore prohiberi. San-
Basil. (can. 51); Canones indefinite ediderunt,
conorum, qui alicui addicetianlur ecclesice. Qua ex unam in eos lapsi sunt pcenam decerni jubentes,
cominunione nominis, oflieii similitudinem parum a ministerio qui scilicet inotionem. Hieronymus (Adv-.
scire aliqui deducunt in sanclse Rornaiue Ecclesice Jovin. lib.
c*ardinalious. i): Non posse esse episcopumqui in epir
c De chorepiscopis uberrime Thomassin Re- scopatu filios faciat: alioquin, etc. Prseterea Sijicius
(De ad Himer., "c. 7; sanetus xnnocenlius ad Victricium
i, c.
nef. ii, i). Respoasio ponlificis ad hoc primum cap. 9, ad Exsuperium c. 1, etLeo Magnus epist.
caput aptissima , nam de .metropolitani prj_slauiia ad Rusticum cap. 2, suppeditasseut quse tempori
alios inter episcopos auctoritate canonum et decre-
torum Ioquilur , et cliorepiscopormn munia patefa- magis congrua eraiit, nisi tiac nova.via incederp nia?
luisset..
cit; sic arrogautise ctiorepiseoporumilludit. lisiqut*
nr, R. ..4,1.01,1MAJGMOPP. PARS I. sr.CTio in. si
uon debeani: Ex libro Canonum sanctorum aposioto- A secris altaribus ministrare, vel aliquid ex his, qum
lorum capitulo yieestino Bono diclum esl : « Si quis virorum sunt officiisdepulata, prcesumere. « Nihilo-
episcopus aut diaconus deposiius jusie supercerlis liiinus impafienler audivimus, tanlum divinarum re-
crimmibus, ausus fuerit attrectare miiiisteritim durum smtiisse despeetun f nt feminse sacris altaribus
duin sibi commissum. tiic ab Ecclesia penitus abscin- ministrare firnienlur, .unclaque qusenon nisi viro-
datur. * - rum famulatui depulata [Lamb. udd. sunt], sexum,.
Terlium 'capiiulum ae presbyteris R superveuien- cui non compeiii, cxhitiere ; nisi quod ornnium de-
tibus [Grets., superbientibus] ex concilio Carthagi- liciorum, quce singulatim perstrinximus, noxiorum
, nense capite undecimo : « Si quis prestiyter contra real,us [Lamb., Gent., reatus omnis et crimen] eos
episcopum suum inflalus sclrisma fecerit, analhema respicil saesrdoles, qui vel ista commitluT, vel com-
sit. Ab universis episcopis diclum esl *>': SI quis mittentes minime putilicando praîs excessibus se
presbyter a prsoposito suo correptus fuerit, debet favere sigiiificant. »
utique apud vicinps episeopos conqueri, ul ab ipsis Sevtum capilulum de viduis, si possint in propriis-
ejus causa possit audiri, ac per ipsos suo episcopo hatiitaculis suis salvare animas. Item e^ eo-Iemlibro-
h
reconciliari; quod nisi fecerit, scd superbia, quod cap. 21, ila conlinetur : s Ut viduai non vioientur
**
absit, inflatus, secernendo se ab episeopi sui com- a pontificibus, et si professam coniinentiam, proposito
munione subduxerit, ac separatim cum aliquibus mutato, calcaveiint, ipsm pei [Gent.3pro] se rationem
[Lamb.. add. schisma] faciens, sacrificium Deo ob- Deo pi o suis sint actibus redditurm. « Namde viduis
tulerit, anathema habeatur, et locum amittat. Si que- sine ulla benedictione 47 velandis superius latius,
tlmoniam juslam adversus episeopum non habuerit, duximus disserendum, qusesi propria voluntate pro-
• fessam primi conjugii lcasliialem, nmlabili mente
inquirendum erit. »
Quarlum capiiulum de presbyteris agrorum, quam calcaveiiut, periculi ejus intererit, quali Deum de-
obeiientiam debeant exhibere episcopis el presbyte- beat satisfactione placare. Sicul enim si se forsitan
ris cardiualitius ex concilio Neocsesariensi capitulo conlinere non poterat secundum Aposlolum, nullate-
13 ita coniinetur : « Presbyteri rurl el in ecclesia ° nus nubere vetabalur :isic habitam secundum deli
eivitatis, episcopo prsesente, vel presbytcris urbis 4@ beralionemi, promissam Deo pudicitise fidein debuit
ipsius, offerre non possunl, nec panem sanctificatum custodire. Nos autem nullum lalibns laqueum debe-
dare caliceniqueporfigere.Si vero absentes hifuerint, mus iiijicere rsed solum adtiortaliones praemii sem-
etaddandam orationem vocentur, solidare detiebunt. piterni,. poenasqueproppnere dnini judicii, uinostra
Chorepiscopi quoque ad exemplum quidem et for- „ sit absoluta conscieniis, el illarum pro se ralionem
rnam septuaginta rideluresse [Lamb., Gcnt., tidentur Dao reddat inlenlio. (
esse]; ut quod ntinistraverunl a propter studium Septimum capilulum de laico pellente suam con-
quod erga pauperes exhibenl, honoreniur. _ jugem, ex canone sanctorum aposlolorum cap. 48 i.
Quintum capitulum de monachis, id esl, anciliis « Si quis Iaicus uxorem propriam pellens, alteram
Dei, de quilras flagitatum est, si liceat eas ad missa- vel ati alio dimissam duxerit, communione pri-
rum solemnia, aut sabbato sanclo publice lectione. vetur. i
legere, et ad missas psallere, aut alleluia, vel rc- Octavmn capilulum de presbyteris et diaconibus,
sponsorlum. De tiis in libro Decretorum beati Gelasii qui se a minislerio ecclesiastico sutitrahunl, et seor-
papse cap. 25 8 destinatum est: Quod nefas sit feminas sum colleclas faciuut, ex canone Antiocheiri concilii
« Capitular. (lib. i, c. 57) et Labbsei (Concil. tom. ap. eumd. cit. I. Alia tamen est Francor. qu_estio;
VII, p. 978) tioc caput ita conceptum videsis : ut alia pontificis responsio
'nullus presbyter contra suum episcopumsuperbire au- f Gent. dicit Tengnagelium correxisse tantam re~
deat. Neque undecimum dunt^xat can. Cantiag. in- rum sub... despeclum ppnendo lasura tantum divina-
veiries, seJ et decimum, et apostolor. 52. rum rerum subiisse.
b Lamti. tiatiet: diciimi esl anathema. Post vertia s Alia et hic qusestio, alia solulio : propius rem
dictum est, ait Geniilotus, sequitur in nis., admarg. n" attigit Nicolaus I (Resp. 87 ad Bulg.). Viduas enim
quidem, si non eadem, sallem anliquissima manu cogendas non esse aiens ad ingrediendum monast.
scriplum, anathema sit. Sciendum est, prosequitir, quoniam alim sunt virtu-
c Lamti. et Gent. : presbyleri ruris in ecclesia; a les siiie quibus ad vitam ingredi non possumus, aiim
Tengnagelio em ndatum esse ruri et admonet Genli- vero sunt,quai nonnisi.a sponsore requiruntur.
lotus. h Sic habet Tenguagelius qui verba a ponlificibus,
"dLamtiecius legit ut comministri autem, ut est in qu_3jn manuscriplo desunl, apposuit. Lamti. legit:
vcrsione Dionysiana : cum autem Tengnag. et Gen- »on velentur. _....,• Geni!., violenter.
tilot. nitiil mutent, ita esse in cod. ms. tenendum 1 Lamb., Gent., Bar. : sic habita secum delibera-
est. tione.
"e Mendosusnnmerus : nam vel Dionysio,qui tianc i Erat concil. Agattieri. can. 25, maxime ad rem
unam in'suairi collect. retulit, esf cap. 26. Huc re- faciens. Eratprseterea l|moc. episl. ad Ex_uperium,
spexit Coustant. (Rom. Ponl. ep. tom. I, p. 85) licet quse etiam exsiai in collectione Dionysiana, ubi prs
Bonifacio Mogunt. tribuat interrogaiionem. Cerle aliis Evang. verba afferuntur : Qui dimiserit uxorem
hac Zacharise auctoritate decrelum Soteri tributum suam, et duxerit aliam) mmchalur; similiter et qui
de monachis, nomine tum ignolo, quod item Boni- dimissam dnxerit, mmchalur. Item can. Afric. 102,
facio I ascribitur, ulrique in lib. Pontificali, evertit"; seu Milev. n, c. 17 msi libuisset Grsecis regutis
SP iril antiquius nosse aiens can. 44 Laodic. Quod adhserere.
r.on cporteat mulieics ingrcdi ad altare. Yide plura
85 COD. DIPL,— JS-ONOM.,ETC., SEU.GODEX CAROLINUS. — S. ZACHARLE EPISY.. S&
cap.5promalgalumest: « Si quisprestiyler autdia- A Duodecimum capitulum, de tiis, qtii uxores &ut
conus episcopum proprium contemnensseab Ecclesia '_vifos dimitlunt. ut sic maneant, ex concilio supra-
sequestraverit, et seorsum colligens atlare constituat? ' scriptoAfricano, cap'. 69, ila conlinetur :« Placuit,
et commonenti episcopo non acquieverit, nec con- ut secundum 'evangeliearn et apostolicam discipli-
sentire vel otiedire voluerit semel et iterum convo- nam, neque dimissus ab uxore, neque dimissaa ma-
canti, tiic damnetur omnimodo, nec ultra remedium rito, alteri conjunganlur; sed ita maneant, ant-sibi
consequatur,quia[Lamb.etHenU add. suam] recipere Inucem reconcilienlur; quod si contempserint, ad
non potest dignitalem; quod si ecclesiam lurbare pcenitentiam rediganlur. »
*et soltieilare 4@ Decimum' tertium capilul. Inquisitum est,
persislit, tanquam seditiosus per pote-
states exteras opprimatur. * quod monachus, si clericus factus fuerit, quid agi
Nonum capitulum de clericis et monactiis non [Bar., agere] debeat. Ex .deereto, beaii Innocenlii
manentibus in suo proposltb, quod interrogatum papa_ cap."17, continelur :'« De monachis qui diu
est, in canone Ctiakcdonensi cap. 7 decretum est_ nioranlur in monasteriis, ct postea ad clericatus
< Qui semel in clero deputati sunt, aut monachorum ordlnem pervenerint [Lamb. add. statuimus],„non
vitam expeliverunt, statuimus neque ad militiam, detiere eos a proprio proposito deviare; aut enim,
neque 48 ad dignitatem aliquam venire mundanam, B sicut in monasterio fuil, et quod diu servavit, in
aut hoc lentanles, et non agentes poenilentiam, meliori gradu positus, amittere non debet; aut si
quo minus redire debeant a, ad dd, quod propter corruptus [Lamb., Gent., hic et infra, correptus],
Deum primitus elegerant, anattiematizari. . postea baptizatus, et in monasterio sedens ad cleri-
Dacimum eapitulum de,clericis, qui sunt in po- catus ordinem accedere voluerit, -uxorem onmino
ctiiis"5fhospitalibus], monasteriis, atque martyriis, ex liatiere non poterit, quia nec tienedici cum sponsa
canone Chalcedonensis concilii cap. 9 [Lamb., 8] ita potest, jam antea Corruptus; quse forma servatur iu
decretum est: « Clerici, qui prseficiunlur ptoctiiis, clericis, maxime cum vetus regula hoc habeal, ut
vel ordinanlur in monasteriis, elbasilicis niarlyrum, quisque corruptus baptizatus, clerieus esse voluisset,
in episcoporum qui in uuaquaque civilaie sunt, se- sponderet se uxorem omnino non ducere a.>
cundum sanctorum Patrum tradiliones, poiestate Decifrium quartum eap. Quod presbyteri, aut
permaneant. Nee per contumaciam ab episcopo suo diaconi, si in aliquo crimine prolapsi fuerint, non
desSiant; qui êro audent evertere hujusmodi for- possint per manus impositionem po_mten.i_e reme-
mam quocunque modo, nec proprio suhjiciuntur dium consequi. In decreto beati Leonis papse, cap^
episcopo, siquidem clerici sunt, caaonum cotreplio- f" 16, decretum est Ita: « Alienum est a consuetudine
nibus subjacebunt; si vero laici vel monachi fuerint, ecclesiastica, ul qui presbyterati honore, aut dia-
communione priventur. » conii gradu fuerint consecrati, tii pro crimine ali-
Undecimum capilulum, qui clerici etiam ab uxo- quo suo per manus impositionem remedium accl-
ribus abstinere debeant, ex concilio Africano cap. piant poetiitehdi; quod sine dubio ex apostolica tra-
37 ita continetur : « Prseterea, cum de quorumdam ditione descendii, secundum quod scriptumT est;
clericorum, quanrvis erga uxores proprias inconti- Sacerdos ^si peccaverit, quis orabit pro illo? Unde
nenlia referretur, placuit episcopos et presbyleros hujusmodi lapsis ad promerendum misericordiam
seu diaconos, secundum propria statuta, etiam ab DeisecretafXan-fr.jprivala; Gent., probala]est cxpe-
uxorihus conlinere; quod nisi fecerint, ab eccle- lenda secessio, ubi illis satisfactio fuerit digna, sed
siastico removeantur officio: cseleros autem cleri- [Lamb., si fuerit digna, sit] etiam fructuosa <>.,
eos ad id non cogi, sed secundum uniuscujusque 30 Decimum quintum cap. pro eo quod inlerro-
-ccclesise consuetudinem observari debere °. » galum est de laicis qui ecclesias in suis proprietati- '
a Lamb., cum manere debeant; Tengn. commonere commendgtos, ad cleri officia promovendos decreve-i
debeantcorrexit ponendo quominusredire, et apposuit rat. Quseritur hic post ejusmodi promotionem quid
ad id quod deerat. agendum eis sit? Plena lunc essei responsio, si de-
"j Xenodochia, seu hospitalia sunt pauperum sc- D eretorum Zosimi cap. primum esset additum, quo
niorum, cujusmodi esl insigne sancti Michaelis ad slatuiiur monachos ad eniscopale culmen pervenire
Ripam Tiberis Innocentii XII liberalitate excitatum. posse _per gradus exorcistse, acolyti, subdiaconi,
Pebgium quoque H narrat litier Ponlific. domum diaconi, ac prestiyleri (Ad Esych^ cap. 1). lnde au-
suani convertisse in ptocbium. tem Couslantio (1. cit., p. 970)novumsuppetit argû-
cDixi in admon. ad hanc epist. hunc canonem menlum adversus constitutum Silvestri, quo os.iarius-
tradiiioni el decrelis apostol. sedis adêrsari. Eam giadibus pra.propere accensetur.
consute (pag. 39). Iis, quse de Gregorio dixi, adde e Ead^ epist. (cap. 14)"Siricius cleri omnis exem-
hsec pauca sancti Leonis ad Anastas. Thessalon. plo. usus erat ad lemovendos laicos a clericalus ho—
(ep. 84. c. 4"). « Ad exhibendam perfeclse continen- nofe:« Sicul poenitentiam agere cuiquam non conce-
tise purilaiem nec suhdiaconibus quidem connutiium difur dericorum, ita et posl pa.Hitudinem et recon--
carnale conceditur : ut et qui habenl, sinl tanquam cilialionem nulli unquarn laico liceat lionorem cleri-
non habenies (I Cor. vn), et qui non habenl, per- catus adipisci. j Anfe Leonem concil. Catihag. v
maneant singulares. Quod si in hoc ordine, qui can. i\y de presbyteris et diaconis idem sanxerat.
quarlus a capile est, dignum est custodiri; qtianto, Cum autem is canon a cod. Afiic. absil, Cresconium
magis in primo, aut secundo, vel teriio servandum latuif, quo duce utitur Zacharias. Hanc disciplinam
est? » cleri generalem ad solos diaconos et prestiylcios
d Siricius episf. ad Himer.
(cap. 15) monachos reductam, videsis ap. Coustani (cit. 1., p. 650).
morum gravitate, et vitse ac fldei Inslitutione sancta
S7 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 88
f.us eon.t.uvmt, qnis ipsos [Lamb., Gent., ipsas] de- A 51 Decimum septibum capitu.-,.._. -„_m pro epi-
heat regere, aut gubernare. « A sancli, PatrFjus iti scopis, qui allerius clericOs susceperint, ut excom-
statutum est, et in prseceplis apostolicis continetur, municentur, in codem concilio cap. 16 «, continetur :
Jiuta petitoris imploratum, ut si in quolibet fundc Episcopus vero, apud quem memoratus esse consti-
cujuscunque juris oratorium sive basitica fuerit conterit, contra eos decrelam cessationem pro nihilo
strucla, pro ejus devotione in honoTem cujuscunquc reputans, tanquam clericos forte susceperit, velul
san«li, in cujus episcopi paroclria fueril fundatun magister inquietudinis commmrioneprivetor Q.>
oratorium aut basilica, pereepta primitus donaliom Decimum oclavum capilulum,.qui-clerici uxores
Iftgitima, idesl prseslaiitem [Lamb., Bal:, prseslante" sortiri debeant in 27 e Cap. canonum sanctorum apo-
tot, gesfisque municipalibus allegatis, prsedictuir slolorum decretum est : «Innuptis autem, qui ad
oratorium per missas publicas solemmler consecra- clerum provecli sunt,j prsecipimus, ut si voluerint,
Lris, ita ul rn eodem loco nec futuris temporibus uxores accipiant, sed lectores cantoresque tantum-
baptisleria construantur, nec prestiyter constitualui modo f. _
camJinalis; sed et si missas ibifacere [Lamb., Gent., Nonum decimum capitulum, ut nullus prestiyter aul
si mhsus sibi forle] maluerit, ab episcopo noveril diaeonus sine comniendaiitiis epistolis suscipiatur,
presbyterum, postulandum; quatenus nitiil tale a 15in eodem canone sanctorum apos.olorum [Lamb.
quolibet alio sacerdote nullatenus [Latnb., ullatenus] add. cap. 34] continetur ; « Nullus episcoporum pe-
resistalur, nisi ab episcopo fuerit ordinalum a. » regrinorum, autpresbylerorum, seu diaconorum sine
Sevlum decimum capitulumdecleiicis qui proprias commendatiiiis suscipiatur epistolis; et cum scripta
ecclesias relinquunt, quid de eis agi debeat, ex ca- detulerint, discutiantur attenlius, el ita suscipianlur,
none haneioram aposlolorum, cap. 15, ita contine- si prsedicalores pietatis exstiterint. Sin minus, neque
tur:« Si quis prestiyter, aut diaconus, aut quilibet de neeessaria sutiminislrentur eis, et ad communionem
utimero clericorum reltiiquens propriam paroctiiam nullatenus admittantur, quia a surreptione multa
-peigai.ad alicnam, el omnino presbyter dcclinans proveniunt 8. i
[Lamb., omnino declinans prseter] episcoptisui con- gg Yicesimum capilulum de virginitius velatis,
scienliam in alicna parochia tjommorelur, hunc si deviaverint, quid cle illis agendum sit : in libro
ulieriu^ nrinistrare non palimur, prsecipue si voca- Decretorum beali Innoceniii papse, cap. 14 [Lamb.,
lus ab episeopo redire conlempseril, in sua inquie- 19], assertumest:«Quie Chrislo spiritualiler nubunt,
tndine perseverans. Tamen lanauam laicus ihi et a saeerdole velantur, si postea vel publice nupse-
communieet b. > rint, vel seclanculo corruperint, non eas admittendas
a A Collectione recedit hoc cap. suorumque prae- e In 2 et 7, sic et Cent.
decessorum dccrelis insislit. Sanctus Greg. Magnus f Hic canon ab EcelesiseRomanse disciptina atitior-
ad Benenatum episc. Fundaril. (lib. vn, ep. 85), ad ret, tum quia canlores inler ordinum gradus non
Decium episc. Lilybetan. (I. vm, ep. 65) et ad Pas- novit, tum quia varios ecclesiarum mores in Occi-
siviun episc. Firman. (lib. xi, ep. 20) luculenter hac dente esse non ignorahat, ad cleri minoris conjugia
de ic Binas Pelagii I liiteras quinquaginta fere an- quod atlinet. In Gallia prajseriim Agatliense concil.
nis antiquiores profert Holsten. (Coll. Rom. part. i, (can.39). «Prestiyteri,ait, diacones, suhdiacones, sel
p. 254 seq.) ex "colleclione card. Deusdedit, queis deinceps, quibus ducendi uxor.es licenlia non esi,
eaedem forintil_e continenlur. Zacharise autem sevo etiam alienarum nuptiarum -\itent convivia.. Vide
lilier Diurnus Romm. Pontt. suppeditatial formulam Thomassin. (1. i, 2, c.l 62) qui minoribus etiam cle-
-(Garner. cap. 5, lii. 5 et seq.); atsanclorum Palrum ricis inlerdici nupliis, post ordinationem inde colligil.
decreta hic laudata liaud suppetetiint ex Ditirno. Erat praeterea coucil. Ghalced. (can. 14) haud gene-
Plura ex iis stinl ap. Gratianum (disl. 1, de Con- ralem statuens disciplinam, et psalmistas tiatiens,
secr.), spuriatamen nonnulla eerlis inlermista, quse juxta Dionysiati. versionem, pro canlores, quod
ab «lUdilis secerni facile possunt. Mabill., Mus. IlaJ. nomen Rom. Ecclesiarii minus decebat : «Quoniam
lom. II (Comin. prsev. p. xix), ex Gregorii episiolis in quibusdam provinciis concessum est lectorihus et
quin que omnino capila educit: 1, ut nuilum corpus psalmislis uxores ducere. t
jji sit tiumatum quod Zactiarias prseterit, tanquam s Canones Laodiceni 41 et 42, Antioch. 7, ninria
dis re; 2, ut dossufficiens assignelur; 5, ut nullum P, hre.itate laborant, idcirco Apostolor. 54 reponilur,
tii baptisterium constituatur; 4, ut nullus ibidem licet qusestioni minus aplurn. Chalcedonen. etiam 15
jiresbyter incardiuetur; 5, ut nullse in eo fiant missse clerum omnemerat amplecîtur. Aliis aplior ad Franco-
|ublicse, sed presbyter ati episcopo postulelur pro rum qusesita vel clerico canL Agathen. 52 : «Presbylero,
jnissa. celetiratione. Eadem" lric, prseter primum, aut diaeono, sine antislitis sui epislolis
tnumerantur. ambulanticommunionejn nullusimpendal.. Non enim
h Donri quserenda erat responsio. Eorum siqui- de episcopis quserehant, qui sine metropolilani ior-
dem majores (Conc. Arel. an. 514, can. 21) una cum mala ati ecclesiis suis discedere non poterant: «Nul-
aliis episcopis decreverant : « De presbyteris, aul lus episcoporum navige^lsineformaiaprimatis {Cod
diaconibus qui solenl dihiittere loca sua in quibus Can. Afr. 56). Sed de presbyteris _ et diaconis, qui s.
ordinali sunt, etad alia loca se transferunt, placuit, suo episcopo accipere dehebant formatas (can. Afr.
ut eis loeis ministrent, quibus prsefixi sunt. Quod 106), tametsi Antioch. jconcil. (can. 8) etiam chore-
si relictis locis suis ad alium se locum transferre piscopis hanc facultatcm prsebeal. In Galliis exZosi-
voluerint, deponantur. t Perinde concil. Arel. n mi privilegio (ep. 1, 4 1) Arelatensis metropolita.
(can. 23). Yide Nicsenos canones 15 et 16, et Gelas. erat, formalas «exqualibelGalliar.parteconcedere.
subquolibet
At
decret. 23. ecclesiastico gradui jdiscedenlibus
c Lamb., in eodem canonc sanctorum apostolorum, «Zacharioetemporibus GallicanseEcclesise-stalus nul-
cap. 16. _ __. lus fere erat, antiquatse metropoles, disciplina om-
d Laudali canones Nicseni, et Gelafii decretum nis pessumdala.
(ep. 9, c. 25) lrac etiam speclant.
89 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS. — S. ZACHARI/E EPIST. 00
esse ad agendam poenitentiam, nisi is cui se conjun- 1& ad mortem : verumtamen in exitu, propter miseri-
xerant, de mundo recesserit; si -enim de tiominibus cordiam, si promiseril quod facta incolumis, tiujus
hsec ratio custodiiur, quaecunque, vivente viro, alteri conj"unc_i6nisvincula dissolvat, fructum poenilentise
nupserit, habealur adullera , nec ei agendi poeniten- in vita permanentid. JNOSaulem, gratiadivina suflra-
tiam licenlia concedalur, nisi unus ex his fuerit de- gante, juxta prsedecessorum et antecessorum ponti-
functus : quanto magis de illa lenenda est, quse anle ficum decreta, mullo amplius confirmantes dicimus,
innnorlali se sponso conjunxerat, et poslea tiumanas ut dum usque sese generatio cognoverit, juxta ritum
ad nuptias migravita?. el normairi Chrislianitatis, et religionem Romanorum
Viceslmum primum capitulum, idem de non ve- non copulentur conjugiis. Sed nec spiritalem, id est,
lafis virginibus, si deviaverint, in eodem libro 20 commalrem, aut filiam, quod absil, quis ducat te-
cap. continetur;«Hae vero, quse nondum sacro vela- merario austi"uxorem; est namque nefas et perni-
mine lcctse, tamen in proposilo virginali semper se ciosum peccatum coram Deo et angelis ejus; in
simulaverunt permanere, Iicet velatse non fuerinl, si tantum enim grave est, ut nullus sanctorum Palrum,
forle.nupserint, tiis agenda aliquanto tempore pce- neque sacrarum synddorum asserliones [Lamb., nul-
niientia est, quia sponsio ejus Domino tenebatur ">. lis assertionibus], vel etiam in iniperialibus
Si enim inler tiomines solet bonse fidei contraclus B legibus quispiara judicatus sit; sed terribile Dei ju-
nulla ratione dissolvi, quanto magis ista pollicitatio, diciuni metuentos siluerunt sententiam dare c.
quam cumDeo pepigil, solvi sine vindicla non poterii. Vicesimum teriium capitulum de lris qui homici-
Nain si apostolus Paulus, quse a proposito viduitatis diufn sponte perpetraverunt, in vicesimo primo-ca-
discesserant, dixit eas habere damnationem, quia pri- pitulo Ancyrani concilii continetur : « Qui volunlarie
mam fidemirritam fecerunt; quanto potlus virgines, homicidium fecerint, pceniteiitia. se sutinritlanl;
quseprioris promissionis fidem frangere suntconatse? perfectionem vero circa vitse exiium consequantur. >
Hsec itaque, fralres charissimi c, si plena vigilantia 54 Vicesimum quartum capitulum, iiem de his
fuerint ati omnibus Dei sacerdolibus obsenata, ces- qui homicidium non sponte perpetravermit; in eodem
satiit ambitio, iniquilas superata calcabitur, verilas Gauone cap. 22. [Bar., 25]continelur:«De homicidiis
spirituali fervore flagrabit, pax prsedicata labiis cum non sponte commissis, prior quiclem definilio post
voluntale animi concordabit. Implebilur edictum septem annorum pcetiilenliam, perfectionem consequi
Apostoti, ut unanimes, unum sentientes, permanea- prsecepit; secunda vero, quinquennii tempus ex-
mus in Clirislo, nibil per contentionem g3 nobis, plere. .
nequeper inanem gloriam vindicantes, rion homi- _ Vicesimum quinlum capitulum de his qui adulteras
nibus, sed Deo nostro Salvaiori placentes. i ,_' habent uxores, vel si ipsi adulteri comprobantur. Ir,
Vicesimumsecundum capiiulum de Iiis quse duotius concilio Ancyrano c. 19 conlinetur : « Si cttjus uxor
fratribusnupserint, vel quiduassororesuxoresaccepe- adulterata fuerit,-vel si ipse adulterium commiserit?
rintin concilioNeocsesariensecap.2, eontinetur:« Mu- Septem annorum pceuilentia oportet eum perieclio-
lier, si duobus fratribus nupserit, abjiciatur usque nem consequi secundum pristinos gradus f. >
a SanctusLeo epist. ad Rusticum (cap. 15): «Am- erat : « Dicimus, quod oporluerat quidein, quandiu
bigi vero non potest crimen magnum adniilti, ubi et se agnoscunt aflinitate propinquos ad tiujus copulse
propositum deseritur, et consecratio violatur. Nam non accedere societalem. Sed quia temperaniia ma-
si humana pacta non possunt iinpune calcari^ quid gis, et prseserlim in lam tiarbara gente plus placet
eos roanetiit,qui corruperint fcedera divini sacramen- quam districtio censurse, concedendum ,est, ul post
ft? . Nullmn tamen remedium affert, ut Innoc Vide quarlam generationem jungantur. . Contra Grego-
sancti Basil. can. 18. rius III sua in decretali epistola acl eumdem Bonifa-
b Lamti., quia sponsio earum a Domino tenebatur. cium cap. 5, ila decreverat: « Progeniem vero suam
'Bar. et Cent.: quia sponsioneejusmodi tenebatur.
c Innocentius, unumqnemque usque ad septimam gencrationein
qui Yietricio scritiebat, ait: Frater otiservarejfdecrevimus (Latitie, Concil. tom. VI, pag.
cliarissime; sed Zacharias, qui plures alloquitur, ac 1448,1469). » Postremuin tioc decretum Zacharias
sua facit Innocentii verba, Fratres chariss. Notatu D anle annos quinque in concilio Rom. colifirmaverat,
dignum, quod concil. Turonense n, an. 567 celetira- anno 743 (Ibid., pag. 1549). De Gregorii autem II
tum, utrumque caput expressit (can. 20) ex sententia epislola, « neque hoe silendum est, inquit, qtiod in
papse Innoc. ad Yictrie. episc. Rottiom. Dionysia- Germanisejjartibus ila diu vulgatum est, quod qni-
nam quippe colleclionem Gallia ignoratiat: deinde dem in archivo nostrse sancta. Ecclesise scriptum
sutidit : « Quis sacerdotum contra decreta talla, quse minime reperimus; ipsis tamen as .erentibus homini-
a sede apostolica processerunt, agere prsesumal?. bus de Germanise partibus didicinms, quod honse.
Sic tiim venerabantur, ut sequum erat. decretaponti- recordationis sanctus Gregorius papa dum eos ad
ficum Homanorum. Christianilatis divina gratia illustrarel,
a Sic etiam Bar. et Cent.; in ipso concilio est : religionemillis dedisset in quarta se copulare genera-
Jicentiam
Fructum pmnitentimconsequalur. Lamb., in vita con- tione, sed dum rudes erant, et invitandi ad fidem,
sequatur; et addit : quod si defeceritmulier , aut vir quanquam minime scriptum , ut dictum est, repe-
in talibus nuptiis, difficiliserit pmnitenlia in vita per- rimus, credere non ambigimus. . In haoc senten-
manenti. tiam pro summa auctoritate loquitur, afiinitatis
e Tanta in re prseter Grsecas
regulas apostolicse etiam, et-cognationum gradus, quos ipse in laudatb
auctoritatis prsesidio nititur. Greg. II et IH decreta «oncilio, post Gregorium 1U, recensuerat confir-
probat, et explicat. Gregorius eirim H ad tempus, mans. -
et terroris amovendi causa (rcs erat de Germanis f Exsuperio in eadem fere causa consulentilnnoe.
nuper conversisV ita Bonifacmm per litteras affatus (cap. i) reposuerUt communione privandos : « Mu-
91 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOlIII. 92
Vicesimumsextum caD.de monachis et virginibus A snpei ius annexa sunt, in quantum, niiseraute Deo, ;
propositum non servantibus in libro Decrelorumbeaii valuimus, inter csetera cap. dcfiorantes, tam san- <
Syricii papsecap. 6 conlinelur : «Prseterea mouaclio- ctorum apostolorum,!quam et jam [Id. hic et infra,
rum quosda_n,alque monacharum, atijecto proposiio eliam el] et bealorum Patrum sanctiones, seu et j'am
sanctilatis,, in tantam proiestaris demersos esse la- et probabllium bcatissimorum ponlificum decrela,
sciviam, ut prius clanculo, vel sub monasteriorum ut uniuscuj'usqne capituli sententia continet, in breyi
pr-etextuiHicitaacsacrilegasecontagionemiscuerint; eloquio perstringentes, ad veslri praesulatusnoiiliam
postea vero in abruptum conscieniise de^peraiionem ei prsediealionem, atque populi vobis a Deo credili
perducti, de illicitis complexibuslibere filios procrca- sedificationem, mandavimus ministranda atque per-
rent, quod et publicse leges, et ecclesiastica jura ficienda; hortanles vestram omniumprudeniissimam
condemnant: has igilurimpudicas detestabilesqueper- sanclitatcm, et proeerum direclionem, onmi mode-
sonas a monasleriorum coelu, electorumque [Lamb., rationi [Lamb. et Bai:, ut omnimoda ralione] non
ecclesiarumque] conventibus eliminandas esse man- declinantesj a dextris aut sinistris, sed viam regiam
damus, quatenus relrussein ergaslulis, lantumfacinus incedenles, constantissime otiservetis apostolica
continua lamentatione deflentes purificato possint mandata; ^lenim lisec, amanlissimi notiis, votiisde-
pceniludinis igne decoquere, ut eis, vel ad morlem "* dimus in mandaiis, ut ncc nos coram Deode lacilur-
sallim solius misericordise intuitu, per communionis nilale judicemur; nec vos de neglectu coram eo coga-
gratiam, possil jndulgen.ia sutivenire a. J mini reddere rationem',sicut scriplum est in Dominico
55 Vigesinium septimum cap. de his qusenon prsecepto : Si non venissem, et toculus eis fuissem,
coacte, sed voluntate propria virginilatis propositum peccatumnonhaberentdJoan. xv).Ilaque niliil excusa-
susceperunt, quod delinquant cum nupserint, etsi lionis adhitienies, oinnium rationatiilium animarum
uondum fuerint consecralse; in libro Deeretorum salulem procuretis, g@ ila currentes in agone, ut
beati Leonis papse,cap. 28 [Lamb.~,27] continetur. non riluperelur ministerium vestrum, sed magis de
« Puellse quce non parentum coactse imperio, sed p.ilina victoricetiravium accipielis [Lflm6.,accipialis]
spontaiieo judicio virginitatis proposilum alque ha- juxta egregii Aposloli dictum, habentes, tionis acli-
bitum susceperunt, si postea nupiias eligunt, prse- tius inhaerendo,repositamcoronamjustitim in siderea
.aricanlur el jam, si [Id., eliam sij noiidum eis gra- mansione, quam vobis reddat in illum diem justus-
tia consecralionis accessit, cujus utique non frauda-• judex Donrinus Deusjet Sahalor nosler Jesus Cliri-
rentur munere, si in proposito permanerent h .. stus, quivLvitin tinitate cum DeoPatre onmipoteiile,
• p etSpiritu sancto per omnia sseculasseculorum.Amen.
Hsec itaque, charissimi notiis, et dileclissimi, quoe,
li.ribus, prodito carum crimine, comnniiiio denega-' fuit delogala puellarum monasterio, in utroquc sexu
liir. Virorum autem lateulc conmiisso , non facile pr-sooricator ad propositttm inîlus reverti cogalur :
: liquis e\ suspicionibus absliiietuii. Qni ulique sub- ut vir detondeatuf, et puella moiiastcrio reintegrelur.
ijioveitittir, si ejus flagilium detcgamr. Cum ergo) Si autem quolibet patrocimo desertores permanoro
p'ar causa sit, interdum , probatione ce_s,uiie , vin- voltierint, sacerdolali sentenlia ita de Cliristianorum
liictseralio conquiescit. . It.i, ni frllor, et Iiic rcpo- cceiu tiabeantur extofres , ut nec loculio ctim eis
ncndtim erat, irisi antiquior disciplina ex Grseeis< ulla sil comnmnis. » Iôrum vero capitum allcruni
r.gulis prsesto fuissct, seu potius tempon aplior visai deest in collectione Dionysiana quam sequilur Za-
esset. charias. I
a Francomm inierrogalionom liaud dubie propius. i>Alleram parlem liujus capitis , quod est 15 ad
atiingit Leonis responsio 14 ad Rusticum Naitio- Rusticum. altuli not. aJcol. 89. Hic subjiciamprimum
nsiisem : « Propobitum, ail, moiijelii -proprio arbi- e\ j_anonibusad Gallos, quos Sirmondus el Lahbeus
irio, .aut voluntafe susceplum deseri non polcsl abs- Imiocenlio , P. Coustani. Siricio tribuendos pttlat
que "peccato.Quod eirini quis vovit Dco, debet ett (Epist. Rom. Pont. tom. I, p. 682 seqq.). Juval si-
rcddere. Unde qui lelicta singularitatis professione e puidem exlra Collection. peiere quse ad rem pluri-
ad nrilitiam , vel ad nuptias devolulus est, publicce e mum faciunt. « Puella, quse nondum velata est, sed
pcenilenlicesatisfactione purgandus est : quia elsii proposuerat sic manere, licet non sit in Chrislo ve-
innocens sitmilitia, et tionestum potest ea.e conju- l.ita; tamen quia proposuil, el in conjugio velata
gium , electionem lamen melioruin deseruisse trans-- D non est, furlivse nuptise appellantur : ex eo quod
gressio cst. . Proxime autem concil. Tol. vi (can. 6). niatrinionii cadestis pr.cceplum non servaveril,
Sic decernens : « Quisquis virorum vel mulieruma -amore properante, ad lihidinis_ ccecitaiein. > Hue
hihilum semel induerit spontanee religiosum , autit etiam speclant quse sutira cap. 21.
si vir deditusecclcsise ctioro, vel femina fuerit, ac
r
57 m STEPHANI II LITTERAS AOMONITIO.
Cum Zacharias obiit supremum oiem, anno "Mtle- steplianus II, al. EI, pic noster'audiat, tamet_i iri-
licei 752, mensis Marlii Vt, duodecim infra dies duo -duani illiuselecti vix nomen ad nos pervenerit. Ste-
pontifices sunt electi, ulrique nomen Stephanus; at ptiamis igitur II ad Ijetri cathedram ascendil. cum
prior tridui spaiio, anlequam consecraretur occum- teniporis<;ausseerant ptiires cur Gregorii III exemplo
tiens, neque ab Anastasio Bibliothecario, neque ab auxilium-peteretur, idqne opportunius, ex Francia,
an.iquomm ullo inter pontifices recenseiur. Panî- •quod iniermissum landiu erat. Etenim Pippinus,
nius, quem card. Baronius sequitur, tiunc ctiam Earoli Martelli filius ,1 nullo araicitise aut societatis
feferl in reIiqi.ioruninumerum. Hinc factum esl tit vinculo junctus erat cum AistulphoLangobardorum
95 COD. DIPL. — MGNUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.— STEPHANIH EP. — MONIT, U
Tege :T-lurimis autem tieneficiis devinetus erat san- A leliciter ep. i, 5, al. 10,11) ex quibus patet rem geri coeptam
«t_esedi, cujus prsesertim auctorilate idem priimts a ponlifice.
-Carolinsestirpis regnare coeperat prsecedenti anno. IV. Tantum negotium esse jnctioalum oretenus
Prselerea Carolomannus, Pipplni frater, per sancti videtur ; non enim Droctegangus litteras,sed verba
Zacharicf manus monachum induens Roma Cassi- salutalionis secum delulit; eumdemque {$9 in mo-
num se contulerat, ubi sub Optati abbalis disciptina dum fecisse pontificem, de se ipse palam leslatur.
retius ccelestibusdabal operam. Hucaccedit Bonifi- Per eum tum sublimissimmbonilali in ore ponentes
"cii Moguntini sludium fervens pro aposlolicse sedis remisimus responsum. Litterisque alteris Franeorum
disciplina in Galliis stabilienda, firmandaque in ali- duccs jjrecalur, ut coopefatores el adjulores slnl in
quibus Francorum monarclrise partibus religione. causaetsancii Pelri, perseverantiam tanlummodo el
Inde siquidem Romse cum Francis necessiludo, ma- regi, ducitius enixe commendans. Quod, ul fidem
guumque missorum ac litterarum ulrinque commer facit denon re agi ccepttim, ila Pcregrino illi, quicunque
cium. fueril, litteras, ut Anastasius credidit, periculo-
II. Nihilominus Stephanus, qui in Lateranensi pa- sumsaneconsilium, sed verba essecredila persuadet.
triarchio eductus probe omnia norat, Zacharia. prse- Conttrmant id Rodigangus episcopus et Aulcharius
serlim exemplumrecens prse OGUHS habuerat, Aistul- dux, alleri missi regii, qui pontificem in Franciam
nec tamen ullum
initia sui ponlificatus conturtiantem, csedesque deducturi, paulo post adveniunl;
ptium in litteris indicium tiabetur facti apud Anastasium,
ac vastaliones nrinitantem, multismuneribus mulcet, Paulum Diaconum etAnnales, celeberrimi. Ctcunque
îc per legatos Paulum germanum suum, quem in D aulem sit, ante dimidmm Octohris mensis prsedicti
pontificatu successorem habuit, et Ambrosium pri- anni 753 ea omnia eveneranl, qttsebrevi admodum
micerium pacis foedus eum illo iniit per annos 40. narratione sum. Itaque novem fere men-
Quarlo inde mense foedifragum,gravissimoque Ro- sium spaiio amplexus et Copronymi fides extremum tentata, et
mance provinciceincolis tributo imposito, quod capi- resbene
lationem appellant, lyranno tiaud dissimilem, nova sorum adniodiimceeptatumlilteris, tum arcanamis-
Veneratiilium atibatum Optati interiocutioneperRomanos etFrancos; ac de-
aggreditur legatione itum a ponliiice, ul prsesenlia sua, nulloin-
Cassinensiset Atlonis sancli Vincentii ad Yulturnum, niqueillo lanti momenti negotium -perficeretur. Non
novisque amplissinris muneritius audaciam illius lerprete, conjeetando, aut consullum in consulatum, tiuncque
frangere pertentat. Cumque id.minime cessisset ex in patricialum inflectendo id assequimur; sed p&nti-
volo, paulo post e.enit ut imperaior Constanlinopo- ficis ipsius epistolis in Codice Caroliuo existentibus,
leos, gg misso Joaune Silenliario, ac requisila pon- cumque
tificis opera, exarctiatuni, ac Pentapolim e manibus tibus idtiistoria omni mirum in modum consenlien-
uberrime edocemur. Prsedictse siquidem
Langobardorum eripere pacis arlibus moliretur. At duse 4, 5, al. 10, 11, tanti negotii principium sunt,
«sevissimusIlle rex et poniificis preces el sequissima sex perfeclio.
postulata susdeque liatiuit. Tum vero Ste- reliquse
Augusti V. Earum ordo ex rebus ipsis quas conlinent
piianus captala occasionemissos suos cum Silentiario adeo certus, ut incuria illius qui eumdem pervertit
Constantinopolim direxit. Pontificis, ii litteras lere- in Codice facili negotio valeat emendari. Quamotirem
bant obsequii plenas, queis tum de exarcbafu rem 6, 7,
infectam enarratiat, tum suppliciter eum orabat ut omnes8,enumerant. 9, 10, 11, al. 7, 9,4, 6, 5, 8, consensu
cum milite ad liberandam -Crtiem lotamque Italiam C quajque Quin etiam de tempore quo una-
est nulla fere dissensio, prseler
veniret. Id factum initip anni 753, ut constanter ultimam,conscripla
ac recentes scriptores tradunt. Locupletissi- quae est undecima seu octava Codicis.
antiqul EienimBaronius, Cointius, Pagius alllque, ad annum
mum revera argumentum quod Romani pontifices referuut 756, Muratoriusautem,eumqueseculusMan-
Zacharias et Slephanus, inutili Gregorii IU exemplo sius
edocii, ne cogitarunt quidem de petendis ex Francia Hic quidem (pag. not. 756, n. 2), ad annum differunt 757.
multa recentiorum scriptorum observata
auxiliis; quodque ab annis licet quinque etviginti ille autem innixus calalogo qui Farfensa
sanctse reiputilica.moderalores essenf, verique prin- congerens; Chronicon prseit, et duabus chartis arehivi Lucen-
cipes Romanse provincise ab ipsis Langobardorum sis: utrumquemovet desiderii regis initiuni,quod eo •
regibus hatierentur, spem omnem resipiscentia. Grse-
cortim Ccesarumnon abjecerant; iisdemque rempu- rum monumentorum auctoritate constituunt an. 757,
tilicam tot servatam incommodis ullro reddituri aut Decembri mense anui prsecedentis. Stephanus
de hujus electione loqui in ea epistola non
erant, modo adver»us nupera Aistulptii molimiiia quippe
pe- possct, ul pufanl, anno 756. Nostra nihil interest
riclitanli Urtii ct Italise opem ferrent. tricis immorari ,.quse nihil
chronologicis hujusmodi
III. Verum , sic volenie Numine, tanta socordia promovent; ea propter a veteri chronologia nou
fuit impii Copronymi, ut neque contemptus Aistulphi discedimus. At spectanda in primis historia iis epi-
cxarctiatui incubantis ab anno 751, cum Ravenna stolis QQ inclusa, quippe quse commenta omnia et
capla, pulsoque Euiychio exarchorum supremo, do- disputaliones recentiorum evertit.
minari ibidem coepit; neque oflicia et preces pontifi- VI. Omnium primo epistolarum tituli speclari
cis eum moveriiil. Hsec cumita se tiaberent, quid D debent. « Excellentissimo filio Pippino regi . -ordi-
reliquum erat Stephano, irisi ut divinam imploraret tur prtina Steptiani epistola : el « Pippinum excel-
clementiain, quodtum ipse nudis pedibus, tum omnis lenlissimumTegem »videre est nominatum in altera,
populus aspersus cinere sacra templa adeundo fre- qua_ad duces Francorum, tempore eodera data fuil,
quenler gessit? inde autem factum esse artiitror cum aiino videlicet 753. Quare igitur aute annos puin-
sacro Annalium princlpe (Baron. 756, n. 7) ut tam decim Gregorius III in suis litteris ad Pippini pa-
prjesenti lamque firmo uteretur prsesidio Pippini trem, Carolo subregulo semel et iterum dixit?
regis, per quein sancla sedes magnum tiabuil incre- Quare Zacharias suam inscripsii epistolam anno 747:
meiilum; nam Gregorii HI prsedecessoris sui vesti- « Excellentissimo atque Christianissimo Pippino
giis insislens, ad Francos se convertit. Opjiortuniori majori domus? _ Tanlse mulationis -.causamreddit
autem lempore id consilii cepit, tum ex prsediciis Ludovicus II in celebri ad Basilium epistola (Baron.
causis, lum quia Pippini novi regis pietas summa 871, n. 54, 59) scepiu. edita. « Francorum principes
erat in Deum, summusque amor in principem apo- primo reges, deinde vero iinperatores dicti sunt, ii
stolorum Petrum. Peregrino cuidam datas lilleras duntaxat qui a Romano ppntifice ad hoc oleo sancto
-ad regem liber Pontificalis tradil (sect. 255) quas perfusi sunt... . a qua (sancta sede) et regnandi
tamen nemo unquam vidit. Quare de primi. liisce prius et postmodum imperandi aucloritatem prosa-
litteris valde dubia Tes est. Certe tiaud ita multo pise nostrse semiiiariutn sumpsil. . Luculentius id
post Drociegangus missus regis Romae adfuit, per patet ex cocj. ms. de Glor. mart. sancti Gregorii
uuem tiinas in Franciam litteras misit (Cod. Car., Turonensis, in cujus line scriptor Pippini temporum
95 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO IIL 96
sequalis, codicis cctatem posuit; quam rem lanti A . luin disj'ungalomnia experilur. At divinae . olunlati re-
hatiuit Mabillonius (De Re dipl., pag. 554, tab. 22), sisterenequaquamjvaluit. Certum, deliberatumque erat
ut inter monumenta vetera recensuerit. Ibi autem ad regi causam divi Petri aliis omnibus anleferre. gg
rem nostram ita legitur : « Ipse prsedictus doinnus Quamobrem ut monactiorum incoluniitati consuleret,
florenlissimus' Pippinus rex pius per auctoritalem poniificis auctorilatej in sancti Dionysii ccenobioeos
el imperiuin sac. record. domni Zactiarise papse, et collocavit; unde Carolomamius insequenli anno mi-
unctiouem sancli clfrismatis per manus sacerdotum gravil ad superos ; I socii êro ad sancli Beuedicti
Galliarum, el electionem omnium Francorum tribus monaslerium Cassiriense nonnisi anno 756 posi Ai-
annis aniea (751) in regni solio sutilimatus est. » stulplri morlein suntj regressi, ut patel ex postrema
Sunt quibus lioecChilderici III, regis Merovingiorum Sleptiani epistola (Cbd. Carol. 11, al. 8). Interea de
ultimi, licet ignavi"atque.inutilis, depositio, Caro- summa re_ quse poi.tificem eo perduxerat, libcrius
lingiorutnque exaltatio auctoritate apostoliGaparum agebalur. j
sapit, legmnque civilium ope de jure disputant: at IX. Ponligone in palalio regio, ubi primum sum-
velint nolini, factum protiarunt veleres, ejusque memo cum honore ponlifex erat excepius die 6 Januarii
moriam, ne ulla unquam delerel oblivio, annalium mensis 754, explorata omnia sunl, lum quorum
monumenlis consignarunl. Idque mihi est satis ad enarratio missis credita erat, tum quorum tracla-
priorum Slephani H epistolarum fitulos novos, atoue tionem sibj ponlifevl reservaverat. Deinde Caiisiaci
antea inauditos explicandum. confecta stipulaiio diploniatis, cui non modo Pippi-
VII. Reliquse episiolse omnes tum Steptiani, tum nus, verum eliam filii Carolus et Carolomamius,
successorum pontificum, ad regis tilulum adjiciunt »j'am reges et patricii Romanorum-d.signali, necnon
illuslrem alium palricii Romanorum. Quem sane palatina oflicia sutiscfipserunl. De quibus consiat ex
litulum, nequicquain eruditi recentiores se torquent, Anastasio, epistolis j Codicis Carolini, et omnibiis
anle exeuntem annum 754, cum pontifex idem ex Francorum seriptoribus. De exarcbalu et Pentapoli,
Francia redierat Romam, nulla in ponitficia cpistola quas provincias Aistulphus Grsecis aiile triennium,
reperire est. Hinc vero non modo Pippinum , sed seu potius Romano pont.fici, in cujus clienlelam se
filios quoque ejus Carolum cl Cafolomannum, per- dederant, Grsecje inipieialis causa, cripuerat, tio-
petuo patricios nuncupatos in litterarum titulis nandis divo Pelro el ejus successoi ibus, ~\ique ar-
videmus. Causa liquet ex constanli scriptorum vcle- morum e polestale Langobardorum eripiendis acuui
rum ac recenliorum testimonio (Baron. @J, 754, n. fuil. De Crbc auiem [atijue cj'us ducaiu similiier do-
2, pag. ibid., n. 5 el seqq., et 755, n. 3); quinto nandis tam longe esi ut pontifex cum rege iigeret,
enim Kalendas sextiles, seu die 28 Julii ejus amii, ul Narniensem civiialern a Spoletano duce j.impri-
Stephanus II el Pippinuin iterum, et duos filios reges dem invasam recuperandi cjus auxilio spem non
unvit in monasterio saucli Dionysii, nec non patri- inanem conceperil. Etenimubi rex in Ilaliam primo
cios Romanorum designavil. Quam dignitatem Pip- venit cum milile, duv ille territus civitatem inva-
pinus et Carolomannus usque ad exlremum viise sam restiluit. Cumque haud iia multo post Francis
diem retinuerunl, perpelua enini erat; Carolus au- ex italia recedentibus Aistulptius foedifragus non so-
tem, qui poslea Magnus appellari ccepit, in octavi Ium exarchatum el Pfintapolim fradere recusaverit,
ejus sseculi fine Augusti potiorem dignilalcm ade- scd etiam quce poiiliiicise dominalionis erant inva-
ptus, antiquiorem illam patricii, natura sua desue- r*J scrii, ipsamque urbeni Romam obsidione cinxerit
sceiitem, nomiiie leims, non re prceiermisil. Sed iiieunie anno 755, Stephanus Pippinum ad no\am
liccc, cum excedanl limites Codicis Carolini, tiuc expeditionem soliicitans, clare et oistincte euni docet
non pertinent. Hactenus de palricii dignitaie, quam tum de exarctialu ell Penlapoli nullatenus tradilis,
ati exeunle anno 751 epistolse omnes laudati Codicis lum de anliquse ditioriis ponlificise civitalibus erepiis
prseseferunt in titulo. Majoris momenti res modo (Cod. Carol., episl. 8| 9, al. 4, 6). Qtiod eodem tem-
spectati oportet; qusc niniiruih pontificem inter pore iisjemque verbis proceribus Francorum sigiri-
et reges cvenerunt tum in Francia, tum in Italia, fical: « Niliil j'uxla )ut conslituit el per vinculum
usque ad annum 757, cum Sleptianus supremum sacramenti confirniatum est, valuimus impetrare,
dietn obiii 24 Aprilis. Iis quippe minime cognitis eliam quia nullum augmentum notiis factum esl,
\era liiierarum sententia teneii non potesl. poiius autem posl dej.olalionem totius nostrse pro=-
VIII. Quanquam Roma discessisset ponlifex die 14 vincise, etc. > et iniia : « Nam et civilatem Nar-
Gciobris anni 755, non anle diem 15 Novembris ab niensem, quam heato Petro tua Chrislianilas con-
Aislulpho impetravitiler suum Ticinoprosequi versus cessil, abslulerunt, et aliquas civitates nostras com-
Franciam. Neque ciiiin pontificiis precibus, neqtte prelienderunl. . [
regis Pippini legalorum arte cl ofliciis moveri po- X. In quibus ea prsesertim notari velim, quse quia
tcrat, nt maximum sibi, quod prsesagiebai, incom- Grelserus prselermise|rat iii epistola 8, al. 4, apud
nioduin.lubens mercarelur. Quin eiiam ccgre dimis- Muratorium quoque desideranlur, @31u' Lambeciance-
sum insidiis prosequi ausus esl, quoad Italise lines edilionis alieno operelparum accurato varias lectio-
esl p.a_iergressus. Tum vero consilia omnia ponlificis nes adjungens (Rer. Ilal. lom. III, part. n) non pauca
ui eluderet, Optaio Cassinensi abbati prjecepil ul D oniisit nolatu digna quoe suis locis indicabunlur. In
legationem monachorum ad Pippinum adornaret, sequenti aulem neque [aGrelsero, neque a Jltiralorio,
cuj'us princeps esset Carolomannus Francorum regis quse nuper attuli, omitluntur. Quid cninivero si! i
frater, perque eam illius aures aiiimumque a ponti- votiint pauca illa, « riullum augumentum nobis fa-
fice averleret. Yersuta deliberatio ! Oplaius ipse ab- clum est, J posl narraium quod Aislulptius nilril
tias paulo ante legatione ponlificis functus, dure ac- omniiio tradidit de exarcbalu et Penlapoli, et aiite-
eeplus fuerat ab Aislulptio, suumque ad monasleriuin quam dilio propria Romanse sedis memoreiur? Non-
reverii jussns, ne rei quidem infecla. nuntius redire ne consentiunt cum iiisci iptione omnibtis uolissima
ad Urbem poiuerat. Prseteiea recens memoria erat ajjud Raênnam : Pippinns pins primus amplificandm
Cassini insiaurali monasterii per Pelrouacem, cui Ecclesim viam apeiuil ? Nonne qui Romana. pro-
Oplatus successerat. Qua. res Langobardorum im- vincise, sive Urbis el ejus ducatus domiiialionem
inaniiatis prisljnse admo.ietial, qui illud a ftmda- ante Pipptiri donationem uegant, a veriiate longe
meuiis ita everteranl, ut vi\ post annos 155 intiabi- abeuni? Dispulent ii bolius num pontiiex tanquam
tari apaucis monaciiis coeptumfuerit. Quid si eadem primus civis, an vetiitpriiicep., reiputilicseprseesset,
gens audacissimi regis imperio excidium innovandi quod unum quceri poipsl: ai res luce ipsa clariores
occasionem captasset? Quid plura? Monaiterii peri- ncquicquam autienl in dubium \ertere. Ft vero si
ctitanlis maudatorunique abbatis impu.su Carolo- rcx perjurus nlbil omnino dederat bealo Petro, ut
niannus cum sociis ad regem fratrem advolat, imnri- in prsediclis Iilleris legimus ; si «,uec unius palmi
nefllia damna exaggeral, a ponlificis amicilia ut il- terrse spatiuin bealo Petro sanctseque Dei Ecclesia.,
97 COD.DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS. — STEPHANIII EP. — MONIT. 98
vel reipublicseRomanortim redderepassusesi, J quod1 A Per nullius hominis favorem sese certainini soepius
prsecedentibus in duabus epistolis (Cod. Car., 6, 7, dedisset, nisi pro amore beati Petri et venia deli-
al. 7, 9) pontifex querebatur: quo igilur spectant ctorurn; asserens et hoc, quod nulla eum thesauri
alia illa verba ejusdem pontificis (Cod. Car., ep. 7, copia suadere valeret ui quod semel beato Petro
al. 9),« scamaras atque deprsedationes, seu devasta- oblulit, auferret. J Fusiusomnia enarranlur g§ apud
liones in civilatibus el locis tieati Pelri ? . et alia, Anaslasium, quo hac in re integrior lestis haberi
quce nuper audi .imus: « aiiquas civitates nostras; non potest: ea siquidem scripsit quoe a rege ipso
coniprehenderunt ? » Longum esset hic omnia per- pontifex sciscitatus fuerat erantque Jiaud dubie lit-
sequi, qute oppDrtuniorem sibi locum vindicant in: tens commendata.
notis. llsec tamen pauca digna mihi visa sunt quse: XIII. Et vero non mulios post dies, audito Groeci
hic veluti prselitieulur, quoniam prseeunt posses- imp.raloris legato, rex Francorum devicit secundo
sionem vel uiiius palmi terrse inilam a pontifice, ad Aislulpbum, moemisqueT.etiti clausum coegit dare
Goinlii, Pagii aliorumqne lum ex Francia, tuin ex missos, quibuscum suus cousiliarius Fulradus abbas
Italia scriptorum opiniones evertendas, qui pontificise singularum civitatum possessioneni inirel pro sancla
dominationis primordia desumunt a donatione Pip- sede, quod factum poslremis niensibus aiini 755,
pini, et, quod incredibile omnino est, exarctiatu et fortasse eiiam sequentis initio; nam pontifex, nonnisi
Peiitapoli definiunl sanctse sedis ditionem ; Urtiis anno 756 aliquantulum provecto agit graiias Pippino
auiem el Romani dueaius dominatum alii ad annos ob negotium a Fulrado confectum (Cod.Car., ep. 11,
alios, diuturna omnes post tempora, et onmes falso al. 8), istud etiam adjungens quod novus Langobar-
differunl ejusque naturam pervertunt. ig dorum rex Desiderius se redditurum promiseral non-
XI. Cumeniin sanctus Leo III, tum motus exemplo nullas - civitates, quarum possessionem inire per
stiorum prsDdecessorum Pauli I, Sleptiani III et Aislulphuin non licuerat. Eadem occasione et de al-
Adriani, qui Ravennatum arctiiepiscoporum auda- tero legato imperiali tisec scribit : «iQualiter autem
ciam reprimere Francorum regum auxilio vix, imo cum Silentiario ioculi fueritis, vel quoniodo eum tua
ne vix quidem polueranl, ut infra planum eril ex bonilas absoiverit, una cum exemplari litlerarum
lilteris liujus Codicis ; tum Romanorum aliquot quas ei dederitis, nos ceniores reddite, ut sciamus
temeritate compulsus, patricialus Caroli dignitatem qualiter in communi concordia agamus, sicut inter
in Augusteain immutaril, ac proinde auctorilalem nos et Fulradum Deo ainabifem constitit. » Ev qui-
illi et Romseet lola in eccle.iasiica dilione delegarit, bus paiet poiitificem tunc laluisse colloquiuni regis
aut, si mavis, concessent: prsedicli auctores ambi- cum legalo, factamque hulc potestatem abeundi, ac
guis aniiquorum leslimoniis, suisque comnient.ilio- rcsponsum ei datum ad Copronymum : quce «e apud
nibus Q4 pontiftcum Romanorum auctoritalem su- Anastasium quidem legunlur. Secus est de Pippi-
premam jn impefialem veitunt, et dclegatam seu niansedonalioni chitatum possessione per Fulradum
concessam imperialem (excepto Pagio, qui de eadem inila; non enim donalio ips,i, ul falso crcdilur, apud
recte senlit) in poniificiam. At de his dicendum ent Anastasium cnarraiur; sectese tanlum civitates re-
ad liiteras Leonis III, quse CodicisCarolini epistolas censenturpuarum claves obsidesque in Urtiem vene-
co^linuo sequenlur. Nunc de istis quse supremam runt. De donaiione enini iniegra cum regia Pippini
sancice sedis potestatem tam perspicue ponunt pb et filiorum subsciiplione ait: « Quseet usque hacte-
oculos ; ut omues illorum conatus eludant. Id prse- P .- nus in archivo sanctsenostrse ecclesicerecondita te-
"
cipue palet ex poslrema Stephani II- epistola (Cod. nclur. J Cumqtie horum ornnium cognilio necessaria
Car. 11, al. 8), quse una exploranda restal; nam sit ad teneiidam hujus epistola_sententiam, Anastasii
quod de sex prtoribus prsemoncndum erat, jam dixi: locum hic promam ex celebri Farnesiano co_ice, per
quse autem divi Pelri nomine conscripta fuit (Cod. eadem fere tempora exarato, qualem accurate de-
Car. 10, al. 5) anno 755, ejusdem senteuiise est ac scripsit ill. Blanctiiiiius, forma ipsa characteris ser^
dose prcecedentes dicti anni. In postrema vero, dala vata (Anast. tom. II, pag. LVII). In Yita igiiur Stfi-
sequenli anno^Sfi, et de prion donalione Pippini phani II (sect. 252 seqq.) hsee perquam diligentcr
confirmala (novaque suscepta expediiione) acerrime enarrantur :
viudieala, Grsecorumpetitionibus susdeque habilis, XIV. « El denuo confirmato interiore pacto, qui
et de omnium fere urbium exarchaius Pemapolisque per elapsam octabam indictionem inter parles pro\e-
solemni possessione inita tam dilucidus ac ilistiiicus nerat, resiiluil ipsas prelatas civitates, addens et
liabetur sermo, ut ejus impugnalio auda\, imo iin- caslrum quod cognominatur Comiaclum. De quibus
pudens voeari.possit. onmibus receptis civilatibus donationem in scriptls
XII. Posiquam audiit Copronyinus derielos a rege beato Petro adque sancte Romanc Ecclesie, \el om-
Francorum Langobardos, omucsque civitates el loca nibus in perpetuum pontificibus apostolice sedis emi-
quse juris Grsecorumcranl ante annos quatuor, ac sit possidendas; que et usque 66 aclenus in aclribo
per exarctios, utcunque dubia populorum fide, reti- sancte nosire ecclesie recondile tenetur. Ad reci-
nebantur, Romanopontifici a rege victore daia csse; piendas vero ipsas civitates misil ipse Chrislianissi-
posfquam, inquam, hsec audiit Eopronymus, nullis mus Francorumrex suum consiliarium, id est Fulra-
paratis exercilibusr ul aecpiumcrat, sed legalis lania D I dum ven. abbatem et presbylerum absolsil. El con-
re comniissa,Georgio protqsecrelie ei Joanni Silen- linuo ejus eximietas feliciier JJUIHsuis exercititius
liario, ejus exitum exspecians, in impietate audacior Franciam reppedavit, Prenominatus autem Fulraclus
palre, in necessario armorum usu maxime omiiiuin ven. atib. et prbr. Rabennantium partes cum missis
deses,"manebat Conslantinopoli. Legali veniunt pri- jam fali Aislulfi regis conjungeiis, et per singiilas in-
mum Roniam, utii de nova Pippini expedilione au- grediens civitates tam Pentapoleos et Emilie, easque
diunl a ponlifice, qui aposlolicoTnisso iis adjuneto recipiens et obsides per unamquamque aufcrens,
abire ad regem sinit. Mari Massiliain ocissinie ap- aque primalos secum una cum claves porlarum civi-
pellentes, Francorum exerciium Langotiardiani jaiu taium deferens Romam conjunxit. Et ipsas clabes
lenere comperiunt. Quamobrem quid consilii cape- tam Rabennantium urbis, quaque diversarum cibita-
rent nescii, riiissuuiapostolicumdelinerc iilic moliun- tum ip»ius •Rabennantiumexarcbatus una cum su-
tur, quod nriirime cessit ex voto : is enim pergere prascripta donatione de eis a suo rege emissa, ih
quo cceperat omnino voluit. Quod licuit, e\ iis unus confessionebeati Petri ponens eidem Dei apobtolo el
eum pr_e\erlit, Pippinumque prope Ticinum asse- ejus vicario sanclissimo pape adque oiiiiiitius ejui?
cutus, precibus ac munerum sponsione eum aggre- successoribus pontificibusperemriier possidendas ad-
ditur: « ut Ravennalum urbem, velcseteras ejn&ric>n que disponendas tradidil : id esl Rabenna, Arimino,
«xarchatus civilates et castra impeiiali tribuens Pensauro, Conca, Fano, Cesinas. Sinogalias, Esis,
concederetdilioiii. J Responsum regis spem oimiem Forumpopuli, Forum Olibi, cuni castro Sussubio,
ademit, prse aliis id jurejurando aUirmanlis « quod Moriieierelri, Acerragio, Moniejucali, Serra, Castel-
fl!. B. CAROLIMAGNIOPP. IfARS I. SECTIO lil. _<'0
lum saneti Marini, Vobio, Orbino, Gallis, Luciolis, A , * universus senatus atque nni\ersa populi generalitas
necnon et civilafem Nar- a Deo ser\ata Romabse -
urbis, perspicuis tiisce ver-
Egubio, seu Comiaclum,
niensem, que a ducatu Spoletino parli Romanorum tiis (Cod. Carol., ep. 15, al. 56) : . In ipsis vestris
per evoluta annorum spatia fuerai invasa. mellifluis apicitius lnos salutari providentia vestra
XV. Hinc videmus -Emilice seu exarchalus ci\i- animonere prcecellentia vestra studuit firmos nos ac
tates abesse Faventiam, Imolam, Ferrariam, Bono- fideles deliere permanere erga beatum Petrum prin-
niam Gabellum, Adriam. Pentapoleos eliam Anco- cipem apostolorum | et sanctam DeL Ecclesiam, et
nam, Auximum, Numanam, Forum Sempronii et circa bealissimum et coangelicum spiriialem patrem
Terriiorium Yalvense ; quare Pippinianam donalio- vestrum a Deo decretum dominum nostrum Pauluni
nem integram non describi apud lmnc auctorem intel- summum pontiueem el unhersaleni papam. > Q-iare
ligimus. r_oque id magis, quod epistola Slephani II iidem proiilentur : «[Nos quidem, @Q nrajcellpntis-
quam vcrsamus, enarrata Aistulphi morte, qui pacla sime regum, firmi ac fideles servi sanc'-seEcclesise
conventa violaverat aliqua ex parle, de successore Dei, el proefali ter beatissinir et coangeIi(.Ispiritalis
ejus Desiderio tum Romanis araico: «Pollicitus est, Patris veslri domni jnostri Pauli sumnii ponlificis et
inquit, restiluendum bealo Petro eiulates reliquas universalis papse consistimus. J IgilurRomoe ejusque
Faventiam, Imulas, el Ferr-ariam cum eorum fimbus; ducafus princeps et' antea fueral et lunc erat pon-
simul eliam et Sallora, et omnia terriloria. » Necnon lifex. |
ct Ausimum, Anconmn, et Humanam emtates cum XVII. si
Quod argumentum aliud longe prsestan-
eorum territoriis. El postmoduin per Garino';um du- tius desideratur, pe i illud dehet cx quinta Siepbaiu
cem, el Grimoaldum notiis reddendum spopondil ci- g epislola (Cod. Carol, 8. al. 4) dala ad regcni et om-
vilatem Bononiam cum finitius suis. J Ne Desiderium nes Francos tempore obsessoe Urbis an. 755j cum
quidem stelisse promissis, Romanosque pontifices ' « nullum augmentum faclum J erai, neque « unius
usque ad Caroli Magni lempora, qui paleruatn suam- palmi lerrcc spatiuui J veleri dilioni additum fuerat.
que donatiotiem inslauravil, exarctialum integmm Itii enim definilur «[senaius el generalilas populi >
ac Pef.lapolim baud possedisse Steptiani suecessorum liunc in modum : «IStephanus papa, -et omnes epi-
epistolse nos docebunt. Interea vero tenemus, quanta scopi, presbyteri, diacones, seu duces, chariularii,
cum fide @"J apud Anastasium recenseantur civita- comites, tribuui, etlunhersus populus et exercitus
tes, quarum ceita possessio ab anno 750 seu etiam Romaiiorum. J Palatina hoecoflicia principatum de-
sequeiili, ut Annalium Fuldensium aucloritate non- signare ii tanium ignorant, qui pontificiam dilionem
nulli aifirmanl, quse unius anni discrepantia rei sum- cpgre ferunt Ro.ncee[t iu ejus ducalu. At de Sleptiani
mam non rhutat. Summa scilicet ea est, ut « civilates epistolis sati_ multa., Cum iis aulem maxiniani affini-
rcliquas, quoe sub unius dominii ditione erant con- tatem habent quce ad Pauli multo plures prsemo-
nexoe atque cbnstitulse, fines, lerritoria, etiam loca neam, postquarn e Steptiani episiolarum notarumque
cl sallora in integro > sancta sedes Pippiui opera iis subjeclaium lectione plura "etiam-ppamqua. tiic
possideret, quorum possessionem minime inierat nioiiui comperta eruni. Equidem pro cerlo habeo,
Fulradus, adeoque evarchatus integer ac Pentapolis, prorsus abjeclum iri opiiiiones seu poiius halluciiia-
quceLangobardi ante annos quiiique succ subjecerant liones eorum qui Romsc atque ejus ducalus donrijia-
poiestati, unius clientelam jampridem venerant, sub- lionem a Francorum regibus repelunt. Qnare el
jicercnlur. Id Steptianus petii postremis"lilteris. n eonsecutoe inde qiiaistioiies, cujusincdi essel ponti-
XYI. Mulla quce in Stephairi litteris, pr_esertim ficum dominatio; nub, utilis-tanlum dominii Eccle-
ultimis, continentur, prselereo, quippe agendum de sia compole, supreinum jus apud Augustos remane-
iis erit in notis, cum sanclse sedis ditionem seu pon- ret, et regesne an Augusii Romam concesserint divo
tificium principalum non spcctcnt, quem unum tiisce Pelro ei ejus successoribus? Quarum sane rerrim
in admouitionibus ad uniuscujusque ponlificis litteras nullo tiserenlium funilamenio transmontanorum pleni
mihi proposui. Id vero prseterire. non possum, nec sunt Hbri, nupero Italorum Annalium "scriptore iis
delieo quod neqtte apud Anaslasium, neque uliis e suffragante. At \eritas simplex atque una opinioni
Stcptiani litieris, quidquam a rege Francorum datum tius tiomiuum omnigena etiam eruditione pi'33Stan-
esso depretiendilur, citra exarchatum axque Penla- lium nunquam Tuit obnoxia.
polim; tamei-i pro Urbe et ejus ducaiu vindicandis IV.
sanclce sedi expeditio altera suscepta esse videtur,
nam Roma obsidioiie cingetiaiur, gensque efirenis QQ a ITEM EPISTOLA EIUSDEM PAP-E _
Langobardorum longe lalequeper Romanam piovtn- Pr_RDIIOGTCGAKGUM AEB\TCMDIRECTA,
ciam grassatialur. Territi tum quidem Langobardi,
qui ne suum quidem jegnurn tueri potcranl ad\ersus In qua continentur gratiarum actiones et uberrimm
validissima Fraucorum arma, et vexare Romanaiii benedichones.
prOvinciam desierunt, et quce bello acquisieranl con- (An. aom. 755J Cod. Car. x, 'chron.'i).
tra Groecos,restiluerejurejurando sunt polliciti. Spo-
leti etiam dux jure slbi meluens, Narniarn, quam A_iG_DiicNTUM.—Pippini auctoriiaie aposlolica regis
Romanis iir.aserat, ullro iis reddidit. Hinc est quod £) Francorum secretse legaiioni ofliciose iespondet.
De suscipienda Ecolesia. defensione ab eodem rege
redempiam a Pippino hanc Romanam provinciam ac de fuluro pontificis'in Franciam iiinere secreio
freqiienler auilimus in his litteris, nusquam tamen
repeiire est donatam aut redditam di\o Petro et agitur per Droctegangum abbalem vivsevocis ora-
cula ullro cttroquejfereniem. Responsum regium
ejus successoribus: nitiilominus Paulo I ad suminum secreto pariter miili desiderat.
ponlificaturo evecto post Steptiani fratris mortem
anno 757, conlinuo rex Pippinus Romanos admonef Domno -excellentissimo filio Pippino regi, t>Ste
ul suo ipscuni principi fidem servent, quod tesialur ptianus papa.
^hanc epistolam et^sequenlem, datas an. 755, expendens, et cum Baronio statuens" legationem
et 7 Cod. Car., datam exeunte an _754, nec Ba- Francise procerum sacramenti Teligione solvi aven-
ronius, nec Centurialores noruni. Recte Pagius de liuin haud remo\eri posse ati an. 751. Quaimis
earum aetate (755, n. 5; 755, n. 1). CE_,N. igitur mense Marlio, keu Maio seq. anni, juxia opt-
b
Blerovingiis oti desidiam abjeciis, auclorilate niones varias, inauguralus fuerit, Zactiaiia j"am vila
apnstotica Pippmus designatur rex Carolingiorum functo, ut auctores ap. Pagium (752, n. 1 seqq.),
piimus a sanclo Zacharia an. 751 (Mabillon., de allamen sanclse sedis aucloritas, Ludovici H litieiis
Re dipl. p. 554, lab. 22) Sequenti ar.no a sancto Bo- omniumque aunalium aucioritatc nitens, ab anno75_
nifacio inungitur ( Aunai. Fidd., 751). Hac dc re '
•ate Pagius a iiuin. 1 ad alias aliorum opiniones repelenda esi.
Vdi COD.DIPL. — MOSU.I., ETC, SEU COD.CAROLINUS.— STEPHANI II EPIST. 102
Prseseris Droctegangus abbas sacris liminibus pro- _s A principis patroeinio pollicelur; si-in timore Dei, et
tectQris tui beati apostolorum prinelpis* Petri, et Petri amore, quo mirifice affictcbanlur una cuin
rege, perseveraverint usque in finem. Pelrumpote-
nostris.obtutibusprsesentatus imposita sibi verba sa- staie sibi a Deo concessa peccata lric delere, et
iutationis ac sospitatis a, a Deosenatse atque aman- 3perire januam regni coelorum.
tissima. excellenliseruoe [exponens, vel simile quid] d Stephanus episcopus servus servorum Dei, viris
innumeras omnipolenti Deo lseti effecli gratias refc- gloriosis nostrisque filiis omnibus ducibus genlis *
reutes egimus, pelentes ejus divinam misericordiam, Francorum.
licet peccatores et indigni, ut pio sua le protegat Lseia gaudet sancta mater Ecclesia in provectu
pietate, excelleniissime fili, et multo amplius alque fidelium filiorum. Proplerea elsi corpore absentes,
perfectius suo timore tuum regnum confirmet, et spirilu vero pra_sentes, gloriosam prudenliam, atque
amore apostolico, quatenus et prsesenti vita longe dileciionem vestram, sublimissimi filii, ac si prsesen-
[Grets.,-longseva]Miciter fruaris, et ceternsebeatiiu- tialiter amplectentes, in osculo pacis, salutamus i»
dinis \Lainb., bealitudinis paradisi] consors, fructu Donrino dicentes : Benefac, Domine, bonis et reclis
•aposlolici amoris, eifici merearis; * eienim "J© corde (Ps. cxxiv). Quoniam fiduciam habemus quod
prsesens Droctegangus, fidelis tuus missus , j'uxta Deum timetis, et prolectorem vestrum beatum Pe-
quod notiis locutus fuil, congruum per eum tuse B ' trum, principem apostolorum, diligitis, et cum lota
sublimissimse bonilati in ore ponentes remisimus inenlis devolione pro «j'us perficienda ulilitate in
responsum, cui et inomnibus credere jubeas[Lflm6., noslra obsecraiione cooperatores et adjutores eritis,
luheas], quia in omnibus quse mandasti, CbriSto pro certo tenentes quod per cerlamen quod in ejus
cooperanle, salutaria tibi mandavimus, sed iniple sanctam Fcclesiam vestram spiritalem matrem fece-
Donrinicumdictum, sieut scriptum est :Quoniamqui ritis, ab ipso principe aposlolorum veslra dimittantur
perseveraveritusque in finem [Gent. add. hic], 1 salvus peccata, et pro capti [Lamb., ccepti] cursu laboris,
eiit c. Ex hoc enim cenluplum accipies, et vitam centuplum accipialis de manu Dei, et vitam possi- _
possidetiis selernam. Hocautempelimus, fili, utdum dealis sefernam e.
missos tuos ad nos remitlere jusseris, cum responsis Idcirco obsecramus, atque conjuramus vestram
hunc Joannem virum Teligiosum cum eis miltere ju- sapientissimam ctiaritatem per Deum, etperDomi-
beas; fidelis enim tuus est, et prudenter Teporlat num noslrum Jesum Christum, et diem futurum exa-
responsa. Bene vale. minis, in quo omnes pro nostiis facinoribus erimus
V. y2 reddituri rationem anle tribunal seterni Judicis,
71 ITEM EPISTOLA GENERALIS EJUSBEM ut nulla interponatur occasio, et [Lamb., ut] non
PAP.E, ^ ''sitis adjutores, ad otitinendumfilium nostrum a Deo
In qua conlinentur gratiarum acliones et ubernmm servalum Pippinum, exeellentissimum regem, pro
benedictiones.
Dom. Cod. Cai. cnron. periicienda ufilitate fautoris vestri tieati apostolorum
(An. 755, xi, 5.) sicul per proesentem Droctegangum,
A-LGCMENTOHI.—Eadem occasione oral Francorum principis Petri,
duces, ut sancli -Petri causam una cum rege , religiosum abbatem, ej'usque concomites direximus',
juxla conriituni per Droctegangum, suscipiant. quatenus vobis concurrentibus, dum nostra depre-
Coelestem remunerationem ipsius apostolorum caiio fuerit impleta, ipso principe apostolorum',cujus
a Matiillon. (Ann. lib. xxn, n. 70), Druclegangurn1 o Hinc patenl secreta consilia , quse Iuculentius
hunc missum, seu legalum regis, abbatem Gemeli- - explicantur in sequenti epislola. De Ecclesia scilicet
censem, non Gorziensem, ut Coinlius, fuisse putat. defendenda adversus Langobardos agitabatur.
Hisioriaui el ipsenarrat; mlssum videlicet a ponli- "Hochodiepiincipiumlitterarum quastiullasvocant
flce fidumhoutinem peregrini liabiiu,p_uiaullitleris, i Garnerius (in Append. ad lib. Diurh.) cauliones
aui vivsevocis oraculo significaret rcgi desiderium1 quasdam prsemitlit inscriptioni ponlificiarum epislo-
ponlificis in Franciam eundi, ut cum eo de Eeclesise' larum, quarum quinta opinionem eorum prsesefert,
necessitalibusoolloqueretur: statimque a iegetiene- qui ponlilices nomen suum postposuisseputant, cutii
ficiirecentis memore missum Dructegangum abbatem,> pra.cellentibuspersf.nis scriberent, cum inferioribus,
et tiaud ita mullo post Rodigangum episcopumjle-" n prceposuisse; quam tamen falsam esse conlendit, pro1
lensem, ei Autctianum ducem, qui pontificem comi-- u lalis exemplis a quinio ssecuload nonum. At exem-
larentur illuc euntem. Anle Metensis episcopi ett plum istud esl evidens. GCNN.
collegse advenlum daioe liilerse, ac secrela consilia1 e Opporluna seternse ejusdem mereedis promissic
erediia. Hisee haud exspectatis Pippinum alteros*> Francorum ducitius, opportunoe preces : nam Egin-
legatos misisse comprobat pontificis discessus Roma1 hartus in Vita-Caroli (cap. 6) de Pippini expeditione
die 14 Oclobr. (Anasl., in Vita Sleph. II). Elenimi Italicaita loquitur: « Quod-prius quidem et apatre
anno eodem antequam pontifex ad Francorum^regem1 ejus Steptiano papa supplicante cum magna difficul-
se verteret, tum Constanlinopoli opem qusesierat;. late susceptum est, quia quidam ex principibus
lum Optalum abbatem Cassinensem, et AtlonemI Francorum, cum quibus consultare solebat, adeo
Vulturnensem legalos miserat Aistulpho (Chron.; voluntaii ej'usrenisi sunt, ut se regern deserturos rio-
Volturn., Rer. Ital. tom. primo, part. n), nec nisii mumque redituros libera voce proclamarent. Sti-
exspestiinc sanioris menlis, inde auxilii, eo confugit,> sceptum tamen bellum est contra Aistulphum regem,
leste tiisloria omni. J -,
13Notanda inerces a pontifice Francis regibus pro- et fcelerrime completum. seu missorum princeps nominari
Legatorum
missa; non enim alia occurret in tillis ex hujus co- quandoque eonsuevit, ut infra essefactnm videtiimus:
dicis litteris. Timor Dei et amor Petri assidue inge- at socios etiam venisse cum Droctegango ex superiori
runtur regibus,perque tiujus patrocinium peecatorumII epistola patet; nam Joannem milti cum responsopon-
venia et pwemium celernum promillittir, mercess tifex oraveral.
t.£ciar_islanium invisa. ;
un i. .lARnT.TMifiNI OPP. PARS I. SECTIO III. 104
causa cst, largiente, vestra deleaniur peccata, et ut. A sioue sanctse suoe Eecleslse perfectius placealis, ut
habet poteslatem a Deo eoncessam, sicut claviger fidem, quam erga eumdem principem aposlolorum
regni coelorum, vobis aperial januam, et ad vitam colitis, adjulricem in omnibus habealis; oplavera-
introducat cslernam. Sed attendite, filii, et ad parti- mus quidem, prcccellentissimi filii, amptius prote-
cipandum hoc quod optavimus, sludiosiuselatioraie, Iando noslram locuiionem dilatare, sed quia pro
scienles quod si quis declinaverit in aliam parlem, ab multis ab iniquo Haislulfo regeLangobardoium no-
oeternsebeaiitudinis lioereditateerit alienus; scriptum bis ingestis Iribulaiionibus, cor noslrum omnino
quippe est : Qui perseveraverit usque in finem, hic [Lumb., ninrio] atteritur dolore, et tsedet spiritus
salvus'eril (Malth. x); diligentibus namque-Deum nosler, ide0|3 multorum sermonum prolixitale de-
omnia cooperantur in bonum 'Rom. viu). Bene va- cljnavimus, et unum, quod est uecessarium, excel-
lete. lentissimse Cliristianitati vesir.e innotescere studui-
VI. mus, aDeo prolecte [__,<.»»_•., proteclor), nosterque
73 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE spiritalis compater, ei vos dulcissimi filii, pro mer-
ADD0M-.UM PIPPINUM EEGEM, cede animarum vestrarum, quemadmodum miseii-
ET [Al. VEL] CAItOLUM ET CAROLOMANNUM, cors Deus nosler eoelilus victorias *otiis~largiri di-
Pro defensione sanctm Dei Ecclesim, quia Haistulfus B 1 gnatus [Lamb. add. est]; justitiam tieati Peiri, inquan
[Aislulfus] iirilum fecerat paclum quod cum eis tum potuistis, exigere studuistis, et per donalionis
fecerat, el suum sacramenium non conservaverat, paginam restituendum confirmavit tionilas vestra h.
sicut pollicitus eisdem regibus fuerat, elc.
Nunc aulem, siculi primitus Ctirislianitati vestrse
(An. Dom. 754, Cod. Car. vn, chron. 6.) de malitia ipsius impii regis ediximus, ecce jain
AUGUMENTUM. —Post rcditum ex Francia, Pippino et mendacium, et iniqua penersitas , atque ejus per-
filiis ejus tribus regibus dolenter nuntiat, eveuisse
ut prsedixerat, Aistulphum immemorem sacra- jurium declaratum est; antiquus quippe tiumani ge-
menti quo a Pippino adactus erat Ticini, donatio- neris hostis diabolus ejus perfiduin invasit cor, et
nem ati iis factam mliili habuisse. Orat ut sicuti quoe sub vinculo sacramenli affirmata sunt, irrita
sancli Petri eorum protectoris miraculo insignem faeeie visus esl, nec unius en.ni
de Langohardis victoriam reporiarunl, ita eidem- palnii ferrje -spa-
concessa acerrime vindicent. Nulli ex eorum ma-' tium tiealo Pelro sanctseque Dei Ecdesia., \el-reipu-
joribus regtri, et defensionis sanctoesedis, seu pa- blicse Romanorum reddere passus est; lanlo quippe
triciatus lionorem obtigisse. Fulradum et socios a die illo, a quo ab in\icem scparati sunms, nos af-
narraturos quoesancta sedes ferebal incommoda.
fligere ct in magna ignominia sanclam Dei Ecclc-
Domnis excellenlissimis filiis Pippino regi et no- siam habere conalus esl, quanio non possunt tiomi-
stro spiritali compalri, Carolo el Carolomanno ilem G ( num linguoe enarrare, quia eliam el ipsi lapides, si
regibus, ei utrisque patriciis Romanorum a, Slcpha- clici potest, tribulationem nosiram nugiio "Jg ulu-
nus papa. latu flerent, et ita nos visusest allligere, ul denuo
Dum regni vestri 74 nomen inler cseteras gen- in nobis innovata fuifesel infirmitas; nimis
namque
les erga sinceram fidcni beati Petri principis aposto- lugeo, excellentissimi filii, cur verba nostrse infelici-
lorum lucidissime fulserit, valde studendum est ut talis non audientes, mendacium plusquam -\eritatem
unde glorioriores cseteris genlibus in servilio beati credere voluisiis, illudenles vos ei irridentes: Unde
Petri vos omnes Christiani asserunt, inde onmipo- et sine affeetu [Lamb.,
effeciu] justitice beali Pelri,
tenli Domino, qui dat salutem regibus, pro defeu- ad proprium ovile et populum notiis eommissum-
a Compendium eorum omnium quoc acta fuerant gilic. ap. Baron. (754, n. 3
seqq.) et IbiPagius cum
in Francia, et quorum summam in admonitione al- suis AA. Et monachus Engolisni. hujusmodi certis-
ligi annalista Fuldensis ad an. 753 refert: quin simi palricialus videtur insciiis, dum ait: «Deinde
etiam quse sequenti anno sunt peracta. Ait enim : ipsum domnum Carolum elegerunt sibi in patricium
« Stephanus papa Romanus auxilium contra Haisiul- Romanorum. Deinde ele\averunt in lmperatorem. _
phum regem Longobardorum petens ad Pippinum in Hinc liquet reccniiores aquam tundere, duni lanta
Franciam venit : a quo honorifice exceplus, apud lamque incredibilia de hoc patriciatu congeruut: nJ
Parisios duos filios ej'us Carlmannuni et Carlum D 1 enim aliud erat quam deltnsio Rornanse Ecclesiae,
unxit in reges. J Unctio autem ista minime facta est quam luculentissime hisin lilleris expressam vide-
ante diem 28 merisis Jul. an. 754, ut annalistse et mus, et apud Carolum in divisione regnorum inter
alii auctores apud Pag. ^num. 9) testantur. Anle filios, quam Ludovicus Pius exscripsil. Comparalio
quam unctionem, ulrumque Pippim filium Sieplianus ipsa, qua utitur scripfor Vitte Adriani ap. Anaslas.
susceperat e sacro fonte, ut docet idemPag. (an. 755, dum Carolus Romosest exceptus : « Sicut mos est ad
n. 2) : ideirco tam hisce in lilteris quam in sequen- exarctium aut patriciuknexcipiendum, J ipsa inquam
libus compalrem Pippinum appellat. Prseterea et comparatio regis cuin patricio, regiam _u Francis
palrem et filios patricios, seu defensores Rom. Ec- dignitatem considerari patelacil, non palriciatum,
clesise instituerat, cujus rei testes sunt lilterse omnes quem conferre non erat pontiftcis, nec Romanorum,
hujus Codicis; aueiores Franci ejus sevi regiam lan- sed imperaioris. CEANJ
tum dignitatem exaggerant. Egintiarl. inVita Caroii, 1 Prsecipua rerum gesiarum in Francia est donatio
cap. 5 : «Pippinus aulem per auctorilalem Romani exarctiatus et Pentapalis dijilomate1Pippini, cui filii
ponlificis ex praefecto palalii rex constitutus. J An- subsciipseruni, firmala in regia viila Carisiaco, ho-
nales Francor. ap. Canis. ex recensione Basnngii, die Chieisi. Quoeut suum sor.iretur cffeclum, expe-
totn. U, parl. n, p. 49 : « DCGLIV ajjoslolicus Ste- diiio Itahca suscepta est a rege in Langobardos :
piianus confirmavit Pippinum unctioue sancta in re- lametsi eo in Franciam, pontifice Romam redeunli-
gem, et cum eo conjunxit duos filios dominum Caro- bus, quidquid pertrabtatum actumque erat^ eva-
,am, et Carlmannum in reges. J Hilduin. Areop.i- nuit. ID.
•iOS COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.— STEPHANI II EPIST. 106
sumus reversi. Omnes denique Christiani ita flrmiter __.quam ullerius vires credendi habere possit; sed ma-
eredebant, quod beatus Petrus, princeps apostoln- gis, cognito ejus iniquo ingenio, et iniqua voluntate,
rum, nunc per vestrum fortissimum tirachium suam ejus fraudaiitur{La!nb., fraudentur] insidioe,el quod
percepissel juslitiam, dum tam maximum ac prse^ semel beato Petro polliciti estis; et per donationem
fulgidum miraculum vestris felicisstinis temporibus vestram [ vestra ] manu firmatam , pro mercede
demonstravit, talemque vobis immensam viCloriam animoe vestrse, beato Petro reddere et contradere
Dominus Deus et Salvator Jesus Christus a per in- feslinate.
tercessiones sui principis apostolorum pro defen- Bealus denique Paulus apostolus ait : Mclius esl
sione sanctce suse Ecclesise largiri dignatus est J>; non voverequam posl ilotum non reddere e. Eteiiinr
sed tamen boni filii credenles eidem iniquo regi, nos omhes causas sanctse Dei Ecclesioe in veslrf'
quod per vinculum sacramenti pollicitus est, propria gremio commendavimus, et vos reddetis Deo.e
vestra voluniate per donalionis paginam beato Petro, bealo ?elro rationem in die tremendi judicii quo-
-sanclsequeDei Ecclesioe, et reiputilicse, civitates et modo decertaveritis pro causa ejusdem principis
loca restituenda coniirmastis; sed ille oblitus fidem apostolorum, ei restituendis ejus civitalitiuset locisf.
Chrislianam, et Deum, qui eum nasci proecepit, ir- Totiis denique, multis jam devolutis lcmporitius, tioc
rita, quse per sacramentum firmata sunt, facere B bonuai opu.s reservatum est, nt per vos exalletur
visus esl[ausus est]. Quapropter iniquilds [ejus] in Ecclesia, et suam princeps apostolqrum percipiat
verticemillius descendit(Ps. vn); patefactus quippe j"ustitiam. Nullus meruit de veslris pareniibus lale
est laqueus quem effodit, et in eo, pro suo man- praefulgidum munus, sed vos proeelegit et prsescivit
dato [Lamb., mendacio] etperjurio, incidit. Deus ante lempora a.terna, sicuti scrip.um esl :
Conjuro vos, filii excellentissimi el a Deo protecti, Quos prmscrivit et prmdestinavit, hos et vocavit;>M
per Dominum Deum nostrum, et sanctam ej'us glo- quos vocavih,iilos el justificavit (Rom. vm, 19). Vo-
riosam semperque virginem genitricem-Mariam, do- cati estis, j'uslitiam ipsi principi apostolorum sub ni-
minam nostram, omnesque virtutes ccelorum, et per ima feslinatione facere sludete, quia scriptum est :
tieatum Petrum principem apostolorum, qui 7@ ">os Fides ex operibus justificatnr (Jacob. n, 24) g. De
in reges unxit c, ut doleat votiis pro sancta Dei Ec- omnibus vero tribulationibus nostris, quas passi -su-
clesia, et juxta donafionem quam cidem protectori mus, vel denuo 77 patimur, Deo auxiliante, Fol-
vestro domino nostio tieato Petro offerre j"ussislis<", radus iilius, vester consiliarius, et ejus sociih, enar-
omnia reddere et contradere sanctse Dei Ecclesise rabunt [Lamb., enarrent ] vobis; et ita agite de
studeatis : et nequaquam j'am ipsius nequissimi rc- causa beati Pelri, ul et in hac Aita victores favente
gis, vel ejus judicium, seducluosa [seducloria] verba, u Bomino existatis, et in futuro, intercedente ipse
ei illusionis mandata [Lamb., mendacia] oredatis : principe apostolorum beato Petro, gaudia possidea-
ecce euirn pa lefactum est ejus mendacium, ut nequa- tis oeterna. Bene valete, excellentissimi filii.
a Via. Bar., a. 755, n. 24 el seq. e Hsec sententia est Ecclesiastse, c, v. Cur ergo
b In secunda append. ad conlinuat. Fredeg., ap. ascribituf sancto Paulo ? Quia pontiiex sensum spe-
Pagium (754, n. 8) legitur : «Hoeccernentes Franci, ctavit. Exstai aulem sensus I Tim. v, ubi viduse quoe.
non suis aaxiliis nec suis viribus litierare se puta- primam fidem irritam fecerUnt, damnationem habere
hant, sed Deum invocant, el beati Petri aposloli ad- aflirniantur. ID.
jutorium rogant. » Quare Dei timorem atque amo- I Nil frequentius hisce in epistolis aliisque illius
rem principis apostolorum, quem regi et ducibus ti> sevi monumentis, quam restituere, ac reddere, utii de
sinuabat pontifex, humanis viribus prseferendum exarchatu et Pentapoli agitur, quarum provinciarum
didiceruit prtina insigni victoria quam de Lango- neutra sanetse sedi paruerat. Duplici ex causa ila
bardis reportarunl. Ejusdem rei testis est auctor factum puta: 1° quia Langobardi eas invaserant,
Vilse Stephani apud Anaslas., et laudati _Annales r^stituerentque opus erat; 2° quia Pippinus illas do-
Francor. apud Canis.«Inierunt hellum, et Domino naverat sancto Petro, proindeque reddendse ipsi
auxiliante, tieatoque Petro apostolo interccdente. erant, ut de litleris ex. gr. dici solet, quas lametsi
Pippinus rex cum Francis victor exslitit. J Res lam haud dum is habuit ad quem scriploe sunt, tamen
fausiis auspiciis coepla Francorum amorem erga jx reddi eidem dicuntur. ID,.
apostolorum principem mirum in modum auxit; ita s Ubi fides sine operibus morlua dicilur, et mulla
ut Pippinus munera, thesauros, coeteraque omnia de j'ustificalione ex operibus recensenlur. ID.
tcrrena beati Pelri causse posthabuerit, etad Caro- II Quemadmodum Rodigango Metensi episcopo, et
lum ej'us filium quod attinet: « Ecclesia sandi Petri Autctiario duce hrissis regiis itineris sociis ususerat
aposloli per ilium non solum tuta ac defensa, sed Stephanus, Gum an. 755 exeunte in Franciam pro-
etiam suis opibus prce omnibus ecclesiis esset ornata feclus erat; ita seq. anno. comitibus Fulrado abbale
etditata.j ut tradit Egintiart. in Vita Caroli, c. 27, S. Quintini, sociisqueTicino Romam rediit. Annales
c Recle P. -Gouslantius (Prmf. n. 14) animad- Fuldenses et codex Anastas. ms. reginie Suec. inter so-
vertit quare pontifices olim vicarii Petri diceren- cios nominaut Hieronymum Pippini fratrem, dc quo
tur : « Romanorum, aiens, pontilicum proprium at- Mabillon. (Ann. Ben.ltb. xxi, n. 61):«Prseter Carolo-
que peculiare est beati Pelri, cujus et sedis et aucto- mannumel Pippinum, quosexRotrude, etGriphonem,
ritalis haeredessunt, vicarios nominari. Hinc et eis quem ex Sonecliilde conjugibussuscepit Carolus, filios
usuvenit, ut potestalis sibi creditsefunctioiies,judicia eliamhabuil.Bernardum,flieronymum ac Remigium,
scilicet, prhilegiorum concessiones, etc, huic apo- quosex illegilimo thoro progenitos plerique exisli-
stolo ascribant. J Quse allatis exemplis comprobat. Id mant Fulradum Hieron. ejusdem filium esse protiat
sihi voluit Slephanus-Pelro -ascribens quod ipse fe- GeorgiusexTheoduIphoAurelian.lib. n, cap.7 (AdBd-
cerat. Cms. not., tom. XII, p. 598). Hi litleras adPippinum
d Vid. hanc donatidnem apud Bar., loc. cit., n. 26 /on.
deferunt, propriisque oculis visa nunliant.
ci 27. ID.
' - * '
PATROL.XGVIII. i
107 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS 1. SKCTIOIII.I 108
vn. - _ _A Etenim dum vestris mellifluis otitutibus prsesentati
7g ITEM EXEMPLAREPIST. EJUSDEMPAP_E sumus, onmes causas principis apostolorum investris
ADDOUINGM PIPPINUM, CAROLU.I, manibus commendavimus^quoniam quidem, inspirall
ET C-_I_OLQ\lA.-.-<U_I
DILECIUM [AL, D1RECTU«]. aDeo, aurem pelitionlbus nostris aceommodaredi-
Jn qvo continttur quod Ilaistolfns [Lamb. , Haislul-
irfitum et gnali esjis, -et vos beato Pelro polliciii estis ejus
yhus] fecerat pactum juramentum, quod
iisdem regibus dejuslitia sancli Petri potlicitus fue- justitiam exigere, et defensionem sanclse Dei Eccle-
rat cum nimiis adjurationikus, ilerum postulans sia. procurare, et ut vere fideles Deo, pura mente,
adjutorium obtinerectintra eumdem. pro defensioneDei Eccjesise dimicandum properaslis.
(An. Dom. 754, Cod.Car. ix, chron. 7.) Sed omnipotens Dominus, qui conterit tiella ati ini-
AHGUME>,TU\I.— Paulopost superioreslitteras,Haist'il- lio, quisupertios humiliat, ethumiles exaltat,illico ju-
phi audacia exlra Tiiodum crevit. Quare his in slitiamheati Pelrivcslra_bonilati et omnibus ctiristia-
eamdem fere sententiam datis Wilhario episcopo nis demonstravit, et tale prsefulgidum miraculwn
ad eosdem tres reges, et patricios Rdmanorum, oslendit,
Pippinum deprecatur, ut in Italiam redeat perfi- eniminimiciDeiet qualeomninogloriosum cst referendum: illi
ciendo operU se p'0 Petri causa arduum in sanclseEcclesia., qui in suaferoci-
Franciam iter suscepisse : perfidum Aistulphum lateconfidebant,velocespedes habentes ad effunden-
prseter desoiationem ecclesiasticse totius ditionis, II dumsanguinem, super!tirevemnumerumpopuli vestri
sibi ipsi pontifici sacrilege insidiatum esse, eo-
rum interesse donationem propria manu sutiscri- irruerunt,etitapermahumtiealiPetriGmnipolensDo-
ptam vindicare. minus victoriam vobislargiri dignatus esl, ut illi,
* Domriisexcelienlissimis filiis Pippino regi et no- qui innumerabiles exisletiant, a paucis tiominibus-
stro spiritali compatri, seu Carolo et Carolomanno fuissent interempli, lethumiliati sunl ipsi inimici
item regibus, et ulrisquepatriciisRomanorum, Ste- beali Petri usque ad lerram; et ita timorem et tre-
morem in illis Dominus immisit per intercessiones
pbanus papa.
Proudi et saplentissinri Salomonis prophelica ita tieati Petri, ut ad nitiilum devenirent. Non gQ enim
fertur assertio : Nomen bonum super misericoidiam. gladius hominis, sedgladiusDeiestquipugnat; videns
Nonien quippe bonum est, fitiem quam quis pollicitus namque suam deceptipnem-iniquus Haistolptius rex
fueril, immaculalo corde et pura conscieniia custo- cum suisDeo [Lamb., SaDeo]deslructisjudicibus,per
dire et operibus implere. Nomen enim bonum est, tilandos sermoneselsuasiones, atque sacramenta illu-
totisviribus ad exaltalionem sancloe Dei Ecelesioo, serunt prudentiam veslram, et plus illis falsa dicen-
per quam el salus Chrislianorum existit, decertare. libus, quam nobis verifatem asserentibus, credidistis.
Bonum eniminter omnes genies de^votiis exiit no- ^. Magnonamque dolore et tristilia, excellentissimi
men, si operitius fuisset impletum. Redemplor nam- filii, cor noslrum repletum est. Cur miuime bonitas
que noster misericors ct multum miseralor Dominus, vestra nos audirevoluil[La.)..-., Gent., renuit]? Omrria
illis propitiator existit, quos oinninolota menti. tiite- denique, quseper Dei jussionem vobis locuti su-
mus veraciter edixinius: et j'am patefacta sunt, ut
griiate fideles, et -defensoressanclceEcclesise cogno-
verit. Qualis remuneralio aut merces sub cceloexi- facta ipsa demonstrarit; elenimsicut primitusChri-
slimanda et cosecpiandaest ad eam [Gent., ea] quce stianitati veslrse ediximus, iniquus Haislolphus rex,
79 pro defensioneDei Ecclesla. el domus beali Pelri ingresso in ejus perfido corde diabolo, omnia quse
est rependenda ? Ideonamque excellentissimam et a per sacramentum beato Petro, per noslros missos
Deo protectam bonilatem vestram super lurbas po- restiluenda promisit, irrita fecit, et nec unius palmi
pulorum et mullarum gentium idem Rex regum et terrse spatium beatoj Petro reddere voluit. A die
Dominus dominanfium salvos vos inslituil, ut per illo, a quo melliflua bonitate veslra separati sumus,
vos sancta Dei Ecclesia exaltetur; potueral namqtte tantumnoS aflligereettribulare visus est [Lamb., ni-
^liomodoulilliplacilumfuissel, sanctamsuam vindi- sus est], quantum non potest os tiominis enarrare; in
careEcclesiam,el justiiiamsui principis aposlolorum magna namque despeclione sanctamDei Ecclesiam.
exigere, sedqulan.enlem et conscientiam ves._am a u et. nostram tiumilitatem, I
et veslros missos hatiere
Deo profecte [Lamb., prolecte], spiritalis compatcr, visus esl, quia etiam etadnostrampropnamahimam
etdulcissimi lilii, protiare voluit, ideonostrara iafe- auferendammala ejus'imperalio el sutimissio facla
licilatem ad vos venire pra_cepit. Tradidimus enim est. Quid mtilla dicimus? tanlum nos tribulavit,
eorpus et animam noslram in magnis laboribus quia eliam, si dici polest, et ipsi lapides pro notiis
viam [Id., in lam] spaliosam et longinquam provin- flerent, tamen omnh vester consiliarius Fulradus
ciam, yalde fisi in vestra fide, per Dei nutum, iltitc prsestiyter et ahtias, una cum suis sociis, si Deum
profecli sumus, affiicli in nive et frigore, sestu et prseoculistiatient,omniavobis enarrare possunt. Non
aquarum inundatione, atque validis fluminibus et enim, quia jam reddere, utconstituil, propria beafi
airocisshnis monlibus seu diversis pcriculis b. Petri voluit, sed etiam seameras [_3ar.et Lamb., sca-
» Hsecprima esl ex hujus pontificis epistolis,quas Langobardica ssevilies expressit.
Magdeburgenses, et card. Bar. norunt. Non auiem bInY. Stepti. ap. Aiiast. gravi morbotentatus dici-
«pectat ad ann. 755 quo Baron. eam recilat (num.2), lur, acmiraculo sanatiis. Baron. ex Areopagiticis ap.
'sed cum Cointio et Pagio ad praecedentem annum Hilduinum, pontificis diploma recital, miraculi ejus
exeuntem relrahenda : ejusdem quippe sententiseest teslem (754, n. 5). Annalistserem silenl. Pagius Ba-
^c prsecedens, quam paulo posl missorum discessum ronio adtia.ret (Eod, an. n. 5).
i09 COD. DIPL. — MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS. — *STEPHA3SI II EPIST. HO
maras], atque deprsedationeSseu devastationes in ci- "_.mus, ulri nulla est Ingeniosa excusalio, velociteret,
vitatitius et locis beati Petri facere sua impera- sine ullo impedimento, quod tieaio Pelro promisi-
tionenec cessavit, nec cessat « : oblitus quippe est slis per donationem vestram, civilates et Ioca atque
JDeum, qui fecit eum,'"et fldem Christianam trans- omnes obsides et captivos heato Pelro reddite, vel
gressus fist, quomodo ulterius credendus est sive omnia quse ipsa donatio conlinet; quia ideo vos Do-
ipse, sivetrius consenlanei,-qui in tanta Dei myste- minus per humilitatem meam, mediante beato Pe-
rii sacramenta prsebuerunt et noluerunt observare ? tro, unxit in reges, ut per vos sancla sua exaltetur
gj, Vere enim omnia vobis prsediximus de ej'usdcm Ecclesia, et princepsapostolorum suamjuslitiam sus-
impii regis mendacio et falsitate; et, quemadmodum cipiat.
dixhnus, mamfesta [Lamb., Gent., manifesiata] sunt Magnum-desiderium in nostro corde tiabebamus
vobis, et perjurium ejus declaratum est. vestros mellifluos vultus aspicere, et de vestrse j"u-
Pro quo peto vos, excellenlissimi et a Deo pro- curiditatis Isetitia gaudere, juxta quod sapienlissimus
tecti filii, et nimis obsecro, doleat vobis pro sancta ait Salomon, per vicos el plateas qumsivi quem di-
Dei Ecclesia et beati Petri causa, et quoeper dona- lexit anima mea (Cant. m); el cerle, quos dileximus
tionem bealo Petro offerendum promisistis, -ei pos- per Dei j'ussionem invenimus, el quos desideravi-
sidendum contradere detieatis ; memenlote, et sem- " mus amplexi sumus, pro quo diffusa est super vos
per in vestris proecordiis firmiter tenete, quqd pro- benedictio et gralia.beati Petri, ut Domini fuit pro-
misislis eidem janitori regni coelorum»Nullajam vos visio ; quod nullus de vestris parentibus meruit,
seducal suasio aut acceplilatio; considerale quam suscipere vos suscepistis, et princeps aposlolorum,
forlis existit exaclor idem princeps aposlolorum prse cseteris regibus et genlibus vos suos peculiares"
beatus Petrus ; videte omnia quoe ei promisistis et faciens, omnes suas causas vobis commisit, et yos
per'donationem offerendurn polliciti eslis, contra- reddetis ralionem Deo, quomodo pro juslilia ipsius
dere festinate, ut non lugealis in oeternum, et con- janitoris regni regnorum [Lamb., Gent., coelorum]
demnati maneatis in futura vila. Vita enim tiujus decerlaveritis ; cunctus namque nosler populus rei-
mundi brevis est, et sicut umbra declinat, et sicut putilicse Romanorum, magno dolore et amarissimis
veslimentum inveterascit. Iliam vitam a_ternam, lacrymis una nobiseum tribulantur, pro eo, dum ad
quam vobis beatus Petrus pro sua causa et justitia lam, longam et spaliosam provinciam properavimus,
promisit, tota mente et integro corde quserite. De- et prse fatigio validi [Lamb., invalidi] itineris, caro
certate bonum opus quod coepislis, et quse.per do- nostra minuata est; sic vacui et infructuosi sine
nalionem manu vestra confirmastis,protectori vestro „ effectu justitise reversi sumus ; altamen nos infeli-
beato Petro reddere feslinale, quoniam scriptum ces juxta Dominicum proeceptum egimus, et omnes
•est: Mclius est non wvere, quam vovere et votum causas beati Petri vohis commendavimus, et vobis
non reddere (Eccle. v). Sciatis enim quia sicut clriro- pertinet hoc sive ad peccalum, sive ad mercedem.
~graphum, veslram donationem princeps apostolorum Nam et omnes gentes ita firmiter lenebant, quod
firnriter tenet, et necesse est ut ipsum chirogra- tieatus Petrus nunc per vestrum fortissimum bra-
phum expleatis h, ne dum justus j'udex ad judican- chium suam percepissel justitiam, et factum non
dum vh.os et mortuos el sseculum per ignem adve- est, et in magno cordis slupore de hoc omnes eve-
nerit. in futuro judicio idem princeps apostolorum nerunt.
idem chti'ographum demonstrans nullam tiatiere fir- Sed peto excellentissimam "honitatem vestram, ul
mitatem, dislrictas cum eo faciatis rationes; sed vituperium hoc agentibus auferatis , el omnibus
magis explele quod promisistis velociter, ut iterum fidemvestram operibus ostendite, eo quod fides, ut
vitam seternam, quam ab ipso principe apostolorum scripium est, sine operibus otiosa est; gg cum qua
promissam habetjs, possidealis. enim fiducia aut fonitudine ad expugnandos inimi-
Conjuro vos, excellentissimi et aDeoprolecti filii, cos vestros.pergerepotestis, sij"ustitiam beatiPetri,
"per Deum omnipolentem, qui continet omnia sua Q ut promisistis etiniiiastis, non perfeceritis ? Si enim
potenlia, et per sanctam ejus matrem gloriosam ut coepistis operibus adimpleveritis, eritis semper
semper virginem Mariam, dominam nostram, atque victores et fortissimi super vestros inimicos, et prse-
per virtutes ccelorum, et per bealos principes apo- sens regnumper multorum annorum spatia cum bona
stolorum @g Pelrum et Paulum, atque per tre- possidebilis fama, et viiam percipietis selernam.
mendum judicii diem, ubi omnes conslricte ad red- Tanfo operic direximus ad vos Wiltiarium a reve-
<lendum de nostris factis Tationem jissistere habe- rendissimum et sanctissiriium fratrem, et coepisco-
a Si scamarse, seu deprsedaliones, quod idem est ° Larnb., Gent., Tamen opere; Teng. correxit
Dticangio, fiebanl in civitaiibus et locis sancti Pe- Tanlopere.
tri, aniequam unius palmi terrm spalium, ex Pippi- d Episcopum Numentanum, qui Stephanum cum
niana' donatione sancta sedes acciperet, nonne ine- Georgio episcopo Ostiensi, presbytens et diaconis
plit, qui Romae ejusque ducatus largitorem quse- cardinalibus, aliisque comilibus seculus erat in Fran-
ril? ciam (Anastas. in Steph. II,, sect. 241). Erat tum
h Testimonium validius atque illustrius factoe do- Nomentum episcopalis civitas, licet non lanti nonii-
nationis an. 754 ac propria Pippini et filiorum manu nis quanti fuerat in Rom. rep. Nunc oppidulum
confirmatse, necnon Romam delalse ab ipso ponli- vulgo Lamentana. •
fice, desiderari non potest.
Wi B. CAROLtMAGNIOPP. PARS T. SECTIO III. 112
pumfGe.if. add. no.lrum]et fidelem, qui vobis omnia A dies angustise, prsesio sunt dies fletus et amariludi-
de noslra tribuialioneet catlsabeatiPelriproprioore nis: quoniam quod timehamus a Langobardis eve-
cnarret, cui in omnibus credere jtiibeatis[Lumb., lu- nit. Pro quo angusliali,' afflicti, et ex omni-circum-
beatis], et exitum bonum in causa beati Petri po- quaque parte circumdati, ab eorum nequissimo Hai-
nere. Incolumem excellentiam vestram gratia su^ stulfo rege et gente-, cum Propheta Dominum de-
perna custodiat. Bene valete. precantes dieimus x-Adjuvano»,Deus,salutaris nosler,
VIII. et propter honorem noministui libera nos, etc. (PsaL
g& ITEMEPISTOLAEJUSDEMPAP.-E LXXVIII).El' rursum : Apprehendearma et scutum, et
ADDO\l\U\IREGEM PIPPINUSI,ET CAROLUM VCLCARO- exsurge in adjutorium jioslrum (Psal. xxxiv). Ecce
LOMANNUM, SEUOM-M GENERALITATI. enim cognitum habefis, quomodo pacis fosdera a
In nomine ipsius papm comprehensa pro desolatione prsefalo impio Haistulfo rege et omni gente dissipata
ctdevastationesanctwDeiEcclesiweturbis Romanm
- per Georgiumepiscopum,et Warneharium abbatem, sunt, et qualiter nihil juxla ut constituit etper vin-
el [Al., seu] Tlwmaricumcomitemmissosipsius apo- culum sacramenti confirmatum est, valuimus impe-
stolici directa, postulando nimis cum adjuralioni- trare, et jam c in ipsis Januariarum Kalendis cun-
bus adjutorium conlra Langobafdos. cfus ejusdem Langojbardorum exercitus Tuscisepar-
(An. Dom. 755, Cod. Car. iv, chron. 8.) » titius , in hanc civitatein Romanam
— coinuiixerun., ei
AUGUMENTUM.Rebus pene ad incitas redactis, resederunt juxta portam tieati Petri, atque tieali Pan-
Urtie quinto et ppinquagesimo jam die obsessio-
ne n ferente, pontifex, saerum collegiuro, duces, cratii, et Portuensem ; jipse vero Haislulfus cum aliis
comites, primoresque omnes Romani, ad duces, exercititiusconjunxit ex alia parte, et sua fixit tenlo-
comites et priniores Francisemcestitia plenastiant riajuxta portam Salariam et cseteras portas ;-et sse-
litteras, et plura coram referenda committunt apo- pius nobis direxit: Aperite niilri porlam Salariam,
slolicis uiissis Georgio episcopo, Thomarico et el
Comitse mari in Franciam euntibus cum Warne- ingrediar civilatem, [et fradite mihi pon.ilicem ve-
tiario misso regio, Langobardorum et Benevenla- strum, et palientiam ago in vobis; si minus, ne
.norum prope obsessam urbem stationes, direplio- muros evertens, uno
nes , sacrilegia, monachorum csedes, sacrarum deam yos gladio interficiam , et vi-
virginum stupra , immanitales cseteras miseran- quis vos 'eruere possil de manibus meis.
dum in modum enumerant. Narniam nuper sanctse Sed et Beneventani dmnes generaliter in hanc Ro-
sedi reslitulam a Pippino, iterum illi ereptam; in- manam urbem.eonjungen.es, resederunt juxta por-
sullaiioncs otisessorutn Roiuanis auxilio Franco- tam beati Joannis, et
rum ffetis ; Warneliarium diu nocluque armatum bjeaii Pauli apostoti, et cseteras-
moeiria midique lutatum e.se; a tania oppressione istius Romanse urbis portas, et omnia estra urbem
tjuanlocius cripi enixe petunt. prsedia longe lateque ferro et igne consumpserunt,
^
a Domnis excellentissimisPippino,Carolo et Caro- domos omnes comburenles pene ad fundamenta de-
lomanno, tribus regibus, et nostrisRomanorum [Ba- slruxerunt, @@ecclesias Dei incenderunl, et sacra-
ron., Romanis] patricils ; seu omnibus episcopis, ab- tissimas sanctorum imagines in ignem proj'ieientes,
hatibus, presbyleris, et monachis, seu gloriosis duci- suis gladiis consumpserunl, ei munera sancta, id"
tius, comitibus, vel cunclo exercitui regni et pro- est corpus Domini nosfri Jesu Christi, in suis conta-
vincise Francorum, Slephanus papa, et omnes epi- minatis vasibus, quos fplles ôcant, miserunt, el cibo
scopi, presbyteri, diacones, seu duces, carthularii, carnium copioso saturali, coinedebant cadem mu-
comites, tribuni, et universus populus et exercitus nera; velamina altarium i ecclesiaram Dei vel omnia
Romanorum, omnes in aifliclione positi h. ornamenta, quod nimis crudele etiam dici est, aufe-
Quanta luctuosa et amarissima tristitia circum- rentes in propriis utilitalibus usi sunt; servos Dei
vallati, quantaque anxietate. alque angustia coar- monachos, qui pro otficio divino in monasteriis
ctati simus, et quantas, crebrescentibus 85 conti- morabantur, plagis maximis lundentes, plures lania-
nuis malis, oculi noslri deslillantes profundant la- verunl, et sanctimoniales feminas atque reclusas,
crymas, credimus quod et ipsa omnium element®- quseab infantia et pubertatis tempore pro Dei amore
rum figmenta [Bar. et Gent., segmenla] enarrent. D sese clausurse tradiderunt, abstrahentes cum niaena
Quis enim harum tribulationum conspector non lu- crudelitate polluerunt d; qui etiam et in ipsa conta-
geat ? Quis auditor harum nohis inhaerentium cala- minatione alias interficere visi sunt, et omnesdomos
mitalum non ululet? Quamobrem cujusdam bona. cultas beali J?etri igni combusserunt, vel omnium
mulieris, Susannse pudicse, verba loquimur: Angu- Romanorum, ut diclurii est, domoscomhurentes ex-
stim nobis undique, et quid agamus ignoramus (Da- tra urbem funditus destruxerunt, et omnia peculia
niel, xm). 0 Chrislianissimi, ecce venerunt nobis abslulerunt, et vrneas fere ad radices abscideruiit,
a Exstat apudBar. t. IX, an. 755,elCent. 8, cap. 10. Mansius in seq. annum obsessionemrejicit probabili
b Novum ecclesiastioi principatus argumentum : potius quam certa de causa.
c Lamb. et Gent. : impetrare, et jam quia nullum
perinde enim Romse erant duces et comiles atque in
Francia. Hanc el sextam epistolam Cod. Car. quinto augmentumnobis factttm est, etjam...
et quinquagesimodie post coeptamobsidionem"Urbis, d-Quihucusquelegeril, Langobardos ejus seri haud
seu 24 Fehruarii an. 755 datas esse se ipsseprodunt. absimiles ab eorum majoribus sancti Gregorii aetate
Baron., cui adlioeretMuratorius, Januarias Kalendas plane intelligit. Menlitur igitur nuperus scriplor tam
in Junias convertit, contra fidem codicis ; et Pagius, sancte de iis sacrilegis senliens, quod eorum aliquis;
nisi meridum irrepsit, earum ordinem invertit, , ul tiaud dubie rex Liiilprandus, religione aliqua se
quartse Iribuens quod debetur sextse. Censor Pagij _nonsemel affectunj ostenderit.
113 COt). DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS. — STEPIIANTII EPIST. US
et messes conterentes, omnino devorarunt: et ne- A vestras ad exaudiendas preces, et ne avertal faciem
que domuisanctse nostrse Ecclesise; neque cuiquam suam a vobis in illo futuro examinis die, quando
in hac Romana urhe commoranli «pes remansit vi- cuin beato Petro et cceleris suis apostolis adj'udican-
vendi: quia, ut dictum est, omnia ferro el igne con- dum sederit omnem ordinem omnemque polestalem
sumpserunt, et multos homines interfecerunt. Sed liumanam SS el sseculum per ignem^ uicatufque
ct copiosam familiam beati Petri, et omnium Ro- [Gent. add. vobis], qnod avertal Divinitas : Nescio
manorum, tam viros quamque mulieres, jugulave- vos (Matth. xxv), quia hon auxiliali eslls Dei Ecelc-
runt, et alios plures captivos duxerunt. Nam et in- sise, et defendere nrinime procurastis cjus periclitan-
Rocenlesinfanlulos a mariiillismatrum suarum sepa- tem peeuliarem populum.
rantes, ipsasque vi polluentes interemerunt-ipsi impii Audite nos, dilectissimi, audile nos, et suhveiiite
•Langobardi; et tanla mala in hac Romana provin- *nohis. Ecce adesttempus salvandi hos; salvate nos,
cia fecerunl, quanla certe nec paganse gentes ali- antcquam pereamus, Chrislianissimi; omnes etenim
quando perpelratse sunt. Quia etiam (si dici potesl) genles, quse circumquaque sunt positse, ct ad ve-
et ipsi lapides nostras desolationes videntes, ululant stram, per Dei polentiam, Francorum foriissimam
nobiscum. Quinquaginta el quinque dies tianc affli- gentem refugium fecerunf, salvse ractse sunt; ct si
ctam Romanam civitatem otisidentes, et ex omni B omnibus auxilium imperlire non differelis, multo
parfe circumdantes, praslia fortissima die noctuque amplius sanclam Dei Ecclesiam, et ej'us popuhtm de
eum pessimo furore incessanler cum diversis machi- inimicorum impugnalione detiueratis liberare. Cou-
ms et ^dinvenlionitius plurimis contra nos ad muros; siderale, dilectissimi,- et omnino percogiiate, per
isfius Romanseurtiis §7 commiserunt, ut susepote-'' Deiim vivum vos conjuro, quoniam post Deum et
slati, quod avertat Dhinitas, sutijiciens, omnes unoi ejus principem apostolorum, noslrse omnium Roma-
jjladio idem inimicus Haistulfus interimeret. Ita enim; norum animoe in votiis pendent, et si perire, quod
cummagno furoreexprobrantesnos asserebant: Ecce; absit, contigeril, pensate in cujus animam respiciat
<ircumdati estis a nobis; veniant nunc Franci, et ad peccatum. "Cerle enim omnino credite, Christia-
eruant vos de niariilms noslris. Nam el civilatemi nissimi, si nobis aliqua eveneril calamilas, quod ab-
Narniensem <juani beato Petro concessistis ttbslule- sil, periclitandi, vos dc omnibus ante tritiunal Dei
runt, el aliquas civitates nostras coniprehenderunl;I eritis reddituri raiionem; sed magis, dilectissinri
quamobrem constricti rix potuimus marino itlnere. nobis, agite et liberate post Deum in \obis confu-
iirsesentes nostras lilleras et missum ad vestram, gientes. ut fructum bonum afferentes-in fuluri ex-
Cliristianitatem dirigere, -quasct cum magnis lacry-. .- aminis die mereamini dicere : Domine noslcr prin-
mis scripsimus a- •^ ceps aposlolorum tieate Petre, ecce nos clientuli tui,
Unde, dilectissimi notiis, peto vos , et lanquami cursum coiisummarites, fidem servantes litii, Eccle-
proesentialilerassistens cum diVinismysteriis conjuro> siam Dei a superna clemenlia tibi commendalam de
coram Deo vivo et vero, et ejus principe aposto- manibus persequentium defendentcs liberavimus, et
lorum beato Petro, ut sub niinia festinatione no- assisteutes immaculali coram te, offeiimus libi pue-
tiis subveniatis, ne pereamus h. Non nos derelin- ros, quos nobis eommisisli de manibus hjimicorum
quatis, sic non vos derelinquat Dominus in om- eruendos, hospites [Lamb., sospites] atque incolumes
nibus veslris actibus. Nori nos spernalis, sic nonl jexistentes. Tunc et in prsesenli vita et in futuro sse-
vos spernat Dominus ejus ur.ocan.es polenliani. Ne3 culo coeleslium prsemiorum gaudia adipisci merea-
elongetis a notiis auxilium veslrum, Chrislianissimi,, mini, audientes paternam desideratiilemvocem illaui
sic non elongel Dominus auxilium suum a vobis, dumi inquientis : Venite, benedicliPalris mei, percipile
ingressi fueriiis contra inimicos vestros ad dimican- regnum quod vobis prmparatum est ab origine
dum. Adjuvale nos sub magna velocitate, dilectis- inundi.
simi nobis; occurrile, occurrile, et subvenite nobis,t Quare direximus prsesenteip Tiostrum missum
antequam gladius inhnicorum ad cor nostrum per-. _-i Georgium reverendissimum ac sanctissimuin fratrem
tingat. Pelo vos ne pereamus". Ne quando dicantt et coepiscopum nostrum; atque Warnetiarium c re-
gentes quse in cuncto orbe terrarum sunl: Cbi est;t ligiosuin abtiatem missum vestrum, et g«J Thoma-
fiducia Romanorum, quam post Dominum in regi- i- riCumcomitem [Lamb., Gent., et Comilam], magnifi-
bus et-in gente Francorum habebant? Non nos per- cos eosdem nostros missos, qui vobis omnes nostros
mitlalis perire, et ne differatis nobis ad solatia dan-i- dolores et cunctas desolationes, quas a LangobarJo-
dum, nec a ves.ro separetis auxilio; non sitis alicni li rum gente et eorum proiervo rege passi sumus et as-
a regno Dei, et ne obduret Dominus aurem suam n .sidue palimur, vobis subtili enarratioue quse pro-
a Hinc palet datas litteras obsidionis tempore. .. rum commisimusanimas. GEXT.
Non esl igitur, quid Pagius Anaslasium arguai, quasi si <^Warnerium appellat Mabillonius (AnnaL 23.
Stephani litteris adversetur, dum trimestrem fuisse
;e num. 14). Nil aulem aliud novit, prseter ea quse his
obsessionemmemorat (A. 755, num. 4). Sequentes ss liiieris et apud Anasiasium didicit, cui etiam War-
duse epistolce, prsesertim quse ipsius Petri nomine e nerii noinen acceptum referl; ifa enim occurrit in
conscripta est, rem magis magisque comprobant:: edilis, Warnario et Vnatio legenfibus mss. codici-
eas consule.
h Hseciu manuscripto sequuntur : Cum post Do- tius. De vioiato per eumdem jure geniiimi non lace--
retur nosfro se\o.
mii.um m manibus vestris nostras pmnium Romano- i-
flB B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO Itf. 116
priis oculis viderunt, viva voce edicere detieant; A.menia] enarrent. Quismimliarumtribulationum eon-
quibus et in omnibus tanquam nobismelipsis credere spector non lugeat? Quis auditor tiarum îobis inhse-
jubeatis \lamb. hic et iilfra, lubeatis], et noslram rentium calamitatum nonululet ?Quamobremcuj usdam
liberalionem nimis festinanterprocurare; etconjuro bonse mulieris Susannce pudieitioe [Al. add. clarse]
vos per Deum vivum, ut nequaquam amplius discre- verba loquimur : Anguslim nobis undique, et quid
datis noslras afflicliones et neglectum ponatis ad agamus ignoramus (Dan. 5in)_. 0 filii excellenlissimi
liberandum nos. Ne, quod atisil, si amplius credere et Chrislianissimi, utinam omnipotens rerum creator
distuleritis, et neglexerilis nos eruendum, nobis, Dominus, quemadmodum priscis temporibus Habacuc
quod avertat Divinitas, irruat calamitas pereundi, et illum prophetam ad refocillandum et consolandum
vobis pcrtineat ad magnum detrimenlum et pecca- Danielemprsecipuumpjrophelam abstrusum in leonum
tum, atque condemnationem in prsesenli et seterna •lacu, repentino volafu apportatum ab angelo miserat;
vita, quia vobis animas OBinium noslrorum Roma- iia et nunc, si dici poiest, ejus miser.cordissimalon-
norum tradidimus : sed magis magisque vos, ut prse- ganimitas a Deo servalam excellenlianr tuam, vel
fatum est, conjuramus, per Palrem, et Filium, et unius tiorsemomento prossentem fecisset ad contem-
Spiritum sanclum, Trinitatem indivisam, ut nostras plandas aerumnosas el 91 lugutires augustias et
tribulaiiones, et anguslias, alque dolores, et desola- B trjbulaliones, quasi_nmaniteraLaiigobardorun_.gente
tiones, credere sine qualibet amtiiguitatejubeatis, et et eorum nefando rege palimur. Ecce venerunt nobis
nobis propler Deum subvenire, et ad liberandum dies anguslia., pra_sto sunt dies fletus et amariludfc
nos de manibus Langobardorum iirimicorum nostro- nis, dies anxielatis et gemitus doloris, quoniam quod
rum nimis festinanler occurrere jubeatis, ut fructum timetiamus evenit, et quod verebamur accidit? Pro
afferentes copiosum, vitam seternam, inlercedente quo angusliali, afflicti, atque oppressi, et ex omni
beato Petro, perfrui mereamini. Prsefatus vero War- circumquaque parie cifcumdati ab eorum nequissimo
netiarius pro amore beati Pelri loricam se induens, Haistulfo rcge, et eorum Langobardorumêrits, pro-
per muros istius afllictoe Romanse civitatis, vigilabal fusis lacrymis percussoque peclore cum propheta
die nocluque, et pro nosira omnium Romanorum Bominum deprecantes dieimus: Adjuva nos, Deus,
defensione atque liberatione, ut bonus altileta salutaris noster, et propter Iwnorem nominis tui
Chrisli, decenavit totis suis cum viribus. Bene va- libera nos (Ps. LXXVIII). El rursum: Apprehende arnm
lete. et sculum, et exsurge in adjutorium noslrum. Domine,
IX. judica nocentes nos, <et expugna Jmpugnantes nos
@® ITEMEPISTOLA STEPHANIPAP_E (Ps. xxxiv). Etenim ssepiustionitati luse innotescere
ADDOM5UM PIPPINUM " videmur, licet noslras tribulationes, lamen et nunc
REGEM,
Specialiier el singillalim pro defensione sancfm Dei luctu et gemitu referendum malorum pericida, qua>
Ecclesia; directa, ut in superiore ejusdem conlinelur ab eodem protervo rege passi sumus el ejus gente
epistola,adjuloriumvblensoblinerecontraLangobar- magno cogente periculo, significan-
dos, per Georgium et Warneharium similiter di- Langobardorum,
dum slatuimus [Lamb.[ Gent~,studuimus].
r-ecla.
chron. Jam credimus, Clirislianissime^t excellentissime
[An. Dom. 755, Cod. Cai: vi, 9.]
san- fili, et spiritalis compater, omnia notiilitati tuse esse
ARGUMENTUM. —Iisdem fere verbis conceplas,
guineisque scriptas lacrynris liltewis ad Pippinum cognita, quomodo pacis fosdera ati inipio Haistulfo
dat pontifex iisdem niissis. A prsesenti-jcalamitate, rege, et ejus genle dissipata sunt, et qualiter nitiil
ne major aliqua superveniat, cujus rationern repe- j'uxta ul conslituit et.per vinculum sacramenti con-
fat Deus, salvari orat. Warnetiarii constanliam,
firmalum est, valuimus impetrare, etiam quia nulluni
animosque ingentes laudat in defensione Crbis.
_Eterni prsemii lenocinio eum movere studet. augmenlum nobis factum csth, potius aulem post
a Domno excellentissimo filio, et noslro spiritali desolationem totius no slrseprovincise c; et plura ho-
compatri Pippino regi Francorum el patricio Roma- niicidia ab eadem gente perpetrala, eliam quod cum
norum, Stephanus papa. magnis lacrymis, et dolpre cordis dicimus, agnoscas,
Quanta luctuosa_el amarissima trislitia circumval- excellentissime fili, et spiritalis compater, in ipsis
lati, quantaque anxielate atque angustia coarctati Januariarurn Kalend. cunctus ej'usdem Haislulfi Lan-
simiis, et quantas crebrescenlibus continuis malis gotiardormn regis exercitus e Tuscise parlibusinhanc
oculi nostri distillantes profundanl lacrymas, credi- civitatem Romanam conjunxerunt, Qg» et resede-
mus quodelipsaomniumelementorumfigmenta [seg- runt juxta porlam [Lamb. et Gent. add. beati Petri
a Eadem infelieissima occasione alteram uni Pip- var. lect. prsetermisit: hic vero, quia eadem Greise-
pino epistolam per eosdem legatos misit. Baronio ac i'us non silet, necessario admisit. Cum inscriptione
Magdebufgensibus videtur fuisseignota;nisi foriesi- Ravemiate apud Papir. Masson..... n, Pagium 755,
militudo maxima deserendam suasit. Annalista Italus miiB. 6, aliosque recetiiiores celetiri, conferantur":
{Rer. Ital. tom. 111,-part.«, pag. 75) quoecunquesi- Pippinuspius primus amplificandce Ecclcsia.riam ape-
milia invenit, omisit, cseteia edidit. ruTtfnulla haud dubiefides adlribebltur Romanum
h Si nullum augmentum notiis factum est, non ducatum donaiionibus adjiclenti.
igiturditio temporalisaPippino iniiium sumpsit. Nota c Qusenam erat tota hcecnostra provincia ? Certe
(piod'pauca isia epist. 4, al. 8, omiltuntur in editio- nitiil aliud quam Romanus ducatus, ctijus caput
ne Gretseri, tameisi legantur in ms. Annalisla Italus Roma. -
Lambeciana editione usus, qu__iisdem non •caret, in
117 COD. DIPL. — MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS. — STEPHANI II EPIST. 1_8
apostoli, aique portam] sancti Pancratiiêt Portuen- .h. prseha fortissimadie nocluquecum pessiniofurore in-
sem. Ipse vero Haistulfus cum aliis exercitibus cpn- cessanter conlra nos ad muros istius Rornana. urbis
junxit ex alia parte, et sua fixit tenloria juxta por- commiserunt, el non deficiebant impugnantes nos, u_
lam Salariam et cseteras portas, et nobis direxit susepotestati, quodavertatDivinitas, subjiciensomnes
dicens; Aperile mihi portam Salariam, etingrediar uno gladio .idem iniquus Haistulptius interimeret.
civitatem, et tradite mihi pontificem vestrum, et ha- Ita-enim [Lamb. add. cum magno furore] cxprobran-
betio in vobls compassionem.Alioquin muros subver- tes nobis asserebant: Ecce circumdati estis •!nobis,
lens, uno vos gladio interficiam, et videam quis vos et non effugielismanus nostras. YeniaiitnuncFranci,
eruere possit a manibus meis. et eruant ,vos de manibus nostris. Nam *t civilalem
Sed el Beneventani omnes generaliler in tianc Ro- Narniensem, quam bealo Pelro tua Chrislianitas
manam urtiem conjungentes resederunl juxta por- concessit a, abstulerunt, et aliquas r.ivitates noslras
lamtieali Pauli apostoli, et cseterasistius Romanoe comprehenderunl. Quamobrem afflicli vixpotuimus
civilatis portas, et omnia extra urtiem prsedia longe per maximum ingenium marino itinere prscsentes
.ateque ferro_el igne consumpserunl, domosomnes noslras lilleras et missos ad tuam exccllentissi-
comtiurentes, pene ad fundamenta deslruxerunt, ec- mam Christianitatem dirigere, quas et cum ma-
clesias Dei incenderunt, et sacratissimas sanctorum B gnis lacrymis scripsimus, qui eiiam probante ve-
Imagines in ignem projicientes, suis gladiis.consum- ritate dicimus, per unamquamque litteram lacry-
jserunt, et munera sancta, id esi, corpus Domininostri mas saneuine mistas exprimercmus, el ufinam prse-
Jesu Cbristi, in suis contaminatis vasibus, -quos folies slaret nobis Dominus ut qua hora nostram lucluo-
vocant: miserunt, et cibo camium copioso saturati, sam exhortationem legeris, prsesentia tua per omnem
__omedebanleadem munera. Yelamina .allarium ec- Iitteramsanguineplense lacrymse fluerent.
clesiarumDei, vel omnia ornamenta, quod nimis cru- Unde, fili excellentissime, et spiritalis compater,
dele dici est, -auferenles, in propriis utilitatibus Usi peto te, et tanquam pra.senlialiter.assfstens, provolu-
sunt. Servos Dei moiiachos, qui pro ofiiciodivino in tus lerroe «l tuis vestigiis me prosiernens, cum -di-
monasteriis morabantur, plagis maximis tundentes, •unis mysteriis eonjuro coram Deo vivo Qfy elvc-
plureslaniaverunt, et sanclimoniales feminas atque ro, et ej'us principe apostolorum beato Petro \vi
-reclusas, quse ab infantia et pubertalis lempore pro sub -nimia festinalione et maxima celerilaie nobis
Dei amore sese clausurse tradiderunt, abstrahentes subvenias, ne pereamus : quoniain post Domiuum,
eum magna crudelitale polluerunt; qui etiam ct in in tuis manibus noslrum omnium Romanorum com-
ipsa contaminalione alias interficere visi sunt, et mislmus animas. Non nos derclinquas, sic non le
omnes domos cultas tieati Petri igni combusserunt, £ derelinquat Dominus in omnibus luisactibus etope-
vel omnium Romanorum, ut dictum est, domos com- ribus.Non nos spernas, sic non le spernat Dominus
burentes, extra urbem funditus destruxerunt, et om- invocantem ejus poteutiam. Ne elonges a nobis
nia peculia atistulerunt, et vineas fere ad radices auxilium luuin ,'Chrislianissime fili, et spiritalis
absciderunt; et neque domui sanclsenoslrse Ecclesise, compater, sic non elonget Dominus .auxitium suum,
neque cuiquam in hac Romana urhe commoranti et prolectionem a-le tuaque gente, dum ingressi
spes vhendi Temansit, quia, u't diclum est, omnia fueritis contra inimicos vestros ad dimicandum.
ferro etigne consumpserunl, et multos interfeccruici, Adj'uva nos, et auxiliare nostri sub magna velocita-
sed et copiosam familiam tieati Petri, et omnium te, Ctiristiauissime, sic adjutorium sumas a Deo
Romanorum, tam viros quam mulieres, jugulaverunt, omnipotente, qui te unxit super turtias populorum
et alios_plures captivos duxerunt. Nam et innocen- per inslitutionem bealiPetri in Tegem. Occurre, oe-
tes infantulos a mamillis gsg matrum suarum sepa- curre, fili, occurre et subveni nobis, antequam gla-
i;antes,ipsasque vi polluentes interemerunt ipsi impii dius inimicorum ad cor nostrum perlingat. Peto te,
Langotiardi, et tanta mala in tiac Homana provincia ne pereamus, ne_quandodicant gentes .quse in cuncto
fecerunt, quanta certe nec paganse gentes aliquando ft orbe terrarum sunt: Ubi est fiducia Romanorum ,
perpetrarunt: quia etiam, si dici potest, et ipsi lapi- quam post Dominum in regibus [Lamb. et GenL add.
, des nostras desolaliones videntes ululanl nobiscum. et gente] Francorum habebant? Non nos patiaris
Cuiinquagintaetquinque dies hanc afflictam civitatem ,perire, et ne moreris aul differasnobis solatiandum
Romanam,dbsidentes.^t exomni parie circumdantes, [ad solatia daudum J. Nec a tuo nos sepgres tuixilio,
n In exfremo donationis Pippinianse restitutionem suam
(quam Pippinus invasam a Spoleliduce se
- quoque tiujus civitalis adjunctam /uisser dum Cari- sanclse sedi asseruisse falelur) concessam sibi fuisse
siaci regium diploma perficiebalur', hince\Idens est. ait; lenocinio verborum demereri principem dicen—
Animadverienda suntlamen duo : 1° Conctissam dus esl, non autem auc.oriiate sua Tem falsam pro
dici civltatem, quse erat juris Romause Ecclesise, et vera iradere. Nctjue enim "Pippinus et Carolus, qui-
eidein vindicata tantum fuerat. 2- Ejusdem unius bus solis apostoliea sedes donatipnes acceptas refert,
civilalis-Romani ducatus in monumenlis mentionem mendacis glorise indigent, cumaliis lot nominibus
Inveniri, Francorum rcgis opera resliiula. parti Ro- perpetuam famam sint adepti.
manorum, ut habet Anastas. loci alius Vel minimi h En libi aliud excmplum rei, quceerat in pontiti-
aut donalionem, aut restiiutionemnusquam reperiri, cum mofeposila,ut aiebam ad primam episi. notaS.
Quamobrem utii pontificiim aiiquis deprehendalur Perinde eriin 4,al. 8.
secutus Stephani exemplum, qui Narniamci\itaiem
119 ' B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 1?0
sic non sis alienus a regno Dei, et inseparatus a tua A periclitandi, tu de omuibus,. a Deo proteete, dileciis-
dulcissima conjuge, excellentissima regina, spiriiali sime nobis, ante tr.ibmal Dei eris reddiiurus ratio-
noSlra commalre. Non nos amplius anxiari, et peri- nem, eum omnibus tuls judicibus, quoniam, ut prce-
clitari," atque in luctu et fletu perseverare permitlas, latatuni esl [Lamb., prcelatum], nulli alio, nisi tan-
-bone excellentissime fili etspiritaliscompater,sic non ' tummodo tuseamantissimse excellenlise, vel dulcissi-
superveniat libi luctus de tuis meisque dulcissimis mis filiis, et cunctse genti Francorum per Dei prae-
filiis domno Carolo et Carolomanno a excellentissi- eeptionem, et beati Petri, sanctam Dei Ecclesiam,
ntis regibus et patrieiis. Non obdures aurem luam et nosfrunr Romanorum reiputilicce populum com-
ad audiendum nos, etne avertas faeiem tuam a no-- misimus proteg2ndum ">.
bis. Ne confundamur in noslris pelilionibus, et ne 3@ Ecce omnes no.lros dolores, anxietates, atque
periclitemur usque in finem. Sie non obduret Domi- angustlas tuse a Deo protectse bonitali innoiuimus.
• nus aurem suam tuas ad exaudiendum preces, et ne Tu yei-o, excellentissime fili, et spiritalis compater,
avertat faciem suam a te, in il-oiti-luri examinis die, age, eHibera post Dominum in te confugientes, ut
quando cum bealo Petro, et cseteris tuis apostolis fruclum bonum afferens in futuri examinis die me-
ad judicandum sederit, omnem ordinem, omnem rearis -dicere : Domine meus princeps apostolorum
sexum, omnemque poleslatem humanam. et sseculum " beate Petre, ecce ego clientulus tuus, cursum con-
per ignem: dicaturque tibi, gg quod avertat Divi- summans, fidem tibi servans, Ecelesiam a superna
nitas: Nescio te, quianon auxiliatus es Dei Ecclesise, clementia libi commeidalam de manibus pcrsequen-
et defendere minime procurasti ejus peculiarem po- tium defendens, liberavi, et assistens immaculatus
pulum periclitantem. coram te, offero tjbi ;pueros quos mihi commisisti
Audi me, fili, audi me, et sutiveni notiis. Ecce de manibus inimicorpm eruendos, sospites atque
adest fempus salvandi nos, salva nos anlequam pe- incolumcs existentes : tunc et in prsesenti ".ita regni
reamus, Gtiiistianissime rex. Quid enim melius, ûtiernacula tenens, eliam et in futuro sseculo eum
cuidve elegantius aui egregius, quam periclitantes Christo regnans, coelestium prsenriorum gaudla
et in angustia positos salvare? Scripium quippe est: adipisei merearis, audiens nimirum paternam desi-
Qui salvat, tanquam qui wdificat. Hinc enim prseci- derabilem vocem illam inquientis : Venite, beneiiicti
puus Isaias propheta ait: Subvenite oppresso. Omnes Patris mei, percipile regnum quod vobis prmpamtmn
enim gentes quoecircuinquapue sunl posicoe,et ad est ab origine mundi (|l/a../i.xxv). Incolumem excel-
vestram per. Dei potentiam Francorum fortissimam lentiam tuam superna gratia custodiat.
gentem refugium fecerunt, salvse<-factoe sunt; et si 0 EMBOLTJM.
omnitius gentibus auxilium impertire non differlis, " Opere namque [oportuneque ] direximus ad ve-
et per vos salvae efflciunlur, multo amplius sanctam stram Christianissimam excellenliam prsesenlem no-
Dei Ecclesi_amet ejus populum de inimicorum im- strum missum Georgjum reverendissimum fratrem
pugnatione detiueralis liberare. 0 quania fiducia et coepiscopum nostrpm, atque Warneharium reli-
in nostro inerat .corde, quando veslrum mellifluum giosum abbatem. missum vestrum, seu Thomari-
conspicere meruimus vullum, etin ctiaritatis vinculo cum et Comitem a [Lamb., Gent., Comitam], magni-
sumus alligati alque connexi, in magna quiete et ficos ilem missos nostros, qui vobis nostros omnes
securitatetios permanere. Sed dum a vobis speraba- dolores et cunctas desolationes quas a Langobardo-
mus lucem videre, eruperunt tenetiroe, et facfa sunt rum genle et eorum protervo rege passi sumus et
novissima nostra pej'ora prioribus. Considera, iili, assidue palimur, vobis subtili enarratione. sicut pro-
considera, et omnino percogita, per Deum vivum te priis oeulis viderunt, jviva voce dicere detieant,'qul-
conjuro, quoniam et nostra el omnis Romanorum bus et omnibus tanquarn nobismetipsis credere 9"J
populi animse post Deum, et ejus principem aposto- lubeat Christianissima excellentia vestra, et noslram
lorum in tua a Deo protecla oxcellentia et gente liberationem nimis festinanter proeurare [Lamb.,
Francorum a Deo "titii commissa pendent, quia, ui j. provocare]. Et conjuro teper Deum vivum et verum,
prselatum est, in gremio tuo noslras commisimus a Deo protecte fili, et spiritalis compater, ut nequa-
animas : et si perire, quod absit et avertat divina quam amplius discredas nostras afflictiones, etnullo
clemenlia, nos contigerit, perpende, obsecro, et modo negleclumponatis adliberandum nos,ne, quod
Oinni modo perpensa, in cujus animam respiciat ad absit, si amplius credere disluleris, et neglexeris nos
pcccatum. Certc enim omhino crede, Christianis- eruendum, nobis, quoji avertat Divinitas, irruat ca-
sime, sj nobis aliqua evenerit ealamitas, quod absit, iamitas pereundi, et vpbis perttiieat ad magnum de-
a Deus volis annuil: nam uterque palri superstes cio, at conjunctionem nrsetermiserit; nam utrobique
uit, regnumque uterque su.um est adeptus, magnifici missi apostblici appellantur, nullumque
"•>Ditionis ecclesiaslicce citra donaliones, et si- est duDium qujn duo illi fuerinl. Quin efiam Comitm
mul patriciatus regum Francorum perspicua defi- nomen notius altero : in synodo enim Mopsuestena
nitio. (Lab., Conc. lom. V, pag. 494) legimus inter illius
c Yulgo postscriptum. urbls cives : Comitas Idixit, Comitas dicor,' agens
a Locus mendosus in superiori epist. Thomarjcum in rebus, et pater istius civilatis. Uierque autem
comitem facili negotio lrinc poterat emendari: nec Grsecus origine videtur iuisse : quod minime rarura
vjdeo cur Muratorius legeril -Comitamcum Lambe- eraf Romse tum teroporis.
m COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS. — STEPHANI U EPIST. 122
trtinentum, et peccatum, atque condemnalionem, in A filio, qui anle omnia sseculacum Patre regnans in
pr_esenli et seternavita: quia vobis animas omnium Enitate Spiritus sancti, in ultimis temporibus pro
'nostrum Romanorum tradimus; sed magis magis- nostra omnium salute incarnatus et homo factus ,
que, ml proelalum est, conjuramus le, a Deo servale nos suo redemit prelloso sanguine per voluntatem
excellentissime lili, et spiritalis compater, per Pa- paternoe 99 glorise, quemadmodum per sanclos suos
trem, et Filium, et Spiritum sanctum, Trinitatem destinavit prophetas in Scripturis sanctis, et per me,
indivisam, ut nostras tribulationes, et angustias, omnis Dei catholica et apostolica Romana Eccle-
alque dolores, et desolationes credere' lutieatis sine "sia, caput omnium ecclesiarum Dei, ipsius Redem-
qualitiet amtiiguitale, et nobis propter Denm -subveni- ptoris noslri sanguine super firmam fundata petram,
re, et ad liberandum nos de manibus Langobardorum atque ejusdem almseEcclesiseStephanus proesul, gra-
inimicorum nostrorum nimis festinanter occurrere tiapax et virtus ad eruendam eamdem sanctam Dei
digneris, ut fructum afferens copiosmn, victor, in- Eeclesiam et ejus Romanum populum mihi com-
tercedente beato Petro, "superomnes harbaras natio- missumdemairitius persequenlium, plenius ministre-
nes efficiaris, et vitam seternam possideas. Prsefatus tur a Domino Deo nostro, votiis viris excellenlissimis
vero Warneharius abbas pro amore beati Petri lo- Pippino, Cafolo, ct Carolomanno tritius regibus, at-
"
ricam se induens, per muros istius afflictseRomanse que sanctissimis episcopis, abbatibus , presbyteris,
civitalis dienoctuque vigilavit, etpronoslraomriium vei cunctis religiosis monaclris, verum etiam dtici-
Romanorum defensione atque liberatione ut bonus bus, comitibus et' cunclis generalibus exercitibus et
'
alhleta Christi, totis suis viribus decertavit. populo Frahcise commorantibus.
X. Ego Pelrus apostolus, dum a.Christo Dei vivi Fi-
98 a ITEM EPISTOLA TERTIA lio vocatus sum superna. clemeniioe arbilrio, illumi-
0_U«l'_IISITSTEPHA.NUS PAPAAD DOMNUM TlEG.PIFPINUM, nator ab ejus potentia totius mundi sum proeordina•
ET CAB.OLII5IVELCA_LOLOMAN_>UM, tus, ipso Doniino Deo nostro confirmante : Ite, do-
SEUOMKIGENE_BALITATI FI.ANCOIIUM. cete omnes gentes, baplizanles eosinhomine Patris,
In nomine sancli Petri comprehensa, postquam per et
jam dictus papa in Francia -fuit, ct Filii, et Spifitus sancti (Matth. xxvm). Et iterum :
semelipsum
secunda vice voluit adjutorium oblinere conlra AccipiieSpiritum sanctum : quorjim remiserilis pec-
Langobardos. cala, remitlunlur eis (Joan. xxi), et mitii suo exiguo
'{An. Dom. 755, Cod. Car. m, chron. 10.) servo et vocato apostolo, singillatim suas commen-
ARGUMENTUM.—Binislitteris modo allalistias dura ur- davit oves cum ait: Pasce oves meas, pasce agnos
gente necessitale Stephanusadjungitnomineipsius n meos. Et rursum : Tu es Petruset super hanc petram.
prlncipis apostolortim tribus regibus , et cuncto
Franeorum populo, indicium Urbis ad extremum mdificabo Ecclesiam meam, et portm inferi non prm-
miseria.. Suam Apostolus intercessionem apud valebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni cezlo-
Deum promiltit, si domum suam ecclesise totius rum; qucecunqueligaveris super terram, erunt ligata*
fundamenlum, et 'corpus suum itii quiescens ati et in codis, et
imnianitate Langobardorum tueantur. Sanctissi- quwcunque solveris super terram, emnt
mam Virginem, sanctosque omnes una hortari re- solutaet in cmlis c (Matth. xvi). Quamobrem omnes,
gem et Francos, ut Romam ab oppressione suble- quimeam audienles impleverunt prsedicationem,
vent. Maturato opus esse : suum nunquam patro- credant sua in tioc mundo, Dei nrseceplione,
cinium,si paruerint, iis defulurum: vietoriasanlea profecto
relalas sibi referri acceptas : alienalionem deni- relaxari peccata, et mundi atque sine macula in il-
que a regno Dei minilatur, nisi ocissime opus lam progredientur vitam; etenim quia [Cenf.,'quibus]
* adeo necessarium aggrediantur.
illuminatioSpiritus sancti in vestris refulsit prsefulgi-
. i>Petrus vocatus apostolus a Jesu Christo Dei vivi dis corditius, 3.00 vosque amatores effectiestis sanctse
a Lamli. et Gent., ad domnum regem Pippinum, et rat, Francorumque auxiliis freta.nil aliunde liumana.
Carolo vel Carolomanno. opis aut sperabal, aut quserebat. Itaque insunimis
h Tertiam hanc epislolam Baronio et Magdebur- _ ejusdem Petri sedis angustiis, cum extrema reme-
gensibusnon ignolam extrema necessitas expressit. v diaopus essent, pontifex prius regise domui Francis-
Eani minus fidenter traduxisset Fleury (Htst. Eccl. que omnibus, deinde singulariter Pippino iramairitate
Iib. xLni , num* 17) plausuque minori Muratorius ac sceleribus Langobardorum, necnon pericliiantis
eruditi liujus scriptoris intempestam exaggferationem Urbis angustiis, excidioque imminente patefactis ,
indolise.us.evi amplexusessetobviisulnis (___«..Ital. Peirum ipsum inducit causse suse patronum ac viu-
755); si uterque animadvertisset, non cetatis, sed pii dicem. flic, bona cum erudiii ulriusque venia , non
regis Francorumque omnium ingenio accommodatam habet locum theologica qusestio de Ecclesia , deque
ejusmodi prosopopeiam, quam uterque per raaximam animabus tidelium; corporaenim et respericlitaban-
Pippini regis et Steptiani pontificis iiriuriam, fictio- lur; quse In catholica religione sanctiora sunt con-
nem appellat. Summo , ut vidimus, amore Franci culcabantur; omnia erant csedes, metusPelrus
, scelcra,
omnes rexque eorum prse aliis in regni coelorum cla- sacrileglia. De his vero omnibus loquens ipse
vigerum, cujus patrocinio vjcloriam de Langobartiis Inducitur, ut prsesenlius a Francis remedium conglo-
referebant acceptam, quod Francorum annales te- ialis lot jnalis obtineatur. Exvoto cessisse mox vi-
stantur. Hujusmodi eorum fiduciam haud inanem debimus: nunc pensanda Petri alloculio ipsa atlen-
pontjfex impense fo\ it quo leinpore orieus in san- lius, quam eruditi illi fecennt, datisque temporj
ctissimamWirginem, Petrum sanctosque omnes ima- grammaticse regulis, sententias<.xpendi oportetpri^-
gtiritius eorum protritis , debacchabalur: quam oti" cipe aposlolorum non indignas.
causain Iialia omnis ab impiis Auguslis defecerat, c Adversus hsec dos.mala mutire quis_aud_eat_
Romacumejusducaiu retri successori se subdide-
_«S B. CAROLI MAGNl OPP. PARS I. SECTIO|lH. _ IU
i
etunicse Trinitatis per susceptum Evangelicseprsedi- A _ militise exercitus, nec non et martyres atque confes-
cationis verbum : profecto in hac apostoiica Dei Ro- sores Ctiristi, et omnes omnino Deo placentes, et hi
mana Ecclesia notiis commissa, vestra futurse retri- nobiscum adbortantes, conjurantes proteslantti.
butionis spes tenetur adnexa : ideoque ego apostolus quatenus doleat vobis pro eivitate ista Romana, nobis
Dei Petrus, qui vos adoptivds tiabeo filios, ad defen- a Domino Deo commissa, et ovibus Dominicis in ea
dendum de nianibus adversariorum tianc Romanam commorantibus, nec uon et prp sancta Dei Ecclesia
civitalem, et populum milii a Deo commissum, seu nrilii a Domfno cdminendata ; et defendite alque libe-
et domum, utii secundum carnem requiesco, a de rate earri suti ntinia festinatione de manibus perse-
conlaminatione gentium eruendatii, vcstram h om- quenlium Langotiardorum, ne, quod absit, corpus -
nium dilectionein provoeans adhortor, et ad liberan- meum, quod pro Do nino _esu Christo tcrnienta per-
dam Ecclesiam Dei milri a divina potentia commen- pessum estj el domus mea, ubi per Dei prseceptio-
datam, omnino protestans admoneo pro eo quod[ nem requieseit, ab eis contaminentur, et populus
maximas afflictiones et oppressiones a pessima Lan- nieus peculiaris lanletur amplius, nec trucldentur
gobardorum gente patiuntur. ab ipsa Langotiardoium gente, qui tanto flagilioper-
Nequaquam aliterteneatis, amantissimi , sed proi jurii rei [Geni., per j'urii regi] exislunt, et transgres-
certo confidite, per memelipsum, tanquam in carne, JB - sores divinarum Scfipturarum probantur. Prseslate
eoram votiis vivus assislerem, per hanc adbortatio- ergo populo meo Romano, mitii a Deo commisso in
nem validis constringimus, atque otiligamus adjura- hac vita fratribus vestris, Domino cooperante, prsesi-
tioaitius c : quia secundum promissionem, quam abi dia totis -\estris viribus, ut ego Petrus vocatus Dei
eodem Domino Deo et redemptore nostro accepimus, apostolus, in hac vita et in die futuri examinis, votiis
peculiares inter omnes gentes, vos omnesFrancorum i alterna Impendens palrocinia, in regno Dei lucidis-
populum habemus. Itaque protestor el admoneo, sima ac prseciara vobis prseparentur [Lamb., prsepa-
tanquam in senigmate, et firma otiligatione conjuroi rem] taljernacula, atque praemia seternse retributio-
vos phristianissimos reges, Pippinum, Carolum et nis, el infinita paradisi gaudia votiis pollicens adin-
Carolomanmnn, alque omnes sacerdotes, episcopos, vicem [Id., ad vicem] tribuam, dummodo meani
atibates, presbyteros, vel universos reiigiosos motia- Romanam civitatem, et populum meum peculia-
chos, vel cunctosjudices : 1©1 item duces, comites, rem , fratres vestrcs Romanos , de manibus ini-
et cunclum "Francorum regni populum, el tanquam quorum Langobardorum nimis velociter defende-
proesenlaliter in carne vivus assistens coram votiis, rilis e.
cgo apostolus Dei Petrus : ita firmiter credite vobis, .(, ICKI Currite , currite, per Deum vivum et ve-
adhortationis alloqui verba d , quia etsi carnaliler rum vos adhortor et protestor ;-currite et subvenite
desum, spiritualiter auleiri a vobis nftn desira; quo- antequam fons vivus unde satiali et renati estis
_niam scriptum est: Qui suscipit prophetam in nomine, arescat; antequam ipsa modica favilla de ffagran-
prophetm, mercedem suscipit prophetw. tissima flamma remanens, ex qua vestram lucem co-
Sed et domina nostra Dei genetrix semper vlrgoi gnovistis , exslingualur : antequam mater vestra
Maria, nobiscum vosmagnisobligationibus adjurans; spiritalis, sancta Dei Ecclesia, in qua vilam spefatis
prolestatur, atque admonet, et jtibet, sicut simul percipere seternam, _i_.milie_urjimadalur, et ab im-
etiam throni, alque dominationes,et cunctus coelesfis! piis involetur [Gent., violelur] atque contaminetur.
a Sacros Petri cineres"in Yat. tiasilica quiescere: firmanlur.

constans tradilio est, tolius anliquitatis teStirnoniisi 3>Lamb., vesirum tqmen; Gent.', verumtamen.
nitens sancti Gregorii Magni multiplex testatio sup- ' c Sie legit Baronius : tanquam in carne caram vo-
fieiit. Duo prse cseteris ejusdem sancli pontificis te- bis vivum assistere, et per hanc adhdftalionem vali-
stimonia non prsetereunda : unum Constantina. Aug. dis constringere atguelobligare adjurationibus.
{lib. iv, ep. 50): « Dum bonm recordalionis decessor < Baron., per adhmtationis altoqui verbum.
meus, quia argentum, quod supra sacralissimum cor- e Divinari tum nori poterat Francos ipsos reges
vus beati Peli' apostoli erat, longe lamen ab eodem, I) '.' aliijuando imperatores crealum iri, ac deficiente
corpore feie quindecimpedibus mutare voluit, signum; eorum sfirpe Augusleam dignitatem alitf transferen-
ei nonpurvi terrons apparuit.t Alterum Jusfino imp. dam maximo cum IjLomanseEcclesias detrimento.
(lib. n, ep. 55), pro asserenda episcopi Leonis inno- Qui enim Romani ponlifices tenuerunt Peiri cathe-
•centia : « Ne quid videtur omissum, aul nostro potuis- dram sequioribus sseculis, Roinam prius deserere,
set dubium cordi remanere, ad beali Pelri sacraliss. deinde Italiam compulsi sunt, alque eo confugere,
corpus districla eumex abundanti fecimus sacramenta; unde sancla. sedis ditio maXimum habuerat iricre-
mwbeie. _ Antiquiora teslimonia Caii, Hieronymi,, mentum. Hsec, inquam, divinari lunc non poterant :
Prudentii prsefereo. Centum illis et quinqiiaginta an- Septem fere sseculis<.athedram, quam divus Petrus
nis qui post Gregorium Magnum ad tisec usque tem- sanguine suo conglutinaêrat, duo et nonaginta
pora consecuti sunt, lantummodo considerari velimL Steptiani prsedeeessores, Romcelenueranl difl-cillimis
Romanorum ponlificum,alque episcoporum Romanses etiam teinporibus, eodemque Stephano sedente, spes
ordinationis indieulos seu professiones in lib. Diurnoi aevi melioris concepta' erat oh eximiumi?raneoruni
pontif. Utrobique enim invenientur : « Ad coipus; amorem erga divum Petrujn- Quamobremtiujus per-
tuutn, beate Petre apostole. . . super sacratissimumi sona adloquendum indtieta, nonnisi qiise autea eve-
corpus tuum. . . supra sacralissimum corpus beatff nerant, accidetianlque' ttiiti temporis , quseque erant
Petri. _ Qucesatis superque comprobalit di\ um Pe- auctoritatis a
trum in basilica Yat. quiescere. His accedil validis- poterat; quemadmodum Christo] Jesu sitii concessse, loqui
facit lric , et In sequen-
simum lioc testimoniumCod.Carol. quo proecedenfia; titius. - j
125 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS. — STEPHANI H EPIST. 426
Proieslor vos, dilectissinrifilii mei adoptivi, per gra-- A mercedem, et meis suffragiis adjuvati [adjuti], et in
liam Spiritus sancti protestor, el nimis eoram Deo) prsesenti vila omnes vestros inimicos superantes, et
terribilf creatore omnium, adtiortor atque admoneo,, longcevipersistentes bona terrse comedetis, et seterna
ego aposlolus Dei Petrus, et una mecum sancta"Deii procul dutiio fruemini vita. Sin autem, quod non
cattiolica el aposlolica Ecclesia, quam nritii Dominus> credimus, et aliquam posucritis moram aut adinven-
commisit, ne patianrini periretianc civitatem Roma- tionem, minime velociter tianc nqstram implendam
nam, in qua coipus meum constituit Dominus, quamt adhortationem, ad litierandam tianc meam civitatem
et mihi comniendavit, et fundamentum fidei consti-- Tlomanam et populumiri ea commorantem, etsan-
tuit; libei-ate eam, et ejus Romanum populum, ctam Dei "apostolicam Ecclesiam mitii a Donliuo
fralres veslros, el nequaquam invadi permiltatis aL commissam, simul et ejus^jrsesulem, scialis vos ex
genle Langotiardorum. Sic non sint invasse provincioei auctorilate sanctse et unicse Trinitatis, per graliam
et possessiones vestrae a gentibus quas ignoratiSj apostolatus, qusedata est mihi aChristo !Q_4Dommo,
non separemini [Gent., separer] a populo meo Roma- vos alienari pro transgressione nostrae adhortalio_-is
no; sicnon sitis alieni aut separati a regno Dei et a regno Dei, et vita setcrna c. Sed Deus et Dominus
vila seterna; quidquidenim posceiis ame, sub\en_am noster Jesus Chrisius, qui nos suo pretioso redimens
vobis videlicet, et patrocinium impendam; subvenite H sanguine ad lucem pcrduxit veritalis, nos quoque
populo meo Romano fratribus veslris, et perfeciius [Gcnt-, nosquc] prsedicalores efilluminatores tolius
jlecertale, alque finem imponite ad liberandum eos. muridi consliiuit, det vobls ea sapere, ea intelligere,
Nullus enim accipii coronam, qui non [Lamb , Gent., eaque disponere ninris velociter, ut celerius hanc
nisi qui] legilime decerta^ erit, et vosdecertate for- civitalem Romanam, etomnempopulum, seusanctam
titer pro liberatione sanctse Dei Ecclesice, nein Dei Ecclesiammihl a Domino commissam, ad eruen-
seternum pereaiis. dum occurratis, quatenus misericorditer, sicut fide-
Conjuro vos, conjuro , utprsefatum est, dilectis- libus suse provincise, meispro vobis intenenien-
simi, perDeum vivum, et omninoprofesto.r, minime tibus suffragiis, et in prsesenti vita longsevos, so-
permiltatis tianc civitatem meam Romanam et in ea spites et victores conservare jubeat, et venturo
hatiitantem populum amplius a genle |[03 Langobar- in sseculo dona suse remuneratibnis faciat mutii-
dorum ianiari, ne lanientur a et crucientur coipora, plicius promereri, cum sanctis et electis suis. Bene
et animse vestrse in seterno atque hiexstinguibili tar- valete.
tareo igne cum diabolo et cjus pestiferis angelis, et XI.
ne dispergantur amplius oves Ddminici gregis mihi I@g ITEM EPISTOLA EJUSDEM
c
a Deo comnrissi, yidelicet populus Romanus, sic non AD-DOMNUM PIPPINBMREGEM PERFOLRATJUM CAPELLANUM,
vos dispergat et projicial Dominus, sicut Israelilicus GEORGIUM EPISC.ET JOANNEM SACELLAIUUM,
porulus dispersusest; declaratum quippeest, quod POSTMORTEM d AISTULFl DIRECTA,
super omnes gentes quse suti coelo stmt, vestra Fran- In qua contineniur gratiarum actiones el benedictio-
corum gens, prona mihi apostolo Dei Pelro exstitil, nes uberiimw pro victoiia et ieslilutione sanctmDei
etideo Ecclesiam, quam milii Dominus tradidii, \o- Ecclesim, poscens ea quw deeranftestituenda.
bisper manus vicarii mei commendaviad liberandum (An. Dom. 756, God. Cat: vm, chron. 11.)
de manibus inimicorum. Firmissime enini tenete, ARGUMEMUM. — -Gaudio exsultans immensas agit
quod ego servus Dei, vocalus aposiolus, in tfmnibus - et gratias Pippino. Matrem omnium Ecclesiarum Dei*
fundainentum fidei cattiolicse Romanam Eccle-
vestris necessitatilms, dummodo precati cslis, auxi- siam, quse anno prseterito moerebat, nunc gaudere
liatus sum, et vicloriam per Dei virtutem, vobis -de exaltatam ab. eo novo Moyse atque Davide: so
inimicis vestris tribui,_et in anle attritiuam nitiilomi- cuicunque Romam advenienti ex universo orbe-
tautam ejus gloriam enarrare: civitates nonnullas,
nus credile, si ad liberandum bancriieam civitatem et loca qusedam perfectse donationi deesse, qua-
Romanam nimis velociter occurreritis. Mementote rum data non erat possessio sanctse sedi, orafc
et tioc, quomodoet inimicos sanctceDei Eeclesice, r" ut periiciat. Aistulphum anno posl obsidionem Ur-
tiis divino iclu percussum: Desiderium elevatum
dunfconira vos prselium ingruerunt [Bai:, iuccepe-
esse, qui sacramento erat pollicilys Fulrado se-
runt], a votiis, qui paivo numero contra eos fuistis, reliquas civilates,ideslFaventiam,Imolam, Ferra-
prosternere [Id., prosterni] fecih; pro quo decertate riam, Ausimum, Anconam, Humanam, et Bono-
tianc meam velociter adimplere admonilionem, ut niam cum linibus et territoriis quantocius redditu,-
rum sanctse sedi, cui nihilominus jubere regem
perfeclius meum adipisci mereamini auxilium per , cupit, ut senet promissa. Beneventanos et Spole-
gratiam, quse data est mihi a Christo Domino Deo tanos se eidem commendare. Agendum n.odo de
nostro. catholica Teligione contra Grsecam impielatem
vindicanda. De colloquio cum Silentiario iniperiali
Ecce, filii charissimi, prsedicans admonui vos, si misso vull fieri certior. U.t Georglum episcopum
ohedieritis velociter, erit vobis pertingensadmagnam et Joannem saccellarium missos suos harum Jato-
DLamh., sicnon lanientur; Genl., si non laiiien- ac per eosdem missos mari advectas, contra opinio-
tur. nemPagii (755, n.-4),.qui.separatim ait, cum Lan-
h Ita testantur annales Francorum. Yide eDist. 6, gobardi obsidionem acrius urgerent. Omnium quippe
ai. 7, col. 10S.n. K. sententia eadem est, maturato opus esse omnes pari-
c lnrlicium nrinime dutiium, .hanc episfolam, ut ler coneludunt.
4u__s-pr_ecedea£es, otisidionis tempore -dalam esse, d Mortuus est anno Christi 756.
«7 B. CAROLI MAGNIGPP. PARS I. SECTIO HI. . 128
res cum Nomenlano episcopo Wilhario remittat, A tionibus, dicere, ss.pe cum eis paviier admirari
abbate Cassinensi de- delectat, et extensa voce mellifluoetuse excellentioe
precatur. Ab Optato quoquecumCarolomanno
siderari suos monachos,qui pro- . laudes persolvere indeficienter, haec me plerumque
fecti erant. etiam in momento horarum excitant indeflexibili
a Domno excellentissimo filio et nostro spiritali oculo pro immensa bonilaiis tuoe, etuniversse-genlis
compatfi Pippino regi Francorum et patricio Roma- Francorum sospitate omnipotenti Deofundere preces.
norum, Stephanus papa. Denique, ama'ntissime,êt a Deo inspirate 107 vi-
Explere lingua, cxcellentissime fili, non valemus, ctor felix, et divina providenlia fortissime rex, qua-
quantum tuo opere,tua vila delectamur; facta quippe liter beatus Petrus apostolorum princeps tuse devo-
dietius nostris virtute divina ">miracula vidimus, quod tionis affectum, quem pro ejus causa decertans adtii-
per excellentiam luam sancta omnium Ecclesiarum buisti, susceperit, ipsa cunclis liquido vita vestra
Dei mater et caput, fundamentum fidei Christianse , testalur; scriplum quippe [ Lamb. add. esl ], vola
Romana Ecclesia, qua. valde ati tioslium impugna- justorum placabilia iProv. xv). Libet quippe omni-
tione c periculorum impugnationibus lamenlabatur, no, excellentissime fili, tuoe bonitati magnas gratia-
magna nunc gaudii soliditate nimirum est translata rum persolvere laudes, et nomen Domiiii pro lam
atque confirmata, et mcerentes Chrislianorum animoe R maxima benignitate glorificanles, exhilarata voce ca-
tuo fortissimo prsesidio maxime sunt $$Q relevala. nere : Benedictus DominusDeus Israel, quia visitans
lsetitia; pro quo in vestro opere, et nostra exsulta- plebemsuam, et redemptionemfacere (Luc. i), cupiens
tione libet cum angelis exclamare \Gloria in excelsis populo suo suscitavitj,e nobis, Cbristianissime viclor
Deo, el in lerra pax hominibus bonm voluntalis (Luc [Lamb. add. rex], nostris diebus forlissimum libe-
II ) d. Et quia elapso anno, isto in tempore, valde ratorem. Quid enim allud quam novum le dixerim
ati tiostium depopulosa impugnatione sauciati, et ul- Moysen, et prsefulgidum asseram David regem, quo-
tra citraque circumdati affligetiamur e, nunc autem niam quemadmodumiilli ati oppressionibus alloptiylo-
tuo potenlissimo auxilio erepti ab imminenlibus perum populum Dei litieraverunt; ita quoque tu, bene-
riculis, immenso exsultamus gaudio, et tienedicentes dicte a Deo victor, fortissime rex, tuo cerlamine Ec-
nomen Domini cum psalmograptio, consona dicimus clesiam Dei el ejus affliclum populum ab hostium
voce: Hmc estimmulaliodexterwAltissimi(Ps.LXXVI). impugnalione eruereisluduisli.
Et rursum: Ad vesperum demorabitur fletus, et ad Benedictus es, eximie fili, a Deo excelso, qui fecit
matutinum twtitia (Psol. xxix). Cujus enim vel sa- ccelum et terram; et benedictus DJMS,quo prote-
xeum pectus lam tienigno opere a tua proeclara bo- genie, tiostes in manibus tuis sunt: benedicat tibi
nilate peracto cognitoque, non statim in onmipotentis ^ Domiiiuspulcliriludoljustilise, el-tuos amantissimos
Dei laudibus, atque in tuse excellenliseamorem mol- natos, meosque spirilales filios, domnum Carolum et
lescat? Hoecme, fateor, exceHenlissime fili, et spiri- Carolomannum, a Deo institutos reges Francorum
talis compater, quse per ~te miratiiliter facta sunt, et patricios Romanorum, cum Christianissima eorum
ssepe convenientibus ex universo orbe terrarum na- malre, excellentissima regina, dulcissimaque conjuge,
* Exstat ap.-Bar. tom.IX,an.756, etCent. 8,c. 10. oinnium quoepassi erant. Pippinus enim superioribus
* Lamb., virtute iniraculi. Geni., virtute miracula; tribus epistolis incilatus setundo in Italiam venerat,
verbum divina de?si in ms. devictoque Aistulphoj, ne promissa el sacramenta
c Ita quoque CeDlur., sed Bar. : Qum valde ab fallerel, ul priori anno, Fulradum reliquerat in Ita-
hoslium impugnalionibus lamentabatur. qui -singularum eivilatum possessione inita, ea-
d Eginhartus (Vila Car. Mag., cap. 6) duplicem lia, rum claves obsidesque Romam adduxerat: cceperat-
Pippini victoiiani non distinguit; nam comparationis que pontifex exarchajtum et Pentapolim, uli Romam
causa tantum de Ilalica illius expeditione loquiiur. et ejus ducalum administrare. Notissimam liisloriam
Annales Francor. laudali ap. Canis. victoriam utram- apud Anastas. et annalistas persequi otiosum est.
que referunt ad an. 755 et sequenlem. Annales etiam Epoclies autem rei tatiti momenti non esl negligenda,
Fuldenses distincte de utraque agunt ann. 754 et Die, utaietiam, 24 IFebr. an. 755, marino itinere
756. Chrouologiam hanc partim ab antiquis annali- missi ponlificii una cum regio attulerunt prsedictas
stis, partim a recenlioribus scriptoribus turbatam se D Hiteras in Franciam. Sex, seplemve omnino mensium
extricasse putal P. Mansius in notis ad Pagium (Ba- spatio missi eo perveniunt, fit apparatus belli, in
ron. tom.XH,p. 655) aucloritate chronologi Brixiani Ilaliam redilur, Aistulptius debellalur, ac Ticini oti-
a Muratorio editi,qui inter Aistulphum el Desiderium sessus dare obsides, exarchatum et Pentapolim re-'
Rachim Tegemponit, regnumque Desiderii conslituit stituere compellitur. JExtremum hoc Septembri aut
inense Martio anno incarnat. Dom. 757, indicl. x. At Oclobri meiise factum esse, apud Anastasium perspi-
charlse veteres, chronologi nostro sevo emergentes, cue habetur, iransacia.1 enim octavseindictionis men-
rivulique alii, unde ista derivantur, epistoloe hujus lio est, quse usque ad Kalendas Septembres fluebat.
auctoritati concedanl necesse est. Nisi enim cum lau- Quinque inde mensesJexcurrunt, spatium salis am-
dalo P. Mansio obsidio Urbis ab anno 755 conlra an- plum Fulrado ad singularum civifalum possessionem
tiquorum fidem removeaiur, constare non possunt ineundam nomine sanclse sedis, cujus legati secum
coeteraquse asserunlur. Equidem cum Baronio, Coin- aderant, eamque firmam ac slabilem reddendam ea-
lio, Pagio, et aliis constituo epistolam an. 756. Ra- rumdem cla\ibus super sacratisstinum divi Petri
liones ex eadem patent, ut in notis seqq. planum corpus collocaiis, resque alias agendas quas ante-
fiet. discederet, fecisse mox videbimus. Ab
e Eodem trimestri tcmpore, quo prsecedenti anno quaml-oma
initio igitur anni 756, apostolica sedes in exarchatu
urbs Roma obsidebatur, mense videlicet Martio, ul elPentapoli dominari j_03pit,cum ante annos quinque
infra planum erit, laetitia exsultans ponlifex, Roma- el viginti, ut minimum, Romse,ej*usqueducatus re-.
-tique omnes Deo agebant grates, obliti malorum rum voluntate populorum, poltietur.
12S -COD. DIPL. — MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS. — STEPHANl II EPIST. 130
fidele Dei, spiriiali nostra commatre, tuealur, et in A piatis *>,ut populus Dei, quem a manitius ininricorum
onuiibus protegat; dilatet Deus semen vestrum, et redemisti, in magna securitate et delectatione, tuo
benedieat in aeternum, atque solium regni fruendum auxilio adjutus vivere valeat; «juoniam et filius -no-
perenniter concedat, et universam gentem Francorum ster Deo amabilis Folradus, fidelis vester, omnia
sub veslra ditione permanentem illsesam custodiat. conspiciens satisfactus esl [Bai: et Cent., salis testa-
Vale in Domino , rex tienignissime, quia per te tus est], quod nequaquam ipse populus vivere possit
sanctae Dei Ecclesiaj inimici humiliati sunt, et magna extra eorum fines et territoria atque possessiones,
Isetitia ipsa sancta Dei 108 Ecclesia est relevata, et absque civitatibus illis, quse semper cum eis sub
ej'us peculiaris populus jucundatur, et per te benedi- unius dominii ditione erant connexse c; peto le, fili,
ctus dicitur, pro quo et ejus tienedictio super te ple- peto te coram Deo vivo, et forliler 109 conjuro,
nius est effusa, gaudiirm enim uberrimum inuniver- spiritalis compater, ut in hoc "bono opere perfeciius
sum orbem terrarum intulisti; magna sunt hsec, et maneas, et .non tiominum blandimenlis aut suasioni-
omnipotentis Dei lauditius tribuenda, sed inter h__c bus vel promissionibus, quod absit, faveas, et in
•nrisericordissimi Dei nostri clemenliam indesinen- aliam declines partem, sed magis vere timens Deum,
ter petimus, ut coelestisui regni gaudia vobis tribuat omnia quse beato Petro sub jurejurando promisisii
vicissiludhie a. B adinsplere jubeas, et, sieut coepisti, plenariam jusli-
Quapropter cum magna fiducia, tanquam prsesentiam illi impertire,
tialiter, coram tuo mellifluo consistens aspectu flexis Etenim tyrannus ille, sequax diaboli, Alstulphus,
genibus petens peto te, el omnino coram Deo vivo devorator sanguinum Chrislianorum, eiclesiarum
deprecor, ul jubcas [Lamb. hic et infra, lubeas] fir- Dei destructor, divino ictu percussus cst, et in m-
miter in hocbono opere, sicut certe confldimus, us- ferni voraginem demersus, in ipsis quippe diebus,
que in finem permanere pro sanctse Dei Ecclesia. per- quibus [Id. add. ad] hanc Romanam urbem deva-
fecta exsultatione, et ejus populi deliberatione [Id., standam profectus est, post annui [Gent., anni] spa-
liberatione] el integra securitate, etplenariam justi- tii circulum, ita divino mucrone pcrcussus est, ut
tiam eisdem [Lamb,, Gent., eidem] Dei Ecclesise tri- profecto in eo tempore_, quo fidem suam tentans
tiuere digneris, atque optimum et velocem finem, in [Lamb., temerans] diversa piaculi. scelera perpetra-
causa fautoris lui "beati Petri, adtiitiere jubeas, ut lus est, in eo et suam impiam finire. vitam d. Nunc
civitates reliquas, quse suti unius dominii ditione autem, Dei _providentia, per manus sui principis
erant connexse, alque constituto« [Lamb., Gent., con- apostolomm beati Petri*simul et per tuum fortissi-
siitulse ] fines, territoria, etiam loca, et saltora, in mum bractiium, prsecurrente industria Deo e amatii-
integro malri tuse spiritali sancta. Ecclesise prseei- C lis viri Folradi ', lui fidelis, nostri dilecti filii, ordi-
a Lamb. Gent. Bar. et Cent. habent: gaudio vobis ipsos alieni juris invasores, aut ad donationem antea
tribuat vicissiludinem. faetam sanctse sedi: nullatenus autem ad eamdem
h Quaruundam civitatum possessionem Langobar- sanctam sedem, ut nonnulli autumant, quippe quse
dorum rex nondum dederat, easque inferius rccen- in exarchatu el Pentapoli nullum antea jus habuit.
a Delendo huic monumento non sunl satis lunda-
set, nimirum Faventiam, linolam, Ferrariam, Bono-
niam (Gabetli, et Hadrim non meminit) in -Entitia, tio monaslerii Nonantulani pro cognato suo Ansel-
Anconam, Auximum, Numanam (Forum Sempronii, mo, et monachorum amicitia ex Anonymi Saleinltani
et terrilorium Valvenseprsetcrmiltitur) in Pentapoli. consarcinatione liistoriarum (Chron. cap. 7), cum
Cseterse omnes ap. Anastasium videndse, num sin- prsesertim scriptor isie sseculis plusquam duotius di-
gillatim enumereutur ese, quarum possessio eerta, et stet ati Stephano, qui diu perpessus immamtalem
in sancise sedis archivo servatiatur. Hanc apud recen. Aistulphi, divinam quoque "uliionem tol> sacrilegio-
tiores liquet vocari donationem Pippini, quin etiam Tum ac scelerum advenisse testaturTegi Franco^
Caroli Magni donatio appellatur in Prolegom. tom. H rum.
editionis Rom. Yat. (pag. LVII),sed perperam; prse- e Vide Rar. anno 756, n. 5 et seq.
dictse enim civitates in ea desiderantur, nee plene f Si Fulradi opera Desiderius Aistulptio successif,
Pippiniana donatio ad sanctam sedem pervenit us- ctiartas igitur, et chronologos,.queis nuperi auctores
que ad 774, duodeviginti nempe annis post hsec tem- nituntur, aut floccipendere, aut aliter interpretari
pora, cumregnabat Garolus Magnus. j) oportet : ila ut Rachis ante Desiderii inauguralio-
« Geogiaphica. chartse simplex inspeetio planum nem, monasterium deseruerit, et cum Desiderio de
facit, quo jure pontifex alfirmet, quiete non posse regno ceriaverit ab exeunte anno 755 ad mensem
vivereeosTJopulos qui sanctse sedis dominationi ad- Martium seq.-anni, cum Stephani II et Fulradi opera
juncti erant, sine civitatibus et territoriis, quoefrau- Ractiis in monasterium rednt, et Desiderius regnare
dulenter ab Aislulpho detinebantur. In Yiia Sleph. orsus est. Ita videntur suadere Stephani vertia tn ip-
apud Anasias. (sect. 256) legimus, hunc pontificem, sis quippe diebus quibus hanc Romanam urbem de-
qui seq. anno ineunte desiit vivere, obtinuisse a De- vastandam profectus est, post annui spatii circulum.
siderio rege, qui Aislulpho successerat ante daiam Etenim si Kalendis Januariis obsedit Urbem, mense
hanc epistolam, Faventiam cum caslro Tiberiaco seu igitur Decembri profecius erat eamversus anno 754,
Gabellum, et universum ducatum Ferrarim in inte- eodemque mense insequenlis aniii obiit supremum
grum. At de iis infra ad Pauli epistolas :_nunc velim diem. ln Vila etiam Stephani ap. Auastasium, quoe
animadverti semel et iterum proferri a pontifice de mirum in modum conoimt cum hac epistola, cosevus
cunctis civitatibus exarchatus ac Pentapohs: Qum enim auctor scripsisse, eam dicitur; continuo post
sub unius dominii ditione eraht connexm.Inde enim narrationem Iraditse a Fulrado possessionis civita-
palam est imperatorem, exarchum, aut etiam Lan- tum is prosequitur (secl. 254) : Dum ergo hwc urge-
gobardorum regem invasorem pro earum domino ac- ren ur, ipse infelix Aistulphus quodam loco in vena-
cipi: ac proinde vocem illam restituere tum hic, tum lionem pergens, divino ictu peicussus defunctus est.
alibi ssepe occurrentem aut reierri ad Langotiardos Tunc Desiderius quidam, eic. Equidem in tiorum
'
m B. CAROLI MAGKIOPP. PARS I. SECTIO HL lot
natus est rex super gentem "Langotiardorum Deside- ih. aures inclinare; tioc interea antielantius, ut nimis
rius, vir mitissimus, et in pr_esentia ipsius Folradi velociter, eidem Desiderio regi, otitestando, admo-
sub jurejurando pollicitus est reslituendum beato nendo etiam, et prcecipiendo, dirigere jubeas, ut re-
Petro civitales reliquas, Faventiam, Imolam,<.t Fer- liquas ci\itates, loca, fines, et terriloria, atquepatri-
rariam a cum eorum *f_|0 nnibus, simul etjam monia, etsaltora, 1H in integro suoe Ecclesisered-
[Lamb. eliam], et saltora, et omnia territoria. Nec dere debeat, et tale fundamentum et optimum finem
non et Ausimum, Anconam, et Humanam civitates in causa ejus Imponere jubeas, ut, auxilianle Domino,
cum eorum lerritoriis, ei postmodum per Garinodum ipsa saneta Dei Ecclesia secura maneat, usq>e ta
ducem el Grimoaldum nobis reddendum spopondit finem sojculi, ut plenaria^justilia a juslo judice Do-
dvitatemBonam[£cfm6.,Bononiam] cum finibus ejus, mino Deo nostro, et memoriale nomen tibi in ssecula
el in pacjs quiete cum eadem Dei Ecclesia, et nostro maneat, vel etiam cunela. Ctiristo protectse gefati
populo semper mansurum professus est, atqiie fide- vestrae Francorum c.
lem erga a Deo proteclum regnum veslrum esse Inspiratus autem a Deo nimis festinanter causam
testatus est; et peliit nos, qualenus bonilatem tuam sancta. Ecclesise perficies; quia sunt alise canonica."
deprecaremur, ul cum eo et cuneta genle Langobar- causse, quas perficsre detieamus, pertiuentes ad
dorum magnam pacis concordiam eonfirmare" ju- B magnam regni tui .audem, et magnam animse tuse
tieas. vel cuncta. gentis Francorum immensam mercedem;
Nam et Spoletini ducatus generalilas per manus et tioc obnixe postulamus preecelsam bonitatem
beati Petri et tuurri fortissimum brachium, consti- tuam, ut inspiralus a Deo et ejus principe apostolo-
tuerunt sibi dueem ">,et tam ipsi Spoletani quamque rum bealo Petro, ita disponere jubeas de parte Grse-
etiam Beneventani, omnes se commendare per nos a corum, ul frdes sancla catholiea et aposlolica per te
Deo servatce excellentise tuse cupiunt, et imminent integra et inconcussa permaneat in ceternum, et
anhelantius in hoc depreeando bonitatem tuam. Unde sancta Dei Ecclesia, sicut ab aliis, ^l ab eorum pesti-
petimus te, excellentissime fili et spiritalis compa- fera malitia, liberelur, et secura reddatur a, atque
ter, ut si prsedictus Desiderius, qtiemadmodum spO- omnia proprietatis suse percipiat e; unde^pro animse
pondit, justiiiam sanctseDeiEcClesisesuse [Ap.Lamb. vestrse salute, indefessa luminariorum concinnatio
et Gent. deest suse], reipublicse Romanorum, tieato Dei Ecclesiis permaneat, et esuries pauperum ege-
Pctro protectqri tuo plenius resiituere, et in pacis norum vel peregrinorum nihilominus resecelurf, et
quiete cum Ecclesia Dei, et nostro populo sicut in ad veram satuntateii perveniant.
pactibus [pactis, Bar., partibus] a tua bonitate coii- _ lil Qualiter aut.mcumSilentiariolocutifueritis,
^*
firmatis continetur, permanserit cum universa sua vel quomodo eum lua bonitas atisoherit, una cum
genie, jubeas in id quod petiit luas a Deo inspiratas exemplari litterarum, quas ei dederilis 8, nos cer-
opinionem ultro coneederem. Slephanumque per cum mrarium conferri jusserat Isauricus, ut iradit
illud post annui spalii circulum insinuare cum iis di- Theophanes (Chrondgr. p. 275). Ex iis aureoruhi 55
cerem, se minus exacte inire annuum spatium, at miilia quotannis percipiebantura sancta sede : et
quse principio epistolse aiebat ponlifex, -elapso anno, cum diflicilis cccpisset illorum exactio esse in Orien-
isto in tempore ultra citraque chcumdaii, tam lucu- te, in Calabritanum et Siculum conversa" sunt ab
lenter definiunt setatem epistoloe, ac .proinde Aislul- Augustis : cujusmodi erant sub Isaurico, qui sanctse
phi casum, ut-chartse veteres et chronologi, quorum sedi eadem abstulit. Huc respexisse Stephanum nul-
ope setas differtur, auctoritati epistoloe sint postha- lus dubito. Cumque id faciat in litteris queis Pipplno
bendi. Vide infra col. 147, nol. e, epist. 12. gratias agit de duabus provinciis ditioni sanetce sedis
a Lamb., Imulas; Gent., Vaventia, Imulas et Fer- adjeetis, oonjicio, quidquid utililatis ex dueatu Ro-
raria. exarchalu et Pentapoli perciperetur, non
h ln catalogo Chronici Farfensis invenitur dux AI- mano^
Romano pontiiici, spd reiputilicse Romanorum ces-
buinus, qui prsecedil Gisulphum; alque hujus qui- sisse. Etenim in duces, comiles, aliaque officia, op-
dem setas prsefigitur an. 760, illius autem nullum us- timates militum, ipsosque mililes qusestus 'omnis
quam indicium, prseterquam hic. erat pro| recta administratione rerum.
c Non patitur aviditas quemquamesse gratum; nnn- D erogandus luminaria
Quamobrem ecclesiarum, egeni ac pere-
quam ctitm improbm spei quod datur satis est. Ita Se- grini, quos serariurri ponlificium fovebat, patrimo-
neca (De Benef. 1. n, c. 27). Desiderius pontificis et niorum sanctse sedis' indigebant, quse propterea tum
Fulradi opera in solio constitulus, omnium quse cum Siephano, tum succe^ssoribusoequeac civitates cordi
sacramento pollicitus erat oblilus. /Emilia. quidem fuisse non est^mirum.
seu exarchalus civitates et loca, praeter Bononiam 1 Forsan relevetur,; Lamb. legit refecletut:
et Adriam, restituit sanctse sedi, quod nuper libri s Duo imperiales missi, quorum nomina Georgius
Poniific. aucioritate dixi; sed Penlapolis ne glebam Prolosecreta et Joannes Silentiarius, ad Pippinum
quidem voluit reddere. Id Stephanus experientia lempore alterius Italici helli euntes, cum exercitu
edocius prsesagiens Pippinl aucioritatem implorat, eum profectum esse comperiunt. Ille Massilis, quo
sed nequidquam. uterque perveneral, Ticinum advolans, et nequid-
">Qui Romanos ponlifices horum molitus regem avertere ati exarclialus conces-
temporum spe-
classe solum tempoj-alia dietit_.nl, minus altenle lequam
sione apostolorum principi, re infecta discessit
gunt has epistolas. Necessitate siquidem urgente, (Atiast. sect. 251). Aller Pippini leditum exspeclasse
tiorum quoque satagunt, ut populis tranquillitatem L videiur in Francia : namque collocutum cuin rege,
pariant: at prseeipua illorum cura est calholica. fideii litterasque ab eodem ad Gopronymumaccepisse tiinc
universa in Ecclesia servandse.
e Patrimonia sanctorum aposlolorum Petri et Pau- cerio scimus.occulta At cplloquii et litterarum sententia
ipsl ponlifict - - -
li, EcGlesiis«6 anliquo assignata, et pensa in pubii-
455 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.— EPP. PAULl I. — MONITUM. 154
liores reddlte, ut seiamus qualiter in cpmmuni con- A te protegal, tibique et prsesentis \ itse prospera et
cordia agamus, sicut inter nos et Folradum, Deo post mullorum annorum curricula gaudia seterna
amahilem; constiiit. Ipse vero dileclus filius noster concedat, faciatque cum tua dulcissima conjuge, ex-
Foiradus in omnitius causis juxta tuam profeceptio- cellentissima regina, spirilali noslra commatre, et
aera peregit, et maximas gratias illi egimus pro suo vestris meisque dulcissimis filiis riiaximo gaudio ju-
certemine, qui videlicet ad vos revertens, omnia qua- cundari, et regni vestri gubernacula a Deo vobis
liter acta smit, tionitati vestrse intimabit; prsesentes concessa perfrui, et qui in prsesenti vita regni po-
vero lidelissimos nostros, id est, Georgium reveren- testatem tenelis, et jam [Lamb., etiam] futuro in soe-
tissimum ae sanctissimum fralrem, et coepiscopum - culo cum Cliristo in seternum regnetis, promerentes
nostrum, alque Joannem regionarium, nostrumque illam Dominicam promissioncm audire : Venite, be-
sacellarium, pelimus,' ut tiilariori suscipiens~vultu,. nedicli Patris mei (Matlh. xxv); H3 Vro eo quod
in omnibus acceptare jutieas, et quidquid noslra vice certamen bonum cerlati eslis, cursum consumma-
bonitali tuse Tocuti fuerint, eis in omnibus credere stis, fidem servaslis. Sumiie positas vobis coronas,
digneris, atque cum effectu causse et lsetabundis et accipite regnum vobis ab origine mundi prsepara-
nuntiis ad nos remeandos atisolvere jubeas. Nam et tum. Nam et ex hoc prsecelsoe, et a Deo custoditse
hoc.obsecramus honitatem tuam, ut nimis eeleriler B excellentise veslrse innotescimus, quia petiil nobis
ad nos conjungendum [Bat: et Cent., commigrandum] Optatus religiosus abbas vestri monaslerii *>sancti
absolvere prsecipias reverendissimum fratrem,' et Benedicli pro monaehis suis, qui cum tuo germano
coepiscopumnostrum "Wicharium a. 0 profecti sunt, ut eos absolvere jutieas, sed qualiter
Omnipotens autem Deus in cunctis actibus tuis, tua fucrit voluntas, ita de eis exponere jutieas. Inco-
excellentissime victor rex, suse dextrse extensione lumem excellentiam luam gratia superna custodiat. -
Mendum in ms.; legi enim debet Wilharium qui mense Novembri, ac seq.- anni initio eo pervenit)
erat episcopus Nomeulanus, ut aieham ad ep. 7, fratrem ab expedilione Italica reôcaturus. Re ne-
al. 9, col. 110, n. <*. nuidquam tentata, ponlificis ;re_gisque consilio in
1 Lamb. legil : petiit a nobis Oplalus religiosus sancti Dionysii monasterio cum sociis substiiit,
abbas monaslerii sancli Benedicti; et Genl. : abba ve- utii eodem anno mortiur. (Baron. 754, n. 7. seqq.
neni monaslerii. Pag., itiid. n. 5, et 755, n. 7 seqq.) Eos socios nunc
c Carolomannus Pippini frater, ante illius exalla- repetit Optatus. Notandum obiter illud vestri mo-
tionem, anno videlicet 747induerat monachum (Ann. nasterii sancti Benedicti apud Grelserum; nam Lam-
Fuld., Anast. Oslien. lib. i, cap. 8 ) per manus Za- becius non legil vestri, et Geniilotusrve.iemforsan-ue-
charise pontificis; cumque aliquandiu monasterium ner. Qui enim Cassinense monaslerium dicipotcrat
Soractense incotirisset, ad Cassinense jam instaura- ad Pippinura regem ullatenus perlinere; si liisce ex
tum a Petronace se contulerat. Sub Oplato abbate, iisdem lilteris constal, tum Beneventanos, tum Spo-
qui an. 751Petronaci successit, legalionis princeps letanos, primum qusesiisse amicitiam regis, ne scili-
cum aliis monachis ad regem fratrem esl profectus, cet illius potentise,-ut Aistulptius, otinoxii aliquando
Aistulptio sic volente (Id evenit anno 755 exeunte cssent ?
posiquam Stephanus Tieino in Franciam discessit
114 DE S. PAULI I EPISTOLIS UNA ET TRIGIINTA

DISCURSUS PR-EVIUS.
1. Toslquam Stephanus II otiiit supremum diem vn C de iisdem in genere : ut ubi singulas reeensuero, nee
Kalendas Maias, anno 757, Paulus diaconus et in Dei mihi earum senlenlia varia, et mulliplex molesliam
nomine eleclussanctw sedis apostolicw,ut est in titulo ingerat.
prima. epislolse tiujus pontificis ad Pippinum (Cod. U. Quas hucusque cpistolas vidimus, majori ex
C«r. 12, al. 15) Petri cattiedram tenuit (nullo antea parte ediderant in lucem Flaccius ac socii Centuria-
exemplo succedensfralri suo) per annos decem et tores anno 1564, atque eorum maximus adversarius
mensem, adie videlicet consecralionis 29 Maii ad card. Baronius in Annalibus Ecclesiasticis : ulram-
28 Junii anni 767. Causa dilatoe ordinationis fuitbre- que videlicet Gregorii HI, Zacharia. unicam, et qua-
vissimum schisma, quod cleri pars melior compres- luor Stephani H (7, 8, 10, 11, al. 9, 4, 5, 8, Cod.
sit. -Equum sane erat ut ei frater succederet, per Car.); 9, al. 6, utpote prsecedenli perquam similem
quemsanctse sedis dilio tantum habuil incrementum. omittenles; 4, 5, 6, al. 10, 11 el 7 nequaquam co-
Verum ut dignilate, ita et laboribus fratrem imita- gnilis. Sccus est de Pauli epistolis 51. Nam'Centu-
retur oportuit. Non enim Desiderius rex Langohardo- riatores (Cent. vm, cap.10 ) toiidem se accepisse
rum diu amiciliam Itomanorum coluit. Prceterea in- gloriantur : unde autem, silenl. Et quanquam sola
gens ex Grseciamelus quiescere Ecclesiam non per- earumdem argumenla proferant, audacissimis in suis
misit. Copronymusquippe expergefactus, ubi exar- commentariis patefaciunt seillas integras inspexisse.
ctiatum et Pentapolirn, provincias e manibus Lango- Namqueaiunt, exempligratia.quodPauIus . Petrum
bardorum ereptas, in Romanse Ecclesiae poiestatcm subslituit inlerpellatorem pro victoria adversus ho-
venisse audiit, armis atque insidiis non modo eas stes, in epistola IJjj ad Pippinum lertia, et nona >
provincias, sed eliam Romanam, Urbemque ipsam r. (Cod. Car. 55, 55, al. 45, 50), quse minime eruun-
vexare non destitit. Quamobrem Inteslinis fere in- tur cx argumentis. Prseterea ex epistola 12 quse falso
eommodisexterisque assidue latiorans, vitam ante tribuitur Paulo, eum,spectet adAdrianum (Cod. Car.
deseruit, quam sibi subditisque populis tranquillita- 60, al. 75), ut oslendam suo loco, eruditorum omnium
tem afferret. Omnia hsecpatent ex litteris quse mox re.enliorum incuriam patefaciens, hsec proferunl:
sequenlur. Antea tamen nonnihil dicam necesse est «Pro regno ampliiicando in epistola 12 ad Pippinum:
155 B. CAROLI'MAGNiOPP. PARS I. SECTIO ffl. 156
Tlt ipse princeps apostolorumpro votiisinlercedat ante A ptam a NicolaoY Sixtus IV perfecit, Panvinio eodem
DominiDeinostrimajestalem, ut amplius vestrum teste in tiujus Yita, quseprima est ex adjunclis ad
dilalet regnum, et victorias tribuat. » Mitto reliqua Plalinam : « Bitiliothecam Palatinam, ait, in Vatica-
eorutri putida commenta; tisec enim satis superque nam toto terrarum orhe celebrem, Platina prsefeeto,*
probant eos prse manibus habuisse integras Pauli adveclisque ex omnijEuropa libris, construxit, cer-
lilleras. Non ila contigit Baronio, qui ingenue rem tosque proventus, unde custodes et librarii Grseci,
fatetur (an. 767, n. 1) de 51 Pauli epistolis : « Qua- Latini, et Hebraici nienstrua salaria, quibus ali pos-
rum, aiens, duntaxat argumenta summatim proestri- sent, haberent, librique emerentur, assigna.it: opus
cta et recensita vidimus a Panvino in vilis Romano- omnium prseclarissimum et ponlifice maximo di-
rum pontificum, easque integras haberi in Vaticana gnum. » At perpetuse librorum in biblioiheca perma-
bibliotheca testatur : verum easdem diu qusesitas nentise eum prospexisse non constat, quemadnio-
minime invenire valuimus, ut eas vel furto vel alio dum post annos plusquam cenlum Sixtus V biblio-
aliquo modo inde sutilatas existimemus. Cseterum thecse novse, et loco jel librorum congerie longe prse-
nilril est,_quodejus fides possit in suspicionem addu- stantiori, atque antiqua illa celebriori consuluit. Ea
ci, cum et earumdem totidem numero argumenta pa- propter Panvinius idem alibi (Cod. Vat. n. 5524)
riler recitent novatores ( Cent. VIII,p. 725) qui per- calalogos librorum descripsit, qui ati Innoeentii VIII
tsesi prolixitatem atque multiplicitatem pariter, sed temporitius in biblio.tieca erant, at suo sevo nequa-
magis veritatem, non ipsas inlegras, sed ipsarumar- quam reperiebanturJinter tiujusmodi libros codices-
gumenta tantummodo edidere». ve a bibliottieca Palatina ereptos Pauli litteras tiaud
III. Tlunc Baronii locum Gretserus translulif in np numerari 117 vide'o. Quin efiaro Panvinio ex eo-
suam prsefationem ad Codicem Carolinum; at quia dem disco, in biblioiheca Vaticana esse, et cum
Baronii diligentiam fugit ejusmodi argumentorum ve- Pauli Yitam scriptis jmandabat, et cum Adriani res
ra indoles, el Gretseri de iisdem sententia lucis indi- gestas enarrabat, anteannum videlicet 1561. Eo si-
get, operoepreliunimefaclurumputo, sihanc tiislorise quidem anno, ut supra vidimus, falebaturLtio IV et
partem explanavero. Onuplirius Panvinius de Roma- leclores admonebat, se maxima ex parte pontificiam
na lrisloria profanaque omni eruditione optime meri- hisloriam eonfecissel Cumque hsec per decem iere
tus usquead annum 1555 ad ecclesiasticas res ani- sseculaexcurrere detieret a sexti nonagesimo, Grego-
mum non convcrterat. Tum vero Marcelli Cervini rii Magniprimo ad sexlum decimurnjam provectum,
Cardinalis suasu huj'usmodi sludiis lotum se dedit, quo is floretiat; ne tluo quidem ssecula maximam
hrevique octo annorum spatio nonnulla in lucem edi- operisparlem ab eoôcari 1
nec diei, neccogitari po-
<lit de pontificibus et cardinalibus : praecipue vero lest; neque enim fas est mendacii lanlum virum ar-
conscnbendis effuse Yitis eorumdem, quas a Baro- guere, aut bebesadepingeniumilli iritiuere, ut lente
nio laudan vidiraus, operam navavit. Suimel lesiis; admodum graderetur,longo susceplo itinere. Itaque
ipse est in edilione historise pontifiGumPlatinse Ye- pro cerlo haberi debet, poutificias eas litteras "in bi-
netiis apud MicliaelemTramezinum anno 1562. Etc- hliotheca Vaticana seu Palatina exslitisse ante an-
nim in nuncupaloria ad Pium IV epistola, quam de- num 1561. Inde auletii quid de iis evenerit triginta
derat prsecedenti anno, cum prselo commisit ejus- illis annis, qui 1592 jpra.cesserunl, cum Yatieana bi-
dem Platince historiam cum suis notis, et additioni-• bliotheca nova opus !illud Panvinii adepta esl, ac
bus: « Donec ederem, inquit, ea quse ego maximai _ quomodoperierint, divinandum aliis relinquo.
jam ex parte eodem argumento conscripsi. » Et ini-•- C * YI. Equidem Paminiana. recensionis causas
ape-
lio suseaddilionis ad lectorem : « Librum ipsum lon- riam, quas proeteriisse aiebam Annalium Ecclesict
ge locupletissimum accuratissirna diligenlia jamma- - .principem. Anno 1564 in lucem prodiit Centuria illa
gna ex parte concinnavi, quo Romanorum ponlificuml VIII,cujus capite 10 et Pauli epislolarum 51 et Adri-
et cardinalium, quorum 116 memoria exstat, Vilas5 ani 44 argumenta eadem perieguntur quae habet tii-
effuse scripsi; atqui cumres magni et difficilis ne- storia Panviniana. Neverbum quidem mutaluin vi-
golii sii, non ita facilc, quanquam jamdiu mullum- dere esl, prselerquam in earumdem indicatione, quam
que in eo elatioraverim, confici potuit. » Quam re- rem data opera essej factam nemo non dixerit. Et
cle arduum negotium exaggeret, inde discimus, quod1 sane ; « Scripsit, inquiunt, Paulus epislolas plures
morie admodum immatura prseventus anno 1568,, ad Pippinum, ad Carolomannum, et ad exercitum
tantum opus nou confeeerat. Exstal illud hodie plu-- Francorum, et ad alios quosdam: unam el triginta
ribus volurainibus comprehensum in biblioth. Vat. mss. accepimus.. Ista si conferas cum iis qusesupra
(Cod. n. 6104), quo est collatuin ex donoP. Ciaco- afferebam ex Panviriio, detraclum videbis reges,
nii die 25 Septembris an. 1592, utprsefixa operi me- ignola nobis cx causa ; el pro, in Biblioth. Vat. ex-
moria docet, et a sanclo Gregorio Magno exordiumi slant, dictum accepimus. Perinde esldeAdriani ep'"
ducit. slolis: Ubi enim Panyinius (fol. 1156) scripsil: « Ex-
IV. "In tertio ejus volumine (fol. 1125) uhi agiturr stant in bibliolb. Vat. 44 ejus epislolse ad Carolum-
de Pauli gestis, pauea hsecvisuntur : « Scripsit PJU- ;- regem scriptse, quaruni argumenta indicare operse
lus epistolas plures ad Pippinum et Carolomannum a prelium erit, » Magdeburgensesaiunt: «-Accepimus
reges, ad exercitum Francorum, et ad alios quos-;- D ! ejus 44 epistolas mss. ad Carolum, quarum argu-
dam, ex quitius una el triginta in tiibliotheca Va- menia indicare opersepretium duximus. » Quis vero
ticana exsiant, quarum brevissima argumenla adj'i- i- lrinc nonvidet, male^feriatumatiquem fortasse ama-
ciam.» Mox sequuntur singularum argumenta « sum-t- nuensem, certe falsum fralrem, Paimnii latiorum
matim prsestricta, et recensita, » quse vidit Baronius;s exemplum clam misisse ad Centuriarum scriptores,
sanctse RomanseEcclesisetum bibliothecarius a Cle- .- ulerentur, abuterenturve; modo auri sacra fsimes
mente YIII designaius : quare cum octavum Anna- t- explerelur? Exmagna utrinque similitudine ei con-
lium volumen anno 1599 evulgavit, in quo agit de le venienlia Gretserus olfecit, Magdeburgenses Onu-
Pauli rebus geslis, Panvinii etiam mss. codices ac- _- ptirianum codicemvidisse. «Quseeiiim, ait, Irisla. ei-
cesserant ad eam « magnam rerum copiam, » quam n nionibus, eorumquesubadjuvisetadministris, biblio-
se congessisse aiebat in nuncupatoria Tom. I ad ,d fhecanon patuit? » Fjalliturvero, dumputat, Magde
Sixtura V an. 1588, « lanquam in aliquam cellam n tiurgenses, «pro morpHgsuocalumniasnonnuIlas
penariam, prseserlim contra novatores nostri tempo- j- intersparsisse. > Nam Panvnrius synopses illas ex-
ris pro sacrarum tradilionum anliquilate ac sanctse se scripsit ex cod. Val. 1quales apud Centuriatores le-
- RomansecatholicseEcclesisepotestate. » Duo autem ni guntur; et quse Gretsero videnlur calumnise,nullum
doctissimi scriptoris diligenliam fugisse videntur : alium norunt auctorem prseter Panvinium, qui ex
bibliothecse Vaticanseveteris conditio et Panviniansese illo codice ipsissiinas eas excepit, non animadver-
illorum argumentorum recensionis causse. tens, quandoque vocem aliquam, in pravum sensum
V. Ad bibliothecam quod attinet, hanc inslrui coe-
e- retortu facilem, iis iriesse. Ubi autem Lipsisepreli.
'
'437 COD.DIPL. — MONUM.,ElC, SEU COD.*CARQLiNCS. ~ EPP.' PAULI I. — MONITUM. _§'g
commissavidit quse, aut nimis libere, aut minus ac- _\ stolis juxta recenslonem. Legitur in prima (Cod.
curate scripta fuerant, -ea secundis curis emendavit. Car. 12, al. 15): « Amicitia ab eodem Steptiano cuin
VU. Hsec profecto est reeensio cujus meminit Ba- Francis contracta.» Baronius mutavlu «inita cum
ronius. Et est quod mirer, tantum virum haud vi-• J. rancis. » In octava (Cod. Car. 25, al. 54) aii Pan-
disse, argumenta illa quemadmodum scripta primumi viniiis : «Imperatorem Grsecumin armis, ut Raven-
lueraut a Panvinio, prorsus reperiri apud Magdebur- natem exarctialum et Romam recuperaret, esse nar-
genses. Voces siquidem deletse, aut in fine additse, rat.», Baronius partim primse leclioni, partim corre-
ut nitiil dieam de superpositis seu inlerj'ectis; littersei clioni adhserens, «in armis esse, i ait, <ietRa\en-
item aliquot, vel -adjeclse, vel detractse in codice; natem exarchalum et Romam recuperare velle na,r-
Panviniano evidentes adeo sunt, ut in legenlis oculos; rat. t In undecima (Cod?Cat: 24, al. 51) Panvinius
per se ipssemcurrant. ^Juamobrem edilioneitiMagde- rumorem spargi dixit «ah tnimicis:» Baronius, « ab
burgenslum conferenli cum ms. «odice Panviniano, amicis.» Denique in decima quinta (Cod. Car. 15,
tanta utrinque similitudo et convenienlia erit evi- al. "27) Panvinius : «Quinta decima per "Wlfardum
.dens, ut miraturus mecum sit Baronii diligentiam liac coepiscopum(quem Pippino exemplo fratris Stephani
in re minus accuratam. I)e Gretseri allucinatione commendat) scripta, Iaudes continentur.» Ba-
nil aliud dico, quam veniam adhibendam esse viro ronius : « seribens. iis litteris laudes ..... conli-
"doctissimo, qui Panvinianum codicem non hatiuit ob nentur. »
oculos, sed Baronii senteniiam amplexus, id tantum- 120 x- Argumenta eadem, ut aiebam, ex Baro-
modo adjecit quod acies ingenii rerumque ecclesiasti- nii Annalibus in collectionem Labbeanam sunt trans-
carum diulurna tractatio proferendum suaserunt. g lata. Sed quanf diversa eorum pleraque a Panvinia-
' Quamobremcalumniarum genus, quod novatoribus jtis ibi Ieguntur ! Labbeus siquidem, quod Baronio
tiona fide impactum in Panviniumreciderel, ila inlef- haudquaquam evenit, Carolini Codicis edilionem,
pretari oportel, ut verba et dicla queis Grelserus in- qusesexto posthujusmortem anno in lucem prodiit
sislif, illorum ore prolat.a, quorum prava inlentio est lngolstadii, versare potuit, et si qua nrinus clara mi-
iu omnibus quse sedem apostolicam, in mullis qua. nusque exacfaTeperit argumenta, pleniora ac luei-
"catholicam religionem spectant, calumnisevideantur diora emiltere, quod sane ab eo factuin videre est
et sint; at calholico scriptori summa primum cum (Conc. totri. VI, p. 1672, 1756 seqq.). Et vero dum
fide cxceptis ex codice, deinde diligenter emenda- iisdefn et ipse epistolis serjo perlegendisinsisterem,
tis, ne forsan ita prelo committerentur, impruden- ut synopses ampliores atque explicatiores confice-
tise magis quam calumniarum notam inurendam pu- rem, ad CodicisCarolini sextam et quinquagesimam,
temus. Adriani vicesimam quintam, perveni, qusemilriesl71,
YIH. Huc accedit quod vir Ille doctissimus, fer- et agit de Sahinensi patrimonio inlegre reslituendo.
vescente' adhuc setate, needum conscribendis Eccle- Id autem patrimonium in editione Gretseriana dici-
siserebus assuefactus, non eas tantum -synopses seu tur Ravennense, et in Lamtieciana Ravennense. Cum-
argumenla litterarum aticubi inconsiderate scripla que «x novissima recensione Gentiloti essem admo-
texcepit,sedipsemet lotam pontificiamhisloriam liac nitus, nullam adhiberi majusculam iu contextu illius
illac parum caute -dictis resperserat. Quare illam Codicis, facili negotio assecutus sum causam corruptse
pastigatiorem uhique reddilam secundis curis videre leclionis. Nam Mabillonius (Supplem. ad DipL, pag.
jest in mss. Yalieanis codicibus. Neque id mirum: pu. 70) exhitiet specimen scripturoe Romanse Longotiar-
jiamBaronius ctimad scribendosAnnales adjecit ani- dicse, quse Adriani sevo erat usui, ex autheiiticis lit-
mum, per annos triginta Ecclesise retius navarat teris ejusdem ponlificis in phylira, quse servanturln
operam, quod proprio ore faletur in tom. I, epistola archivo Corbeiensi. In earumdem scriplura tantam
dedicaloria ad Sixlum Y. « Cum jam sex Iuslris ipsa vidi similitudinem inler s et r, ut facile unum pro
eeelesiaslica tiisloria 119 fuerit a me septies ordine altero -3umipossil. "Pfselerea vidi u pro b frequenter
lemporum repetita.. E conlrario Panvinius ipso in adhibitum, ac demum i perpetuo absque puncto. Ea
ecclesiasticarum rerum tyrocinio ponlificiam illam propter venia niitii videbatur adhibenda excipienti
Historiam composuit: quod Ipsemet ante suam addi- Adriani litteras ex aulographis, cum Carolus in Co-
tionem ad Platinam leslatur, declorem ita monens: dicem referri eas vdluit. Panvinius ipse, quod majus
c Ante annos circiter octo, hortatu Marcelli card. est, eamdem rem peccavit: nam legens insynopsi:
sanclce Crucis, quem postea summum ponlificem vi- Patrimoniumsancti Petri apud Ravennatenses,ipsemet
dimus, cui^go me tuncleinporis in clientelam totum secundis curis posuit: Ravennales. Quod quanto sit
dederam, beati et sanclissimi illius viri virlutes ad- proximum intervallo sententise litlerarum, simplex
iriiratus, ab historiis profanis conscribendis, ad eccle- earum lectio planum facit. Nam, prselerquam quod
siaslicas resusque ad ea tempora apaucis aut leviter Havennse patrimonium Gregorii Magnitempore cele- *
tenlatas, aut omnino negleclas, tractandas et expli- herrimum, curicto exarctialu nunc addito pontificise
candas animumconverii. . ditioni, nonerat cur<repeteretur; Adrianus alibi (ep.
X. Synopses illas diligeuter excepl omnium oculis 59, al.49) perspicuevagitde Savinensipatrimonio in-
.subjeclurus: al quia maxima oceurritdiscrepantiain- ter alia quse resliluenda erant, Ravennatensi nulla-
terillas et CodicisCarolini epistolas, alise siquidem D I tenus niemoralo.
alio ordine digestsesunt, atque utrotiique ctirouologia XI. Quidautemplura? Latibeus, inspeclis episto-
minus recta est, sutijieeresingulas epistolis suis delis, qusestionifinem allulit, synopsim hanc exhibens":
liberavi, quas ad annos fere ceflos diducere conatus « Quodintegrum sancti Petri patrimonium Sabinense
sum, nimium libere vagantes apud erudilos aliquot contraditum nonsit: idque testificaluros regi ipsius
recentiores, qui temporis incerti occasionem nacti, missos Ilherium _et Maginarium, si apprehensa ejus
ad suas opiuiones asserendas, loco eas movereim- dextera j'urare jubeantur.» Quam rem siluisse Pa-
pune posse rati sunl. Neque id putet aliquis per me gium censoremque ejus nuperum P. Mansium est
lieri. ut meo ac leetoris otio atiutar. Breviori quidem quod mirer, cum prsecipue videam Muratorium, qui
via ineedi posset monendo, quod synopses, seu ar. nullam prseterit.occasionem labefactandi pontificum
gumenta litterarum, quse primo scripsit Panvinius, dominalionem in 121 exarchatu, monuisse (Annal.
Ipsissima illa sunt quoe apud Genluriatores summa 778) pro Ravennenselegenduin Sabinense. Quod qui-
cuin fide referuntur; quse autem Panvinius idem redem-haudfecisset, nisi sentenlia litierarum Cbactus;
censuit, Baronius primum in suis Annalibus evulga- nam, Pippini donatione exarchatus et Penlapolis ob ~
yit, indequein collectionem Conciliorum translata eamdem causam admisSa, dominium sanctse sedis in
sunt., At cardinalis doctissimus religioni pon tia- dutiium revocat, ac pene-convellit.Videsis animi gra-
buit, aut verbum, _rat sententiam quandoque aliqua- lia Annales Italicos, an. L01'7, 1026, 1054^ 1198,
tenus immutare, autemendationesnonomninosequi, 1259,1240, 1249. Quse autem melior occasio illi
Exemplo sint quse imprsesens excerpo ex Pauli epi- potuit offerri, «juamnatrimonii Ravennatis repetitio
PATROt. XCVIH. 5
$39 . ."'- "B. CAROLI MAGNIOPp, PARSI. SECTIOIJL
per Adrianum facta? .CseterumLabbeanas ego sin-.*A,quis miratiilur. At animadvertere eUmoportet, quod
opses Parivinianis posthabendas'' censui duplici ex trigesima etitrigesimaet tertia Carolini Codicis, qu^
causa. Primum quia illse, utcunque veriores, litle- in Yalicano est nona notiis trigesima tertia, sunt
rarum tamen sentenliam non plene continent. Deinde una eademque epistola duplici exemplo conscripta,
quia Panviniause, utcunque apud Magdeburgensesin- "qusesemel prolata a Panvinio et aliis, itiarumnu-
veniantur quales scriptae prinlum fuerunt,' et apud inerumkoequat, una |el Iriginia ulrobique remanenti-
Baronium juxta recensionem ab auctore factam, bus. Ex iis autem utrhique unam removere oportet,
nullibi tamen sincerse tam primis quam secundis quse ad Pauluin poplificem non refertur, nimirum
curis tiabentur, prseterquam in codice Vaticano, trigesimam sextam God. Car. , quam senatus popu-
unde primum per me prodire in luceni dici pos- lusque Romanus ad~Pippinunidederunt; et duode-
sunt. Hactenus de litterarum argumenlis, nunc de cimam Cod. Panviniani, quse, ut aietiam supra (nuni.
ipsis lilteris. 2).irrepsit inter Pajalinas, i.um cerle inter episto-
XII. Numero ese quidem fraternas superant; va- las Adriani debeat recenseri, quod fit_in Cod. Car.
rietate etiam rerum quas continent uberiores iis (ep. 60, al. 75). Ita admiraiio omnis cessat circa
sunt. Ad apostolicseaulem sedis ditionem qupd at- epistolarum numerum. Aliunde Item admirationis
linet, nil novi afferunt, lametsi locorum ac rerum aliquid supervepiens, 1 nimirum ex argumento illo
resli.utiones aliquol memorentur admodum incerloe episiolse non retata. in Codicem, quod exstat inter
atque obscuritaiis plense. Exempli gratia: testatur epistolas 21 et 22 Codicis Carolini, prorsus evane-
Panlus (ep. 18, al. 15) Desiderium reddere promti scil: quippe exemplum est epistplse 15 (nobis 18),
sisse^civitates Imolam, Bononiatn, Auximum, etAn- g ut dicam in notis. ,
'conam, sed fidem postea fefellisse. Alitii («_..20, 123 XIV. Ea vero epistola 18, seu 15, non
al. 21) loquens de pairimonlis, juribus, locis/fmi- parvi momenti est: namque Paulus ducum Spole-
bus ac territoriis : « Ex parte quidem, inquit, eas- lani ac Benevenlani) condjiionem ante Desiderii ele-
dem juslitias nobis isdem Langobardorum rex fecisse ctionem enarrat: c se, inquiens Pippino, suti \e-
dtnoscitur, et reliquas omnes justitias se profiteiur, slra a Deo servala poleslate cOntulerunt; » deinde
alque omnino spondet nobis esse facturus. J Cum- "subdit ulriusque vices, et quomodo Liu4)rando Be-
que (ep. 21, al. 25) per Georgium episcopum de tol ueventano duci suffectuseral Arichis (11) ab eodem
beneficiis gralias agat Pippino, credibile est Desi- Desiderio, anuo videlicet 758, quo spectat ea epi-
derium sletisse promissis, pro certo autem affirmari stola. Quare uterqtie "dux, Paulo po.Hifiee,^subj'e-
non polest. Quorum similia alia occurrunt. Quam- ctus iterum fuit Lansobardorum regi, neqtie amplius
•obrem Pauliim ftiisse feliciorem Slephano fratre "ad Pippinum rediisse illos constat; imo ne inCa-
<suo,quanquam duplo longiorem pontificalum gesse- roli quidem polestsjtem venit Arictiis, ut Erchem-
rit, nec dici, nec cogitari debet. Quandiu enim \i- pertus teslatur, cuni reges Langobardorum"sunt
xit, pro vindicanda sanoti Petri ditione adversus ex.cti, Desiderio nimirum caplivo in Franciam ducto3
ejusdem Langobardorum regis incoiistanliam labo- et Adelgiso illius fiîo Constantinopolim fuga elapso
ravit. Quin etiam a Grsecis quandoque limuit pro anno 774. Tunc enim principis litulo assumpto,
ipsa urbe Roma (ep. 25, al. 34); ssepepro exar- regis inslar Beneventanuoi ducatum administravit,
chatu et Penlapoli (ep. 26, al. 28 ; 55, al: 50; 56 . quoad Carolus exppdilione in Beneventauossiisce-
al. 52; 58, al. 24); epistolas harum rerum testes ^p pta an. 787, sibi eum ducatu-msubj'ecit, quadere
(cum careant nota temporis, prseter unam, aut agam in litleris Adriani. Erctiemperti verba de
alteram) auclores proprio arbitratu pro aliis alio- principatu Ariclris sunt hujusmodi: « N. 3. HicAri-
rum opinionibus disponurit. Inde vero detrimenti chis primus Beneventi principem se appellari j'ussit,
iriliil infertur ditioni apostoliw. sedis: 122 nulla si- cum nsque ad istum, qui Benevenlo prsefuerant,
quidem accessio, ut aiebain, Pauli tempore facta duces appellarentur ; nam et ati episcopis ungi se
eidem est. Anliquse aulem ditionis, seu Romse et fecit, et cordnam sitii imposuit, atque in suis char-
ejus ducatus, necnon ejusdem per Pippinum regem tis, scriptum in sacratissimo nostro palatio, in finem
amplificatse prtinum anno 754, cum pactum seu di- scribi prajcepit. » Anonymus Salernilanus (cap. 9)
pldma donationis editum confirmatumque esl Cari- luculente Iiujusmodi principatus initia illigat cum
"siaci; deinde 755, cum possessionis chitatum excidio regni Langotiardici, sive, ut meltiis dieam,
exarchatus et Pentapolis a Fulrado initse locuples cum- Desiderii dejeciione: « Atque ipse Carolus
testimonium fuerunt singularum obsides, et earum Tex, inquiens, firmatus est toiius Italise. Solus dux
claves; ejus, mquam, ditionis tot fere sunt monu- Arichis Benevenli remansit, jussa ejus contemnens,
certa quot epistolse. Paulus siquidem seque pro eo quod capili suo pretiosam deporlaret coro-
' inenta
suas ajvpellat civitates Romance provincise atque nam. » Atque Arictiis ab an. 758, cum dux fuit
exarctiatus -et Pentapolis; quemadmodum expresse constitutus a Desiderio, cujus etiam filiam uxorem
factum de utraque ditione comperimus (ep. 59 , al. duxit, usque ad 774, cum socer est ejectus,'omnem
14) utii de novis Langobardorum molesliis querilim subjectionem professus fuit Langobardorum-regi.
'« In civitale nostra, inquit, Synogalliensepergentes, Ac propterea Paulus sibi metuens a Grsecis, Pippi-
Terro et igne quse extra eamdem civitatem'consiste- " num orat (ep. 25,1al. 54) ut Desiderium moneat
hant, devastaverunt. . . Similiter et in partes Cam- periclitantis Ecclesiae, quare tum ipse opem ferat
panise, id est castro noslro, quod vocatur Yalentis, Romanis, tum prsscipiat e Beneventanis atque Spo-
-loslililer irruentes, » etc. 1 letinis, seu Tuscanis » ecclesiasticse ditioni finlti-
XIII. Ad earumdem epistolarum auctorilalem mis, ut idem faciant.
quod spectat nullum reor ex veteribus monumenlis XV. Quoecum ita sint, assequimente non possum,
validiori niti fundamento quam istas Pauli praeser- cur necJPanvinius, nec Gretserus, nee LabbeuSj
tim et Adriani. Unam et triginta videmus in Codi- nec Pagius (Baromum excipio, qui litteras uon vi-
cem relatas esse; totidem in Magdeburgensiumma- dit), neque erudiiii alii senserint, synojisim illam,
nus ex codice Yalicano pervenerunt; nullumque seu argumentum epistolae duodecimse inter Pauli-
has inter atque illas discrimen reperitur, prseter nas, ad ejus pontificis aetalem referri non posse.
argumenta seu synopses, quarum tamen nonnullse Et vero argumentum illud sic fluit: € Duodecimst
conveniunt inler se. Nam petitse ex epistolaecuj'us- narrat de Benevenânorum injuria. Peiit ut Pippi-
que visceribus, licel parum accurate, nonnullam nus litteriseos incrcpet, etsFndlint parere, ut con-
quandoque similitudinem nactse sunl.^Dixi utrobi- sentiat in expeditionem' 124 conlra eosinslilu-
que unam et triginta cvistere, quseres primo aspe- tam. » At generalem istam incuriam onrittamus':
ctu falsa esse videtur: duse enim et triginta nutiie- Erudili illi omnes, he Baronio quidem «xcepto (cui
ranlur iii Codice; una nriuus apud Magdeburgenses tamen tiaud proesto eiant Ititerse- Carolhii Codicis^
geu in cod._YaU _Panyinii. Quam rem fortasse aliquas cdnsulere opdrtuil)., videruntapud Magdetiur-
Ui £0D. MPL. — MONUM.,ETC., ggti GOfi. CAROLINUS,— EPP. PAULI I. — MONITUM.
igenses (Cent.yai, Cap. 10) pauca* ha_cex iisiit- A testatur (ep, 51, al. 54). Is enim post Langobardos
-
teris desumpta: « Et pro regno amplificandoin exaclos ati -arcbiepiscopoRavennate molesiiam ex-
ep. 12 ad Pippinum, ut ipse princeps apostoiorum cussurus, seribit Carolo : . Quemadmodumlempore
pro vobis intercedat anie DominiDei nostri maje- domni Stephani papse, qui itiuc Franciarn profectus
Statein, ut ampliiis vestrum dilalet regnum,' et vi- est, cui el ipsum exarchaium Iraditum est, ita et
clorias tribuat. » Hsecvero lotidein verbis expressa nostris lemporibus eum sub nostra polestate dispo-
legunturin Adrianiepistola {60, al. 75) quseinCod. nere alque ordinare volumus. » -'
Carol. nullum prsesefert argumentum. Quomodo XYIII. Ex quibus etiam patet meliorera exaretia-
ista irrepserit inter Paulinas in Cod_ Vat. equidem lus conditionem subStepliaiiofuisse quam suti Paolo.
non quseror at vaganlem revoco -ad suam sedem, Nihilominusnullam aut a Langdbardis aut a Gra.cis
scriplamquc comperio an. 777, cum Carolus Saxo- civitaiem Paulo ablatam esse comperio. Devaslatio-
nico bello implicitus, alque Hispanicum meditans nes tantuin el prsedse inter Roma/ios et Langobar-
contra Saracenos, duci Benevenlano audendi occa- dos faclJ. inveniunlur : quare ulrinque res repeiitas
sionem prsebuit. Prsesertim id facio ut libertatem consiat (ep. 29, 58,59, 40, al. 17, 24, 14, 26).
•eorumredarguam qui multas ex lris epistolis, suas Proetereafines, territoria, patrimonia a Langobardis
opiniones tuendi causa, loco moverunt, totamque fallendi arlem callentibus, nunquam plene resliiuta
ejus setalis historiam depravarunl; at si quajure occurrunt (ep. 18, 20, 53, 42, al. 15, 21, 50, 19).
movenda erat, id suadenle rerum serie quas conti- Civitates omnino quatuor ex iis quarum neque ob-
net, aut religioni duxerunl eam attingere, aut re sidesdati ab Aisiulphi.legatis, neque claves tradilsc,
inexplorata intercidisse eam lemere pronunlia- "P quse in confesbionebeali Petri ponereniur, recenseri
runt. video (ep. 17, 18, al. 29,15): neque inilam earum--
XVI. Nonnullas vere mtercidisse idem pontifex dem possessionem Paulo pontifice imemo. Hinc ta-
Paulus affirmare videtur in epistola 'nuper laudala men colligi posse arbitror quod reliquas omnes atit
(ep. 18, al. 15); nam multum diuque vexalus a prsedecessor Stephanus ab Aislulpho, seu Desiderio,
Desiderio, ifa Pippinum alloquitur: « Ecce j'am aut ipseJ?auIuslg@ab hoc supremo Langobardo-
tiuas apostoliearum Iitterarum assertiones exc. verum rege obtinuerii. Rei argumentum Iocuplelissl-
sirse clain per maximam industriam misimus, et mum ab Augustis Oneritis suppetit, qui nullum la-
Jgnoramus si ad vos ipsoepervenerint litterse : unde pidem non moveruntj ut amissas oti impietatem e.
amtiigimus ne a Langobardis comprehendanlur. > • socordiam diliones aposlolicse sedi eiiperent. Ii si-
QUSLS" pervenisse conslat, ul dixi, ex argumento quidem.frcquenlibus iegationibus Francorum regis
earum in Codicem Telato inter vigesimam unam et tienevolenliam captare, et calumniis a Roniani pon-
vigesimam secundam. Subjungit autem Panlus se tificis amicitia eum avellere non semel moliti sunl
alias dedisse {ep.17, al. 29) fexDesiderij volunlate, iep. 57, 40, al. 20, 26). Prseterea exarchatnm et"
«andideaffirmans. «Ideo istas lilteras tali modox.xa- Pcnlapolim, ipsamque urbem Romam, se aggressu-
.ravinms, ut ipsi nostri missi acl vos Franciam vale- ros diclitautes, nwgnumque armorum apparatum
•xent transire. > Cujus postea exemplum imilalus jactanles, poniifici dunlaxat et.Romanis melum in-
est Stephanus HI (ep. 45, al. 46) magno ciim po- cussere (ep. 25, 26, 27, 28_,55, al. -54, 28, 57",42,
^terorum incommodo, nam Stephanus haud monuii S0). Jaciantes, inquam; nam usque ad Adriani tem-
aliis litteris regem, Pauli «xemplo, ut confictis ejus- pora minitaii tantum suntRomanis.'Tum verc cum
niodi litteris nullam fidem adhiberet. Idcirco recen- C Renevenlanis Langobardis junclo foedere, olieniu
tioresfalsi arguere maluerunthisloricum ap. Anastas. restituendi Adeîsi in regnum raajoruin, ad arma
vera narrantem, quam ponlificias litteras remfal- etiam? conatu licet inutili, ventum esse ex Adriani
sam continentes; quippe tiarum senlentiam suseopi- episfohs constat.
nioni accommodatiorem depretienderunt. Cseierum XIX. Ad catholicam verotidem.et sacrarum ima-
Pauli pra_decessorum epistolis jussu Caroli Magni -ginum cultum cjuod altiuet, sumnja fere on.nium
-in Codicem tiunc relatis accedit fidesab earurn^ opislolarum liuj'us s.ancli ponlificis est catholicse
-exemplis a Baronio editis ex Codd. Yatic. PaulinseT fidei, ac traditionis Palrum defensio; namque tioc
-singulce circa sceculi sexii decinii dimidium in bi- vocaliulo sacras imagines designat. Quamvis enim
bliotheca Vaticana erant, Panvinio id testanle: 125 Pippinianse donationis satage>-et, ut sequum erat
-cuiuque pari numero et Ronweet in Francia «ssent, non serarii opulentiam, ut nonnulli arbitrantur, sed
vix credibile esl nonnullas interiisse. Si quse autem populorum salutem spectatiai, ne scilicet in Graco-
exciderunt, mentio eariim oceurrit in ahis subse- rum poteslatem redeuutes, illorum hseresi contami-
quentibus; ita ttt, prseter ea quse missorum fidei narentur; quam plane polesiaiem populi ipsi avcr-
semper committebantur, nihil desiderandum re- santes, ponjificiam domitiationeni "appetehant (pp.
.stet. 15, al. 56). Hinc esl quod patrimonia caeterosque
XYn. Itaque id conandum mihi erit, ut hisce ex proventus ad pauperum ac peregrinoruhi sustenla-
«pislolis historiam pontificiam educam, tam versulis tjonem addicios, necnon aJ fovenda eccle.iarum
novatorum interpretalionibus, quam dubiis falsisve lumina aliasque erpgatiories non paucas nec modicas
aliquot recentiorum opinionibus defecalam. Facili id D necessSrios, lmpensius eliamquam civitates etloca
-quidem negotio prsestari posse quis putet vagantes ditionem amplificaniia, repetenlem videre est hunc
plerasque epistolas juxta Tecluni temporis ordinem pontificemet ejus successorem Adrianum. Catholicse
digerendo. At quis earum, magnaex parie silentium aulem fidei non solum in Occidenle, sed in Orieiite
Tes prsecipuas, setatem certam deprctiendal? Quis eliam, conservandse prima et polissima ej'us cura
, responsalium aurlbus demandata divinet? Quis ad-_ fuit. Quatir rem apprkne testatur gaudiuni illud
• nexarum quandoque litterarum sententiam integram ingens-quofere exsultans lilferarum Cosmoepatriar-
-teneal? Duobus tantum spectatis res posse confici clije Alexandrini exempium Pippino trarismisit","ut
niihi videlur. Primum ad cattiolicam fidem sacra- de orthodoxa fide apud Orientales acerrime ati epi-
rumque imaginum cultum perlinet, alterum ad di- scopis vindicata secum loetaretur, eoque magis ad
llonem sanctse sedis. Hinc autem iui.ium sumens, propugnandam in Oceidenie incumtieret (epist.51,
Jiarum liiterarum auctoritate decennalem tiistoriam al. 55). Nec non Isetitiseplena epistola alia ad Ca-
continenlium decerno, nullam ecclesiaslicse dilioni rolum et Carolomannum (epist. 50, al. 40), cufti le-
accessionem per totum id spatium esse factam: gato ex Francia Romam redeunle ex eorum littens
quare aliud in epistolis Pauli non inveniri quam accepi{, imitaturos palrem in eonstanti atque per-
• aniiquam sanctse sedis ditionem, seu .Romanum 'petua cathohcse fidei et sanct.e Ecclesioedefensione.
ducatum, ejusque incrementum ex Pippiniana do- Hsec sane converiiunt cum sanctissiniis hujus ponti-
-natione, qua exarctiatus"et Pentapolis continentur. jficis moribus, quos lg"_*"apiid Anastasium scriptos
- IIos infra limites versari Pauli epistolas AdrianuS nemo inotiser\atos prselerit; et cum co cultu qtieni
- -_ -
Uw B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIOIII. 144
catholica omnis Ecclesia, postquam mortalem vitam A profectionemConsiantinopolicum cksse, ut Romam
cum ccelesli commuiavit,illi tribuit. Nosqueejusdem et iu Franciam ireni (epist. 58; al. 24), nec tanien
palernam domum in ecclesiam, cui cognomen sancti ullum timoris indicium prsebere. At ista, ut libere
Silvestri ia Capite, conversam, quam sciticet incole- "dicam, sunt obloquentium adminicula; nonne pon-
rent Grseci monaciri ab iconomacbis expulsi, hodie- tifex ait, palricios illbs ignota de causa iter ingredi?
que suspicienies, dicacitatem novalorum ridemus, Nonne primum ad s'e,'deinde ad Francorum regenj
falsasque aliquol recentiorum ex nostris opiniones ire jussos perspicue jrefeit? Quidigitur limeat, dum
miseratione magis quani admiratione dignas judica- missi ponlificii, imperiales et regii, pro eaitiolicse
mus. fidei magna causa ultro citroque itiant? At classem,
XX. Et vero cuinain stomachum non moveant inquiunt, adjunciosqueSiculostimueril: quid inde? si
hujusmodi opiniones, qua. si serio expendantur, a in Romanamurbem tanto arniorum apparatu ab urtie
novatorum dicacilate piofectce esse comperientur? regia discessum erat, .urtis igitur Romana, quam
Pudet me ea referre quse typis vulgata Ilalico idio- Grseci aggredi molietiantur,
1 erat alieni juris : adeo-
male ab omiribus legi possunt. Unum silere non deque palet mentitam esse iniquitatem sibi. Quibus
tieo, quod sinceris sancti pontificis sensibus parum «nim argumenlis uluntur ut pontifici Romam aufe-
concinne, ut ea ferebal setas, expressis esse abusos rant, iisdem ei nolentes asserunt. Atque tisec levia
novatores, queis ccelesliumconsortio frui nefas erat, sunl: majoris moinenti alia non desunt.
liiiiil miror : at ingenti dignuin admiratione mitii XXH. Quidquid Paulus pontifex de Georgii se-
vldetur, seriptores calliolicos indignilatem istam cretarii imperialis conventionecum Desiderionarrat
imitatos. Sed prsestatcoeptumde epistolis sermonem » (epist. 18, a). 15), quidquid de Leonis imperialis lit-
-proscqui. Quantam quis adhitieat diligenliam ut teris ac Venelicoruni relatis nunliat (ep. 26, al. 28),
Paulum Romseprincipem fuisse neget, aneipitialiqua denique quidquid de sex patriciorum motu Pippinum
ejusdem senlen.ia ex una et triginta epistotis excer- admonet; minarum loco, ne dicam rumoris vulgi,
pta, inanem ludit operam. Tricesimus jam annus habeant necesse eriL quicunque lristoriam ej'us teni-
fluetiai, cum sancta resputilica, seu Roma et ej'us poris ex documentis certis, ac pra.ser.im \2B «
ducalus, imperiale jugum excusseral legitima ex Anastasio, et lrisce podicis Carolini litteris repetunt.
causa religionis; quarto inde anno eadem respublica Quandiu enim Paulus sedii, timoiis multum a Grse-
a Francorum rege magnum tiabuerat incrementum, cis, actionum auie^n nihil reperitur, prseterquam
exarchalu et Pentapoli anliqua. ditioni adjunclis; legationum ultro citroque adornatarum secreta })Ie-
cum Paulus ad beali Petri cattiedram ascendil: du- rumque colloquia. Quod certo discimus, ipsa iila in
catui Neapolitano, tum maxime angusto, qui unus, episiola sex palriciorum nuntia, Romani ducalus
prseier ultimam Calabriam ct Sicilia. insulam, Grse- civitates nostras semel el iterum vocat-poniifex; et
cis in Italia remanserat, dux Stephanus prseeral, ,alibi, ut supra dictum est, tam Senogatlia in Penta-
« qui in primo sui regiminis ingressu prsecepit dari poli civilas nostra ab eodem app*ellalur, quam in
pecuniam sui reditus domino papse, et quodunus- Camjjania caslrum nostrum Valentis (epist. 59 , al.
quisque debilam obedienliam RomanseEcclesiseex- 14). Quam sane ralionem passtin haberi, ubi res
hibeat. Quapropler valde amalus fuit ab eodem do- tulit, videre est in litleris
1 quse mox sequentur. Cum
mino papa, et promisit quod si conligerit quod do- autem ordo rerum nos ducet ad Adriani epistolas,
nrinus imperator miileret adversus Romam suos tum vere ad\entasse Grsecosmalo oniine ad civila-
miliies, ipse dux adjutorium ferret ei cum suis mili- Qi tem nostram Centuincellas(epist. 65, al. 65), atque
titius : » ut docel Chronicon Neapolilanum a cl. cum Beneventanisjiclo fcedere, molilos esse, puod
Pratillo eduum (Hist. Langob. tom.TII, p. 52), cum praecipuum est, hanc nostram Romanam invadere
scriplore synchrono Pauti gestorum apud Anasla- civilatem (epist. 57[ al. 59) comperlum exploratum-
sium consentiens. QuoeNeapohtani ducis societas que erit. Itaque et cum Paulus nietuetiat ne .Grseci
cum poniifice spem onmem Grsecis auferebat medi- advenirent, et cum perto venerunt Adrianopontifice,
terranea tentandi. Proeterquam quod exarchatu ad- Roma et alise civilaies Romanseprovincice sub di-
liuc stante, neque Eulychius exarchus cum foederatd ' tione eranl Romani ponlificis. Neque Iristoricum sa-
rege Langobardoruni prsevaluerat adversus Romam; piunt leves illse inducliones, Paulum Tassum esse
neque exhilaratus dux Neapolis resistere potuerat proprio ore GrsecoLscalholicse tantum ildei causa
Romanis; imo sua nece suorumque caplivitate Romairis adversari; el non satis limoris demon-
exemplum dederat posteris, ne Grsecorum accisas slrasse, ubi classem ab urbe regia proficisci audivii.
Ilalise res excitare auderent. Quse profecto, ut ego arbitror, amplecti cogitatione
X_S<_§ XXI. Quamobrem, utii Paulus audivit Grae- le\issimum, scriplis mandare quidnam erii?
cos parare classem adversus Ravennam et Romam, XXIII. Quoecuni ita sint, non igitur magiii refert
qusesivit is quidem per Pippini auctoritalem auxilia certum statuere ordinem temporisquo Pauli epistolse
a Spoletanis el Benevenlanis, Tuscanis eliarn adjun- datse fuerunt. Nihilominus, quanquam ex • causis
ctis, ut vim repelleret : causas vero addens cur supra allatis fieri omnino non possit ut servetur
Grsecrista molireutur, non defectionis meminit Ro- ordo certus, licentia tamen eorum coercenda mihi
manorum a Grsecis, nec recentis Ravennatum ac . erit qui sequunturordinem ab omni veritate ahhor-
Penlapolensium adjecltenis veteri ditioni facise, qui- D rentem. Ei vero singulis iirsuis epistolis Paulus sa-
bus haud dubie Grsecosmoveri oportuil, sed polissi- lulat Pippinum compatris nomine, prseterquam in
mam adduxit causam unde defeclio ipsa, incremeuta earum prima (ep. |12, al. 15), quam ante consecra-
1
dominii, et prsesertim amicitia el societas cum rege tionem conscnpsit ugiturmale collocatursexto loco
Francoruni nata erant; catholicsenimiruin fidei et quam per Wulfardum abtiatem aceeirit cum Satiano,
sacrarum imaginum insectationem (epist. 25, al. 54). cujus ergocompatris titulum acquisivit.Elest quodmi-
Quse plane causa, utcunque minus commodeaudial rer, Cointiutn, Pagium el nuperos editores Duches-
apud novatores aique eos qui, reiigionis nulla ra- nii tioc minime advertisse (ep. 13., al. 27). Ex iis
tione habita, de rebus civilibus loquuntur, maximi ties (16, 19, 56 ,| al. 25, 59, 32) Marini presbyleri
momenti erat Pippino , quippe quce una Grcecas Romani historiam conlinenl. Hunc videlicel do'cent
omnes aries ut susdeque tiaberet effecit. Jam vero factum esse cardinalem lit. sancti Ctirysogoni,Pip-
eos qui stupent quare ponlifex non dixerit, iratum pino rege id pelente pro viro, ut putabatur, pontifici
Copronymum oti usurpatum dominium Romse, quod ac regi fidelissimo: postmodum ab imperatore per
ante annos triginta Augustipatris lempore defecerat, suos iegatos insiinulatum perfidise apud Francorum
rogare lutiet cur perinde non stupenl, ne exarchatus - regem, qui ponlificem rei compotemfacit, quare ille
quidem invasione excitatum dici, qui paucis ante majestatis damnkur: 130 denique in tionorem
annis Homana.ditioni accesserat? Alibi eliam miran- prisiinum revocatum. Hane vero historiam qui fe-
tur ponlificem nunliare Pippino sex patricioruic ram pr.cpostere ctillocatis epistolis narrari (nl per-
145 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC„ SEU CODEX CAROLINUS.— EPIST/PAULI I. . 146
fidiseprsemiumvideatur cardinalitia dignitas collata) A l cujus ex Ludovici missorum placitis docutaenlum
•et, quod incredibile prorsus«st, intraunius anni758 ' ipsum emersit (Mabill., Ann. Ben. tom. II, filii append.
liinites coarcfari? Ex iis ultima tiiemis asperitatem n. 52); Pippini aulem, quin etlam Caroli ejus
niemorat (epist. 56, al. 52), cujus Grseci et Lalini placita, licet lilteris mandala non fuerinl aul exci-
tiistorici meminerunt, tioc tanlum discrimine quod derint", certa nitiilominus sunt, quippe qusein Codi-
alii ad annum Teferunt 765, cum coepil Octobri cis Carolini epistolis memorantur. Cumque Pippi-
mense, alii ad 764, cum maxime sseviilJanuario et nianos missos nonnisi pontifice volente ac regem id
Februario : prselerea agit de legatis tum regiis, tum flagilanle, auctoritate usos esse liquido constet, per-
pouiificiis Conslaniinopolim-missis; et prsecipue de inde sentiendum esl de Ludovici Pii et suCcessorum
Ecclesise rebus tunc tranquillis Pipplni opera, qui missis, imo etiam de ipsis imperatoribus, quorum
planeomnes sunt characteres anni 764. Nihilommus nonnulla exstant placita vel Romse tiab.ta, deeer-
lianc epistolam malunt esse datam an. 758, difficilii- nentibus una simul pontifice et imperatore. Tametsi,
mis iis temporibus, «uni Desiderius Beneventanum ad imperalores quod attinet, constitutum erat eos
et Spoletanum duces tanquam rebelles insequeba- inter etpontifices quemadmodum ulraque auctoritas
tur, damnaque qusepoterat majora pontifici et Ro- ad rerum administrationem conveniret, quod suo
manis inferebal. loco planumfiet. Cselerum^xPaulilitterisTegiorum
" XXIV. Inde autem actum est ut una et triginta ex missorum auctoritatis in dilione ponlificum origo el
-epistolisnovem iribuerint anno 757, undecim 758, indoles luculentissime eruunlur.
"novemautem annorum consequentium criique singu- XXVI. Releganlurlaudatse nuper epislolssplacilo--
las aut binas Titteras ascribaul. Quod per se ipsum £] rum lestes : « Juxta id quod petendo direximus,
patet quam falsum sit. Cum enim plerseque sint re- prsefatos ad nos vestros videmini direxisse missos,
sponsa regis epistolis; advenientibus ac redeunlibus crai apud Langobardorum imminerent regem pro di-
nrissis aliquodspatium lemporis permitti sequumest, versis sanctse Dei Ecclesisecausis ac j'ustitiis, et in
ne monachi, duces, episcopi, aliique illustres viii qul nostro assislerent solatio. > 132 Itera: €Exceilen-
missorum munere fungebanlur/ diu noctuque tatiella- tioovestrse direximus ul vestrum annuissetis dirigere
riorum instar per dispositos eqnos huc illuc dis- missum, quatenus ejus pra_sentiainterpartes jusli-
currisse videantur. Nitiil dico de lam multis inler se lise pervenissent. » Et alibi (ep.*Z&,al. 18) : « Con-
pugnanlibus, qusetot epistolas In unum annum -confestim veslrum dignemini dirigere Desiderio Lango-
gerendo obtruduntur : cujusmodi sunt hostilia ferre tiardorum regi missum, ul, si necessitas fuerit, signi-
-<t pacem colere (epist. 18 et 25, al. 15 et 30), Ser- ficatum auxilium noliis pro incursione eoruriidem
gium archiepiscopumTtavennatem Romse lilibus im- inimicorum impertire debeat... Deprecantes et hoc
plicilum esse, et RsTvennse litteras~ a regia urbe et a a Deo institutam excellenliam vestram, ut ad nos
adelibus Veneticis accipere, quas mittat Romanr(15 hoc adveniente Marlio mensevestrum dirigere ju-
et 26, al. 27 et 28). Denique Desiderii regis foedus beatis missum, qui lric Romoenobiscum demoraii
cum Grsecis percussum contra Ravennam narrari detieat, et ipse si necessitas exigeret, apud Deside-
per pontificemPippino; el ab eodem hunc rogari ut rium imminere. » Quoealibi etiam"repelita (ep.s..27,
Desideriumjubeat sibi opem ferre contra Grsecos(18 al. 57). Quod si ne tum quidem, cum de luenda
et 26, al. 15 et 28). Quse omnia, etiamsi minime Romanse Ecelesise ditione res erat, citra pontificis
"pugnarentinter se, incredibile est septem iis mensi- ** p auetoritalem, ut postremce islse docent epislolse,
hus evenisse, qui ad Paulum pertinent, anni 757,' Francise regemgessisse in eadem aliquid compertum
videlicet a die 29 Maii, cum consecralus fuit, ad est, quidquid igitur auctoritatis, aut tielli, aut pacis
anni exitum. De undecim iis epistolis in sequentem tempore adhibuisse iuvenilur rex Francise per suos
annum 758 congestis quid sentiendum, tiistoria Ma- missos,delegatio erat supremsepontificisetaminVeteri
rini prestiyteri nuper allata abunde 'docet. Ilaque dominio, seuRomanaprovincia, quaminrecensaddito
coerceri hanc libertatem oportet, sin minus certo, exarchatus et Pentapolis. Pippinum Carolusimitatus
saltem probabiliori ordine, et a veritate nullalenus fuit, ut videtiimus suo loco. Ac de Pippino quidem ne
atitiorrente, xollocatis Pauli etiam eplstolis, quarum annalista quidem Italus mussitare quidquam ausus est.
rectam chronologiam statuere Igl parvi interesl. Quod quanto cum eorum temporum quse secuta suut
Namque id necessario prsestandum est de longe plu- Pippinum detrimento fecerit, patet ex vera indole
ribus maj'orisque momenti,'quas dedit Adrianus ad regise auctoritatis in ditione pontificia per annos
Garolum regem, super novo amplissimoque eccle- quatuordeclm quitius idem Pippinus amplificatso,per
siasticse ditionis, prsecipue post exactos Langobar- se ditioni ecclesiasticsesuperstes fuit. Cum enim Ca-
dos, incremento; ex quarum motione receuliorum' rolus ne iatum quidem unguem &paterno exemplo
opinionibus adjumenti plurimum accessit. discesserit, quandiu Francorum et Langobardorum
XXV. Cseterum, antequam de his epistolis dicendi rex fuit, iritiil sibi arrogavit auctoritatis in ponlifi-
finem facio, id prsecipi velim animo, quod ipsis a cum dilione, quam longe lateque auxit: et cum anno
Pauli temporibus, cum supremam pontificis potesta- 800 invitus est assecutus coronam imperialem,
fem in sua ditione omnes norunt, missi regii, tamL Leo III, qui tanlam in Occidente majestatem insti-
in exarchatu et Pentapoli, ad quas"provincias Eccle- Dtuit, divi Petri successores auctoritate non exuit,
•sise ditiouem coarctanl, quam Romoeet in ejus du- qua septuaginta amplius annis fruiti erant, sed for-
catu, auctoritate non modica usi sunt. SicWidmarus midabiliorem eam reddidit audacise nonnullorum ex
et Gerbertus abtiates, alque Hugbaldus virillustris, subditis, imperiali majestate defensam. Cseterum
coram ponlifice' Langobardorum missis diligenter quod preedictus auctor de suprema pontificum au-
examinatisin conventu Pentapolensium aliorumquei cloritate non potuit, de ipsa donatione Pippiniana
hominum ex civitatitius pontificiis, causam invasio-, facere molitus est. (An. 757) Carolinam pro Pqipi-
nrim cognoverunl (episl. 29. al. 17). Pari modo. i. niana posuit; Anastasium et Leonem Ostiensem in-
Andreas et Gundericus regii roissl causam aliam co- simulavit inscitioe; exarchalus liroites delinivit, abs
ghoverunt, inter pontificem et^Langobardos (epist. re omnia. ^Juota quantaque fuerit donalio Pippini
59, al. 14). DemuniWilcharius' ejriscopus, Dodo et. ' regis, e Sleptiani Hliiterisvidimus :_qusecivitales a
Wictiardus regii missi data opera Rornam directii Langobardorumrege Desiderionon fucrint restitutse;
sunt, ut causam restitutionum inier .eunidem ponti- quoe invasiones ab eodem factse, et quse multiplex ac
ficem et Langobardos discuterent (ep. 42, al, 19). certa ejusdem regis confessio fuerit pontificioe do-
Hsecvero quid aliud sunt quam placita per quam si- minationis, tam in Romana provincia quam in exar-
ririliaeorum quorum unum e situ erutum exaggera- chalu et Pentapoli, sequentes Pauli epislolse, quibus
tur Pii Ludovici sevo, ut pontificia auctoritas labefa- necessario hsec -pauca prsemisimus, uberrime de-
eietur? Equidem inler placita missorum Pippini re- monslrabunt.
igis ejusguenepotis discrimen istud video, quod ali-
«7 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 148
XII. A Francorum gerimu,, eum ad vos repedandum, cum
1@3 EXEMPLAR EPISTOL^ nostris missis apostolicis absolveremus , quoniam
Vbi Paulus diaconus et a electus sanctm Romanmi nos pro certo agnoscas, excellenlissime et a Deo pro-
Ecclesim significans de transitu Stephani papm ,: tecte noster, post , auxiltalor et defensor rex,
per Immonem h niissm , missum domni Djeum
Pippini quod firmi el rotiusli usque ad animam et
regis c. sanguinis
nostri effusionemini ea fide, et dilectione, et ctiari-
(An. Dom. 757, Cod. Car. xm, ehron. 12.)
ARGUMENTUM. — Ante consecrationem sctiismate ditatis cpncordia, atque pacis fcedere, quse prsefatus
iatam,"fratris morlem et sui electionem nuntiat; [L., prSelalus] beatissimae memorise dominus , et
Pippino. Immonem regium missum qui superve- gerriianus meus sanelissimus > pontifex vobiscum
nerat, se ait detinere optimatum consilio , quoad confirmavit, Derminentes, et cum noslro populo
consecretur; tum remittendum cum suis aposto-,
lieis missis, ut secum amicitiam et societalem quse permanebimus usque in fincm. Unde et indesinen-
cum Stephano fralre fuerat, inslaurent. ter extensis palmis ad coelum pro vitse iucolumitate
Domno excellentissimo filio Pippino regi Franco- excellenlise tuse , atque dulcissimorum filiorum , et
i'U«n d et patricio Romanorum Paulus diaconus, excellenlissimse reg.nse spspitate, Domini Dei nostri
" in Dei nomine electus sanctse sedis
et -apostolicoe. exoramus clementiamtuam E, ut semper tuum auxi-
•dum gravi gemitu , et immenso mcerore cordisi B lium et firmissima proteclio extendatur super nos.
innotescimus a Deo protectse excellentise lua., po- Incolumem eJvcetienliam tuam gralia supema cu-
tentissime victor rex, Dei vocatione, de tiae luce, Stodiat. j
ad seternarii requiem esse suhtractum sanctse recor- Xffl.
dalionis dominum et germanum meum Slephanum 135 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E
papam eAa cujus etiam transitu,134et ipsilapides, iD DOMKUM MPPINUM BEGEMPEB.'WOLrj-EOUll DI-
si dici potest, nobis conflenles lacrymaverunt "*, in KECTV ,
cujus aposlolatus ordinem a cuucta populorum Iriqua continenlur gratiarum actiones et uoerrimm
caterva, mea infelicitas electa est, el dum haec age- laudes pro defensionesanctmDei Ecctesim,poscens
adjutorium contra Langobardos, eo quod ipsi Lan-
renlur, convenit Romam Imo , Ctirisfianissimseer-
gobardi-in magna arrogantia permanentes, et J«-
ceMentiseluse missus, et cum eo loquentes, una cum slilias sanctmDei Ecclesimminime reddentes K
nostris optimalibus, aptum perspeximus eum hic (An. Dom. 757, Cod. Car. xxvn, chron. 15.)
delineri [L., G., delinere] , donec Dei providenlia ARGUMENTDSI. — AUatum a Wulfardo Pippini niisso
sacra apostolica benedictione illuslrali fuissemus, una cum litteris satianum . quo Gisela regis filia
et tunc plenius satisfactus de noslra, vel cuncti e sacro fonte «xtersa fueraf, inter missarum so-
lemnia accipit in iara sancta. Petronillse, et tan-
[Forte, populi] puritate, ei dilectione quam erga tuam (
G quam regiam filiam suscepisset ex codem sacro
benignissiroam excellenliam, et cunclam gentem fonle, compatreiti in posterum appellat Plppinum.
n Iniit Paulus pontificatum anno Christi 757, obiit mata administrationis ati eodem eonsuevisse fieri,
ann. 767. GHETS. judicesRavennse residentes Philippum presti. el Eu-
">Ms., Imomonem; seu _y mo secundum delelum stactiium ducem eo riiissos a pontifice, et cum primis
est. GE^T. arcluepiscopum Sergium pontificiis imperiis relu-
« Argumentum Panvinii (Cod. Vat. 1) : « Prima ctantem ab sede illa amotum esse Steptiani j'ussu.
Pippino regi obitum fratris sui, et suam [Stephani Poterantnetisecomnia fieri spalio paucorum dieruni?
fralris et suam] ordinationem exponit indicatque Valeant ctiartse veteres , et earum aucloritas histo-
[indicat] se in amicitia a Stephano [ab eod. Steph.] riam omnem pervertens revocetur ad- trutinam. '
cuin Francis contracta perseveraturum : petit ul CEKK. " ! _
Pippinus idem »
prsestet. Genturialores primum hoe Magno anle id tempus fuerat usui liber Diurnus
afgamenlum aliquantulum mulant in principio et pontificum. Idcirco ifrequens hisce in litteris ej'us
fine : csetera Panviniano respondent. Quse uncis formularum locutioJ Ita in nuntio ad exarctium
-ciauduntur,indicant Panvinii ejusdem emendationes: (cap. 2, tit. 1) legilur : . ab hac luce fuisse subtra-
quod notandum hi aliis etiam qusesequentur. Coete- ctum dominum ill. jsanctiss. nostrum pontificem ,
rum duo lric falsa : ordinatio , quse non congruit cujus cuncti vere, et, si dicendum est, etiam lapides
electo, et petilio illa, ut Pippinus idem prmstet (seu ipsi fleverunt exiturn. » Notanda tamen summa tum
faciat, ut legunt Centuriatores); in epistola enim._"' electionis, lum consecrationis libertas ejus sevi.,
non exstat hujusmodi petitio : ait vero pontifex se Nulla imp. mentio : missus regius consilio procerum
exoraTe divinam clementiam ut auxilium et defen- detinetur, ut summam auctoritatem adepti pontificis
sio Francorum nunquam desit sibi et Romanss Ec- testimonium cerlum ^tmiciliseet fcederisin Franciam
clesise. CENN. afferre valeat. Missi flemum pontificii, peractis oni-
<"Summ. 1, ap. Baron. et Cent. GEETS. nibus, ad regem. Sic de Stephano IV et Pas-
« Stephanus II ohierat supremum diem 24 April. chali I Iegandi perspicue Asfronomus in Yita Ludovici Pii:
7-57.Quo respexisse oportuit scriptores nuperos, qui quse res recentioribiis magnam praebuit dtspulalio-
Muratorio duce puolalis charlis et chronologis antea -num segetem, mirairiqueallucinationum occasionem.
ignotis, Aistulphi mortem in exitu superioris anni At his de rehus suo loco dicendum erit, ubi de ejus-
statuunt, Desiderii principia mense Marlio hujus dem Pii Ludovici diplomate sermo fiet.
anni, ac proinde postremas lilleras Steptiani, quibus B Recte Lambecius expunxit tuam, quse"vox mi-
de utraque re agilur, aut eodem niense Martio aut ror, cur Getililoti in'recensione retineatur z forle in
Aprili constituunt. Tantaene angustise temporis iis Cod. ipsum irrepsit, jaut scripturoe nodus diffieilis.
antiquis chartis, et Brixrano chronologo sustineri h Argum. Panv. (God. Val. 15): t -Decimamtpiin-
poterunt? Adeatur hujus Carol. Cod. ep. 51, al. 54. tam scripsit ad Pipinum per Wlfardum coepisc.
Inde palam erit Steplianum posl initam a Fulrado quem Pipino commendat, quod eiiam Steptianus
civitatum possessionem, cunclas actiones exurchatus papa germanus Pauli fecerat. In hac epistola _a_uin-.
distribuisse, aclores omnes. et praecepta. seu diplo- ta decima per Vulfarctumcoep. quet-i Plpiaoj' exeitt-'
— EPIST. PAULII 159
149 C©B. DIPLOM. — MONUM.,"ETC, SEU CODEXCAROLINUS.
Respondet per eurndem Wulfarduih ita esse ut A _" spiritalis filia, sacratissirho lavaero ablufa, sascepta
audierat; Desiderium .idelicel promissis non ste- est; utiem , et cum magna jocunditate , aggregata
tisse, nequeseeorurii alicjuid quseper suos Iegalos
nrissum suum regiis ad- poptili cohorte, infra auram [F., aram] sacrati cor-
nuntiavera*t,.aqcepisse;
iungere; et nuntiare qucehucusquo evenerunt; de poris auxiliafricis vestrse tiealse Petronilte, quse pro
Sergio archiep. RaveiimB iii Urbe Iitibus impljcito latide a.ie_na memorise nominis vestfi, nunc dedicata
Iaborare, ul suoe restiluatur Ecclesise; Wtilcha- <dinosciturd, celebrarites i§7 missarum solemnia,
riurii Nonientahum episcopum , _qui cum iratre
in Franciam ierar etiam atque etiam . cum magno gaudio suscepimus, et per allatum eum-
_.
Stepliano -
commendat. _ dem sabanuin, eam, tanquam prsesentaliter, nos
suscepisse garidemus. Unde quia amor fidei vestrum
Drinino excelleritissiirio tiliO~et nOstro spiritali
et Ro- benignum ignivit cor JioBis Der vinculum spiritalis
compatfi Pippino' Tegi ErarichrUm, patricio* foederis adh__renduni : juxta qiiod domno et germano
manorum, Paulus papa. meo, beatas reeordaiionis, sanctissimo" Stephano
Laloi prsesentlum" litterarum solerliSsimus* Wul-
fideliSsimuS . papse spopohflistis , magnas graliarum actiones a
fardus, eximietatis veslrie a,,plenas- Deo
et cum prolectse excelleniise vestrse persolvimus, im-
jocunditate notiis attulit litlersDs,-qtias ingenti cretiro divinam misericordiam ut sevis
. ,-plorantes
Jselifia maneipanles, atque letifioni reserantes, B ' [F., long3evis] vos ac prospefis in solio regrii con-
niagna exsultciiione dvantes relevati sumus, agnito servans luealur temporibus, el magno gaudio de
scilicet per eas prsefulgidoe excellentise vestrse di- nostrse _ili__perfecta selate vos jo-
affectu sarictam Romanam ip"slus spiritalis
lectionis erga apostolorum
coelorum cundari permittat, ad exaltationein sanclae SU33Ec-
Ecclesiam , atque faulorem vestrum, 13© clesise e.
regni j'anitorem , piincipem apostolorum , beatum
Peirum a vobis extiibito; "qua de re juges omnipd- Et quia copiosa nobis, Ipsa Spiritus saneli scilicet
tenti Deo efftcacius persblvimus grates, profecto dumi compaiernitalis gratia, quse, opitulante Deo,iiiternos
tam prcecipuum fortissimumque virorum, his in_ i ata consisiit, auctoritas fiduciam conlulit, peto et
diebus sanctse Suseconlulit Ecelesise tutorem b. deprecor, benignissime spirifalis compaler, -optime
ias
Inteiea^ Christianissime, Dei providentia , victory1 rex, ut coeptumredemptionis DeiEcclesise, et plenai
rex, gemina fesliritsttis peregi-fiiis __gaudia, in eo> justitise beati Petri perficere jubeas bonum opus;
quod optata corilis adepti desidefia , in vinculo spiri- direxit quippe nobis insignis bonitas vestra, per suos
talisLcederis pariter smnus adnexi ;Jpr__fatrisnempe» affatos [F., affalus], sibi iritidtescere adversantium
sodalitalis vestrse illustris missus pretiosisslmumi causarum eventus, unde certam a Deo prolectam.
iiobis supernse gratise munus attulit c sabanum vi-. (s, eximietalem vestrarti reddimus , nihil nos usque
deiicet, in quo nostra dulcissima atque amanlissima'{ hactenus recepisse de tiis .quse per nostros legctos
plo fratris Stephani, commendat, scripta] laudes Pi-; illud signifioat- quod filiolse Pipini j'amj'ambaptizatse
pini et gratiarnm actiones pro defensione sanctse Deit legumentum prsebuif. GKETS.
Ecclesisecontinentur. Adjutorium contra Longotiar- d Fabroltus in sua ,edit. libri Pontificalis (seclione
dos papa petlt quod sanctseDei Ecclesise Dei justitias ! 259) supplet Velserianam editiotiem ex cod. Frehe-
minime,redderent! Pro sabafio [Auxilium cofttra riano in var. lect. rem enarrahs, quse hrinc locum
Long. quod §. Dei. Ecclesise justitias minime red- mirifice illuslrat : ait,euim, puod Paulus i operalja-
derent, postulatur. Item pro satiariol misso, in quo) tur in"coemeterio'utii prius beaia Petrdnilla sita
Pipini filia ex. sacratissimp fontis lavacro abluta ,, quiescebat foris porta Appia, milliario ab urbe Roma
suscepta fuerat, gratias agit [gr. ponlifex agii] quemi secundo, et exinde ejus venerabile ac sanclum corpus
celebralis inissarum solemnitius, magnajucrinditate, i cum sarcophago marmoreo in quo reconditum in- '
aggregata populi cotiorte [multitudine] infra aulami' erat, abslulit sculplum litteris ila : Aurem Petronilim
sacrati corporis auxilialricis vilse Jje.alsePetrqnillae filioxdulcissimm. Cnde non dubium est quin scul-
[corporisB. Petron.] quseprdlaude aeterriaqueTne- ptura illa litterarum propriabeati Petri apost. manu
moria nominis Pipini consecrataest{erat] suscepissei designala dinoscilur, ob aniorem suse dulcissimce
se scribit. [Adjicifj Se indesinenter laborare, ut Ser- natse,'ipsunique sanclum corpus cum proefafo sar-
gius -jepiscopus suse restiluatur Ecclesise.» Summat _. cojjtiago posito supra plaustrum novum in ecclesiarii
fitterarum intacla fere relinquitur -, lale enarratis >n beati Pdtri apostoli tam hymnis et canticis spiritua-
quse nosse refert. CENN. Hbus,gus beaJ,itudo deportavil et in mausoleo juxla
* Gent., pafum
exiiniwsagacitatis veslrm fidelis missus. ecclesiam lieati Andrese apostolL; quod prsefatus
h En alia patriciatus collati Francis regibus. satis5 beatissimus Steptianus papa ejus germanus , dum
perspicua delinitio. Vide ep. 6, al. 7, nol. et infrai adhuc superstes erat, eGplesiani in honorem ipsius
comment. proev. ad epist,. Ad_5ani.-GENK. •sanctoeChristi martyris Petronillse picturse miro de-
« Ducangius variis auctorum definitionibus alla- core illuglravit. . Vide Baron. (an^9, n. 52 seq.)
tis, Mappm, fatitergii, HnteUlintei ,villosi, manuter-- el Boldettum de.Coemeter.SS. Mart. (lib. n, cap. 18,
gii, etc., passim_occurrereiait apud_auc_ores; inci- p. -551), et pra3eipue_nolas ad Adonem (edit. Rom.
piensque a saneto Gregorio Magno, ingentem eorumi 1745) 51 Maii. Sabarii lator fuerat Wulfardus abbas
serlem enumerat, JFlidenda videtur lectio Panvinii-,, monast. S._Jlartini Turonen. VidePag. (757, n. 4).
quam Centuriatores et Haronius admittunt: nami Mabillon., lii. xxi, n. 12, etlib. xxm, n. 23, Wlfar-
sabarium eidem Ducangio est "pastoptioriuin, >seu i dum et Gulfardum unum eumdemque esse ait. CENN.
atrium templi.NihQominus varia ista lectio Vaticanat e Vota sancti pontificis non fiierunt iriania. Nam
£xempla ab his in codicem relatis a Carolo distin7: €is6*la monasticam vitam professa, fuit abbatissa
guens, plurimi faeienda est. Nam Centuriatores> monast. Calensis, decus_,etornamentum ord. S. J3e-
ipsissima Panyiniana argumenta "pra. manibus tia,- ned., jit'aitMatiilIoni„Quse_etiam Alcuino persuasit
iulsse liinc cefto diSGiriius.ID_.—Exslat .eadem vox,:. Jil commentariosin Eyang. Jo_annisconficerel. Mabill.
ap. ^nctum Boiiifaciiim, ep. 10 et 145. Hic linteumi Annal. lib. xxui, n.28; Iib.xxvi, n. 61. ID.
-
I4M t_, CAROLIMAGNIOPP. PARS T. REf.TIO TIT. XKO
excellentii» vestrse petendo mandavimus ; solite, A. corum gratias agi. ob uavatam cum rege, novo
namque perfidi et maligni illi in magna arrogantia Moyse ac novo Davide, operam pio Eeclesia libe-
cordis permanentes, nequaquaminclinantur j"ustitiam randa, et catholica fide asserenda. Peculiares Ec-
clesisetilios appellat: mercedem a Deo per beatum
tieati Petri restituere. Tamen omnia qualiter acta Petrum polIicetur.Debarbaris gentibus triumptium
sunt, referentibus vestris missis agnoscere potestis; ad fidei servandanj integrltatem. et ad Ecclesise
et subsequentem nostrum missum ad vos dirigimus, incrementum, ominatur.
|
dignas vobis gratias de omnitius referentes, et Paulus servus servorumDei, omnibus dilectis nobis
cuncta per eum eximietati vestra. dirigimus in episcopis et venerabilibus presbyteris, ct abbatibus
responsis de his quse in antea provenerinta. Sergio atque religiosis monachis, gloriosis etiam ducibus et
veroarehiepiscopo, 138 juxtaid quodvestrseinnotuit comilibus, seu universse Christo dileclse generalitati
excellentise, indesinenter imminemus ut suse resti- exercitus a Deo protecli regni Francorum consli-
tuatur ecclesise">.Pelimns autem excellentem tioni- tutis. I
tatem vestram, ut reverendissimum et sanctissimum Consideranlibus nobis, et velut ignitam coram
fratrem et coepiscopumnostrum Wulcharium [Lamb., nostris aspectibus splendifluam, Christo amabilisfor-
Wilctiarium], sicut prsefatus beatce recordationis titudinis vestroe fidemi et laboriosum eertamen adhi-
domnus et germanus meus, sanctissimus Stephanus B 1 bentibus, quod liberationi sanctse catholicce et apo-
papa, eum benignse eximietati vestrse commendarit, stolicse Romanse Ecclesise, quse vos verbo proediea-
jn omnibus commendatum habere jubeatis. flic prse- tionis, peculiaritatis | modo sinceros genuit filios,
libatis, trinus et unus Deus noster sua vos exten- exhitiere totis nisibus studemini [studetis], magna
sionis dextera protegat, oim dulcissima conjuge, nobis admirandi inhseret qualitas, et hsec [L. et G., et
excellentissima regina, spiritali nostra commalre, oti hoc] laudis pra_coriiavestro nomini et benedictse
atque amantissimis vestris meisque filiis in solio generalioni proferre in universo non desistimus orbe
regni sospites permanentes, et in proesenti vita et terrarum. 0 dulcissimi atque amantissimi nobis,
in seterna beatitudine uberrime concedat valere c. quam vicissitudiuis 140 repensationemvestroexer-
Incolumem excellenliam vestram gralia superna cu- cilui conferemus? Aut quce thesaurorum copisedignae
slodiat. sint ad tot beneficijrum prsesidia , quse sanctse
XIV. Ecclesise contulislis? Et licet in hoc mentis conswle-
i ITEM ratio, et possibilitas coarctetur vobis digna repen-
139 EXEMPLAR GENERALE
EJCSDEM PAP_E dere, verumlamenest judex j'ustus in coelisDominus
, ADCUNCTUM Deus noster, qui digna vestrorum retribuet operum
EXERCITUM A DEO.PROTECTUM 'C ,
REGNIraANConusi, merita. Vereenim elevatum [Lamb., exaltatum] est
nomen genlis vestrse super niultas generationum
In qua continentur gratiarum actiones et uberrimm
benedicliones,pro certamine eorum, et ut magis in nationes, et regnum |Francorum vibrans emicat in
servilio Dei omnipotentis el sanctm Dei Ecclesim conspectu Domini: quod talibus beniguissimis Dei
certando perseverent, animum domini Pippini regis catholieseetapostolicse sanctseEcclesise liberatoritius
ad hoc peragendum -excitente.
proeornatur regibus; novus quippe Moyses novusque
(An. Dom. 757, Cod. Car. xxn, chron. 14.) David in omnibus operibus suis effectus est Christia-
ARGUMENTUM.—Proceribus eunctisetexercitui Fran- nissimus, et a Deo protectus filius, et spiritalis oom-
a Secreta htqusmodi negotia legalis commissa, ne gerente, nondum fuerat restitutus. Vide infra ep. 51,
scripto mandata Langobardis paterent, aliis alia pro al. c54. Io. I
arbitrio fmgendi ansam dederunt. Hic tamen ndn Wilharius, quem Ûghellus(tom. X Ital. Sacr.)
obscure indicata videntur. Legati scilicet, qui cum Villarium appellat, Stephanum II comitatus erat in
Immone post consecrationem pontificis in Franciam Franciam an. 755. Seq. anno exeunte legatus fuerat
profecti erant, Desiderium tiaud stelisse promissis ad Pippinum regem ab eodem pontifice, magnopere
retuleraut regi, eumque rogaverant ut Langotiard. commendatus, ut supra, epist. 7, al. 9. Apud regem
regem moneret ne diulius civitatum et locorum remansisse eum patet ex epist. 11, al. 8; nam
exarchatus reslitutionem differret. Horum nihil D ] an. 756 pontifex remitti Romam petebat. Ibideni
factum esse modo nuntiat; et contra quse huc usque Wicharius mendose appellabatur in ms. Cod.,Teti-
pro sancta sede ipse gesserit, quidve officiiaut artis nentibus eam lectionem Lambecio et -Gentilolo. Hie
exercuerit erga Desiderium (in quem perfidia, mali- mendose pariler Tengnagel. scripsit Wulcharium,
gnitas et arrogantia recidunt) ut aliquid ex pjus ma- sed Lambeeius restituit Wilcharium. Cerle si Sle-
nibus extorqueret, mi.sis enarranda permittit. CENN. phanus hujus nominis episcopum regi commenda-
I> Infra ep. 51, al. 54, Adrianus ait Carolo quod verat, Nomentanus illp erat, de quo etiam infra TO-
Stephanus II « archiepiscopum Sergium exinde dibit sermo. ID. |
atislulii, dum contra ejus voluntatem agere spiritu d Bar. sum. 29. Centuriatores extra reliquarum
supertiise nitebalur. » Non autem istam solam ob ordinem hujus epistolse summarium collocant.
causam versahatur Romse, sed litibus implicitus, GRETS. I
e Panv. (Cod. Vat. 51) ultimo loco sic:
quod Eupiiemia nobilis femina ejus uxor viveret Argum.
(quam diciiur archiepiscopatum adeptus diaconissam t Scripsit etiam epistolam ad cunclum exercitum
' orainasse). Ughellus (tom. II, p. 245) falso tradileas regni Francorum, in qua gratias ettienedictioneseis
lites pertotum Pauli pontificatumagitatas esse: nam, impertit pro [benedictiones pro] fldeli opera sibi et
ui paulo infra videbimus, ad sedem suam pontificis beaio Petio prsestita, ac tiorlalur eos utporro in ser-
ejusdem opera reversus erat. Bacchinius Agnellum vitio Roman. Eeclesise [prsestita eis imperlit, tior-
seculus, sub Stepbano II id evenisse contendit: Hae tatur eos ut in, servitid S. R. Eccl. perseverent, ac
'autem lilterse docent quod. Paulo pontificatum pro ea viriliter decertent. _ CENK.
155 COD. DIPLOM. — MONUM.,* T^TC, SEU CODEX CAROLINUS. ~ EPIST. PAULII. ISA
pater a, dominus Pippinus, Dei nutu victoriosissimus A dem et pontificem, respondent se semper fldeles
rex, per quem exaitata Dei Ecdesia triump*hat, et . subditos futuros pontificis, quem meritis lauditius
fides catholica ab hsereticorum telo illibata con» prosequuntur. Hortantur regem nt pro catholica
' flde et Ecclesia certare non cesset, seterna prsemia
sislit. > . : consecuturus. Magnopere eum conimendant: cer-
- Et vos quidem, charissimi, gens sancta, regale sa- tasÎdem victorias de adversariis omnibus a Deo
'
eerdotium, populus acquisitionis, cui benedixit Do- precantur
minus Deus Israel, gaudete^t exsultate, quia nomina - Domuo excellenlissimo, atque prsecellentissimo,
vestra regumque vestrorum exarata sunt in ccelis, et et a Deo instituto magno victori Pippino regi Fran-
merces vestra magna est coram Deo et angelis ejus. corum et patricio Romanorum, omnis senatus atque
Firmum quippe, tieatissimum Petrum aposlolorum universa populi generalitas 142aDeo servatae Ro->
principem, cui a Redemptore noSlro ligandi solven- manse urbis.
dique peccata in eoelo ac in terra concessa est Si interius mente operum vestrorum studia huma-
potestas, adepti estis proleetorem h; sed omnipotens nus voluerit sensus pensare, nihil, ut opinamur ad.
Dominus , ejusdem sui apostoli intercessionibus , horum vicissitudinem dignum potest existimari, aut
141 "benedicat,protegat, atque eonfortet et eorrotio- in hacJemporali vita rependi, sed tantummodo illa
ret Deo amabilem communitatem vestram, actusque B sunt.consideranda vobis retribui aj'usto judice Do-
Testros in beneplacito suo djsponat, tribuens votiis a mino Deo nostro, quee oculus non vidit, nec auris
ccelo victoriam, flnes [L., G., terminos] vestros audivit, nec in cor hominis ascendit, qua. proeparavil
dilatet, suhjiciens excellentissimis regiius vestris Deus diligentibus se : hsec nempe vobis digna est
omnes barharas naliones, ad [Ms. om. ad] perfectam retributio, dum nimirum vestro certamine sancta
liberationem et exaltationem sanctoe universalis Dei Dei Ecclesia, atque Christianorum orthodoxa fides
Ecclesise et fldei orthodoxa. integritatem, detque dinoscituressedefensa; omniumque nostrum. con-
vobis ea sapefe fluse illis sunt placita, -et multo stantprocuratasalutisremedia; etquia [Lamb. add.
amplius corda vestra in amore tieati Petri «t ejus per te], praecellentissime domine rex, dignatus est
apostolicce Sedis illustret, fldelique studio ejus Deus noster redemptionem suse sanctse Ecclesise nor
pra_eeptis_.apos.olicis obtemperantes, vestrorumque strumque omnium operari, merito nos convenit ope-
regum mandata -jbservantes, et prsesentis vitse rum ejus mirabilia decantare, consona cum prophela
cursum [Gent., cursus] oum victoria, et bona fama eanentes voce: Quoniam magnificata sunt opera tua,
exsequi, et jseterna gaudia cum cosli civibus perfrui Deus, omnia in sapientia fecisfi, replela est terra mi-
mereamini rabilibus tuis (Psal. cm). Quis enimloquaturpotentias
XV. - - " Domini, auditas
faciat omnes laudes ejus (Psal. cv) ?
"
ITEM EXEMPLAR EPISTOL/E GENERALIS - Lsetantur enim cadi et exsullat terra in eo quod ta-
POPGLI SENATUSQUE ROMANI, lem Dominus Deus noster suse-sanctse Eeclesioecon-
AD DOMNDM PIPPINUM JU.GEMMRECT-Ej tulit defensorem d; per quem cum iiducia no-
In qua conlinentur graliarum actiones, et de litteris, men Domini in sancta arila ejus glorificatur.
quas dominus Pippinus rex eidem populo direxit Direclas itaque prsecellentissimse ac Christianissi-
pro fide servanda erga sanctam Dei Romanamque mse
Ecclesiani, et doniinumPauium apostolicum. benignitatis vestraelitterasmagnohonoris affectu
(An. Dom. 757, Cod. Car. xxxvi, chron. 15.) aceeptantes suscepimus, et itainuarum susceptione lse-,
* ARGUMESTUJI. — Senatus populusque Romanus a tatisumus,tanquamsi vestram excellentiam prsesen-
- Pippino admoniti fidelitatis erga apostolicam se- tialiter conspiceremus,<geminafestivilalis 143 Sau"
* Hine liquet non recte a Pagio (757, n.
1) et in "Moysisprseclaris nominibus appellabatur a Romano
nuperrima editione Duchesnii hanc Bpistolam -consi- pontifice. Neque appellabatur, quia talis consuetudo
gnari hoc quidem anno, sed prseferri nuper allatse. «sset nono sa.culo,"sed quia' prsecedenti Ecclesiam
Si enim Pippinus erat compater, ergo sabanuni ac- tuitus erat, quia catholicam fidem adversus Grsecam
ceperat regise fllise Gisilse. Ad nomina quod attinet. impietatem defenderat, CENH.
novi Moysiset novi Davidis, notandumquodAlcuinus D h Quod aiebam ad epist. 4, al. 1*0,'not., et ad
plures inscribit epistolas David regi, ita Carolum ep. 6, al. 7, «t regum et populorum Francise maxi-
Magnum appellans, quare Canisius admodum erudite mus id temporis erat amor erga apostolorum prin-
rei causam reddit (Ant. Lect. lom.II, p. 590).Basnagii cipem; idcirco passim hi his epistolis invenitur. ID.
autem doctrina super eadem re parum congruere c Nullumexstat Panvinii argumentum: quare nec
videtur huic epistolse aliisque codicis Carolini: _ Hic Centuriatores, qui Roma has epislolas etargumenta
David, ille ail, est Carolus Magnus. Dubitarunt ali7 acceperant, nec Baronius quidquam deealoquuntur:'
quando viri eruditi ex eo quod Carolus aliqiiando Latibeus ipse, quem Carolinus Codex non latetiat, de
homonymus Davidi proptietae dicatur _ib Aicuino eadem silet. Muratorius, venia prius petita, ad an-
epist. duodecima. Sed hic mos solitus fuit sseculo nurii differl 765, ejusque sententiam proprio artii-
nono, ut regum et virorum illustrium nomina muta- tratu exponit in Annal. Ital. Recte Pagius eam con-
rentur, illisque veteram vel regum, vel prophetarum, slgnathoc anno,,nam istius et prsecedentis latores'
vel etiam paganorum nomina ascriberentur. Sic videntur fuisse iidera Wulfardus abhas el spcii, qui-
Carolus-Magnus propter~ pietatem et fortitudinem bus missus ponlificius erat adjunclus, datseque erant
Davidis nomine fuit interpellatus. Eademque ratione littera ad Pippinum nost sabanum acceplum. Quse
Itali porum regem Berengarium Davidem dixere. . enim causa erat cur senatus populusque Rom. admo-
Etenim antequam Carolus id nomen assequeretur, neretur officli sui erga pontificem, cumsep"timoj'am
Pippinus hicsemel, iterum ep. 54, al. 18, ac tertio" anno Ecclesiam moderabatur? ID.
«p. 41, al.__6,_ut infra planum erit, et Davidis et ^ En patriciatus definilio ex ore S. P. Q, R , ne
" " '
*Ks B. CAROLI MAGNIOPP. PARSI. SECTIOIII. ig£
dia iiobis inferentes , uum veslram "Iselitiam am- i__,hono permaneatis opere, quatenus in xnagna securi-
plissime comperimus; quoniam nihil notiis dulcius, tatis quiete degere valeamus, et ex hoc seternam vo-
doriiine rex, in tiac vita existit, quam de vestris pro- J>isin cceloexoratam' retributionis mercedem reci-
sperilalibus gralulari,' dum vestra salus nostra post piatis, quoniam maximam, post Deum, et beatum
Deum esi sectirltas. Al vero in ipsis vestris mellifluis Petrum, in vestri fortissimi regni brachio posside-
apicibus nossalutari providentia vestra, et admonere mus spem, el credimus in omnipotentis Dei nostri
prycellentia veSlra studuit, firmos nos ac fideles de- misericordiam quod amplissime nobis ea nostra
bere jjermanere erga beatum Petrum, principem ipsa spes operum vestrorum inferat fruclum.
sjpostolorum, et s&nciamDeiEcclesiam, et circabea- Exaudi, domine rex, "supplicationemnostram om-
lissimum et coangelicum spiritalem Patrem vestrum, nium bene cupientiuni vobis, et libentissime aures
a Deo decretum dominum nostrum Paulum summum tuas accommoda in hoc ipsum quod postulamus; sic.
pontificem et universalem napam n, pro quo omnino te exaudiat Doniinus lin omnibus tuis petitionibus.
lseiati sumus in lam vestra prudenlissima adfiioni- Tu enim, post Deum, lioster es defensor et auxiliator*
tione. 0 quanfa divina aspiralione intema viscerum et si omnes caDilis noslri capilli linguce effecti fue-
iioslrorum prsecordia in nobis, vestris fidelibus, re- rint, non valenunt ob tanta veslra beneficia dignaS
dundant!- Vereenim, domne rex, profecto Spiritus B ^ referre graliarum acliones. Yerumtamen in quantum
Dei in vestro mellifiuo intiabitat corde, et ideo tam mens nostra valet. laudis vestrae prseconia in omni-
salulari consilio vestros bene cupientes 1admOnere bus gentibus diûlgamus; unde elevalis oculis exlen-
studuistis ; uos quidem, prsecellentissime regum, sisquepaimisadsethera, Dominum Deum nostrum
firmi acfideles servi sanctse Dei Ecclesise, et prsefati immensis exoramus precibus, sua vos foveri gratia,
[Lsm6.,prSeIati]ter tiealisshni felcoangelici spirilalis niitlens angelum potenlise suse propugnalorem ante
Patris vestri, dortini nostri, Parili summi pdntificis faciem vestram, qui omnes adversarios vestros expu-
et universalis papse consistimus, quia ipse noster gnans, vestris subjiciat vestigiis, regnique vestri
est Pater el optimus pastor, el pro nostra salule dilatet terminos, et victoriam i vobis e coslo concedat,
deeertarequotidie non cessat, Siculet ej'us germanus, ad perpeluam atque perennem sanctseDei Ecclesise,
sanctse recordationis, bealissimus dominus Stepha- et nostram immensarii securitatem, sovisque ac feti-
uus papa, fovens nos et salutiriter gubernans, sicut cissimis temporibus regale culmen vobis ac exeellen-
revera rationales sibi a Deo commissas oves, dum tissimse dominse regince, atque praeclaris vestris na-
nimirum et miiissimus 6t vere in omnibus misericors lis excellentissimls regibus concedat possidendum^
existit; imitalor effectus heati Petri, cujus vices* _ et aeterna preerniorumcum sanctis et electis multipli-
"
gerit, et dum ejus vicariuS consistit, nos quideni , citer tribuatgaudia. Incoluniemexcellenliamvestram
excellentissime 4c Christianissime domne rex , fir- gratia superna custodiat.
maiti fiduciam in tiuj'uscemodivestra habemus polli- I XYt.
cilatione, Sedotinixe deprecamur, et tanquam prae- 14g ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E
sentialiter vestris regalibus provoluti vesligiis , pe- ADDOHKUH TIPPIKUM REGESI PERLANGBiRD DIRECTA ,
llmus, etiam et per nos bealus Pelrus vestram ag- In i/ua continentur gratiarum actiones et uberritnm
gredilureicellenliam, ut jubeas, benignissimeregum, benedictionespro vita et incolumitate ipsins, vej do-
mini Caroli et Carlomanni, nobilissitnisliberis ejus,
nosterqne post Deum defensor, ita soliie decertare votens adjulorium obtinere, cum multis adjuratio-
a"cdisponere, ut perfecta sanctse Dei Ecclesise exal- nibus contra Langobardos, etin embotum [emboto]
tatio, et' fidei nostrse orttiodoxse, omniumque 144 continetur prmceptum, quod Marino presbyiero di-
liostruni profligetur [procuretur] defensio : petenles rexit, de lilulo Chrysogoni, et de libris quos ei
iransmisitc. {
et hoc coram Deo vivo, qui vos in regem per surim"
(An. Dom. 757, Cod. Car. xxv, vhron. 16.)
apostolum tieatum Petrum ungi prsecepit, ut dilala- d ARGUMEKTUM. — Binis a rege acceplis lilteris fe-
tionem hujuS provincise a vobis de manu genlium spondet. Primis allatis a Langtiard misso regtd
ereptse perficere jubeatis h, et in eo, quod ccepistis, .ij amoris erga bealum Petrurn et benevolentise in se
amplius fatigentur erudili disquirendis novis argu- Langobardorum videlicet,- qui assidue illam armis
mentis, queis Petri de Marca, Pagii aliorumque vexabant; nonautem ilonavit, sed dilalavit, exarcba-
inanes disputaliones tueantur. Tutor a ponlifice, de- tum et Pentapolim illi adjungendo : et quia provin-
fensor a S. P. Q. R. appellatur Pippinus, qualis certe cise illse non integrse eranl iradita. a Langohardis
erat. Vida sup. ep. 6, al. 7, not., et infra passim, ne ' invasoribus, S. P. Q. R. petit ut ejusmodi dilatatio-
idem ad fastidium urgeam. CENN. nem perficiat, modeste illum admonens tieneficii
a Initio lilterarum aiunt, s a Deo instituto magno ante paucos annos accepti a divoPelro, cum ex ma^
Victori Pippino regi : » hic vero, «;a Deo decretum jore domus rex creatus fuerat. ID.
dominum nostrum Paulum. J Quidnam discrhninis 0 Argum. Panv. (Cod. Val. 18):. Iri decima oelava
inter principem et principem ? ID. [Dec. octava] continentur gratiarum actiones et utier-
h Notandum loquendi genus : dilatatio ista Roma- rlmse benedicliones pro vita et incoluinitate ipsius
na. provincice, supra, epist. 9, al. 6, augmentum ejus- vel domini [ejusdem iPipini] Caroli et Garoltimanni
dem appellabatur. Aut igitur dilatata' aut autta dica- nobilissiriior. libfcror. ejus cum multis [ejus : mullis]
tur ditio pontificia, nunquam inchoata, sive instituta adj'urationibus contra Longobardos adjulorium obti-
a Francorum regibus dici poterit. Romanam scilicet nere volfens[auxilium flagitans]. In embolo adjuncto
provinciam, seu Romanum ducatum, quod idem est, u continelur
vindicavit Pippinus, sive eripTiit de manu gentium. a Stimmf 18, apud Bar. et Cent. GRETS.
157 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS.— EPIST. PAULIJ*. 155
testibus. monendo ut^perficiat quseStephano fratri Avestigiis, et longseviter regni gubernacula facial
suo promisit. Alteris sibi Tedditis a propriis missis promeren, una cum dulcissima vestra conjuge, ex-
ex Francia redeuntibus, miltendo tiullam conces-
sionis utuli sancli Chrysogoni Marino presbytero .cellentissima regina, spiritale nostra commatre, et
juxta regiam petitionem. Pfseterea litirosahquot( vestris nostrisque amantissimis natis domno Carolo
mittit, tum sacros tuin profanos, et horologiunT et Carlomanno potentissimis regibus, et domna Gi-
ndcturnum
sila excellentissima, et vitse a_ternse cum elefclisDei
Domno excellenlissimo filio," et nostro spiritali
concedat gaudia,
compatri Pippino regi Francorum el.patricio Ro-
aianorum, Pauluspapa. 147 Pe10 Haque et deprecor te, excellentissima
flli et spiritalis compaler, atque per omnipotenlem
Properansad nos harum litterarum transvector,' Deum et beali Petri, cujus et optimus fidelis
Langbard seilicel, jllustris vir* fidelis eximietatis ve- corpus
e?cistis, conjuro a et roaximis supplicationibus depo-
strse missus, delulit vobis [Lamb., nobis] neetaream
atque florigeram a Deo prolectse excellenlise Vestrse seo, quatenus j'ubeas [Lamb., lubeas] sedule in tuo
sancto et a Deo inspirato mellifluo corde confertum
syllabarum relationem, cujus adnexam paginam eriu-
clealius perscrulantes, quce lextus ejusloquehatur, [comperlum] retinere illud quod vos sanctse recorda-
ad singula comperimus. 1461" 1 iPs's quippe sutili- , tionis domnus et germanus nosler beatissimus Ste-
B Dei nutu admonuit atque deprecalus*
mitatis vestrse affatibus desiderabilem nobis et super phanus papa,
est peragendum, et in ea charitate atque amiciiia
omnia hujusmodi [Lamb., hujus mundi] delectamenta
cunctaque qualiter vos terribili adhor-
amplexabilem{£., G., amplectabilem] sospitalis ve- permanere, tatione peliit ad id implere et effeclui mancipare ju-
strae laelitiam agnoscentes, uberiore nostri 'animi
ut perfeclam mercedem et
ovantes -gaudio, maxime sumus relaxati in id quod beatis [Lamb., lubeatis],
redemplionis noslrse coronam a
oplata nostri promeruimus comperire cordis, et repositam plenissime
judice omnium conditore, Dotnino Deo nostro,
postmodum nostris a vestris Deo imitabilibus vesti- justovos in et
revertentibus et in ea vestrse qui regem unxit, consequi itiereamini,
giis, missis, ipsa pro-
gaudia oeterna tieatitudinis cum sanctis el electis
speritatis gaudia deferentes a nobis [L., defereuti-<
dum plebem Dominicam perfectius liberans,
hus a vobis] in responsis, gemina exsultationis jo- Dei,
sanctam Dei Ecclesiam defendens, divinaema-
cunditas nosfro inserta est cordi. Nam et dum In atque iltesum a ssevientium malitia
auribus omnis sacerdotum cleri, etiam optimatum et j'estati prseservaveris,
pfoquo, et magna [Lamb., magnam],post Deum,
reliqui populi, ampliata vestra insonuisset prosperi-
rex., in tuae pollicitationis sponsione,
tatisla._ilia,et£x hoc nimio gaudio repleti gratu- ' henlgnissime
quam beato Petro contulisti, spei gerimus fiduciam,
lantes, exsultarunt una nobiscum in ,
Domino, agnita C una cum omni
nimirum proprii, post Deum, defensoris sospitate. populo istius provincise a vobis re-
"b;
Porro, excellentissime et a Deo servate flli, spiri- demplo Salutant itaque communem .excellenti_e vestrae
lalis compater, vehementi dilectione vos erga atno-
Christianitatem cuncti sacerdotes et clerus istius sa-
rem aposlolorum principis beati Petri, atque circa
nostram charitalem vos flagrare experimento didici- crosanctse.catholicseet apostolicseRomanse Ecclesise,
Salutant vos et cunctus procerum senatus atque di-
mus, prsesertim dum ipsa excellentise vestrse epi-
stola charitatis calamo cernitur esse conscripta; versi populi congregatio, optantes uria nobiscuiti ~de
etenim ex corde lingua tinxerat-quse in ~char.sere- veslra amplissima*pfosperitsite et uberriina Isetitia
fundebat paginam. fjustm ob reni magnas gratianmi diu gaudere, et in DominoDeo salutari nostro exsul-
actiones a Deo protectse excellentise veslrse referi- tare. Incolumem excellenliam vestrahi gratia supeTna
mus, quoniam dum nimirum divina, te clemenlia, custodiat.* * EMBOLUM.
'
per interventum sui principis apostolorum, defenso-
rem atque opitulatorem, benignissime fex, sanctse 148 Per aliam quippe epistolani suam, a Deo
suseconslituit Ecclesise, cura veslrae^ximietati insi- ,protecta eximietas vestra, sicut certe suo benecu-
stat perfeetam redempfionem istius provinciae_atque D pienti patri direxit, -quatenus titulum protecloris"
eialtationem hujus sacrosanctse Ecclesiae procurare. vestri beati Christi inarlyris Chrysogoni cum oriifli-
Unde Domini Dei nostri, una cum universo populo bus sibi pertinentibus dileelissimo alque fidelissimo
nobis commisso, Imploramus clemenliam, ut sria vos vobis [Lamb., nobis] Marino presbytero concedere
prolegat gratia, et victoriarri vobis de coelo mini- deberemus. De quo et prseceplum nobis [Lamb., vo-
strans, cunctas barbaras nationes vestris subjiciat bls] dirigi pelistis, quod nempe o"bvestram dilectio-
continetur praeceptum, quod Marino presbytero de- tas, prse aliis capitibus, quse in prsefatione attuli,
dit, de titulo Chrysogoni, et 'de libris quos Pipino- secus docent: nec tamen, ut verum fatear, admira-
transmisit. . [InEmb. adjun. prsec. quod Mar. presb. lionein eripit tanta utriUsque simllitttdo. CENN.
de lit. Chrysqg. dedit, et de ltiVquos Pipino a Sic in epistola prima Gregorius III Carolum Mar-
transmisit comprehenditur.j Hujus argumenti tanta tellurn conjurabat: t Per Deum vivum et sacralissi-
similitudo est cum Carblim Codicis argumento', ut mas claves confessionis Tjeatl Pelri, s x}uas'mQre
unum ex altero exscriptum videatur. Cujusmodi si majorum ad prineipem miserat. Vide' ibi not. ID.
bmnia essent, non Magdetiurgenses Panvinio , sed • h Non alio hsec omnia collineant quam ad clvita-
htiric illis ea referre acceptacredi posset: iique hunc .tes et loca exarchatus et Pentapolis tforiduma. Desi-
ipsum Codieem versasse viderentur: Sed ordo"epi- derio tfadita. 1D. -
ttolarum alius, et reliquorum argumentorum varie^
159 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. __fi(i
;
"nem, et in eo quod fidells vesler nosterque idem A j laudes Ionganimitati ipsius humana fragilitas referre
«anctissimus atque dilectissimus Marinus prestiyter valeat; quod quidem nos, tanto ej"usrelevati bene-
•existit, prcefati tituli praeceptum, cum omnibus locis ficio, lieet meritis nequaquam suffragantibus, nos
«fetpossessionibus sibi pertinentibus, urbanis vel ru- «jus potentioe melodicas persolvemus
grales; tamen,
sticis, vobis exaratum atquemanunostrarotioratum, juxla Psalmographi mpnita : Calicem salutaris acci-
per harum lalorem direximus eximietati veslrse de- piam, et nomen Domini incessanter invocabo(Psal,
portandum a- Direximus etiam excellentiaevestrae el cxv), inquiens : Magnus es, Domine, et magna opera
Iibros, quantos reperire potuimus, id esf, Antipho- tua (Tob, xm). Magniticat namque anima mea Do-
nale el Responsale, in simul Arlem grammaticam minum (Luc n); caro et
lingua benedicit, -quo_iiam
[F., dialecticam] Aristotelis, Dionysii Ariopagilae respiciens respexil super tiumilitatem noslram, et ad
libros, Geometricam, Or.hographiam, Grammaticam, tam prsecipuum pontificale culmen, non nostris pro-
omnes Groecoeloquio scriptores, nec non et horolo- sequentibus meritis, provexit; Jg0
quamobrem
gium noclurnum K dum, eo dignanle, meliator Dei et hominum specu-
XVII, lator animarum institulus sum, commissa sic aposto-
- 149 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP./E laris cura provocat alijue hortalur omnino et Inde-
ADDOMKUM PIPPIKUM REGEM, ]B sinenter compellit salulem populi Dei
FER GEORGIUM STEPHANUM pio .studio
EPISCOPUM, PRESBVTERUK,procurare, et pacem in cunctis
SEUUUJPERTUM, MISSOS DIRECTA, genlibus cum magna
In qua coniinentur gratiarum actiones pro defensione cordis constantia prsedicare, quoniam profecto beati-
sanctm Dei
- dominus Ecctesiw, et prwfatus papa poscens, ut tudinis gratiam prombrentur, qui intrepide illam
rexPippinus Desiderio regi ° suo [Lamb., praedicare maluerint; Jscriptum quippe est; Beati
suos] obsides restitueiel, et pacis fmdera cum eo pacifici\ quoniam fiiii Dei vocabuntur
confirmarct a. (Matth. v). Et
j (An. Dom. 758, Cod. Car. xxix, chron. 17.) rursum : Quam speciosipedcsevangelixantium bonel
ARGUMENTUM. — Per suos missos Georgium episc. et (Rom. x.) Etenim, excellentissime flli et spiritalis
Stephanum presb., cum Rodberto regio euntes, compaler, p_uoniamDeus omnipolens ex utero malris
- nunliat Desideriumvenisse Romam, aique Imolam suse
[Gent., luoa] te praedestinatum Jiatiens, ideo le
_ se restituturum promisisse, modo suos otisides, qui benedicens et in regein ungens, defensorem te et
„ apud regem eranl, reciperet. Rogat ut eos reddat, liberatorem sanctaesuoeEcclesiseconstituit.
foedusque jungat cum Langotiardorum rege, fiat- Pro quo
~que auclor puhlicse trariquillitatis. Scripta ex De- ea quae ad utilitateml ipsius sanclse Dei Ecclesise
-siderii voto- respieiunt, per hos nlastros apostolicos apices be-
Domno excellentisslmofilio et nostro spiritali com- n« nignae excellentice tuse depreeandum maturavimus.
patri Pippino regi Erancorum et patricio Romano- Agnoscat siquidem excellentissima bonitas tua, quia
rum, Paulus papa. conjungens [perveniens] ad limina apostolorum ex-
Dum tam copiosam omnipotens Deus suse benigni- cellentissimus filius nofelerDesiderius lex % pacifice
tatis humano generi crebro irrogat misericordiam, atque cum magna huptilitate; cum quo salularia
valde administrandum [Lamb., admirandum] est quid utrarumque partium locuti sumus, et pollicitus est
retribui ej'us polentise divinse, aut quas carminum nobis restiluere civitatem Immolas [Lamb., Imulas],
a Duo lric suppetunt alicujus momenti. Primum donans, ut Romanus cantus In Francia pervulgare-
*reatio cardinalis ad regiam petitionem; alterum in- tur, eorum inopem reddiderint Romam, quoTjroeser-
doles versuti et ambitiosi hominis, postmodum etiam tim tempore rari adrnoduin erant. Notandus autem
scelesti, qui pontifice et rege deceptis cardinalitiam praeproperus Anfiphonarii Romani usus in Fran-
diguilatem simulando adipiscitur. CENK. cia. ID. !
h In epitaphio archidiaconi illius Veronensis Paci- <•Ms., uno verbo, suospiles,Tengn., correxitutest
fici, viri celeberrimi (cui archivum capitulare mss. in deditione. GEKT. |
codices antiquissimos acceplos referl) apud Panvi- Summ. 15, ajjud Baronium et Centuriat. GRETS.
nium, ex quo illud profert Ugtiellus (Itat. Sac tom. — Argum. Panv. (Codl Vat. 15) : . In decima tertia
V, p. 710) haee leguntur : . Horologium nocturnum [Terlia decima] gratias|agit pro defenslone Ecclesise,
nullus ante viderat, en invenit argumentum, etpri- jj ] et de pace [Ecdesia. de pace] inter se et Desiderium
mum fundaverat, elc. J Quare is horologii hujusmodi conslituta narral: ac pblil [postulat] ut obsides Desi-
auctor esse dicitur. Hic habemus anliquius lestimo- derio restituat, quo et ipse urbem Imolam [Forum
nium ante annos fere quinquaginta. Eadem refert Cornelii] possit recipere. i>CENN.
Ducangius in Glossar.,et pulat nocturnum fuisse ad B Recte Muratorius (Ann. Ital.) hancetsequentem
discflmen solaris, quod liodie frequens ferreum aut epistolam ad annum 758 referl, contra Pagii opinio-
sereum campauulam pulsans, cujus inventor Polydo- nem, qui praecedenti scfiptas aulumat. Nam Deside-
rum Yirgilium et coeteroslaluit. Quidni polius eorum rius non venit Romani antequam omnia peregerit
sinriie, quoeope luminis inclusi horas demonstrant quse continentur sequenti epislola. Ea occasione,
in sphoera ? Annales Francorum et Fuldenses organi quin flagitante ipso Desiderio, haiic scripsit Paulus
a Copronymo dono missi meminerunt; at de horolo- ex ejus voto : clanculum illam deferentibus iisdem
gio liihil usquam reperitur. Ad libros quod aitinet, missis, quse huic fidem omnem adimebat, etenarrabat. quidquid
Amalar. in prologo lib. de Ordine Antiphonarii ait actum a Longobardis fuerat 1 singillatim
Gregor. IV unicum Antiphonar, defuisse, quod mit- Prse aliis •Liulprandum ducem Benevento expulsum
teret Ludov. imp. illud petenti, quam rem aniniad- ait; quam rem Camilhis Peregrinus evenisse.,de-
vertit Yen. Thomasius Opusc. vm (novoeedit. lom. monstrat ann. 758. (Chron. ducum Benev.ex Cotlect.
VII, pag. 64 seq.). Fortasse id evenerit quod inci- Pralilli, tom. V, p. 50) fcdeinde tempus-ipsum desi-
piens Paulus mittere hujusmodi libros Pippino, ac gnat, aiens quod dux ille pervenit . definite ad men-
mul-Qliberaliof Adrianus non semel Garolum iisdem sem ejus anni Februarium. . ID.
iiSl COD. DIPLOM. —'MONUM., ETC.,' *SEUCODEX CAROLINUS/ — EPIST. PAULI-1, „ '!<&
ea videlicet ratlone ut nostros ad tuam excellentiam A J Beneventanum, qtti se subj'ecerantPippino, pelitos
armis tanquam rebelles : huic Hydruntum elatienti
dirigere detieamus missos,et suos otisides a, quosibi- , ob metum suffeclum esse Arigim Desiderio acce-
<Iemad vos hahere videtur, reeipere detieat, et pa- ptum., illum cum suis aliquot satrapis vulneratos
"cemcum eo confirmare studeatis. et conjecios in carcerem. Eumdem Desiderium ac-
- Unde cersisse Neapoli Georgium imperialem missum",
petimus te, excellentissime fiii et spiritalis
ut filio no- qui fuerat in Francia, cum eo percussisse foedus,
compater, jubeas ipsos'obsides prsedicto una Ravennam expugnaluros, classeque Sicula ad-
stro Desiderio regi restituere^ 151 et pacis fosdera j'uncta Hydruntum obsessuros..Postmodun_venisse
«lm eo confirmare, et in magna amicilia cum ep Romam, monitumque ut queniadmotium promise-
iat corain Folrado et Rodberto, regiis missis, re-
conversari, ut, annuente [Lamb., favente] Deo, tuis stituturum se Imolam, Bononiam, Ausimum, An-
Isetahundis temporibus populus Dei utrarumque par- conam, ita nunc restilueret, renuisse ac fidem
tium in magna securitate, et pacis quiete degere fefellisse. Eum contra perjurura hominem obtesta-
tur : se ait detinuisse Rodbertum, ut omnium
valeat, quatenus longsevum te omnipotens Deus in esset; ab eodem et a suis missis plura
solio regni «onservare dignelur. Ideo enim direxl- spectator
nuntiatum iri : litleris ex voto Desiderii scriptis
mus prsesentes nostros fldelissimos missos, id est, nullarn fidem esse adhibendam. In embolo Tes est
'reverendissimum et sanclissimum fratrem et coepi- de muneribus ab se missis Pippino filiisqueregibusV
"scopum nostrum Georgium, -atque dilectum filium J Dotnno excellentissimo filioet nostro spiritali com-
nostrum Slephanum presbyterum, una cuin Rodberte patri Pippino regi Francorum et patricio Romano-
vestro misso K ad vestram a Deo servatam excelieu- Tum,Paulus papa.
lissimam prudentiam, ut ea ipsa eximlelati vestrce Quolies perspicua eximietatis vestrse merita, my-
enarrare debeant. His prsemlssis, petimus divinasi- stica 153 consideratione cernens, cordis oeulis
misericordiam, ut sevis [longsevis] ac Isetabundis confero; oppido me admirari convenit intemeratam
temporibus in solio regni piis inhserens [Lamb.,ia- superfluamque exccllentiae tuae menlis coiislanliam,
haerentem] operibus, conservare dignetur, xt vilam et ferventissimum affectum, quod [quem] circa Dei
seternam ooncedat. Incolumem excellentiam vestram amorem et cjus prmcipis apostolorum incessanter
gratia superna custodiat. [Lamb., inslanier] geslas, quoniam Peo magis quaai
xvm. tiominibus favere nileris. Unde perspicuum est vos
152 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP-E prse omnibus regibus et potentibus piis pollere ope-
ADDOMNUM REGEM PIPPINUM MISSA rationibus, quia absumplo ccelesti triumphoTiltro te,
PRODErENSIONE SAKCT_£ BEI ECCLESI/E. excellenlissime fili et spiritalis comnater, ad liberari-
Significans quod Desiderius Peiitapolin depmdavit, et dam Dei Ecclesiam adhibuisti, et ideo^ ul ipsum piae
omnia alimenta populi ferro et igne consnmpsil, et p
quia Albinum [Lanib. et Gent., Alboinum]-ducem operationis veslrse certamen effectui mancipetui^
- Spoletinum in vinculis detrusit, et guia dux Bene- crebro nos congruit, sicut liberatori Ipsius sanctse
in Osoiotana [L., Olorontana; G., Olo- Dei Ecclesise et ejus peculiaris populi, apostolicos
- venianus,
riiana] civilale relrusus, alium ducem Argisem in', dirigcre apices.
. Beneventoconstiluit, M quia locutus est ciim misso
imperiali Geotgio, et invitavit exercitum imperatoris
- in Primum bmnium, nobis super omnia nectafea
Italia contra Ravenna, et exercitum de Sicitia dulcia exislunt, et desiderabilia prosperitalis veslrse
contra Otorantanam ciulatem, et professus est eam
. iradere parlibus imperialibus, vel aliis pluribus ca- gaudia addiscere. Deinde vero, quse sanctse Ecclesise
_ pitulis c. Dei et nobis consistunt necessaria, quantocius inti-
(An. Dom. 758, Cod. Car. xv, chron. 18.) mare. Ut vero, excellentissime fili et noster splritalis
ARGUHENTUM. — Iisdem missis dala clanculum aliaL compater, agnoscas nos pridem per apostolicas litte-.
«pistola narrat se duplici litterarum exemplo, quasi ras eximietali luae innoiuisse, pua [L., G., quce] in
veretiatur ne Langotiardi interciperenl, scripsisse! his
de impietate et crudelitate Desiderii. Nunc iterum partibus a Desiderio Langobardorum rege impie
scribit, Pentapolenses ab eodem rege male tiabi- -peracla surit atqrie crudeliter perpetratsTd. Igiltir
tos: Alboinum Spoletanum ducem, el Liutprandum; dum tam perniciosam ejus operationem cerneremus,
* Obsides tam tiic quanf in seq. epist. memoraiOss^Ârgum. Panv. (Cod. Val. 26) : « Yicesimam
' ne putes iferum a Pippino rege otitentos. Ii siquidemi sexlam per Georgiumcoepisc. Steph. presti. una cum
erant quos AislulptiusTicini seeundo otisessus traderei Radberio Pippini nrisso [legato] misit, in qua prolixe
coaTtus erat, ut aietiam (ep. 11, al. 8, not.) Etenimi de Longobardor. crudelitate ac malitia queritur. In-
'quanquam Sieptianus II ante tiiennium (ep. ead.) ex-- dical se suis missis Jlegatis ad eum] dedisse litieras,
•perimento edoctus oraverat eumdem regem, nt ob- in quibus"peteretur dimissio ohsidum Desiderii regis
testando, admonendo eliam et prwcipienao Desiderio) in Francia detentorum, idque ideo faetum, ut per
inslsleret ne datam fidem falleret, *x posterioribus3 Longotiardiam proficisci possent [ipse proficisci tuto
tamen litteris ati ejus fralre et successore conscriptis3 possel], alias se idipsum non petiisse. Hortalur Pipi-
"nilhtale infertur de datis obsidibus. CEKN. num et lerribililer conjurat, ut illos delineat: insu-
Rodbertus regius missus forte vir illuster, de_ per et ipsum [et vehementer obtestalur, ne illos di-
c[uo Mabill. (Annal. Ben. lib. XXII,TI.£5). Dtio pon-- "miltat : ipsum] Desiderium constringat et, ad resli-
lificii magis celebres : nam Georgius erat Ostiensis3 tutioriem omnium bonorum tieati Peiri, ut in adveutu
iUeepiscopus, qui Sleph. II cum Wilchario Nomentano) Donrini, sicut radiantissimus sol lucere mereatur. In
"et aliis comltatus erat in Franciam, ejusdemque le- emtiolo adjuncto munuscula qusedamPipino mittit. i
non semel functus erat ad eumdem regem : CENN. J
fatione
ileptiamisautem presti. lit. beatae Ca.cilisePaulo inl d Nifallor, epislola illa, quse Interiit, cujusque
pontificatu successit. ID. exslat in 'Cod. Garol. post epist. 21,
- « Summ, 26 apud Centuriat. et oaroniuin. GBETS. argumentuin
nobisÔ, huc spectat, estquetiujusmodi: <Item epi-
jOS - fe. GAttOLI MAGNIOPP. PARS 1. SECTIO 111» 464
ap.um prospeximus prsesentem fidelissimum vestrum A _. alium in eodem Beneyentano ducatu ncunine Argis «,
missum Rodbertum tiic apud nos detinere, quatenus et confestim dirigens 155 Neapolim idem Deside*
quid coepta jam fali desiderii regis vel [Lamb. add. rius rex, accersivit Georgium imperialem missjimf
ejus] Langobardorum popuii malitia pareret, 154 qui ad vos Franciam direclus fuerata, cum quo ne-
jjrseseii-ialiter agnoscens aique conspiciens vestram farie clam locutus est, iniens cum eo consilium, at-
certiorem reddidisset- eximiam proecellentiam; et- que suas imperatori dirigens litleras, adhortans
enim sicut pridem, ecce et.nunc innolescimus a Deo eum ut suosLimperiales dirigat exercitus in hane
.servatae excellentiae vestrse quod praefatus [Lamb., Italiam provinciam, et ipse Desiderius cum universo
-hic et in ep. seqq,, prselatus] Langobardorum rex Langobardorum populo professus est, Deosibi coii-
•penlapolensium per civitates transiens, quas bealo trario, auxilium pracfatis imperialitius exereitibus
Pelro pro magna animae vestrse mercede conlulistis, Imperlire, quatenus ek una parte ipsius [Lamb. add.
lerro et igne omnia sata et universa quse ad sumptus imperaloris] exercitus, et ex alia iisdem [L., G.,
hominum pertinent, consumpsil. sicque Spoletinum isdem] Desiderlus cum universo Langobardorum
et Beneventanuin, qui se sub vestra a Deo servata populo utrique dimicantes Ravennalium civitalem
potesiate contulerunt, ad magnum spretum regni __comprehenderequeant, suamque imperafor, quod
vestri, desolavit, atque ferro et igne eorumdem du- 5j Dominus non permittat, -adimplere valeat in quocun-
"calum, loca el civitates devastavit, et comprehen- que voluerit volunlalem e. Nam el cor [L. et G.,
sum Albinum [L., G., Alboinum] ducem Spoleti- hoc] cum eodem Georgio imperiali misso consiituit
«um, cmn eo satrapibus [et cum eo satrapas], qui in ut d.'omonorum [dromonum]f Siciliseistorum in Oto-
fide beati Peiri et veslra sacramentum prsebuerunta, rantina civitate dirigaiur, ut tam Graeci quam Lan-
"infixis in eis pessimis vulneribus, in vinculis de- gobardi ipsam otisid.nles comprehendere valeant
Jtinet. chilatem , eamque concedat [Lamb., ..concedant]
' Appropinquanle autem eo Benevento, illieo dux
igiperatori, cum tiominibus et facultatibus quoein
Beneventanus fugam arripuit in Otorantinam civi- ea consistunt, et lantummodo ducem illum at-
latem i>, et dum diu imminerei, ut ex ipsa sua civi- que ejus nutritorem Joannem prsedicto regi resti-
tate exire eumdem ducem suaderet, et nequaquam tuat.
'in.eri suam adimplens voluntalem, constiluit ducem Post vcro dissolulionem eorumdem ducatuusi
j.lola ejusdem papse ad domnum Pippinum regem di- regium missum, neque ullalege leiietiantur insignes
recta, jn uua contiuentur lamentaliones (et tribula- ii duccs novo regi se subjicere. Idcirco« se suti veslra
liones add. Lamb. et Gent.) eo quod Desiderius rex a,Deo servata potes.ate ônlulerunt . ail Pau-
consilium iniit cum Georgio imperiali misso, qui hic C f lus Pippiuo, quorum neutri Tisa est rebellio.
•Francise adfuit, ut imperator suum .exercitum in Ita- CENN.
Iia contra Ravennam vel Pentapolim ad Romanam h Camillus Peregrinus de ducatus Benev. finibus
urbem ad comprehendendum miltat, et ipse Desi- diss. 7 (Pratall. tom. ]\', p. 269) hoc Pauli ijpistolse
derius cum universo regno Langobardorum in ejus caput allcrt; deinde ait: « Gum igitur Hydruntum
adjutorium vel solatium ea mala ad perpelrandum Groeei detinnerint, deijue hoc ponlifex Paulus mi-
.decertet, et quia quptidie seamaras, et depraedalio- nime discrepet ab Porphyrogenneta. extimam utique
nes iu corum fiiiibu_ faciebaut, cum nimiis adjura- urtiem ex orientali plaga hujus lateris septentrionalis
lionibus poslulans adjuiorium oblinere contra ipsos Brundusium Beneventiini duces habuerunt. i Unde
Langotiardos, et ideo minime in hoc volumine est liquet quam lale is ducatus pateret ad mare Adria-
scripta, quia prse uimia vetustaie jam ex parte erat licum se extendens, etl quantula Italise portio pareret
dirula ptamen alia capitula in eadein non continentur Graecis. ID. . j
inserla ; sed sicut in superiore epistola legitur, sic ° LiulprandoBenevenlanotiuci Hydrunti in civilate
et in ista scriptum reperitur. . Nolat Gretserus in Apuliae principe juris Groecorum persistenti JDeside-
margine : « Deest ergo ticec epistola. Nec ejus memi- rius Arielrim suffecit, | de quo plurima suppetent in
•neruntin summariis Bar. et Centuriatores. Facilior Adriani pontificis lilteris. ID.
tamen jactura est, si nitiil aliud continebat quam d De Georgio protosecreta dixi«p. 11, al. 8,inter
superior eptitola. . Lambecius' pariler notat: «Epi- not., qua. an. 755 legationem in Franciam specta-
stola lioec caret numero, quia argUmentum quidem bant. Num idem prseced. anno 757 cum muneritius
ejus Mc exstai, sed ipse conlextus deest.. Jacturam j) j Copronymi, prjeserlim! organis, redierit, de societate
vero liaud dicit minorem cum Gretsero, quia similis ac foedere acturus cuin rege, ut Annal. Francorum
esset 20r al. 21, nullam quippe simililudinem eas et Fuldenses tradunt,! ex tiis lilteris non constat.
inter aguovit. "Secus est de ista quam versamus, Eumdem in Francia fuisse et tiinc, et ex argumento
nt legenti palam erit. Itaque illius epistolae, cu- nuper allato litterarum quse exciderurit cefto sci-
jus argumentum superest, liic mentionem fieri musj idque constat 'etiam ex iis qtjsemox sequentur,
puto. CEWN.i ID. j
a Stephannsll (sup. ep. 11, al, 8)narrataAistulptii £ In prsedicto argumento Romse etiam fit mentio,
morte, et Desiderh inauguratione ait, « Spoletanos quse res non parvi mdmenti erat adversus eos -qui
per manut, beaii Petri et Pippini foriissimuni tira- Crbem imperialis juris adtiuc fuisse contendunt. At
cliiuni» cunstituisse sibi ducem, nempe Alboinum, silentium hujus epistolse et alterius defeetum supple-
anno ut videtur 756. Postmodum adjungit,"tam Spo- timit aljae suo loco, prsecipue vero £7, al. 59 Adriani
"lctanos quam Beneventanos regi se commendare, ad Carolum, quam videsis. ID.
subjectionis indicia admodum obscura. Contra hic f De dromonibus, navigiis videlicet primum cur.
sutijectionis argumentum minus dubium habetur, soriis, quod eorum ustis olim fuit ad cursum publi-
quam Muralorius lemere rebellionem appellat a cum, deinde navibus tiellicis, erudite Dueang. Glos-.
regno Langobardorum: regia siquidem stirpe defi- sar, Hic siolum, seu classem Siculam slgnificat.
ciente Desiderius in regem assumptus erat regis Nolandum quod de obsidione Hydruntina nilril est in
Francorum auctoritate, per poiuificem, el Folradum argumento epislolse q ae desideratur, nec de Langti
165 COD. DIPLOI'-. — MONUM.,ETC, SEC CODEX CAROLiNlfc. — EPIST." PAllLI I. Wti
conjunxit Iricad nos RomaeitMem {L_tiB_>., Romam A ssevitia, offerre, et tunc centuplum remunerationis
isdem] Langotiardorum rex, et cum eo loquentes, ab eodem Domino Deonostrojusto judiee, percipera
nimis eum adhortati sumus, et per sacratissiriium 'et vitam aeternam possidere merearis.
corpus beati Petri atque eliam per tuam -a Deo Conjuro le, fili excellentissime",per omnipoten.em
proteetam excellentiam fortiter illum conj'uravimus Deum et ejus principem apostolorum beatum Pe-
utîvita.es illas, id esl Immulas [Immolam] 156 trum », ut benigno intuitu et libentissimo animo
. Bononiam, Ausimum, et Anconam, quas notiis prse- nostras preces audire j'ubeas [Lamb., lubeas], ut et
sentialiler, simul per vestros missos, id est, Folra- Deus tibi omnipotens in his quse ejus potentiam de-
dum Deo amabilem abbatem et presbyterum, atque precatus fueris suae divinitatis aures inclinet, et vi-
Rodhertum a excellentissimae Christianilati tuae, et "ctorem te super omnes barbaras nationes faciat.
per te e>iamheato Petro apostolorum principi polli- "Omnes enim omnino gentes quse super faciem urii-
citus est redditurum, restituere deberet, quod mi- versse terrse consistunt,, compertum habent tuum
nime aequiescere inclinatus est, sed simulans, ut certamen, qiiod ad defensionem sanctse Dei Eccleslae
certe Strofarius h varias occasiones adhibuit, in- adhibuisti, et magnum te ac prsecipuum regem lau-
qulens ut si suos, qnos illic Francia habere videtur, dabililer asserunt. Sed et nos bonain tuam famam
otisides reciperet, tunc in pacis concordia nobiscum " longe lateque protelare atque dilatare non desisti-
conversaretur. mus in eo. quod certe, post Deum, sicut murum
• Unde petimus te, excellentissime fili&t spiritalis
inexpugnabilem, luam firmissimam fidem in nostro
compater, et obnixe deprecamur a Deo inspiratasu pectore conferimus, magnam in te, jiost Dei praesi-
eximietatem tuamût jubeas perfectam liberationem diuim, possidentes spei fiduciam, quod et plerumque
sanctoeDei Ecclesiae et ej'us peculiaris populi exer- oh tam tuaeimmaculatse promissionis fideique meri-
"cere, et ita id quod magna animae tuse mercede tum Consecutisumus; etenim magnopere proesenles
heato Petro pollicitus es, firmiter permanere; ipsum- "nostrosmissos, id est, reverendissimum et sanctis-
que Desiderium,Langobardorum regem, fortiter c&n- simum fratrem et coepiscopum nostrum Georgiiim^
Btringere digueris, ut prolatam [Lamb., praelatam] a •atque dilectum filium noslrum Stephanum presby-
Deopromissionem healo Petro proleelori vestro resti- terum, ad vestramJa Deo custoditam excellentiam
foiere detieat atque in omnibus .adimplere, tuique misimus : dumque "vestrisDeo amicabilibus vestigfis
studii sit bene, [Lamb. add. bone] potentissime res, •tvefint, una eum"[Lamb., cum] Rodberto [Ratberto],
. sicut ccepisti, perfectius hanc sanctam Dei Ecclesiam fidelissimo vestro misso'a praesenlali; cuncta viVa
• et ejus peculiarem populum de hostium incursio»e voce Christianissimae
„ excellentiae tuse [Lamb., ve-
157 eruere ; ut, annuente Deo, certamen tienigsae strse] quse acta sunt, et rei exigit meritunf, nobisque
operalionis tuae uberrime fecundetur, quatenus in necessaria existentia intimatiunt, maximo namque
die adventus Domini Dei et "Salvatoris noslri Jesu
desiderio noslro anhelabat animus, aposlolicas
Christi, luceas, sieut radiantissimus sol, inter uni-
versos reges et potentes, atque merearis ipsam san- , 158 excellentise vestrse dirigere litteras salutalio-
clani Dei Ecclesiam et ej'us populum, tuo admini-. .nis ac visitationis, ob causam [Lamb.add. et] re-
culo ereptum, diviusemajeslati, absque ulla laesionis rum-eventus significandum, et minime yaluimus
bardi regis adventu in Urbem: quare epistolam, siones distinguunt: ita ut Folrado .uni pollicitus sit
illam, anlequam Tisecevenirent, datam esse constal, an. 756 se civitates eas oomes restituturum, ef an.
nce mifum est si alia capita non continetiat, ut est 757 Folradq eideni et "Rodbertoqualuor Illas non-
In argumento;"quae enim eventura essent, divinari dura traditas qusehic recensentur. Ita eorum quoque
/non poterat. CENN. opinio evertebatur, qui prsedictam epistolam Ste-
a Recle Pagius (an. 757, n. 5) hos legatos missos phani II ultimam contra sequum et reclum ad anuum
esse a Pippino ait superiori anno, quibus Desiderius differunt 757. Incredibile-enim est r»lra'dum bis
.se chitates redditurum promiserat: civitatum vero - eodem anno in Italia versatum esse. Multo autem
nomina indicanda erant; sunt enini in hac epislola magis opinio Pagii epistolam hanc annp eodeni
Imola, Bononia, Ausimum, et Ancona. Plurinii refert; D consignantis rejicilur; quoe enim in ea riarrantur,
sincerilati scriptoris VitaeSleph. II ampliori egent spatio temporis : .prceterquam quod
- lumdignoscendae
ap. Anastasium; lum lillerarum quas versamus Peregriuius, uli aiebam supenori epist., Liutprandi
rectse intelligentise. Et vero Folrado eidein, cum Henev. ducis ejectionem consignat Febr. mense an,
Ticino missus fuit a Pippino cum missis ponlificiis ,758. Ip.
ad ineundam exarchatus possessionem an. 755 , h A Groeca voce strophq stropharlus, qui etiam
exeunte," nonnullse civitates minime erant tra- _5trophuset strophbsus dicitur, nempe fraudator, im-
ditse ab Aistulpho , quo divinilus ,sublato, Deside- postor., Exempla slrophi et slrophosi suppetunt ejc
rius successor pollicitus est anno 756 eidem Folrado Glossario Ducangii, queiri miror hunc locum non
se illas omnino restitulurum. Eas autem supra vidisse ut stropharii eliam exemplum afferret. ID.
_yidimusrecenseri(ep. ll,~al.8): Favenliam, Imolam, c En alia deprecalio ejus similis qua Gregor. HI
Ferrariam, Bononiatn, Ausimum, Ancondm, et Nu- usus est ad Carolum Marlellum per Deum vivum et
-manam. Utii eliam animadvertimus ex Anast., sact atissimas elaves. ID.
Faventiam et Ferrariam Stephano II esse tradilas a * De utroque f misso pontificio vide superiorem
Desiderio, minime vero coeteras. Itaque illae qualuor epist. Rodberlum seu Radberlum Folradi socium,
jquse hic nominantur. ac Folratio el Rodberto missis )ioc dimisso, delinuerat Romoe,ut omnium «pectator
tegiis erant promissse a Desiderio, tum vera tiarrari esset quse coepta erant fieri a Langobarîs, regi ocu.
apud Anastasium ostendunt, tum'Desiderii promisi latusteslis enarraturus. ID.
46? - - - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO Hl. 168
imminentibus circumquaque Langobardorum regisj A mem excellentiam vestram ^ratia superna eustodiat.
insidiis. j c EMROLUM,
Attamen ecce jam duas apostolicarum litterarum Pro verse henedittionis causa, dircximusvol)isa
assertiones excellenlise vestrse, clam, per maximam apallaream unam spalam ligatam in gemmis cum
Industriam, misimus, et ignoramus si ad vos ipsse • balteo suo, annulum unum, habenlem isacinlhum
pervenerint litterce, unde ambigimus ne a Langobar- [hyacinthum]' storacinum, pallium unum, tiatienlem
dis compretiendantur a. Pro quo, et nunc per prse- paones, quam parvani lienediclionem petimus, ut,
nominatos nostros missos alias votiis litteras misi- excepla injuria, suscipere jubealis domino Carolo el
mus, quasi otitemperantes prcefati Desiderii regis Garolomanno pro niagna apostolica benedictione an-
voluntati suos tiospites [ad suos obsides] absolven- nulos singulos habentes yactiithos [hyacinlos].
dum et pacemconfirmandum. Sed, bone excellen- 1 XIX.
tissime fili et spiritalis copipater,. ideo istas litteras
• 160 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP-E .
tali modo exaravimus, ut ipsi nostri missi ad vos
Franciam valerent transire; quoniam si tioc non ADDOMNUM PIPPINUM REGEM DIRECTA,_
egissemus, nulla penitus ratione per Langobardorum ' De Marino prcsbytero et ejus iniquo consilio, et de
fines Iransire valuissent, sed suseeplis ipsis litteris, B consicralione ipsius e. ,
earum seriem nullo modo perfieialis*», nequeprse- (An. Dom. 758, God. Car. xxxix, xhron. 19.) "
fatos tiospites [otisides] permitialis parti Langotiar- ARGUMENTUM. — Monilus a Pippino quod Marinus
«-orumrestituere; potius autem conjuramus te, ex- (presb. card. creklus superion anno) cum Geor-
cellenlissime fili et spiritalis compater, per Deum gio misso imperiali dum in Francia erat machi-
vivum et corpus tieati Petri, ut fortiter jpsum Desi- nalus esset in satictam sedem, quse et ipse jam
norat et imperalof regi patefecerat, eumdem rogat
derlum vel ejus Langobardorum gentem constringere nt episcopum ordinari permittat in aliqua Franco-
jubeas, quatenus prsefatas, quas pollicilus est, civita- ram Ecclesia, ne| forte deterior fiat, sed ut eum
tes luse mellifluse excellenlise, et per le beato Petro, _ admissi sceleris poeniteat.
faulori tuo, reslituat, quoniam nullam ut prse.atum Domno excellentissimo filio et nostro spiritali com-
est, detiis quseprimitus pollicitus est, cum eo firmam patri Pippino regi Francorum et palricio Homano-
yaluimus statiilire convenientiam. rum, Parilus papa. j
Oramus autem omnipotentem Deum ut pio intuitu , Omnino compeftum hahet vestra Christianissima
de ttirono majestatis suse super vos veslrumque re- -excellentia qualiier Marinuspresbyter noster [Lani_i.
gnum respiciat, et sua dextera excellenliam vestram ' add. qui] ibidem ad vos moratur, iniqua operatione
circumtegat alque in omnibus muniat, et prsesenlis *-*contra sanctam Dei Ecclesiam fidemqueorthodoxam,
Vitseeursum fealubriter exsequi et regni potentiam Deo sibi contrario, [cum -Georgio quodam imperiali
gubernare permitiat per plures annorum melas, una a secretis, consilia sedi nostrce conlraria et vestrae
cum excelleniissima et a Deo servata filia et spirifali -simili modo ingerere [iamfr.Jungere] cupiens; uuod
nostra 15® commatre, alque amanlissimis vesiris: quidem et idem imper.alor veslrse a Deo protectse
nieisque filiis, et gaudeatis de eorum florlgero germi-• -excellentise per suafe innotuit litteras. Unde truia
ne, et mittat [pbrmittat] omnipotens Deus ut semen defensorem iidei orihodoxoe atque propugnatorem
vestrum splendidissimum usque in finem mundi eum- gregis sui, vel populi Christiani liberalorem Chri-
dem [idem] regni fruatur culmen, etiam venturo in slianissimam bonita.em vestram, bealus apostolus
sseculo infihita _gaudia cum. sanclis et electis suis1 et princeps apostolorum Petrus eligere et confirniare
vobis concedat, quatenus sicut in praesenti vita et in dignatus est, idcirco adoptamus alque deprecamur
futura bealiludine adepii promissam vobis mercedisi eximiam bonitatem yestram ]X. et G., tuam], optime
coronam, 'cuiii Christo regnare mereaniini. Incolu- rex et spiritalis coinpater, ut jubeas sanctissimo
a Argumentum epistolse in Cod. non relaloe, quod apallaream spatham, non autem apallaream et spa-
supra atluli, innuere milii videlur has binas lilteras, D tham, ratio ipsa numerandi dona cselera, legendum
quas duplici exempio scriptas pu(.o, ut trigesimam suadet. Coeterumid inunus maxime congruit defen-
et trigesimam tertiam, de quibus infra. CENN. sori Ecclesise; coeptumque esse postea gladium de
i Factum istud, quod an. 769 imitatur Stepha- corpore S. Petri sumptum dari Augustis in solemni *" _
nus III (epist. io, al. 46), ut ibi dicam, dignum plane eorom coronalione compertum est." Benedictionem
est quod animadvertatur: nam plurimum inde lucis'< sequiori sevoexcogitsllamquin cogilem faciunt .erba
accedit scribendi gencri obscuro, ancipiti, manco, CserembnialisPatricii (lib. i, cap. 4) . «Quamvis en-
quandoque etiamininus vero, quo uti debuerunt pon- sis benedictus dicatur, non lamen reperi ejus bene-
tifices- anle Adrianum, cjuandiu Langobardi stete- diclionem, Sixtus Papa IV- aliqua verba ordinavit,
runt. ID. cum ensis datur, dicenda.s Y*ideIpsa verba, quse ibi
c Yide epist. 6. ID. subduntur. At Ord. Rom. XIV, ap. Mabil-
<"Quid sibi velit Ducangius, non intelligo. Apal- lon. (Mus. Ital.prsecipue
tom.j H; p. 402). De reliquis mune-
laream secernit a spalha, et idem esse ac applqre,, ribus apud Anastas. obviis nihil dico. ID.
cochlear videlicet, contendit; quasi vero cochlear ' e Summ. !k, ap. Raronium et Centuriat. GRETS. —
missum fueril Pippino inter afia munera. Apudl Argum. Panv. (Cod. valic. i) i In quarta [Quarlal
Anaslasium in Sergio apallaream argenleam (seet, Marinum preshyterum jubet eplscopum creari, nf a
1132) operimentum esse ait ex Iaminis argenteis-> suis consiliis [utî consiliis] sedi Romanae ôntrariis~
:n coehlese -
formam. Eum consule Y. Applare. In- j. avocetur. *' CENN. | ^
*"-•--
comperlura mihi esse fateor gladii genus: attameni " M "
m COD. DIPLOM.— MONGM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.— EPIST. PAULI I. 17«
fralri nostro « Wulctiatio episcopoproecipere, qua- A dem et constaniiam imjjloral, ut donalioneminle-
tenus 1@1 ipse cumdem" Marinum presbyteriim, gram sanclo Pelro vindicet, juxta editum di-
jiloina-
nostra vlce, episcopum consecrare debeai, etin una
civifalum vestrarum illis in partiijus conslituta, in Domno a excellentissimo filio ct nostro spiritali
Francorum et palricio Ro-
tpia prcevideril vestra sapienlissiraa eximietas, eum compatri Pippino, regi
ordinare disponite, quaienus perpstrati sceleris sui manorum, Paulus papa e-
recordans, se inique egissepceniteat, ne in eo, qnoil Quia excellenlia veslra merilo bonorum operum
atisit, aniiquus huniani generis hoslis, mentem illius; superno evamine fuerit comprobaia, i;isis jam in
vagantem imeniens, quasi in sutiiime extollat, soe-. manifeslo rerum evhibitarum effectu demonstraluni-
vissimeque quoquomodovaleat fundltus disperdere; esi, dum nimirum, adqila desuper divinsc sapienlu'
sed niagis, ut confidimusin vestram tienignissimami parlicipalione, regalis fastigii sceplra coelesli bene-
excellenliam alque a Deo proeclaram cordis vestrii dictione consiet effectius [efficacius] promcruisse.
•dilatationem,liuic nostr,fi postutiilioni vestra jjroe- Unde cum silii hanc ab omnipotente Deo gratiam
-clara cxcellenlia aurem accommodare dignelurh,, nrissam eximietas veslra 1©3 non ambigil, profeclo
«jualenuset ille sectirus de liujuscemodi re persislai,, ei placere qui eam contulit totis intendit nisibus, et
el nos pro \eslra immcasa lceliiia alque sospilaiiss B I pro ej'us quam suo eruit, divino nutu. ceriamine,
gaudio iiidesiiienier DomiitumDeum coeli exorare. scilicet sancise univcrsalis Ecclesise, et exaltatioitis
]titieanius. Benevaleie. vigore, deccrtare non desislil, cordis sui oculisa
XX. Deo profegenda eximietas vestra, adhibens ilia quse
sibi, pro hujuscemodi laboris fruclu, a Jjealo aposlo-
1@2 ITEM EPBTOEA EJUSDEM PAP_E lorum principe Petro coelorumqueregni claugero,
3-UD0'I.NU51 MPPINUM RECEM,PEKrETHUJI1'UESBTTE-
IIU.1DlRl.CTA, setheica promissa suntprsemia. Ubij,nn non tiumaiia
. inter homines gloria, sed inter angelos. diviua nun-
In qua conlinelur abbasciaiam [legatio] Remedii
episcOjA el Audecaiii [Al., Andegarii) comilis, quaquam a.mittendafelicitate gau-detur: exsultaquc et
luer justyias beati Pelri apostolorum principis s loetare, felicissimerex, quia tuo, annuenle Deo, cer-
apud Desldeiium,qnondam regem ex paite recepe- la-iiine, sancia spiritaiis mater vesira, universalis
rit, et ictiquasjusiitias faciendumpollicilus esl c. Dd
Ecclesia, ab aemulorum insidiis erepta atque
(An. Dom. 759, Cod. Car. xxi, chron. 20.) exaltaia triumphat, fidesque orthodoxa luo zelo ei
AitcujiENTun. — Edoclussuperiori anno iniquam De- fortitudinis bracbio illibata ab hoeretieorum iaculis
sidcrii indolemPippinus, illuslres missos Romam 11 consislit,
legai Remigium fratrem Roitiomag. archiepisco- C Pro quo beaius el justus effectus es in omnilms
jiuni, et Autharium duccm. Horum proesentia ille el
nioius per totum mensem Aprilem hujus anni see operibus tuis, fili dulcissime et -spiritatis compaler
flnmia restitulurimi promittit sanctse sedi; rogat- îcloriosissime, eximleque rex. Innotescimus siqui-
<jue pontilicem ut id regcni moneat. Paulus per dem
nrissum suum Peirum presb. ea nuntiat, perquee proccelsseChristiaiiilati .estrsequodnuper dur.i
alium niissum nunliaiuruin promittit, si re\ na-;- ad nos conjunxissent [pervenissent] fidelissiroi ve-
tura iniidus promissa servaverit. Ejus tamen li- '" stri, scilicel a Deo amabilis Remedius f voster, al-
i
a Eumdcmhunc esse Witharium Nomenianiim, dee . CENN.
rel].
quo supra, ep. 15, ai. 27, inler nol., aflirmaie non11 a In seq. annum consensu omnes rejiciunt, et qui-
aiisim : eral eiiim et Wilcharius aller per heeelem- |" dem jure, nam data dicitur mense Martio, ind. 15,
pora in Francia, qui abdicato episcopaia Viennensi, '. ut edidit Gretserus, qusc annum indical 760. Ye-
ad monastertiimsancli Mauricii seu Agaunense con- *- rum recensio LambcciLtiabetind. 12, nec video cur
. fugeral an. 710, crealus postea archiep. Senonensis; ;' Muratorius, qui hanc reeeusioiieni adhilmii in edi-
hanc licet sedemis minime oblinueril ante annum 11 tione Cod. Carol., eam neglexerit in Aunalibus
765, nam Lupo successit, qni eo anno subscribit con- i- ltal. ID.
venlui Auiniacensi (Latiti. Concil.tom. VI, p. 1702). )• c Sumra. 20 Bar. etCent. GBETS.
"Prjelerea Sedunensisalius "Wilcliarius,ni forte ideni 11 f In Cod. legetiatnr germa vesler, ut notat Genli-
memoratur. Quicunque aulem fuerit, isti pontifex x lotus, tamelsi vox illa deleta fuerit. At Remedius
vices suas conimitiil, ul munus illud exercere possil •l D] iste, seu sanctus Remigius vere eral germanus Pip-
in S. fi. E. presti. cardinalem. CEXN. pini, alque ita vocatur ep. 35, al. 45; in ulraque
bExepist, 56, al. 32, consiat Pippinum tiaud "I autem sileiur ejus dignitas, arehiepiscopi nimirum
morem gessissepoiitifici,ul eo venientes videtiimus: >: Rottiomagensis,-cum tamen annalistoe ap. Pagium
cteniin quanquam rex pietate prsestans esset, niliilo- o- (755, n. 24) tradant eum esse adeptum illam sedem
iniiius
" c perfidiam prsemio dignam non censuil. ID. ann. 755, Ragmfrido ob insolentiamexauctorato. In
Argum. Panv. (Cod. Vat. 20 «
): Yicesimam m Calal. episc. ap. Guillelm. Bessin. (Concil. Rhotom.
epislolam per Pelrum presbylerum transmisit [vice- e- part. n, pag. 2) ante bienrrium arclriepiscopalus
simamPelro presbytero ad eumdem dedil], continen- r- Remigii coepit :« Sanctus Remigius, seu Remedius
tem quasdam laudes ejus, quod Romanam Ecclesiam iu Pippini Francorum regis frater Rothomagpns. se-
ab hsereiicis defenderat [de-fenderit].Postea acta Re-e- dem adeplus est anno 753. Conventui Atliniacensi
medii •episcopiet Andegarii comitis narrat, qualiier er aderat an. 761; deslit vivere an. 771. . At chrono-
I narrat: exponil qualiler] juslilias B. Petri aposlo-o- logise isli parum fidei adhibendum : nam Atliniac.
lorum principis apud Desiderium quondam regem m conventum anno illigat 761, cum ex Annal. Francor.
[Desid. regem] ex parte rcceperil;.et quod reliquas as et Reginone constet esse habitum an. 765. Eidem.
jusiitias facere [rel. facere] poliicitus sit, cum ad-
A- vere adfuit sanclus Remigius, et subscripsit Reme-
juralione [obte.tatione] ut _si Desidcrius ista ne- e- dius vocatus episcopuscivil. Rodomai. Quare per id
glexerit, Pippinus ilium, sicul Slephauo papseP.uili nli. temporis ejus dignitascerta : cum autem in ulra-
[ejus] germano, et sibi ;e- que Pauli episiola, cpiccanle cum anmim daloeerani,
pronriserat, eogr-t [eige-
PATBOL.XCVIH. 6
171 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECT. III. 172,
.que Aucliarius [Andegarius] gloriosissimus dux, „_conjuge, excellentissima regina filia et spirtiali no-
-constilil inter eos et Desiderium Langobardorum re- stra commatre, atijue amanlissimis natis, id est
gem, ut per lotum instantem Aprilem mensis islius 15 proecelsis regibus, et prcesentis regni culmen et
[Lamb., 12] indiclionis, onmes justitias fautoris iriumphum victorise possidere, et asieina gaudia in
vestri beali Petri, apostolorum principis, omnia vide- coelestibus regnis cum sanclis perfrui concedat. ln-
licet palrimonia, jura eliam, et loca, slque fines, et columem excellentiam vestram gratia superna custo-
territoria diversarum civitatum noslrarum reipu- diat.
blicae Romanorum notiis pleiiissime reslituisset. XXI
-Unde ex !©4 parte quidem easdem juslitias notiis 1S6 ITEM EHSTOLA EJUSDEM PAP_E
idem Langobardorum rex fecisse dinoscitur a, et re- ADDOMNUM PIPPINUM, GLORIOSUM REGEM, PERGEORGIUH
tiquas omnes juslilias se prodtetur aique omnino EPISCOPUM DIRECTA ,
spondet nobis esse facturum. Quapropier impensius In qua continentur gratiarum adiones pro liberatione
nos prsefatus Desiderius Langobardorum rex obse- sanclm Dei Ecclesim, et in embolopostulat ul fiiiutn
cralus est ut veslrse a Deo protectae excetientise no- ejus, qui tunc nalus fmt, ex sacro bapthmatis fontc
stris apostolicis relalionibus intimare debuissemus, et excipeie meieretut c.
eece sicut nostro, post Deum, litieralori, tioc ipsum B (An. Dom. 759, Cod. Cai: xxm, chron. 2L)
eximice atque siitilimissimje et a Dso protectoe Ctiri- ARGUMENTUM. — Georgtiim episcopum niissum suurn
stianitali vestrse, per tias apostolicas nostras, inno- ad Pippinum legat, in cujus ore ponit quse narrare
toimus syllabas, dirigentes magnopere ad vestram a detieat. Tola epistola in regiis lauditius et gratia-
rum actione versatur pro lot lanlisque beneficiis
Deo inspiratam jiroecelsam sublimitatem prsesentem in EGclesiam collblis. Nil in eadem perspicuum,
d-lecluni filium nostrum Petrum .presbyferum, quem prseter embolum, m quo Pippini filium nuper na-
tum suscipere oplal e sacro fonle.
petimus, benigno solite aspeclu a vobis suscipi, et
cum,effectu alque prospero nuntio, de perfecia ple- Domno a excellenlissimo filio nostro, spiritali com-
nariaque juslitia diversarum causarum fauloris \e- ,patriPippino 1regi Francorum etpatricioRomanoruin,
siri beali Petri, apostolorum principis, ad nos re- Paulus papa e.
iiiCandum absolvere dignemini. Si êro in ea quse Solet eplstolaris lalio [Forte, relalio] mentem sem-
[r_uam] prsefatus Desiderius rex vel ejus Langotiar- per vi suaJA/., îsitatione] reficere, et materia
dorum gens profilentes polliceniur, permaiiserint quodammodo cliaritatis existere. Quia ergo sjiiriiar
sponsione, nobisque omnia, secundum ut constitil et lium dilectio sincera filiorum paternos sustinet desi-
pactorum foedera conlinent, restiiuia ab eis nobis deranter affectus, suinma nos cum alacritate implere
fuerinl, tunc a Deo conservandse excellentise^vestrae corênit quod purse conscienticcdejioscit affectus; et
meritum intimantes innote.cemus ei [Lamb., rei]. licet ad Teddenda .palernjj •cbaritiiiis officia, prolixi-
Unde obsecrantes peiimus et obnixe deprecamur, lale itincris iniminente, raritas portiloruminipedial.
iriio et conjuramus fe, exccllenlissime aique Ctiristia- Quoiicns auiem necessitas incider.l oceasionis, ex-
nissime rex, ainanfissime fili et spirilalis compater, cellentissimam Ctiristianitatem vestram non desisti-
per omnipotentem Deum el beatum Petrum, qui te mus scriptis discurr,eiitibus îsllare, et lionore solito
in regem unxit, ut pcrfeclius ea quse perlinent ad ampleclentes [Lambi add. salutare],,f utiliiale J.Q7
exallationem el ad ampliatain [ampliorem] libera- quatenus hoc quod [hos quos] OGuliscarnalitius
tionem sanctoe Dei Ecclesioe, el islius a voljis re- pra.senlium [prsesentes] videre non passumus, eos
demptoeprovincise, sicul heato Petro et nostro prae- aliquatenus scripiis valeamus alternanlitius inlueri.
decessori poiitifici sanelse recordalionis domno et Itaquelta utiique, Deoitiuslrante[__., a Deo illustralse].
Ijermaiio nostro beaiissiino Slephano papse pollicili excellenlise \estrcc nerita diffusa divulgavit opinio,
esiis, cuncta perficere et adirnplere jubeatis \ qua- ut-ex rebus ab ea gestis omnibuslaudabiliter demon-
tenus.promissam J©5 et repositam vobis mercedis strelur. Unde in quantun^ valet noslri oris assertio,
coroiiam de manu omnipotenlis Dei recipialis, oran- ^. protensse laudationis atiestatione, vestrse.eximietati
tes de reliquo omnipotentis Dei nostri misericordiam, gratiarum reddentes actiones, aptum prospeximus
«t sua vos circumtegat gralia, una cum dulcissima proesentem sanctissimum alque reverentissimum fra-
silealur, valde dubia mihi est. Yiderint eruditi. sanclse Dei Ecclesise continenlem. In embolo postulat
Ci-NN. ut Pipjjini filium, qui ei tunc natus fuerat, ex sac.
In epist. 18, aL 15, quse insignis adeo legalionis baplismatis fonte excipere merealur. _ ID.
causa iuit, civitates qualuor repetebantur. ilic au- d Sum. 19 ap. Bafon. et Cent. GRETS.
,tem patt imonia, iines et territoria civitatum eccle- e Episiolam ab hoc anno removeri non posse do-
siasticse diiionis memorantur cilra earum chitatum cent Anâles Francorum;-et Pagius (an. 759, n. 14)
meffiionem. Fortasse apostolicus niissus quse silen- annalistoeMetensis et chronographi San-Gallen. testi-
tur iu epistola secreto aecepsril referenda. ID. moniis uiitur ad sial[iliendam tianc chronolog. Tain
h En mdicium valde perfepicuura repetentis civita- ht quam Amiales prsedicli, Pippino filiumesse naium,
tes quae deeranl integrse donafioni, cujus auiogra- qui paterno noniine est appellalus et terlio post anno
utiupi servabatur in arclrivo sancta. sedis.lD. morluus, constanter jtradunt: deque illo poutifex lo-
c Argum. Panv. (Cod. \'at. 11)): . Decimam no- quitur in embolo. CENN.
r.am Pippino epistolam per Georgium episcopum f Viietur hic eiiasn reponendum : visilare. GRETS.'
.ransmisit, gratiarnm actiones pro s tlule [deiensionej
173 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.— EPIST. PAHLI I. ili
tremGeorgium a eicoepiscopumnoslrum,i!lucusque A , XXII.
"
id veslra proeclara Beo tir\itabilia transmittcndum 169 EPISTOLA EJUSDEM PAP_E •-
vestigia, cui singillatini oroirium spiritaiis malris ve- AD DOMNUM GAROLU .1 ET CAROLOMANNUM REGES
»£iroe, sanciasDei Ecclesise, et isiius a \ohis redem- DIRECTA,
ploeprovincise uliliiaium necessiiates, a Deo prole- In qui conlinenlur gratiurum acliones et uben imai
gendse sublimitati vestrse excellentise referendas b benedwlionesd.
commisimus. Dcm. 760, Cod. Car. XLI, chron. 22.)
(An.
Sed petimus a Deo, servate fili et spirilalis corapa-
ARGUMENTUM. — Carolo et Carolomaiino pcr Drocle-
ler, benignis-ime rex, nosterque posi Deum liberator, ganguni et Wulltiardum abbates, qui excusalo-
et obnixe deprecamur, ut jubeas eumdem nostrum rias eoruin attulerani quod munera nulla milte-
inissiim benigno soliloque gratulalionis aspectu com- reul, respondet se alia munera non optare quam
mendatum suscipere, nostrisque poslulationibus, quse eorum incolumitateni ac defensionem catliolicse
fidei ei Ecclesiseexaltaiionem.
ad exaltationem sanclse Dei Ecclesise, et maxime ad
tuse animse nvercedemet seternain meinoriam respi- Donmis excellenlissimis filiis Carolo et Carolo-
ciunt, a Deo impulsas benignilalis tuce aures, et con- manno regibus Francorum el patricris Romanorum,
gruum alque velociorem de cunctis adhibcre digneris "Q . Paulus papa.
effeclum; quoniam, suhlimissime regum, amantis- Missam relationem excellentise vestrce deferenti-
sime fiii et spirilalis compater, ad hoc le omnipotens hus tiarum gerulis Droctegango scilicet et Wul-
Deus sancise suse Ecclesise voluit, per manus bcati iardo, religiosis abbatibus e, suscipientes votivo su-
Petri, liberalorem adesse, ut tuo solito praesidio mus incolumitatis vestrse nuntio relevati, optantes
plenissima salus et redemptio sanclsc suse Dei Eccle- ut vilam actusque veslros sua misericordia Domir
siae ei isiius provincioe168 proficiat, oranles Do- nus et protegat et disponal, atquc ad perfectam per-
minuni Detim noslrum, quia [Genl., qui] actus ve- ducat setatem. Per easdem siquidem syllabas inno-
stros iia sua pietale disponal, quatenus excelletilia. tuistis, maximam vos teuere verecundiam in id quod
veslra. praeseiriisvilce spatia cum prosperilalc dispo- inlerim munerum commodaper tiarum latores nobis
nat, [ut cum] rictoria regni guhemacula perfruens dirigere noii [Ms. om. non] valuistis. Sed quid cst,
longae.iter exsequatur, cl ad promissionis scterna. dulcissimi atque amantissimi filii, vicloriosisstini
prsemia, cum dulcissima conjuge, excellenlissima re- reges, quod nos muneritius veslris Iselificareintiia-
gina. spirilali uoslra commaire, et eximiis naiis,- id lis? Nulla enim alia munera desideramus quam
est regibus, ciim sanciis et eleclis suis, «trosquc ve- veslrae incolumiialis prosperitatem sedule addiscere,
striim idem oninipolens Deus faciat percmriter gra- C et de vestris profcclibus gratulari. llsec ost locu-
tulari. Incolumem excelleiiliam veslram gratia su- pletatio nosira, vestram [F., veslra] quain inliian-
perna custodiat. ter amplcclaraur, exsultationibus jocunditatem [F.;
exsultaiionis jucunditas], 17© hcec esl exaliatio
Inlerea, sutilimissime regum, nostroc periaium est sancta. Dei Ecciesice, et defens:o fidei orthodoxse,
notioni quod Dei nutu novum regem ex .cstris visce- veslrseptotectioiiis integrilas. Vos quippe Dominus
ribus, ad exalia.ionem sancloe suae Ecclcsise, omiii- degit pr.p, omnibus regibus, et liberalores sanctse
polens Deus coniulil: de cujus nali.ilale maviino stioe cailiolicse el apostolicse constituit Ecclesise,
gaudio sumus relevati; untle otinixe te petimus ut et in reges per manus tieati Petri ungi dignatus
a [Lamb. om. a] sacratissimo baplismatis lavacro esl.
eumdeni niaximum [Lamb. om. maximum] vestrum Sed omnipotens Dominus, per quem reges fe-
filium suscipere mereamur. Quatenus duplex c Spi- gnant, ad perfectam vos perducat setatem, et so-
ritus sancti gratia in medio nostrum. et geminsefe- litim regni vobis vestroque prseclaro semini, oe.is f
slivitatis nobis orialur Isetitia. jirosperisque lemporibus ad exaitationem sancise
a Ostiensem nempe episcopum, oequeponiifici ac r. c Lamb., Spiritus sancti gratiafiatin medio, etc.
Francorum regi accepiissimum, quem anie annos <"Argum. Panv. (Cod. Vat. post 27). Tres epislolce
- quinque nosse cxperat in comilatu Steptiani II, et ad Carolum et Caroiomannum conscriptse, id est 22,
prseterito etiam anno missum acceperat (ep. 17, al. 28, 30, al. 41,42, 40, una omnes memoranlur per-
29, n. 4) CENN. brevi boc argumento: . Scripsit etiam epi-
h En causam potissimam cur Osliensis episcopus, quam stolas [Scripsii epist.] tres ad Carolumct Carolo-
qui superiori etiara anno illud iter susceperat contra mamiuin : in quibus hortatur eos ut majorum vesti-
Desiderium, nec inutililer, legalus ilerum mittilur, giis insistant, et fidem Dco et [insistenles fidem
postquam Langobardus nonnulla restiluerat sanctse Deo, acl healo Petro prsestent, et Ecelesiam Roma-
sedi, pollicitusqueerat mense Aprili se omnia cselera namdeiendant ei exaltent. » CENN.
redditurum. Secreta commissio erat, eaque nonnisi « Hos fuisse missos regios conslat ex seq. epi-
gra\i summsequefidei viro credenda. Nam Lango- siola. Nulla autem ex tribus epistolis ad eos d lis,
bardus solitam fallendiartem adhibuerat: nec man- adolescentulorum regum missos proprios praesefert;
dari scriplo tntum erat ejus dolos, ne forle iriterce- aul enim patemis, aut pontificiis ad Paulum defe-
pise Iitteroe iis quae restituta fuerant delrimentum renlibus eorum postulata, pontificem per regios
inferrent. In prsecedentistquidem epistola promiserat eosdem legalos Tesponsa mitlere consuevisse com-
se reimeritum nuniialurum, si Desideritis sletisset perium esf. ID.
prom.ssis. Secus accidit: isque merilum rei, ut le- f Forte longmvis, sic forsan et alibi legendum.
gunt in God. Lamtiecitts ei Gentilotus, coram expo- GRETS.
nendum a suo misso judicaril. ID.
475 , B. CAHOLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. '4-76
suoe Ecclesis. et^-Riplissimam Clirisiianorum ortho- p4 minitius apostolorum advenienles peregrinos didici-
doxse fidei defensionem a, concedat possidendum, mus sospilem le ad jiropria, prsecetientissime fili et
tribuens vobis e coelo victorias, omnesque barbaras spiritahs coinpaler, csse, annuente Deo, reversum.
naliones veslris Deo imitabilibus subjiciens vesti- Unrle raagno gaudio noster aniraus relevatus esl.
giis, et oeternse vitse gaudia largiri dignelur, quate- 17-1 Qu.ipropler, jdesiinaiis prsesentibus nostris
nus, sicut in prsesenli vila regnalis, et venturo in aposlolicis syllabis, visitaiionis causa, olmixe petf-
saeculo cum Christo regnare mereamini, dicaique nius ut digiielur sutilimis veslra excellentia, cjuan-
omnis populus: Amen, fiat, fiat (Psal. cv). Bene tocius -nos de amplissima iticolun.iia.is êsirse so-
valete. spilate lselos reddere, significaiis, Clirislianissime
xxra. fili el spiritalis conipater, puatiter erga vos et excei-
lenlissiinam filiam dt spiritalem Bosiram comma-
171 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E
ADDOMNUM PIPPINUtt REGEM DlRECTA, trein, el eximios [Lamb. add. vestros] filios aga-
De sanilale vet incolumilale ejus percunctandnm, si- tur, ul nosier aninius maxinja jocunditatis exsul-
nmlque et de missis snis, qui ad regiam fuerunt tet tieiitia , quoniaiu nti.iio desiderio fervescimus
directi urbem h. veslram sedule addiscere sospilatem, el de vestro
(An. Dom. 760, Cod. Car. xxxvni, chron. 25.) 3 gaudio exsultare, quoniam vestra salus exallafto
B
ARGUMENTUM. — Officiosahac epislola monet se per esl sanctoe matris vestroe
et AVulfiiardum missos scri- Ecclesioe, el prosperitas
Droctegangum regios
psissealiam, certior fieri cupiens de Aquilanica ex- vestra noslra esse pi obatur Isetitia.
.peditione, nultimi liactenus tiabuisse responsuro, Itaque, prjecelleniissimefili el spirilalis compaltr,
cognovisse tamen a peregrinis eum reversum esse tione et opliine rex, ccce tiactenus nullam reiveri-
incolumem, quare Isetum se esse ait Isetioremque tatcm de nostris missis,
_ sibi fore reginn epislolani, quam tinpense optat. quia [Lamb. , qui a] regia
De suis niissis Constantinopoli nil novi esse. profecli sunl urtie, addiscere valuimus, quid erga
Domno c excellenlissimo filio, el noslro spiri- eos agerefur-, et ideo nequaquam ôbis quippiam de
tali conipatri Pippino regi Francorum. et patricio eis significare xatiiimus. Dum vero rei agnosceie
Romanorum, Paulus papa. poluerimus vcritafem, confeslim cximise cxccllenlise
Prsemissis noslris apicibus, el affatibus per Dro- vestrse dirigemus in responsis e.
«legandum et Wulkardum [Latnb., Wulfard.iiii], His proemi^sis, Deum coeli peiimus ul votiis et
Beo amatiiles, fidelissimos veslros nrissos, siunus prsesentis vila: longoevilatem ctregni gnbernacutii
impensius deprecatid eximiam excellentiam vesiram cuin excellenlissiina iregiua filia et spirilali nostra
ut nos certiores atque lsetiores reddere annucretis „ commalre, Cbristiinisslma regina, veslraque dulcis-
de veslra amplissima sospitale, et de eo quo prosima conjuge, alqtie amaiitissinris veslris natis 110-
feeti estis ilinere G, qualiler ei'ga vos Dominus slrisquc filiis, iisdcm evimiis regibus et palrieiis Ro-
esset operatus, et dum lanto evotiito tempore nul- manoruni, pei ti uendum concedai, et ccclestis rcgni
Jam a vobis rcsponsionis seriem de hujuscemodi re parlicipes faciat, nosque permitlat dc vestra ampiis-
agnovimus f, vchementer nosler attrilus est ani- sima sospitate senipef gratulari. Iiicolumem excel-
mus. At vcio per diversos ex ipsis regionibus li- lentiam veslram gratia superiia cuslodiat.
a Ul in superioribus ad Pippinum, ita et in Iiis 1 Agnovimus dcesl inms., sed alia antiqua manu
ad regios jiivenes, duo hsec attente considerari posilum esi. GENT.
oportet; patriciatus videlicet ati apostolica sedc B Apud Anast. in Pauli (sect. 258) dicitur :
yiia
Francorum regibus collati rectam deinrilionem con- « Ilicpontifex ssepius suos missoscum aposiolicis ob-
tra Pelri de Marca, Pagii et aliorum opiniones pro- secratoriis alque adnionitoriis lilteris Constaniino,
tectioneni, et defensionemEcclesim, el catholicw fidei: el Leoni Augg. diiexil pro restituendis conlirman-
necnon aposlolorum principis successores non roi- disque in prislinum yeuerationis statum sacraliss.
nus Ecclesise vindicandcc, quam fidei cathobcse as- imaginib. Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
serendoe sedulam na-\asse operam. CENN. Clirisii sancixque ejus Genitricis, aiquetieator. apo-
h Panv. argum. (Cod. Tat. 5): « In quinta [Quiuta] slolorum, omiiiumquej SS. proptietarum, martyrum
1
gratulalur Pipino de incoluiuitate,esseacindicat.
legatos suos D el confessorum. _ Idem testaiur Adrianus suis in
1 ID. lilleris ad Constantiiium et Ireneni {Conc Nic. 11,
nondum Constantinopoli reversos
e Sum. 5 Bar. et Cent. GRETS. act. 2). Infra (ep. 57, aL 20) huic reilucis aliquid
Laniti., Visi sumus impensius deprecari. Tengn., afleretur. Summa est 1 qttod Paulus, licet frustra,
visi sumus jmpensius deprecamur. Gent. TOvisi, antiquam Ecclesise tradilionem de sacris imaginibus
'subtracla iinea, delevil et posuii deprecaii. restiaiere in Oriente |summopere laboravit {Baron.
0 Annales Francorum an. 760 Aqnitauicum bel- 757, 11.4); atque huc speciat adeo frequens Fran-
lum contra Waifarium ducem a Pippino inca_pium corurii reguin coinraei.datio pro 01thodoxse lidei de-
csse tradunt. Perinde annalislce ei auciores apud fensione. Hcec proecippa missorum, qui ex Francia
Pagium (an. 760, n. 1) expedilionis hujus poniificem vel Roma Coiistantinopolim legabantur, cura erat:
esse admonilum a rege per suos nnssos Drocte- tamelsi in Oriente amissio exarchatus el Romae
gangiim et Wulfardum atibates, eumqtie per eosdem cum suo ducatu, coijsilia et bella coqueret, quss
ultro exquisivissc de gravitale illius rei, qua occa- tandem erujierunt, ubi Francorum amicitia mune- _
sione litteras ad reges adolescentulos dericrat nuper ribus et otisequiis tenlata nequicquam fuit: nam
allatas, hinc certo discimus. Quomotio il.se interci- catliolicsefidei et traditionis seqtieassertores Franci
derinl inceilum. Anno eodem declinante, cum de ac Romani, Groecas simulatioues ac dolos rejece-
ejus rediiu audr.issel a jieregriuis, hanc epislolam runt. CENN.
datam esse pari modo ex sequcntibus iiU.tiigimus.
CCNN.
m COD. DIPLOM.— MGNLM., ETC, SEU CODEX CAROLIT.US.— EPIST. PAULI I. 178
XXIV. \ gaudia addiscere, et veslris saiutaribus profectibus
A
173 ITEM EPISTOLA E_USDEMPAP-E' gratulari, et contra, inimicorum contrilionem agno-
ADDOMNUM RE«EMPIPPINUM, scere. Pro quo, qnoesunius,ut certos nos, sicut desi-
In qua continentur benedictiones, et prmfalus papa deramus, per vesiros nuntios, de veslra prosperi-
poscensut dominus rex Pippinus suos missos pdr- late el Isetitia rcddere jubealis, quoniam veslra
iibus Rommdirigerel, et sibi [AL, ei] de salule vel salus noslra est
sospilatesua innotescerel, et qualiter in ilinere egis- prosperilas, el vestra exaltatio no-
set, JJUOmodo Dominus inimicos ejtis in manus strum procul dutiio cst gaudium et immensa securi-
ipsius tradhdissel, el sub pedibus ejus humilias- tas, dignainque [divinamquej ex tioc Dci depreca-
set a. mur polenliam, ut ipse proieclor nosler, et cum ejus
(An. Dom. 700, Cod. Car. xxxr, chron. 24.) angelis dignctur.proecelleiilissiiiiam Christianitalem
ARGUME_>TU_I. — Iterum de eadem re, quod nonnitiil vestram tueri ct
adversi vulgi ruraor sparserat de expeditione illa : gubernare, ut in coeleslibusregnis,
eoque niagis ardenter inissos regios cum litleris el cum sanctis cl electis, qui ati initio mundi placue-
exspeclat- runl Deo, muliipliciier consequaris merccclem,op—
Domno h excellentissimo et noslro spiritali com- tanies quidem ut nos certiorcs veslra si faciat B a
patri Pippino regi Francorum et patricio Romano- Deo protecta exccllenlia; quid erga vos, aut Cliri-
rum, Paulus papa c. I slianam gentem \esiram agerc videmini, el quomodo>
B
Quolies fidelium Dei sjtiritalia .referunlur studia, Deus noster veslros ac noslros humiliavit inimicos,^
protinus audientium mentes ignita. in Dei amore et et, ut fati sumus, certos nos, sicul de.ideramus, de
mandalis divinis efficiiinlur, atque ad supernoe con- veslra prosperilale ct la.titia reddere jubcalis. Inco-
siderationis d merita amplissinle ad laudem Dei pro- lumcm excellentiam vcsiram gralia suporna cuslo-
ferre,etperennibustemporibuspermanendaScripluroe dial.
testimoniis tradere, dum veslro concursu et auxilio XXV.
[accenduntur, vel aliquid simile], Ecclesioe Dei ex- 17S ITEM EPISTOLA E.JUSDEMPAP-E ,
altatio et fidei oritiodoxoec profligalur defensio, pro AI)DOMXUM PIPPlMJM Rt-Cr.MDlItnCIA,
quo benediclus et laudabilis in omnibus regibns
coram Deo et hominibus •esse dinosceris, Clirislia- ht qua poslulat adjnloYiumconlta Grmcos"».
nissime rex, et nomen benignitatis tuce exaratum (An. Dom. 7<3I, Cod. Car. xvxiv, chron. 25.)
— Wulcbarius opi.eopus, Felix el
fulget in conspectu divinilatis. Etenim dum hujiis ARGLMCNTUM.
evoluto temporis spalio, quo [L. et G., quod] nos Ratbcriits rcgii missi Romaiii \eueraiil qiiibus iu
Franciani reversis nunliatur pontilici Grsecosnio-
nec vestrse sospiiafis 174 relalionem meruimus s, luros in Romam el Ravennam. Ea propicr rogciL
*
^*
suscipeie, nec penilus agnoscere quid circa vos age- ut niissum legel Desitlerio, qui si opus eril, Bene-
retur, vel qualiler in itinere f quo profecli estisper- \enlaiios, •Spolctanos, Tuscaiios opem Ccrrejubeat
Eciiesice reliîoiris enimbclltun cral. AHumilein
egislis, nimis anxietatis fervore desiderii nostri af- mibsum oral ul Romaecominorainrum nrilial, qui
feclio in hoe ipsum addiscendum sedulo provocatur, Desiderio immineat super eaderore.
prseseriim dum «t a noslris vestrisque Inimicis, ad- Domno i excelleiilissimo filio et nostro spiritali
versa nobis de ipsis partibus annuntianlur. Unde compalri Pijipino regi Francorum et palricio Roma-
desiderium magnum nobis .inhseret vestrae sospilatis noiTim,Pauluspapa i.
* Argum. Panv. (Cod. Vat.) : <rIn undecima pe- vit, plcruraque liabent iter faciens, iler peragens.
tit sibi indicari quomodo valeat : nam ab ininiicis Cr.v.v.
sinistrum de ej*usvaletudine rumorem essesparsuro. _ 6 Lanib. et Gent., deslinanles qitidcm nos certiores
[Undecimaeum de sua valetudine perconlatiir, quia esse, veslra scire jubeat, etc.
ab inimicis nescio quid rumoris de ejus saniiale in- i' Argtim. Panv. (Cod. Val. 8) : e In oclava impe-
columi sparsum fuerat.] CENN. ratorem Grsecumih armis esse narral, et Raveroia-
"'Sumni. 11, Bar. et Cent. GRETS. lem exarchaium, et Romam recuperare velle |Oc-
c Recle Coinlius et Pagius (an. 760, n. 2) hanc tava imp. Grreeum in armis, ul Ravetinatem e\ar-
epislolamreferunt ad hunc annum : cum aulem posl chatuni el Roinain recuperarel, esse nai ral], ac peiit
prarcedentem dala sit, dutiitari non polest quin ad D ab eo auxilium etrdefensioi.eir.contra Gr.ecos [acali
anni exitum spectet. CENN. eo auxilium contra Groecosimplorat].. CEN.X.
d Lamb. et Gent., consid. inluitutti excitanlur; et i Suram^S, Baron. el Cenl. GRETS.
ideo libet profecto,potentissime regum, veslrmpietalis: J Pagius, Cointium sequpns, refert hanc epislolam
consideraiionum, elc. ad an. 758- Muratorius suspicaiur num spectel ad
e Leg. procuratut: GRETS.— Cod. Tlieod. (lib. vi, an. 762 an polius- ad prcecedenlem.Qua in re liautt
tit. 50, 1. 10) profligationemdebilorum Gottiofr. in-• fallitur (Annal. 762), quanquam seiilentise magis
lerpretatur exactionem. Perinde (lib. vm, tit. 8, I. 9)I quam ctironologise salagat, ut contra Leonem Os-
inxenies necessitalemprofligandam;et (lib. xi, tit. 22,, tiensem protiet ducalus Benev. et Spolet. lunc lem-
I. 4) iu commeniaiv Profligandm seu exigendmpensi- poxis non fuisse juris sanci;e sedis : quam rem nemo
tationis solemnitas.Num simile quid hoc loco signifi- illi negal. Coeterumanno 761 collocandamesse lianc
cet profligatur, eruditi viderinl; certe in ms..cod. epislolam, rerum series quam prsecedentescontinent,
ita legunt Lambec. et Genliiot., nec video cur Grel-- luculente demonstrat. Annum siquidera 760 silentio
serus corrigat procuratut: Ducang. eosd. locos Cod- regis el Aquitanico itineri consensu Annales,etno-
Theodos. laudat in Glossar. nec aliud quidquam ad- stri codicis tiinoelitterae nuper allatse toturo tribuunt.
dit. CENN. At biennio prsecedenti et Annales el epistolse causa3
f Expedilio haecAquitanica tam hic quam in su- enarrant quarum effeclus deprchendimus in hac epi-
periori epist. appellatur iter.Ua et Annaies Francor. stola. Etenim an. 758 Desiderius cum Georgio misso
de eadem loquentes, quoe novem annos persevera- imperiali consilia inierat ponfificiieditioni contraria;
179 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 180
Prsecelsse et a Deo servalse Ctiristiamlali vestroe A ipsi nefandissimi nos _i;eisequunturGrseei, nisi pro-
his nostris apostolicis innotescimus apicibus, quod pter sanctam et orihodoxam tidem, et venerando-
jam, absolutis vestris missis, qui nuper ad nos con- rum Patrum piam traliitionem, quam cupiunt de-
junxerunt, Wulchario [Latnb., Wilchario] videlicet struere atque conculcare °. ,
sanctissimo fralre et coepiscopo nostro, el Felice Pro quo jutieat sollieite vestra tienigna disponere
religioso, et Ratberto viro illuslri a, conjunxit ad excelleiiiiaTuteorumdemininiicorum ad niliilnm redi-
nos nuntium missum "|7@ a fidelibus sanctse Dei galur vesania, el perfeclius liaec provincia, \eslro
Ecclesise, spiritalis matris vesirse, qui vera nobis certamine redempla, et a vobis beato Petro pro re-
semper assolent indicare, significans nobis quod ne- medio animse vestrse concessa f , ab cemulorum in-
fandissimi Groeci, iniinici sanctse Ecclesioe Dei et sidiis vestra consueta permaneat proteciione, votiis-
orlhodoxse fidei expugnatores, Deo sibi conlrario, que copiosa in cuilis ascribatur merces, et nominis
super nos et Ravennatium partes irruere cupiunt vestrilaus, ei universce geniis exaltatio, sicul eliam
alque molionem facere h. Unde quia alibi, post factuin est, et nunc multo amplius, in universo ortie
Deum et bealum Pelrum, nostra spes non est, nisi terrarum divulgetur, atque iniercedente tiealo Petro,
apud vestram notiilissimam excellentiam, ideo oti- victorise Iriumptiuin e ccelo \obis Domiuus super
nixis deprecalionibus petimus te, excellentissime B omne. iribuat genles, (dum vestro auxilio conf isis
fili el spiritalis compaler, ut jutieas propter Deum expugnaloribus sanciss orttiodoxoe fidei, pax et Ijsti-
et reverentiam beati Petri salutem istius provinciae lia, et otiservatio Ctiristianorum fidci in omnibii-.
a votiis redemplse procurare, el confeslim veslrum prsedicata fueiii Ecclesiis, meritoque ex tioc coelesiia
dignemini dirigere Desiderio Langotiardorum regi votiis a Deo conferantur gaudia Incolumcni excel-
niis-u.n, ut, si necessilas fueril, significatum auxi- lentiam vestram gratial superna cusiodiat.
lium nobis pro incursione eonimdem iniroicorum !
impertire debeat, proscipiens Benevenlairis atque XXYI.
Spoletinis, seu Tuscanis, nobis e \icino co sistenti- 17® ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP.E
tius, ut ipsi nostro occurrant solalio c; deprecantes ADDOMNUM REGEM PIPPJNUM, PRODErENSIONE S-NCTffi
et hoc a l)eo instilutam excellentiain vestram ut ad DEIECCLESI-E DIRECTA,
nos, hoc adveniente Martio mense d, vestrum diri- In qua continenlur uberimm laudes, ei [Al. add. in\
gere jutieatis missum, qui liic P.omse nobiscum de- embolo continelnr, ut prmfatus domnus rex Ptp-
morari debeat, ei ipse, si necessitas exigeret, apud pinus DesiderioregiLmgobardorumsuam prwceplio-
Desiderium immiuere debeat regem, pro eodem nem dirigerel , ut si necesse exigeret, auxilium
: ut ^
Q prwstare deberet,tanvRavennmquamque aliis mlui-
nobis transmittendo solatio 177 <_u'ai plenis- timis civiiatibus, ad dimicandum contra inimicormh
sime satisfacta est veslra excelleniia, non ob aliud impugnalionem6.
et 759 a rege Francoruni sibi mefuens, coram illu- Marlio ejusdem anni coppisse potuit. Mihi autem,
strihus cjus legaiis partiin restituil, partim se resii- qui Lamheciana recensione utens lego ind. 12, tran-
tuturum promisit quoe invaserat sancioe sedi; nec: quillitas illa eluxil metise Martio an. 759, idque est
legiiur «xinde ullam iniulisse molesliam pontificli satis ad removendam Ihanc epislolam ab an. 75S,
ante annum 764 (Infra ep. 58, al. 24), lamelsi promis- adversus Coinl. et PagJ Ad Muraiorium quod attinet,
sis haud stelerit, ad resiituliones quod attinel. CE.VW si Paulus orat Pippinuni ut Desiderium moneat Spo-
a Ldgalionem banc Pippinus adorn.ssse videturf letanis ac Beneventanb seque ac Tuscanis auxilia
ut pontifici morem gereret, qui semel et iterum ex- imperare, igitur ii duces, licol Pijjpino sutijici ma-
petierat de itinere Aquitanico et de regia incolumi- luissent, Desiderio jam lum parebanl, ut prjedeces-
tate per nuntios certos edoceri.Causas siquidem lega- soribus Italise regibus | eorum majores paruerant;
lionum in rebus momenli Paulus silere non consue- adeoque Italia omnis rpspirare videbalur. Quod au-
vit. Missorum princeps Nomenlanus ille episcopuss tem ait de iis ducatibus minime lum subjectis
fuisse.videlur, de quo non semel in superioribus. sanctse sedi, atis re esl. Nam Carolinam donationem
Nam Wiiicarius, de quo in epislolis Adriani, eratt cum Pippiniana confudisse ati. "757 argumenium id
Senonensis archiep. Lupi successor, qui Aftiniacensi,i nrinime necessarium peperit. Quis aulem eruditorurn
conventui aderat (Labl)., Cfonc.l. YI, p. 1701). Yiderii .rj ignorat Spoletanos Tuscanosque ante annum 774,
aulem dixi Nomentanum, quia in eodem convenlul Beneventanos auiem anle 787, sanctaesedis dominio
legilur, Willihariub episc de monasterio sancti Mau- non accessisse? Ac de| Tuscia quidem, quam vocant
ricii : quse iiomiiiis simililudo ancipitis senient:se e Langobardicam, nullum dubium. De iis \ero duca-
causa esl. Attamen utiique fralrem et coepiscopum II libus anceps ratio est, ut ad Adriani litleras ad-
nostrum appellari quod et de Georgio Obliensi facium n notabo. 1D. I
videmus ep. 8, al. 4; 9, al. 6; 11, al. 8; 18, al. 15 5 d Hine patet epistolam datam esse ineunle anno
et alibi; unum eumdemque utiiqtte esse non ob- i- 761. ID- j
scure innuil : nam Wilcharius alter, Gulliarum ar- c Unam istam Grsecse persecutionis fuisse causam,
chiepiscopus ab Adriano semper ntincupatur. ID. quoe Gregorii II tempdribus coepil, omnes norunt,
h Si urbs Roma Grsecisimperaloribus, ut dictitant,t, prseler Muratorium, qui de temporali tanlum dominio
parebat, quid igitur Grscci seque Romanis ac Ra-i- cogitans, causam hancjprjecipuam rittet. ID.
vetinalibus tiellum minantur? ID. i De exarchalu et Pentapoli sermonem esse pula:
c En argumentum locuples tranqif.Ilifalis sallem n provineia enim Roraanja nullatenus perlinet ad Pip-
speciosae inter Desiderium et Romanos. Ea vero Pa- i- pini donalionem. Prseterea, nisi Spoleiani et Bene-
gio, Cointio, Muratorio aliisque omnibus qui Grelse- _- venlani Grcecorumparies secuti essenl, nullus Roma-
SianSeeditioni epistoloe 20, ai. 21, signantis annum m nse provincise erat timor. ID.
760, per ind. 15, liabuerunl fidem, nomrisi post st BArgum. Panv. (Cod. Vat.H):« Indecima quarla
coneordiam cum Ecclcsia initam coram Remigio io [Quaria decima]litleiakproditoriasSergiiRavennat_s
Pippini fralre, et Authario duce regiis missis, raense
se CDiscopimitiii, elpelit auvilium.. ID.
181 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — E_>1ST.PAULl I. 182
(An.Dom. 761, Cod. Car. xxvm, chron. 26.) A Penlapoleos maritimis civltalitius ad dimicandum-
ABGUMENTU-I. —Postmissas litteras a Sergio arctiiep. contra inimicoruin impugnationem.
Ravenna accipit epistolas duas ad euriidalasa Leo- XXVII.
ne imperiali et a Veneticis fidelibus de Grsecorum 1§0 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E
consiliis. Utramquemiltit Pippinoprjeproperampe- ADD0MNUM PIPPINUM REGEM DIRECTA,
tens jussionem Desiderio, ul auxilium lerat, si opus
fuerit, pro tuendis maritimis civitatibus Ravennse In qua continentur graliarum actiones pro exaltatio-
et Pentapoleos. ne sanctmDei Eeclesiw, et ut missumsunm Romam
a et nostro dirigerel °.
Domno excellenlissimo filio spiritali Dom. 761 Cod. Cat: xxxvn, chron. 27.)
Roma- (An.
compatri Pippino regi Fraucorum et patricio ARGUMENTU.I. — Eximiis laudibus prosequilur Pip-
norum, Paulus papa. pinum ob susceptam calliolicoefidei et Ecclesioe
Praecelsaect a Deo servaloe Christianilati vestrse, defensionem. liertiinque orat ut nrissum Roma;
coinmoraturum sitii legel, contra impios Grsecos,
eximie fili et spiritalis. compater, sicut nostro, post oritiodoxam fi.lem ei Ecclesiam deslruere assi-
qui
Deum, liberatori, ea quse superveniunl vel aguntur due rneditabanlur. Petrus primic. dcfensor. ntis-'
in his partibus quanlocius significare vobis procura- sus poni.
mus, et ideo his apostoficis relationum syllabis mel- ., f Domno excellentissimo filio et nostro spiiilati*
lifiuoeet a Deo iiislituloe regalis vestroe potentioecul- compatriPippinoregi Fraucoruni etpatricioRomano-
mini innotescimus, suscepisse nos, post abselutionem rum Paulus papa.
nostrarum litterarum h , syllabas a sanclissimo fra-' Diinf illa quse nostris slipendiis B aguntur nulla
tre nostro Sergio, archiepiscopo Ravennate, quas possunt otilhioiie dcleiiquanio, magis illa quse ad "
Leon imperialis ejus sanclilati, RaveDiiatum provin- laudcm Rcdemptoris Doinini Dei nostri, ejusque sa-
cise,visus estdirexisse; etecceinfrahas nostras 179 cratissimseEcclesise,elbealiPefri apostolorumprinci-
apostolicas litteras prseclarse excellentiaevestrae, ea-
pis, geruntur , nec lemporum prolixitate, uec diver-
rum instar, direxisse; ul suasiorris versuliain in eis sitate qualiiatum, otilivioni mandaiittir h, sed scmper
annexam praefulgida excellenfia vesira agnoscens c, ad gloriam supernce potenlise et fideliiim ejus pio
merito' sanctse Dei Ecclesise fideique orlhodoxse de- exemplo permanent declarala? Scias, excellentissime
fensionem perfectius studeat procurare ; quatenus fill et bone orihodoxe rex, pra;-
spiriialis compaier,
repositam sibi in coelestibus regnis coronam merce- -celsa \estra et pia operalio et in coelocorani angelis
dis a Domino Deo nostro percipere mereatur : op- Dei illustrata et in universo orbe tcrrarum
fulgel,
tantes vos de reliquo oeviset prosperis semper in laudatiiiiler in cunclis
Doramo valere lemporibus. Incolumem excellentiam gentibus permanet sulgala;
vestram graiia superna cuslodiat. Q quoniam vestro,. post Deum, auvilio et optimo cer-
tamine sancta spirilalis mater veslra, Dei Ecclesia,
EMBOLUM. constat ab inimicorum insidiis erepia, et orihodqxa
Exemplar denique epistoloesecreto directse a qui- Christianorum fidesab impugnaloribus defensa; pro,
husdam fidelibus Yeneticis sanctissimo fratri noslro quo exsulta in Domino et Isetare, benigiiissime rex,
Sergio archiepiscopo simul, et ex litteris quas idem quia nomen excellenticetuse in libro vitse exaratuui
sanctissimus \ir nobis direxit, infra hsec nosU'a scri- rutilat in !§! conspectu Dei. Interea,. dum taiua
pta vobis misimus d, et peto et tanquam prsesentiali- nostro cordi desiderii capaeitas immincl, deveslra
ter deprecor, atque per omnipotenlem Deum conjuro prosperilale laefos certosque elfici aptum prospexi-
excellentissimam Christianitalem vestram, ut nimis mus, mississanc-3eDeiEeclesise'noslris relationibus,
ve.ociler dirigere jutieatis veslram proeceptioneni excellentisevestrse persohere ', dum nibil nobis dul-
Desiderio regi Langobardorura, ut si necesse exege- cius nihilque suavius in tiac vita cxistit quani de
rit, auxilium prsestare detieat tam Ravennse quam vestra prosperitale in Domino j'ocundari, in eo quod
a Sum. Cent. 14-: . Liileras prodilorias Sergii Ra- III, p. 52, legimus Slephanum ducem, qui an. 759,
vennaiis episcopi miltit ei petit auxilium. > Ambi- successit Ttieodoro, proinisisse pnniifici, « q od si
eue admodum; suspicari enim quis posset ipsum D contigerit quod Dominus imperator nriltcret aihersus
Sergium prodiiorias lilteras scripsisse: quod non est Romam suos mtiites, ipse dux adjulojium ferret ei
ila, ut docet ba_cepist. GRETS. cum suis militibus. > Quoe confirmant ejusdem cpi-
h Recte tianc epislolam Muralorius consignat an. siolsesententiam, Romamvidelicet oequeac exarctia-
761,conlra Cointii ei Pagii opinionem, qui nullo j'ure lum a Grcecis pe:i, tametsi liiterse a Sergio Roinam
eam tribuunt anno 757, relucianteliistoria; et notan- miss.edeexarchalutanlum etPentapoti loquantur.In.
dum quod prsecedentem.dedit absolutis missis, tianc e Argum. Panv. (Cod. Vai. 6): «In sexia [Sexta]
veroa_,so-M..s...(er__,-.quare modieo ulraqueintervallo gralias agit pro exaltatione Romanse Ecclesise, acin-
distat, et utraque inilio anni conscripta cst. CENN. dicat [sanctse R. E. indical] fiduciam suam post Deum
c Imperalisigiturilieadministerpersuadetiat Sergio in forussimi regui [regis] Pippini brachio exislere:
ut a ponlifice deficeret; quod enim imperalor nec el petit ut ad se legatum suum mittat [legatum nrit-
muneribus, nec precibus, nec simulata amicitia im- taijper quem possit ei prodere [aperire] Grsecorum
pelraveral, prodilione assequi moliebatur: at Sergius consilia et insidias. J ID.
in suarri sedem reslitulus a Paulo pontifice, grati f Summ. Bar. et Cent. Grets.
animi ergo (_ra.eas artes ei palefaeit. ID. g Lamb, ad noslra slipendia.
d Novuni fidei arguraentum arcliiep. Sergil erga h In ms.,alia, eiiam antiqua, manu correctum est
pontificem. Adnexa utiiusque epistolneexempla haud iraduntur. Tengnag. denique effccit mandantur.
dulrie Grsecorum-motussignilicabant, uijiquetexpras- 1 Debilum, \cl vintulum, ut infra , epist. 4£.
eedeuti. In Chron. ducuml\*e3polit.ap. cl.Pralill., toni. GRETS.-
'
183 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III ISf.
vestra salus, sanctse Dei Ecclesise, el lidei exaltafio, A rito ex tioc a justo Domino Deo nostro, votils in pnu-
el vera defensio, utsemper [Lamb., ssepej scripsi- senli et futura vita tribuatur-remuneralio, beato prin-
uius, exislit; unde, et a te, quia corporali visione cipe aposiolorum interveniente, pro cujus amore i»
procul ati invicem consislimus, per nostras tamen ejtis decerlatis causis, Isetique solile de veslro [L. et G.
relationes amore mutuo spirilaliler adnecii deside- add. pio] proposito euecli, cum Prophela consona
ramus a. canere valeamus vocej: Salvum fae, Domine, Christra-
Itaque nimis deprecamur excellentiam vestram, nissimum Pijjpinum regem, quem oleo sanclo per
sieul per anteriores nostras litteras h posiulandum manus apostoli tui ungi prsecepisti, et exaudi eum in
direximus, ut jubealis vestrum fidelissimum missum quacunque die _nvoca\erit te. Cum lris vero depre-
tiic ad nos Romam dirigere, qui nobiscum pro insi- cationibus, "eihoc ejufepietalem qusesumus, ut Iongo
diis inimicorum demoraii debeat, per quemet meri- senio regni potentiam excellenlise vestrce, commairi
tum rei, ut causse eventus exegeril, excellentise \e- [L., et spiritali noslrae c.] a Deo protectse reginse, ai-
slra."debeamus significare, unde nunc direvimus ad que amanlissimis nalis vestris domnis Carolo el Car-
\estram a Deo servatam excellenliam proesenlem Pe- lomanno, prsecelsis regitius Francorum et palricfis
trum primura defensorem sanct.e nostrae Ecclesioe Romanorum, atque notiilissimse dominseGisiloesalu-
fidelissimurn missum, cui dc omnitius apostolicis B tiriter concedat poss.dendam , tritiuens vobis et
causis injunximus tienignitali \eslrce enarrandum <-, _eternam in coelestibu, regnisbeatiludinem perfruf-n-
quem petiinus tiilari a \ obis suscipi animo, eumque dam. Incolumem excellentiamvestram gralia superra
pro amore fautoris \estri beali Petri apostolorum cuslodiat.
principis, iu omnibus acceplare, alque noslris pre- XXVIII.
cibus aurem benignitatis vestroeaccoinmodare digne-
183 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E
mini, et ad nos cum efieclu alque Lelabundis nuntiis ADDOMNUM ET C_ROLO\IANNCJ\I
CAROLUM Rr.GES v
absolvere jutiea.is; supplici deprecalione te, bone
orthodoxe rexr quocsumuspostulanles, ul sis nobis,- JDIRECTA,
In qua conlinentur [continetur] pro defensione sauclat
postDeum, firmus protector mg ac defensor, con- Dei Ecclesiwe.
stanler in eo quod ccepisti tiono, ac pio redeiuptionis
sanclcc Dei Ecclesije perniaiiens opere, Optime eirim (An. Dom. 761, God. Car. XLII,"chron. 28).
— Eadem occasione Petri primicerit
prsecelleuti vesirse Cliristianitali compertum existit ARGUVIENTUM.
defensorum proficiscentis Carolo et Caroloinanno
quanta qualisque sit impia hsereticorum Grsecorum nritlil hortaiorias, ut, summis digni laudlbus ge-
malitia, inlrianier mediianles atque insidianles [L., _ nitoris exemplo, et ealtiolicain fideni etEcclesiani
meditanlium . . ~._iisidianliuin],~ qualiler Deo iilis *-" tueri non cessent.
contrario sanclam catholicam et aposlolicam Eccle- Domnisnobilissimis alque excellentissimis fdiisCa-
siani humiliare atque conculcare, et fidein sanclam rolo et Carlomanno regibus Erancorum et patiicils
orttiodoxam alque sanctorum Palrum tradilioneifi dc- Romanorum, Paulus papa.
struere posstiild. Olim omiiipotensDetisccrnenspopuli sui Israelilicr
Sed lu, tione potenlissjme re\, \iriliter, sieut vere lamcntationem el impiam ab _Egypliis illis illalam
orlhodoxus, eisdem impiis resistere hserelicis, alque oppressionera, misertus csl cis, niittens iamuluni
solite sanclamDeiEcclesiani el Clirislianorum ortho- suum Moysen, per quem signa et_prodigia exerccns,
doxamlidem, tuo a Deo proteclo solito auxilio alque eumdem suum eripuit jopuluro, et per eum legem illis
congruo disposito defendere digneris, quoniam ma- insiruens (L. el G., instituens], ad optalam eos illis f
gnam [magna], postDeum, in vestra excellentia et perJuxit requiem. Cui etiam Josue, utprjelieturtiella
forlissimi regni veslri braetiio exislit fiducia, et cre- Dbmini, adncclitnr (L., G., adnectil], atque alios sui
dimus quod, Deocooperante, eademnostra sjjesfirma divini nominis cultores, eis concessit auxiliatores;
permanens adoptatum perducaturdesiderium, ulme- sed in omnibus illis non ila complacuit ejus divina
D
a Ex toto hoc exordio effusas Pippini laudes prse- dieebantur inRomanos el Ravennates. Aliseprselerea
seferente conjicimus nulium ab eo responsum perve- causaeerant spectantes ad Desiderium ipsum, qui res
nisseRomara. Nec mirum; Waifarii euim insolentia, sancta. sedis adtiuc retinetiat. Has puta secreio com-
qui sacramenli otitiius ferro et igni omnia vaslabat, missas primicerio defensorum. ID.
revocaveralPippinumin Aquitaniam,ut docenlAnnal: d Inepist.25,al.54,|eamdemsententiampaulo aliis
Franc. Fuldenses, et caeteri omnes ap. Pagium (761, vertiis pronuntiari Muratorius animadverlil. Sanclo
n. 5 seqq.) CENN. enim pontifici et res Epclesiaecordi eranl; atcatbo-
h Anleriores istoelitiersenon alisenrihi sunt proeter lica ftdes cullusque sacrarum imaginum prcecipue ut
nuper laudatas : quas recte aiebam relalas a Mura- vindicarentur curandumsitiiessenonignoratiat. Hanc
lorio ad an. 761; utrobique enim est de misso eirim ob causam Romani ac Ravennates a Grsecisde-
regio, qui Romse commorari debeat: neque pugnant fecerant, eamdemque Jobcausam Grseci uirosque in-
inter se commorationis causse, quanquam ibi res sit sequebantur, ut semel ptilerum testaturPaulus. Yide
de auxiliis efflagitandis a Desiderio adversus Grsecos, ep. 25, not. ID. I
liic autem agatur de nunliandis Pippino regi quse c Argum. Panv. (Corfj.Vat. post27). Yidendumsupra
evenerint contra Grsecos. Prsecipua enim causautro- ep. 22, al. 41; tres enim epistolas comprehendil, nulla
hique allata, istud veluti conseclarium Paulus adjun- temporis ratione tiabila1;ad Carolumet Carolomannum
git:e perguem et merilumrei significem. ID. variis temporibus dalak. h>.
MonuiiuseratmetubGicecoruni, qui armaparare f Lainb., ad oplalam illis, cos.
1S5 COD. DIPLOM, — MONUM..ETC. SEU CODKXf.ARfiT.lWns — tfPiftT PAITT.TI *<...
majesias, sicut in David rege a; servum meum se- A i vandae reginse, qui Yere prse omnibus regibus fideles
cundum cor meum, in oleo sanctounxi eum, cui et Deo et beato Petro esse
comprobantur d, quorum
regnum, elscmini ej"ustii seiernnm gloriose tribuit merilain coeleslibus regnis fulgent. Unde et petimus
possidendum. Sie enim, prsecelleatissimi atque nobi- mrsericordissimam Dei nostri longanimilatem, ut sua
lissimi filii, a Deo insiituli reges, idem DominusDeus vos gratia prolegens, sevis [lougsevis] et
prosperis
nosler in vestra Christiaflissima complacuit excellen- temporibus regaliasceptra IgSconcedatperfruenda,
tia, aique in utero nialris vos sanctificans ad tam dilatans terminos regni vestri, et \ ictorias vobis de
magnum regale pervexlt eulmen, mittens apostolum coelo tribuat, omnesque adversarios vestiis proster-
suum heatum Petrum per ej*usnempe vicarium h; et nat vestigiis, et sicut terrenuro, ita et coeleste re-
oleo sanctd \os vestrumque praecellentissimum geni- gnum vobis per infinita ssccula tribuat possidendunu
torem ungens, cceleslibus replevit benediclionibus, Bene valele.
1§4 e' sanctam suam catholicam et apostolicam XXIX.
Ecclesiam, atque orthodoxam Ctiristianorum fidem
vobis commisit exallandam atque viriliter defenden- ITEM EXEMPLAR EPISTOL/E
,dam. Quod profecto, excelleniissimi filii, Spiritus AD DOMNUM PIPPI.NUMREGEM PER V.I1M-RUMET GF.R-
BERTUM ARDATES ET HUGBALDUM DIRECl-E
sanctigratia repleti, coelestiprotectione adjuti, agere ]3 ' ,
totis nisibus statuistis [studuistis], et vestro auxilio In qua conlinentur gratiarnm laudes pro exaltatione
sanctm Dei Ecclesiw, el poslutans ut semper in id
atque certamine ipsa sancfa Dei Ecclesia, spiritalis decertare debeat «.
mater vestra, ab inimicorum insidiis liberata ex-
sultat, in Domino Jesu Ghrislo et in consjiectu Di\ i- (An. Dom. 761," Cod. Car. xvn, chron. 29.)
nitatis vestra effulgentpia opera, etcum David atque ARGUMENTUM. —'Duatius accepiis epistolis, una per
Salomone regibus et cseteris Dei cultoiibus vestra in primicerium defensorum Pelrum redeuntem , al-
lera postmodum per missos regios Wtilmarum et
coslestibus regnis asei%>lasunt nomina. Gerberlum abbales, atque Hugbaldum \ir. ill.,
Interea, dumtanto vestro beneficio dinoscimuresse gratias agit de missis juxla petiia ad se dii;eclts.
relevati, amor nos hortatur, Christianissimi ac dul- Interim eosdem cum Langotiardis de rebus Ec-
cissimi filii, de vestra prosperitate sedule addiscere clesiae egisse; at prseter aliquot peculia reddiia,
de finitius civitatum suarum et patriinoniis inva-
et in Domino gratulari; et Meo visitationis atque sasis nihil acturo; omiiia-se audiiuruni ore misso-
lutalionis paterno affectu, his nostris aposlolicis api- rum suorum; nam suosipse missos cum regiis ad
cibus, persohimus vineuluro, magnopere prsesentem Desiderium legabat pro iisdem patrimoniis, ne-
Pelrum priinum defensorum sanctse nostrse Eeclesise sciebatque quis exilus futurus esset.
C Dormio f excellentissimo filio , et nostro spirilali
noslrumqne fidelem missum c, ad vestram dirigeutes
excellentiam, quatenus desiderabilem nostra vice re- cowipatri Pippino rcgi Francorum et patricio Ro-
feral saluiem; quem petimus benigne a vobissuscipi, manorum, Paulus papa.
et de vesira per eum sospilate nos certos lsetosque Dtim tam maxima nobis dilectionis affectio erga
reddi, obnixe petentes, dulcissimi filii, excellenliam vestram a Deo inspiratam [Lamb.,instilulam] ex_el-
vestram, ul pia vestigia sequenles, imitatores efficia- lenliam insistit, ob hoc, sicul terra sitiens imbri-
nriniCtiiiStianorum parentum vestrorum, nenipe proferam desiderat inimdationem, iia quoque veslra.
avi [Gent., a\i nempe et p.], atque excellentissimi prosperilatis cupimus J@Q addiscere nunlia, et de
et a Deo instituti magni regis, geniloris vestri, et vesiris profeclibus gralulari s1 jn tioc quippe nostri
prsecellentissirose genetricis vestrse, a Deo conser- eordis est dcvotio exsultandi, duin nimirum salus
a Lamh. et Gent.: EtPropheta lestante eodem mi- (quem tiona «cclesiarum
usurpasse omnes tradunt)
sericordissimo Deo nostioin id, quod ait : Inveni Da- Ctirislianitalem duntaxat imitandam ait. Parenlum
vid servvm, etc. vero exempla proponit, quia et Deo et beato Petro
h Nil frequeniius istis in lilteris unclione hac per fideles efant. ID.
divum Petrum facta. Explicatior hic occurrit: nam a « Argum. Panv. (Cod. Vat. 24) : n Viceslma
pontifice Petri potestatis hseredefacla dicilur. Vica- D quarta Paulus ad duas epistolas Pipini respondet,
rius Petri diu est appellatus Rom. pontifex, uni enim quarum unam [alteram] Pipinus per Pefrura pri-
illi propriam ejusmodi appellationem antiqui saepius mum defensorem miserat, alteram per Witmarum
adhibuerunt; quam comiiiunem aliam Ctiri.li vicarii et Gertiertum atibates atque Hugbaldum virum il-
vel abbatibus tribul solitam. Yide Coustant. prsef., lustrem, est ejusdem argumenti cum proxime prse-
n. 15 seq. CENN. nisi quod quoedam adjicil de Longobardi.s,
c Id moris et hodle viget: plures nimirum pontifi- cedenti,
scilicel quod quasdam Pelri [Long. quod quasdam
cias litteras, quasvocant breves,uni tradendi nuntio ad sancli Peiri ] justitias reddiderint, quast_am non,
variosprincipes. Alia etiam causa huc accedit, nt aie- et nunc priores redditas ilerum invadere conentur.
bam ep. 21, al. 41, not., privatam scilicet legationem [cpnarenlurj : quare Pipini auxilium contra ipsos
ad regioa adolescentes non adornandi. ID. > Epislola, quam proxime proeceden-
d Hinc fabula quam Carolo Martello appingunt, implorat. tem voeat, est cod. Car. 18, nobis 34, -quam
exploditur, de quaBaron. elPag.(an. 741, n. 16 seq.) recte Pag. et Coini. referunt ad an. 765, ut in-
Nonenimregii juvenesavi vestigiis insislere juberen- fra ostendam ; nonauteni"\ideo quid simile sit cum
tur a sancto pontifice, si seternis sujipliciis damnatus illa. ID.
esse diceretur. Notat Gentilot. inms.avieilamnomen 1 Summ. 21, Bar. et Cent. GRETS.
exislere, quod desideratur in editis; sed incuiiaTen- g Non recte Cointius el Pag. epistolam hanc dif-
gnagelii omissum esse ex ipsa sententia Iitierarum ferunl ad an. 766, cum duas proeceripnlesan. -758
patel. Pijipiiii autem lleri-l.Ili el Caroli Murtelli consignarint; idcm quijjpomissus^ qui illag in Fran-
*P.7 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO IfL tsx
vestra nostra existil securilas. Interea duarum A tius assistentes, comprobatio coram eis facta est de
epi.tolaram series, quas vestra direxit excellentia, habitis inter utrasquej partes aliquibus justitiis, vi-
cum magnc suscepimus amore; unam quidem primi- delicet de peculiis c inter partes restitutis. Naro de
tus per Pctrum priinum defensorem missum no- finibus civitatum nostrarum et ptrimoniis beali
slrura, et aliam per prsesenies fidelissimos vestros Petri, ab eisdem Langobardis retentis atque invasis,
missos Widmarum [ L., Witmarum ] scilicet et nihil usque tiactenus [L., G., add. recejrimus];
Gertiertum abbaies, atqiie Hugbaldum virum illu- etiam ea quseprimitus reddiderant, denuo invase-
strem a, quarum paginam indagantes, mox liquido runt, Unde eonstitit utnostri ac singularum nostra-
cuncta in eis exarata didicimus; immensas protinus rum civiialum missi c.d Desiderium Langobardorum
de nostro referentes laudes, qui nos de vestra anmiit regem cum veslris progredi debeant missis, ut.iii,
sospitate gratulari. eorum alque prsedicti regis prceseniia pro eisaem
In ipsis denique vestris relationibus solitam [L., finibus ac patrimonii., comprobatio fiat, nobisque
solila ] nobis a Deo illuslrala. menlis vestrse con- omnia j'uxla paelionem restiiuantur; et nescimus
stantia jiroluiit spei fiduciam, in id quod im- quidexhoc pro\eniendum sit; attamen per proe-
pensius innoiuistis ' atque sedulo ex operitius de- falds vestros missos , rei agnoscere polestis me-
monstralis, \os totis viribus [__,.,nisibus] pro exal- B ritum.
tatione sanctse Dei Ecclesiss ei fulei orlhodoxce de- Quapropler qusasuiaus a Deo protectam excellen-
fensione esse decertaluros, et in ea\os fidei polli- tiam vestram ut ita cisponere jubeat, ut plenarias
citatione permansuros quam tieato Petro, principi de omnitius recipere valeamus juslilias, qualenus
aposlolorum,. nosirocjue prjedceessori donrino et ger- idem tieatus Petrus, prineeps apostolorum, pro cu-
mano tieatissimo Stephano papse spopondislis. jus resiiiuendis luminaiiis decerlalis, firmissimus
Unde et in nostra lixi charilatis connexione, ideo \olris sit auxilialor ac oplimus remunerator. Nam
juxU id quod jjetendo direximus, proefatos adnos pro cerio agnoscat excellentissima Ctirislianitas.
vestros videmini direxisse missos; qui apud Lango- vestra, quia si nobis praefati civrtalura nostrarum ati
bardorum imminercnt regem, pro diversis sanctse eisdem Langobardis invasi fines atque patrimonia
Dei Ecclesise causis ac justitiis, et in nostro assisie- reddita non fuerint, eiiani ea quse primilus reddi-
rent solatio h; pro quo innumerabiles vobis referi- derunt invadere insidiabuntur d, J,gg quapropter
mus gratiarum acliones, quia verc, sicul benignus obnive petimus Christianitatem \eslram, ut ve-
rex, amator spirit dis matris vestrce, sanctc Dei Ec- sfra c soliia disposiiioie exaltatio sancla. Dei Eccle-
clesioe agere, Christiauissime fili et spiritalis com- sice, et islius a vobis redempioe, cum Dei \irtute,
pater, semper Ig^J studes, el profecio eiit tibi pro\incioe salus profiiiat, et ea omnia quoe vestri
Donrinusel in prsesenti etin futura [Lamb., futuro] missi sibimet a veslra prcecellenlia inj'uncta habue-
dignus retributor. runt^ notiis liquidlus referenies, ad singula eis re-
Nos itaque, excellentissimc ct a Deo protecte fili sponsum reddidimus, et de omnibus eos informavi-
et spiritalis compater, 'firmi in vestrse charitatis dimus quse vestrse excellentiai roferre deheant, no-
lectione permnnenius. Nec est ulla rerum aut tem- slrasque petitiones veslris studeant intimare au-
poruin qualitas, quoe nos a vestra ctiaritale possit ribus.
separare,-quia lu vere noster", posl Deura, conslas His ilaque prsemissi;5,Dei noslri omnipotentis ex-
esse defen.or ct auxiliator. oramus clementiam, ut sua vos fovere annuat graiia,
Prcefati denique raissi \estri, in nostri proesentia, elprsesenti temporali regno in longo seniof curn pro-
cum Langobardorum missis, nec non et Pentapolen- speritate corporis el salute animoe perfrui conce-
sium ac singularum nostrarum civitatum tiomini- dai; una cum dulcissima conjuge vestra exceilen-
ciam tulerat, Romam reversus erat cum legiis lit- rum et legis Langobajrdieoeprolatis exemjjlis : has
teris post Pijjpini reditum ex Aquiianico itinere. itaque invicem restitntas pula; fines autem ci\ita-
Neque video de aliis profectibus loqui posse pon- jv , liim et pairimonia, de quibus constat ex superiori-
tilicem. Muratorio scripta videtur an. 759 ; at bei- tius, detineri adhtic a Langobardis pontifex inonei.
lum Aquiiaiiicum non ccepit ante an. 760. GETO. Quin etiam ante hiennium reddila (ep. 20, al. 21)
> Reaiis his ex nrissis Witraarus, quem Mabil- ecs nercm In-,^sisoe t^sfatur. Eiincvide quarn recle
lou. (Annal. Bened. liti. xx-tn. n. 5) Guitmarum Muralorio hsec epistola \ideatur data an. 759, c_mi
ai.batem Centulenseni vociri auimaihcilit, subscri- 21 prseJicta aU aimum 760 relala ab eodem fuerit.
bit Attiniacensi conventiti an. 765; alter atiLas CENN.
ignotus. Hugbertus, ni fallor, est ille Hucbertus ad d Qtiae soilicet invasa iterum non fuerant : nam
Stephanuui III missus a Carolo post Pippini obi- iuvasisse el invaûros esse simul pngnant. Secus, si
tum; de quo Adrianus infra, ep. 53, al. 71. ID. eoruin pariein denuo invasam, parlem fore ut denuo
h Primicerio defensorum, prseter apostolicas litle-.. invadant,-reputemus. IJD.
ras, queis missum iterum petetiat, qui Romanissola- 0 Lamb., ut-sotilenostris peiitioritbus ea ipsa no-
lio esset adversus Grceco^, secrelo commiserat bis restiiui disponendnm accommodare 'Jubealis, ut
omne. aposlolicas causas. Ulramque rem exsecu- vesira. llt ita soltte nosiris, elc-; sed tisecomnia sub-
tioni man latam a Pippino binc licet argucre. Ex ducia linea quast delelja-sunt. GEM.
alii- prolccto epistolis hujus ponlificis quidquam f Lamb., ct prmsens temporale regnum in longo
verosia.ilins non colligilur. ID. senio.-—Pranentem temporale regnum longo semo. -
c Pecriia non aliud esse tum tcmporis quam pe- Tengnagel. correxit ut est in ediiionclD.
cudes iiionstwt Cangiusin Glossaiio, muitis cha.ia !
189 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLLNUS.— EPIST. PAULI I 190
tissima regina filia et spiritali nostra commatrc, A , titia. Per has quippe innotuistis, excellenlissimi at-
atque prsecellentissimis vestris nalis; et coelestia que pisecellenlissimi filii, vos semper in amore beali
quoque vohis per infinita tribuat praemiorurii gaudia Petri et spiritalis mairis veslrce sanelse Dei Ecclesise
possidenda. Incolumem excellentiam vestram gratia atque nostro esse permansuros, et viriliter decerta-
superna custodiat. tuios pro ipsius sancta. Dei Ecclesise atque fidci or-
XXX. thodoxse defensione; et quidem nobis, boni proecel-
1S9 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E lentissimi reges, de vestra firma liujuscemodi con-
AD DOMXUM CAROLUM ET CAROLOMASNUM REGESDI- stantia omnino confidendum esl, magnam, post
RECTA, Deum, in vobis habenles spem. Sed omnipotens Do-
In qua continentur graliarum aeliones, el de litteris minus, qui dives esl iu misericordiis, ad perfectam
ab eis directis, et ut cutn domino genitore eorufn, vos
sanctm Dei Ecclesim decer- perducat selatem, tribuens vobis fortiludinem
semper pro defensione brachii sui, atque viclores vos super omnes barbaras
tare debeant °.
(An. Dom. 761, Cod. Cat: LX, chron. 50.) efficiat nationes; dilatans regni vestri tcrminos alr
ARGUMENTUM.—Carolo et Carolomanno, qui per eumque de veslro prseclaro semine super regale solium
dem primicerium responderant, se fine tenusvilae potentise vestrse usque in finem sseculi seclere per-
catholicam fidem et Ecclesiam propugnaluros, B miltat, pro seterna sanctse suse Ecclesise uni\ersali
uberrimas agit graiias, repetens ut gentioris ve- exaltatione et fidei
orthodoxae defensione.
stigiis semper inhaereant.
Domnis h excellentissimis filiis Carolo et Carolo- Sed peto, excellentissimi filii, ut imitatores vestri
mamio regibus Fraucorum et patriciis Romanorum, Christianissimi geniloris efficiamini, ejusque Deo
Paulus papa. placita sequentes vesligia, ut sicut ipse operibus om-
nibus gentibus demonslravit, ita quoque et vos bo-
Quanto decoris nitore regalis glorioclasliglum or-
num quod ccepislis opus perficere sludeatis, et viri-
netis, ex tioc utique omnibus patenier datur inielligi,
dum nimirum, sicul prseclaro genere orti, piis ope- liter cum eo decertare, quatenus amplissima sanctae
ribus ac dignis videmini illuslrari moribus. Unde Dei Ecclesiaeprocuretur exaltatio, dum vestro auxi-
unam quidem hujus divini muneris gratiam posside- lio beatus Pelrus receperit justilias suas d, dignam-
tis ex genere, et alia fruimini ex opere; et nec mique ex tioc coram Deo et angelis ejus, eodem prin-
rum, si tantis infulis glorise nobililas vestra pollet, cipe aposlolorum beato Petro interveniente, coele-
dum profecto scriptum est : Generatio rectorum be- slium praemiorum recipialis remunerationem, et ve-
nedicelur (Psal. m). Glorificamus enim atque con- stri nominis memoriac laudabilis 191 maneat in sse-
laudamus Dei nostri clementiam, qui tanfam vobis culum saeculi divulgata. Deus autem omnipotens, qui'
cuncta ex nihilo suse potentise \erbo firmavit, suis
Spirilus sancti graliam conlulit, jam nempe prsede- vos divinis
stinaios \os habuit, antequam4e materno prodiretis adbserere faciens -mandatis, vestra in be-
suo dirigat studia, tritiuatque \otiis pru-
ulero, quoniam quos prmscivit, et prmdestinavil; " neplacito
dentioe indusiriam, qualiter regni culmen gutiernare
quos .prmdestinavil,kos vocavit; el quos vocuvit,illos
el magnificavit (Rom. vm). Vere enim magnificavit \aleaiis, atque adversantium gentium nationes ve-
tris subjiciat pedibus; et sicut in prseseuti vita rega-
Domlnus misericordiam suam super vos, et in reges
vos lem vobis concessil dignilatem, ita quoque et coele-
per suum aposlolum bealum Petrum ungens, stia
defensores saneloe suae Ecclesiae atque fidei ortho- vobis conferat prsemiorum gaudia f.
doxaeconstituitc, ut parlicipes, in tioc J,f$0 bono XXXI.
opere, vestri Chrisiiauissimi efliciamiui genitoris, ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E
pro quo digna votiis erit in coelestibus regnis cum eo ADDOHNUM PIPPINUM REGEM DIRECTA,
concessa remuneraiio, et cum omui erilis sanetorum
De~monacho quodam Acosma [Lamb., a Cosma] ab
compuiaii collegio. Alexandrino palriarcha dirccto 6.
Interea reversusad nos Petrus primus defensorum,
(An. Dom. 761, Cod. Car. XXXY,chron. 51.)
missus nosier, detulit notiis quas direxistis litteras, " ARGUMENTUM. — Post missorum discessum, a Cosma <
quibus relectis, magna cor tiostrum replelum esi lae- palriarcha Alexandrino venerunl litterse Romam
a Argum. Panv. {Cod. Vat. post 27), et tioc argu- rum litterse in isto Gociice Carolino continentur .
memum repsti oportet ep. 22, al. 41. CENN.
h Summ. 28, Baronius, Cent. extraordinem mentio- quare inanes cruditorum labores onmes rcjiciendi,
eorumque opiniones falsitatis argui tuto possunt.
nem faciunt trium epislolarum ad Carolum et Caro- CENN.
lomannum. GRETS. <"Quantam haec habeant convenientiam cum supe-
c Monebam supra (ep. 28, al. 42), ponlifice ipso riori
epistola quisque intelligil: nonniilla etiam con-
interprete, quomodo unclio istiusmoai a Petro facta ceptis iisdem verbis prolata \idere est. In earum
inlelligatur. Praeterea patricii delinilionem valde neutra nrissi aposiolici inentio fit, nani regiis missis -
perspicuam tiic babemus, quae saepissime his iii epi- utraque data esse videlur. ID.~~
stolis occurrii. Pippinus, ejusque filii Carolus et Ca- cLamti., laudabili forma maneat.
rolomannus a Stephano n reges Prancorum sacra f Posi\erbum gaudia sequitur in ms., Benevaiele..
unctione declarati, simul patricii Romanorum facti GE^T.
erant, nimirum defensores sanctw Dei Ecclesim, ac e Argum. Panv. (Cod. Vat. 7) : . In septnna [Sep-
fidel orllwdoxa: Palriciatus aliud genus mininie tima] monachum ei a Cosma Alexandrii.o palriarctia
spectat ad Romanam ppntificis auctoritalem. Locu- missum commendal. CE.NN.
pletissimos rei testes liabemus ipsos pontifices, quo
iM B. CAROLI MAGNIOPP- PARS I. SECTIO III. IQt-
Africano navigio de orttiodoxa fide contra Grjecam A 1 mandaiis Dei liabere \ identur : quia dum jriss consi-
impietalem vindicata. Has maximo cattiolicse reli- deralionis studio mens vestra intenta exisiit, nimi-
gionis defensori gratas futuras pontifex miltit. rum oppido gauderej vos credimus, si ea vobis quse
Domno a excellentissimo filio et nostro spiritali pro integritate fideit perlinent, innotescimus a : sed
compatri Pippino regi Francorum et patricio Roma- ipsa sancta orthodoxa, quam venerando colitis, lldes,
norum, Paulus papa. vos el in prsesenti vila longaeviler cum vicloria fo-
Quia Spiritus sancti gratia praeveniente, cor beni- veat, et aeterna cum sanctis tribuat gaudia possiden-
gnse eximietatis vestrse amor Dei inflammavit, pro- da. Incolumem excellentiam vestram gralia superna.
fecto constat, a Deo servate prseeellentissime res., custodiat.
piis te profectibus adhaerere, et dum lantam in vobis XXXIL
curriulatam graliam conspicimus, omnino nobis et
193 EXEMPLAR PR.ECEPTI
omnibus Christianis fiducise materia de votiis ad-
nrissa est, quod ea quae ad cultum Dei et veroe lidei QUOD TUITFACTUM A PILLO, SANCTJE RECORDATIONIS-
PONTiriCESANCT-E R051AN-EECCLLSl/E ET UMVER-
orttiodoxa. otiservaniiain respiciunt, toto meniis co- SALIPAPA e. I
nalu \os esse operaturos conspicimus. (An. Dom. 762J Cod. Car. xn, chron. 52.)
Inter liaecvero, sutilimissime fili ct spiritalis com- B ARGUMENTUM. — iWasterium sancli Stlvestri in
pater, si quid ad nos pervenerit, libenlissime, sicul monte Soracte ctini aliis tribus ei subjacenlibus
orlliodoxo regi el delcnsori 192 fidei Cbristianse si- concedit Pippino per liiteras apostolicas, quasvo-
cant bullam, anleiioriijus sancti Zachariae, queis
sriificamus. Iniioiescimus quippe, jam atisoIutis"\e- Carolomanno permiltebatur, cassatis, si repertoe
slris missis, conjunxisse ad nos navigium a partibusi usquam fuerint. Sutijacentia monasteria sunt san-
Africce, in quo quidain monachus Acosma [Lamb., ctoruni Stcphani, lAndreoeet Victoris
CosmasJ ab Alexaiidrino patriarcba h cum Iilleris di- r Paulus episcopus servus servorum Dei proecellen-
reclus ad\enil, quarum inslar prxfulgidse excellentise tissimo filio Pippino regi Francorum et patricio Ro-
veslra. misimtis iiitueiidum, ul ea qucc nobis pro in- manorum, et per eum venerabili monasterio beati
tegritale fidei ati Orientalibus p-ocsulibus el cselerisi Silvestri confessoris Chrisli atque pontificis, et [AL,
nationibus diriguiilur c, agnoscatis, et Isetelur cor vel] cunctse monachoruni congregaiioni, nam [quin]
vestrum in tiujusceinodi eorum alieclu quem in; et in posterum illic consisientiun In perpetuum 6.
;
a Summ. 7 Bar. ei Ceiii. Giti/rs. ttiiae episcopus re.lux 3 peregrin;tlioiie ad loca san-
'• In celebri epistola Adriani ad Carolum, (pisc c\- • cla, liabendam suasit (Acla Sanctorum ad d. 26 Jun.-.
stal in fmc gynodi Nic.cn;c II (Labbe, Coniiil.lom. VII, p. 191). Hinc esl quod epistolam a Pagio aliisque
p. 919), ad reni noslram lcgitttr : « Istc Tlicodorus; G consignalam an. 758 tiuc re\oc:tndam censui: cum
palriarcba ilierosolymoruni ciiiri"cseleris praicipuis prceserlim videam, ponlificem f-teri se illam acce-
palriarcbis, videlicet CosmaAle.\iuidi'i;eel Tbcodoro jjisse absolutis vestiis.missis, quos in preecedenli vi-
alio Anliocliict., dtitluni pr.etlecessori nostro sac. rcc. dimus, uullo pontificio misso comitanle profeclos-
quondam Paulo papae iiiiserunl propriam eortim recesse. ID".
tce fitlei syiiodicam, in tptit ct de sacraiissiniis ima- d Quod aiebam in discursu jjrsevio, iterum urgeo r
ginibus suljlili narraiionc (piitliler una cuiii nosira prsacijjua Roraanorum jiontifieum ctira erat orllio-
sancta- caiboliea, cl ciposiolica iiniversali Roinana doxam fulem et tradilionem Patrumr seu cullurn sa—
Ecclesia ipsi, coeteri oricmnles ortbodoxi ^piscopi et crarum imaginum vipdicare. Deinde Ecclesiam Ro-
Chiisiiaiiiis popultis seniiiinl, ct in earuindem san- mauam, nempe Ctiristi pauperes et luminaria sacra-
clarum iinagiiuiin \ciieraiionc siucero mentis affectu rum sedium cordi habetiant; idcirco pairimonia tam
fer \eiiles in liilc evisliiiil, siudiierunl iiuiinandum. _ vehementer asserunti Postremo et donationis sata-
Baronius eliain (:m. 769, n. 10) agens de eoncilio gebanl, ut populos ati hceresis labe frequenlibusque
Slepb. 111,de ([tio infra, hune Jocum afferi, ea non tiellorum incoinmodis immunes custodirenl, necnon
pra.tetTiiitietis qii.fi ident Steplianus Pauli successor ui semel oblata divo Petro, contra oequumet reclum
decre\it in concilio Roinano, illius syiiodicaeauclori- perire non sinerent. Qui autem postremum hoc ca-
tate IISIIS,ul Adrianus lesiaitir. Quin eliam sacer1 ; jjut proccipuum esse pulant, suisque scriptis affir-
amialisla ex Theopliane cetaiem docct abnegatce Mo- manl, aut serio has epislolas non legerunt, aut sao
notlielilaruni bseresis a Cosma eodem una cum suis; ex volo illas interpre|anlur. ID.
(an. 742, n. 2). Quam rem confirmai Pagius (eod. an., 0 e Argum. Panv. (Ood. Vat. 2) _ s Secunda mona-
n. 5) verbis ipsis ff licoplianis ; nam Baron. deprava- sterium Silvestri [S. Silv.] cum tribus aliis vicinis
tam Miscellseediiionem pro Theojjtiane adlribuerat. donat Pipino, qusc a Carolomanno monacho fuerant
Verba aulcm sunt : « Eodem etiam anno (745) Cos- Zaeharise concessa. . ID.
nias Alevaiidrise patriarcba cum ipsa civitate Mono- f Suram. 2 ap. Bar. et Cent^GRETS.
thelitarum pravitaie Cyri, qui sub lleraclio vixit, 8 Bujus generis epistolarum anliquiores etiam in-
temporibus eam civiialem oblinenle, abjurata, el er- veniri comperlum est: quas videlicet bullas nuncu-
rore cognilo, ad ortbodoxam Ecclesiam rediit. »Ita- p.tmus, a bulla seu sigillo jjlumbeo appendi solito id
que non monachii litterarum laloris, scd patriarchoes nomen muluati. Nonjiamen obiter observandum, in
nomen est Cosinas. CCNN. Museo Muselliano celptierrimo tiuj'usmodi sigillorum
0 Ipsissimara esse synodicam triuin patriarcbarum, , collectionem incipere a Paulo I, cujus lrinc suppetil
quam unus Alexandrinus a«JPaulum dederit cuidamL leslimonium ininimel dubiuni : Quanquam et supe-
monacbo, non conlendo, nam infra (ep, 44, al. 49)I rioris sseculi unum et alterum sancti Deusdedit et
ab Jerosolyniorum palriarcha missani esse conslatiitt HonoriiI, cl. viror.,GoriusinDonianaillustratione, et
ad Pauluiii. At non video cur tandiu reianiata eaL Baldinus in notis ad Anastas. (lom. IV, p. 29) in lu-
fuerit; quippe cl^Mansius in nolis ad Pagium (an. cem protulerint. Hac in re nij definire ausim : velim
760, n. 1) eodem circiter anno synodum Hierosolym. niliilominus ipsissimum bulbrum principium, quod
esse tiatiitani pro sanctarum imagintim cultu viiidi- nostra oetatQ\iget, serio aitendi; nain in pretiosis-
eando afilrmat : ijuain stilicet sanclus Joanues Goi- simo hoc mouumcntq antiquilaiis occurrens supplet
195 COD. DIPLOM.— MONUM,,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.— EPIST. PAULI I. 194
Salubri providenlia, quidquid venerabilium loco- A _) sanctse recordalionis prsedeccssore nostro, heatis-
rum requirit utilitas, illis nimirum commiltendum simo domino Zactiaria papa : quod Carlomanno,
credimus esse personis quibus divinoe illustralionis germano nostro [Lamb., vestro], de eodem mona-
.gralia diffusa,ea quaeperlinent ad- laudem Redem- sterio emissum estf, vel aliud quodlitiet de ipsis
ptoris nostri et ad maximuni redinlegrationis statum proefaiismonasteriis munimen, utii repertum fuerit,
sanctorum locorum pertinere monstratur [Lamb., - causam inanem atque vaeuam esse nullam in se ha-
-
monslrantur], tolis conatibus perficere nituntur. Et bentem firmitatem; statuenles interea et hac aposto-
quoniam constat proecelsa eximielas vestra a nobis lica censura divini judicii obtestatione, et anathema-"
petisse monaslerium scilicet tieati Syh esiri pontifi- lis interdictione hsec qusead laudem Dei dinoscimur
cis atque confessoris, situm in 1S& ° nionte Se- constituisse, pro suslenlatione peregrinorum, ut di-
rapt ILamb., Serapte], h tiec non el alia illi tria sub- ctum est, et cunctse monachorum illic consisteni;s
jacentia monasleria, sancti scilicet primi marlyris - congregationis stabihlate, in perpetuo permanere il-
Steptiani, et beati Andreaeapostoli, atque Yiciorisc, litiata.
oraiversisrebus et possessionibus, locis etiam et di- XXXIII.
versis praesidiis, vel omnibus eis generaliter perti- '
19S ITEM EPISTOLA EIUSDEM PAP.E
neniitius, iu huegrum, ecce prsecelsseexcellenlioeve- "I ADDOMNUM REGE .1PIPPINUM PRODEFENSIONE SANCT-E
•strsevolunlali annuentes, per huj'usprsecepti scriem, DElECGLESl-E DIREGT.E,
•nostrumnionaslerium beati Silvcstri, cum proedictis In qua continenlur gratiaium acliones et uberrimm
~aliis ei subjacentibus monasteriis, id est, beati Sle- benedicliones pro inlegritalis orthodoxm fidei ob-
beatorum Andreseet cu n om- servalionem [observatione]s.
phani atque Yictoris,
nibus eis_ generaliter et in integro pertinentibus, ai (An. Dom. 762, Cod. Car. xxx, chron. 23.)
— Monitus a Pippino, ut Desiderii
prsesenli quinta decima indiclione a, etinperpeluum, , ARGU.IEMUM.
amiciiiam colat, nihil tum reposuerat: respondet
pro sustentatione peregrinorum et alimoniis fralrumt nunc se id facturum, dumrnodoille servet quse
jiostrorum, Ctiristi pauperum, atque monachorum,' Pippino eidem, et Ecclesisepromiserat. Sibi m-
illic nunc et in poslerum spiritalem vitam degen- lerim cuni-eo convenisse, ul Rayennse simul es-
tiuni e, firma statiilitate votiis concedimus, et perf sent pro Ecclesise rebus aliquol componendis, et
•vss in prsefato venerabili monasterio tianc nostram1 agendo de raiione obsiblendi Grsecis, qui semper
moliebantur quoraodo eam civitatem recupera-
aposlolicam exarationis proeceplionem perenniierr rent.-Quid constlii captumerit poslcascripturum.
permanendam, concedimus atque largimur; quale- Donino excellentisimo filio et nostro spiritali
nus \estro studio ea quse ad laudem Redemptoris3 compatri Pippino regi Francorum et patricio Roma-
nostri et meliorem statum praedictorumvenerabiliumi C < norum, Paulus papa.
monasteriorum pertinere 235 noscuntur, in om- Dum tanio vestrsesublimissimseexcellentisebenefi-
rSjus, Deo auspice, pro seterna excellentise vestrse e cio, et impensoopitulationisadminiculo,sanctaspirita-
memoiia et maxima remuneraiionis mercede nihilo-- lis mater et peculiaris vestra universalis Dei Eccle-
•Kiiuusproficlanl, decernenles. sia dinosciiur relevata, quse humana iingua suflicere
Ilaque si quo lempore jjrseceplum illud, quod aa valeat ad hujus benignse vestrae operationis merita
formulas libri Diurni Romm. ponlif. cap. 7, ex Gar-- aliquolfratribus : item ad radices montis Grifianelli
ner. edit., nullum quippe privilegii aut prsecepli i juxta Castrum Babianum aliud in honorem sancti
u Andreaeplurimis fundis comparatis eique tribulis :
exeriiplumibi legilur cum suo priucipio ; et quse alibi
inveniuntur edita, ulSlephani II dno apud Labtieum u postmodum in Samnium ad Gasinense monasteritim
{Conc.lom. VI, p. 1646 seqq.) tale principium prse e recessit. De tertio monasterio sancti Victoris nil
se ferentia, fidem iiic maj'oremacquii unl. CENN. Matiillon. scriptorve alius quem Ipse videriin : Pauli
a Soracte. Vide Bar., 747, "n. 9. GRETS. lamen epistolse locum rei testem idem Mabillonius
h Annaies Francor. ^sepius laudati ad ann. 746tia- ;- adducit, in quo perspicue tria monasleria Soractensi
bent: . Tunc Carlmannus Romam perrexil, ibique e subjecla nominaiitur, quod inferius iternm fil. 1D.
>-
se londit el in Serapte luonasierium sedificavilin tio- APrsccepium prsecepiiove,ut tunc audiebat, quam
noresancti Siheslri, itiique aliquod tempus moram n bullam hoaie dicimus, post KSl. Sept. anni 761 data
faciens, et inde ai sanctum Beneditlum in Casi- - D est, eaque ab anno 762-removerinon potest; indict.
num usque pervenil, et ibi monachus-effeclus est. > i eiitin 15 usque ad Septemb. ejus anni lluebat. Quare
lisdem fere \erlris Pagius (an. 717, n. 5) rem docel t omnesunanimiconsensuad huncannum referunt. 1D.
ex annalisla Tiliano : at Basnag. animadveriii, anna- e Muraior. (Antiq. ItaL, dissert. 57) late hac de
les a Quercetano editosex ms. cod. Tilil ex Fiancor. re. In formulis libri Diurni Romanor. pont., ad pau-
Annalibus profluxisse : quare ex unis liisce mona- ;- peres quod attinet et peregrinos, nil tale invenitur.
sterium a Carolomannofundatum d scimus : nam re- Pr.ccepia duntaxat xenodoclriiet diaconia. (cap. 7,
centiores in.-idemliauserunt quidquid de fundatione e tit. 15-16) sinrile quidquam exhibeni. ID.
hatient. Baron. (An. 747, n. 8 seqq.) Egintiarto au-- f Siinde prseceptum aut bullam Carolomanno esse
ctore rem eamdeiu affirmat, Atinoini eliam lestimo- faelam a ponti.lce, quod aul monaslerii ejus funda-
nio utens, qui Eginliari. est secutus. Mabillon. i. tor essel, aut adneva ei dunj,axatfundasset et dotas-
(Annal. lib. XXII,n. 12) in quodam Ctiron. mona- i- set, nullum dubium; ea s>quidemsacrorum locorutri
ctii Soracten. jssec. x legii monasteriuni j.im anteaa naiura est, ut episcopi ejus nitantur auctoritate in
-edificaium in eodem loco quo Silvester lempore e cujtis dicccesisita sunt. At prhilegium seu diploma
persec. Maventiansedelituisse dicitur. CENN. hujusmodi nusquam reperiiur. ID.
c Idem Mabillon. (1, c.) narral cx eod. clironieo o &>Argum. Panv. (Cod. Vat. 9): « In nona indicat
quomodoCtirolomaniius ad radicem nioniis in loco, i, [Nona exponit] se Raveniicecum Desideno loculu-
cui nomen-itiiariano, sedi.icavitinonasleriumiu lio- i- nim, et paraitirum qux ad defensioneuicontra Groe-
norem sancti Stepbani, in quo commoraius esi cum n cos liece-saria sirt |csscnsj. > lu.
"
1S5 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO 111. 136
amantissi-
gratiaium referre actiones? Et licet in hoc liumanse A regina, spiritali nbstra commatre, atque
consideratioiiis capacitas rependere nequeat, verum- mis natis conservsre el protegere dignelur, tribuens
tamen ille qui polens est, oinnipotens et invisibilis votiis seterna coelestis patrioegaudia possidenda. In-
Dominus Deus nosier, cujus ordinaiione \estra rcga- columem excellenliam vestram gratia superna cuslo-
lis potentia contirmata consistit, interveutionibus diat.
sacri principis apostolorum beati Petri, dignam vo- XXXIV.
bis remunerationem in prcesenti \ila et in fulura ITEM EPI3TOLA EJUSDEM PAP.E
beatitudine relribuet, prsese. tim dum et fortissimus ADDOMNUM REGEM
Patrum [PIPPINUM]
sancloe orthodoxse fidei, et venerabilium pise PRODErENSIONE SANCT/E DEIECCLESI.E DIRECTA,
traditionis defensor esse videris, excellenlissime flli
Et de conloculione cum Desiderio vege in urbe
et spiritalis compater, et ob haec ipsa quae veneran- Ravenna.
ter colis et defendcre studes, orthodoxam fidem sem- {An. Dom. 762, Cod. Cai: xxxm, chron. 35.)
per habctiis adjutricem; \QJ et profecto ccelestis Domno c excellentissinio filio el noslro spiritali
libi contra adversaniium cuneos administratiilurvi- compalri Pippino regi Francorum et palricio Roina-
ctoria. noriiiii, Pautiis papa.
Inlerea quoniam magno affcctu circa veslram a , Dum tanto vestrlsesutilimissinioeexcellenlise bene-
Deo proteclam eximiam excellentiam fervescimus, iicio, ei iinjienso opitulalionis adminictilo sancta spi-
detiitum visitationis et salulalionis naviler procura- ritalis maier et peculiaris \cstra universalis Dei Ec-
vimus sublimilati veslroe persolvere, eximie fili ct clesi.»dinoscilur rclevala, quic huniana lingua sufii-
spiritalis compater, hoc interea vestram meminisse cere \aleatad htijtis bona vestra. operatioiiis.merita
volumus excellentiam, nuper nobis direxisse, quate- graiiarum referre tictiones'? Et licel in hoc liuinansp
nus in pacis dilectione cum Desiderio Langobardo- considerationis capacilas rependcre ncqueat, \ erttni-
rum rege conversare studeamus, quod quidem si ipse lamen ille qui [Lamb. om. qui] polens esl omnipc.-
excellentissimus [Lamb., exc. vir] in vera dilectio- tens et invisibilis Dominus Deus noster, cujus ordi-
ne et fide quam vestroe evcellenliocet sanctseDei Ro- natioiie veslra regalis potentia confirmata consi-
manseEcclesise spopondit, permanserit, utique nos slit, intervenlionibus sacris principis aposlolorum
in Charitale firma, et stabili pace cum eo pcrman- beati Petri, dignam vobis remunerationem jn prse-
suri erinius a, obseryantes illud Dominicse proece- scnii vila [Lamb. idd. el fulura] beatitudine relri-
ptionis documentum : Beali pacifici, quoniam filii buet: prsesertim jj QQ dum et fortissimus suseorllio-
Dei vocabunlur (Mallh. x). traditionis
p do\sc fidei, el\enerabilium Patrum pise
Hoc itaque innotescimus Christianissimoe eximie- defensor csse videris, excellenlissime lili et spirita-
tati veslrse, eo quod convenit inler nos, et eumdem Its compater, et oll lioc ipsam, quam veneranter co-
Langobardorum regem, ut pariter nos in Ravennan- lis e. defeudere sludes orttiodoxam fidem, semper
tium [Ravennatium] urbe procsentare sludeamus ad liaVctiis adjtitricem, et profeclo ccelestis libi conlra
perficiendas quasdara utililates spiritalis malris ve- adversanttum cuneos admiiiistrabitur vicioiia.
sirce sanclsc noslra. Ecclesioe, et pertractandum pro Interea quia magtto amoris afleclu circa vestram
Grsecorum maliiia, qui quotidie imminenl iu ipsam a Deoprotectam eximiam ^xcellentiainfervescinius,
Ravennalem ingredi civitalem b. Dumque pariler debitum visitalionis et salutationis gnaviter procura-
prcesentati, quidquid locuti fuerimus vel rei exege- vimus subliinitati vestrse persohere, eximie fili et
rit meritum, excellentissimse et a Deo prolectoe e\i- spiritalis compatcri Hoc interea vestram menrinisse
nrietati veslrse innotescemus. Orantes de reliquo di- volumus excellentiam, nuper nqtiis direxisse, quate-
vinam clementiara ut ad perfectain exallalioneni nus in pacis dilectione cum Desiderio Langotiardo-
sanctoe Dci Ecclesiseet orltioJoxse fidei defensionem, rum rege conversari studeainus. Quod quidem si
19S de c oeviset prosperis temporibus d excellcn- ipse excellenlissimus vir in vera dilectione et fide
tissimam Cbrislianitatem veslram, in solio regalis j. quam veslr.e exceUenti_eet sanctce Dei RnmanoeEc-
potentise, cum dulcissima conjuge, excellentissima clesisespopomtit, permanseril, utiquc cl nos in ctia-
a PerperamPagiushancepistolam retulil ad an. h En duo capita quso ex- eadem ejristola aliisque
757, cum nullus adtiuc eral a Groacistimor. Murato- ad eunviem amiumjrclatisperspicua stinl, metus \i-
rius solenius adan. 761 pertinere illam suspicatur. delicet Groecoimiipro exarchatu et res ad sanctam
Equidetn ptito tiuc referrieam -detiere. Epislolaenim sedem pertinentes. |De uiroque se et regem ex condi-
(29, al. 47) quam superiori anno attuli, missos pon- cio acturos Ravennoeait. liri autem eos convenisse
iificios cum regiis ad Desiderium se couiulisse audi- non constat ex hisce epislolis ms. codicis. 1D.
vimus, de retius aliquol ad sanctam sedem specian- <•Longsevis. GREIIS.
titius acturos. Tuin vero aiebat poniifex Pippino d CanguiS in Glossar. animadverlit cum Lipsii
jiussos eostlem regios relaturos quse apud regem Gloss. Ttieotisco-B.Minpro seterno accipi; notatque
Langobardorum acta essent. Fortasse cum regiis in hanc sententiamjnoii semel adhiberLa Roniariis
missis huina„i.er atque in sanciam sedem propcnse poniificibub Paulo el sucessoribus, iiecnon in diplo-
collocutus erat Desiderius, condixeratque collo- n.atibus icstiis ap. Doubletiim {Hisl. San-Dionys. );
quium futurum cum pontifice, de quo infiv>.Pippmus oe\us igitur longe\us et ceternus inem\a!ent, adeo-
igitur suadei pontifici ut LangoiJardi amicitia.ii co- que G.etseriana castigatio superfluii. CLNS.
lal, pacemque cum illohabeai. Atponiilev se ila f.i- c Sumin. 9 Bar. et Cent. GRETS.
clurum rcponil, si pronri.sissielcr.l. C_,N\.
197 COD. DIPLOM,— MONCM.,ETC, SEd CODEX CAROLLXUS.— EPIST. PAULI L i<J?.
ritate firma et stabili pace cum eo permansuri eri- .A pia nequaquam coraplecti valeo, excellentissime et
mus, observantes illud Domimcse"pra_ceptionis docu- revera prse cunctis regibus Christianissime atque
mentum : Bealf pacifici, quoniam pViiDei vocabuntur orttiodoxe rcgum', quanium \estris merilis atqi;e pri.
'{Mallh. v). Hoc ilaque innoiescimus C!iristianissi- operationum studiis intima cordis. nosiri affect.o
maeextinietati veslrse, eo quod comenitinter nos et congralulatur, dum profecfo \estro ceriaminis pia_-
eumdem Langobardorum regem, ut pariler nos in sidio et latiorioso conamine sancta catliolica et apo-
Ravennatium urbe prsesentare sludeamus ad perfi- stolica universalis maler vestra spirilalis Dei Ecclc-
ciendas quasdarn util.tates spirilalis matris \e_trse sia, atque ortbodoxa Clirislianorum fides, ab semulo-
sanctse nostrce Ecclesice, et pcrtraclandum pro Grse- rumimpugnationibusereptseconsistunt; et ex hoc in-
*corummalitia, qui quotidie immincnt in ipsam Ha- desinenter ab omni populo Christiano, Redemplori
vennam ingredi civilatem. Dumque pariler prsesen- nosiro Donrino Deo, ob laniuin vestrum adlritiitum
tafi quidquid collocuti fuerimus, vel rei exegerit heneficii admipiculum, referuntur Iaudes. Unde me-
meriium, excellentissim_eet a Deo protectae eximie- rito, Christianissime fili et spirilalis compaler, cum
lati vestrse innotescemus. Grantes de reliquo divi- cgregio iilo ac prcpcipuo David rege et exirnio pro-
nam clemenliam ut ad perfectara exallationem san- phelarum in coelestitius regnis participem te esse
ctse Dei Ecclesise et orthodoxse fidei defensionem, '* omnium fideliumnientes opinantur, quia sicut hono-
?evis et prosperis temporibus excelleniissimam Chri- riirn infulis, ita quoque 201 el operibus eum cooe-
slianitatem veslram in solio regalis potenlise, cum quare Christianitas tua, ut ipsa rei operatio demon-
.dulcissimaconjuge, excelleiuissima regina, spiritali slrat, dinoscitur. Ille enim, erepta ab allophylis c
noslra commatre, atque amaniissimis nalis conser- arca Domini, cum hymnis et canticis spiritalibus,
vare el prolegere dignelur, tribuens vobis et seterna ac psalterii modulalione exsultans jocundabatur. Tu
coelestispatrice gaudia possidenda. Incolumem excel- quoque fundamentum et caput omnium Christiano-
lentiam vestram gratia Superna custodiat. rum sanclam Romanam redimensEccIesiam, etuni-
versum ei subjacentem populum d gaudens alque
XXXV.
Isettisomnipotenti Domino Deo nostro offerre sata-
200 ITEM EPISTOLA gis, cujus tam pii operis perfectionem adhibere be-
ADDOS-NUM riPPINUVI REGEM PER HARIRERTUM _ARRA- nignitas lua anhelal, dequo jam reposilam. sibi in
TEM, ET DODONEM COMITEM DIRECTA, cceiestibus arcibus prcemiorum credat consequi re-
In qua continenturuberrimm benedictionesel gratia-
rum laudesde firmo atque incommutabili pollicita- Kiunerationem.
tionis verbo,el magna perseveranlia in perficiendis p Properantes siquidem ad vos proesentes solerlis-
causis aposlolicts.a sinii viri, Hariberlus scilieet atitias et Dodo comes
(An. Dom. 763, Cod. Gat: xvm, chron. 54.) excellentise vestrse fidelissimi missi c, detulerunt
ARGUSIENTLH. — Pippini litteris, quitius firmilatem noirismellifluas et nimis desiderabiles sjilabas a ve-
«t constantiam suam erga orttiodoxam fidem et slra prseclara Christianitate directas, in quibus sol-
Ecclesiam teslabatur, utierrimis laudibus respon- licite nos de vestro firmo afque incommutabili polli-
del per regios missos Haribertum abbalem et Do- citalionis
doiiemcomitem, quibus rex plura cornmiserat se- Verbo, et magnseperseverantice constantia,
creto referenria, singulisque secretum pariter re- quam in aposlolicis perficiendis causis gereie vide-
sponsum reddit, sociis additis miosis suis Joamie mini, certos reddere studuistis; quod quidem nos
sntidiacono et atibate, ac Petro primo defensore. firmi et omnino freti in veslro
benigno proposilo, exi-
Domno h excellentissimo filio et noslro spiritali stimamus fine lenus vos permansuros, atque perfe-
compatri Pijjpino regi Francorum et patricio Roma- ctius operaturos id quod beato Peiro •aposlolorum
norum, Paulus papa. principi et prsedecessori Domino et gcrmano nostro
Explere verbis nequeo, et penitus sermonum co- beatissimo Stephano papse pollicili eslis f.
A Argiim. Panv. (Cod. Vat. 25) : « Yicesimamter- David, arcam Domini eripiens Philistseis, vindicans-
tiam per Joannem subdiaconura; et abtiatem, alqtte D que illam populo Dei, idem Pippinus pra.stiiit-, san-t
Petrura primum defensorem Paulus papa Pipino uri- ctam sedem, caput et fundamentum cattioltcse fidei,
sit [defeiisorem trarisinisil] uberiimiis gratiarum catholicamque ipsam fidem a_dversusGrsecoseiLan-
aetiones continen.em de firmo atquo ii.conimulatiili gotiardos propugnando. Alloptiylossiquidem seu alie-
pollicitationis verbo, el magna perseverantia Pjphri nigenas utrosque populos fuisse juxta Pauli senteu-
in causis apostolicis, cum arimonilione ui ita pergat. tiam nemo non vjdet. (Psil. LIX vers. Ilalw) qua
Pipiuum Da\ idi comparat. J CENN.- utitur tiasilica saiicti Petri). ID.
h Summ. 25, Bar. et Cenl. GRETS. e Abbas Moibacensis, scu Murbacensis Iilatiillonio,-
c Allophijlusvox Grseca significans alienigenam. Murbachiensis Pagio (763, n. 6). Morbac in Alsalia,
Cang. notat-SuIpitium Severum passim et Septua- IIJICtantum vice legatione fuuclus in his litteris in-
ginta interprelari alloptiylos pro Philisttiseis. Perinde venitur. De Dodone dicam infra ad epist. 45, al. 46,
Calmet otiservat, in Veteri Teslamenio~proPliilistinis cum Romam est missus a Carolon.amio, ni forte
accipi. Tit. psalmi L\ apud Ttioraas. (t. II, pag. 101): alitts. ID.
David in iituli inscriplione. Cum tenuerunt eum al- f Generalis commemoratio Pipjjinianse (lonationis
lophyli in Geth. CENN. Carisiaci -iicl_e~an.754, quam non inlegram se acce-
d Optima conipawlio, aut spectentar Langobardi jiisse (post ci\ itatum possessionem inita.n a Folrado)
assiduis Romauam Erelesiam molestiis et invasio- significabat Stephanus II postremis suis litteris ad
nibus afflcientes, aut Grsecifidem ipsum cattiolicarti Pippinum (cp. .l,,al. 8) anno 756. ID.
et traditionem Palruni appetenfes. Quod enim fecil
199 B. GAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO HI. 200
Inlerea ferebaturet tioc in eisdem vestris apicibus, A funelo, Simeon secundicerius, qui monachos Re-
•quia id quod et proesenles d,eparie vestra velle ha- migii Rothom. arclriep. canendi artem edocebat, ex
Francia Romam jaccersilus eral, primicerii oflicio
buislis nos debere cognosci,scriplis nequaquam pro- functurus. Pijjpinus Paulum nionet, oegreid tulisse
palare maluistis, sed informatis de 202 singulis fralrem suum: at hic respondet se quod necessario
causarum meriiis, prsefalis \eslris missis, quse no- fecerat reparaturum, nam monachos Remigii per-
fectc erudiendos prinricerio ipsi traderet.
stris deberenl innotescere auribus, et ita, juxta ut a
vobis praecepta sunt, egerunt, quod quidem nos de Domno excellentissimofilioet nostro spiritali com-
smgulis, quse notiisaffali sunt, liquidius eos informa- patri Pippino regi Francorum et patricio Romanorum,
^vimus,qualiter nostram vitam a Deo insiitutse regali Paulus papa.
"vestrsepolenlise enarrare detieant a, sed etprsesentes• Cum ctiaritatis a'mor, quem erga vestrain a Deo
nostros missos, id est, Joannein suljdiaconum et ab- illustratam insignem gerimus excellcntiam, nosiro
batem, atque Petrum primum defensorem, cum eisi enucleatius vigea. cordi, curoeidclrco nostrse exislit,
pariter ad vestra regalia direxlmus vestigia [Grets., excellentissime regum, vestrse gna\iter et prseclarae
fasligia], quos petimus benigne solite a vobis suscipi, iotis otilemperare nisibus volunlali, prcesertim dttm
et quidquid vobis ev nostra informaiione enarrave- et amplissimo \estroe excellentice prcesidio relevati,
rini, eis in omnibus credere jubeatis, ut perfecla li- "I et, post Deum ab irisidiatorumvideamur ssevitia ere-
beratio atque exaltaiio sanclse Dei Ecclesia. el fideii ptic; et idco quolies nobis relationum veslrarum
orthodoxoe proficiat, et merilo repositam vobis in1 apices perferunfur, graiuilo acceptantes animo, con-
coolo consequamini mercedis coronam. festimque, quod eorum textus eloquilur, effectui sa-
Deus aulcm omnipotens, qui In excelsis tiabitat el! tagimus mancipandum. Unde susceptis In prsesenti
humilia respicit, qui pahno universum mundum con- a Deo proteclse excellentice \estrse syllabis, neupe
cludit, in cujus manu omnia regnorum j'ura consi- relectis [Lamb., relictis] prolinus, cuncla quse fere-
sluiit, sua vos prolegat gralia, et e coelovobis tri- banfur in illis libenter adimplevimus ; in eis siqui-
buat victorias, sutijiciens veslro regali culmini omnes3 dem comperimus exaralum quod prsesenfes Deoaraa-
adversantes nationes, revisque ac prosperis tempori- bilis Remedii d, gerinani veslri, monachos, Simeonis
tius regni gutiernacula faciat possidere, curn excel- scholse cantorum priori contrad.re debcremus, ad
lenlissima filia ct nostra spiritali commalre, benignis- instruendum eos in psalmodioe modulatione, [_!/.,
sima regina, dulcissima veslra conjuge, atque aman- psalmodii modulalionem], qnam ati eo appreliendere,
lissimis natisCaroIo etCarolomanno, excelienlissinrss tempore quo illic in |\eslris rcglminibus exslitit, 2Qu_.
regibus, el nobilissima atque evcellenlissima Gisila,, nequiveranl. Pro quo valde ipsum vestrum asseriiis
noslra spiritali filia, el vilam aeternam per iiifinilaI "' germanum tristem effectumin eo quod non cjus per-
votiis tribual sseculapossidendam. Incolumem excel- fecte instruxissel monachos.
lentiam vestram gralia superna custodiat. Et qtiidem, benignissime rex, satis facimus Chri-
XXXYI. slianitali luse, qusenisi Georgius, qui eidem scholse
203 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E prsefuil, de hac migrasset tiice, nequaquam eumdem
ADDOMNUU PIPPINTM RV.GEM DlRFCTA , Siaieonem a vesln gennaui semlio abstrahere
'
De Simeonevel monacho [Lamti., monaclth] Rancdii \Lamb., abstollere] niteremur; sed defuncto prcefi.io
episc ">. Georgio, et in ejus idem Simeon, ut pote sequens il-
(An. Dom. 765, Cod. Car. XLIII,chron. 55.) lius e, accedens locum, ideo pro doclrina scliolc
ARGUMENTUM. — Georgio primicerio cantorum \itaa eum ad nos accersivimus, nam absit a nobis ul
a In procemio epist. atfigit ulramque causam, ca-;- ferre libuit. ID. I
tlioliccc niiniium fidei asserendce achersus Grceeos, ;, d Vide nol, cp. 20, al. 21. ID.
et Ecclesiae a Langotiardorum molestiis atque inva- e Card. Baron. (aii. 1057, n. 22) ex cod. Val. ita
sionibus vindicandse : quae duo lilterarum fere om- de canloribus: « Sutidiaconi sunt omnes numero
niuiu summa sunl. Quceautem secreto commitlunturr viginti et untis, s°p|teni regionarii, qui episiolas ei
ultro citroque deferenda. Langobardos tantum spe-- J) leetiones canUnt in stiitioiribus, seplem palatini, quh
ctare videntur, quorum amicilia, necessaria adversuss idem rauiius prseslant in ecclesia Lateranensi, sepiem*
Grsecos, servanda quidem eral, sed citra Ecclesice e alii o.ui dicuiitur sctiola cantortmi, qui cantant tau--
detrimentum. Ne igitur interceptse forsan litter_e pa- lummodo quando summus pontifex celetirare con-
tefacerent quoePippinus adversus eoram pertinaciamn suevil.. Nol.iobiler lliscriiiien huic codici cum optis-
meditabatur, sccreto agilur per fideles utrinque mis- >- culo ilio inlercederis, qnod tanti fuit Mabilionio
sos. CENN.
h Argum. Panv. (Cod. Vat. 5): « In tertia [Ter- Raspon., (i*/i(s.Ital. tom. II, p. 567) elanle eum Panvinio et
tribuilurque Joanni cuidam diacono. At de
tia] gralias agil Pippino pro defensione contra insi- tioc dicam infra iii inouito ad epislolas Constanlini
diatores, et pollicetur se curaturum ut moiiaclii ii pseudopapse. Yen. eliam card. Ttiomasius (Prwf. de
Carolomamri psatinodiam discant. . ID. antiq. lib. Miss., iom. Y, p. ix) audiendus: « flujus
c Quanquam incerlo anno scripta tioec epislola, utit scholoepraecipui canjtores sepiem eranl sutidiaconi
plerceque alioe, nulli saltem prohatiili tempoii ab au-
i- (V. card. Bar. an. 1057) quoruni primus primicerius
ctoribus ascribatur, tamen ad hunc vel sequentem n vel prior sctioloe,secundus secundicerius dieebalur,
aiinum referenda milii videiur; nainque ab insidiis is tum tertius ei quarlus scbolse, qui et archiparapbo-
Gr.ecorum litierala Ecclesia dicitur, de quibus in n ni .ta vocabatur. t Ti es eos subdiaconos, qui arclii-
stiperioribus actum fuil, agiturque in sequenti epi- i- paraphoirist \in pr_ecedebant, scbolseseu collegii can-
stola i cumque parum referat in eius ;ctatem inqui- i- torum pr.pcipua oflicia csse-docent antiqiti ordines
rere, hujus auni silentio nimis diulurno modum af- f- Romani i cl in ap. Mabiil. (Mus. Ilal. tom. II, p 1.7
201 COD. DIPLOM.— MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS. — EPIST. PAULI I. 202
quippiam quod votiis vestrisque -fideltbusonerosumI A. ^ Domno c exeellentissimofilio et nostro spiritaii
existit, _peragamus quoquomodo. Polius autem, utt compatri Pippino regi Francorum el patricio Roma-
prsefatum est, in vestrse ctiaritatis dileclione firmii norum, Paulus papa.
permanentes, libenlissime, in quantum virtus sup- Eximiseet a Deo protectse excellentise vestrse, ha-
petit, voluntali vestrse obtemperandum decertamus.• rum deferenle portitore, destinatos apices omni ple-
Propter quod et prsefatosvestri germani monachos,> nos dulcedine ac amore, quos cum magno veneratio-
-
saepedicto contradimus Simeon, eosque optlme col- nis affectu acceptantes, liquidius cuncta in eis in-
locantes, solerti industria eamdem psalmodi.fimodu- serla agnovlmus : inter tiaecquippe, excellentissime
lationem instrui prsecepimus et crebro in eadem,> fili [L. ei Genl. , c. tione fili], veslra uobis praecelsa
donec perfecte eruditi efficiantur a, pro amplissimaa innotuitbenignitas, qualiter, divina Deinosfri favente
H;Q5 vestrse excellentise atque nobilissima [Lamb.,. ririsericordia, sani atque sospiles el illcesiexistentes
nohilissimi] germani vestri dilectione, ecclesiasticse e silis, simul cum excellentissimis naiis vestris, spiri-
doctrinse cantilenas [L. et G_, cantilena] disposuimus s talibus uostris filiis Carolo et Carolomanno, magnis
efflcaci<:ura permanere, optantes de reliquo excel- regibus, alque domnaBerlrada regina dulcissima spi-
lentiam vestram sevisac prosperis temporibus in Do- ~ ritali d. conjuge vestra et sp.] 207 com-
[Grets.,
miiio valere, et regni perfrui sceptro",atque trium-" rnatre nostra, nee non et Gisila nobilissima noslra
-
ptiales de tiostibus, intercedente healo Petro, conse- filia. Quibus agnitis, magnas ac innumerabilcs polo-
qui victorias. Incolumem excellentiamvestram gratiaa rum arbitro ac Regi regum DonrinoDeo nostro retu-
sunerna custodiat. limus laudes, quoniam , juxfa id quod anhelantius
XXXVll.
EPISTOLA EJUSDEM optantes de.ideramus , vestrain addiscere meruimus
2Q6 ITEM PAP_E, Dominum Deum nostrum sedu-
sospitatem ; pro quo
. ADDOMNUM PIPPINUM REGEM, lis deprecalionibus imploramus, qui nos per multo- *
In-qua continenturgratiarum actiones, et de sanitatef rum currieula annorum de vestra integra sospitate
ipsius, seu Caro/i"[Lamb. add. et Carlomanni], et faciat exsultare, quod vestra salus nostra est exsul-
de Marino, presbytero,alquede Ravenna, qualiler T
contra eamdemmalaimachinantur consiliah, talio, et vestra prosperitas nostrum procul dubio exi-
(An. Dom. 764, Cod. Cat: xxxn, chron. 36.) stit gaudium.
ARGUMENTUM. — Regiis lilteris officiosispar respon- Et hoc in veslris regalibus apicibus continebatur
sum : res Ecclesia., suimelacpopuli sibi commissiJ.
salvas esse Dei omnipotenlis gralia ei ej"usopera : ascriptum, quatenus vobis innotesceri.es significare-
calumnialos sibi, qui se dixisse opem defuturam a mus, si circa sanctam Dei Ecclesiam, atque nostram
Francis mentiti erant : vitalurum se semper ejuss Q mediocritatem, vel populi nobis comniissi [Lamb.,
- adversarios, adhaesurumillius amicis' : de mississ
tam regiis quam pontificiis Consianlinopolim pro- populum... comriiissum]salusautintegr.las profliga-
feclis se niuil novisse propler saevamasperitatem__ relurd. Nam et de hoc magnas et mnumerabiles
hiemis: reslituium Marinum in pristinum hono- gratiag Deo omnipotenti et vestraeexcellentiaereferi-"
rem presb. card. gaudet, at se nullum cum eo0 mus, uiriasicut revera, Ctiristianissime et vere Der
litterarum commercium habuisse, eumque regio o -
arbitrio omninoeommittere. Litieras mittit Raven- ,. cullor, Ecclesiam Dei et populum vestra exeellentia
na acceplas, ubi res_parum tranquillae erant abb visitare non piget, sed tioc npn nostris merilrs , sed
3_mulis, qui nullum lapidem non movebant ut'* divina provenienle misericordia, agitur, dum omnia
amissa reciperenl. Denique illum otiteslatur ut
coepluniopus perficiat et Ecclesiam alj insidiiss prospera circa [Lamb., erga] sanctam Dei Ecclesiam
liberet. atque nostram mediocritalem, vel notiis eommissum
et 55) qui postquam officium quartum definierunt;; Dncang.,Y. Canlus Romanus,auctoritate Walafridi
« Arctiiparaptianista , id est quartus sctiolse, qiii ii Strab. (De Reb. eccl., c. 25), recte statuit epocham
semper nuntiat ponlifici de canloribus, _ ista adjun- L- cantus Romani in Galtias advecti a Slepb. II anno
gunt: « Ule quarlus sctiolse-peneniensin presbyle- _- 755. At posimodum ilfam destruil auctoritate hujus
rium postquam dixerit inclinato capite"add epistolsePaulinse, aiens Paulum Remedii rogalu ante
priorem scholse,\el secundum, sivelertium, Domini, i, Stejjliani II adventum in Gallias id praestitisse, quod
jubele, mox antiphonam ad Introitum incipit priorir D in epistolaxontinetur, continuo subjungens : Porro
scholse. . Hinc patet cur Simeon secundicerius Ro- i- Paulus Stephanum proximeprmcessit. Qua iti re vip
mamfuerilxocatuspost Georgii primicerii mortem:: doctissimus oppido ialli.ur, ut liquel. Historiam vero
prior enim seu primicerius inclyti ejus collegii faciusLS omnem Romani cantus in Galliis plene atque erudile
erat, cujus prsecipriihonorabilioresque gradus erantit persequitur. Eum consule. ID.
post primum secuuduset tertius; quin, Paulo id te-;- h Argum. Panv. (Cod. Vai. 10) : t In decima
stanle, si primus, seu primicerius, aut prior defice- i- [Decima]purgatse de crimine otijeclo: quasi dixisset
ret, secundus jure suo fiebat primus ac proinde ter-.- / Pipinum non valere auxilium proetiere Romanis in
tius secundicerii gradumassequebatur, et, ni fallor, % angustia aliqua constitulis : et de Marino [in ang.
etiam reliquis par fuit progressio. CENN. -
quatuor conslitutis, de Marino] facit potestatem, ut staiuat
a Carolus Magnus in Capilulari Aquisgran., cap. >. quidvelit, etpetit [velit. Petit] auxiliumpro Ravenna-
80 (Labbe, Goncil. tom. VII, p.1*86), quod relatum n tum defensione. . ID.
visitur Capitular. lib. 1, cap. 80, inslituit hunc inn c Siimm. 10 Bar. -etCent. GRETS.
modum: . Monachi, ul canium Rornaiuim pleniter ir a Plura exempla attuli (ep. 24, al. 51, not.), eru-
et ordinabiliter per nocturnale vel gradale officium n ditis inteipretationem vertii integram reliuquens.,
peragant, secundum quod beatse menioria. genitor ir Perinde hic facio; tametsi nullum ex allatis ibi
noster Pippinus rex decertavit ut fipret, quando Gal- 1- exeinplis videam ad rem facere, nec multi uegotii
licanum cantum tulit, ob unanimitalem apostolicse 36 esse quid sibi Paulus hic velit, intelligere. CENN.
sedis et sanctseDeiEcclesisepacificam concordiam.._
PATHOL.XCVIII. 7
205 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. $04
populum existunt, pro quo Deum coeli, penitus om- A invenerimus, veraciter tanquam inimieos sanctoeDei
niium tionorum largitorem, rogatiimus, votiis [Lamb., Ecclesise«t nostros proprios, ita eos'respuimus atque
v. qui v.] pro hoc praecipuo ac pio opere sit retribu- persequimur, quia vestri anrici sanctse Dei Ecclesia.
tor, ob tantam benignitatem et sollicitudinem, quam et noslri existunt, et tii qui inimicitias contra vos
circa sanctani-Bei catholicam et apostolicamEccle- machinantur, profecto inimici sanctseDei Ecclesiseel
siam velejus familiarem [Grets., peculiarem] populum nostri esse comprotiantur.
habere dinoscimini. De missis vero veslris ac nostns, quia ad regjam
Sed et hoe in ipsis veslris relationum apidbus urtiem simul properaverunt, de quibus petiit -nos
continebatur, per vestros volris fuisse nuntialum le- veslra prseclara exceileriliasibimel a nobis significari
gatos, quod a quibusdam malignis el "mendacium si qirid ex eis addiscere potuimus, cognoscat vestra
proferentibus, in istis partibus divulgatum esset a Deo protecta eximietas quod in lris diebus 20S
quia, si aliqua nobis nccessitas eveniret, nullum no- nilril ab ipsis cognoscere potuimus, dum profecto
his auxilium prsebere voluerifis a. De quo nefario votiis incognitum non est, quod per tam saevahu-
dicto nequaquam _1Q)@nobis fuit aut est haesitatio, jus c hiemalis lemporis asperitate, nnllus de illis
quia, divina faciente misericordia, magnam in vobis, panibus adveniens nobis annuntiavit -qualiter circa
post Deum, spem et fiduciam habemus, agnoscentes » eos agatur, et ideo ad.praesens ignoramus quid vobis
quod, Deo propitio, nuUum de quacunque parte erit de cis \eraciter significemus.
[Lamb., sit] impedimcntum vobis defensionem atque At vero de Marino presbylero, scripsit nobis Chri-
auxilium sanctse Dei Ecclesiaovel ejus peculiaris po- siianissima excellenlia vestra quod demum in pri-
p.uliimpertiendi, juxla id quod beafd Pelro apostolo, siiuo essel constitutus honore, secundum qualiter
per beatae memorioe proedecessorem, domnum el vobis postulantes direximus, nos quidem testem
germanum nostrum, ob remedium animse vestrse Deum proferimus, quod pro nulla alia re pro eo vobis
et veniam delictorum vestrorum , pollicentes spo- direximus, nisi propter lacrymas el quotidianas la-
pondistis , quod in perpetuis lemporibus, Donrino mentalioiies, quas ejus genilrix efiunderenon cessat,
annuente, firmum ac robustum credimus perma- quse et ortiata lumine existit, et ideo vobis dire-
nere. ximus, ut apud vos eum atisolverc debuissetis, quia
At vero, unde nobis Christianissima vestra direxit nitiil de eo \obis fuit aut esi, sed nec nobis, nisi
excellentia, quod si quis e vestris adversariis h aut tanlummodo de ejus iniqua malilia, quam conlra
contemptoribus ad nos venerit, nullo modo cum eis sanctam Dei "Ecclesiam, maligna atque perversa
nos aut in eorum socielale misceri, atisit a notiis ut motus audacia, ag_re prsesumpsit. Sed de tioc,
tianc rem faciamus, dum profecto veslri inimici san- ^ sicut per anteriores nostras litleras excellentiseve-
ctaeDeiEcclesiseet noslri existunt; quapropter testa- . strse direximus, in \estro sit arbitrio vel -potestate
tur veritas, quia ulri vestros amicos agnoverimus, quid de eodem disjionere volueritis. Nulla nobis de
tanquam amicos et fideles sanctae Dei Ecclesisaoble- eo eura est, nisi, ut prsediximus, qualiter vestra fue-
ctare et amplecti eupimus ; et ubi vestros inimicos rit voluntas, ita de eo disponere debeatis d. At vero
- I
° In Cod. ms. Lamtiecius et Gentildtus recte legunt non in hac modo regione, sed et per Orientem, Se^-
valuissetis : Aquilanico enim tiello detinetialur Pip- ptentrionem, et Occidentis plagam iticubuit. i -De
pinus ab anno 760, quod paulo post sequenlibus horrenda ista lrieme et Paulum agere perspicue os-
explicalius redditur : . Agnoscentes quod Deo propi- tendunt epistolse ejus non paucse nnmero, in quibus
tio nullum de quacunque parle sit impedimentum nonnulla menlio cst liorrendoeillius tiiemis; necnon
voliis defensionem alque auxilium S. D. Ecclesioe, ratio ipsa loquendi, pro tam smva hujus hiemalis
eic. _ CENN. temporis asperilaie. Prsecedenti autem anno missos-
h Nullus videtur esse dutiitandi locus quin Pippi- regios una cum pontificiis Constanlinopolim pro-
nus ita scripserit post Tassilonis defeclionem, quam feclos esse pro sacrarum imaginum cultu, plura in
superiori anno auctores consignant, jiost placitum superioribus indicia exstant, utii de orttiodoxa fide
Nivernense.Annales Francor. ad an. 765:« Pippinus et Patrum tradilione assercnda res est, at nulla us-
rex tiabuit placiium in Nivernis, et quartum iter 1) quam affirmatio certa occurrit, proeterquam hoc Ioco,
faciens in Aquitaniam, ibi Thessilo dux Bajoariorum el in sequenti epi^tola , de qua mox Anastasius
poslpasuit sacramenla et omnia quae promiserat, tanlum frequenles Pauli legationes commemorat, nul-
et per malum ingenium se inde seduxit, omnia bene- la Pippini mentione facta ; et Pagius notat multas
facta quse Pippinus rex avunculus ejus ei feeit, inter imperalorem et Francise regem Iegationes tioc
postposuit, per ingenia fraudulenta se subtrahendo tempore in annaltiuis memorari: at pontificise illis
Bajoariam petiit, et nusquam amplius faciem supra- additse nullatenus meminit. ID.
dictiregis videre voluit. > EademPagius (765, n. 4) d Hinc certo conslat, alias de tiac re litteras daias
refert ex Annalista Metensi, alios laudaus annales esse ad Pippinum ati eodem Paulo: at illse nequa-
idem confirmantes; sequenti enim epistola eumdem quam exstant. Epislola siquidem 16, al. 25, anno
Tassilonem poenitentia ducluni ac redire aventem 757, Pippino morem gerens cardinal. tit. saneti
in avunculi gratiam iia regi commendat, ut iteralis Ctirysogoni Marinum creaverat; sequenli anno per-
precibus fessum se id fecisse significet, nullatenus a dueilem illum esse audiens, episcopum-ln Francia
regia voluntate recedendo. ID. eligi petiit (ep. 19,jal..59) ne deterior fieret; nunc
c Hiemem validam hoc anno alii annalistse col- demum lacrymis se moveri ail matris ejus lumine
locant, alii superiori, cum laudatis Annal. Francor. capta., adeoque orat, ut cum remittat Romam nulli
Causam affert Pagius (an. 765, n. 5) ex Theophane; alii«rimiui obnoxium, uuarn perfidiae in sanctam
,ad an. 25 Constantini : « Eodem pariler anno, sedem,- arbitrio ej"us nlhilominus remiltens quid-
inensis Octoh. exordib, frigus ingens ct asperrimum; quid de eodem Marino staluendum -censeaL Quss
205 COD. DIPLOM. - MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. - EPlST. PAULl I. 203
nolris direxit excellentia [Lamb". add. vestraj, ut }k qualiter, una cum tnissis imperialibus honorifice
vobis intimare deheamus, si nobis idem Marinus suscepti sunt, et cmlera h.
suas direxit lilteras, de quo, teste verilate, dicimus:', (Atn Dom. 764, Cod. Car. xx, chion. 57.)
ARTJUMENTUM. — Multis capitibus regiaeepislolse a Buis
nunquam 210 n°tiis suas direxit litteras ex eo,' missis Joanne subdiacono ac Pamphilo defensore
'
quando iliuc apud vestram excelleiitiam properatus cum Flavino misso regio redeuntibus allatae re-
est. Nam nullo modo vobis vetare [Lamb., velarelI spondet. Primo, imperiales missos coram ponti-
habuimus, si faclum fuisset. ficiis auditos, quibuscum de calholica fide et tradi-
tione disputarunt, quam rem missi eliam retuleraiit
Intereanempe ea quoea-fidelibus sanctse Dei Ec- tanti esse, ul factum a Deo uno compensari possit.
clesise,"et nostris, id est, de parlibus Ravennse-adI Deinde, ad imperiales litteras, et Pippini respon-
nos pervenerunt, aptmn prospeximus vestrse excelsum (utraque enim exempia adnexa f ueranl) pro-
leplise intiraanda, eo quod semuli sanctse Dei Ec- grediens, hoc summopere laudat; illas sublestse
fidei damnat. Tertio, isynesium alterum ex nrissis
clesiseet nostri, atque vestrse excellentise, die no- imperialibus detentum, Anthimo cum regiis missis
ctuque non desinant pertractare, qualiter nos sibii redire Gonstantinopolim jusso, probau Quarto,
Deo contrario prsevalere ac superare possint. Tamen1 nullis blandiliis aut mundi thesauris eum removeri
posse a promissis divo Pelro et Stephano factis,
et ea ipsa scripia, qiise exinde suscepimus, infra1 longo experimento j'am se novisse affirmat. Quinto,
has nostras lilleras excellentise vestrse direximus; ; B 1 se ait mitlere suum signum ah eo petitum per
. Flavinuin regium missum. Sexlo, se transacto
qualenus rei merituin addiscentes, agnoscatis quod mense Maioad eum legasse suos missos Philippum
illi a suo maligno proposito el solita nequitia nequa- prestiy.terum et Ursurn pro Tassilone ejus sororis
quam desislunt: pro quo, Christianissime hone filii filio, qui in gratiam avuneuli redire avebat; sed
'et spiriialis compater, enixius elatiorare atque de-" suspicioso a Desiderio prohihitos Ticino in Eron-
ciam discedere. Denique, dbli plenas esse lit-
cerlare jubeas, quatcnus bonum opus qiiod coepisti1 teras imperiales (Graecis serere eonantibus dif-
per te compleatur, et u_ sancta Dei Ecclesia et ejus5 fidentiam de regiis et pontificiis missis) monslrat
peculiaris populus perfeclam habeat liberalionem,' Christophori primicerii viri integerrinn exemplo,
etsecuri ab ininricorum insidiis permaneant «. qui proditionis insimulabalur.
Domno c excellenlissimo filio et nostro spiritali
Dereliquo \eropeliinus divinam Dei noslri mise-
Francorum el patricio Roma-
ricordiam, ut vos per multorum annorum curricula compatri Pippino regi
iii solio i-egni veslri conservare dignelur, una cum norum, Pauluspapa.
excellenlissimis veslris natis, nostrisque spiritalibus; Cumregalis potenliseculmen plus fidei virtute quam
filiis, Carolo et Garolomanno, regibus Francorum bellalorum armis vidcatur praesidio et forlitudine
etpalriciis Romaribrum, nec non domna Berlrada circumtegi, quid mirum, excellenlissime et vere
excelleniissima regina spirilali noslra commaire,' C orthodoxe regum, si studiorum glg vestrorum
vestra conjuge, simulquc el Gisila notiilissima puella,' conatus,adprotegendum[Lcm&.,G-n..,profIiganduni]
noslra spiritali ftlia, ad exaltationem et defensionemt Dei inslitutionem ac fidei Christianorum censuram,'
sanctae Dei Ecclesiae, simulque et ej'us peculiaris po- tinpensius imminere non desistat, et ob hoc et coe-
et
puli, optantes diu-vestroe prosperitalis gaudia ad- lestis vobis victoria datur, prospera a redemptore
veslrse fore largitura.
tliscere, atque immensam pro vobis divinam implo- nostro, credile, praece-lenti-e
rare clemenliam. Incolumem excellentiam vestram Remeanlibus siquidem ad nos missis noslris, quos
ad vestram praeclaram excellenliam directos ha-
gratia superna custodiat.
buimus, Joanne videlicet subdiacono et abbate, at-
XXXVIII. que d Pamphilo defensore regionario spiritalis matris
211ITEM EPISTOLA EJUSDEMPAP_E, vestrse, sanctae nostrse Ecclesise, una cum vestro
*.D DOMNUM REGEM PIPPINUM, PER rLAVINUM '
CAPEL- misso Flagitio cappellano, aitulerunt nobis honora-
LANUM, ET JOAN.NEM SUBDIACONUM ET ABBATEM, AT-
O.U-2 PAMPHILUM DErENSOREM HEGIONARIUM , biles et ninris desiderabilis [Lamb., desiderabiles]
SANCT.E
ECCLESIiE DIRECTA, Christianilatis tuse Iitteras, quas cum nimio jucun-
In qua conlinenlurgratiarum acliones de ipsts missis,, ditaiis gaudio suscipientes ac relcgentes, protinus
quidem tria capita in anterioritius litteris se atligisse; D j agit|gr. eidem agit] Pipino, quod missi sui, scilicet
teslalur: at ejusmodi litterse non exstant, ut dixi,, Joliannes [legali sui Joh.] subdiaconus, abbas Pam-
in isto Godice. CENN. defensor regionarius [Pamph. abtias N. defen-
a Aiebam superiorem ad epislolam (not. 2) ett philus sor reg.] sanctoeRomanse Ecclesiseeum imperialitius
hic de Grsecoruminsidiis Verba fieri: at quibusnami - missis [legatisl a Pipino honorifice suscepti sinl
esepararenturinsidise tum haud dixi. Sanctse scilicett [essent]. Agit Pipino gratias, quod omnia indicavif
sedi et ejns peculiarf populo, seu Romanis para- [sibi omnia indicaverit] qua. cum imperatore' Con-
bantur; idcirco Exarchatus et Pentapolis in pote- stantinopolitano acla fuerant: valde Pipinuni/laudat
stalem redigere summis viribus nitebantur Grseci: clc. [valde eum laudat-el commendat]. » CENN.
iride enim aut foedere, aut amicitia cum Spoletanis; c Summ. 22 Bar. etCent. GRETB.
inita, ut olim Eutyclrius exarchus, aggredi Romam d Nisi Pamphilum defensorem reperissem in lit-
poterant. Alias Langobardorum opera indigebant, in; teris Stephani III (ep. 49, al. 45), suspieatus essem
quorum potestale erat non modo Italiae regnum, sed1 num hi pontificii missi iidem essent quos superior»
Beneventanus etiam ducatuslatissime palens: cuni- anno Pattlus Pijipino lega\ei:at. Profecto Joannes
que hos Francorum regi addicios non ignorarent, «ubdiaconus el abtias idem ipse est; de ejus collega
nauddum tentare illorum animos" ausi erant: quod divinare non ausim quid evenerit in Francia, ita u'
postmodumfecerunt, nt mox patebit. ID. Joanni socius alter daretur. Quod.'certo constat.
h Argum. Panv. (Cod. Vat. 5_2): « Vicesimam Petrus primicerius defensorum nunqusmi ampliu.
Becundamepistolam Pipino scripsit, in qua gratias memoratur in isto Codice. CBNN.
807 B. CAROLTMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. ens.
varaui assertio, tanquam suavitatis flagrauiia nos af- A biguum non est. Vei 3 enim, donrine rex, fili Chri-
ficiens ae salutaris providentise fomento medens slianissime et spirilalis compater, spiritus Dei intimi
lsctoseffecit. cordis tui illuslrat piam consideralionem, et qui Spi-
•Porro, Christianissime rex, amantissime fili et ritus sancti gratia redundat, non aliis nisi qusespi-
spiritalis compater, innotuit benignitas vestra, qua- rilaliasunt exuberat,''quoniam cor poientise vestrse
liter nostri ac iraperatoris missi a a vobis suscepti in manu Dei consistens, in suo procul dubio illud in-
sunt, et qtiemadmodum illis de singulis quse prse- clinat beneplacito. I
claro culminivestro affati sunt, respondere studuislis, Direxistis siquidem nobis per eadem vestra scri-
eos, pro amore fautoris vestri beati Petri, nequa- pta significanles, quod nulla suasionum blandimenla
quam suscipi aut illis resppnderi acquiescentes atisque velpromissionum copia vos 214 possitavellereab
nostrorum missorum prasentia ; sed et ipsi nostri amore et fidei promissione, quam tieato Petro, prin-
legati ea ipsa uobis retulerunt. Unde iicet nos ob cipi apostolorum, et ejus vicario, prsedecessori et
tantam cordis veslri sinceram affluenliam, quam germano nostro sancta. recordationis domno Ste-
erga spiritalem matrem vestramJDei Ecclesiam el phano papae, polliciti estis, sed in ea ipsa vos cha-
uosiram fragilitatem tiatiere videmini, digna repen- ritate et sponsionis fide fine tenus fore permansu-
dere non valemus, est tamen prolector vester Do- B ros ; et quidem nos, prsecellenlissimeregum, expe-
nrinus Deus noster, qui vos regnare jussit, et san- rimento comperimus et operibus comprobavimus,
ctam suam Ecclesiam ad defendendum vobis com- vos firma atque robustissima constantia, in ea ipsa
misit, qui dignam prsemiorum in praesenti ac futura sponsione [_-._.,vos] infinem permanere, etin vobis
vita, praecellenfiseveslrse rependere potest remune- confidimus, quod si universi mundi ttiesaurorum co-
ralionem. . pia in conspectu vestro offeratur ac tribuatur, nullo
2513 Haque et litleras quas- votiis, simulationis modo in aliam partem vestram firmam et a Deoim-
ac illusionis causa, ipsi imperiales missi attulerunt, pulsam mentem declinare inflectereque valebit: quo-
nobisque a vobis directas suscipientes, earum agno- niam vos omnipotenles Dominus,prse eunctis regibus
vimus seriem, et omnino in hoc benignitatis vestrse saiculi, elegit et in yobis complaeuit, ut vestro cer-
taniine sancta universalis Dei Ttomana Ecclesia, et
pia consideralio, exsultationis lsetitiam riobis intulit,
quia vere conslat non pro humano favore, sed pro caput omnium Ecdesiarum, ac firmamentum fidei
Dei timore, ita vos peregisse, sed et ea quseprsefati Chris-ianseabimpugnatorum insidiis liberata «xstl-
nostri missi cum imperialibus missis de observatione lissel, et illud quod a constitulione saeculiDominus
fidei orthodoxse et pia palrum traditione, in vestri per vos perfici decrevit, ecce mirabiliter operatum
C est.
prsesentia disputantes allercati sunt, nobis liquidius j
per eadem vestra scripta inuotuistis , simulque et Unde magnam post Deum in vestro regali culmine
exemplar lilterarum , quas prsefato imperatori di- spei fiduciam habemus, quod perfectius ipsa san-
rexisiis, responsionis quippe modum-et solulionem cta Dei Ecclesia, atque haecmiserrima et afflictapro-
peiilionum, de tiis quse ab eo vobis inlima.a sunt, vinciola c a perfidial inimicorum liberetur, quia an-
nobisdirigere aDeoilluslrata excellentia vestra antiquus humani generis hostis non desinit inimico-
Tiuit: vermn etiam et quemadmodum eisdem impe- rum corda pulsare, ul suasjaculentur solite insidias;
rialibus missis responsum reddidistis, el unum ex sed, bone orthodoxe rex, tuo solito certaminis prse-
eis Anthi [Grels., Anthymum] nempe spatarium cum sidio, eorum cum Dei virlule slude confringere ma-
vestris missis regiam direxistis urbem, -et alium, vi- litiam, ul sancla Dei Ecclesia et populus ejus pecu-
delicet Synesium eunuchum, apud vos delinuislis, liaris perfeclius ab inimicorum ssevitia litieretur, et
simili modo nobis minutius intimastis; agnitisque merito suffragiis aposlolorum circumsepti, mercedis
omnibus a vobis pro exaltatione sanctseDei Ecclesise votiis in coelo repositam coronam consequi merea-
et fidei orttiodoxse defensione peraelis h, lsetati su- mini. Direximus itaque excellentise vestrae,Nj"uxlaut
mus gaudio magno, el ita nobis placabilia exislunl, intimaslis, .signum nostrum per preesentem mlssum
sicut certe, non hoc humano consilio, sed Dei pro- vestrum.
videntia.intuitu vos talia egisse ac respondisse am- 215 Interea el tioc innotescimus Christianitati
i
a Videlicet Anthymus spalarius ^t Synesius eu- Mabillon. (Annal. lib. xxv, n. 1) post relatam eam-
nuchus, quos infra nominat. De hac epistola recte dem summam, agit1(num. 6) de sanctorum Gorgo-
Pagius (a. 764, n. 4.) quse cseteroqui satis perspicua nii, Naboris, et Nazarii reliquiis Roma in Franciam
esl. CENN. allalis: quse pariter collineani ad sanctorum vene-
h Quam serio ageret rex Francorum, ut catholica rationem Francorum regis opera viudicatam. ID.
fides et sacrarum imaginum cullus adversus Groecos c Muratorius, qui semper et ubique Roinam a
.assereren.ur, patet etiam ex actis Conventus Atti- Grsecis minime petilam autumal, quod juris eoruin
niacensis seq_anno celebrati. Quanquam enim eadem esset, perfunctorie jtias episiolas perlegisse videtur.
interierint, tamen e schedis Lucas Holstenii Labbeo Quid enim aliud erat provinciola isla, nisi Roma et
transmissis a R. P. Possino exstat eorum summa ejus ducatus ?"luculenter definitur infra per sanctam
(Labbe, Conc.tom. VI, p. 1702) quse huc pertinent; Dei Ecclesiam ejustjue populum peculiarem. At Grse-
t Nomina episcoporum, seu abbalum, qui apud vil- cis, ut superiori epistola (inter not.) aiebam, palere
lam publicam Attiniacum pro causa religionis ac aditus Romam non|jjoterat, nisi prius Exarchalum
salnte animarum congregati synodali conventu. etc. > in potestatem redigerent. ID,
209 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPIST. PAULI I. 210
vestrse, quod jam saepius nos petisse dignoscitur A _ primicerius et consiliarius, sine nostra aucioritale
Tassilo Bavariorum dux, ut nostros missos ad ve- nobis quasi ignoranlibus, suggesliones rllaS, quas
stram prseclaram excellentiam dirigi annuissemus, ut ssepius ei direximus, fecisset, et alias pro aliis "ejus
ea inter vos provenirent quaepacis sunt. Unde nos ac vestris missis.relegisset, et in hoc testem el judi-
data occasione libentissime nostros missos, id est, cem proferimus Deum quod ila nequaquam est. Nihil
Philippum dilectum filium nostrum presbyterum, enim ipse nostef consiliarius extra nostram volunta-
atque Ursum nostrum etiam fidelem, ad vestri prae- tem aliquando egit vel agere prsesumpsit, quoniam
sentiam visisumus direxisse, transactoMaio mense a, nostri proedecessoris ac germani, domini Stephani
eo videlicet modo, ut qualiter vestra fuisset volun- papae, simul ct nostcr.sincerus alque protiatissimus
tas, ita peragere debuissetis ; et properantibus ipsis fidelis exstitit, et in omriibus existit, et satisfacti su-
nostris missis usqueT.icinum, adveisa suspicione mus de ejus immaculata flde et firma cordis oen-
arreptus Desiderius Langobardorum rex, minime.eos stantia, el ob hoc credimus, illud quod nobis false
permisit -advestram a Deoeonservatam excellentiam profertur non improperium, sed tiravii corona notiis
pertransire, tamen et easdem litleras, quas vobis di- -a Deo computatur, et idcirco ulrisquenobisDominus
rigebamus, infra haec nostra scripta Christianitati adjutor cst, et non timebimus quid nobis faciat
vestrse transmisimus. Itaque et hoc a Deo protectse B tiomo. Habebimus enim, post Deum, et clypeum
Christianitati vestrae aptum duximus intimandum : proteclionis et arma virtutis, veslram a Deo illuslra-
quod releetis imperialibus litteris, vobisque defertis lam jjrseclaram excellentiam. At vero Christiairilas
Jdelatis] per prsefatos Antispalarium [Latnb., Anti- vestra suos j'uheat inquirere missos, et in omnibus
num spatarium] el Synesium eunuchum, quas nobis vos satisfaciaiis; quoniam mendacium conlra nos
oti earum seriem intuendam, pro amore tieati Pelri idem adseruit imperator, eo quod eam direximus
fautoris vestri, dirigere dignati estis h, reperimus in suggestionem, eis relegentes pariter cum ipsis, quae
eisannexum, quodvestri ac nostri homines, qui ipsas direximus et confirmavimus, et ejus exemplar a
imperiales syllabas, quaevobis nobisque directre sunt notiis vobis direclum apud vos haberi videminic.
\eldiriguntur, interpretantur non juxta ut ibidem 217 H'_ prsemissis , flexis poplitibus, una cum
exaratum est, sed aliud pro alio false interprelari universa jjlebe Dei, polorum coelorum opificem Do-
audent; etmissi, qui interpartes properant, non sicut iiiinum Deumverum d exoramus, ul vobis prseseiitis
jiiis injungilur, sed acceptilationis prsemio corrupti, vilselongsevitalemcum magna dehoslibus vicloria con-
alia pro aliis deferunt, et in tioc perpendat vestra cedat, et seteriia gaudia lam excellentisevestraequam-
excelientia, quanta est inimicorum malitia : dum que Chrisliaiiissimse reginse,iilisc et spiritali nostrse
contra animas eorum, non quse veritatis sunl, j£l@ C commatri, amanlissimse veslrse conjugi, alque dul-
sed per hanc occasionis yersutiam iniqua profertint cissimis natis" excelientissimisCarolo et Carolomann»
raendacia in id, quod nec suis nec veslris ac nostris regibus Francorum et patriciis Romanorum, largiri
credant missis. Dumet vos satisfacli eslis de vestris dignelur. Incolumcm excellenliam vestram gralia
liominibus, simiti modo et nos de nostrisr quqd nullo superna. custodiat.
modo hoc agere penitus prsesumant. XXXIX."
Satisfaciat omnipotens Deus, qui cordi ac renum 218 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E,
scrutator est, mellifluumcorexcellentise vestrse, quod ADDOMNUM PIPPINUM P.EGEM DIRECTA,
«equaquam nostrum quispiam, ut ipsi asserunt, ta- In qua conlinenlur, quod sex palricii cum trecenlis
lia agere perpetravit, sed in tioc vehementer idem navibus, etstolo de Sicilia .«[Lamb. om. in]parti-
bus Romm, vel Francim properant, et de jusliliis
imperator irascitur, et occasionis versutias adhibet, sanctmDei Ecclesiw, quas Desiderius coram mis-
pro eo quod nequaquam siluimus ei prsedicandum ob sis suis facere promisit, quia nihil exinde , sieut
conslitutionem sanclarum imaginum et fidei ortho- pollicitus fuit, adimplevit e.
doxse inlegritatem. Nam illud in ipsis suis apicibus (An. Dom. 764, Cod. Gar. xxi\%chran. 58.}
asserunt, quod dilectus filius noster Christopliofus ARGUMENIUM. — Adnectit suis lilteris alias , qjicis
a Ct superior, ineunle anno, dum maxime ssevie-D Pauli ap. Anasl. ID.
bal horrida hiems, data fuit; ita hoec episiola admo- d Opportune admonet Gentilotus cmlorum esse
dum proveclo eodem anno conscripta fuisse videtur: positum a Tengnagelio, nam in Cod. ms. tellorum
de missis enim Paulus loquitur, quos prseteriio sive tcllurum, ut legit Lambecius, invenitur : quod
mense MaiodirexeratTassiloniscausa,quiaDesiderio est creatorem coeli et terrae: at erasso illi sevome-
erant prohibiti Ticino proficisci. Quippe filiam suam, lius sapiebanlpo/., qui frequenter occurrunl. ID.
ut ait Pagius (an. 764, n. 4) aut in matrimonium c Argum. Panv. (Cod. Vat. 17): « In decima se-
collocaverat, aut brevi eollocaluram
- «e sperahat ei- ptima epistola ad Pipinum [Decima septima Pipino]
dem Tassiloni. CENN. indicat sex cum 300 navibus Cpoli Romam
h Litleras pro Tassilone datas periisse, licet se___ venluros, etpatricios
postea in Franciam ad Pipinum. Po-
mel et iterum missas, parum interest. Quoeautem stea queritur [Pipinura profecluros, xjueritur] Desi-
venerant Consianliiiopoli, magnique momenti sunt derium justitias sanctse Dei Ecclesise, quas coram
ad Grsecorum versutias tenendas, per summa capita missis [legatis) Pipini facere promiserat, non sicut
tiic a pontifieerelalas Iia,bemus.ID. pollicitus fueraUJadimplevisse,sed insuper
cTontifieem proe aliis regi suspectum reddere morai, quemadmodum pollicitus fuerat, uon [promise- adimple-
litus erat imperalor, litteris ad se scriptis abufcns \isse, quiirimmo] Romanos injuriis ptiirimis affe-
"
pro sacrarum imaginum cultu restituendo, uf in Vif-a cis.c. »ID.
2H B. CAROLIMAGM OPP. PARS I. SECTIO III. 212
nuntiabalur sex jtatricios, cum trecentisnavigiis et A in inlegro ex omnibus nostris civitatibus reeipere,
classe Sicula Romam versus , inde in Franeiam sed
singillatim tantummodo de una civitate facere et
profecturos. Prseterea illum admonet conveiiisse de alia
inter se et Desiderium coram regiis missis de re- recipere maluit, volens per lioc dilationem
bus invicem reslituendis; sed versuium regem inferre, neparsnostra [Lamb., Gent., vestra] Roma-
rem coeptam procrastinare, ac mala interim et norum propriam consequatttr justitiam; et eece no-
depr_edationesin Romanorum finibus fieri, qun
etiam comminatorias sibi misisse, quas item ad- stri missi nitiil impetrantes ad nos sine effectu re-
nectil. Consuetam ejus protectionem exposcit. Co- versi sunta, et plures deproedationes[Gent., depreca-
- niberto ejus vasso niulta enarranda committil. tioues] ex tunc, alquemulta et inaudita mala in
Orat ut duos missos leget, qui solatio sint Roma- nostris immittit finitius. Unde ecce suas220
nis, alterum Ticinum, qui rege audito in Franciam confestim dt-
redeal. rexit litteras, per quas, confidens in sua ferocitate,
Domno a escellentissimo Dtio et riostro spintali Deum,proe oculis non tiabens, nec beatum principem
compalri.Pippino Francorum regi et palricio Roma- apostolorum Petrum metuens, comminationes nobis
iiorum, Paulus papa h direxit, et inania delractionumverba periulit LLamb.,
A Deo inslitutse preecellenlia.veslroe his noslris Gent., protulit], quas et de prsesenti infra hanc no-
apostolicis syllabis, bone potentissime rex, fili excel- stram exarationis seriem vestro prsefulgidoet a Deo
lentissime et spiritalis compater, sicut nostro, post g instituto ciilraiiii direximus, ut earumpraecelsa exi-
Deuiti, liberatori ea, quse ad agnitionem nostram de mietas vestra agnosepns textum , consideret quanla
diversis adveniunl partibus summopere innotescere sit ejus matitia et elalionis cordis superbia, in id,
studemus. Agnoscat siquidemeximietas vestra, 2!9 quod eontra beatum Pelrum et vestram regalem po-
intimassenobis quosdamsincerissimos fideles, spirita- tentiam se erigens, jmalitias notiis comnrinatur in-
lis matris veslras, sanctoenoslrse Ecclesise : quod sex ferre e |
patricii, deferentes secum trecenta navigia, simul- Sed nos spem nostram, post Deum, sicul inexpu-
que et Siciliensem stolum [classem], in hanc Roma- guabilem murum, firmissimam , in vestram a Deo
norum urbem atisoluli a regia urbe [Constantino- corroboratam excellenliam habemus, pro quo flexo
poli], ad iios properarit, Quid ii velint agere, aut poplite le petimus, et jier nos etiam beatus Petrus,
pro qua diriguntur causa, rei veritatem ignoramus; apostolorum princeps, vestram aggredilur eximiam
tioc tanlum nobis nuntiatum est, quod ad nos pri_- prsecellentiam, quatenus inspiratus ab' onmipolenle
gredi, et ad vestram summe laudabilem prsecellen- Deo, qui vos sanctse suseEcclesioe defensorem ac li-
tiam in Franciam ingredi sunt dispositi, easdemque beratorem conslituit, salutem nostram amplissime
nobis deslinatas litteras, infra hsec nostra scripta, procurare, et contra omnium nostrorum inimicorum
veslrae exCellentisedireximus intuendas c. n feroeitatem et arrogantiam solilus auxiliator et pro-
'
Ilaque et tioc conservandse eximietali vestrje in- teclor noster exisler^ jutieas, Ctiristianissime et spi-
notescimus, quod quemadmodum in prsesentia mis- ritalis compater, quatenus lucratissimum prsemium
suuin [Lamb., missorum] vestrofum eonstitit cum a redemplore nostro DominoDeo, intercedente beato
Besiderio Langobardorum rege, ut noslras Romano- Petro apostolorum jjrincipe, consequi mereamini, ei
rumj'usiitias ex omnibus Langobardorum civitatibus sicut terrenum, el ita eceleste regnum cum sanclis ei
plenius primitus acciperemus [Teng., reeiperemus], electis Deiperinfinita ssecula consequi mereamini
et ita postmodum ad viceni ex omnibus nostris civi- De omnibus vero pubtili enarratione, prsesenti Co-
talibus integras Langobardisfaceremus justitias, freti niberto, vestro fidelissimo vasso injunximus cuncta
ln hujuscemodi ejus poltici.alione, quam in prsesen- liquidius veslro. regali potentiae suggerere, sed et
.ra pisedictorum nrissuum vestrorum exhibuil, no- hoc otinixe postulairius tienignam excellemiam ve-
stros missos direximus ad easdem recipiendas fa- stram, ut missos vestros aptos, quales vobis plaeue-
ciendasque juslitias. Ipse vero varias adhibens occa- ritit, ad nos dirigere debealis, qui in nostro inve-
sionum versutias, nequaquam nobis primilus , ut niantur esse auxilio, unus lamen ex eis usque Tici-
eonsiitit, plenarias de omnibussuis civitatibus facere num properare debeat, utdum cumDesiderioregelocu-
vohrit quas exquirimus justilias , et ita demum suas P tus fuerit, quidquid eisin responsis 221 reddiderif,
c Summ. 17, ap. Bar. et Cent. GRETS.' quaeRomanos et Francos aggressura nuntiatur, falsa
h Eanc epistolam Cointius et Pagius ad an. refe- trepidatione pontificem iroplet: nusquam enim legi-
liuit 765, quam chronologiam minime amplecior; et lur aut Conslantinopoli profectam esse, aut in Ila-
hujus veluti conseclariam decimam septimam Codicis liam appulisse. Excogilata hsecforsan erunt ad incu-
collocant sequenli anuo, quod minime probari po- tiendum terrorem Romanis, quos defecisse, conco-
lesl; nil enim simile ulrique est, prseter justiiias quere fiaud poteranl Groeci.ID.
tiivi Petri et missos, qui et ad alias referri possunt. d Totum hoc factum desiperent, qui aut epistolis
Muratorio etiam \isa esl tisec illam sequi: idcirco hucusque relalis, aut mox referendis aplare vellent.
anii. 758 et 759 daiasjjutat, quoectironologiapugnat In nulla siquidem ex Pauli epistolis simile quid repe-
(iim hisloria. Mitii quidem secus'videtur : ideoque, ritur. Transactio enimtiujusrnodi autsecreto, ut alia
cn. 29, al. 17, reluli ad an. 761. Pelri primicerii de- mulla, nrissis credita erat; aut e re nala condicta
lensorum latoris r.Uionem habens : istam \ero ab fuerat. lo.
ainio, quo Cointius ci Pagius eam coiisignant, re- c Damna illata ecclesiasticse-ditioni, et commina-
mo\eo ;"ita siquidem faciendum suadet ejjistola se- lorise lilterse prsesagiunt hostilia illa quse mr_x se-
quens, utmox ostendam. CENN. el a Pagio h-Cte collocantur (an. 765, n. 4)
<• Tantus patnciorum numerus, tanlaque ciassis, quentur,
enarrata scilicet sequenti epistola. ID.
-213 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPIST. PAULI I. ,214
vestrse excellentise renuntiet, reliqui vero duo cum ;\ vos-fideet dilectione firmiter esse permansuros cum
vestro disposito el ordinalione, apud nos conjungere beato Petro apostolorum principe, atque beatissinia.
festinent, ul in nostro , ut dictum est, consistant recordationis domno et germano meo Slephano san-
auxilio a. Incolumem excellentiam vestram gratia ctissimopapa; solliciti estis omnia adimpleri et in-
superna eusiodiat, violabiliter conservari affirmantes, quae eidem Dei
XL. aposlolo polliciti et oti veniam delictorum veslrorum
1TEMEPISTOLATAULI, confessi estis; quod quidemnos, dum cor excellentiae
SASCT.E RECORDAT10MS ROMANl ANTISTITIS, vestroeinmanu Dei esf, et divina tienediclione san-
PERANDREAM ET GUMJRICUM-MISS 4, Ctaeunctionis gratia, per apostolum ejus et regni
ln qua conlinenlur graliaram acliones et poslulalto- ccelorum clavigerum tieatum Petrum in regem, ex-
nes, volendo 'adjulorium oblincre conlra Lango- cellentissime
bardosh. alque praecellentissime rex, esse digno-
Scilnr anctus, magna nobis id est confidendi spes,
(An. Dom. 765, Cod. Car. xiv, chron. 59.)
ARGUMEMUM. — Respondel liiieris, quas Andreas et quod in ea ipsa eharitate et dileetione, atque pro-
-Gundericus nrissi regti atluleranl. Laudata ejus missione quam cceleslis regni janilori spondere slu-
constanliapro catholicafideetecclcsiavindiciinlis, duistis, vos firmiter esse permansurum, dum et pro-
nullam fidem haljendam ait, Desiderio invasione. • cul dutiio, et perlitteras et vestros sedulo destiuatds
novasneganti; nam praeterito' anno monitus (le '[j missos nobis confidendimateria conferetis.
damnisillalis Senogallieiisisciuiaiis finiims e. in
Campania, commiiialorias sibi monenli nvserat, Unde et nos firmiter in vestra charitate et dilec-
quas ipse adnexuerat suis. litteris. Propieiea et tione cunclis diebus vitae nostrae erimus permansuri,
regiosnrissos sepetiisse, qui advenientes menda- et
cem esse Desiderium deprehenderant. Se accepisse nullus nos poterit per 223 quamlibet temporum.
mensam aliaris ati eoj'ampridem dono datam san- interruptionem a veslro amere clcharitate, atque di-
cto Petro et Stepliano, ae dclalam a regiis missis
in sacram confessionem se consecrasse, sacrum in lectione, quem [quae in] medio nostrum anne__a
eafecisse, nullo temporelndeamovendam sanxisse, est, separare; pro quo obnixls deprecationiLus quoeso
Getirgiura et Petrum in Francia detinendi facul- etcoram terribili fuliiro judici'0 excellentiam ve-
tatem permitlU. Missos multa coram enarrasse, slram eonjuians deprecor, ut juxta quod ex vestro
"quibus ipse singillatim reposuerat, quse coram mellifluoore
referrent. prolata et beato Petro promissa sunt,
Domno excellentissimo filio et nostro spirilali finna conslantia ^permanere jubeatis, respuentes
sancla. Dei Ecclesise et fidei orthodoxa.
compatri Pippino regi Francorum et patricio Ro- inimicorum
manorum, Paulus papa, cum maximo honorificeiilise impugnationum impias suasiones et inanes promis-
conalu, et dilectionis affeclu. siones, et Deo magis et beato Petro semper placere
Quas prseclara excellentia veslra misit litteras,( r_ proeurate, qui votiis prscsenlis regni gutiernacula
afferentibus Andrea 222 et Gunderico c solertissi- tribuit: quatenus et lemporalis regise potestalis, vel"
nris viris, Chrislianitatis vestrse missis, acceptantes culmen largiri dignalus est, ccelestia quoque vobis
suscepimuslitleras, quibus solita gratulatione [Lamb. regnaperennitertribuatpossidenda, et immensas de
add. el] Iselilia relegentes, et mente et corde oppido hostibus apostolorum principis suffragiis largiri di-
sumus laetati, dum per eas optata hobis desideria, gnetur viclorias.
affectio etlaelitia, multum de vestra prosperilate no- Deeo vero, quod innotuit excellentia vcstra, vo-
bis compertum esl, Deo omnipotenti immensas refe- bis Aderio [Lamb. a Desiderio] Langobardorum re-
rentes grates, qui nos, juxta ut crebro optamus, de ge esse insinuatuni, nullam malitiam \;el invasio-
vestra inmensa sospitate Isetos reddere annuit; nihil nem a Langotiardis in nostris partibus fuisse illatas,
enim nobis dulcius,nihil suavius in hac vita exsti- omnino credat nobis benivola excellentia vestra, 11011
tit,quamvestrse incolumitalis gaudia assidue pro- •veridiceinhoc votiis direxistis; etenim, benignissime
speris relationibus addiscere, dum nimirum prospe- fili et spiritalis noster compater, Christianissime rex,_
rilatis veslrse lsetitia, sanctseDei Ecclesiae exultatio dum tantse ab eisdem Langobardis devaslationes in
[exaltatio], et omniuni orthodoxorum exslitil utier- nostris furibus ac civitatibus factse fuissent, et a no-
rinia defensio, et eis denique a \ otiisdirectis syIlabis, D bis ex hoc admonitus fuisset, comminationis suse ad
nos certos, et in omnibus reddidistis vos paralos xos direxit lilteras, quas necessitate coacli, infra.
adesse in adjutorium et defensionem sanctaeDei Ec- nostrjas apostolicas lilicras hoc proelerilo anno ve-
ciesise, in quibus necessitas ingruerit, alque in ea strse excellentiso direximus intuendasd hosliliter
aHincliquet epistolaml7Cod. Car. perperam exi- jnisit [Yic. sept. episiolam per Andr. et Gundr.
stimari hujus consectariam. Causarum quippe sinrili- Pipini legatos transmisit] in qua graliarum actiones
ludo major est cuni sequentibus litteris, quam cum continentur cum petitione et adjuralione de auxiho
proedicta illa epistoJa, in qua de pecutiis invieem contra Langobardos miitendo. . ID.
redditis, ac de patrimoniis Unibusque civitatum re- c Ex his missis nullo illustribus litulo, ac semel
siituendis agitur : dum contra hic de hostilitalibus, lcgatione functis, Andreasrei nescio quid liabebat,
minacibusque regis litteris senno est: illicde mi.-sis cujus causa a rege commendabatur poatifici, qui ex
opem a Desiderio impetraturis advcrsus Groecos; Iric uiriusque voto eam perfecit, ut infra iestatur. ID.
demissisqui auxilio sint Romanis conlra Desiderium d Putat Pagius (an. 765, n. 4) Desiderium dcdisse
.tgilur cum CENN. litteras ad Pippinum antequara supenores pervenirer.t
B Argum.Pippino.
Panv." (Cod. Vat. 27) : « Vicesimam ad ejus manus; nec fallilur : tiinc enim palet exeunte
scpiimsan per Andream et Gundricum Pipini missos anno 764 (quod idem Pagius non animadvertisse vi-
215 B. CAROLI MGNI OPP. PARS I. SECTIO III. 216
quippe in civitate nostra Synogaliensi per gentes, A apostolica aula fulgens permanet in seternum c,
ferro et igne, quseextra eamdem civilatem consiste- cujus remunerationem vos credite a j'us!o relributo-
Ijant,4evastaverunt xx, plurimam exinde auferenles re DominoDeoet beato apostolorum ' principe Petro
prsedam, aliquantos ibidem interfecerunt homhieS. in coeleslibusregnis adepiurum.
Similiter et in partes Campaniae, id est, castro no- De Regio a itaque et Petro quod innotuislis om-
stro, quod voealur.Yalentisa, hostiliter inruentes, ta- nino agnovimus, sed. hoc in veslrse voluntatis arbi-
lia, 224'sicut pagau1»gentes, egerunt, de quibus trio relaxamus, ut qualiter vobis placuerit, ila ex
usque hactenus nequaquam justitiam ab eis recipere eis agatis, sive illis [Lamb., illic] apud vos eos deti-
valuimus. Et ideo excelleniiai vestrae direximus, ut nendo, sive etiam ai nos absolvendo, qucniam om-
vestrum annuissetis dirigere nrissum"»,qualenus ejus nlno [Lamb. Genl. omnia ], quse vobis placila sunt,
jjrsesenlia inter partes justitia. pervenissent, ut non el nobis omnino congrua et prospera esse videntur.
ex hoc aliqua a nostra vel Langobardorum parte ad Prsefati denique mis&ivestri, omnia quse a vobis in-
easdem perveniendum justitias dilatio perveniret. juncta exstiterunt, liquidius nobis retulerunt, de
Ujide pro vestra aniplissima satisfaciione ad proha- quibus ad singula r .sponsum reddimus, eosque de
lionem fecimus, inpr-csenliaprsediclorum veslrorum cunctis informatos ad vos enarrandura absolvimus,
fidelium missorum, cum j'am dictis Langobardorum B perficientes et causabi.praedicti Andreae, ut ejus fuit
regis missis, el salisfacti sunt vestri missi de tantis voluntas et vestra exstilit prseceptio.
iniquitatibus, et cognoverunt vestram [Lamb. no- Omnipotens autem Dominus, qui dives est in' ml-
stranriveritatem, et eorura mendacium; el ob hoc sericordiis, suaeextensionis brachio vos conlinua de-
nonpossumus tantas abcis nobis illalas malitias tacere, fensione protegat, et omnes adversarios ac retielles e
sod necesse nobis vestro regali culmini, ulpote post veslris regalibus subjiciat vesligiis, tribuens longai-
Deum hujus pro\incise liberalori, cuncla innole- viter ac salubriter, luna cum excellentissima filia et
scere, quo per \os omnis istius provincisea vobis re- spiritali nostra commatre benignissima regina, et
demptaepopulus, adsuamperiiiigerevaleatjustitiam. amantissimis natis Carolo et Carolomanno, excelien-
Interea, prsecellenlissimeae benignissimerex, Ctiri- tissimis regibus et patriciis Romanorum, atque Gisila
stianissime fili et spirilalis coinpater, suscepimus et nobilissima, regni gubernacula possidenda, et jjeterna
niensam illam, quam olim sancla. recordationis domino prsemiorum gaudial cum Sanctis et cleclis per-
et germano nostro beatissimo Sfephano papae, et per fruenda. Incolumem excellenliam vestram gratia su-.
'
eum beato Petro apostolo obtulistis; quam etcum perna cuslodiat.
hymnis et canlicis spiritalibus Litanise laudes solem- | XLI.
niier Deo referentes, infra aulam ipsius principis G
vestri missi in 226 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPiE,
aposlolorum introduxhnus, quamque AfcDOMNUM PIPPINUM REGEM.
sacram confessionem super corpus scilicet ejusdem PERWULFARDUM ET SOCIOS EJUSDIRECTA,
coelorumregni janitoris ex veslri persona otitulerunt; In ,qua continentur uberrimm laudes, et de missis
quam et ctirismate unctionis sanctificantes, et sa- apostolicis, vel Grwcorumin Fiancia morantibus,
cram oblationem super eam imponentes, sacrifi- seu de Georgio [ Centur., Gregorio episc 1 et Pe-
tro f.
cium laudis Deo omnipotenti, paterna animse vestrse '
remuneratiouem [Lamb., pro oeterna... remuneratio- (An. Dom.161, Cod. Uar. xxvi, chron. 40.)
— Redeuntibus ex Francia Petro nota-
ne], etregni 225 vestri stabilitate offeruimus, de- ARGUMENTUM.rio regionario eljJoanne roansionario di\i Petri,
cernentesaposlolica censura sub analhematis inlerpo- missis apostolicis, cum Wuiftiardo, et sociis mis-
silione nulli unquam licere, eam ab Ecclesia beati sis regiis atiulerutiflitteras regije firmitatls lestes
Petri alienare, et ecce"memoriaIevestrum in eadem in catholicse fidei et Eeclesioe defensione nullis
detur, dum uiramque epistolam eodem anno datam vero unius tantum meminit. Quare non adeo liaeren-
censet) conscripsisse priores illas, dum missi regii dum est vertiis harum episiolarum, ul ordo earum ,
vioese dederant, ac sub sequentis anni principium digerendi specie, pervertatur. to.
iisdem has dedisse, quse priora confirmanl Desiderii JJ c Singularis lioecjnolilia mensse Slephano Hjam-
facta, novaque alia enucle.itius narrant. CENN. pridem dono datse, nunc demum super corpus sancti
a Castri Valentis in Campania, et Foriboni in Sa- Petri collocatse, Paulo pontifici refertur accepla.
bina (op. 71, al. 56) nullam apud geographos men- Quid de eadem post|ea evenent, incomperium: 1D.
tionem invenio, loca igitur medio oevocerta, sed nul- d Georgiolegi oportere, non Regio patebit infra.
li explorata eruditis relinquo integra. Illud moneo, Hujusmodi menda |in Cod. ssepe occurrunt, quod
quod Senogalliam civitatem Paulus appellatnostram, aliis eliam in codicibus factum norunt eruditi. In.
a DeTassilonis Bavarise ducis nrililitius, qui suo
iicmquenostrum vocat castrum Yalentis. Huc vero
ilios velim advertere animum, qui tribuunt Franco- cum principe a Pippino dcfecerant an. 765, sermo-
rum regibus donationem urbis ct ejus ducatus; pari- nem esse crediderim. ID.
terque illos, qui ab iisdem regibus coepisse aiunt f Argum. Panv.j (Cod. Vat, 16) : c Decimam
sanctse sedis ditionem. Hanc siquidem aroplilicatam sextam ad Pipimim,, el omnes Francos seripsii epi-
a Pippino Exarchatu et Pentapoli ante annos decem stolam [ sextam decimam epislolara ad Pipinum et
eidem addilis nullura dubium. At Romamcum Roma- omnes Francos scripsit] per Vulfardum et socios
no ducatu ab annis minimum 55, Grsecamdominalio- ejus : in qua conlinentur uberrimse laudes. Item de
neni exutam nullo donationis litulo sancta sedes pos- missis-[legalis] ad Grsecorum regem in Francia mo-
sidebat. VideDiscurs. proev.ID. rantibus, et de Gregorio episcopo, el Petro presby
h Notandum, quod superiori epistola duos missos lero. > ID. i
Romam, unum \ero Ticinum dirigi cxpeticrat: tiic
217 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. *- EPIST. PAULII. 218
blanditiis aut muneribus labefactatse. Quibus pu- __ A litse honorificentise affectum persolvere, et impenSius
btice lectis, omnitiusquepr.cgaudio exsullaniibus, salulationis vertia promere, et ea quse ad'regnHre-
Paulus s'io et omnium nomme dat lilteras Isotitise stri immensam exultationis
jt amoris plenas erga regem, Francosque omnes. [exallationis] laudem,
Probat, per eum detineii nrissos apostolicos et et animse vestrae salulem respiciunt, ainplissime pro-
Groecos, qui cum suis' Constantinopoli -reversi latari [Lamb., profligari].
erant, quoad in synoip decerneretur resporisio ad
duo capit.t de orthodoxa fide et de donalione"f.iCta Igitur, regressis nostris missis, quos ad vestrse re-
«anclse sedi. Georgium episcopum et Pelrum pre- galis clemcntise vestigia tieslinatos habuimus,-Petro
_ sbyterum quos secum retinere cupiebat, jamdu- scilicel notario regionario sanctse nostrse Eccle.ise el
dum concessisse per Andream, et modo iterum Joanne mansionario confessionis hasilicae fautoris
concedereipsiusarbitrio : ita tamen ut de episco-
patu Georgii et de Ecclesia Petro commlssa quid vestri, tieati Petri h, conjungentitius eliam el 228
agendum rescribat, ne diutius reclore careant. Se vestris missis,c Wulhardo nempe; ejusqce sociis;
conlra retinere "Wulfardum et socium ejus, quia protulerunt nobis honorandas nimisque desiderandas
' Desiderius
praeterito auiumno Romae degens con- syllabas proecellentiaevestroe, quas cum in conventu
dixerat de rebus invicem per missos festituendis :
de Beneventanis ac Tuscisejam factum, fieri nunc fratrum consacerdotumque meorum, ct cleri atque
de Spoletanis, ac de_aliis facfum iri. In embolo cuueti laicorum ordinis coetu legissemus, nostri ac
gratias agit pro admonito Desiderio de resiituen- »] vestri jnissi, ea sibimet. a vobis injuncta, de vestra
dis patrirnoniis per Neapolitanos el Cajetanos, et
de danda licentia eleetis veniendi Romam pro immutabilis meiilis constantia et puritatis integri- ,'
conseeratione. tate, quam pro spe sanctae Dei Ecclesise et fidei or-
Domno a excellentissimo filio _.el nostro spiritali thodoxse habere videmini, reiulissent: illico nimio
-compatri Pippino Francorum regi et palricio Ro- gaudio repleti, elevatis ad selhera oculis, extensis
manorum, Paulus papa. que palmls, immensas omnipotenti Deo nostro et
Votiva cordis nostri desideria et intimi pecioris veslrse excellentise tulimus grates; angelicam illam
affectum, ut vestrse excellentiae beneficiorum suffra-; jjro veslris meritis divinse ejus potentise canentes
gia sanctaeDei Ecclesioevota proferentes, optabilem laudem : Gloria in excelsis Deo_, et in terra pax
nimisque amatiilem salutem proecelsaeCtirisiianitati' hominibus bonm-voluntatis (Luc. n). Neque enim,
vestrse, atque excellentissimae el nostroe bcnignis- bone rcx, aliter mentes fidelium eredere poterant,
siinse 227 u'i*e et commatri, optimoe regina., si- quam quod in earum d ex operibus cementes com-
mulque amantissimis ac prseclaris vestris nostrisque perimus a_vobis peractum, qui pro [Lamb., pio] in-
in Ctiristo amabilibus filiis, Garolo et Carlomanno, tuitu humanas suasiones^t inanes promissiones re-
excellentissimis regibus Francorum et patriciis Ho- J^. spuentes, nihil amorijjt certamini, quoderga beatum
niaporum, nec non_et omnibus reverenlissimis fra- Petrum geritis, praeponere maluistis, sed omnia ter-
tribus nostris ac dileciissimis nobis episcopis, pre- rena lucra, velut lutum quod pedibus conculcatur,
sbyteris, etiam religiosis abbatibus , simulque et reputantes, ei vos placere, ej'usque"mandatis totis
cunctis optimatibus, judicibus, ducibus videlicet et nisitius obtemperare vestrae imminet curoe; et id-
«ratitibus, nec non et universo a Christo protecti circo, ecce, hone rex, et praecelse fili, et spirifalis
Erancorum regni popula vobis subjaceiitibus, desti- compater, thesaurizasti tibi thesauros infinilos"in
nainus perennem salutem, persistentes etiam una sidereis arcibus, ubi aerugo non praevalet, nec tinea
nobiseum, et in osculo charilatis vos amplectentes, ea quse j'ustis tribuenda sunt consumi possunt, dum
univecsi sanclissimi fratres nostri episcopi, presby- ita mirabililer prsecelsse exceilentiae veslrse opera
leri etiam, et cunclus sanctse el spiritalis malris rulilant, quis de vobis quoquomodo ambigere pos-
vestraeRomanse Ecclesise clericorum ordo, et proce- sit, dum.ea quae beato Petro polliciti, et ob veniam
rum, optimatum, et universi Roniani magni vel mi- veslrorum concedere studuistis delictorum, illibato
noris congregatlo sedulis interventionibus pro vita et ejus jrire perenniter permanenda conservare satagi-
incolumllatis veslrse loetiiia, coelilusque vobis conce- tis, et vestris a votiis et a Deo conservandis magnis
dendis victoriis, divinam nobiscum dejirecantes cle- j) extiorta.ionibus cdmmitlitis; et ideo nobis nimis,
mentiam. Et vere debitum vobis est, excellenlissime vel cuncto populo nostro, confidendum est in hujus-
fili, nosterque post Deum defensor ac liberator, so- cemodi pio proposito immutabilis 229 consianlia
a Summ. 16. ap. Bar. et Cent. GRETS. confessionis sancti Petri aposlolor. principis, adeo-
h Missi apostolici tiac tantum vice legatipne funcli que aliis prseferenQus officiis aut dignitalibus apud
non obiter aitendi debent: notarii enira regioharii et Francos, qui summa ve-neratione prosequebantur
alibi occurrunt, at mansionarii nusquam leguntur id sanctum Petrum. CENN._
muneris dbiisse. De iisdem, varioque eorum gencre -c Gulfardum quoque appellari lHabillonius vidit
Ducangius uberrime. Certe tum temporis mansio- (Ann. lib. xxnr, n. 25) qui hanc legationem haud no-
n.irii nullalenus cum nosiri sevimansionariis compa- vit. Wulfliardus in Cod. hoe appellatur, nec dubium
randi. In Falconis Benev. Chronico suti fin. a. 1128, qufn abbas idem sancti Marlini Turonensis fuerii,
legitur: « Joanries abbas sancto. Sophi_e qclavo die qui,"an. 756, Wicterbo episcopo et abbati in abba-
stante mensis Nov. morluus est, ef Franco", qiri tunc tiali tantum munere successit, Andegario episcopa-;
erat mansionarius, electus est. . Quanti autem hic; lem dignitatcm suscipiente. Itaque anlequam Adriani
- missus futurus esset apud Francos inde colligitur, legationes obiret, quas Mabillouius vidit, hanc
quod mansionarius erat dignitas in palatio reg. Paulil, ann. 766, susceperat. De eodefii infra. ID.
Franc. Hincm. {De ord. et off. Pal. c. 16 el 25.)I -«tIn Lamti. deest earum.
Joannes autem missus ponliGcis erat mansionarius
219 - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO IIL 220
mentis, vos vestrasque soboles el mriversum regnum A Et ecce sicut notiis per vestras litteras, 230 et
Francorum firmiter esse permansuros; quoniam, nostros vestrosque missos maximam corilfdendi
juxta ut nobis excellenlia vestra innotuit, scimus materiam intulistis, praestolamur Isetabundahac de
cui credimus et cerli sumus. re nuntia a vobis suseipi, et solitede vestro beni-
De nostra itaque jjurilate ct dileclione, quam gno mentis proposilo gratulari. Et hoc proecelsa
erga vos et cunctum a Deo protectum regnum Fran- Cliristianitas vestra per easdem suas a nobis petiit
•corum habere dignoscimur, credimus jam \os ple- syllabas, Georgium lepiscopum et Petrum prestiyte-
nissime esse satisfactos, pro quo et ampliori cerlifi- rum in veslro permanere servitio.nos debere conce-
calione Deum coeli testem proferentes, in ea nos dere; et quidem prsecellentissima vestra benigni-
charitatis dileetione, quani sanctae' recordalionis tas agnoscat nos j'aradudum de hoc vestrse obtempe-
domno et germano nostro, beatissimo Stejjhano rasse voluntati per ">Andream quippe religiosissi-
papa, et per eum cum omnibus successoribus pon- mum missum vestrum, sicuti poposcitis, in exaratis
tificibus, vos vestraeque soboles, etcuncta vestra destinatis apostolicis syllabis, eos votiis dignosci-
proles, alque universum regnum Francorum usque mur concessisse. intimantes, ut sive retinendos, sive
in finem sfcculi conservare spopondistis, et nos etiam absolvendos esse vestra fuisset voluntas, ita
etiam atque noslros successores ponlifices confite- B de eis peragere dcberelis. Cnde etiam et nunc in
mur esse permansuros jiro exaltatione sancta. Dei vestro voluntaiis artiilrio relaxamus, aut qualiter
Ecclesise et fidei orthodoxse defensione. Nulla nos vobis de eis placuerit, tam retinendos quam atisol-
rerum qualitas ab eadem ctiarilatis confirmatione vendos faciatis; dum semel a notiis vobis concessi
potens poterit separare. sunt; sed utinam ipsi placabiles in vestro possitit
Direxit itaque nolris exeellenlise vestrse Christia- esse serviiio ! pro quo dirigite notiis, quid de epi-
nitas, signkicans de missis noslris vestrisque,.at- scopalu prsedicti 231 Georgii et de Ecclesia quse
que Graecorum, qui a regia urbe reversi sunt, eos prsenominato Petro commissa est, peragere debea-
apud vos esse detentos interim, quod aggregatis mus, ne amplius illis admonitis in nimiam negle-
vestris sacerdotibus atque- oplimatibus conjicerc ctus incuriam deveniant.
\ seu perpelrare valealis quid de his quse vobis di- Interea duos vestros nrissos, id est "Wulfardum
recta sunl respondendum sit; et quidem nobis el ejus socium, secundum veslram prseceptionem
hac de re aliter confidendum non est a vobis re- pro ulilitatitius sanciae nostrse Ecclesise,. spirilalis
sjonderi, nisi quse ad exaltalionem sacrosanclse malris veslrse, in Lis partibus retinuimus. Ulud
(Spiritalis matris vestrse Romanse Ecclesiae, capul „ proeterea excellentia vestra innotuit Desiderio vos
oinniusn _Ecclesiarum Dei alque orlhodoxse fidei Langobardorum regi direxisse, ut Saxulum, puerum
pertinere noscuntur ; el quia quod semel healo Pe- nostrum, qui a nolis fugam arripuerat, reddere
tro_et pro seternsevilse retributione obtuljsiis, nulla deberet. Sed agnoscit Christianitas veslra, quod
vos deberel ratione, ab ejus jure et polestate sepa- etiam vos creditum et co^nilum hahere puto, con-
rare; scimus enim, quod nulla apud vos suasionis junxisse [pervenisse] hoe proeterito, aut tuni in
' fabulalio
proevajet, dum divina"verba et apostolica [Lamb., Gent., autunini] tempore c eumdem Deside-
documenta firmiter in vestro corde retinetis adnexa a. rium Langobardoruml regem ad apostolorum Iimina,
a Ex his inferri certo posse mihi vide.ur, ad duo Grsecorum legationis erant capila : unum de repe-
}
capita redigendas esse Grsecorum peliliones, nempe tendis Italise regionibus a Pippino EcclesiseRomanae
ad orltiodoxoefidei causam et ad donationem Exar- attributis, allerum de quaeslionibussuprascriptis. i
ctiatus et Pentapolis a Pippino factam sancto Petro, Francor. eliam annales habent: . Tunc hafcuit
quibus, cummagiiimomentiessent, rexFrancorumre- donrinus Pipinus. . . jsynodunfmagnam inter Roma-
spondcrenoluit, antequam Palrum sententiasin con- nos et Grsecos de sancta civilate. \clde sanctorum
cilio audiret. Baron. (ann. 766, num. 21), quem la- intaginibus. i Cumque post synodum perrexisse
tuerunt tiselilterse, conjectando assequitur, a Grsecis eum dicanl in Aquitaniam, qua expeditione funclum
una cum muneribus, ojiiniones eorum proprias de U in patriam rediisse, et Pascba (19 April.) Yiciinos
cullu imaginum infeliciter allalas esse inEraiiciam. celebrasse, palet con.ilium illud esse habitum sub
Et Pagius codem anno (num. 5) annalium "testimo- ipsa initia aniii 767, quod mirum in modum re-
nia, et praecipueEgifitiardi verba afferens de Genii- spondel setati hujus epistolse, quse extremo anno
liacensi synodo, cujus Baronius eliam meminit, 766 conscripta ftiit, ni mox oslendam. Caput de
mulla congerit abs re, nihil habet de bac epistola, Pippiniana donatiOne kb annalislis •silenlio obvolu-
quippe quam ad annum retulit 758. Labbeus (Conc. tum, adeo perspicuum est in tiae epistola, ut com-
tom. IV, p. 1705) recle concilium id collocat ann. menlariis non indiijeat. CENN.
767, ex Adonis Ctironicolisecadducens : « Facta est h ln superiori epistola, quam recte Pagius retulit
synodus anno Incarn. Dom. 767, et quoesliovenli- ad an. 765, per Andream Gundrici socium faculta-
lata inter Grsecosei Romanos dc Trinilate, etutrum fem regi concesserat oefinendi Georgium episcopum
Spirilus sanclus sicut procedit a Palre, ita proce- Osliensem, ei Pelrum| presb. cardinalem. Eamdem
dat a Filio, el de sanclorum imaginibus, utrumne iterum concedit, petens quid de ecclesiis, quas illi
fingend.e aut jringendse erant in ecclesiis, . eique tandiu deserunt, agenilumpuiei.lD.
astipulari nolat Reginonem abbaiem. Deindeanim- c. Decembri igitur nieuse data est tiaecepistola
advertit non alios esse Romanos ab Adone menio- non mullo antequam in Francia sviiodus Gentilia-
ratos, quam legalos qui cuin Grsecis\enerani Con- ccnsis celebrareiur.. Iade auiem liqtiel, Pippmum
slanlinopoli. Postremo allatis verbis ipsis Paulinse haud mora convocass'e episcopos, ac de Grsecopum
epistolse, de quibus agimus: n Duonimirum, inquit, quoeslionibussententias Patrum audivisse. ID
221 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINTJS.— EPIST. PAULI I. 222
causa orationis,.eumdemque nostrum puerum se- A A suam -constantiam in catholicse fidei et Ecelesise
cum deferens notiis contradidit. Cum eodem quippe defensione protestatur, el Soractense monasterium
ei donat, pontifexregia facta cum faclis Moysis non
rege pro justitiis inter partes perficiendis loquenle, iliiberaliler comparat: ssepius se dixi.sse, iterum-
constitit ut vestris [Lamb., Gent., noslris] ejusque que dicere profitetur nunquam defecturum amo-
missis per diversas civitates progredientibus ipsse remiBuum, ut Steuhani fratris nunqiiam defecit,
prseparatse [Lamb., perpetratoe] fuissent j'ustitise, et erga tam pium ac liberalem regem; graiias agit
de monasterio quod se adjungere ail alii a se fun-
ecce, "Deo propi.io, de partibus Beneventanis atque dalo sancto Silveslri, ubi liujus sacrum corpus re-
Tuscanensibus, et fecimus et ad invicem nostras quiescit
recepimus. Nam de ducatu Spolelrno, nostris vel Domno e excellentissimo filio el nostro spiritali
Langotiardorum missis illic adtiuc existentitius, ex
compatri Pippino regi Fr.mcorum et palricio Roma-
parle justitias fecimus ac recepimus. Sed et reli- Piiulus papa.
(juas quse remanserunt modis omnibus, plenissime norura,
inier partes facere student a. In embolin [Lamb., Dum divinas Scripturarum historias in nostro
memoriali revolvimus, et dhersorum Dei electorum
embolo] vero direxit nobis a Deo jjrotecta excellen- merita
tia vestra, prsefatum vos Desiderium admonuisse ptirpendimus, el vestrse divinae inspirationis
h ac -p studia, in nostrse mentis intuitu conferentes, novuun
232 reges Neapolitanos Cajelanos constrin- -f te gentes
gere, ob restiluenda pairimonia protectori veslr-o tissjme fili Moysen in his diebus refulsisse, prsecellen-
el spiritalis compaier, comperin.us. Ule
tieato Petro illic Neapoli sila c,. et largiri [Lamb.,
ut Israeliticum populum ex af_Iigenliur.i
Gent., add. licentiam] electis s.olite ad -suscipien- -quidem, erueret oppressioiribus a divina majestate proecepta
dam episcopalem consecralionem. ad hanc aposto-
tu quoque, pra.cellentissime atque exii_.ie
licam properandi sedem. Quapropler maximas de suscepit;
ad liberandam sanctam universalem, calholi-
hoe et de omnibus excellentiae vestrse rcferimus rex,
cam et aposlolicam Dei Ecclesiam divinilus ef in-
grates. Per illum denique Dominus iii monle Srea
His prsemissis, cmnipotens Dominus Deus noster spiratus. mandata eidem Hebraico pouulo observanda
sua vos continua protectione circumlegat, et ab legis
et lumine cum claritatis, sqoe illuslravil;
qmnibus adversitalibus eripiat, et vestris vestigiis tradidit, te quoque redemptor nosier, Dei hominiimqwe
omnes barbaras subj'iciat nationes, concedens vobis per
Ecelesise suse et universo populo Chnsiia-
et prsesens regnum feliciler per multorum annorum mediator,
curricula ima cum amantissima conjuge et prsecel- no, ejus prelioso redempto sanguinej 234 pacem
el cjus fidei ortliodoxse perfectani contuMt
sis filiis perfrui, et \ilam oeternam cum sanctislri- ( tribuit-,
defensionein. Et sicul idem Moyses leîslaior abomi-
buat possidendam. Deus te incolumem custodial, Q
naliones genlium el culluram usemonum exlermina-
excellentissime liti'.
vit; ila et lu, Christianissinie regum, tiserelicoriiar--
XLII. scbisma el auctores impii dogmatis respuisti f. Pro
233 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE
quo merilo, divinoc luinine et oleo sanctifica-
ADDOMNUM PIPPINUJI REGEMDIRECTA, - , lionis inter fidcles graliae
Pro defensione sanctm Dei Ecclesiw, et pro monasle- reges qui olim Deo placuermat
rio, quod ei concessitprope montem Seraplen silum unclus conriumeralusque comjjrobaris. Unde libet
gralias magnas referendo <". certe Psalmigraphi (Ps. LXXXVII.)vocem et laudena
(An. Dom. 7<37,Cod. Cai: xvi, chron, 41.) excellenlioe vestrse canere : Invenit te Dominus, be-
ARGUME.NTUM. — Accejriis regiis liiteris, queis rex "nigiiissimeregum, fidelem sibi et proecepta ejus ser-
a Neque ducatus Beneventanum et Spoletarium, reliquum prseter ducatum Neapolilanum, et ultimam
neque Tusciam Langobardorum id temporis ad san- Calabriam. Muratorius siquidem pluribus in locis
ctam sedem pertinuisse tiinc maiiifcslum est: per- Annalium nriratur Romanos limuisse pro Exaretia-
inde eliam conslat fiuitimos eosdem fuisse Roma- lu et Penlajjoli ;~al nullo jjene metu affecios pro
norum, quorum exercilus res sanclse Sedis aljlatas, Roma et ejus ducatu : quia scilicet Italise Cislibe-
eorum rebus auferendis compensarat.' Idcircd de \n rinse, seu Langobardise minoris slatum aut non te-
invicem restiluendis nunc agilur, Ita supra (ep. 58, nuit, aut ab aliis leneri non creditlit. lnfra ex Adria-
al. 24)PauIus Pippino : « Conslilit cuni Dcsiderio,' ni litleris perspicuum erit pontificcm limuisse eiiam
ait, Langobardorum rege, ulnosirasRomaiiortimju- "Urtiiet ejus ducatui oti foedus cum Bencvenlanis
slitiasex omnibusLangobardorumcivitatitiusplenius i ic.umaGr-ecis.lD. . .
priniilusîcciperemus, et ita poslrnodum ad \icem ex d Argum. Panv. (Cod. Vat. 2o) : t In vicesima
omnibus nosiris civitatibus jntegras Langobardis fa-- quinla [Yic. quin. ] gratias agit pro dcfensione san-
ceremusjustitias.. Utrotiiqueautem de ducatuHoma- ctse Ecclesiie [defen. Ecclcsiifi] cum adliortalione ad
no agi tain cerlum est, quam quod cerlissimum. Cr.N.x. Pipinum, ut pergat pleiiariam [oninimodam] sanctaa
h Manifestus error librarii: non enim reges legen-' Romanse Ecclesiae exaltaiionem facere. De suo erga
dum est, sed regem. ID. Pipinum amore, el quod nihil sine ejus voluniaie fa-
c Duo inv iiiunlur patrimonia, Keapolitanum vi- cere velit largissime promittit. Pro monaslcrio pro-
delicet et Campanum in litteris sancti Gregorii Ma-- pe montem Seraplen sito [Pro monast. montis So-
gni quse nunc repeluntur. Notari inlerim velim quis3 raciis] a Pipino sibi donato gratias agit. » ID.
iiieius esse posset Romanis a Graecis pro ducatui « Summ. 25 ap. Bar. et Cent. ID".
Romano, seu aniiqua eorum ditione, dum Neapoli- f InceiMseacj,atis hanc cpistolam omnes putant.
tanis (quorum fines admodum angusli eranl) jurai Mitii quidem viden.ur tres istse comparationes aclo-
dabal Desiderius, per Beiieventanos videlieet,'quii rum Moysis cum Pippini factis allalas tiujus sancti
sutidiii eidem erani; nec Grsecis aliud in Italia eratt jtonlificis omnes epislolas amplecli. CENN.
225 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTlO IH. 224
*
vantem, et ideo oleo sancto unxit te, et ecce manus .A excellentise vesfroe corrigatur *>,quod sicul saepius
ejus auxiliabiiur tui, et brachium ipsius conforta- nostri reeordationis donrinumet germanum nostruni,
bit le. sanctissimum Sleptianum papam, el per eum cum
Nec mirum tam benignissimum regem, tanto di- sancta Dei Ecclesia! confirmatum est, permanentes
vino munere esse prseornatum, quoniam Spirilus ubi permanebimus, veslris obtemperanles voluntatitius,
vutt, et in quibus vult, inspirat (Joan. m). Etprofecto et absil a nobis quod a \estro quoquo modo separe-
in eis inspiral, qui piis itilgent operibus, sicut vestra mur amore; nulla quippe prjemiorum datio, nulla
fulgere dignoseiiur excellentia; nam qualiter dile- promissionis quahlas, nullaque blandimentorum sua-
ctionis vestrse amor erga beatum Petrum apostolo- sio, nos, sicut sa_pius diximus, a veslra charitale
rum principem, et circa noslram charitalem fer- polerit avellere; sed peto et tanquam prsesentaliter
'
vesceret, licel solile vestris apicibus atque respon- obsecro mellifluam excellenliam vestram, ui amplis-
salibus discurrenlibiis excellenlissima Cbrislianitas simam jam faloe spiritalis vestroe matris Ecclesise
vestra pronuntiaverit, nunc tamen per eas quas in exaltalionem perficere, et firmissimuii Christianorum
_pra.senli per harum latorem misislis syllabas, am- fidei defensor evisfc.rejubeas, benignissime regum;
plissime nobis paleniitatis \estroe affectum proiuli- quatenus ex hoc memoria nominis \eslri", usque fn
slis, significans, hone excellenlissime fili etspiritalis B finem mundi, in. domo Domini celebretur, et suffra-
compaler, et nostcr posl Deum defensor et libera- giis apostolorum, ei proesentfs vitse prospera, ej,
tor, firma perseveranlia in amore ipsius principis a.lernsebealitudrnis vobis tribuaniur gaudia.
apostolorum et nostra charitale permansuruiii; quod Interea, excellentissime fili el spiritalis compater,
quidem nos securi de veslra immutabilis verbi pol- quia inspiratus a Deo nobis monaslerium illud secus
licitatione exislerimus. Scimus enim cui credidimus, montem c Seraplem [ Soracten ] situm concedere
et certi sumus omnia verbis, juxta ut asseris, perfi- dignalus es, niagnas atque innumerabiles graiiarum
ci. Quid itaque ex hoc vestrse valebimus repeodere 23@ actiones eximise praccellentise vestrse referr-
excellentioe? Aut quam \icissitudinem reddere po- mus, sit vobis ex hocDominus relribuior, eldignam
luerimus pro tantis beneficiorum suffragiis, quoe coelestium prsemiomm remuneralionem, in aeterna
sanciae Dei Ecclesise et Ctirislianorum 235 fidei beatitudine eoncedat. Nos quidem monasterium illud
inferre prsecelsa eximielas \eslra dignaia est, dum ad laudem Del et vestri memoriam, atque seternarii
ad referendas graliarum laudes mens noslra die mercedem 'nosiro monasterio d dignoscimur subdi-
Jioetuque proeuialur? disse; ul quia beatus Syhester, Christianorum illu-
Admirandum mihi polius est a et vaide stupen- minator fidei, cujuslsanctum corpus in nostro mona-
dum; quomodo oris mei loquacitas tantorum prsesi- C sterio a nobis reconditum requiescit, ibidem perse-
dia heneficiorum proferre queat: veFumtamen cali- cutionem paganorum fugiens conversatus est, justum
cem salutaris accipiam et nomen Donrini invocatio, prospeximus, ut suti ejus fuisset ditione, uhiipsura
et crebro elevatis oculis, et palmis extensis ad seitie- reverendum requiescil- corpus e. Verumtamen nos
ra, divinam pro votiis indesinenter exposcam cle- penilus, neque de hoc monasterio, neque de aliis
mentiam, ut ipse super vos de tlirono majestatis susa quibuslibet causis, extra veslram voluntalem nequa-
respicial, et regni vestri fastigium foveat, atque im- quam quippiam agete voluraus, sed ut vestra fuerit
mensas votiis de coolotribuat victorias, et omnes volunlas de omnibus agere sludemus. Itaque noster
barbaras genles vestris prosternere dignetur vesti- animus lsetus effectus est, el Deo omnipotenti et ve-
giis et terminos regalis vestrse poientise dilatet. Et- strse proecellentioeimmensas relulimus grates, inid
enim nos, fili excelleniissime et spiritalis compater, quod nostram depreealionem a Deo inspiralus exau-.
testem proferimus veritaiis Deuin, incujus manu cor dire dignatus es, benignissinie rex, et prseceptum
B Post verba polius est sequifur in ms, qualitas. plexus in id monasterium collegerit. Diploma funda-
Sed recenli atranienio deleium es'. GENTIL. tionis exstai apudmoniales ejusdem monasierii, quoe
b Lamb. legit: corrigttur, quod sicui swpius noslri in monachorum locuhi subrogatse sunt. Inde exem-
cordis puritatem prupatavimus , in veslro amore et D plum eduxit Baromus (Ibid., n. 2 seqq.) quod Lab-
charitate quemadmodum inler vos, el sanctm recorda- beus eliam vulgavit (Conc, tom. VI, pag. 1(389). Pa-
tionis domnum. Et Genl: corrigitut: Quod sicut sm- pebrocius in Conatu |Ctiron. bist. quod notse tempo-
pius noslri cordis purilate ptopatavimus, in veslro ranse nrinime convenianl inter se, diploma ipsum
amore el charitale, queinadmodum inler vos et sanclm suppositum putat, qua in re fallitur vir erudilus ;
recordationis Dominum. enim aulhenlica diplomala in\eniuntur, qtto-
c Soractense hoc monaster. Carolomanno oon- plura rum notse temporis falsse sunt, undecunque error
cessum a sancto Zacharia an. 747, Paulus Pippino elfluxerit. ID. 1
concessit anteriori quavis coucessione abrogata an. c In eadem memtirana, quse prjedictum diploma
762. Nunc demum ab eodem Pippino ponlifici eidem exlribet, Pauli papse yerbis hsec addita reperiuntur :
donatur. Yid. ep. 52, al. 12, not. CE\N. « MenêJiriii <iie19 lintroduximus in tioc oraculum
d'Monaslerium hoc.sub iilulo sancli Slep. jj.apse corpus tieali Sihestriepiscopi ei confessoris Christi.
el mart. el sancti Silvesiri P. et conf. quod tiodie Mense Augnsti die 17, iniroduximus corpus tieati
audit sancli Silvestri in Capiie, sanctus Ponlifex Slephani mart. atque pontif. tempore Constantini,
construvit in paiernis sedibus, ac monachis Grsecis et Leonis Auguslor. el Pippini excellentissinii regis
mhabitandum concessil, ui Giseca lingua divina of- Francorum, eidefensorisRomaiii,lnd. xiv. t In quibus
ficia ibi peragerentur; quare Baronius (an. 761, n. notanda ea definitio pairiciatus cum frequenlissimis
15) putalTJnenlales monachos a Copronymo ejectos fiujus codicis testimoniis concinens, adversus tam
iu Urbem se effudisse. quos sancius Pontifex ani- immodicas recenliorum scriptorum disjiuialiones.lD,
225 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPIST. PAULI I. 226
i egalis vestri culminis nostro monasterio dirigendum JA Quare pontifex meritis illum laudibus ex morepro-
pronuntiatis, firmam ej'usdem sanctse mansionis pro- seculus, suique ac populi erga euin amicitiam lore
curantes, nunc et retro cunclis temporibus a. Unde perpetuam alfirmans, versutos faisiloquosque Lan-
gobardos fuisse ait juxta eorum morem; missos vi-
petimus divinam cleirientiam, ut sicut vos noslrum disse omnia, et simul cum responsis ad ea quse ore
237 monasterium, <juodnd laudem Dei constitutum narraverant relaturos quaeviderint. Orat ul Eccle-
siam ope indigentem sublevet.
est,- confirmare studetis, ita veslrum regnum confir-
mare super omnes geates dignetur, pro certo sciat Domno c excellentissimo filio nostro et spiritali
excellenlissima Chrislianitas vestra ^ quod omnes compatri Pippino regi Francorum et patricio Roma-
illos martyres, quipro Clinsti nominis confessione norum, Paulus papa.
suum fuderunt sanguinem, -et in eodem sancto re- Ad referendas gratiarum actiones praeclarae ac
qujescunt monaslerio, firmissimos apud divinam benignissimse excellentioevestrae ob tanta beneficii
clementiam habebilis intercessores. prsesidia sanctse Dei Ecclesiae, et populo romano a
De eo vero, quod innotuistls de nostra vos certos vobis irrogata; nullus, ut opinor, humauus sermo
effiei sospitate, nos, bone et Christianissime rex, in sufflcerevalebit. Neque prsemia huj'us mundi ad ho-
eo sospes fatemur esse, dum vestri corporis sospitas rum remunerationem digna vobis possunt rependi,
et salus animse, opitulanle Deo, accrescit, quia ve- B 1 verumtamen est umis solus et verus, in tribus d sub-
stra salusnostra est prosperitas.-His prselibatis, om- stantiis [Grets., personis] consistens, Deus, quij"uxta
nipotens rerum opifex et arbiter Deus, sua vos gratia regni gaudia et victoria. triumphum impertire ac re-
foveat, et longsevoac prospero senio regalis culmiuis tribuere 239 excellentiseves.rsepotest. Interea pro-
ad nos, Wilchario scihcet reverendis-
sceptra, cum magna victoria vobis, cum dulcissima perantibus
vestra conjuge, proecelsafilia et spiritali nostra com- simo fratre et coepiscopo nostro, atque Dodone, et
Wilctiardo fidelissimis vestris missis e, obtuleruat
matre, domina Bertrada? eximia regina, et amantis-
simis vestris nostrisque filiis, eximiis regibus et pa- nobis mellifluos ac desideratissimos apices, a ve-
triciif Romanorum, domnis Carolo et Carolomanno, stra destinatds Christianissima excellentia; quos in-
nec non et domna Gisila notiilissima, perfrui conce- tuentes protinus agnita prosperitale vestrse Iseti.ise,
solito exsultationis gaudio, interna pectoris nostri
dat, ct coeleslis regni gaudia cum sanctis et electis viscera
redundaverunt, creatorem noslrum ac redem-"
possidenda per infinita tritiuat saecula. Inco-
lumrm excellentiam vestram gratia superna cu- ptorem Dominum Deum continuis preeabus implo-
stod«at. rautes, ut diu nos ac sedulo de veslra ampliori
XLIII. juciuiditate, et coeliius de hostibus concessis vobis
C victoriis, annuat gratulari. At vero, excellentissime
238 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP_E,
ADIlO_iXp_I PIPPINUSI REGESIPERWILHARIU \l EPISCOPUMfili et spiritalis compater, per easdem honorabiles
ATQUE DODONE5I ET WICHARDUM DIRECTA, vestras syllabas, certissimam nobis solitae pollici,ta-<
In qua continentur gratiarum actiones, ejusdem papm tionis.fldueiam contulistis, vos firma perseveranlia
fidei constanlia, ut nullus favor aul terror ab deeerlaturos fore ad defensionem sanctoe Dei Eccle-
ejusamoreaut charitaleullomodopossit separare h. sise, ~et universi populi Romani, atque tolius pro-
(An. Dom. 767, Cod. Cat: xix, chron. 42.) vincise, juxta id quod polliciti estis beato Pelro et
ARGUUENTUM. — Advenientes lnissi regii Wiltiarius ejus vicario, prsedecessori nostro domno et
germano
episcopus, Dodoet Wichardus, non modo testantur meo sanclse recordationis Steptiano papse, et in ea
per regias litteras Pippini firmitatem indefensione vos
sancloeEcclesiae, populique ei subjecli, sed exqui- sponsionis fide permansuros; el profecto, tione
runt num omuia sint prorsus reslituta divo Peiro. Christianissime atque a Deo instilule rex, magna
a Animadverte ingenium temporis. Prae aliis ce- vore, aut terrore ati ej'us charitate separari possit.
lebre hodieque est monasterium sancti Gregorii in Indicat se post Deum, ejus Genitricem, et tieatos
monte Caelio, qui locus olim audiil vicus Scauri. Ibi apostolosin nullo quamPippino majorem haberefidu-
autem fuisse domum sancti Gregorii Magn. legimus ciam.j CENN.
ap. Anastas. (sect. 115) maternam Martinellus ap- D c Summ. 21, Bar. et Cent. GRETS.
] d Qusestio famosa de tnbus substantiis in Christo
pellat, quam sanctus pontilex in monasleriura con-
Verlit. Quamvis aulem lum lemporis dominmm Ur- DeiFilio, superiori sseculointer Benedictum II cl epi-
bis ad imperatores spectaret, summaque Gregorio scopos Hispania., quse duplicem Juliani doctissimi
inlercederet necessiludo cum Mauritto Aug., non ta- Arcniep. Toletani Apologeticum peperit, videnda
men legimus pontificem ab illo petiisse monasterii (Conc lom. JtV) utierrime perlractata; quam Nat.
sui confirmaiionem, ut Paulum fecisse videtnus a Alex (Smc. vn, cap. 4, art. 20) in sumraam redi-
Pippino, cui nullum omnino jus fuit Romoe.Smgula- git. Anima, corpus, divinitas, tres esesuLstanlise latis-
ria Iiujusmodifacta, quse summam inter ponlifices sime comprotianiur a Juliano. Secus est hoc loco :
elErancos ainicitiam , sumraumque invicem obse- tres enini substanlisepro iribuspersonis accipiunlur.
quium tesianlur, quicunque jurisdictionem interpre- Qua superre videudum concilium Florentinum (par.
tatur, is mihi videtur desipere. CENN. 2, collat. 16). CENN.
h Argum. Panv. (Cod. Vat. 21): . Yigesimampri- e Wiltiariu_, ut legit Lambec, erat, ni fallor, No-
mam epist. ad Pippinum (Yig. pr. ad Pip.) per menianus ille episcopus de quo (ep. 7, al. 9, not.)
Wiltiarium episcopum, Dodonem et Vulchadum necnon (ep. .25, al. 34, not.). Duo caeteri nullo ti-
misit, in qua continentur gratiarum aciiones cum lulo insignes, quinam fuerint mihi est inconipertum.
adhortationibus, ut Pippinus pro defensione Eccle- Nisi forte eorum alter sit idem Dodo, qui posl tiien-
siue pugnare pergat. Papa de sua oonstantia nii spatium Carolom. legatione functus est (ep.45,al.
erga Pippinum multa recitaf, scilicet quod nullo fa- 46). ID.
m B- CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SEGTIOIII. - S2S
notiisin hoc credendi materia conferiturfconfertur]. A xisse missos, ul agtioscere per eos valuissetis utrum
Nec enim aliter fidelium mentes aestimare possunt, nobis a parte Lan jobardorum plenarise faclse fuis-
quam id quod crebro a vobis, pro intuitu operatum sent justitise, an non «, ipsi omnino causse meritum
cer-nimus, et rei experimentum didicimus a. eomperli sunt, et callidam versuliam atque solite
Sed^bonepoierilissimeregum, eccenunc oportuni- falsiloquam proposi ionem eorumdem vestrorum no-
las, eccenecessitaiisdiescogunt, ettempusingruentis slrorumque semulorum agnoverunt; eisque ad vosre-
meriti exigit, utsanctae Dei Ecclesioe, el huic a vobis vertentibus, Deo propitio, vestris propalabunt in
litieratseprovincisesoiitesuhvenire aique succurrere auribus, eis deniqu: de singulis, quse a vobis injun-
quantocius Christianitas vestra satagath. 24@Nos cta habuerunt, nobis referentibus, singillatim de om-
quippe, post Deum et ejus sanctam gloriosam Gene- nibus responsum reddentes, in eorum posuimus ore'
tricem, atque sacratissimos ipsius apostolos, fidu- quae vestrse excellentise suggerere debeant, effeclum-
ciam noslram alibi non habemus, nisi in vestram ex hdc a vestra adipisci optantes excellentia.
prseclaram excellentiam : lu enim post Deum nobis Deus autem ommpotens de throno suse majestatis
refugium, Cbristianissime rex, lu cum Dei brachio super vos regnumque vestrum, atque amantissimam
firma existis opitulalio, ctvestri a Deo confortati re- conjugem, praecelsajn reginam, spiritalem vero com-
gni securitas, nostra est immensa lsetifia; quo tam B matrem noslram, akque dulcissimos vestros quidem
nos quamque universus noster populus istius provin- carnales natos, noslros autem spiritales filios, nec
cise (divina vos salisfaciat Majestas) firmi atque non et super universum Fraricorum populum,respicere
immobiles in vestra charitate ac dilectione et legni dignetur, et sui brai.hii dexteram super vos extendai
vestri aDeo protecli Francorum» amoris conslanlia atque victorias vobis de co_lo concedat, omuesque
permanentes permanebimus, et nullus nos poterit adversarios ante faciem vestram prosternat, et prse-
humanus favor aut terror a vestri amoris dulce- senlem vitam longo senio, et futuram beatitudinem
dine, cliaritatisque affectu separare : sed uua no- vobis tribuat perenniter possidendam. Deus te
bis erit in vestro amore vita ac mors. incolumeni(icustodi_t, excellentissime fili.
Qaia vero innotuislis ob hoc vos prsesentes dire
aluculen tissimam hic patriciatus definitionem habe- troet ejusvicario prolectionem ac defensionempollici-
rnus, quem scilicet imperiali etiam corona conspicui tus erat. CENN. |
successores Pippini suscipietiant ipso in actu coro- h Et hinc et ex mox sequenlibus patel, praesenti
naiionis. Id constat ex juramento ab iisdem pros- ope Romanam provinciam indigere adversus Lango-
stito : - Promitto, spondeo, et polliceor atque j'uro bardos. Quid autem|no\i periculi immineret, cuni
Deo, eltieatoPelro, me de csetero protectorem ac de-, fj sileanl auctores, dirinare non possum. ID.
fensoremfore summipontificis, etsanclseRom.Eccle- c Sub finem anni 766 (ep. 40, al. 26), alebalpon-
slseinomnibusnecessitatibusetutilitatibus suis.. (Ap. tifex ejusmodi restiluliones fieri coeptas; cumque de
Mabill. Ord. Rom. 14, n. 15.) Idcirco non dubitandum eadem re nihilamplps Pippino scripserit,hiesancta.
quin coram Stephano II sinrilc sacramentum rex pe- sedis u-ililatum satagens exquirit, num peifectse
pigerit an. 754, in actu hiaugurationis per mainis eaedem essenl. ID.
ipsius pontificis, hoc tantum discrimine, quod beatoPe-
241 IN PSETJDOPAPJE CONSTANTINI SEQUENTES LITTERAS

MONITUM
;
i. Constantini laici per vim in apostolicam sedem Ravennam risque ad id temporis coneedam ultro,
Inlrusi binoelilterse in Carol. Codicis ealcem jure Attamen mittebatur | nec plena ordinationis libertas
sunt rejectse. Exemplum sequerer, nisi pontificioe obtinuit usque ad sancti Zacharise, qui Gregorio HI
ordinationis historia adversus alias aliorum optiiiones, D successit, electionemt Tum vero et dum stetit inTtalia
coeptusque ordo ctironologicus secus faciendum per- Exarchi potentia, qtioedesiit Zacharia eodem ponti-
suaderent. A*dordinationem pontificis quod spectat, fice, et posl ejus exitiuni, libera ordinatio fuit, nec
Constantino Pogonato tribuunt recessum ab usurpa- decretum electionis.j seu ejus exemplum ad Fran-
tione illa cdnfirmandi electionem Romani pontificis corum reges mittebatur, nisi ut generalem con-
per se, vel per Exarchum, quam Justinianus, cordiam unanimitatemque inde discerent: idcirco
Odoacris vestigiis insistens, in regiam Constanlino- nonnisi post consecrationem mitti consuevit.
Jjoleos invexerat. Quare ab a.vo Joannis Y, qui ad H. Rei argument!um alio quovis luculentius sup^
Petri catbedram ascendil an. 685, nulla exspectata petit ex interpontificii brevitate : quod cum desumi
confirtnatiune, faustissimam hanc instauratoe pri- apud omnes constetJ ab emortuali die pontificis, ad
stinse libertatis epocham repelunt. At, bona cum hu- ordinationem, seu consecrationem successoris, silque
jusce opinionis asserlorum venia, id falsum est. omnibus in codicibtis et catalogis per vaeationem
I-teninl quinque et quadraginta annis receniior sedis expressum, extra aleam rem ponit. Notat Pape-
ejtismodi libertas revixit, sancti Gregorii III sevo, brochius (Conat. histl Chron. n. 3, pag. 199) sex mi-
eum auno 751, seu potius sequenti, sancla resp. con- nimum hebdomades exspectari consuevisse confirma-
Biituta est, Grseca impietate ad id cogente. Ante ea tionem decreli. AlJ post Gregorium secus fuit:
tempora ordinalio decretum- Ravennam missum quatridui tanlum ab hujus obitu distat Zachariae
sequebatur. Obsequii potius quam necessitatis causa, ordinatio. Dieposthiinc duodecimo consecratur Ste-
fconsensionisquepolius quam confirmationis exqui- phanus II 24-l> et Pauius ejus fraler interponliftcio
rendae gratia decretum electionis consuevisse mitti menstruo ab eo disiungitur oti nalum schisma, quod
«B COD. DIPL.— MONUM.-,ETC, SEU COD. CAROL.—EPP, PSEUDOPAP_ECONST. — MON. 250
tirevi, ut aietiam supra, compressum fuii. Detesta- A paschale sequentis anni, malo mvasoris omme: nam
tiilis Constantini ordinatio octava die Paulum seculs Christophorus-ductores fallens Spoleti ducem adiit
est;-nona post ejus dej'ectionem, Slephani III conse- una cum filio, per quem Ticinum ad Desideriuiu
crationi tributa est. Dies tantum octo Adrianus distal regem tuto pervenit. Tum regis fidem implorans
a Stephano ITI,et ab Adriano Leo III bidui; sic pari copias obtinet, militibusque Spoletanis additis
gressu dominatio pontificum, et eorum ordinalionis Roniani redit. Pugnatum cum Tolone, eoque <.seso,
libertas, per annos septuaginta oclavi sseculi ex dejectus invasor, ac summacum omnium lselilia
Grsecorum impietate pariter profectse perseverarunt. Stephanus IH rite electus est ipsis Kalendis Au-
Qusepostea evenerint ex concessione et liberalitate gusti 768. Omnia hsec triumspatio niensiunrperacla
ponlificum, suo loco dicam post Carolini Codicis ef sunt. Deinde iis diebus, qui consecraiionem prseces-
Leonis 1Ualiquot eplslolanim "edilionem, cum de di- serunt, in reos partium-invasoris animadversum.
plomate Ludovici Pii sermo erit. Nunc breviter de Y. Principio mvasionis Conslanlinus dedit ad Pip-
invasione. Constantini agendum: inde enim certa pinum priores liiteras (45, al. 98) ex quibus csetera
setas ac senlenlia ejus litterarum patefient. mendacissimis, Francorum regi Pauli mortem, ac
III. In omnibus fere codicibus Anastasii post Pauli sine dubio sacrilegam intrusionem, nunliatam fuisse
mortem sedes vacasse dicitur annum unum et men- intelligemus; namque omnium consensum mentiens
sem unum : etenim tantumdem temporis Constan- in sua elecliane, jam prmcuirenlibus, ait, nunliis
tinus pontificatum invasit. Nam Paulo ad coelestem pontificis transitum ati eo teneri; suasque_ad illum
patriam evoeato die 28 Junii anno 767, invasio litteras dansregio misso,fieri non potuisseaffirmal,-
fioepit, quoe insequenti anno desiit die 29 Julii. g ut suos mitterel, sed duos alios missos, se expeditu-
Idcircojionnullicodices, ut Freherianus_alter inedi- rum promittit, tibi qui iu Frapciam profecti erant,
tionibus Fatirotti, el Blanchini, necnon Regius papy- reversi essent, Slephani 11et Pauli oplimorum pon-
raceus ex collatione Velseri el invasionem, et vaca- tificum exemplo (11,-54,-R4",al. 8, 18, 16). Ctiristia-
tionem sedis perspicue legunt: <rYacat sedes annum nissimum regem laudal, Moysi comparans, quod ut
unum, mensem unum, quo Constanlinus transgressor ille Israelitas, sic Romanos ipse ab impietate rede-
apostolicse sedisimasor exslitit. _ Estque id tem- merit; catholicse fidei 244 el Ecelesise assertorem
poris spatium adeo certum, ut iidem codices con- eum appellat; prislina. cum Romanis amicitise - ac
stanter tiatieant in Yita -Steptiani Hl: « Per anni societatiseumdemadmonet; deniqueperpetuamfore
spalium, el mensemunum sedem apostolicam in- suam erga -illttm benevolentiam promiltrl. Quid
vasam detinuit... ln ipsius -anni circulo, et unius plura? Sanctorum etiam Yitas, quas a Paulo pontifice
mensis. _ Nulla autem ratio tiabetur oeto earum die- rex pelierat, quolquot invenire potuit, largitus eidem
rum, qusesacrilegam invasoris ordinationem prseces- fuit. Omnia nequidquam: nam altum ati regersilen-
serunt: imo ne novem quidem dies, qui post' illius tium. Arguirentum profecto non obscurum, segre
dejectionein, antequam Slcptianus consecraretur, admodum latam apiissimo principe. tanlamindigni-
sunt elapsi, in censum vocantur, quod rarum, quin latem, quse num a printieerio ipso, an ab aliis -nun-
etiam singulare est in Anastasii codicibus, qui ah tiata iuerit, incompertum est, .
unius_pontificisemortuali ad alterius diemadeoconsecra- VI. Tres, ul minimum,' menses Consiantiuus
tionis interpontificia protrahunt. Atusque curse responsum regtiim_pra.slola.ur; namalteris in hileris
fuit scriptori-vacalionis nomine pseudopontificalum f* (44, al. 99) meniinil prmleriti Augusti mensis quintm
illum designare, ut statim atque electus fuit die Do- indictionis, cum venit Romam cpistola ad Paulum
nrinica (qua simul consecrari non poterat) Ste- dala a patriarchis Jerosolymitano, Alexandrino, et
ptianus 111dicat: . Et post omnia rile in . ejus Antiochenoj pluribusque metropolitis in synodo con-
electione peracta, Deo auetore pontificatus assumpsit gregalis pro vindicanda adversus impium Copro-,
culmen; >deinde quse singulis diebus acta sunt sin- nymum catholica religione, cultuque sanctarum ima-
gillatim enarret. Historiam tianc valde necessariam, ginum. Tum vero hac forsltan occasione arrepta ,
praecipue ad Pippini silentium et Urtiis regimen per Pauli exemplum imiiatus (ep. 51, al. 35) ilerum ver-
ea tempora dignoscendum compendiario sermone berare aerem tenlat, secunda epistola ad illum data
ampleciar ftise 'narratam in gesiis pontificum, et suis missis Christophoro presbytero et Anastasio no-
in concilio eamdem ob rem celebrato per Ste- tario, hominibus novis, et sua, quod probabile est,
phanum III, anno 769, cuj'us fracmentum in lucem sacrilega poteslate- ad eos gradus evectis. Sfendacia
edidi anno 1755. eadem de sua electione unanimi consensu facta re-
coquit, sacroe Seripturae locis, variisque Stephani,ac
243 1^T-Paulus apud tiasilicam Doetoris gentium Pauli
degens aestivo lejnpoTe gravi est correptus morbo, senlentiis adhibitis miserum in modum cento-
suumque diem exlremum obiit 28 Junii 767. Quare nizal; nil concludit. Audel a piissimo regeresponsum
rit
omnitius abeunlibus ob turbas Romse exciiatas, solus enixe pelere, rogareque eum, Georgium episcopuni
Stephanus preibyter cardinalis sanctae Ceciliae, qui el presbyleros cardinales Marinum et Petrum a Paulo
ei post diuturnam "vacalionem successit, donecjusia missos in Franciam, reverti Romam permittat. Pip-
peragerentur, ibi mansit. Cum Paulus decumberet, "_ pinus vero altumdetestalus
siluit, fortasse quia contemptui ha-
impii tiomines, Toto dux olim Nepesinus, tum Romae buit, seu poiiusnec fuit simulationem litte-
habitans, cum tribus fratribtis Passivo, Constanttiio rarum. Certe rnissos, nec litleras illius Roma
etPaschali,_aliisque sociis adomne scelus paratis, in amplius vidit, quamvis invasoris dejeclioni ac Ste-
sancli ponlificis csedem conspirant. Indignitatem rei phani III crealioni supervixerit. Nam vila functum
Christophorus primicerius averlit, suasque in sedes esse constat auno-768,die24 Septembris, cum Sergius
comocatis primatibus, ac scelesto illo duce, sacra- saccelIariusChristoplioriprimiceriifilius,tuncnomen-
mento omnes adegit, a sanctaa sedis laudabili more clalor, missus pontificius eo properabal -cum lilterig
non discessuros, unaque cum clero et populo dia- Pippmo, Carolo et Carolomanno directis, queis roga-
conum aut presbyterum cardinalem electuros. Ex batur ipse, ejusque lilii, ut episeopos doctrina et sa-
sedibus illis discedens audiit ponlificem esse mor- i pientia proestantes Romam milteret ad Gonciliumf
tuum. Tum vero perjurus Toto Lateranense patriar- quod quantocius celetirare Steptianus meditabalur de
chium invasit, Constanlinum fralrem laicum vi et ipagni momenti rebus ad fidem et disciplinamperti-
armis intrusit, eumque continuo clericum ordinari, nenlibus.
et advenienle die Dominico in basilica principis apo- VU. Ex huc usque allatis, proeler ordinationis li-
stolorum consecrari fecit. Sacrilegum facium secutse hertatem, qusevalde perspieua est, libera eiiam domi-
suut caedes et Insidise. Christophorus cum filio Ser- natio Romse non obscure patet, quam eruditi recen-
gio tum saceellario , monasticam se vitam am- tiores idcifeo non assequuntur, quia, Romam licefc
nlexuros simulantes in monasterio Salvaloris prope ejusque ducatum inter Francorum donationes nec
Spoletum, vix necem cvasere. Eo dimissi post festum reperiant, nec reperire 245 usquam possint, ejus-
231 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO QI. 252
tamen dominium sinrilis naturse esse putant cum A rante enim Joanne Diaeono in Yita sancti Gregoni
ditione Exarctiatus ac Penlapolis. At enimvero Magni (lib. i, c. 5), sanclus \ir imperatorem suis lif-
""Ciiristophorusprimicerius, qui vel anle principatum teris rogavit, ut suaiiielectionem minime confirmaret,
sanctse sedis summa cum polestate pracerat una cum u-Sedprsefectus Urbis germanus nomine ejus nuntium
archipresbytero, et archidiacono sede vacantc, aut- anticipavit, compretiensisque ac disruptis .epistolis,
absente pontifice, quod erudili omnes norunt (Dium. eic. > Eumdem autep magistratum, postquam Roma
Ponlif. titt. 1, 5, 6, 7, cap. 2). Proceribuscseterisob pontificum dominatui subdiia esse ccepil, inibi per-
melum fractis-tanta in perturbatione rerum, ad mo- severare certum scimus, Anastasio id lestante in Yita
nasterium Spolelanum ire simulans cum fitio Sergio, Adriani (sect. 298) jubi, de Galvuli cubicularii flagi-
ducem Spoleti adit, inde Langobardorum regem col- lio agens, narrat quemadmodum Adrianus «jussit
lectisque ulrinque auxiliis, dux exercitus contra anti- contradere antefatuni Cal\ulum cubicularium, eljjrse-
papse vires instructi Urbem ingreditur, feliciter nominalos Campanob prsefecto Uibis, ut more tiomi-
pugnat, restituit rempublieam. (Omnia haec aguntur cidarum eos coram I uuiverso populo examinaret. i
post mensem decimum invasionis; etenimprimicerius Ex Adriani ejusdem litteris plura tiuj"usmodiexempla
nonnisi post Pascha anni 768, diem videlicet 10 infra afferentur, cum ad.eum pontificem ventum erit.
Aprilis, ab antipapse insidiis se explicuit,- mpnasticae Unius bic epistolse (ep. 61, al. 50) conglobata delicla
vitae obtentu.) Tempore tam diuturno mensium tre- speciari velim : Anastasius missus pontificius, Pas-
^decim neque a Francorum rege palricio Romanorum chalis et Saratinus, necnon Paulinus, scelesti omnes
res componuntur, neque a Graecis impiis foventur alius crimen,aliud poena dignum perpetraverat. Pau-
turbae. Ubi viui vi repelli oportet neutra ex parie n linus ati Adriano vitietus ad Carolum mitlilur, quippe
mililes ducesve adsunt. Romae igitur dommabalur ejus juiis eral; nefarios Paschalem et Saraiinum Ro-
proprius princeps, isque eral pontifex: cumque per mam milli orat puniturus ipse: i dum, ait, de eis
totum id temporis, cum sedes vacabat, principis par- perfectam susceperOjjustitiam.. De Anaslasio vero,
tibus fungeretur primicerius, is auxilia ab aliis Italios Carolum insimulat yioiati juris gentium, quod mis-
principibus impetrat, atque iuvasore principaius sum detinuerit, ac remittendum ait in Urbem: 247
delurbalo, novum principem, pontificem scilicet rite «Etse\ erisslme eum ^ciscitanles j uxta noxam ei reper-
ordinalum, subditis renuntiari curat. Quae quidem tam eum corripiemus. s Coacliva igitur quam vocanl
nemo dixerii dubia princip ttus indicia. Sunt nihil- potestate eumdem in modum pontifex in ditione sua,
ominus certiora alia, quse ex eadem invas.one sedis Romsenimirum et in ducatu aliisque regionibus sibi
petuntur. In reos eriim animadversio est indicium subditis utebatur, quo suain dilione Carolus. Atque
maximum<pole-ialis: ej'usque nonnulla exempla sup- eapropter hoc prsecipuum supremi principis argu-
petunt apud Anastasium, qua. haud negligenda vi- mentum Romaenon deerat pseudopapse tempore, qui
dentur. suo et suorum scelere illud palefecit.
VIU. Paucis iis diebus, qui eleeli pontificis Ste- X. Allatam profecto epistolam Adnani Eccardus
phani consecrationem prsecesserunl, de seeleratis ll- (Rei: FrancKhb. xx!v, eap. 58) ejusque asseclaMu-
lis, qui pseudopapse adtraeseraul, posnse sumptae. ratorius (Ann. ItaL 789) non animadvertisse \i-
Invasor ipse cunTfratre Passivo carceri eranl man- dentur: nam alia ejusdem pontificis (97, al.85)freti,
cipati ante electionem, ibique delinebantur. Duo prse- hac eadem ex causa dominatum asserunt Romano
terea scelerali insignes memorantur, Waldipertus ponlifici in provinciis Exarchatus et Penlapolis. Non
presbyter genere Langobardus, et Gracilis tribunus, C ita Waldipertus, de quo nuper est dictum. Yidebat
ambo "inajeslaiis rei. Hfc siquidem in Campauia, iniquus ille presbyibr poniificise dominationis esse
pseudopapse gratia opibusque audax, scelus omne Urbem : idoirco Romanorum primalum caetieLan-
perpetraverat; postque hujus casum j'ure sibi me- gobardorum potestati posse sutijid. Illi enim rei-
tuens, Alalri se munieral, unde a Romano exercitu putilicae-administratores erant, quitius sutilatis res-
abslraclus, et Romam ductus in arctain cuslodiam publica interiret necesse cral. Cumque hoee res
est detrusus; eidem poslmodo sunt eruti oculi, cl magni momenti sit, explicatior per me fiet, ut ma-
lingua abscissa. Waldiperti flagitium erat singulare, gis ac magis dominatio pontiftiia elucescal. Sepiem
et maxime ad rem faciens : quare ipsis vertiis, quse prsecipue nominantur frequemer iu lris codicis Cii-
aj)ud Anastasium Iegunlur (sect. 274) referri illud rolini liiteris, etJapud Anastasium : Primicerius, se-
oportet: «Quod consilium cum Ttieodicioduce Spole- cundicerius, arcarius] saccellaiius, nomenculator, pri-
tino el aliquantis Romanis iiriissel, ad interficiendum micerius defensotum,je. protoscriniarius. Insignes isii
246Proefatunl Chri.tojjtioruni primicerium, et alios viri nunc proceres, nunc primalcs appellaniur et
Romanos primates, et civilatem Romanam Longo- apud Anastasium (sept. 274, 295) el in concilio La-
bardorum genti tradendam.» Simili poena et hic leranensi Stepliani III. Qua super re Baronius (an.
affectus. Coetera nilril mdror : tamelsi pseudopapse 65S, n. 9 ) ahique vplJe hallucinantur, dum piesby-
pariier et Theodoro episcopo.ejus vieedomino eruios leros et diaconos cardinales pulani primaium nomine
oculos audiam, aliosque aliis poenis affectos. Ulud designari. Iidem rec;le nuncupantui ojficia palaiina
tamen jiivat animad\ertere, quod huj'usmodi licet in eo libello, qui Joauni diacono tribuitur, consar-
poeiiseapud Anastasium referaniur, quasi a perversis--D cinatusque est past iimidium saeculi qiiinii deeimi,
-iominibusiiillic.se, id tamen factuin videtur ada\er- aetate illa stippositior um feracissima. Nam licet tale
lendam novi pontiiicatus iuvidiam. Noin vel Alexan- opuscuium Alevandrj III nuncupetur, laruen perso-
dri 111ae\o poenarum ejusmodi geims obtinuit, ut nam auferunt sepulcralia monumenta ejusdem Ale-
narrat Pelrus Mallius (Bolland., tom. VI Juu., part. xandri et Clemeniis IB; res gestse Honorii III et
n, p. 49, E): «Sententialibus proefecti, si suspen- Alexandri IY quse ibiiem visuutur, et, quod majus,
dunt aliquem, <juinque solidi; quando decollant, si- luculenta hsec, quseeap. 8 legitur inscriptio : « ln
mililer; quando^coecanl, duodecim denarii pro uno- nomine Domini amen. Anno Incarn. 1297, die men-
quoqueoculo; quando truncant aliquod memtirum, sis Fetiruarii, eonsecratum fuit allare capiluli ad tio-
j-imililer.. Elenim proe aliis officiis principum id norem Dei et beata. iMariseMagdalenoe de mandato
iaudatur, suum cuique jus tribuere, ut (Lib. Regum domini Bonifacii papae YUl per Dominum Gerardum
II, c. vm, v. 15) de David legituri: Faciebat quoque de Parma episc. Sabinensem. » Quaemirum eslnon
David judicium el jusliliam omni populo. Quje rei- vidisse Panvinium (Cod. Vat., num. 1106) ejusque
publicse duplex administralio nullo unquam tempore exscriptorem Raspoiium (De Bastl. Later. liti. m,
a principalu divisa fuit et utriusque tam perspieua cap. 18) nec Mabilloiiium (3Ius. Ital. tom. III, p.
in pontilicio suppetunt argumenta, ut nullatenus 570), qui taiiti faciutit hbelluni istum , et Alexandro
infiiroari possint. III dicatum asseruntJ Al veram ejus selatem cod.
IX. Et vero proefectum urtiis Romoe -esse,- cum Yallicellanus-detegit; namque inserlus ei litielloest
Augustorum ditioni parebat, nullum dubium. Nar- eatalogus Romarioru l pontifiCum, 24S m PI° ^
wt mn. MPL. — MONUM.,ETC. SEU COD. CAROLINUS.—EPP. PSEEDOPAP.E CONST. 254
-desinens, qui ad Petri caltiedram ascendit anno & ^ Franciam iverant. Epistolam dal misso regio ad
1458. , . .m ea con- piissimum regem.
XI. Quidquid vera sit de retius csetens Domno excellentissimo filio Pippino regi Franco-
sarcinatione existentibus, inter memorias veteres a
consafcinatore. adhibitas illa haud dubie recenseri rum et patricio Romanorum, Constantinus papa.
debet, in qua primates seu proceres Romani appel- Omnino credimus, jam, praecurreniibus nuntiis,
lantur offwia palatina. Primicerius enim notario- ad vestram excellentissimam atque a Deo institulam
rum, cujus summa erat auctoritas sede vacante Ro- vel
absente pontifice, antequam summus princeps regalem potentiam gervenisse, quod beatae recor-
manorum fieret, tieinceps primadiguitaspalatii esse, dationis prsedecessor noster, domnus Pauluspapa de
ia fallor, coepit'. Primum ministrum hodie dicimus Iiac luce, Dei vqcatione, subtraeto, Urhis vel subja-
in aliorum prineipum-aulis, secretarium status in centium ei civitatum populus meam infelicitatem si-
pontificia. Eo munere fungi consuevisse tum tempo-
ris primicerium notariorum eruitur ex Pauli Iitleris bimel prseesse pastorem elegeruntd; et eccecum
(57. al. 20). Nam Ctirislophorum malse fidei insimu- nimio stupore mentis dico illud quod nequaquam
latum ab imp. Onentis ita apud Pippinum defendit: penitus optabam," nec mea exigebant merita, tam
i Asseruit, quod dileclus filius noster Christophorus
primicerius et consiliarius sine nostra auctoritate, sacrum 250 apostolatus culmen, magnique oneris
nobis quasi ignorantibus, suggestiones illas quas sse- pastoralis adeptus" sum curam e. Propterea., quia
pius ei direximus fecisset, et alias pro aliis «jus ac B j omnipotens Deus per manus ipsius principis Pelri,
vestris missis relegi_sset: et in hoc testem et judi-
cem proferimus Deuni, quod iianequaquam est. Ni- atque ejus vicarii, ad exaltandam suam!sanctam Ec-
hil enim ipse noster consiliarius extra nosiram vo- clesiam et redimendam hanc provinciam, prae om-
luntatem aliquando egit, vel agere prsesumpsit, quo; nibus regibus ac mundi potentibus, ul pote novum
niam nostri prsedecessoris a'c germani domni Ste-
phani papse, simul et noster sincerus atqueproha- Moysen, qui Israelilicum Dei nutu redemit populum,
tissimusfidelis exstitit, et in omnibus existit, et vestram excellenliam in his dietius eligere ac susci-
salisfaeti sunius de ejus immaculata iide et firma tare jussit, quod profecto, Deo annuenle, vestro auxi-
cordis consiantia. . Ab -eodem primates cseteii et' lio ac certamine
judices ecclesiasticse dilionis pendebant, ut recte perpetratum est. Idcirco obnoxiis
Panvinius et Rasponus, juxla-Cassiodori sentenliam deprecationibus, tanquam proesentaliter cor-amve-
^lib. iv, ep. 7). Ideo etprimsttes eidem obtemperanl - stromellifluo regali assistens conspeclu, flexo poplite,
post Pauli mortem, etjudices vires suppedilant ubi deprecor prseeellenliamvestram," ul
de Constautino _ejiciendo agitur. Quantavis autem illud, ouod beato
fuerit islius auctoritas, primus administer erat apo- Petro pollicitieslis , simulque et charilalem atque
stolicse sedis, ae perpetuum erat ejus officiurn. De amiciliam, quam cum beatse recordalionis domno
secundicerii dignitate, quse primse lantum inferlor summo pontifice, vel ejus germano, prse-
erat, de saccellarii el arcarii pfliciis cameriarum el Slephano
thesaurarium nostri aevi referentibus, deque aliis tri- decessoribus nobis, Tiabuistis, omnimodo recordare
bus officiisopportunius alibi. * ac conservare jubeatis; et multo
amplius exaltatio-
nem sancta. Dei Ecclesise, spiritalis matris vestrae,
XLIV. atque orlhodoxse fidei defensionem, ac hujus yotiis
249 EPISTOLA * CONSTANTINIh PP. c NEO- commissseprovincise perfectam liberationem procu-
PHYT rare dignemini; quatenus repositam j'am vobis in si-
ADDO-IKOH PIPPINUH BEGEM DIKECTA, dereis mansionibus onercedis coronam, inlerveniente
In qua continenluf gratiarum actiones, et de obilu beato Petro apostolorum principe, ati omnipolente
domni Pauli papm, et postulat ut in gratia domni Deo consequi mereamini. Nos enim nequaquam aiibi
Pippini regis"permanere possit, sicuti antecessores post Deum nostram habemus spem, nisi in vestro a
sui fuerunt.
Deo corroborato brachio, pro quo et eumdem Domi-
(An. Dom. 767, Cod. Cat: xcvm, chron. 45.)
— num Deum nostrum, cui occulta cordis manifestata
ATUSUHENTUH Staiim atque intrusus fuil audacis- sunt,
simus laicus in sanclam sedem, Stephani et Pauli proferimus teslem, quod amplius, sicui ijisi
sanctissimorum pontificum exempla secutus, quin prsedecessores nostri pontifices, in vestra eharitate,
et eorum sententias usurpans, Pauli obitum nun- ac fida dilectione, atque sincera amicitia firmi alque
tiatsuamque, quam mentitur unanimem, electio- immutahiles
nem ; anrieifiam optimi principis audet quserere; satagimus fine tenus permanere, et per
de Eecles.seexaltatione agil; missosque sttos se nullam lemporum interruptlonem a vestra nos cha-
legaturum promiltit, utii reversi fuerint qui in ritate, alque a Deo prolecti regni veslri Francorum
a Hujus et sequentis epislolae chronologia certa.
tur, qui initio in saneta. fidei erat conversalione
Haec niinirum ineunte mense Julio, altera Octobri plantatus : sic modo neophytus habendusest, qui re-
anni 767 datae sunt. Argumenia âtis prolixa ex- pente in religionis habitu ad ambiendos ho-
'stant ap. Magdeburgenses(Cent. 8, c. 10) eadunque nores sacros irrepseril. . planlaius Hac eadem auctoriiale uti-
aliquantulum varia ap. Baron. (an. 767, n. 7) ex eo- tur Nicolaus I, epist. 10, ad clerum Cp. contra Pho-
demcod. Vatic. unde Pauli epistolar. argumenta tium (Labb., Conc. tom. VIII, p. ID.
CENN. " 567).
prodierunt. _ Ex audacissimi invasoris ore Romana. provin-
h Mortuo Paulo I ponlifice, in sedem
apostolicam cise ditionem ad Rom. spectare discimus:
a factiosis intrusus fuit iste pseudopapa Constanti- Urbis siquidem et ei pontificem civitatum oon-
nus; qui mox ad Pippirium duas epistolas ded.it, qua- sensu eleciionem suanl subjacentium
tuetur : quare.mendaciis suis
rum meminerunt quoque Baron. an. 767, n. 7, et• Romaestatum illius sevi «onfirmat.
c. 10. GRETS. Quse seouunlur,
Magdebur.Cent,, 8,
c Sanctus Gregorius 'ex Pauli epistolis desumpta nil novi-afferunt. ID.
(Regest. lib. vii, ind. % ep. e Lege Bar. anno 767, num. 5 et
111) hanc voeem primo aspeclu impropriam expli-• isti stalim dissipabuntur. ' seqq. et fumi
cat: e Sicut autem, inquit, tunc neophytus diceba-
PATKOL. XCVIII. -- ._ S
255 B. C-teOM MAGNI OPP. PARST. «ECTIO _H. 256
sincera amlcitla quomodo separabimus. Itaque Chri- A et exstasi Invenio-aDeo in merogatum, quodnun-
stianissime, et a Deo institute, maghe , victofiosis- quam optavi, quod nunquam penitus cogitavi, nec
sime, -bone fex, et nostri, Dei nutu, defensor, inte- [Lamb. add. in] t.or pusillitatis meae quoquo modo
rim, diversistiobis 2S1 imminentibus causis, nulla ascendit, ex improvisa enim violentia/manu a pGpu-
exstitit possibilitas, donec missi vesfri [Lamb., no- lorum innumerabili "concordanliummUltiludine, Ye-
Slri] *quiilliic "ad vos [Gent., ad nos] directi sunt lut valida aura venti raptus, ad lam magntiin eilerr
revertantur, alitis duos cjirigere missos ; dum 'vero ribile pontificatus columenprovectus siun. Unde.sic-
illi remeaveriiit, confestim'nostros missos ad vestri ut navis aequoreisprocellis fluctuatur, ila ego-infelix,
pr*3_s'6ntiam"dirigeinus. "Tameti et Tiuic vestro misso et inutilis curarum tumultibus, et-p*6pulorum pro-
hoVipsum in tire posuimus, Vestrse benignae excel- clamationitius, atque tlacrymosis ululatibus concu-
len_._e'suggerendum. Gesta quippe sanctorum, de tior; elenim omnes omnino,"a magno usque ad par^
quibus misistis vobis dirigi,' in' quanlum Teperire va- vum,proprios dolorjesac violentias vociferantes, noti
Iuimus, ^votiistransmisimus. cessanl circum\allare me undique cogitatioiium cer-
Deus autem omnipotens, In cu]us manu cor excel- tamina, ob consolationem, otjustitias impertiendas
lentise vestrse regitur, felicia vobis tribuens tempora, huie a vobis liberalo populo.
omnes adversas nationes vestris regalibus subjieiat B 0 quam magria ei,meiuenda existit pastorum solli-
vestigiis, et per multorum annorum riielas regni citudo! el quomodo infelix possim onerum smimaruni
gubernacula voscmn.excellentissima et a Deo illu- exsequi -curam? Yerumtamen, dum protinus jaelavi
stratafilianostra, domnaregina, atque prsecellenlis- cogitalum meumin Domino, el spei meae fiduciam
simis regibus, veslris natis', faciat possidere , et ad ejusconluli misericordiam, meque, excellentis-
aeternaebeatitudinis oum sanctis et omnibus electis sime et a Deo prolecte victoriosissime rex, in vestro'
cjus per infinita [ssecula]annuat effici participes. In- sdlilo auxilio et proteclione commisi, paratum 'jam
columem excellentiam veslram gratia superna eu- remedium inveni, et afflictus animus meus paulisper
stodiat. respiravit. Yalde enim post Deum confortor in vestra
XLV. regali polentia, et a Deo protecto regni vestri Fran-
~ corum robustissimo tiractiio. Inter tisecitaqueconsi-
2§2 EPISTOLA CONSTANTINIPAP.E
NEOPHVTI, • - dero quanta sit Dei nostri omnipotentis misericordia,
PIPMNUM "REGEM et confestim opima consolationis oportunitas mihi
"ADDOMNDH DIRECTA,
ln qua continetur quod a populo Romano peruiolen- confertur. Ipse enlm pro iiumani generis salutelie-
tiam electus, el iti sede apostolatus intromissus . sinu Palris deseendens, Verbum caro faclurn, -de
fuit, postutans ut in gratia domni regis Pippini *J virgine Maria domna nostra nasci dignatus'est, nori
.permanere possit, sicut antecessores sui fuerunt, et amitlens deitalem, i sed semetipsum exinanivit, for-
inde de epistota Theodori patriarchm Jerosblymi-
tani, et de'aliis epislolisA{exandrini et Antiocheni rt-am servi accipiens; qui mortem nostram moriendo
fatriarcharum; et in etnbolode Georgio, Marino destruxit, et vitam resurgen'do repara\It. Unde 'non
M Petro. est dedignatus cum peccatoribus et publicanis Ioqui
(An. Dom. 767 , Cod. Car. xcix , cjiron. 44.) ac convesci, suscepit enim publicanum, et evange-
ARGUHIINTUM. — Silentiuin regis aegre ferens menti-
lislam effecit, Malthseumdico, qui evangelica vertia
tur iterum unanimi populorum consensu se crea-
tum. DiviriseScripturse loca inserit, Pippinuni lau- mundo propagavit. 0 niultitudo divitiarum sapientia.
- dat utfidei cattiolica. propugnalorem; narrat litte- et scienlise Dei, inscrutabilia sunl judicia
254 quain
ras patriarcharum Orientis de synodo tiabita pro ejus, et investigatiiles vise ejus ! Vere magnus
cultu sacrarum imaginum, Paulo directas, se in Dominus el laudiitiilis
amboneprius lectas publice ad eum transmiltere nimis, et sapientise ejus
Gra.eo-Latinas. Georgium episeopum, Marinum et non est nurnerus; quiponit humiles in sublimi', et
Petrum presbyteros ut reverti jiermittat solatio mcerentes erigit so .pitate; pro quo, tanquam unum
parentum efflagilal; responsum enixe petit. Quod ex publicanis me existimans, cum gemilu cordis,
majus, legat missos suos, Ghrislophorum presby-
terum et Anaslasium notarium. percussopectore, deprecor ineffalrilemmisericordiam,
Domno excellentissimo filio Pippino regi Frauco- ûttantum pastoraifeofllcium, quod mihi immerito
ruin et patricio Romanorum, Constantinus papa. contulit, me salubriter exsequi, et lucra antinarum
Dum internae menlis intuitu, infra memetipsum ejus divinse majesl iii offerre me annuat. Cretiro
vehementer considero quanta inihi incepti pastora- enim laudem ipsius redemptoris nostri loquitur os
lis officiidebet insislere cura ad pascendas Domini- meum, caro et lingua tienedicit sanctum nomen ejus,
cas ralionales oves, valde fateorintolerabilemmoesti- quinon merila existimal, sed miseretur quibus mise-
tiatii cordis mei arcano adhsesisse, quia procul du- reri vult.
bionon meriti, seti onerishujuscemodi provectio Praemissis quidem jam vicibus nostris apostolicis
omnibus curam animarum assumenlibus, videtur apicibus, jussi [Grets., nisi] Sumus intimasse a Deo
esseconfertasolticitudo, et qui nimis comprimor, inslituto regali vestro culmini, de recessupr»deces-
et nullis'dp'erum meritis neque virtutum profectibus soris noslri, domnijPaul|i papae, et quomodo me in-
ine prsestiturum perpendo,-quid divina misericordia dignum et inutilem divina dignatio hi aposlolalus
"inspirante cordisaffectuoperari jussei;it, et illico ve- ordinem provehere'jussit. Unde ecce et nunc iteratls
at ex gravi somno experreclus ^gS ninrio slupore, nostris apostolicis affalibus, debilum honoris ac
i437 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD.CAROLINUS.— EPP. PSEUDOPAP-ECONST. 238
salutationis affectum, et visitationis conatum excel- A cum omni nostro populo firma constantia erimus
lentissimse Ctiristianitati vestrse aptum duximus per- permansuri, et peto coram Dep vivo, ul si forsitan
solvere.; el quoniam omuipotens et longanimis Deus . quisquam, spiritu nequitiae TTreptus, ctintraria de
noster, vertium salutis per suum apostolum, beatum nobisvestro regali-cubmni.garrire-attentaveril, nulla
Petrum excellentiae vestrse mittens, fortissimum ei credulitas admittatur, quia, ut confidimus in Dei
sanctaesuseEcclesiaeet fldei orthodoxaeliberatorem omnipotentis misericordia, plenius «eritis ide noslva
ac defensorem tesuscitavit atque-constituit,prsecel- puiitale satisfacti
lentissime fili et magne orthodoxe rex : ideo, licet Unde ecce magnopere ad vestra a Ddo directa
mutatis pastoribus, cura tamen hujuscemodi certa- vesligia direximus prsesentes iidelissimos nostros
_.ntinis ae defensionisvobis incumbit, et ob hoc, tan- missos, -.cilicet Christophorum 3ltj@ dilectum filium
quam .prsesentali.er., coram mellifluo regali vestro nostrum presbylerum , atque Anastasium nolarium
aspectu consistens deprecor, et per Deum oinnipo- regionarium spiritalis matris vestra., sanctae nostrae
tentem, qui est judex vivorum et mortuorum, ante Ecclesise, qui vos de nostra fidelitate, quam -erga
cujus conspeclum omnia elementa contremiscunt et vestram regalem potentiam gerimus, salisfacere de-
abyssi^moventur,"quiomnia regna mundi suayirovi- beant, quibus et in ore posuimus hoc ipsum Chri-
dentisenutu disponit, quieliamte, excellentissime B stianitati veslrsenostra vice enarrandum. Quos peti-
fili ac tieniemissimerex. tuosque amantissimos natos mus, ob/iteverentiamvestri <[Lamb. add. ifautriris]
ac meos spirilales filios, in reges per manus beati 'beatiPetri, ijenigne a vobiset sdlite suscipi, eisque
-Petri apostolorumprincipis nngurpraecepit, flrmiter *In omnibus credere, et cum laetabmidis >iiuntiis de
excellenliam vestram Gorijuro,ut ea quas [quae] pro vestro benignoproposito,etimmensa prosperitate ab-
.statiilitatea-egnivestri, et a_ternselvi_3e
remuneratione solvere jubeatis.
"tiedtoPelro polliciti estis, pro exaltatione ac defen- Itaque innotescimus excellenliaeveslrse, quod duo-
sione sanctae "DeiE"ccleslae,.spifitsi__smalrisvestrse, decima die praeteritiAugusii mensis, quintaeindictio-
_etsanclseorttiodoxae255 udei observare et-in omni- -nis, conjuricti adnosa sancla civitale, quidam reli-
•busadimplere jutieatis, et iii ea charitate ac dile- îosus presbyler Constanlinus nomine, deferens
ctione, in qua cum nostris praedecessoribus, domno synodicam fideia missam a Theodoro Hierosolymi-
Slephano-acâulOjbeatissimisponlificibus^-perman- taiio patriaTcha, ad notifefi "pisedecessofis nostri
sistis, nobiscum permanere-jubeatis , -et in eadem ,domniPaulilpap_e,..in^quoel reliqui palriarchse, id
amicitiaeconnexioiie eum mea fragil.tate persislere; est, Alexandrinus et Antiochenus, et plurlmi me-
non nostra quae niala sunt merita existimans' sed tropolilantiepiscopi Orientalium partium, visiisunt
"^1
adimplens illtj-ddivini oraculi praeceptuiii(Matth. x): concordasse, eamquecummagnalaetitia suscipientes,
__3«irecipit prophetamin nomine.prophelw,-mercedem atque amplectentes,' itipopulo in ambone relegi feci-
recipiet prophetm; et qui recipit -jnstum "iti -nomine miis, cujus exemplar inLatinoet Graecoeloquio ve-
justi, niercedem suscipit justi. Et illud quod ipsa strse exGellenlise-direximus, ut îgnoscatis qualis
veritas Deusnoster ait (Luc x) : Qui me recipit, vos fervorsanctarumimaginumorientalitius in parlibus
recipit; etgui me spernit, vos spernit. cunclis Ctirisfiaiiis imtninct.
Considera, bone rex, quia potuerat Deus nosler His praelibatis, extensis palmis ad «etliera, cum
per angelum virlutls suae, aut tilio modo liberalio- omnibusDei cultoribus, et cunctonostro populo re-
uem suse Ecclesiae et fidei orthodoxae operari : sed demptoris nostri divinam exoramus clementiam, ut
uoninalio nisiin tua excellentia eomplacuit, quia suaeexfensionis dextera vos protegal, et regnl vestri
libi hoc bonum servalum erat opus. Unde aperte a -Deoconfortati Francorum terminos dilatet, atque
cunctis daiur intelligi, quia >omnia jam ante-jnundi immensas detioslibus victorias vobistiibuai, cuncios-
constitutionem a Deo prsedeslinata sunt. An non erat que adversarios regalibusvestrisprbsteriiat^vestigiis,
pr_edestinatusDavid, de quo secundum carnern Chri- regnique gubernacula, longo ac prospero senio vobis,
stus in mundo editus est? pusillus eiiiminter fratres jv una cum excel|enlissima filia nostra, ___f§7a I*co
exislens, ah-ovibus patris atilatus, in regem unclus protecta regina, et amantissimis natis perfrui conce-
est : el quia a Deopraedestinalus es defensor sanclae dat possidenda, et sicut temporale ac terrenum _re-
DeiEcclesiaeac nosler, adesto, exaudipreces nostras, gnum et coelestia vobis regna cum omnibus sanctis,
mitissime rex, sic te exaudial Dominus in quacunque qui ab iniiio mundi divina. placuerunt majestali,
die eum imocaveris. Wos quidem , ita testis nohis tribuat possidenda. Incolumem excellentiam.vestram
Deus noster, eui occulta cordis manifesla sunt, ut gratia superna custodiat.
plus eiiam quam prsefati nostri prsedecessores pon- EHBOLUM.
iffiees in vestra a Deo protecti regni vestri Franco- Itaque hoc excellentiam vestram pelimus, ut ju-
Tum charilale et dilectione, atque sincera fidelitate, beas, Christianissime ac milissime rex, inspiratusa
B Vide quaedixi ad epist. "31, al. "55(nol. 2, *3).
gustum mensem anni 767 sexto nimirum post anno,
Hlahi equidem epislolam ab an. 758 removendam quam id concilium celebralum dicitur.^Hinc autem
duxi, freius conjectura concilii Jerosol. circa an. palere arbitror, quam ardua sit,provincia hasce .epi-
760 eeletirafi, atque extremo anno 761 reponendan. stolas fere omnes cbaracteribus temporis carentes
credidi. Fateof nihilominus me non assequi mente, digerere, servata (emporis rationeVCENN.
cur synodica ista non fuerit Romam missa ante Au-
259 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO HI. 240
Deo , ad nos absolvere reverendum sanctissimum A Propterea coram Deo vivo deprecamur , ut in hoc
fratrem nostrum * Georgium episcopum, atque di- preces nostras exaudias, et ipsos atisolvere j'utieatis.
leetos filios nostros Marinum et Petrum presbyle- Ipsisenim revertentitius 258 cum magna laetitia eos
ros, qui ad vestram prsecellentiam a nostro prsede- suscipiemus, et charos in nostris viseeribus amplecli
cessore domino Paulo papa tiirecti sunt; quotidie studebimus; episcopatum enim et Ecclesias quas
enim cum magno ploratu eorum parentes nos adeunt, tenere videbantur inordinatas usque hactenus con-
ut vestram a Deo institutam excellenliam deprecari sistunt; proijuo j'ubpat excellenlia veslra disponere,
debeamus pro eorutn absolutione, eliam non possu- quatenus praefali viri ad terram nativitatis eorum
mus eorum lacrymas sufferre. Per te enim , bone Tevertantur, quia adest lempus ut pariler cum suis
misericordissime rex, salvi effecti sunt, et a mani- parentibus, et una nobiscum in Domino exsultent,
hus persequentis liberati consistunt. Unde magna in nosque merito pro vita, el incolumitate vestra fun-
coelo vobis reposita esl mercedis eorona , quoniam dere valeamuspreces. [Lamb. add. Codicis epistolaris
scriptum est: Qui salval, tanquam qui mdificat. Carolini finis.]
a Anno 765 exeunte, - iterumque anno Sequenti Francorum regem et sanctam sedem. Postremo res
(ep. 59, 40; al. II et 26) Paulus efflagitanli Franco- B stitutum anno 764 in prislinum honorem ad Pauli
rum regi concessii, ut Georgium Ostiensem episco- preees ati ipso Pippino ; necnon pontificem lacrymis
pum et Petrum presbyterum cardinalem apud se remotum roatris illius desolatseac orbselumine rogasse
tineret. Utrumque Romam rediisse post Pippini ciundem regem, ut eum remitteret Romam (ep. 56 ,
mortem certum seimus, quia Georgium adesse vi- al. 52). Quidautem sibi velit pseudopapa prhataui
demus Later. concilio an. 769 celetiralO adversus unius causaniM aliop duos extendendo, et laudando
lmnc invasorem sanctse sedis, et Pelrum anno 770 Pippinum, quod omnes eos liberarit a manibus per-
Iegatioiie functum Sleptiani III cum Pamptiilo de- sequentis non intelligo. Id unum percepisse mihi
fensore (ep. 49; al. 45) ad Carolum et Caroloman- videor, recte a Carolo utramque.epistolam mendaciis
tium reges Pippini filios. Ad Marinum autem quod inepliisque plenam iti calcem codicis rejectam fuisse,
attinef, card. tit. sancti Clirysogoni petenle eodem neque movendas a n_e fuisse tiujusmodi sordes. At
Pippiiio creatum esse usque ab anno 7S7, nos docet ralio temporis ad id praestandum me coegit. Ac de
(ep. 16, -al. 25). Deinde eum -novimus (ep. 19, utraque salis superque est dictum in monito, ad!M-
al. 59) una cum adversariis machinatum esse in storiam rerum quod|spectat.
25S INSTEPHANI III EPISTOLAS QUINQUE

ADMONITIO.
I. Sedatis reiputilicaetumultil)usvariis,poenaqueaf- C nactius Eugolismensis. Ubinam Iegatus eos repere-

fectis eorum auctoribus, minime sanata erant atro- rit, apud Anastasium non legilur : id certum, quod
cia vulnera Ecclesiae inflicta. lnvasio siquidem apo- in suum regnum Parisiis uterque processeral; ideo-
stolicse sedis, ordinationes illicitae ab eodem factae que Sergius « ccepium gradiens iter pervenit ad ejus
impielasque Orienlis mirum in modum aucta per- - filios, . Jactura quidem levis : nam litterse suum
suaserunt pontifici, ut con^regaret synodum in qua consecutaesunt effectum, duodecim ex Francia epi-
omnia serio ac sapienter discuterentur. Quamobrem scopis, fere omnibus urbiummelropoleon, vere primo
et ex llalia el ex amico Francorum regno episcopos anni sequentis 769 , Romam venientitius g@0 cuin
congregare deliberans : . In exordio ordinationis Seigio. Rem testatur Adrianus in Tractatu ad Caro-
suse, ut est apud Anaslasium , quo idem sanctissi- lum regem super cultu sacrarum imaginum (Labti.
mus praesul pontificatus apicem assumpsit, direxit Concil.tom. VII, p. 919,925, 944, 952): « Prsedeces-
in Francise partes ad eximios viros Pippinum, Caro- sor nosler, inquiensj sanclae recordationis -quondam
luni et Carolomannum reges Franeorum elpatricios domnus Stejihanus p|apa similiter cum episcopispai-
Romanprum Sergium secundicerium el nomencla- tium Francise atque Italise praesidens, etc. J Qui
torem illo tempore existentem, deprecans atque bor- etiam beneficio codicis Veronensis^ nomina ipsa
tans eoruni exceHeiiliamper suas aposlolicaslitleras, eorum duodecim episcoporum et quadraginta Italo-
ul aliquanlos ejriscoposgnaros, et in omnibus divi- rum, qui iriterfueruni concilio, liodie habemus lum
nis scripturis atque sanclorum canonum instilutioni- in editione Romana an. 1755, ium in Lucensi nuper-
bus eruditos ac perilissimos dirigerent, adfaciendum rimatom. I, addit. ad Concilia Latibei. De rebus
3 in hac Romana urbe coucilium.. Hseprimse Steptiani JJ ipsis quse in concilio actae sunl quatridui, summa-
', litlerse neque in codicem hunc relalae, neque alibi tim aliquid dicam, maxinie ad rem nostram neces-
reperiuntur, Baronius ex Cod. Vat., quem Panvinius sarium, non solum ut lillerarum jactura minus do-
I se vidisse testatur, argumentum profert (an. 772, leal, verum etiam ut facem prseferaut dicendis de
n. 2): . Scripsit pontificalus inilio ad Pippinum pe- pontificia historia ex sequenlibus epistolis eruenda.
tens homines docfos mitli ad synodum Romanam. J HI. Prima igitur iactione, pseudopapa in medio
Quare autem in Franeia interierint, neque eas ob id episcoporum consliltito , Ctiristopliorus primicerius
Carolus recensere potuerit, facile eonjectu esl ex pontificis jussu enaijral sacrilegatn invasionem, ejus-
rerum serie, quae hac occasione evenerunl. que tiisioricam relajtionem quam fieri manda\erat-
II. Et sane inissus seu legalus pontificis Roma legendam exhibet; nil eo die'decernitur. Actioneâl-
profectus post diem seplimam Augusti niensis anno tera pseudopapa itefum sistiturin concilio, aususque
768, cum Siephanus est conseeralus, et in Franciam invasionem tueri exemplo Stephani ducis Neapoli-
veniens Octobri mense, Pippinum de hac vita mitani, qui ex laico faclus eral episcopus(an. 764 clero
grasse invenil die 2-4Septembris elapsi. Propterea el populo petente, \]ir isle Paulo pontifici, el sanctss
reges filios adire oportuit, qui post funus paternum sedi amicissimus creatus erai episcopus),malehabe-
ad regnum -quisque suum se contulerant, jamque tur a concilii patritius, percussusque sdapis ab Ec-
regia insignia sumpserant die 9 Octobris, Carolus clesia ejicitur. Postmodum cottibusta omnia quae
Noviomagi, Suessione Garolomannus, ut tradit mo- scripto mandata inyenta sunt gacrilega. invasionis
241 COD.DIPL. — MONUM.,ETC, SEG COD. CAROLINUS.— EPP. STEPHANI HL — MONIT. 242
atqueindicta poenitentia omnibus qui cum sacrilego A csementario, parasseque omnia ad defensionemurbis.
communicaverant, mvocata divina clementia et rele- Postmodum Langobardos in Yaticanum pervenisse,
ctis saeris canonibus, decretum esl, ut < nullus un- quo pontifexadvocatus aregeseconlulit,elposteollo-
quam prsesumal laicorum, neque ex alio ordine, nisi quium de reslituendisablatis,Romamrediit. Interea
per distinctos gradus aseendens, diaconus, aut pre- Paulummoliri insidias inGhristophorum el Sergium,
sbyter cardinalis factus fuerit,adsacrum ponlificatus qui comperta re, armati in Lateranum irrumpunt, ut
tionorem promoveri. > Quod sane decretum refertur Afiarlam vi capiant; tametsi pontifice audaciamin-
eliam aGratiano (Dist. 79, cap. 4). Denique invasori crepante, recedunl. Die postero pontificem ad regem
pceuitentia prsescripia est. Actione tertia constitui- iterum se contulisse, qui palam petiit sibi tradi Ctiri-
tur recta pontificiseelectionis disciplina : ut nimirum stophorum et Sergium, renuentemque Stephanum
presbyteri et diaconi cardinales, proceres cleri, cle- cum universis, qui eum secuti fuerant, intra basi-
rusque omnis eligant, deinde c omnes optimates mi- licam clausit. Tum pontificem nuntiasse per legalos
litise, vel eunctus exercitus, et cives honesti, atque iis primatibus, qui ad portam divi Petri cum militi-
universa generalitas populi hujus Romanae urbis ad bus erant, ut eorum ulerque aut monachum indueret,
salulandum eum sieut oriinium Dominum properare autilllco adbasilicamsanctiPetrise conferret, nullam
deheat: t tum fiat decretum electionis. Contra om- esse aliam salulis spem ; quse res militibus metum
nem vim decernitur; ad solos prestiyteros, aut dia- incussit ac fere omnes dissipavil. Noctu igituT illos
conos cardinales juxta divi Petri et successorum seprsim ad basilicam clanculum progressos a cusio-
sfaiuta pontillcia dignitas coarctatur; ordinationes a * ditius Langotiardorum captos esse, regique primum,
pseudopapa faclae irritantur , redeuntibus omnibus ". deinde ponlifici traditos, qui sequenti die Romam re-
adgradumpristinum. Episcopositerum corisecrandos, diens ibi utrumque reliquit, ul noctu Romam dueti
aliaque omnia repetenda, praeter baptismum statui- inimicorum insidias effugerent. Contrarium evenisse
tur. Actione quarta decernitur de cultu 261 sacra- Afiarlse opera: nam conscntienle Desiderio exlractis
Tum imaginum; quinquaginta Canones apostolorum e basilica oculi sunt effos.i, quareChristojihorus prae
reciplendos primum statuilur;' ac demum inslauratis dolore obiit posl tridui, Sergius in Lateranensi pa-
contra vim et ambitum decrelis praeclarum hocponti- triarchio usque ad pontificis TUbrtemperstitit.
ficii principatus lesiimonium incidenter profertur_; VI. Prsefata autem epistola continei, quod non
< Si quis juvare, aut introducere in hanc civilaiem Afiarta pelitus fuerit armis iu patriarchio, sed pon-
Romse praesumpserit quemquam de quacunque civi- ' tificemipsum <nefandissimus Chrislophorus et Ser-
tate aut eastro, vel loco ponlificis prius discessum , gius nequissimus ejus filius. cum Dodone misso Ea-
quousque in sede beati Petri pontifex ordinatus fue- rolomanni et conjuratis Francis, atque aliis sceleris
rit," anattiema sit. J Hacienus de prinia Sleptiani consciis interficere voluerint; qui Desiderii ope lunc
epistola, quae desideratur in codice : nunc de quin- forte Romse existenlis pro divi Petri justitiis facien-
que iis quae in eum relatae sunt. dis, morlcm evaseril cum suo clero. In cseteris con-
IV. Iisdem, quas Magdeburgenses etiam norunt, sentit cum historia nuper allata, nominibus aliquot
et quarum duse (ep. 45, 46, al. 46,44) omnium con- virorum exceptis, quse historise fidem adjungunt, epi-
sensu perlinent ad annum ipsum 769, post celebra- stolse vero detrahunt. Prseterea paiens hoc menda-
tionem concitii, ca_teris(ib. 47,48, 49, al.47, 48, 45) cium in epistola dicitur: . Oranes jusiitias healiPetri
anno sequenti datis, iisdem, inquam, nil obscurius ab eo plenius el in ihlegro suscepimus. _ Quaepu-
adtianc historiae partemtractandam suppedilatur in iC .gnanl cum iis quae affirmat sequenli anno (ep. 47,
isto Codice. Namque omnes ad Bertradam reginam '49, al. 47, 45). Nam omnium, quae restitui debe-
viduam, ejusque filios Carolum et Carolomannum bant, catalogum missis regiis praebel Caroli et Ca-
dalse, tum de rebus aliis agunt, tum qua. ad eccle- rolomanni oculis subjiciendum, aitque: < Si quisau-'
siasticamditionemspectant, pugnantiaconlinent; nec lemvobisdixerit, quod justitias beati Petri recepi-
sine historia praecedenti, <juam nuper huc revocavi mus, vos ulTomodo ei non credatis. _ Et alitii: «In
ex calce Codicis, quo Conslantini lilterae rej'eclae prsesenlia de vestris missis simulant juslitias nebis
sunt, elici inde veriias ulla potesl. Prsecipua oceur- facere. Nam nitiil ad effectum perducitur, et quid-
rit difficultasin prima epistola ad Bertradam et Ca- quam ab eis de noslris justitiis nequaquam recipere
rolum data (ep. 45, al. 46) quam recte Cointius pu- valuimus. J Hsec cum ita sint, nulli hominum per-
tat scriptam ex voto Desiderii tunc Romaedegentis, suasum erit,Langobardos paulo g@g ante pessimos,
ejusque opinionem sequuntur Pagius et Zacagnus, perpetuosque sanclse sedis_hostes, repenle optimos
nequidquam repugnanle Annalista Italo cum sociis atque amicissimos evasisse: et e contrario viros illos
aliquot (an. 769) prse nimia in reges Langobardos integerrimos, tanti habitos a Stephani prsedecessori-
benevolenlia. Quam emm raiionem conira eruditos bus, quorum opera sancta sedes invasione et metu
viros adducunt, Stephanum nempe esse Romae,non libera respiraveral, ipseque pontifex electus fuerat,
autem apud beali Peiri basilicam extramoenianam, repente . nefandissimos, nequissimosque. essefactos.
cum illam scripsit epistolam; ac proinde liberum Quamobrem recte inquam Cointius aliique eruditi
omnimetua regeLangobardo; floccilaciendam osten- Slephanum putant Pauli exemplo ex Desiderii voto
dunt Pauli prsedecessoris lilierae (ep. 18, al. 15) qui- ,n" eam epistolam scripsisse. Non enim facile quis men-
busPippino enuntiatscribendidifficultates Langobar- dacia hujusmddi apud Anastasium comperiet, ubi de
dorum causa, ac Slephani hujus ultima? (ep. 49, al. rebus quse Romse evenerunt sermo est.
45); nec non consuetudo frequens tampontificis quam YH. Silentium lanli sceleris aliis in Stephani epi-
Franciae-regis plura commitiendi missorunrauribus, stolis, prsesertim in ea quam iisdem Bertradse et Ca-
qnam scripio mandandi. At subjiciam lectoris oculis rolo scripsit (ep. 46, al. 44), ut illam de qua loqui-
hanchistoriam,quemadmodumapudAnastasiumnar- mur, est aliud evidens argumentum hujus rei. De pa-
ratur in Vita Stephani HI, ul eam conferat cum epislola. trimonio insuper Beneventano per summam - Itherii
Y_. Omnium consensu codicum post praedictum diligenliam restituio epislola illa fuse ac magnitice
concilium summatim relatum, Christophorus primi- agit; de aliis vero justiiiis, quas nominat, lum illa,
cerius et Sergius secundicerius, praecipua nimirmn lum alise omnes silent.""Toto enim pontifieis hujus
offlcia sanctaesedis inDesiderii odium incurrisse di- tempore una illa restitulio faeta invenitur. Pagius
cuntur, quod de restituendis atilatis vetiementer age- quidem solertissimus hujusmodirerum indagator (an.
rent, ut debebant; Desideriumtraxisse in suas partes 770, num. 7) duo exhibet testimonia, specie non con-
largitionePaulumAfiarlam pontificis cubiculariuin, et lemnenda: primum videlicet Annalium velerum post
orationis obtentu Romam versuscum exercitu leten- secundam Appendicem continuationis {Fredegarii:
disse; Christophorum 262-ure metuenlem Urbi, ex « Anno 770 fuit Berta regina in Lougobardia ad pla_-
Perusia,CampaniaetTusciamililibus ocissime convo- citum conlra Desiderium regem, et redditse sunt ci-
catisclausisseportasurbis, atque unam prae aliisopere vitates plurimae ad partem sancti Pelri.. Alterum.
213 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III.
vero ex Annalibus Petaviams pelilum: « Hoc anuo A illius divideret : tametsi hujusmodi falleridi arlibus
domna Berta fuit in Italia propter filiam Desideriire- nonCaroIo, sedsibi dainnumintulil, idquemaximum;
gis, et redditse sunt civitates plurimae sancti Petri. . nam fegnum et libertaitem amisit, ul ostendam, cum
At, bona cum Pagii venia, testimonia tam serotina venero ad Adriani epistolas* Ad ponlificiam vero di-
dubiam merenlur fidem : neque enim pluriro_e ersml tionem quod attinet, tum in veleri dominio, tum in
civitates restiluendoa; neque ulla ex iis paucis, quas novo per Francorum regemPijjpinum concessoserere
restitui oportetiat, aDesiderioredditafuil. QuinSle- discordias, easque alefe, per id silenlium nunquam
ptiano vita functo Adrianus ei suffectusDesideriimis- destitil. Conlinuis siquidem molitionibus palatina
sisejus amiciliam quaeren.ibus,j>lenari_eresliiu.ionis officia, penes quse reip|ublicseadminislralio erat, aut
pollicitatione, improperavit quae suo prsedecessori avertere a ponlifice, aut.emedio tollere meditabatur:
Stephano reposueral, dum per missos suos Anasla- qu__res urtiem ipsi.nisimullatibus ei poenisimpletiat.
sium prinricerium defensorum et Gemmulumsutidia- Pejora in Exaichatu jet Pentapoli Desiderii arlibus
conumpetebat, c Ut quse prsesentialiter beaio Petro evenerunl. Nam Sergio Ravennse archiepiscopo vita
pollicitus est, adimpleret: . etenim responderai: funeto an. 770, et Leone canonice electo, Mictiaelius
<Sufficit apostolico Stephano, quia tuli Chrislopho- Langobardi prsesidio tiillus eam sedeminvasii cper
rum et Sergium de medio, qui illi dominabaiitur, unius anni circulumel eo amplius,. ut esl apud Ana-
; etTion illi sit necesse juslitias requirendas . (Anast. stasium inYitaSieptianilH. RemnarrarejuvatAdria-
\^ VilaAdt:, sect. 295). Quaemagismagisque compro- ni verbis (ep. 95, al.J71) quse sunl valde perspieua :
bant epistolam illam, de qua sumus loeuti, aut ex «Quando prsedictus Sergius arctiiepiscopus obiit, per
voto Desiderii esse scriplam, auiAfiartse aliusve lar- U suam arroganliam Michaelius praesumptor invadere
gitioiiibus a Desiderio corrupti in eum sensum ac- ausus fuit ecclesiam JRavennatem, el per auxilium
commodatse, qui rimiriie faveret Langobardi ar- Desiderii "ssevissimirpgis ipsam enormiter invadens
titius dissensiones quserentis in Francia et simultales ecclesiam diu delinebal, et a suo proprio rectore de-
Romae. slitula atque viduala'manebal. Tuncad decessorem
VIII. Arbitrabatur scilicet Pagius Bertam a Desi- noslrum sancta. recordatlonis domnum Sleptianum
derio id petiisse, ut 2©4 Steplianum a matrimonio papam praediclus Huctialdus a vestra directus regali
eum illius filia allenum demererelur. At pontifex ab exeelleiilia pro cselefis causis, ab eodem prsefalo
asserenda divina lege_removeri terreno quovis tiene- domno Stephano papaper vestrum a Deo roboratum
fieio non poteral. Yalde persjjicua sunt quasin epi- regale adminiculum I|Lavennammissus esl, eumdem
stola, ad reges fratres (ep. 49 , al. 45) nuptias illas prsefatum Michaelium invasorem ex ipsa Ravennate
aversans dixit: «Conjugio legilimo ex jiraeceptione ecclesja expellendum, ei tiic Roma tanquam trans- -
genitoris vestri copulali eslis.. Elinfra: .Impium gressorem sacrorum tononumdeferendum. J ,
eniin est, ut vel peuitus vestris ascendat cordibus X. Iiaque Desiderius, qui nullam legitur civilatem
alias accipere uxores, super eas quas primitus vos invasisse quse ditionis esset sancise sedis, duo prae-
certum est accepisse. » Quod de Carolomanno ml- cipue praesii.il Slepliano ni pontifice : nihil unquam
nore natu filio certo certius est, nam idem ponlifex restituil eoium, qusej'uris erant ejusdem ajjostolicse
(Ibid., 48) e sacro fonte suscipere ejus filium oplat, sedis, et dissidiorum jaucfor semper fuit. Inde maxi-
clauditque epistolam, . cum dulcissima vestra con- mura supervenit incommodum pontifici in-ea ditionis
juge, el amaniissimis natis.. Secus est de Carolo suseparte quam Pippinus donaverat. Caput siquidem
majore natu: Eginhardus ejus uxores enumerat a C Exarchatus RavennaJ utcumque hoslilem invasionem
Desiderata Desiderii regis filia, quam «poslannum, non esset passa, subditorum injuriis ac depopulalioni
inquit, repudiavit, el Hildegardim de gente Suevo- fuil obnoxia. Nam Mjchaelius, ubi se vidit sacrilegse
rum pisecipuse notiilitatis feminam in malrimonium ordinationis omni spe dejectum esse ab Stephano,
accepit:» quod et faciunl Franci alii sciriplores, unde « plurima munera Depderio Longobardorum regi, et
Ionga valdequeimplexaapud eruditos quseslio, Nihilo- cimelia, et ornatus ipsius ecclesise cum aliis specie-
nrinus pontifex Egil-hardum cseteris antiquiorem an- bus bractiio forti t iuvasionem annua majorem lu-
tiquitate praestat. Praeterea non, utEginhardus caele- latus esl, ut tradit auetor apud Anastasium. Neque
rique, regise successionis seu slemmatis Francorum Exarchalus tantum pfinceps chitas hujusmodi defe-
regum enarralioni dabal operam; .sed causam non ctionis speciem induij,,sed eliam Pentapolis prsecipua
ducenda. uxoris afieretiat, quam Carolum majorem urtis Ariminum eadem ex §>@gcausa cum Langobar-
iiatu jam duxisse, el consentaneum Veritati est, et dis socielatem iniil cintra pontificem,ut docet i_dem
filium suscepisse, ex Himiltrude inter auctores con- auclor:«Congregans inde, inquit, nefandissimus Slau-
stat, tamelsi de connubio iidem certent. Quidquid ritius exercitum una cum consilio Desiderii Longo-
aulem pontifex ercausam lianc sequissimamel alias tiardorum regis prop6ra\ it, et ingressus est Ravcn-
multasadduxerit, quae rudi illi setati etprobitati pon- nam, et tiractiio forli elegit ipsum Micliaelem, et in
lificis tribuendse potius quam cum sectariis Iradu- episcopiumRavenuatisEcclesiaeintroduxit, et Leonem
cendse, sub finem anni 770 Carolus uxorem duxit arctiidiacouum, qui electus erat in arctiiepiscopalus
Desiderii filiam. Inde \ero quauquam Slephanus su- ordinem, Ariminum Ideportanies ibidem arcta custo-
perstes fuerit usque ad KalendasFebruarias anni 772 D dia mancipatum idem Mauriiius detineri fecit. _
cum obiilsupremumdiem, aCarolomanno prseventus Quid igitur faceret ponlifex tanta in rerum perturba-
bimestri ferme spatio, nulli missi nullsequeepistolse tione utriusque provincia. ?In Franciam se \ertere_?
Roma in Franciam missse inveniuntur. Tanta ejus At vulnus inde altius apostolicaeaucloritati inflictum
mairimonii detestatio erat Romse! eral: nam Carolus filiam Desiderii invilo pontifice
IX. Quse annuo illo silenlio evenerint, indicare •-uxorem duxerat, nuptiasque maier conciliaverat. A
opersepretium erit, ut lrisloria pontificia, quam testi- Petro itaque apostolofurnprincipe auxiliumexspeclan-
motiio Carolini Codicis illustramus, consistal. Dissi- dum erat, qui proyincias sibi oblatas, numine sic
diortim ille ac simultatum auclor faulorque maximus volente, vindicaret. Quodplane contigil post annuam
Desiderius tam in-Fi ancorum regno, quam in dilione invasionem, ac jjroinde sub finem anni 771.
ponlifieia, posi id conjugium, ad Franciam quod aiti- XI. Nam Carolus paatrimoniirali solutionem quae-
' nel, ni'1molitus esse dicilur per lotum illud lempus, rens ati apostolica sede, qua de re videndi auctores
guo ejus filia monarchise Francorum quseunius Ca- apud Pagium (an. 771, n. 2) missos suos Huchertum
roli parebatimperiis regina fuit. Quseautem post di- et CollegasRomam direxil. Ita scilicet accipi oporlet
' vorlium, quod concoquere nunquam potuil, evene- illud Adriani sujjra allatum: pro cmleriscausis; non
runt, Adriani pontificaium spectant. Hoc enim ;pon- enim ait, pro justitiis faciendis, aliove usus est lo-
tifice, Carolomanni filios qui apud eum cum matre quendi geiiere. quod rerum sanetse sedis curam in-
Gilberga erant consecrari Francise reges machinaba- riuat. Faustissimum ^d principium inimicilise Lango-
tur, ut Carolo negolium 2,& facesseret viresque bardorum regis, de cujus filia repudianda agebatur,
m COD. DIPLOM.— MONCM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. STEPHANI III. 24b
opponunam otilulit occasionem Sleptiano, ut utram-1A veslrae atque pra.cellentisshnae Christianitatis tuse
que i)ro\inciam veram defectiqnem spectanles in1 auribus intjmare studemus, eo quod nefandissimus
ordineni redjgeretj subla_toseliismale: quareatiiis-
deniregilsmissis, qui betieficia peliiuri advenerant, Ghristojjhorus, et Serglus nequissimus ejus filius.
beneficiuin ipse ultro petlil," quod ex* AdfianiJore s consilluin ineuntes cum Dodone misso germani tui
audivimus, sicque duci ArimlnensiMauritio, invasori\ Carlomanni regls d, nos_ interficere insidiaba*ntur.
Michaelio, et Desiderio regi Steplianus pontifex;, qni- Unde cum eodem Dodone et
paulo post suum otiiit diem, illusit. Cseteruni ex hu- 2@§ ejus Francis, cum
cusque diciis colligiiur, qtiod ante Caroli unius re-. aliquibus eorum nequissimis consentaneis aggregan-
gnura, qui subjugalis Langotiardis' aique eorurii feges tes exerciturn super nos, in Lateranensium sanclum
sublato, eam lialise partem fnonarctiiie Francoruml. cmn armis ingressi sunt, confringen-
adj'ecii, neque in Roniana prpvincia, tieque iii Exar-* patriarehatum,
chatu elPenlapoIi cessatum unquam est ati inya- tes et januas atque omnes cortinas ipsius venerandi
sione, ei melu.. Ac de Sieptiani III epistolis jam salis. patriarctiii lanceis perforantes, alque intus in tiasi-
licam domni Theodori papae, utii nullus ausus est
XLYI.
» aliquando, vel etiam cum cultro ingredi, tum ioricis
2@7 ITEM EPISTOLA E. USDEM PAPiE, el lanceis ubi sedebamus int.roierunt, sicque ipsi
ADDOHNIiM CiUlOLUM REGCM, viri insidiabantur nos, interficere ; sed om-
ET EJUSru/ccrxswi GLMT-UGEU DIIU_CI;A
, i maligm
5 nipotens Deus cernens rectitudinem .cordis nostri",
De Christcplwra et Sergio fiiio ejus, qui cum Dodone'
cmterisfmncis Stephanum papaik interficere co- quod nulli unquam malum cogitavimus, de eorum
_•_.
nali suni h. ---"..' nos eripuit manibus, el vjx per multum ingenium,
(An. Dom. 7J39,Cod. Cat: XI_VI,ehron.'i%.) dum hic apud nos excellentissimus filius noster De-
AFGUMENTCM. — BerlTadsr; reginse viduse et Cfarolo , siderius Langobardorum rex, prp faciendis nobis di-
regi iiunlisi perregios nrissos se in vitce discrimeifr versis-justiiiis beati Petji existeret, per eamdem oor
.pene incurrisse a conjuraiis cum D.pdone misso• casionem valuimus cum nostro clero
Caroiotiiani-i, Ciirisioptioro' prini.cerio, et Sergio ad refugium facere^
-- ejus filio. incolutnem esse servalmri a Beslderio, protectorem vestrum; et cpn.tinup direximus no-
, qui Hom.e erat, et plene tiuegreque restituerat ; stros sacerdotes ad eosdem malignos Chjrjslophprum
omnes justiiias saneii Petri. ulmissorum ore me- atque Sergium, ut ab eadem
lius intelligenl. Cliristojjtioro, el Sergio. oeulos, §e jniquitate, quam per-
_
iiscio, sruilsos esse: causas tariti sceleris in unum" tractaverant nobis ingerere, resipiscerent, et adnps
Dodonem rejecil. ad beatum Pelrum properarent. Illi mox, ul audie-
Domnse^religiossefiliseBertrada., Deo consecratse, runt, depraasenti cum Dodone et ejusrFraucis, tur-
seu domno excellentissimo filio Carolo regi Franco- rpas facientes el porlas civitatis claudenleg, fortiter.
ram et jjatricio Romanoruin, Stephanus papa. resislebant ei nobis eomminabantur, atque in eiviia-
Cum magDOdolore et gemitu cordis, tribulaiionis ^,, lem nos ingredi minhne permittebant; et dutn in ea-
aiqtie. inorlis periculum quod nobis per sequaces dem perfidia 2@S permanerent, et cpgnpyisset uni-
djabolijain eyenietiat, ecce subtilius per has nostras versus nostcr populus eprum iniquum consijiiim, de
apostolicas syllatias a Deo cousecratse religiositatis prsesenticqs dereliquerunt, qui ctiam et plures per
i Steph. IY, electus an. 768, morluus^ aun.. 772. dissimus Christophorus? Paulo
antq, mense nimirum
GRETS. Aprili huj"us'arini, tarito cum plausutdtius coricilii
lArgum.Panv.(Cod.Vat. 5):. Adhucaliam ad eos- accusatorem agit pseudopapae; ipseque est causa po-
demreges dedir epistblam, in qua-prolixe coirmie- lissima, cur sanctse sedis opprobrium omneâman-
moraljnsidias sibi per Dodonem Fraucorum prsele- detur; ChristoptioTus tantse probitatis vir a pr_ede_-
ctum slructas, el Desiderii erga se bene\oleutiam. cu- cessbribus poiitifidbusjiabitus, ul Paulus GrKcbjum
jus ope se defensum esse indicat. . Ndtandum, quod nequitlam urid cormjrobet aTûmentorinsimulatf jjei*
tiim Baroirius ex Cod. Vai., tum Magdeburgenses eos Chrigtophori (ep. 57, al. aOJ^ChristophdrUîri^
quinque harum epistolarum aigumenla^praeler ulti- quam, ab eodem ponlifice, qui multis alque injgenti-
mum, recitant inverso ordine; ila ul quod nobis esl bus ejus periculis summam digniiatem, refefeliat ac-
primuui, quintoloco ati lis ponatur; cumque el prioris ceptairi, ex"imprbviso nefarediss.nras'*^ppel_etur-.?'El_>
illius epistolae argumentum afferant, quatii interci- Sergius hujus filius, periculorum consors, nec -nihorrs"
disse aiebam in Adinonictione, idcirco el nobis, el -. *• fidei apud ponlifieem, quain apud, Fjfancoruni reges,
illis po-tremum~arguinenlum csfep. 49/ al_45 Co- *_• \ a quibus eo petente duodecini episcop^ a'd cbiicilium
dicis, qua pontifex denortatur reges ne riuplias convenire jussi crant, repente nequissimusjiidieetur? E
trahanl cum filfa De"siderii,hoc tantum' discrimiiie, contrario Langobardorum rex Desiderius'",qrii anleli"
quodillis est sextumargumentum,nbbisauteni quin- nullis movebatur precibus ut Ecelesiae res suas re-
lum.' Ilac autein re nil commodius a,d_Stejiliani 'epi- slitrierel, novasque semper invasiones meditabatur,
stolarmii chronologiam stabiliendaui.*CCNN. minacibus etiam littenis pontiftceni sua repetenteni'
° Hujus epistolse Sum. recifant Bar. et Genl. terrere ausus, repente optijnus evaserit; po.ntificein
GRETS. ' tuiatus fuerit, ablaia omnia reddiderti? Quis nbii vi-
i Wullumhu.cusque audivimus missuin seu orato- det exlortam hanc episielani esse"'ab"'Stephario"per
rem ex Fiancia'Romam adventasse, qui erga Rom. vaferrimum eumdem Desiderium, qui anteannqs de-
pontificern, et sanciamsedem dhsequio et aniore non cem a Paulo per vini et metuni aliam similem bbti-
certaverit cum rege ipso a quo legabalur. Dodo liic nuit (ep. 17,18, al. 29,1S)? Et Paulus quidem aliis
jjrsesertim, qui an. 765 (ep. 54, al. 18) _i Paulo pon- clanculum scriptis litteris,'rfei oriinis Pippinum ad-
lifice commendabatur, tanquam stimma' fide tiomo monuit, quod Steptiano tum non licuil. At patet ve-
(non enitu est cur aiium credani), sacrilego isto sce- ritas ex sequentibui episfolis, multoqtie magis ex ejus
lere implieilus credalur? Quid dicam deCliristophoro Viia apud Anastasium, Id antenie animadvertit Coin-
primicerio ejusque filio, quorum" opera sutilatum tius. Vide Pagium (an. 770, n.' 1 seqq.) et Admoni
*cl-isnia_et pontifex hic legitirnus creatus ?.Nefan- tionenf Stephani ejjistolis praeinissam. CESN. ' " '
' *
247 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffl. 248
murum descendentes ad nos properaverunt. Alii vero A _. dextera circumtegat, et praesentis regrii guberna-
portam civitatis aperientes, ad nostri progressi sunt cula aevis [longsevis] atque prosperis temporibus
prsesentiam, et ita ipsi maligni viri coactl atque no- perfrui annuat, et selerna prsemiorum gaudia multi-
lenles ad nos in eeclesia sancti Petri sunt deducti; pliciter faciat adipiisci. Incolumem religiositatem
quos interficere universus populus nitebantur, el vk vestram atque excellentiam tuam gratia superna
de eorum manibus eos valuimus eripere; et dumdn- custodiat.
fra civitatem, nocturno silenlio, ipsos salvos intro- XLvn.i
ducere disponeremus, ue quis eos conspiciens inter- 271 ITEM EPISTOLA STEPHANl PAP_E,
ADDOMIJUM CAROLDM REGEM,
ficeret, subito hi qui eis semper insidiabantur stiper ET EJUS PR_ECELS4M GENITRICEM DIRECTA,
eos irruentes eorum eruerunl oculos, Deo teste dici- In qua continenlur \gratiarum actiones, et collaudans
Itherium [Lamb.J Ittherium] abbatem, et postulans
inuS, sine nostra voluntate atque consilio. ut ei digna retribiitio pro suo certamine fieret h.
Unde magno dolore nostrum atleritur cor, et cre- Dom. 769, Corf. Car. XLIV,chron. 46.)
(An.
dite nobis, a Deo consecrata filia, atque excelleniis- 4.RGUMENTCM. — Iisdem scribil per Itherium missum
sime fili, nisi Dei protectio, atque beati Petri apo- regium, qui ciim sociis advenerat pro exsequendis
stoli, et auxilium excellentissimi filii nostri Deside- jusiitiis sancti Pelri, mulla prosequens laude eum-
rii regis fuisset, jam tum [Lamb., tain] nos guamque oI dem Itherium, qiiod continuo se contulerit ad re-
et universi fideles sanctse Dei Eccle- cuperandum patijimonium Beneventanum; eum-
noster clerus, demque ut beato Petro et regibus fidelissimum
sise et nostri, inmortisriecidissemus periculum. Ecce liberalitati eorum commendat.
quantas iniquitates et diabolicas immissiones hie se- Domnse ° religiosae filise Berlradse Deo sacratse,
minavit atque operatus est prsedictus Dodo, ut qui seu domno filio Carolo regi Francorum 4 -et patrieio
debuerat in servitio beati Petri et nostro fideliter Romanorum, Stephanus papa
permanere, ipse e contrario animse nostrae insidia- Dum tantos [Lamb., Gent., tantis] beneficiorum m.
bantur [Lamb. Gent., insidiabatur], non agens juxta diversis apostolicis eausis atque ulilitatibus a vobis,„
id quod a suo rege illi prseceptum est, in servitio cumulatis suffragiis, nimia jucunditatis lastitia, san-
tieati Petri et nostra-obedientia fideliter esse perman- cta spiritalis mater vestra, universalis Dei Ecclesia
surum; et certo; eredimus, quod dum tanla ejus relevata exsultat, nulla, ut opinor, oris assertio ad
iniquitas ad aures excellentissimi filii nostri Cario- referendas sanctissimae religiositati vestrae atque
manni regis pervenerit, nullomodo ei'placebit,-in Christianissimse prsecellenti_3 tuae gratiarum laudes
eo quod in tantam deminorationem atque devasta- sufficere yalebit; sed tsunen licel digna vobis, ab ho-
tionem .sanctam Dei "Eeclesiam is Dodo cum prse- minibus pro tanto vestro pio opere rependinonpos-
falis suis nefandissimis sequacibus cupiebat dedu- G ( sit vicissitudo, verumtamen misericors Deus noster,
cere; et Ideo nostras tritiulationes et angustias alque <juipotens est, et scit tionis bona reddere, ipse co-
pericula a Deo instilutse religiosissimae Christianitati piosamlatiorum vestrorum vobis 272 ccelestiuni
tuse alque excellentiae vestrae innotuimus, quoniam retribuet praemiorura recompensationem; sedetno-
profeeto omnipolens Deus credentes in se et confi- stra sincera eordis hatiita erga vos affeetio, sedulo
dentes in ej'ns miserieordia non dereliquit. pro vobis divinse ron desistit majestati orationum
Agnoscat autem Deo amabilis religiositas vestra, persolvere vota
atque Christianissima excellenlia lua, eo quod in Itaque prsesens Itherius, religiosus ac prudenfissi-
nomine Domini bona volunlale notiis convenit cum mus vir, et revera noster et vester sincerus fidelis,
prsefato excellentissimo el a Deo servato filio nostro quem cum suis cbncomitibus et reliquis vestris
Desiderio rege, et omnes justitias beati Petri ab eo H-issispro exsequendis iaciendisque i'ustitiis fautoris
plenius 270 et "inintegro suscepimus a; lamen et; vestri beali Petri di.existis, ad nos conjungens, illico
per vestros missos de hoc plenissime eritis satisTa- in partes Beneventani profeetus est Ducatus, pro re-
2 cti. Deus autem omnipotens sua vos proleclionis ; colligendo illis in partibus sito e patrimonio ejusdem
a Infra (ep. 47).Idemponlifex pauca haeccum istis; •|y rolum summopere coluisse Bertradam matreni suam,
pugnantia profert : « Si quis autem vobis dixerit, nullamque inter eos dissidii causam fuisse, prseter
quodjusiitias beati Pelri recepimus, vos ullo modo divortium cum filia pesiderii, de rjuo infra. Ex hae
ei non credatis. . Et alibi (ep. 49, al. 45): «In prse- et superiori epislola illud etiam liquet, per id trien-
sentia de vestris missis simulant justitias notiis fa- nium, quo Carolomannus vixit post palris mortem.,
cere. > CENN. usque ad an. 771, Bertradam non huic, sed Carolo
h Argum. Panv. (Cod. Vat. 4): « Scripsit et aliam adhsesisse, ac quodammodo conregnasse. CENN.
ad Carolum et matrem ejus, in qua illis et gratias e jam Yidimus>supra (ep. 20, al. 26) tum res ali-
agit pro defensione Ecclesiae, et commendat Ithe- quot esse redditas |in ducalu Beneventano, tum de
rium, quod diligenler curarit auae fuerant ipsi com- patrimoniis NeapolitanisrestituendisPippinum egisse
missa. ID. cum Cajelanis et Neapolitanis. Res modo est de pa-~
•
« Hujus epistolae meminerunt Centuriatores Cent., trimonio Campano jGreg^ M. litteris celeberrimo :
8,^cap. 10, ubi de tioe pontifice agunt, quem ipsi neque enim tanta sollicitudo esset pontifici de, alio
vocant Stephanum lerlium. Et Bar. anno 772, qui fere ignoto palrimotiio, quod Greg. sevo Samniticum
etiam citant epistol. cjusdem Stephani ad Pippinum audiebat, in ea provincia; nam Peregrinii opinione
initio pontificatus seriplam, qua petit ut homines in Dissert. vm (Pralill. tom. V, p. 296 seqq.)
dqctos Romam mittat ad synodum : quaein nostro< Beneventani se Saknnites diutissime appellarunt.
apographo noti eomparet. GRETS. Campanum vero pa_rimonium rediisse ad sanctam -
d Mabillon. (Ann. 1« xxv, n. 54)" animadvertit Ci,, sedem, Itherii opera, non tradunt Iise litterae. ID.
249 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS.— EPP. STEPHANI ffl. 2S0
protectoris vestri apostolorum principis, qui videlicet,/k- , ditasjuslitias dixerit. (Quod protiat epist. 45 da-
solertissimus vir, in omnitius secundum vestram tam esse ex Desiderii voto.)
nostramque decertavit voluntatem, suique latioris Domnis c excellentissimis filiis Carolo el Carolo-
consfantiam, juxta ul a vobis llli prseceplum est, in • manno regibus Francorum et patriciis Romanorum,
ipsis aposlblicis exhibuit utilitatibus, unde nimis cor Stephanus papa.
nostrum in ejusdefensionis [Lamb., indefesso] certa- BenedictusDominus Deus noster, pater misericor-
mine et firma operationis perseverantia lsetatum diarum et Deus totius consolationis, qui consolator
est, quia prefecto, secundum quodcoelestis muneris et propitiator existit omnium invocantium eum in
gratia, magnse scientise illustratur prudentia, piis veritale-Jpse enim redemptor noster preces claman-
quoquemeritis atqueimmutilataefidei decoratur inte- tium ad se exaudiens moerenlium tribulafiones ad
gritate, tantam in eo reperimus fidelitatem in vestro gaudium convertit; quod certenunc in nobis atque
-nostroque servitio, quantam diutissime nostra ar- universopeculiaripopulo sanctse Dei Ecclesise ejus,
dentius de eo oplabat agnoscere'meris. divtiisepietatis elemenliam et misericordise benigni-
'
Unde maximas atque*_nnumerabiles gratiarum tatem cernimus esse diffusam, in co quod nostrse
-actiones religiosissimse sobrietati vestrse, atque orationis vota exaudiens et moeroris nostri lamenta-
[quasi] praesentialiler Christianissimae excellentise B • tionem quam usque hactenus habuimus ex ipsa di-
tuse referimus; et ideo obnixe tanquam prsesenliali- • visione discordise, quam antiquus liostis, inlmicus
ter, tienignitatem vestram pelimus, Tri.am_jlissimam pacis, intra vestram fraternilatem immiseral-: nunc,
favoris vestri gratiam atque largitatis mumhcen- Deo propitio, eodem peslifero semulo confuso, in
tiam, et dignam consolationem eidem religioso viro, communem dilectionem et concordiam, ut vere
pro ejus laborioso certamine, quod in vestro atque uterinos et germanos fratres, 275 vos connexos
nostro, ut dictum est, aposlolico servitio exhibuit, esse discentes, in magnam lsetitiam convertere di-
impertire julieatis; quatenus sicut ab omnipotenti gnatus est d.
Deo, jnlercedenle beato Petro, 273 digna operis - Itaque, praeeellentissimifilii, magni victoriosissimi
ejus in coelestibusregnis exarata fertur remuneratio,' reges et Dei providenlia nostri Romanorum patricii,
ita et a vobis eonsolationis consequatur opem. conjungentes ad nos fidelissimi ac solertissimi vestri
Omnipotensautem Deusnoster, sacris apostolorum missi, «cilicet e Gauzibertus reverendissimus et
principum interventionibus, sua vos circumlegat sanctissimus frater noster episeopus , atque Fuch-
gratia, etpra.sentis vitae prospera, et seterna felici- hertus religiosus, et Ansfredus , seu -He.mgarius
latis vohis multipliciter tribuat gaudia; Incolumem gloriosissimi vestri, detulerunt nobis honorabiles et
"
religiosilatem vestram, atque excellentiam tuam jiiniis desiderabiles syllabas vestras a Deo instituta
regali potentia directas; per quas innotuistis, con- •
gratia supernaûstodiata.
tentionis rixas ac liligia inter vos versata fuisse, sed,
XLVDI. annuente Domino, nunc ad veram dilectionem, et
274 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE, unilatis concordiam, el fraternum amorem conversi
AD DOMNUM exstilisse videmini; quo audito, magno gaudio atque
CAROLUM ET CAROLOMANNUM itEGES.
DIRECTA, .setitia, una cum universo populo nostro istius pro-
a el gemina
In qua, continentur uberrimm benedictiones et pro vinciae vobis redemptse, repleti sumus,
eoruin fraiernilalis concordia graliamm aetiones, .festivitatis gaudia peregimus, immensas Deo nostro
et de justitiis sancli Petri K omnipotenti referentes graliarum actiones, atque
(An. Dom. 770, Cod. Car. XLVII,chron. 47.) victricem ejus clementiam collaudantes, Consonacum
ARGUNENTUM. —' Regiis acceptis litteris Caroli et prophetica vpce cantantes atque dicentes : Benedi-
Carolomanniper Gauzibertum episcopum, Fugber- ctus es, Domtiij?Deus noster,"et benedicta omnia opera
tum religiosum, Ansfredum et Helmgarium eorum tua; ecce eriim nunc gaudet Deus noster in ccelis,
-missos, compositaeInler eos discordise, ac pristini. n gaudet et universus chorus angelorum, et in terra
amoris invicem stabiliti, utrique gratulatur, petens etiam cunctus exsultat
ut qua. cum patre promiserant beato Petro exse- populus Ghristianus, et solus
quaniur el _ustitias ptenarie reddi eurent. Mulla ab diabolus, inirnicus pacis et discordiseseminator, luget
eorum missisaudituros; nulli credendum qui red- dum yiclum se esse et superalum conspicit : non
* Notari velim auctoritatis consortium. Missi a rici. Attamen negata Carolo auxilia ad Wascones et
regina raatre Caroloque filio legati Romam dicunlur; in officiocontinendos eunti, fratremque
ab utroque jussi exsequi juslitias sancti Petri; Ittie- Aquiianos
in itinere convenienli earum causa fuisse videntur.
rio praemium ati utroque petitur; denique epistola Annal. Francor. Monach. Engolism. Auclores ap.
utrique inscripta, finem prsesefert -utrique commu- Pag. (an. 779, n. 5). Mabillon. prse aliis (Annal. lib."
nem. Perindeest de superiori epistola. CENN. n. 28) audiendi. Hisce autem ex litteris ponti-
h Argum. Panv. (Ced. Vat. 5): «Insuper et aliam xxiv, ficem et Romanos omnia nosse inlelligimus , assi-
dedit ad Carolum ei Carolomannum fratres, in qua duisque ad Deum precibusconcordiam eorumprinci-
gratulaiur eis, quod postlites sibi invicem reconci- pum impetrasse-, quaevalde necessaria erat sanctse
liati essenl. Et petit ut cogant Longobardos reddere sedi adversus Langobardos.
quae de patrimonio sancti Petri rapuissenl. . ID. e Legaiiouis hujus princeps Gauzitiertus Mabillo-
«Memineruntlmjus
a De Franeorum regum epistolae Bar. et Cent. GRETS. nio videtur fuisse episcopus Carnutensis (Annal. 1.
simultalibus, "earumque xxiv, n. 50); de caeteristam is quam alii silent,
origineobscureadmodum antiqui annales et histo- . Coinlio duntaxat faciente monachum Fucbertum.
«M B. CAROLLMAGM OPP. PARS 1 SECTIO III. 2S2
eiiim.aliter fidelium mentes existimare poteranlper- J. A,êlocitate ipsas juslitias ejusdem principis aposto-
Venire, quam quod nunc factum essegaudemus, si lorum exigere a Langobardis jubealis, forliler eos
Deus onmipotens illam pacem et fralernam dilectio- cum Dei virlute distringentes, utsua propria idem
nem in vobis multiplicet, et multiplipatam corrobo- prineeps apostolorum alque sancla Romana Ecclesia
ret, quam suis donavit sanelis apostolis, Unde de! recipjat a; nam si, quod non credimus, ipsas justi-
v^stâ,unitate etiam sancta. spiritalis mater vestra, tias exigere neglexeritis aut distuleritis, sciatis vos
Dei EGcIesia,etejus universuspqpulus-exsuUal. 21S j de istis ralionem fortiler ante tribunal Ghristi eidem
Nam si vero.el,in his ipsis vestris ferebatur apicibus; principi apostoloruml esse facturos. Si quis autem
'
tola vestra virtute vos esse dccertaturos, pro exigen- vobis dixerit quod juslitias beati Petri recepimus,
dis juslitiis protecloris vestri beati Pelri et saneta,. vos ullo modo einon credatis e. Deus autem omni-
<fDei Ecelesise, atque ea proniissione amoris, quse a pqtens sua vos dextera prbtegat, el victoriam vobis de
vestro pio genitore, sancla. recordationiSj domno ecelo tribuat, suumque angelum ante facicm veslram
Pippino, eidem principi aposlolorum et ejus vieariis mitlat, qui vos prsecedat, et inimicos vestros coram
facla est, polliliei.estis esse pennanguros, et plenarias veslris prosternat vesugiis, atque a Deo inslituii regni
justitias sanctse Dei Eeclesia. alque ejus exallalionem vcstri terminos dilatei, et pwesenli regno longaevi-
esse operaturos. Et quidem nos, exceHenlissimi filii, R ter ac prospere gubcrnacula perfrui faciat; eliam et
Christianissimi magnj reges, omnino de hoe certi posthujus vitse longaevitalem coalestia vobis regna
atque in omuibus satisfacti sumus. quod nulla homi- per infinita tribual sseeula possidenda.
num suasio aut thesaurorum"" copiosa datio vos XLIX. - ,
poterit declinare, aut ab-eadeni vestra promissione^ 2f8 ITEM EPISTQLA EJUSDEM PAPJE,
quara beato Petro spopondistis, quoquomodo immu- ADD0UNUU C-KOLOMA 1.NUSI REGEM DIRECTA,
lare \ tftmen nunc firmitaicni vestram comprobavi- In qua conlinentur graliarum acliones, etôslulabat ul
mus , dum non corruptori et fragili homini i>, sed " filium suuni ex fonie sacii bapiismalis suscipere
mereretur f
DeG,Mnnigptentie.1ejus aposlolorum principi placere:
(An. Dom. 770, Cod. Car. XLVIII , chron. 48.)
procuraslis. Unde olmixe, tanquam prsesenlialiter, — Beraldus abbas et _Aubertus vir
e l coram Deo A.RGOVEKTDM.
pelimus, vivo, qui vos regnare praece- illuslris missi Carolomamti hujus Ijlteras afferen-
pil, conjurapius excellentiam vestram, ut plenariasi tes, plura secrelo retulerunt, quorum singulis
justitias beali Petri? sub nimia velocitate. secundumi pari modo respondll voee. In litleris seaitvehe-
menler cupere ul r-igium filium recens naium sibi
eapitulare c quod vobis j>erprsesenles vesiros fide- concedatur suscipere e sacro fonte^ eique, regi-
lissimos missos direximus, exigcre , et bealo Petro 1~ jiae
Q' uxori, atque eoruni filiis, prospera cuncla
reddere jubeatis : sicut etvestra conlinet promissio, omiiiatm".
et oinnia quaj beato Pelro el ejus vicariis, cum ve- Domno s excellenlissimo filio, Carolomanno, regi
stro sancise lnenioria. progenitpre [Lamb., pio geni-. Franeorum et patricio Romanorum, Stephanus papa,
tore] promisistis, adimplere dignemini, quatenus; Duui tantam pice considerationis gratiam atque
inlercedenê eodem principe apostolorum, perfectami «fficacem solertiam creator nosler omnipotens Do-
ab omnipotenli Deo in prasenti vita el futura beati- minus vestro mellifluo regali cordi pro defensione et
tudine suscipiatis [Id. add. mercedem], post Deumi exallalione sauctas suse Ecclesioe infundere diguatus
Innobis [Id., vobis] habemus fiduciam, el iuTeslro> esl, praeeellenlissime fl-li-ac benignissime rex, idcirco
amore atque charitatis dilectione firmiler, usquei opinatissimi nominis tui prseclara memoria et indita
ad animam et sanguinis enusipnem , uno cum u»i- ccelitus prudentia in_t»to orbe terrarum divulgata
verso populo permanemus atque permanebimus. Ta-. permanet, etiam in ccelestibus regnis digua operum
menetde hoc, et deomnibus justitiis beati Petr^praj-. tuorum refulgent merila. Unde beatus es, bone
dictis vestris rnissis sublilius locuti sumus, ^ff j Christianissime rex, qi od quidem nos conspecta fidei
vestroregali culmini cuncta enarranda, et jam, sicutt tuae constanlia, quam in apostolicis causis et nostri
lerra sitieus imbrem prseslolalur, ita vestrum auxi-. . amoris fervore habere dignosceris, firmi in tua di-
lium et congruum effeclum de noslris petitionibuss v leclione permanentes, sedulo eidem noslro condi-
postulamus. tori, pro immensa vestra toitia, et a Deo instituti
Et videte, excellenlissimi filii, quia obtestamurr regni vestri slabilitale, pfeces fundere nequaquam
vos per tremendum diem judicii. Etiam beatus Petruss desistimus.
per nos vos adhorlalur, atque obtestatur, ut sub nimiaa Interea conjungentes ad nos Beraldus, religiosus
a Diploma donationis Pippinianse, cui uterquee cipiat. Gent.: Romana*reipublicas Ecclesim
recipiat,
subscripserat Carisiaci anno 754, in eorum me- et notat verbum reipublicce subducta linea delelum
moriam revocat : quam rem perspicue moCdeclarat. esse. I
GENN. e Desiderari potest ajiquid illustrius ? Legatis plu-
i> Desiderium puta, qui nullum lapidem non mora seerelo credit; lestatur, juslitias sancto
Francorum propjalam
vebat, ut reges a saneta sede disjun-i- Pelro non esse redditas.; nullam alicui fidem lfaben-
geret. ID. dam esse ait secus dicenti. CENN.
- o En locuples testimonium, falsitatis f Argumentum Panvj (Cod. Vat. 2): . Aliam seri-
epislolae 45,,
al. 46, iu qua per vim et melum pontifexplenariamii psit ad Carolomaununi, qua petit, ut liceat sihi
reslilutionem fatebatur. , esse compater, et lestis baptismi filii ejus. t
<*Laml). legil: B,omana Ecclesia et respublica re-:- s Summ. apJfiar. etlCent. CRETS.
2S3 GOD.DIPLOM.— MONUM.,ETC:, SEU COD. CAROLINUS.—EPP. STEPHANI III. 2gl
abbas, «l Audbertus, vir inluster, delulerunt nobis A"*suse
. Eeclesise largiri dignatus est, in noslris ulnis
honorandas nimisque desiderabiles syllabas a Deo ex fonte sacri baptismalis, aut etiam per adorandi
proiectae excellentia. vestrse, quas cum 2,1B magno chrismatis unctionem spiritalem suscipere valeamus
honoris affectu suscipientes atque relegentes, quae in filium, ut eadem, Deo prbsperante, compaternitatis
eis ferebantur omnino agnovimus; sed et ipsi veslri gratia in medio noslfum.corroborala, magna lsetilia,
fidelissimi missi, ea'quse a vestra a Deo protecta ex- ex hoc tam nos quamque universus noster populus
cellentia injuncta habuerunt nobis sublilius-retule- pariter relevati, exsultare valeamus in Domino.
runt. De quibus sicut veslris fidelibus ad singula Deus aulem omnipolens, per quem reges regnant
eis responsum reddidimus, vestro a Deo inspirato cul- et principes imperant, suo vos protegat gratia, et
mini'Iiquido enarrandum. victoriam vobis de coelo*pro sua sanctse Ecclesise
At vero, quia amoris vestri fervor in nosjris fir- defensione tribuat, alque longsevos et sospites in
miter viget prsecordiis, magna nobis desiderii ambi- solio regni pariter cum excellentissima et Christia-
tio -insistit, praecellentissime regum, ut Spiritus nissima filia nostra regina, dulcissima vestra con-
sancti gratia scilicet compalemitatis affectio inter
juge 1, et amantissimis natis ° xonservare, et cOele-i
nos adveniat; pro quo obnixe quaesumus Ghristia- stis regni seterna gaudia concedere ggd dignetur
nitatem tuam, a Deo institute bone rex, exeellen- B ', possidenda. Incolumem excellentiam vestram gratia
tissimeque fili, ut depreeclaro ac regali vestro ger--" superna cuslodiat.
mine a, quod vobis Dominus jpro exallatione sanctse
a AnnalistaPetavianus consignat hocanno nathi- pontificise ditioni ferret mcommoda, clanculum ma-
talemPippiniuliiCaroloinanni. Pagius (an.770, n. 4). nus injici in eum redquntem cura\it : atque ita
i> Gilberga, quam duxerat Pippino patre super- Desiderii moliliones dissipatse sunt. Hanc profecto
stile, cumque sequenti anno exeunte Garolomannus historiam, quam scriptor YitseAdriani summa cum
occubuerit mortem, et Carolusûlrumque regnum, fide enarravit, nupen quidam scriptores Muratorio
ut Pippini sui parentis sevo fueral, in unum denuo ahtesignano invertentes, Gilbergse fugam exagge-
conjunxerit, in Italiam ad Desiderium fugit cum 1'ahl, eo quod Carolus nepotes suos regno spoliarit;
duobus parvulis filiis. Annales Fulden. et alii apud minimeque advertunt, quod ejusmodi fuga ad ltablse
Pagium (771, n. 5). Annal. Francor. silentes de filiis: regem, perpetuum hoslem sanctae sedis, quse ma-
c Uxor vero Carolonianni, aiunt, cum aliquibuspau- , xime cordi erat Francorum regibus. pejorem facit
cis Francis ad partes Italise perrexit. J causam Gilbergse, cujus veluli deserlse patrocinium
c Pippihus igitur non erat primogemtus, sed Caro-.. suscipiunt; quam Caioli utrumque regnum ad mo-
lomannus alium filium antea susceperat; iique sunt, narchiam revocantis, ut ante triennium exstiterat.
<piosGilberga in Ilaliam secum duxit. De iis nihil in - Al mittantur ista : nuperi isti scriptores peregri-
venitur apud scriptores Francos. Sed in Yila Adriani {] 1 nantur in rebus antiquis Francise. Idcirco setatem
ap. Anastas. (sect. 510) legimus, quod an. 775, dum nostram cum vetusta illa Gomparaules Carolo non
Desiderius obsidebatur Tieini a Carolo, < Adalgisus solum injustitise, sed etiam iniquitatis notam inurere
verus ejus filius assumens secum Autcharium Fran- non verentur, nec veterum scriplorum omnium si-
cum, et uxorem, atque filios ssepedicli Carolomanni, lentio ab inanibus hujusmodi effatis retardantur.
in civilate, quseYerona nuncupatur, pro eo quod Iis vero adeundse erant chartse divisionis regnorum
forlissima prse omnibus civitalibus Langobardorum tuni Caroli, lum Ludovici Pii inler filios. Yidissent
esse videretur, ingressus est. »Iterumque (sect. 514) profeclo, eorum aliquo prsemorienle, regni partein
quod Carolus Yeronam cum parle exercilus petiit. ei relictam dividendam inter alios supersliles : hac
i! Et dum illuc conjuirxisset, prolinus Autcharius, tamenêonditione adjecta : s Quod si talis filius cui-
el uxor, alque filii ssepius nominati Carolomanni libet istorum trium fratrum natus iueru, quem po-
propriavoluntateîdenrbenignissimo Carolo regi se pulus eli-gere velit, ut. patri suo succedal in regm
tradiderunt. Eosque recipiens ejus excellentia lepe- haereditate, volumus, ut hoc consentiant palrui ipsius
davit Papiam. J Supra autem facla erat mentio Gil- pueri, etregnarepermittant iilium fratris sui in por-
bergse se recipientis apud Desiderium cum filiis suis, tione regni, quam pater ejuseorumfraterhabuif i (Ex
et subdolse artis Langobardi, qua inter pontificem PitheanaEdit.par.n,p. 84).LudovicusPiusiisdemfcre
et Carolum dissensiones serere nitebatur : i in ipsis verbisrem eamdemconslituit: deinde adjungil: t QuOd
vero diebus contigit uxorem el filios quondam Ga- sitalem filium nonhabuerit, tunevolumus, utilla pars
rolomanni regis Francoruni ad eumdem regem Lan- regni, quam idem habebal, dividatur sequaliter inter
gobardorum fugam arripuisse cum Aulchario, et nini illos fratres," qui superstites remanserunl. » (Ibid.,
tebatur ipse Desiderius, atque inhianter decertabat, p. 149.) Hac Iege lum vivebatur in Francia. Dum
quatenus-ipsi filli ejusdem Carolomanni regnum monarchia inter plures fratres divisa plura regna
Francorum assumpsissent. Et ob hoc ipsum sanctis- efficiebat, altero eorum obeunte inter fratres divi-
simum prasulem ad se properandum seducere co- debatur ejus regnum : nec satis erat ad successio-
nabatur, ut ipsos antefati Carolomanui filios reges nem inortui regis filium esse : populi electio neces-
ungeret, cupiens dhisionem in legno Francorum saria erat, cui palruus vel patrui prsebere assensum
immittere, ipsumque beatissimum pontificem a cha- tenebantur. Secus accidit post Carolomanni morlem;
ritale et dilectione excellentissimi Caroli regis Fran- nam archiepiscopi, episcopi, comiles, et primates
corum et patricii Romanorum separare, el Roma- mortui regis relictis Carolomanni pueris Carolum
nam urbem cunctamque Italiam sui regni Longo- adierunt suumque regem acclamarunt. Ilamonachus
hardorum potestate subjugare » (sect. 296). Ibi Engolismensis, ita annalistai omnes Francorum una-
etiam narralur, quemadmodum Langobardus haee nimi consepsu aflirmanl. Eginhartus (De vila et ge-
machinabalur, suarum artiuni ^cousenlaneo ac faustis Car. M. cap. 6) Carolomannum regni socium
tore Paulo Afiarta, qui legatione pontificis apud il- appellat: « Regni quoque sqcio, inquiens, jam rcbus
lum fungebalur; dumque Roma abesset, deteclus Iitimanis exempto. » Quapropter nuperi isli talia de
eral Sergii cseci necator. Quare pontifex meluens, tanlo, tamque pio rege obioquentes hallucinantur:
ne scelus detectum ad illius aures perveniret, unde regemque Desiderium pro virili defendetiles, veritati
ope Desiderii, apud quem gratia plurimum valebat, fucum faciunt.
"
'255 . B. -GAROLIMAGM OPP. PARS I. SECTIOHI. . 256
1. A mulcitus, victus fuerit, a recto confestim tramite,
281 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE, qui ducit ad vitam aiternam, per abrupta declinans
ADDOMNUM CAROLUM ET CAROLOMANNDM REGES devia recontendat [ire contendat], ut ex hoc in pro-
DIRECTA, clivem delabatur noxam; nam plerumque certum
Prohibendo tUque cum nimiis adjuralio7iibus obli-
est, quia idem antiquus hoslis per infirmam naturam
gando, ul de geriteLangobardorum uxores minime fidelium
acciperent a 1. mentes subnpere nititur. Hinc est enim,
(An. Dom. 770, Cod. Car. XLV,chron. 49.) quod olim primo homini in paradiso constitulo,
ARGGMENTUM. —Carolo et Carolomanno regibus legat per infirmam mulieris naturam , pesliferis .valuit
missos suos Petrum presbyterum etPamphilumde- suadere blandimentis divinum transgredi manda-
'fensorem cum apostolicis litteris hortatoriis, quas tum, et ob hoc dirae mortis bumano
generl irrepsit
prius in confessione sancti Pelri posuerat, ibique excidium: et ideo,
sacruni feceral,' ut contra illas faciens esset ana- prseeellentissimi filii magni re-
thema. Sententia earum est se audivisse Desiderii ges, tanto studiosius| ejusdem molimini resistendum
filiam nuptum iri eorum alterulri, quanquam legi- est, ne quemquam suis irretire valeat argumentis,
timo ulerque connubio junctus esset ex voluntate cernimus suis crebro insidiis ad decipiendum
patris. Yalidissimse huic rationi adjungit alias : quanto
primo adversus gentem Langobardorum, in quam fidelium corda insislere °.
zelo duclus forlasse plus cequo iuvehit; deinde "1 Itaque noslrse perjatum est notioni, quod -certe
majorum exempla, dnm eorum pater Stephani H cum
monitu a dimittenda eorum malre se abstinuit, magno cordis dolore dicimus, quod Desiderius
el Gisilam
' uxorem dareeoruni sororem Constanlini imp. filio Langobardorum rexj vestrse persuadere dignoscitur
noluil; tertio promissa eorum etiam excellentiae, suam filiam uni ex vestra fralernitate in
. post mortem palris jurejurando sibi ipsi firmata connubio copulare; qpodcerte, si ila esl, hsecpropria
per Sergium nomenclatorem, fideles nimirum se
futuros beato Petro et pontifici, eorumque adver- diabolica est immissio, et non tam matrimonii con-
sariis nunquam adhaesuros; denique ea quse conjunctio, sed consortium nequissimse adinventionis
jugium cum perpetuis hoslibus sanctse sedis ne- esse videtur. Quoniani nlures
cessario consecutura essent,videlicet ecclesiaslicae ~ comperimus3 sicut
ditionis exitium. Postea saneli Petri nomine ac> divinae ScriDturae historia iustruimur, per alienatio-
lolius cleri et populi Romani eos obtestatur, ne nis a injuslam copulam, a mandatis Dei deviare, et
suas uxores dimitlant, ut Desiderii filiam.ducant," in
nec Gisilam jungant Desiderii filio : sed polius magno devolulos facinore : quae esl enim, prse-
eum regem compellanfreddere sanctse sediquee, cellenlissimi gg§ filii, magni reges, talis desipien-
. saepiuspromissa, nunquam restituerat. . tia, ul penitus vel dlei Hceat, quod vestra prseelara
Domnis -excellentissimis filiis Garolo et Carolo- Francorum gens, quae superiomnes gentes enitet,
esanno regibus Franeorum et palriciis Romanoruni, -r ^, et tam splendiflua ac nobilissima regalis vestrse po-
Stephanus papa. tentiae proles, perfida e, quod-absit, ac fcetentissima
Dum omnium eleclorum Dei prsecipuam vitam et1 Langobardorum gente polluatur, quae in numero
digiiaoperum2g|2-mefIfa, innostram memoriamre- genlium nequaquamj computatur, de cujus natione
volvimus, invenimus profecto nulla eos poluisse qua-• et leprosorum genus oriri certumj est. Nullus enim,
litatis diversitate ab eorum cordis slatu, et prislinat qui mentem sanam habet, hoc suspicari potest, ut
sponsionis constantia amoveri. Unde etvariis antiquii tales nominalissimi reges, tanto detestabiU atque
hoslis suasionibus ac blandiirientis circumvallati,, abominabili contagio implicentur: quse enim societas
immutabiles in susc mentis firmitate constat periuci ad tenebras? au', quce pars fideli cum infidele
mansisse, et ob hoc cum triumpho victoria? ad optatai (II Cor. vi) ? Etenim, mitissimi et a Deo instituti
pertingere meruerunl gaudia. Et nimirum conside-- benignissimi reges , jam Dei voluntate et consilio,
randum est, quia si quis, quibusdam suasionibus de- conjugio legitimo, ex prseceptionegenitoris vestri
a Argum. Panv. (Cod. Vat. 6.) Superiorum epi- nam esse pontificis ai tibus. Sed num fraus vel techna
stolarum argumenta ex Codice Yaticano Pavinii re- dehorlari reges jam aliis desponsos, ne contra fidem
cilal Baronius (an. 772, n. 2) qualia ipse atluli, va- datam alias uxores ducant? Hanc enim potissimum
riant. lect. neglectis, quia parvi niomenti sunt. Bujusi D ; ob causam Stephanus tanta orationis vehementia
epistolae argum. desideratur ap. Baron., quippe inhoc matrimonium cum Langobardoram gente dis-
tegram refert (an. 770, n. S seqq.). Perinde faciuntt suasit, ut liquet ex ipsa epistola, et recte etiam ob-
Magdeburgenses, argumento nihilominus non negle- servavit Baronius. Quamvis ponlifex eliam alias hu-
cto, quod est hujusmodi apud eosdem (cit. 1.) el ap. jus conjugii dissuadendi causas habuerit. GRETS.
Panvin. « Item alia ad Garolum et Carolomaunum, inI Exordium hoc serio legenti patet, pontifict per-
qua manibus pedibusque obnixe conatur-eis dissua- suasum fuisse, quod [uterque rex legitimi connubii
dere, n'e de genteJLongobardorum uxorem ducant,, vinculo astrictus diaiboli suggestionibus peteretur,
aut sororem suam Gislam Desiderii filio elocent inl ul novam conjugem siiperdueeret.
matriiiionium. t Epistolam se recitare integraml d Baronius legit alienmnationis. Equidem Ieet.onem
aiunt, quia artibus ponlificiis plenam. Pudet me si- Codicis retinendam affirmo; ita ut alie natfonis pro
milia horum legere apud nupernmum scriptoreml alius scripliiffl fueri^; juxta illius aevi elegantiam,
(Zanetti, Ist. deLangob. p. (570 seq.). Nam Murato- hisce in epistolis frequentem.
rius, quem sequitur, ejus^ epist. auctorem fuisseB e Nimia a Langobardis perpeluo Ecclesiam ve-
alium quemquam suspicatur, nec senlentiis identi- xantibus aversio, .nimiaque in Francos propensio
dem utitur, quse pontificis dignitatem traducant. impulere ponlificem ad hujusraodi comparationem:
GENN. quam scriptores nostri sevi, nulla eorum tentporum,
bHecitant hancepist. integram Baronius, anno 770,, hominumque indolis ratione habita, contemnunt.
et Centurialores Cent. 8, cap. 10, quam dicunt ple-- CENN.
'
, 257 £0D, DD?LOM. —.MONUM., ETC, SEU CODEX —
CAROLINUS. EPP. STEPHAMffl. £58
- copulati «stis, accipientes, sicut prseclari et nobilis-. A nisse, ita vos beato Petro et prafalo vicario, ejus,
. simi reges, de eadem veslra patria, scilicet ex ipsa vel ejus successoribus spopondisse, se amicis no-
nobilissima Francorum gente pulcherrimas conjuges, - stris amicos esse et se inimicis inimicos, sicut et
et eorum vos oportet amori esse adnexos a. , nos in eadem -sponsione firmiter dignoscimur per-
Et certe non vobis Iicet, eis dimissis, alias ducere manere d : et quomodo nunc contra animas veslras
uxores, vel extranese nationis eonsanguinitate immi- agere contendilis, et cum noslris inimicis conjun-
sceri; etenim nullus ex vestris parentibus, scilicet ctionem facere vullis, dum ipsa perjura Langobar-
Beque avus vester, neque proavus, sed nec vester. . dorum 285 gens semper EcclesianrDei expugnan-
genitor, ex alio regno vel extranea nalione conju- tes, et hanc nostram Romanorum provinciam inva-
gem accepit; et quis de vestro nobOissimo genere - dentes, nostri esse comprobanturinimici? Ifaqueet
se contaminare aut commiscere cum horrida Lango- hoc peto, ad vestri fvestram] referre studete memo-
bardorum ênte dignatus est, utnunc vos suademini, riam, eo quod dum e Constantinus [Copronymus]
craod averlat Dominus, eadem horribili gente pollui. -imperator nitehatur persuadere, sanctae memorise,
Itaque nullus, externse gentis assumpta conjuge, -mitissimo vestro genitori, ad accipiendum conjugio
284 innoxius perseveravit. Advertite, quseso, fllii sui germanam veslram, nobilissimam Gisilam,
quanli qualesque potentes per alienigena conjugia B ) neque vos aliae [alii] nationi licere copulari, sed
aiirseceptis Dei declinantes et suarum sequenle? nec contra voluntatem apostolicae sedis pontificum
nxorum alienigence gentis voluntatem, vaUdis innexi quoque modo vos audere peragere; et quam ob
excessibus, immensa pertulere discrimina. Impium causam nunc contra apostolica mandata et volunta-
.€iiim esl, ut vel peuitus vestris ascendat ^cordibus tem vicarii apostolorum principis agere conamini,
alias accipere uxores super eas quas pnmitus vos quod nunquam vester pater perpelravit ? An ne-
cerlum esl accepisse K Non vobis convenit tale 'scitis quod non infelicitatem nostram, sed bealunt
peragere nefas, qui legem Dei tenetis, et alios ne Petrum, cujus, licet immeriti, vices gerimus, sper-
talia agant corripitis. Hsec quippe paganae gentes nitis ? Scrlplum est enim (Matth. x; Luc. x) r
.faciunt. Nam, absit hoc a vobis, qui perfecte estis Qui vos fecipit, me' recipit; et qui vos spernll, me
Christiani, et gens sancta, atque regale estis saeer- spernit. Recordamini, peto, excellenlissimi filii, quo-
dotiumr reeordamini et considerate quia oleo san- modo vos fide [Bar., vobis fideliter] dicere visus est
cto uncli per manus vicarii beali Petri, coeleslibe- prsefatus vesler' domnus ae genitor, promittens in
nedictione estis «anclificati, et eavendum vobis est vestris animabus, Deo el bealo Petro atque ejus
ne tantis reatibus implicemini. Menienlote hoe, *_ vicario antefato, sanctse jecordationis, prsedecessori
praecellentissimi filii, quod sanctae recordationis jiostro domno Stephano papae, firmiter deberC vos
prsedecessor noster Dominus Slepbanus papa, excel- permanere, erga sanctse Ecclesise fidelilatem, et
lentissimse memprise genitorem vestrum obteslatus omniumapostolicseêdis pontifiGum obedientiam,,el
esl, ut nequaquam prsesumeret dimiltere dominam illibatam charilatem, el postmodum prsedecessori
.et genitricem vestram, el ipse -sicutrevera Chri- nostro domno Paulo papae, eadem vos, una cum eo-
^stianissimus rex ejus salutiferis oblemperayit nio- dem veslro genitore, certum est plerumque per
nitis c. - . , missos et scripta promisisse, et post decessum an-
r Nam et ulud excellentiam vestram oportel memi- tefati sanctae memorise patris vestri, et vos ipsi
a Carolomannum contraxisse matrimonium cum affirmatio anceps. Nam missi ultro citroque adve--
Gilberga, ex eaque-duos filios suscepisse constat ex nientes pontificem edocebant res illas, quas postea
superioribus. Carolo etiam fuisse uxorem Himiltru- scripto mandatas esse comperimus.
6 MabiUonius (Annal. lib. xxm, n. 15) epistolse
dem eamque Iegilimam pulat Cointius. At Mabillon.
(Annal. lib. xxiv, n. 54) Eginhardi aliorumque hujus, et Spicilegii (tom. II, p. 505) auctonlate
auctoritate motus, legitimam eam fuissenegat: prje- nilens historiam Anglae Theodardi cujusdam uxoris,
eipue vero illum mo\et Pauli Warnefridi fragmen- quse Besuensi monasterio prsefeeta erat, enarral
tum de episcopis-Metensihus (Pith. edilione par. n, ft atmo circiter 755. Eaiii scilicel niulierem Pippinus
p. 91)ubiait: c Ex Hildegardeconjugequatuorfilios'1 " deperibat, adeoque de divortio faciendo aII Bertrada
et quinquefilias procreavit: habuit lamen antelegale regina meditabatur: sed ab Slephano admoni-
connubium ex Himiltruda nobili puella filium nomine tus (forte dum erat in Francia an. 754) resipuit.
Pippinum.j Stephanus eerle utriusque regis uxores Eamdem rem narrat Nat. Alexander ex Chron. Be-
nullo discrimine legitimas arbilralus est. Idcirco suehsi (Ssec. vm, cap. 7, art. 6) his verbis: « Re-!
neulri eorum Desiderii filiam copulari posse con- darguitur Pippinus in Chron. Bes. quod Anglam
lendit. Annales Fuldenses tradunt Bertradam re- Theodardi conjugem nefarie amaveril, ac iri dehciis
§um parentem ex Italia duxisse filiam Desiderii habueril. His amoribus irretitus Bertradam dimit-
conjugio sociandam Carolomanub, quem locum An- tere cogitabal, sed salutaribus Stephani Rom. pont.
dreas Duchesnius mendosum putat, ut notat Pagius monitis ad meliOrem frugem revocatus est. Resi-
(an. 770, n. 7). Nihilominus pontifex paulo supra puit quoque Angla conterrita miraculo, elc. »
dixit, uni ex vestra fraternitate. Quse dubitatio, utri ' d Hujusmodi amicitise, ac societatis invicem sta-
nuplura esset, magis magisque confirmat, persua- bllitse conditionibus, nil frequenlius in superioribus
sum ei fuisse, Iegitimo ulrumque «mjugio junclum Htteris.
esse palerna ex voluntate, neque alteri connubio e Supra (ep. 57, al. 20) de legatione Copronymi "
locum esse. CENN. est dictum. Huc refey,lur nupliarum Gisilse
h En aliud argumentum luculenlius utriusque cum Leone filio suo. Tumpelitio euim lempons necessa-
conjugii. Nec fidem miuv;* auctoritati pontificis ria erat Grseco regis adeo potenlis amicitia. CENN.
figinhardi silentium de Himiltrude, aut Warnefridi
9.S9 ' C. CAROLI IfACKI OPP. PARS L SECTIft. IIT. Ssfift
ssepius tam per vestros missos quamque per litte- A obtestatione vos adjuramus, per Deum Mvum et
-ras, simulque et per Sergiuni, iidelissimum nostrum TOram, -qui est judex vivorum et mortuorum, et per
nomenculatorem, et per alios aiostros missos no- «ius ineffabilem dirinse majestatis potentiam atqae
Ms.spopondistis, in eadem a vos vestrapromissione, per tremendum irituri judieii diem, ubi omnes
sicut g§>@ genitor vesler, circa sanctam Dei Ec- principes -el potestales, et -eunctuni numanum ge-
clesiam el nostram iidelitatem esse perseveraluros. nus, eum tremorejîssistere habelrimus, nec non et
Sed el illud quseso ad vestram referte memoriam, per omnia 'divina mysteria, et sacratissimum corpus
quahler vos prsefatus "Domiuus Stephanus papa, in beali Petri, ut nuIIo*modo'quisquam de vestrafra-
suo transitu, per sua scripta sub terribili adjura- ternitate prsesumat filiam jam dicti Tfesidem "Lan-
tione adhortari studuit h , firma stabilitate vos esse gobardorum regis in conjugium accipere. Nec "ile-
-permansuros erga dilectionem sanclse Dei Eccle- runi vestra-nobilissima-germana Deo amabllis^Gisila,
sise, et illibatam eriaritalem apostolicae sedis pon- tribuatur -filio soepe fafi T-esiflerii », riee -veslras
. tificum; et onmia vos adimplere juxta vestram ei- quoquo modo conjuges audeafls dimiltere^ 11; sed'
dem Dei apostolo adhibitam sponsionem, et nunc magis recordantes quse beatojPetro apostolorum
[Fors., ubi est] ista est vestra promissio. 0 quan- principi polliciti estis, virililer eis"demriostris iui-
lum laborem sustinuit idem prsecipuus ac beatissi- *Bmicis Langobafdis resistite, distringenles eos fir-
mus pontifex, qui ila imbecillis existens, tanto se miter, utpropria sinctae Dei Ecclesise [Lamb. add.
exhibuil prolixi itineris periculo, et nisi Dominus H] Ttomanse reipublieaj reddere debeant, eo
quod
prsesto fuerit, in vacuum ejus labor deducetur, fuit- omnia quse vdbis pollicili sunt transgredienles, nos
que nobis iter illud, quod ibidem idem noster prse- quotidie affligeudo et opprimendo 'non cessanl;
decessor in Franciam properavit, iu magnam rui- eliam quia aliquid nobis reddere minime sunfin-
nam, tlum nostri inimici plus nunc quam pridem in «Unali; etiam et nostros invadere fines noscuntur,
superbise ferocitatem elevati sunl; et ecce quod et tantummodo per argumentum in prssentia de
verebamur evenire cernimus, conversaque est no- vestris missis simulant justitias nohis faeere. Naiu
stra lastitia in luctum, et facta sunt novissima mala Kthil ad effectum perducitur, ef quidquam ab eis
pejora jirioribus, et unde exspectabamus nobis lu7 de nostris justitiis nequaquam recipere valuimus e.
men oriri, eruperunt tenebrse. Uade ecce, ut cuneti nostri dolores subtiUter -ve-
-
Qttapropler et beatus Petrus, princeps aposlolo- -stris auribus suggerjantur, direximus nostros missos,
OTIIJ,cui regni coelorum claves a Domino Deolra- videlicet Petrum dilectum-filium nostrum ''presbyle-
-ditse sunt, et coelo ac terra ligandi ^solvendique _ <rut&etPamphilumldefensorem regionarium "sauetaa
ôncessa est poteslas, firmiler excellentiam vestram, " Koslrse Ecclesise, quosei.de imminenleggg uobis
jper nostram infelicitatem, obleslalur, simulque et 'tribulatione nec non et de singulis causis sublUiler
nos una cum omnibus episcopis, presbyteris, ^t ittformavimus, vesti-o regaU intiinancMs culmini, et
cseteris sacerdotibus, atque cunctis proceribus, et pelimus ut soliia henignitate eos suscipere, nostrae-
clero sanetse noslrse Ecclesioe ggf abbatibus etiam que petitioui vcstras a Deo inspiratas aures aecont-
•et universis religiosis divino cultui dedilis, seu modaie dignemini, el amplissimam liberationem a£-_
optimatibus et judicibus vel euneto nostroRomano- que exaltationem sanctce Dei Ecclesiae, spiritalis ma-
rum istius provinciae populo, sub divini judicii tris festrse, el istiusa vobis redemptse provinciae de-
a Innuit epistolam primam, quam intercidisse "Numarte LangoTwdorum perierit, an casu aho
aiebam in Admonitione. Ejusdem latorem fuisse excideril, divinari non potest. Unicam ejus pontifi-
Sergium secundicerium et nomenculatorem illo in cis, qui usque ad exeuntetfT menseiii Aprilem an.
tempore existentem, testatur auctor Yitse Stephani 757 superstes fuid relatam videmus in Codicem
ap. Anastas. (sect. 275) quicum Stephanus ipse post traditam Exarptiatus possessionem inilio anni
liic consentit. Dignum vero notatu est, Sergium 756. Hinc autem cerlam tenemus senteriliam_postre-
appellari fidelissimum nostrum nomenculatorem, qua- mse, quam idem dedit ad Francorum reges. ID.
lis eral cum princeps legationis in Franciam profe- D ,c Supra aiebwn (taol. e col. 256) anno 764 expeti-
ctus iuit an. 768, sequenti enim anno, cum Desi- tam esse Gisilam ja< Grseco Aug. pro ejus fiUo
deriiimmanitatem ferre debuit, • secundicerii officio Leone (IV) cui hoc anno afiuude uxorem arcessivit:
fungebalur; ac demum anno 770 cum dabalur hsec t Indiclioae demum octava Constanlinus Leotii filio
epistola, apud pontificem in cellario Lateranensi conjugem e Grcecia Irenem arcessit. » Ita Pag. ex
degebat miser, eTfossis oculis Pauli Afiarlse opera, Niceph. breviar. (an. 769, n. Z.). Eodem tempore
mox vitam quoque amissurus post mortem ponti- Desiderius cum Berlrada agebat de conjugio ejusdem
fieis, nefarii ejusdem Pauli manu: qui licet cubicu- Gisilsecum Adalgisol at uequidquam. Nam sanctimo-
larius ponlificis esset, pensionarius fautorque Desi- nialibus nomen dedil, et abbatissa-poslea Calensis
derii erat ad\ ersus apostolicam sedem. Quod si fi- fuil. Consule Mabillon. Annal. uberrime de ea plu-
delissimus ab ipso pontifice appellatur auno 770, ribus in locjs (tom.[H) agentes/In.
quisnam fidem habeat majorem Saxio, Muratorio, d Ex notis a et b col. 257 constat de utriusque re-
Mansio assereutibus integritalem historiae (ep. 45 , gis conjuge • tertio bic demum urget pontifex nefas
al. 46) htteris iis, quas attuli primo loco; quam esse utrique suam dimitiere.iD.
Cointio, Pagio, et Z>acagno,extortas a Desiderio per e Cum -his quaens^m cpnvenientia -est illis, mras in
1
vim et metum contendentibus ? In iis siquidem ne- epistola prima hujus poritif. (45. al. 4fj.) leguntur?
quissimus dicilur Sergius idem, qui modo audit fide- Nempe : « Omnes jristitias Iieati Petri ah eo.(Deside-
lissimus. Yide Admonit. ad Stepbairi III epist. CENN. rio) plenius, ei in iategro suscepimus. i Serio Ista
b Hsec inter Stephani II epistolas desideratur. reputent epistolseilliusvindices. ID.
26i COD.DIPL. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. — MONIT. 262
fensionem,perficere-jubealis, ul perfectam remune- A Petri, apostolorum principis , anathematig vinculo
ratiouem ajusto judice DeOriostro, intercedente ejus esse innodatum, eta regno Dei alienum, atque cum
principe aposlolorum, bealo Petro, suscipiatis»., - diabolo et ejus atrocissimis pompis, et jcsetemimpiis
Prsesenlem itaque nostram exhortationem atque aeternis Incendiis «oncremandum, depulatum. At
-adjurationem, in 'coriFessiorie ieati 'PetrLponeiites, vero qui observator et custos istius nostrse exhorta-
_et sacrificium super eam atque liostias Deo nostro lionis exstiterit, ccelestibus benedictionibus ,a JDo-
-offerenfes, vobis cum laerymis .ex eadem sacra eon- mino "Deo nostro illuslratus, ajternis prsemiorum
-fessione direximus; et si-quis, quo'd vnon optamus, gaudiis, cum omnibus sanclis et electis Dei^parti*
contra hujusmodi nostrseadjuratioms seriem agere ceps efflci mereatur^. Incolumem'e"xcellentiam ve-
prsesumpserit, sciat se auctoritale domni mei beati stram gratia superna euslodiat.
a Garolum in matrem suam reverentia motum anno 771, in cujus exitu Hildegar'dem duxit. Nonne
posthabuisse banc Stephani admonitionem,'imo"tot igitur fieripotuit, ut absque pontificise admonitibnis
capilibus inetuendam dehortatioriem, utiiihijiersuaj- contemptu niiptiae illaeinutiles factse sint ? Y. Pag.
-deantrecentiores seriptoresf pervenisse eam ad Ca- (ann.>77l,ji. 2).
_roli manus ante <»njugiurii demonstrent necesse est. h iEvo illi dandum esl aliquid. Monumenta vetera
Papebrochius in Yita Hildegardis ail, Desiderio re- non desunt a laicis eliam principibus facta cum clau-
'missani esse fiUam suam a Carelo intactaih, seq., B suUs ista vehemenfioribus.
.ggS BE -ADBIANI XLIX EPISTOLIS
, COMMEHTATIO JPILEVIA.
1. -Quseduseres maxime atlendendae erant in poritifi- (ilns. ItaL tom. I, par. n, pag. 38). Nam statim
ciis hisce epislolis, suhima libertas ordinationis Rq- post decretum electionis aliquanfulum varium ab eo
mani pdritillcis, et dominatio libera sanctse sedis iri quod esstat in Diurno, et solaecismis'pro illa setate
TJrbe et ,ejus ducatu, ex Jmcusque allatis perspicuse scatens, haec sequuntur : i Explicit clectio. Jpse
sunt, ni fallor. Attamen luculentiores eaedem fient; etiam "ven.Adrlanus ininitio ordinationis suae indi-
"ex iis quss deinceps afferentur. Prseterea novae ditio- culum rectse fidei hujusmodi composuit: Ego Adria-
nis, seu Exarchatus et -Penlapoleos, cujus infirma nus, êtc, i ul in Diurno. Indiculum. vero excipiunl
"semper fuil semperque meliculosa, possessio ante• G proiessio Edei scriptis mandata, et alia pf ofessio seu
exactos regesLarigobardos, tuin valido ac-stabili ni- alloquium, quse et ipsae cum varietate aiiqua liaben-
."terilis fundamentOj 'tum ingenlibus hinc iride auctaai trir In Diurno ; nam per totum octavum nonumqu"e
Incrementis monumeiita cerla spectanda reslant in 'sseculiim et sequentis partem obtinuertmt. Hujus-
Aihiani 'epistolis quae mox sequenlur. Ex; earum modi ordinatio iiberamoris fuit sanctse sedi post
quoqueônnuMs (ep. 70,uti78, 82, sahcta al. 96, 72, 97) Cregorium III ih successoribUs, quos recensui in
collectionis canonum, qua cr03pit sedes oc-•x monito ad cpislolas pseudopapse Constantini, Leo-
tavo sseculo a Dionysiana diversse, clarior quam ex nis IU ordinalionem 1haud prsetermittens,^ quam llm-
Zacharise decretali epistola(ep. 3^, al.'5) cognitio' jusmodi fuisse nullum dubium. An quidquam muta-
,suppelet; Denique, quod praecipue riptandum erat, lum fuerit, postquam a Leone ipso coronain impe-
"qusestionibus fere imiumeris eruditorum elapsi .la- rialem Carolus assecutus fuit, explorandum essejam
lientisque ssecuU praseipue adversus diploma Ludo- dixi, ubi de diplomate LudoviciTii sermo insti-"
vici Pii, modus aliquis afferelur. Ea propter ante- tuetur.
quairi de epislolis loquor, riomrihil dicSin de coiise- III. Hic vero silentio prseterire non debeo ejusdem
cratione Romani pontificis, de dominio Urbis et Ro- naturse esse monumentum uiriie Adiiani ordinalio-
rhani ducatus, de incremento ecclesiasticse ditionis, nem decerpsi, ac opusculum illud Joannis diaconi,
ac de'eoUectione canonmn Romana, 'adversus prseci- quod consarcinatum aiebam ex variis antiquitatis
'puas nuperorum aliquot scriptorum opiniones, quas frustulis. JSjus siquidem Mabillonius testalur se vi
'aut cseca fides aucforlbus magni nominis qui supe- disse exempla duo in pervetuslis totidem codicibus f
: riori sevofioruerunt, aut amor nimius, fortasse etiam inonasteriiolimcelebrisNonanlul'ani, aliudqueRomse.
!ârbitraria inlerpretatio «bartarum selerum, pepere- D Id autem non est satis ad detergendam imposturse
' "runt. Tametsi eapita ista singula ad easdem'litteras notam monumento. Nam auctor monachus, quicun-
refereritur, imo ab iis profecla esse palam fiet sen- quels fueril, calalogo sanctorum sui monaslerii
"lentias ipsas adhiberido, queis Adrianus regem Caro- additurus Adrianum I, quem Mutinenses colere^coe-
Juiri iustruens utebatiir. Jncipiam a consecralione.' perunt vin Idus Julias, de duobus Adrianis piimo
H. Libertatem canonicam consecrationis Romani et lertio unum fecit, sicque traditionem istam aliti-
pontificis satis superque comprobat interpbntificium quam, ut ait Pagius (an. 885, n. 2), sed falsam
octo dierum. Nihilominus Dei optimi beneficio ad de Adriano Iibi sepulto, ad posteros emisit. Id Bol-
TIOSusque pervenil jLdriani electio et coiisecralio, landistae etiam animadvertunt (ad d. 8 Jul.). *Ne-
"guam nefas est'prseterire. Eruditos rion^latet quot que xdli eruditorum persuasum hodie esl, Adrianum
ante Gregorium III necessaria erant post eleclionem, alium-quam tertium Nonantulse sepullum esse. Hic
ut poritifex consecrarelur ;-relatio de electione ad enim YVormatiam invitatus*a Carolo_ Calvo anno
^principem, alia*ad£\arebum,'aliaad archiepisedjum prsediclo88S (dumde episcopis aliquot deponendis,
Ravenuse, alia ad judices "Ratenrise, alia demum ad "ac Bernaido iriio ex concubina regni hserede insti-
,'apocrisarium Ravenriaj, 'plense omnes demissarum "tiiendopondficis auctoritatemeditabatur), ut habent
precum, ut canonica electio confifmarelur : nori Annales Lambeciani (Script. Ilal. lom. 11 par. n,
jenim aUler veniri ad consecrationem poleiat (Diurn. 'pag. 95), defecit in itinere. Sic regis « frauuulerita
"Pontif. cap. 2, tit. 5 seqq:). Secus est deAdfiani cOnsiliaâiunt Aimales, Deinutu dissipata sunt. Nam
"ordiaatione, ut videre 2BQ est apud Mabillonium pontifex Romanus ab Urbe digressus, et Eridaa®
265 B, CAROLI MAGNIQPP, PARS I. SECTIO UI. 264
flumine transito, vitam praesentem finivit; sepultus- A discipulos successores vestros usque ad exignitateni
que est in monasterio Nonantulas. > Apud Ajiasta- meam prolatam in lua sancta Ecclesia reperi, totis
sium locus ipse indicatur: « Super fluvium Scul- conatibus usque ad sanguinem custodire. i Alia pro-
tinna (Panarum) invilla, quse Viulzachara nuncu- fecto inveniuntur iriter indiculum et professionem
patur (sect. 642). » Quam villam Muratorius 291 discrimina : illud vero prse cseleris notalu dignum
deprehendit (Annal. 885) vocari hodie Sanctum- videlur, quod ubi in indiculo sex tantum generalia
CsesariUm,parumque inde-dissitum territorii Muti- concilia probantur, jiq. professione octavum quoque
nensis pagumSpilamberlum, ubi Adrianus III diem accipitur, quod AdrijanoII celebratum est Constanti-
obiisse ^dicitur :;n In locum, qui Spinum Lamberti nopoli anno 869. Quse res non minus posteriorem
vocatur, yitam finivil vmld. Jul. et ad ecclesiam selatem professioni-quam indiculum in prsefata con-
monasleriumque beati Silvestri, quod Nonanlula di- sarcinalione existenlem Adriano primo viiidieat, ita
cilur, perductus honoiifice sepultus esl. J Post quse ut auferatur omne diibium, quin anno 772 cum idem
de Adnani primi rebus gestis pergit dicere^ el Ca- consecrabatur Romanus pontilex, continuo post de-
rolum Magnum cum Carolo Calvo confundens, histo- cretum libere ordinatus fuerit.
riam-rerum duorumregum, lolidemque .pontificum YI. Hinc esl quod neque ad exarchum electionis
absolvil. sancti Zacharioe decrelum est missum; neque exs-
IY. Hujusmodi scribendi genus lanto cum poste- tincto Exarchatu ad principem, Stephani U, neque
rorum ineommodo, damnandum sane ac rejiciendum Pauli fratris ejus, qui ante ordinatioriem «cbismaie
omnino est. Si qua autem monunienta interseruntur, dilatam, societatis et amicitise Francorum satagens,
quorum fides aliunde iniegra peti possit, amplecti ea D missos ac litteras de fraterna morle .suique eleciione
oportet, quod ego nunc facio ad consecrationis liber- ad Pippinum direxit; neque invasoris Constantini,
latem per ea tempora denionslrandam. Continuo igi- qui, sacrilega eonsecratione peiacla, scripsit pariter
tur post-decretum electionis, ordinatiouem, seu con- Pippino; nec denique Slephani IU cui successit
secralionem fieri consuevisse argumenlo esl indiculus, Adrijnus, hujusque successoris Leonis III per lotum
- quem iniiio ordinationis emiiti constat ex Anastasio octavum saeculum,arinis sexaginla, aut Ravenna, aut
(secl. 887) contra Joannem Ravennse archiepisco- Conslanthiopoli confirmatio decreli petita est. Decre-
pum : « Nec mirum, inquit, cur postea ista feceril, tum vero ipsum nullatenus immutari debere sancitum
qui cautiones el indiculos, qui soliti sunt ab archi- fuit ab Slephano eodem in concilio, de quo salis est
episcopis Ravennaiibus in scrinio fieri in initio condictum in Admonitione ad ejus litteras. Decreli verba
secrationis suse, more Felicis decessoiis sui falsavit.» valde perspicua hsec sunt: t Et ita more solito de-
Perinde enim lum fieri tam in electione episcoporum / crctum 293 facienles, et in eo cuncti paiiter con-
quam in ordinatione pontificum, formulse ipsse do- cordantes subscribere debent. t Ef subjungit quod
cent, quse exstant in libro Diurno; hoc nihilominus maxime altendi debet: n Hoc itaque et in aliis ec-
cuni discrimine, quod pontificia consecratio inter elesiis sub divini judicii obtestalione decemimus ob-
Kyrie eleison et Gloria in excelsis expediebalur; servandum. t Quare|Adrianus Garolo regi ostendens
episcopalis non ita. Idcirco esl apud Gratianum (ep. ^5, al. 71) adversus turbida quorumdam ingenia
(Cap. Quod sicut; De electione,ante§ Super eo): c Quum nullas ei parles esê in Ravennalis archiepiscopi
solus Romanus ponlifex, qui hymnum angeli- eleclione : « Qui, ai|t, cum jucunditale decreti om-
cum consecratur, et postmodum ipse missarum so- *-* „ nium manuum subscriptione roborati ad nostram
lemnia incipil, et perficit consecratus, in die conse- aposlolicain sedem riccurrebant, proprium sibi anti-
crationis suae valeal ordines celebrare. i Cseterum slitem cousecrandum, sicut etnunc canonice iaclum
tam indiculum, quam duas sequentes professiones, in est. t Hactenus de consecratione ex monumenlis
desuetudinem ivisse certum est, earumque loco ad- certis in consarcinatione Nonantulana exislentibus.
lriberi coeplam formulam, quam Garnerius (Diurn. YII. Ex dictis dp summa libertate ordinationis
p. 26) confert curii indiculo, de quo nuper. Ejus Romani pontificis summa item libertas dominationis
principium, Ego N. S. R. E. diaconus, vel presbtjter, sanctse sedis in Urbe et ejus ducatu evincitur. Si
vel eptscopus card. electus, necnon collegium coapo-' enim obsequium onme erga exarchum quandiu stetit
stoli Pauli citra sseculum nonum illam differunt. et postmodo erga principem desiit, nulla igitur Ro-
Kam prima eleclio Rom. pontificis ex episcopo facta manis crim imperio necessitudo fuit, Romanseque
est, contra aposlolicse sedis disciplinam, anno -891, ditionis administratio penes pomificem et Romanos
cum Portuerisis episcopus Formosus ab ecclesia sua erat. Nilrilominus"lilterse Adriani hujusmodi domi-
violenter abstraclus, ei ad Petri cathedram evectus, nalionem luculenter adeo testantur, ul illalionibus
horrida sui cadaveris deposilione terrorem aliquan- non sit opus ad rem tenendam. Jam vidimus sub
diu incussit cseleris, ne ex episcopali ordine illuc ipsa initia patriciatus Pippini regis datumque ab eo
"proveherentur. Collegium vero Pauli introductum diplonia donationis Exarchatus et Pentapolis, ante-
fuit per idem tempus, lametsi doctrinse polius quam quam Stephanus II[ iniret civitatum possessionem,
292 fmctoritatis ratio habila fuisse videatur. Pau- queri pontificem quod Lango!iardi aliquas civitates
lum siquidem yas electionis electum a Christo Do- nostrasia provincia Romana invaserint (ep. 8, ai. 4).
mino, et doctoris gentium appellalione insignem, j) Ita etiam successores, uii de aliqua ex iis ciyitatibus
summse auctoritatis collegam esse datum Petro nec loquunlur, nostras eas dicunt. Ex Adrianiaulemepi-
traditione, nec Scriptura, nec Palrum testimoniis Stolisplurima ejusmodi suppelunt exempla. Hanc no-
comproâlur. stram Romanam civitatem (ep. 57, al. 59) appellat
Y. Professionis apud Ivonem, Gratianum, Anlo- sedem regalis sacerdotii, nicivitatem nosliam castelli
nium Augustinuni, el Baronium celeuris modicam felicitalis vocal unairi ex Tuscise Laiigobardiae urbi-
eam partem,.qua Paulus introducitur, conferre cum bus, quas donarat Carolus (episl. 55, al. 40). Nostros
ihdiculo, qui "per nonum sjeculum vigebat, abs re Romanos a calumnia vjndicat, et naves Grcecorum
non erit. Indiculus igitur sic iluit: « Hanc verse fidei gentis in porlu civitalis nosuce Centumcetlensis com-
rectiludinem quam, Christo auctore tradente, per buri se feeisse ait littoritms infestas (ep. 65, al. 65).
successores luos atque discipulos usque ad exiguita- Eademque prorsus appellatione res in territoriis no-
lem meampeilatam, in tua sancta Ecclesia reperi, slris silas, el territoria nostra nominat, ubide Exar-
totis conatibus meis usque ad animam et sanguinem chatu agit (ep. 85, al. '84) qua loca et res Romani
eustodire, temporumque difficultates cum tuo adju- ducatus. Insuper dej ecclesiastica ditione iisdem lo-
torio toleranler sufferre. » Professio vero, cujus seta- quitur vocimis, queis de amplissima ditione Caroli;
tem Garnerius non recte constiluil nono saeculo, ea- perinde enim vestros\ftnes, veslras partes, ac noslros
dem hunc in modum profert : i Sed yerse fidei fines, nostras partes utriusque dominii regiones ap-
rectitudinem, quam Chrislo auctore tradente per te, pellat (ep. 84, al. 9".). Summa est pari auctorilate
et beatissimum, tuum coapostolum Paulum, et per pontilices dominatos esse in Urbe et ejus ducatu,
265 COD. DIPL. — MONUM./ ETC, SEU GODEX CAROLINUS. --EPP, ADRLANI.— MOMT. 265
atque in exarchatu el Penlapoli, cujus rei testes sunt A lorum principis adjutorium, assiduis publicisque
locupletissimi epistote quas versamus. Discrimen pontifici? et Romanorum precibus ante ejus confes-
lantummodo in utriusque 294 ditionis origine re- sionem imploratum. Hac una spe ifleclos Pippinum
peritur, nam Romana 25 fere anitis antiquior est alet Carolum Francorum reges longe lateque amplifi-
tera. Titulus quoque dominii est varius : nam Roma casse apostolicse sedis ditionem invenio; at dominii
et ejus ducatus ex populorum volunlate in ponlifi- quidquam sibi aul arrogasse, aut reservasse, prseter-
cis ditionem veiiit; exarchatus vero et Pentapolis quam in Spoleti el Tuscise ducalibus, nusquam legiiur.
ex donatione. . X. Cum aulem hujusmodipatriciatum Gregorius III
YHl. Patriciatus voce Adrianus utramque dilio- exhibuisse dicalur Garolo Martello, et Stephanus II
nem luculente distinguit; Romanse enim patricium certissime contulerit Pippino ejusque filiis anno 754,
appellat Carolum, et exarchalus ac Pentapolis divum ab iis igitur temporibus pontifex dominabatur Romae,
Pelrunj. fep. 97, al. 85). Yerba ipsa proferam: quippe cujus defensionem Francorum regibus com-
« Honor, inquit, patriciatus •(eslri a nobis irrefraga- mendavit. Defensionem, inquam ,v non dominium :
bililer conservatur, eliam et plus amplius honorifice jus enim istud erat imperatorum, et cseremonia ipsa
honoratur; simili modo ipsepatricialus beati Petri qua creabantur ab imperatore patricii, id palricialus
fautoiis vestri tam a sanctse recordationis domno genus amovel ab Stephano II, qui primus omnium eo
Pippino magno rege genitore nostro in scriplis in nomine insignes fecit reges Francos. Nec longe pe-
integro concessus, et a vobis amplius confirmatus, tenda eadem est, namque ex ipso Codice Carolmo
irreiragabili jure permaneat. t Quidnam compara- (ep. 91, al. 88) non obscurum exemplum suppedita-
lione ista patriciatus Adrianus velit, per se palet. ;JJ tur, ducis nimirum Beneventani Arichisii, qui ab
Petrus enim in coelishabitans nonnisi protector aut' imperatore eam dignitatem avebat assequi, lametsi
defensor sui suceessoris in administraiione provin- morte prscventus spem fallacem reliquil Grsecis. Im-
«iarum essepoterat. Talemque fuisse Carolum Romae perator itaque « emisit illi 29*5 suos legalos, scili-
et ducatus immensa testium inlegerrimorum serie cet spatharios duos in ditionem SiciUsead patricium
comprobariposset; satis tatnen erunt duo apud Du- eum consliluendum, ferentes secum vestes auro
cangium in Glossario (Y. Patricius). In Capitulari 1, textas, simul et spatham, vel pectinem, et forcipes,
an. 768, et Aquisgran. an. 789, Carolus dicitur : sicut iUi.prscdictus Arichisus indui et londeri polli-
< Rexregnique Francorum reclor, et devotus sanctae citus fuerat. J De hac dignitate ejusque indole pluri-
1Eeclesise defensor, atque adjutor in omnibus apostoli- ma congessit Ducahgius in Glossario quse ad rem
csesedis. > Hugo Fhvuniacen.inChron.p. 225:« Non non faciunl; plurima etiamPagius (an. 740, n. 4
debere regem imperatoris iilium, qui non sine causa seqq.), Pelri prsesertim de Marca opiniones adoptans
gladium portaret, qui Romanse reip. patricius, tutor super palriciatu Romanse Ecclesiae. Ea vero nihil
el defensor esse deberet, tautam pati Ecclesise Dei moror, quia falsa admiscentur \ eiis, et quoa\ era sunt
conculcalionem. i Idcirco pontifexin laudala epistola exaggerantur. Et sane in antiquis Francorum anna-
eumdemhonorem exigit a Carolo erga patriciatum libus ab anno 741 ad 795 qui lanli apud omnes ha-
divi Pelri,quo ipseCaroli patriciatumprosequebatur. bentur (Canis. tom. H, part. n, p. 40), anno 754,
Deinde pergit dicere: < Quia sicut nos semper ve- haecreferuntur: « Supradictus aposlolicus Slepha-
stros homines suscipienles commonemus, ut in vera nus confirmavit Pippiuum unetione sancta in regem
ti le atque puritate cordis tolis eorum vinbus in ve- ' (nam an. 740 a Bonifacio unclus erat) et cum eo
stro maneant servitio, ita et yos simili modo qui- *- conjunxit duos filios dominum Carolum et Garlman-
cunque ex nostris homiiribus ad vos venerint, J etc. num in reges. i Perinde Fuldenses an. 755: « Hono-
Nam summam eamdem fidem, ac benevolenliam rifice exceptus apud Parisios, duos filios ejus Carl-
erga apostolorum principem tutorem et defensorem 'mannum el Carlum unxil in reges. > Cum iisdcm
donalionis Pippinianse ab eo confirmatse servandam congruentia apud Anastasium leguntur (sect. 244) :
esse ait a Carolo, quam ipse Carolo servabat tutoriac < Christianissimus Pippinus ah eodem sanctissimo
defensori apostolicsesedis, *utperspicue Paulus I eum papa Chrisli gratia cum duobus filiis suis reges uncti
appellat: < Ecclesise tutorem t (ep. 27, al. 57) et sunt Francorum. J Post hujusmodi solemnem inau-
alibi passim protectorem ac defensorem nuncupari gurationem testis est hic Codex Garolinus, necnon
oslendi innotis adhasce epistolas. Adriani gestorum scriplor apud Anastasium (sect.
IX. Qnod si forte aliquando Carolus quidquam 294, 296) reges illos esse appellatos patricios. Id
juris sibiarrogare tenla\it prosui palriciatus honore, vero nbminis seu dignitatis aut ex sacramento per
ut suggestum ei fuerat ab 295 adversariis aposto- eosdem reges emisso dum inungebantur se Romanam
licse sedis, pontifex suaviter reslitit, suosque termi- Ecclesiam defensuros^ aut ex paclo inito cum pon-
nos palriciatum excedere non permisit. Rei exem- liiice ante unctionem provenerit, patricios eos Roina-
plum suppetit ex iisdemAdriani epistolis (95, al. 71). norum exinde fuisse nullum dubium,; solemni autem
Suggerebatur Carolo Raênnaeai chiepiscopum eligi cseremonia creatos nusquam reperilur. Ea propter
debere coram misso regio. Negat pontifex, et ad pa- qui ejusmodi palriciatui aliud tribuunt, prseter Ro-
triciatiis honorem quod attiuet, « Nullus homo, in- manaeEcclesise defeusionem, magno in errore ver-
quit, esse %idetur in mundo, qui plus pro vestrse Dsantiir. Et" qui Romanum pontificem non vident
regalis exceUentia^ decerlare moliatur exallatiune printipem sanctsc reip. cujus defensionem contra
quam nostra apostolica assidua deprecatio; et sicut Graecam inipietatem et Langobardorum invasiones
in noslris prsecordiis nisibus totis ubique super om- committit Fraucise regibus, corporeis oculis mentis-
nes vos honoraîmus el honoramus, ita amplius ac que acie capti esse videutur.
amplius honoreiri regni vestri prsecellere omnibus, XI. Nec Roma solum cum suo ducalu, sed exar-
qui in mundo essenoscunlur : verumtamen et deipsa chatus etiam et Pentapolis a Grsecis impiis defece„
bene\olentia, quam in vestrum gefimus cumien ho- rant, adhseserantque pontifici, ut dictum est alibi;
noris,"in universo inuotuil muudo, sicul nempe om- attamen ditionis pontificise partem eseprovincise non
nibus patet; quia die noctuque in confessione fauto- fecerunt, nisi post Pippini donationem, quse incre-
ris vestri beati Pelii non inlermiltimus fundere menti apostolicse ditionis initium fuit. Ea vero do-
preces. J Hujusmodi alia et in prsedecessorum et in natio, ut ex litteris prsedecessorum Adriani didici-
A driani epistolis multa inveniuutur. Quare evidens mus, aliqua ex parte aut invasione aut detentione
cst patriclalum, quem aUbi videre est appellatum Langobardorum minuta, in sanctse sedis possessio-
vestram regalem luitionem (ep. 85, al. 84), in eo si- nem integram usque 297 ad annum 774 non per-
tum fuisse, ut sancta sedes defenderetur spe prsemii venit, cum Caroli regis virtute subactis Langobardis,
coelestis (quod noslri sevi erudilis aliquot extra rege eorum Desiderio •capto, filioque hujus Italia
Ilaliam terrena sapientibus modicum videtur) et de pulso, rerum politi sunt Franci. Eginhartus de exitu
adversariis victoiise in hoc mundofper sancti aposto- belli Italici, quod Carolus Adriani precibus -susce-
PATROf. XCVHL 9
267 B. CAROLI KAGN! OPP. PARS L SECTIO III. m
~ptum eo aimo confecit, ita loquiiur (eap* 6): « Fi- A regno exciso plenissime yindicatae; csetera omiriss
nis tamen hujus belli fuit subacta Italia, et rex Desi- Caroli ejusdem doriationemefilciunt.
derius perpetuo exsilio deporlatus, et filius erusAdal- XIII. Hanc equidem Adriani litteris, qua» mox
gisus llalia pulsus, et res a Langobardorum regibui sequentur, comprobalam per partes, cupio ut lector
ereptas Adriano Komanse Ecciesise rectori resti- animo prsecipiat integram ex charta divisionis re-
tuere : » Etenim Romam \eniens primum omniim gnorum Caroli inler filios. Ubi enim agit de regne
Pippini genitoris sui donationem non modo conftr- 'Pippini inler fratfes dividendo, si forte iis prsemo-
mavil, « sed super corpus beati Petri subtus Evan- rialur, ita decermt: « Ab ingressu Italise per Augu-
gelia quse ibidem osculanlur collocavit,» ut est apuc stam civitatern accipiat Carolus Eborejam, YerceUas,
Anastas. (sect. 519); et uti Adrianus Carolo ir Papiam, et inde rier Padum fiuvium termino cur-
mentem revocat(ep. 54, al. 51) Ravennatis archie- rente usqtie ad fines Regensium, et ipsam Regium,
piscopi audaciam accusans: « Dum ad fimina apo- minos et Civitatem No\am, atque Mutinam, usquead ler-
stolorum profectus es, ea ipsa spondens confirmasti, sancli Petri. J Non alios hodieque habet san-
eidemque Dei apostolo prcesentahter manibus tuis cta sedes. Prosequitur divisio:« Has civitates cum
eamdem offeruisti promissionem. J Et soepe alibi, suburbanis, et terriloriis suis, a:que comitalibus,
quod patebit in notis. Quse aulem de regno Lango- quse ad ipsas pertjnent, ct quidquid inde Romam
bardorum sui juris facto tum addiderit in suo di- pergenti ad lse\am lespicit de regno quod Pippinus
plomale non ita ceriuni: nam qualer omnino Carolus habuit, una cum djjcaiu Spoletano, 2S9 Uanc por-
Romam venit, ter Adriano pontifice, an. 774, 781, tionem, sicut prsediximus, accipial Carolus. Quid-
787, et semel Leonelll, 800. Id certum, quod civita- JJ quid autem a praedictis civitatibus vel comitatibus,
tes Tuscise Langobardorum ad piimam profectionem Romameuntiad dextram jacet de prsedicto regno,
perlinent; anno siquidem 776 (ep.55, al. 60), Adria- id est portionem quse remans<t de regione Transpa-
nus nuntiat Carolo, Reginaldum Clusmum ducem dana, una cum du|catu Tuscano usque ad mare Au-
hoslilia commisisse in una es iis civitatibus, quam strale, etusque"ad| Pro\inciam, Ludewicus ad aug-
nostram appellat. s Per semelipsum cum exercitu mentum sui regni sorlialur. J Profecto qui ducatum
in eamdem civitatem nostram Castelli Felicitatis Tuscanum hac in [divisione nominari audlt, quem
properans, eosdem Castellanos abstulit. » tolum in donalione per fines comprehendi -yidit,' 1
XH. Eadem occasione Carolum obtulisse beato paradoxum haec sajpere arbitratur; secus si eum du-
Pctro et Tusciam regalem quse a Lunis incipit, et catum una cum Sppletano aposiolorum principi obla-
Spoletanum ducatum, nullus dubito. Etenim de Spo- tum memineril, at supremo jure relento. Hecte
lelano ducalu perspicue loqultur Adrianus (ep. 56, eirimliberalitalem paroli erga sanctum Pefrum, cui
al. 58) in suis lilieris ad Carolum : « Quia el ipsum oblatus fuerat, donationi insertus demonstrat, et
Spoletinum ducatum yos prsesenlaliter offeruisiis mentocensu inter provipcias regni Ludovici recensetur,
protectori vestro beato Petro principi apostolorum quia tantum| soluto ,sauctse sedi, supremum
per nostram mediocrilalempro animse vestrse mer- jus regis erat. Itaque hsec «atis sint de incremenio
cede. i De Tuscia autem regali tametsi minus aperte ecclesiasticoe ditionis, quod infra enucleatius expen-
loquitur tamen et petens removeri Clusinum duceia dendum erit. De collectione enim canoimm nonnibil
(ep. 55, al. 60), et duci Lucensiprsecipiens ul Grse- dicam necesse est,Iquod Adriani litterarum auclori-
cis piralis sua navigia objiciat (ep. 65, al. 65) juris ^1
r tale (70, al. 96; 78, al. 72, et 82, al. 97) quse ad
nescio quidin eo ducatu exercet, quod in reliquis Zacharice epistolani animadvertebam, confirmel ip-
Ilalice regni partibus exercere non reperitur. Quam- samque colleelionein prodat.
obrem integra donatio Caroli apud Anastasium XIY. Cum rex Carolus Romse primum fuit anno
designata per fines, « A Lunis cum insula Corsica, 774, ita cnim cum jmelioribus sentiendum mihi vide-
deinde in Suriano , delnde in monte Bardoms, tur, tanti non habuit Adrianus temporalia negotia
deinde in Berceto, deinde in Parma, deinde in Re- (iicet male ferialus 'scriptor riuperus liorum tanlum-
gio, exinde 29§| in Mantua atque in monte Silicis, morio et poritificem et regem sategisse autumet) ut
atque provincia Yenetiarum, et Islria ; t inlegra, prsecipue de instaurînda Gallicana Ecclesia non cogi-
inquam, donatio inscite admodum uli falsa respui:;ir taril. Anteannostrigintarem taatam coeperat Bonife-
a nonnullis : quia nempe oblalionis voeabulum an- cius Moguntinus : "&tprovincias ecclesiaslicas adeo
ceps ssepiusque adhibilum in Codice isto pro dona- turbatas invenit, ut parum ipse profecerlt; neque
tione, nullum videlur discrimen inferre inter ea quse Adriano pontificatiim adepto ex metvopolitis plures
divo Petro sunl oblala, supremo dominio retento, quam duohonorem pristinum assecuti fuerant. Quam-
cujusmodi sunt ii ducaius Tusciaj et Spoleti, atque obrem regi amico Iet pietate insigni duos exhibuit
dla quae una cum suprema potestate divo Petro codices, qui ad rern tanti momenti perficiendam ad-
ejusque suceessoribus sunt donata amplificandi ergo jumento esscnt. Primus notitiam exhibebat provin-'
apostolicse sedis ditionem. Atlamen quis de nulla ciarum septemdecim, quae tum metropoles singulas,
eorum ducatuum civitate seque sollicitosvidenspon- tum episcopales sedes unicuiquesubjecias numercndo
tifices nullamque nostmm appellare, discrimen jion recensebal; cujus I exemplum ex Cod. Yat. num.
sentit? Extra omnem aleam rem ponit diploma Ludo- D 1558, prodiit in lucem studio Emmanuelis a Schele-
vici Pii, quem unus tarilum aul alter ex noslris scri- strate (de anliq. Eccl. tom. II, p'. 645) cnm hoctl-
ptoribus commenlitium ineplissime pronuntiavit : luio : «Iste codexj est scriptus de illo authenlico,
« Quando, inquit, idem pontifex (Adrianus) eidem quem donmus Adriahusapostolicus dedit gloriosissimo
(Carolo) de suprascriptis ducatibus, id est Tuscano et Carolo regi Francorum et Longobardorum ac patri-
Spoletino, suae auctoritalis prseceptum confirmavit. cio Romanorum, quando fuit Romae. J Alter rodex
Eo scilicet modo, ul singulis annis prsedictum cen- concilia sex generalia ante id lemporis celebrata, "et
sum ecclesise beati Petri aposloli persolvatur. » Grsecorum canonum compendium continebat, ut do-
Itaque censum tanlummodo ex iis ducatibus sancto eet titulus ex editione Labbei ex et aliorum, acprseci-
Pelro oblatis exigere debebant pontifices, nec de pue Canisiana elegantissima 300 recensioue
administratione quidquam ad eos pertinebat. At Basnagii (Ant. lect.\ tom.- n, part. i, p. 266) qui est
contra in Tuscia Langobardica (quidquid sit de ea hujusmodi: « Incipil compendiosa traditio canonum
Campanise parte quse civitates a Carolo donatas eon- Orienlalium, sive Alfricanorum, quos beatusconcUiis Adria-
tinebat) et iriterritorioSabinensi, quodserius ocius niis papa in uno volumine cum superioribus
donatum Msse ab eodem Carolo leslantur Adriani ad dispositionem Occidenialinm ecclesiarum Carolo
litterse 67, 71, 72, 73, al. 69, 56, 76, 78, jus sum- Piomaeposilo dedit |regi Francorum et Longobardo^
mum erat sanctse sedis, ut in exarchatu et Penta- lum ac patricio Romanorum. J Primus quidem co-
Doli: hse siquidem duae pro\incioe donalionis erant dex huc non^peclalt, nisi quatenus ponlilicis ac Te-
Pippini a Carolo filio confirmatce et Langobardorum gis prtecipuam sollicitudinem Ecclesise Francorum
m> Xm, DlFL. — MONUM.,-ETC, SEU CODEX CARGLINUS. — EPP. ADRIANI. — MONIT. 27<3
atque ecciesiaslicse disciplinseinslaurandse testatur. ,A facit, tanta licet similitudo cum Dionysianis non ap-
pontificis oimirum, quia eodem lempore « omnibus pareat. Etenim num petiti omnes fuerint ex Cresco-
srehiepiscopis et episcopis » encyclicam scripsit, .iriana cqllectione quoeDionysii versionem secuta est,
< ut habeal uiiaquceque srcetropolis civitatcs subdi- an aliuride ex fonte eodem dimananles, disquirere
tas, quas beatus Leo et alii prsedecessores ac suc- otiosum esset; nam certum scimus Grcecos omnes
cessores ipsiuspost Chalcedonensem synodum sin- canones, prseter quam conciliorum generalium, JDio-
jgulis metropolilis distiaxerunt, i quemadmodum nysianse colleclioni acceptos referri. Quceri posset
Beilherjum monet melropolilam Yiennensem (Labb., cur Cbalcedonenses qui ad generale concilium atti-
€oncil. lom.'YI, p. 1888), el quandiu vixit de eadem nent et ipsi Dionysianam colleclionem sapiant ? Qua
re egit cum Carolo." Quod vero ad hunc allinet, tot super re Nat. Alexander vir doctissimus non leviler,
«apitulariaplacila et episcoporum concilia, quce sunt nec semel erravil (seec. v, diss. 15, art. 4); nam'
iperpetuareligionis ac pietatis nioaumeuta, nulla un- Gelasium, Pdagium II el Gregorium Magnum, tanti
quam oblivione delenda, quanta in sollicitudine ec- nominis pontifices usos -essecanonibus Chalcedonen-
jclesiasticarum xerum semper Juerit opfimus iste sibus contendit, non animadvertens laudari ab iis
f rinceps oslendunt- De altero igitur codice" de quo tres solos illos canones, quos Marcianus^proposuit,
ad sancti Zacharise epislolam sum locutus, laudatce Patresque confirmarunt in fine actionis fj (Labb^,
Adriani litterse me admonent ut dicam ilerum. Conc. tom. IV, p. 609) qui -a versione Dionysiana
XV. Tres in iisdem canones laudari \ideo ex con- 302 omnlno discrepant, ut conferenli planum fiet»
ciliis Grsecis, Ghakedonenses 18 et 21, ac primum Eosdem ante octavum _saaculum, ubivis laudalos,
Antiochenum ; illi a collectione Dionysiana non mul- g quantam ego diligenliam adhibuerim, prorsus alios
ium discrepant, si latina versio altendatur ; secus, . comperi ab iis qui in Dionysianam collectionem sunt
si numeraadi ratio, Antiochenus versioni ctiam pro- ^ relali.
pius accedit, at numeratio eadem ac priorum. Quare XYII. Cum vero iidem poslmodum recensili fue-
dubitari non polest quin apud sanctam sedem unum- rint actione 15 inter cceteros locosque tenearit quar-
quodque conciliuro suam aciem duceret; ac proinde ,lum, tertium, et vicesimum, si-octavo sseculo et se-
nulladum collectio esset, quauterelur ne iu ecclesia- quentibus juxta versionem Dionysianam oecurrant,
slicis quidem judiciis, quod nono sseculo certe fieri non est mirandum; semel quippe accepta ab aposto-
Leo 1Yest lestis, ut dixi ad laudatam epislolam Za- lica sede collectione Grcecorum canonum , el trcs
«harisel Id confirmatur canone 8 codicis Africani in Constanlinopolitanos ac reliquos Chalcedonenses ab
tiliera ex iis epistolis laudato (ep. 78, al. 72); non ea rejectos adhibere fas erat; el tres Chalcedonenses
eiriiii juxta canonem /iia enim appellabatur Romana preedictos apud eamdem jamdiu celebres tam ex co-
collectio, cujus meminit Leo IV) seu justaBre\ia- dice ejus concilii qui servabatur in bibliotheca, quam
sium Grescouii canon ille ocla\us appellatur Cartlia- ex prsedicta colleciione usurpare erai licilum. Ai
tjiuensis, quemadinodum fil etiam in compendiaria errat Ilincmarus el cum eo Natalis, ubi sancti Gre-
illa traditione Grsccorum canonum Adriani, seeLlu- gorii, homil. 17 in Evang., locum, < sacri canones
«ulenle Africanus. Cumque idem canon sit sexlus fiimoniacam hseresim danmant, » ad secundum Chal-
concilii Carthaginensis n, si quis citatum ab Adriano cedonensem referunt. Gregorius enim haud loqui
dUigenter cum codicis Africani 8 et Carthaginensis Iiic videlur de canonibus conciliorum , sed de sacrse
concilii 6 conferat, varianlem hujus leclionem com- p" Scripturce auclorilate, quam Siricius, lnnocentiur,
periet; at tanlamcum codice -Afiicano convenien-' aliique antiqui pontifices vocant regulam, ecclesia-
iiam deprehendet, ut ne Iitlerse quidem unius discri- slicam regulam, apostolicamscripturam, aposlolicas
inen appareat. 301 Collectionem igitur seu codi- Iraditiones, apostoticoscanones, ut notat P. Couslant.
cem Africanorum canoimm prse manibus habuit (Ad Siricii ep. 10, p. 699). Suntque argumenlo plu-
Adrianus, quem nos seri posteri GrsecoLalinum ha- res ejus Regesti epislolse(lib. vn, ep. 111; l.jx, en.
Jienius bisa JusleUo edilum, etmajori cum diligentia 40, 49, 50, 51, 53, 54, 55, 57 ; 1. x, ep. 52, et 1. xi,
aLabbco (Conc. tom. II, ])ag. 1041). Huc accedit ex ep. 48) : in earum quippe singulis de hceresi simo-
duabus aUis epistolis multiplex comprobaiio e Scri- niaca loquitur Scripturse auctoritate, non secundi
plur.c ioeis, et ex sauclis Palribus Alhanasio, Gre- . canonis Chalcedonensis. « Apostolica deleslatione
gorio Nazianzeno, Amphilochio, Gregorio Nysseno, damnatam t ait ab ipsa origitie ; ab ipso aposlolorum
Joanne Chrysoslomo, Augustino, Hilario Picta\iensi, principe, i qui primam damnationis sententiam con-
Leone Magno in sermonibus, Proterio ad Leonem tra Simonem prolulit; t eliminatam ab Ecclesia
jJePaschale, Fulgenlio, aliisque quorum auctoritates esse docet, et similia horum ubique profert. At po-
non referuntur. namus Gregorium meminisse canonum concilio-
XVI. Quse cum ila sint, quanam collectione ute- rum : nonne Sardicen., can. 2, legitur de ordina-
rentur Roniani ponlifices octavo eliam saeculopatere lione episcopi: « poluisse paucos proomio, et mer-
arbitror. Sacra scilicet bibliotheca per bibliotheca- cede corrumpi ? s Nonne apostolorum can. 30 decer-
rium et scriniarios iis suppedilabat quoe ideritidem nit: < Si quis episcopus, aul presbyter, aut diaco-
necessaria erant. Nec dubilandum quin conciliorum nus per pecunias hanc obtinuerit dignitatem, dejicia-
prsKserlimgeneralium ulla alia versio latina adhibe- D tur ipse el ordinator ejus ?» Non me latet sanciam
relur prseter eam quse in bibliotheca eral. Nam sedem perinde apostolicos eanoncs îversalam esse
summa cum diligentia iatine onmia facta esse tesla- ac Chalcedonenses ; quoedam tamen constituta pon-
tur Anastasius in prsefatione septimi concilii ad lificum inde clanculum profecta et Dionysius et Crc-
Joannem YIH: « Nulla ratione, inquit (Labb., Concil. sconius in sua quisque prsefatione testatur.
lom. YII, p. 29) octava dicitur vel teneri polerit, XYIH. At de Chalcedonensibus secus est. Nam
ubi septima uou habelur: non quod ante nos _mi- prseterquam quod nullus eorum aut clanculum, aut
niuae iuerit interpretata, sed quod interpres pene prOpalam adhibilus ante oclavum sceculum invenie-
per.singula relicto utriusque linguse idiomale adeo lur, Anastasius Bibliothecarius hujusmodi rerum te-
fuerit verbum e\erbo secutus, utquid in eadem edi- stis integerrimus ita in epistola ad Joannem diaconum
tione inteliigatur, aut vix aul nunquam possit ad- (Labbeus, Concil. tom. Y, p. 1770) ad rem loqnitur.
\erti, in fastidiumque versa legenlium pene ab_om- «,Ne videamur tam sanctam, tariique 303 reveren-
iribus hac pro causa contemnatur. t Et paulo infra" dam synodum (vi generalem) accusare vel temere
de canonihus apostolorum loquens, verba ipsa usur- reprehendere, Ucere nobis opinamur de illa seniire.
pat Dionysii Exigui in prasfatione ad suam collectio- quse sanctos Patres nostros de Chalcedonensi magna
nem, quare hanc ipsam in bibliotheca esse intelligi- synodo sensisse non ig-noramus. Quorum-unus, san-
mus. Hinc est quod canonem. Antiochenum laudat ctus videlicet papa Gregerius, usque ad prolationem
Adrianus non mullmn discrepantem a Dionysiana tantummodo canonum hancsuscipiendam fore signa-
versione; quod etiam de duobus Chalcedonensibus vil. i Etenim post actionem 14 legati pontificii sen-
m - B. CAROLI MAGNf OPP. PARS T. SECTIO III 271
tientes eadem adversus sanctam sedem tractanda, A HI, in concilio Lateranensi an. 769, de quo satis esf ""
-esse, quae in reprobalis Conslantinopolitani ca .oni- dictum in Ruperioribus. Quare iis Acfis Adrianus li-
bus, discesserunt: quare Leo Magnus, quee acta bere usus est et in |epistola (59, al. 49) ad Carohua
cranl ante actionem 15 probans, rejecit cselera. Cum Magnum, etinaliaadConstantinumetlrenem (Labb.,
ver.o a Gregorii III tempore Gresconii collectio usui Concil. tom. Vn, p. 102) ut mox patebit. Interim
esse coeperit, eaque Zacharias el Stephanus II Fran- ex suppositis hisce!Actis, supp"ositum aliud opuscu-
corum diseiplinam pessumdatam restituere conati lum profluxil, nempe Conslitutum Silvestri in capita
sint, ac Stephanus III quinquaginta apostolorum ca- 20 distribulum, cujus excerptumin libris Poenilenlia-
nones suscipiendos esse decreverit, factum inde est libus Thcodori Canluariensis et Eeberti Eboracensls
ut Adrianus, apostoliccesedis antiquum morem non onrnium manibus vsrsabatur, quibusulique paeniten-
prcetermiltens, prsedecessorum vestigiis insisteret. tialibus libris usus erat Gregorius III m suo libelfo
Animadvertcndum tamen quod aut ipse, aul ex prsede Judiciis. Alia preeterea suppositio ineerlee setatis,
decessoribus aliquis canones Ghalced. concilio ad- quam nilrilominus Nat. Alexander et meliores, crilici
dendos voluerit; cum sex generalia concilia, simul- Isidoro Mercatori tribuunt, nec Romse cognitam ante
que compendium Grsecorum canonum dedit Carolo dimidium sseculi noni contendunl, ex Actis iisdem
ad instaurandam Francisc ecclesiarum discipiinam, educta est, donatio videlicel seu edictum Conslantini,
generalia exhibuit integra cum suis eanonibus : idquod genuinum fuit habilum a sancto Leone IX et
circo"nec Nicseni, -nec Constanlinopolitani, neque aliquot successoribus per undecimum 3CIS Ecclcsice
Chalcedonensis generalium conciliorum canon Tillus sseculum. Cumque hsec duo opuscula ex eodem fonie
in eo compendio existit. Tametsi et in Dionysiana B j dimaRarintJnecessarioeademdebaptismo Conslantini
et in Cresconiana colleclione, et in canone seu col- el reliqua {expressetunt. Hinc faetuni est quod scri-
lectione apostolicse sedis, quee nono sceculoemersif, ptores minus cauti] fortasse etiam plus in sanctam
generalium >quoque conciliorum canones recensean- sedem 'anirnosi, quos inter Annalista Italicus (an.
tur. 776) conclamalce hujus donaiionis meminisse Adria-
XIX. Duas vero causas tantse varietatis essc nemo num putant in laudata epislola ad Carolum, anlequani
non videt. Primam quia nondum ulla erat sanctce 'donatio ista emergeret.
sedi collectio propria, aiteram quia ex sacra biblio- XXI. At enimverb si Adrianus hahehat ad oculos
theca, quce concilia ct prhatas collectiones contine- donalionem illam ineptissimam, cerle pulida hsec le-
bat, adeoque magnee coUeciiouisinslar erat, quidquid gerit: « Ecce tam palatium nostrum, ut prsedictum
pro re nala opus esset decerni suppetebat. Quam est, quamque urbem Romam, et omnes totius Ilalite
rem (nequidquam se lorquent anliquce alicujus col- et Occidentalium regionum provincias, et ciîtales
leclionis Romaneeasscrlores) perspicue probal aitera preefatobeatissimo pontifici nostro Sihestro concedi-
ex his duabus causis. Et vero si sanctce .sedi erat mus. J Quare igitur, post faclam Caroli cmn Con-
collectio propria, quidni canones tum generalium . stanlino comparalionem, pauca is'a subjungit? t Sed
tum' localium conciliorum simul collectos exhiberet et cuncta alia, quee|per diversos imperatores, patri-
pontifex, ut expeditiori quam fieri posset via Eccle- cios etiam et alios Deum timentes pro eorum airimee
sia iUainstaurarctur? Quidni localium canones, quos mercede et venia ijlelictorum in partibns Thuscioa,
ab aliis omnibus generalium secrevit, integros saltem Spoleto, seu Benevento, atque Corsica, simul et Sa-
traderet? Quia nempe Adriani tempore codex cano- p/ binensi Patrimonio beato Petro apostolo, sanclseque
num, seu coUeetio, seu canon apostolicce sedis non- Dei et apostolicceRomanse Ecclesiseconcessa sunt, et
dum emerserat. Idcireo integros tradit canones ge- per nefandam genlem Longobardorum per annorum
neralium conciliorum, cui rei Constantinopolitana spaiia abstracta atque ablata sunt, \estris tempo-
ambitio nihil ut olim obstabat; at Iocalium, quorum ribus restiluanlur. Unde etplures donationes in sacro
multi sanctce sedis disciplinse ad\ ersabantur, mutilos, nostro scrinio Lateranensi reconditas habemus.»In-
emendatos, in compendium 3S4 redactos, aliquot de scilicet tomi illi Carticii, qui leguntur principio
etiam preelermissis exlribet. Prseterea principio libri Censuum Ecclesise Rom. prodierunt in lucem
Sardicensium el Africanorum cauonum generali ad- sasculo xi, cum doriationi Conslantiniancehabebatur
monitione omnes, quicunque compendiariam eam fides. At de ista iri iisdem tomis nulla omnino fit
seriem viderinl, sic pro suprema auctoritate prceve- menlio. Non nego Adrianum habuisse Actis Silvestri
nit: « Sed in lris omnibus illa sequi dcbemus, quse- nimiam fidem, ubi aitde Constantino : «Per ejus lar-
cunque a Nicaenoconcilio et a sancta alque apostolica gitatem sancta Dei jcatholica et aposlolica Romana
Ecclesia Romaua non discrepare videmus. > Quidnam Ecclesia elevata atque exaltata est, et poteslatem lu
desiderari potest illustrius ad eludendos tot erudilo- lris Hesperioepartibus largiri dignatus est. J Yerbuni
rum conatus, qui veteris riovique juris stabiliendi enim illud polestalem exaggerationis nescio quid re-
ergo ad tuenda sua, disputationibus fere immensis dofet. Ulud nego, quod Adrianus donationem viderit,
falsitati palrocinantur ? Est tamen documentum eaque fretus itascripserit. Mecumque, ut reor, omnes
aliud luculentius, quo parum caute adversarii ulun- sentient, qui non Silvestro et successoribus, ut "do-
lur in rem suam, liber videlicel Aelorum Silvestri, " natio habet, sed divo\Peiroet RomanteEcclesicefacias
- ' donaliones Adiianum testari audiet, nulla
ejusque fetus duplex. Romce,
XX. Silvestri Acta propugnare ineptum esset, mrila ltaliae, r.ulla Oecideutis pro^ inciarum mcnlione
nam eruditi omnes, preeque iis Baronius supposita habita. Sed clariora ista fient exalia episôla ejusdem
agnoverunt (tamelsi hic fosde interpolata polius cre- pomificis ad Constariiinum ct Ivenem.
diderit). Cum iisdem et ego senlio; at quid de iis XXII. Totam historiam ibi \ideas enarratam Sil-
fuerit ^driani sevocus-silentio praieream non video. \eslri latitantis in nmnle Soracte, îsionis Conslau-
Gelasii decreium celebre a doctissinris viris jafn sse- tini per somnuiu, admoniiioiiis apostolorum de bapti-
pe vulgatum, prcecipue a Fontaninio in appendice ad smale, uno yerbo oiimium, qusc hac de re leguntur
Antiquitales Ilortce (p. 317,«x Cod. Val. n. 495, fol. in supposita donalione, mira tamen cinn vaiiettite
101) inter libros recipiendos eos Actus recenset his videas, Actusque ipsris 3@@ deprehendes ab Adiia-
verbis : «Item Actus beati Silvestri apostolicee sedis no descriptos usque ad verba illa: t Nec debere
prcesulis, licel ejus qui conscrjpsit nomen ignoretur ;• jam differre per Spiritum sanclum factam ostensio-
a multis tamen inurbe Roma catholicis legi cognovi- nem piscinse, quam Ltos promisisse suse saluli me-
mus, et pro antiquo usu multsc hcec imitantur Eccle- morabat. J Quse cuni aliis multis a donalione exsu-
siee. J JarnTv.eroAdriano pontiftce, qui tribus ferme lant. Acta igiturSilvestri, de quibus erudite Baro-^
sseculisa Gelasio distat, non modo irihil immutatum nius (an. 515, n. lOseqq., 524, n. 31 seqq.) et quee
eral; sed liber qui appellatur Ganones apostolorum apud sanctam sedem <et alvbi recepla erant, pura
inter apocryphos rejectus in eodem decrelo Gelasii, pula in Adriani episllolis rcferuiitur ; ab aucloie au-
ab apostolica sede recipiebatur ex decreto Slephani tem doiiationis foedejjnlerpolata suamque ad seuten
273 COD. DIPL. — MONUM^ ETC., SEU GODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL— MONIT. 274
tiam aceommodala deprehendunlur. EquidemBaronio /A Romana, cujus meminit Leo IY (Labb., Conc. tom.
feaud assentior (an. 524, n. 97) qua nonnihil corru- YIII.p. 52). Nam in Cod. Yat. num. 5748,' qui -in-
pta esse, el aiiquibus superadditisJdepravata faletur, scribitur Liber âncti Columbani de Bobio, non nuda
imocumeruditis nostri sevieadem inter supposiliones lantum riomina ut ahis in codicibus, sed "ipsse~con-
cceteras rejieio", Adrianum tamen a falsa opinione stituliones recensentur. Ita igitur de pontificum Ro-
vindico,"dum Acta, queis uti tum Iicebal, secutum manorum decrelis ad rem nostram": «Silvester a
esse"contendo, non autem indidem natam sequenti Pelro trigesimus quartus congregatis 277 episcopis
sseculodonationemmendaciis atque inepliis refertam, capiiula 20. J Quare a quocunque el quovis lem-
Ante mehoc videratTâtalis (ssec. iv, diss. 25, art. 2 pore Silvestri decreta adjeeta sint Cresconio, qui
et 5) : reprobalse enim ab se donalioni seu edicto seplimo exeunte sseculo florebat, ea nihil aliud sunt
jam ab omnibus conclamato "subjungit quee ipse at- quam conslilutum illud, -quod ex Actis profluxit,
tente consideravit: edictuni illud nimirum vidisse perindeque atque illa per octavum sseculum usui esse
primam lucem in collectione Isidoriana; ejus memi- polerat; tametsi ejus excerptum ubique adhibitum
nlsse Hincmarum omnium primum; poslea ex Ro- videam, nullibi ex lis 30 capilibus uUum inveniam.
manis ponlificibus Leonem IX, quem fuerit imitatus Quapropler ad nonu*:risseculumdiffeni oportere aie-
PelrUs Damiani in Disceptalione synodali inler regis bam canonem, quiest3QS Romana collectio prima,
advocatmn',et Rom. Eccl. defensorem. Denique Ansel- quemque iu judiciis lantum esse adhibitum Leo IY
muniLucensem etlvonem illud adoptasse, quorum teslatur, sacrae bibliothecse usu in reliquis non
tamen auctoritati prseferendum jure putat ponlificum neglecto, ut passim fieri conslat. Rcjecia igitur col-
Adriani et Nicolai I, necnon Anastasii Bibliothecarii, •gTeclione Romana ab octavo seeculo, nihil est Tjuod
et Liutprandi episcopi Cremonensis altissimum de eo eam in Adriani litteris -exquiramus. Perinde est de
silentium. Ita card. Baronii, Joannls Morini, ac Pe- Isidorianis mercibus, quas nono sseculo circumferri
tri de Marca levibus conjecturis explosis, ipsi Isidoro coaptas eVudili inteliignnt,Figlinam tamen autigno-
Mercatori, plaudentibus nostri sevi erudilis, edictum rant, aut ignorare simulant. Uiius Blondellus -pene
illud ascribil. atligit punctum, ubi ait supposiliones illas Franco-
XXIU. At quicunque ejus auclor sit, Romanos pon- Germanicum auctorem redolere. Etenim ex summa
tifices sensisse fallaciam, leslis est sanctus Gregorius omnium earum suppositionum constal, in provinciis
YII, qui sancti Leonis IX nimiam creuulitatem sus Remensi el -Mogunlinapost Ludovid Pii exauctora-
deque habens, edicti auctorilate ne semel quidem tionem, et poenas inde secutas contra episcopos ejus
est usus. Occasio tamen mulliplex eo- se verlendi aliorumque delictoruni reos natas esse, et sancti-
oblata est: et cum Hispanise regnum antiquis con- Isidori Hispalensis eollectioni t)ptimse, quam Hispa-
stitulionibus bealo Petro et sanctce RomanceEcclesice nam .vocamus, jnepte adjunclas.^ At de iis alibi,
(non Silvestro et successoribus) tradilum esse ait nune de ipsis Adriani epistolis dicendum est.
(Ub. i, ep. 7; L iv, ep. 28); et cum Orzoeor judicem XXY. Novem el quaclraginla esedem sunt, ac pro-
Calarilanum monuit, ut cum reliquis judicibus de inde totidem fere alque illee quas hucusque vidimus.
Jure sancli Peiri in Sardinia conveniret (lib. i, ep. Longe autem iis prseslant, quia scriptoe omries post
41); et cum insula Corsica ex invasorum S«raceno- Caroli adventum in Italiam indeque ejectos
cum manibus erepta, eo Pisaiium arclriepiscopum Erimum angobardos. Prsetcrea datse omnes^sunt post eecle-
misit, ut iUam regeret (lih. v, ep. 4). Ad Hispaniam Q' siasticam ^ditionem ab eo late amplificatam eadem
autem quod attinet, Baronius censet (an. 701, n. -16) occasione prinri sui adventus, anno videlicel 774,
ante invasionem beato Petro illud regnum esse obla- ineunte mense Aprili, cum solemnilatem Paschalem
lum ab aliquo ex piis regibus 307 Gothis, quod piissimus rex celebravit Romse. Quamobrem qui
nusqriam ego reperio ; at uudeeunque Gregorius lmcusque perspeximus donationemPippinianam, Ro-
notiliam hauserit, censum tantummodo exquirit, manse provinciae seu aritiquiori sanctee sedis ditioni
quod ohlationem non donationem designat. De insulis adjunctam, sed nunquam integre ab ea possessam,
vero Sardinia, et Corsica, quas Carolinse donalionis quin eliam novis "ssepe invasionibus obnoxiam,
parlem esse non eum latebat, a Ludovico Pio, Ctto- metuque fere perpetuo lumipsam, tum antiquiorem
nibus, et Henrico I confirmatse loquitur, ul earum ditionem, ne urbe quidem excepta, agitalam, con-
dominus. Si quando autem Silveslri Actis inhsesit, traria his deinceps visuri sumus. Exarchalus'el Pen-
ut Adrianum fecisse vidimus, aut etiam donalioni tapolis, seu Pippiniance donationis possessio integra,'
quae suo sevojam adoleveral liujus fallaciam tenuit ;* quanquamRavennatisarclriepiscopiaudacia aliquan-
quare Constantino adjuuxil Carolum, ceeierosque be- diu lurbata, in Adriani epistplis perspicietur. Tuscia
ne de Ecclesia merilos. Id" luculenler disciinus ex Langobardiea, quee Romanseseu ducatus parti Trans*
juramento quod Henrico proposuit (Iib. ix, posl^p.' 1 liberinse-adjuncta eam «onflcit provinciam'quaeho-
4) ut reconciliationem promweretur: <De ordina- die audit Patrimonium, ibidem comperta erit. Cisti
tione vero Ecclesiarum, et de lerris vel censu quse berino ducatui territorium Sabineuse et Beneven-
Constantinus imperator vel Carolus sanctoPetro{non tapi ducatus civitates sex jn Campania adjectas
Silvestro) dederunl, et de omnibus ecclesiis vel pree- _. v
testantur eeedem epistolse. Spoletanum denique du-
diis quse apostolicee sedi ab aliquibus viris vel mu- catum faclum tribularium scmcti Petri ex Adriani
lieribus aliquo tempore sunt oblata, etc. t At de Iilteris accipiemus. Indicia etiam nonnulla suppetent,
donatione quam imprudenter conjieilur Adriani sevo pari sorte usum esse ducatum Tuscise, quam appel-'
emersisse, eumque ac successores amplexos illam lant regalem. Ese vero ditiones, cum undecimo jam
csse, jamsatis multa. Etenim dioendum aliquid resfat seeculoiu potestate fere omnes essent apostolicse
de altero Actorum fetu, seu constituto, quod inde sedis, prseler Tusciee duealum, ne tam antiquo liee-
nrulto ante donationem seu ediclum profluxerat, et reant fundamento, ac proinde sjt nefas easdem attin-
cujos auctoritas rnagna erat Romse, et in Anglicana gere, ars omnis omnesque induslrise nervi anon-
Ecclesia, ut patet ex libris Poenitenlialibus ab extre- nullis adhibentur, utfundamentumipsum, quod309
mo sseculoEcelesieeseplimo. demoliri nequeunt, labefacterit. Ad id epistolaiis
' XXIY.
Hujusmodi conslilulum pulat Baronius (an. ordo comparat maehinam maxime îccommodatam,
524, n. 124) primo editum in,yeleri Cresconiana eol- siquidem perpetuurii chronologise silentium ad col-
Iectione; cum autem eo nomine donali sinl plures lectoris incuriam accedil. Adeoqueprseferendis post-
codices, qui Gregoru etiam II constilutiones prsese- ponendisque epistolis, ad optatum finem perveniri
ferunt, neque ille setatem colleelioni prsescribit, ne- potest.
que ulU nominum statuendam esse arbitror in tanta XXYI. Hanc rem p''se aliis fecisse Annalislam Ita-
rerum caligine. Unum id certo scimus, inter regulas lum (Tom. IV, ann. 775 seqq.) nemo ignorat: Cla»
prsesulurii Romanorum viginti capita ejus constituti rolum quippe - promissis non stelisse unquam ejus-
primlrjJoeum occupasse ia canonc seu. collectione modi arle demonstravit. Cum vero quem sibi finem.
m B. CAROLI MAGNIOPP* PAKS I. SECTIO nr. £7$
proposuerft perinde omnes norint, ut suis videlicet A obliteeRomanorum et Slepliani ducfs non alia d&
anterioribus scriptis fidem ^djungeret, paucos sane . causa tantam rem nuntiantis ponlifici, nisi quia epi-
inveuiet, prseter sectariosvulgusqueimperitum, qui scopus et amicus, non prsepropere admittenda vide-
faciles preeheant aures historise suse. Et vero ani- tur Annalistoe, qui Romam subjicere meditatui Ca-
madverti illud debet in primis, quod epistolee istas rolo, captata occasione inserendi dominatus ejus
omnes in duas partes dividuntur: aliae enim post singulari interpretatione patricialus, non veteris-
arnium 774, geu post primum Caroli adventum con- alicujus monumenti auctoritater sed Pagii et Eccardi
scriptse sunt, aliee post secundum, qui anno contigit opiniones falsas ampleclendo, suamque in rem tra-
781. Id consensu omnes tradunt, ipseque Annalista hendo (anr 789).
confirmat, eo anno in Paschali solemnitate Aprilis XXYIII. Suum hoc consilium janfinde ab adventu
die 15 Carolomannum Caroli filium baptizatum, ac Caroli in Italiam palefecft(an. 775, 774). Invictam
mulalo nomine ab Adriano,Plppinum vocari cceptum, Caroli polentiam non negavit Langobardorum regno-
quem ponlifex e sacro fonte suscepit, cujus spiritua- finem attulisse ; at conjectando addidit, rolas aliquot
lis aftlnitalis testes- sunt epistolse omnes postea secretas Desiderii ruinam expeditiorem faciliorem-
dalee-: nam Carolum compatram semper appellant. que reddidisse. Pietate Carolum Pippino patri non
Absque hujusmodi titulo sexdecim numerantur, ^juse concessissefassus est, at-311 cum regno Langobar-
prpinde tribuendee sunt preecedentibus annis; alias dorum acquisito, haiid sibi admodum placeret etiam
omnes post 781 datasesse, compalris litulus quem quee promiserat retiriere non insuave illi fuisse con-
proeseferunt dempnstrat. Prseterea harum novem jecit. Denique litteras a Carolo et Adriano rfc Desi-
(67 et seqq.r al."69, 68, 95, 96, 56, 76, 78, 70, 95) g derio abjiciendo ultro cilroque missas conjectura
datse sunl regina Hildegarde superslite, quse supre- assecutus, minime ap nos pervenisse ,dolet. Hujus-
nium diem obiit pridie Kal. Maias an. 783, Namque modi aulem conjectuiis, quse illius animum in re-
in iis commalrismentio fit, sed Faslrada, nova uxor, censione epislolaruni satis superque aperiunt, nihil
regina tantiim appellatur, Quse cum ita sint, Anna- promovet. Nam terlâ ex iis tantum qua scriptis
Iistam sequi opinionis errorem patet, cum epislolas lrine inde litteris de negotio actum putat, hisloria
50, 63, al. 55, 65, eo titulo carentes ad annum 785 nititur; cumque Usee reperialur inlegra apud Ana-
vull referri, 66,-al. 61 ad 786, et 65, al. 64 ad 787. E stasium, conjecluree Inon indiget. Bis legatos cum
contrario 67 et73; al. 69, 78, compatris commatrisque litteris missos esse in Franciam discimus ex Adriani
titulis eonspicuas, relrahit ad annum 778. Multo gestis. Primum postquam ponlifex \ictis Desiderii
magis allucinari eumdem constat, dum epistolam artibus, per quas Francorum regnum dividere ae-
§5, al. 60, evidenler scriptam anno 776, qua certio- screre diseordias inler ponlificem et Francos vafer-
rem fortasse aliam loto in eo codice non comperies, rime moliebatur, ditionem sanctce sedis Rom mique-
ad setatem quod attinet conlendit esse datam anno ipsam irse illius obrioxias vidit lum enim Urbe ad
780, ac vulgi rumorem vult credi nuntium de Con- resistendum munila. « direxit suos missos marino-
stantini morte, quem certe superslilem fuisse itinere cum apostolicis litteris > nil aliud qusereus
Adriano conlendit; cumque eo anno Leo imp. Con- quam preesentem opem, suorum prxdecessorum.
stantini filius occubuerit morlem, Constantino ejus exemplo. Erat tunc jCarolushello Saxonico implici-
filiopuero succedente cum matre Irene, librarios tus, quod Eginharti et Annalium teslimonio coepit
errasse pronuntiat, statuitque pro Constantino Leo-. p, anno 772, Adriani primo, sub cujus finem legatio
nem reponendum esse. Fiduciam hominis! . •*ista adornatur. Prceierea Desiderius sibi meluens
XXYII. At non pigeat historiam illam memoria ab inviclo illo rege, suos et ipse lcgatos miseral. se
repetere, Jiam recta 310 epistolse chronologia in sanctee sedi omnia | restituisse significans. In his
oculos incurret. Anno 775, die 14 Seplembris, Con- rerum ambagibus Carolus Italicum bellum ea occa-
stantinus Copronymus diem obiit, ut ex auctoribus sione intempestivum aversurus, simulque pontificis
Gfeecis refert Pagius (an. 775, n. 1), Theophanis et Desiderii legatorum repugnantiam noscendi cu-
verba ipsa usurpans narrantis, quemadmodum arma pidus, Georgium episcopum", Wulfardum abbatem^
Bulgaris illaturus, < die 14 mensis Sept. ind. 14, etAlcuinum deliciosum legatos suos ad ponlificem.
nave conscensa ad caslellum Strongylon devectus misit. Iisdem re plene cognita revertentibus Adria-
Infelicem imnivigio mortem obiit. » Quam rem non nus dedit socios «Isuos missos ad prcefatum ex-
sine admiratione video referri ad eumdem annum cellentissimum Francorum regem cum aposlolicis
775 a Muratorio ipso, qui epistolam Adriani ejus rei admoniiionum syHabis.jBinashasce litleras extremo-
nuntiam ad annum 780 Leonis Augusti emortualem anno 772 el sequentis initio a pontifice datas esse
differt. Verumtamen nil veritati magis consonum, discimus ex Adrianilgestis.
quam ista epistola. Nuntiat enim pontifex, « perve- XXIX. Fateor equidem me non assequi quomodo-
nisse ad nos nuntiis prsecurrentibus, quod Constaa- istse dueeepistolee neque in Franciam venerint, ne-
tinus imperator divina evocatione de hac subtractus que in scriniis Laleranensibus remanserint. Si enim
fuisset luce, sed quia certum non didiceramus, hac eo rarissent, Carolus haud dubie illas ad se prseci-
de re vestrse a Deo protectse exeellentiee indicare pue spectantes in codicem retulissel.. Et si earum
differuimus. Nunc vero suggessit nobis sancliss. ac 'D exempla seryata essent in archivo, Pan\ inius et
reverendiss. fr. noster Stephanus Neapolitanee urbis postea Magdeburgenses inter alias epistolas recen-
episcopus per has syllabas ea ipsa nobis inlimanda, suissent. Quidquid alutem de hac re sit, ponlUex
quas et seplima die preesentisFebruarii mensis, elc^t primo impense ora\ it Francorum regem,» ut sicut
Quid enim vero credibilius quam spalio mensium ejus pater sanctoe memorise Pippinusr el ipse suc-
fere quinque nuntium pervenisse Romam de perse- curreret ac subveniret 1 sanclse Dei Ecclesise, et
cutoris sacrarum imaginum morte? jQuid silentio afflictoeJlomanorum seu exarchatus Jla\ennalium
prudenlius nolentis rumori fideni adhi- provincisc^ atque plenarias beati Petri justitias,-
ere, at NeapoUlani ducis et episcopi acceptis litte- et ablatas eivitates ab eodem Desiderio rege exi-
Eontificis
ris, tum Carolo rem nuntianlis ? Sed rem aggredia- geret. » Deinde eadem urgens rogavit Carolum,
mur cominuSf Annalislse artem deprehendemus. Nil « adjurans eum 312 fortiter, ut ea quse beato
ab aula Constantinopoleos nuntialur Romam; nihil Petro cum genitorej suo sanctee memorise Pippino
igitur iis Augustis cum Urbe, qusejampridem pare- rege pollicilus est jadimpleret r et redemptionem
bat pontifici. Conlra nunlius mitlitur Neapolim, sanctse Dei Ecclesise perficerei; sednnhersa quse
cujus ducatus haud dum Grsecam dominationem ex- ablata sunt a perfidojLongobardorum rege, tam ci-
cusseraf, nec Stephanus ejus rei pontificem monuis- vitales quam reliquas justitias sine ceriamine red-
set, nisi huic quam Auguslo amicior fuissel, ut dere, beato Petro principi aposiolorum faceret._ J
constat ex Chron. Neap. apud Pratillum' (lom. H). Summa Jiujus hislcriee omnino convenit cum iis
Hsec autem occasio aules Constantinopoleos penilus quse Eginharius aliique scriptores Franci cnarrant.
277 COD. DIPL. — MONDM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI.—MGNIT. 278
Juvat ex monacho Engolismensi huc afferre non- .A tiri est. Perindc in sex Campanise civitatibus domi-
4iuila quse speclani ad exiremum aniii 772 et senatum esse pontificem, epislolse hujus codicis non
quentis inilia, quippe quee de uno tantum legato docent. Ex littejis tanlum (91, al. 88) quce datae vi-
agunt, rationem reddunl marini ilineris, et lilleras dentur sub. ftnem anni 788 discimus, principem
silent: t Inde perrexit ad hiemandum in Theodonis earum Capuam sacramentum fideliiatis prsestitlsse
villa. Ibi venit ad eum missus domni apostolici pontifici, qui rem Carolonuntiavit lris verbis : Ca- -
Adriani Pelrus per mare usque Arelatum, et inde puanos in confessione- protccloris vestri Ueali Petri
per terrarii, et invilavil gloriosum regem et Francos aposlolorum principis jm'are fecimus, in fide ejus-
ejuspro divino servitioeljustitia sancti Petii contra dem Dei apostoli, et noslra,. atque vestrse regalis
Desiderium fegem et Longobardos. Et ideo maritime polentiee. > Cujus rei tesles sunt alise litterse Adiiani,
venit, quod Romanis clausee fuerant viee a Longo- quarum fragmenlum referl Mabillonius ex aiilbcn-
bardis. El prsecelsus rex Carolus sumplo consilio tico Dionysiano, in phylifa (Supplem. ad Diplom.
una cum Francis quid ageret, promisit se auxilium pag. 70}..Elenim prse cseteris hsec ibi narrat de Ca^
Romanis prsebiturum. > Totidem fere verbis cum puanis, « pelentes nobis bealissimi Pelri el nostri
varielate aliqua rem narrant ssepe laudati Annales essent subjecti, sicul per donationem prsccellcnlis-
Francor. ad an. 775. simi domini regis agniti sunl; » quare consilium'
XXX. Longum esset posteriores chronologos et peiitnum sacramenlum recipiat. necne? quod post-
annalium scriptores hac de re loquentes in testimo- modum recepisse audivimus.Ex alio autennragmento
nium adducere. Ulud cerluhi mihi, alque explora- lilterarum 314 Maginarii unius ex missis regiis
lum est, nulli unquam scriptorum veterum ve- |B (/6irf.,pag. 96). Benevontansefidei levilalem agnosci-
rrisse in mentem, ut sanclissimo pontifici Adriano mus, qui regiis ipsis missis insidias slruere non
regique Carolo pietate conspicuo,ta!em notam inure- dubitarunt, et < illas civitales quas sancto Petro, \el
ret. Quamobrem uterque vindicandus milii erit con- domno aposlolico donastis, IHis relax... nullo modo
tra nuperi annalistse opiniouem, qua nescio an alia veslram jussionem complere volunt; > quce non
credibilior propinari poterat, ut Adriani epistolarum mullo ante prcedictum sacramentum evenerant (ep.
inversionevocarelur in duhium dominalio ponlificum 90, al. 92). (Juapropier civitatum islarum donatio-
volunlate populorum ccepla, magnisque aucta in- nem seque cerlam esse \ideo alque earum Tuscise ;
cremenlis a regibus Francorum Pippino et Carolo. at unam «anfdemque subjectionem pontifioi utrinque •
Exemplis planiora heec fient. Ex supra laudala epi- affirmare non ausim. Tuscia enim a Carolo subacta
slola (55. al. 60) quam initio anni 776 certissime ab eoque omnino pendens, continuo post donatio-
sciiptam hic auctor lemere distulit ad 780, proeter nem a ponlifice possessa fuit, nequidquam conlra
indicia illa riiinime duhia pontificii dominalus in allalas epistolas nitente annalisla. At de Campanice
Urbe, testimonium valde aperlum suppelit Tuseise civilalibus secus fuii : namque ii principes p'rcesen-
Langobardicee sanclo Petro donatse a Carolo anno tem Carolum metuentes omnia sunt pollicili; post
-774 cum primum Romam venlt, el donationi pa- ejus discessum, noif modo fefellerunt promissa, sed
tris sui inslauratse propriam adjecit, majoremque regios etiam missos insidiis petere ausi sunt. Carolo
ad validilatem posuit supra- corpus beati Pelri. igilur donationem suam accrrime \indicanli aposlo-
Nam pontifex Clusini ducis invasiones querens in ea liccesedi iurpemnotam illusoris inurere est indigni-
provincia, unam ex Tusciaecivitatibus appellat ci- Q tas non fercnda. De Adriano vero cujus consilia et
vilalemnostram Castelli Felicitalis. Hujusmodi autem pacla cum Carolo pro delurbando Desiderio e solio
donationem illusoriainisle esse contendit (an. 788), majorum deploranlur amissa, unum id dico, quod
prseposlere accipiens epislolam 89, al. 90, quasi tanlo ponlifici insignem adeo injuriam coirjectando
Adrianus oret regem co anno, nempe quarlodecimo tantum inferre fabulatoris est, non historici.
post donaiionem, ut 313 S*BIPer suos missos tradi XXXII. Anlequam recenseo ipsas epistolas ex
faciat slngulas Tusciee civilatcs. Falsitatem inter- quibus hucusque dicla planiora fient, de Sabinensi
prelationls detegent epistolseverba : < Missis vestris terrilorio quod cerle integrum sancta sedes posse-
dirigere dignemiiii, ut nullo modo ad vos remeare dii ex Caroli liberalilate post alterum cjus advcntum
audcant, nisi prius sub integrilate civilales in par- in Ilaliam, nonnihil subjiciam oporlet. Elenim an-
libus Benevenlanis, sieut cas per vestram sacram nalista, preeler litlerarum invcrsionem , qua hisio-
oblaiionem liealo Petro el nobls contulislis, in omni- riam subridiculcpersequilur, dilemmaistud projicitin
bus contradere valeant, et justilias de Populonio et medium: «Aul Sabinanon erat tunc tempoiis in di-
Rosellis nobis facere sub integrilate studeant. > lione Romani ponlificis, quia in ducatu Spoletano
Adrianus igiiur civitatum, quas nuper donarat Ca- comprchendebatur, aut si a Romano ducaiu pendebat,
rolus ante suum teftium^x Italia discessum, an. 787, eo clarius appareret pontificem neque Romce, neque
necdum sibi traditse fuerant, possessionem inire cu- cjus ducatus donrinum tum fuisse. » Sed argumenli
pit perregios mitsos, quorum item auxilio res, quae ulraquepars corruil; nam nequein Spoletano duca-
Populonii el Rosellarum possessioni integrsc deerant, tu, neque in Romano id lerriloriuni iu monunientis
obtinere oplal. De ceeleris autem Tuscieecivitalibus rv velerum occurrit. In gestis Zacharise apud Anasla-
haud similia queerit; sed exemplo earum anno jain^ sium narratur Trasamundum Spoleti duccm suos
quartodecimo possessarum ulitur, ul Beneventanse populos Tecuperasse, id esl « Marsicanos, Forconi-
sibi Iradanlur eodem modo possidendse : « Sicut nos, Balvenses, seu Pinnenses. Deinde- ingressi per
in partibus Tuscise chilates, id esl Suana, Tuscana, Sabinense territoriuni venerunt in Realinam chila-
Bitervo, et Balneo Regis, cseterasque ci\ilates eum tem. Qiii Realini continuo et ipsi se-subdiderunl. »
iinibus et territoriis earum beato Petro offerentes Etinfra regem Langohardorum reddidisse pontilici
condonastis, ita in eo modo civitates in parlibus « Sabinense patrimonium, quod per aonos prope tri-
Benevenlanis conlradere nobis protinus faciatis. > înta fuerat ablatum. > Ac Realinos quidem Sabi-
XXXI. Clarius id patet ex posterioribus lilteris nensi terrilorio finiiimos-Spolelani juris esse patel
(92, al. 86), nam horum nihil ab iis missis factum ex ge»iis Sicph„ HLubiagitur de *Christophoro ei
esseait, seque eo misisse ducessuos unacum regiis Sergio Romam venientihus cum milite adversus
aliis missis; sed vixcivitates cum earum clavihus pseudopapam Constanlinum : «, cum Realinis, et
obtinuisse absque earum habitatoribus : e Nos 315 Furconinis, alque aliis Longobardis ducatus
quippe, prosequitur, in eorum libertate permanen- SpoletinL J Etsi dislingui videantur in geslis Adriani
les, sicut ceeteras civitates in partibus Tuseioe donis sub primum adventum Caroli: « Spolelini, et Reali-
vestris regere et gubernare eos cupimus, omnem ni, et aliquanti eorum uiiles personce, antequam
corum habenles legem. > Ilaque plenuni ponti- Desiderius et Longobardorum ejus exerciius ad
ficis dominiuin in Tuseise, civilatibus, quse iterum Clausas pergerent, illi ad bealum Petrum confugium
iaexemglum. adducuntur, in dtibium vertere men- facienles prcediclo sanctissimo Adriano papce sese.
tradiderunt. > Luculentius autem separafur Sahi- A . integrum eidem Dei apostolo i preesidianfe veslro
nense territorium a ducalibus Romano, el Spoletino preecelfenlissimo anjiisu dignemini. > Unum deeral,
in nostro Codice. Adrianus anliquas donaliones enu- ut data inlegra ejus palrimonii possessio ex Adriani
merans (ep. 59, al. 49) : «'In partibus, alt, Tuscise, epislolis disceretur; al (preeterquam quod perpetuuni
Spolelo, seu Benevenlo, atque Corsica, simul et Sa- silentium sequens datce ejus possessionis nos admo-
vinensi pairimonio. > Et dignum notatu est, quod nel) Carolus has collegit anno 791, el Adrlanus us-
quemadmodum duo ducatus, Spolelanus el Beneven- que ad 795 superstes fuit. tdcirco fmiti hujus nego-
tanus, et provincia Tuscise necnon insula Gorsica, tii.epistola nequidquam queeritur. In diplomate au-
ubi sita erant patrimonia, memorantur, ita Savi- tem Ludovici Pii puram putam Caroli palris sui do-
riense territorium nominatum esset, nisi et Patri- nationem fecenseri comperio juxta Codicis hujusce
monium et territorimn una eademque res fuisset, ad sentenliam ; quare jet Sabinensis territoru causam
Sabinense quod-.attinet: ita ut ea dioecesisseu mo- fuisse absolutam nullus dubito. Ait enim : « Eodem
dica provincia, quae hodieque audit Sabina, inler modo tenitorium Sabinense sicut a genilore nostro
Reatinos et Lalium consistens, patrimonium seu Carolo imp. beato Pctro ap. per donationis scriplum
terrilorium esset sanctse sedis hinc inde usurpa- concessum est sub | intcgiitate; qucmadmodum ah
lum, nec nisi a Carolo postliminio, ut Ila dicam, ltherio et Magenario abbatibus missis illius inter
revoeatum. idem territorium Sabinense alque Reatinum dofiiii-
XXXIH. Nil melius rem istam comprobat, quam tum est. s Cum vero ista aliaque multa ex subjcctis
Utterarum hujus Codicis testimonium. Ac primo sic epistolis planiora sint futura (namqtie aliud l on est
profitelur Adrianus Carolo (ep. 71, al. 56): < Te- B Ludovicianum diploma, quam veteris dominii ma\i-
steni enim invoco Deum, quia nullorum fines irraiio- miquequod|habuit jncrementi per Pippini et Caroli
nabiliter appeio, sed sicut «x antiquitus fuit, ipsum donationcs coiiipendiaiia repetiiio) spectari nunc
Jam fatum patrimonium, et id in integro beato Petro oporlet singillatim lepislolas Adriani, queis veluli
eoncessislis, ita suscipere oplamus. > Item (epist. 72, certissimis monumentis dilioncs fere omnes sposto-
al. 76) ; « Poscentes direximus de Savinensi terrilo- licse sedis inhcerent.
rio, ut ea quse pro mercede animse vestree, pariter-
que spiritalis fiiisenostrae atque commatris, necnon '
veslrse -nobilissimce prolis, beato Petro apostolorum LI.
principi in integro concessislis, adimplere per fide- - 317 ITEM ADRIAiMPAPJJ EPISTOLA -
tissimos missos vestros, qui et causam ex parte exa-
minaverunt, sicut et antiquitus fuit, contradere no- ADDO\IMI\ICA.BOLLM REGEJI,
bis jubeatis. > Hinc liquel patrimonii ae terrilorii EERGAUSl RDUMa, A-BB\.TEMDIRECT4,
Sabinensis nomen indifferens; nec peti plus quam ln qua continelur de vicloria
possidebalur aniiquitus. Captu tantum diflicile vide- ipsms prccdicli regis, tt
de episcopis Pisanp et Lucano, utad proprids sedes
tur, quomodo concessio appellelur jus antiquum; at atque -ecclesias pro sua pietale remeare conce-
alia ex epislola id etiam patet (epist. 73, al. 78): deret h.
< Justitiani, quambcalus Pelrus apostolus protector
vester ex ipso territorio habet, prsesenlaliter jam (An. Dom. 774 Cod. Car. LV, cluon. 50.)
falus Maginarius missus vesler vidit, tam per dona- Q AiiGjD\iEvru\i.—Post|fiuam Carolus Roma discesserat
tiones imperiales, quam per ipsorum prolervorum redieratque in castra prope Ticimim hauddum 'c\-
regum Langobardorum ipsum lerfitorium cum ma- pugnatam, Gausfridus Pisanus inde proleclus in
sis sibi pertinentibus enucleatius designantes. Si patriam, decidit | in AUonis ducis Lucensis jns»-
vero perfidus Desiderius dudum rex non sub inlegri- dias, quas evasurus Romamfugit, rBlulilque pou-
late, sed lantummodo masas nobis quantum reperiri tifici \ictoriasCarpli. Eumdem pontriex cum suo
potuil quas ex.316 antiquitus sancta Romaiia Ec- misso Anastasio ad regem remiltit; cui gratulalur
clesia tenuit, nt nullus ex illis partibus Langobardo- victorias. Istas se cum clero, monaelrib et universo
rum ausus esl resistere, quanto magis vestree a Deo populo assidue iniplorare preeibus afiirmal a die
protectce regali potenliee in omnibus obedientes exi- ejus discessus Rohia. Orat_ ut Tisarum, Lucse ac
slentes jussa vestra adimpiere debueranl? Nos qui- Regii episcopos ad eorum sedes reyerti permiitat.
dein nequc imperatoribus,"neque regibus gratias agi- Domno e evcellentissimo filio Carolo, regi Fran-
mus, nisi tantummodo veslrse triumphalorissimoe corum et
excellentise, quia noviter eum beato Peiro aposlolo- Langobardorum, atque patricio Romano-
Tum prineipi sub integritate condonastis.»Tantseigi- "rum, Adrianus papat
tur massse erant illius terrilorii, ut fere lotum illud Reversus a \estris a Deo dilectis regalihus vesti-
constituere viderentur patrimonium sancli Petri; Ca-
rolus vero omnes aliorum donaliones instaurans, giis prsesens Gausfrulus habilator civltatis Pisanos,
suseque liberalitatis aliquidadjungens, totum id ter- nostrisque prsesentaius obtutibus, r-etulit nobis de
jitorium sancto Petro et successoiibus concessit. l^ immensis vicioriis qi as vobis omnipotens et redem-
XXXIV. Quod adeo certum est, ut in dubium re- noster Dominus Deus, per Intercessiones beati
voeari omnino non possit, nam lotalis ista concessio ptor
aliis in litteris (epist. 67 x al. 69) quee jam allatas Petri, principisapost)lorum, concedere dignatusest,
preeiverunt, conceptis verbis enuntiatur : « Multis, - sed et de vestra prosperitate nos certos in omnibus
ailAdrianus, documcntis, devestris allalis munerir reddidit. Quo audito, vehementi exsultationis laeti-
bus Ecclesia beaii Pelri enituil, tam de civilalihus tia
nosler in Domino [ovans relevatus esl animus; e;
quam de diversis territoriis sub integritate eidem
Dei apostolo a vobis offeriis; el ideo ppscentes ve- protinus exlensis palmis ad sethera Regi regum <>-
stram a Deo promotam regalem clementiam peti- Domino dominantium opimas laudes Tetulimus, eui
rnus, ut sicut a vestra prsereclissima excellentia nea- xius deprecantes incffabilem ejus divinam clemeu-
to Petro nutrilori vestro pro luminariorum concinna-
tionibus atque alhnoniis pauperuni, Savinense terri- tiam, ut ct corporis sospitatem et anringe salnlem
torium sub integritate concessum est, ita id tradere Yobis tribuat, et niultipliciler de hostibus victorisfi
a B. et Cent., Ausfridum. In marg. Bar., Ansfri- pro ipso preces faci&nt indicat. Ausffidum Carolc
dum. GRETS. pro Pisano et Lucano [Lucensi] epi-
h Arg. Panv. (Cod, Vat. 26) : < In vigesima sexta commendal;
scopis orat, ut ipsos pro sua pietate ad proprias se-
[vig. sexla] Carolo gratulatur pro vicloria, quam ipsi des, atque ecclesias redire sinat (permittat.. i CENN\
AusffidusPisanus«b'bas narraverat; quam diligenter 0 Summ. 26, Bar. et Ceijt. CREXS4-
281 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC., SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL' 28"i
trihuat, omnesque barbaras naliones vestris snb- A res, atque insidiatores Iu itinere qui eum interfi-
sternat vestigiis. cerenl: Quo cogniio, apud nos refugium fecit ', et
- 313 Etcerte, crede nobis, magneChristlanissime dum sepeiisset ad vesira absolvi vesligia, dum jam
rex, bone preeeellentissime Tili, maximam Iiabeto aderat, tum habuimus Anastasium nosfrum missum
fiduciam, quia dum tu fideli studio in amore ipsius ad vesiram excellentiam dirigcndum, eum ad \e-
principis aposlolorum secundum tuam promissToncm stram preesentiam cum ipsonostro misjsoabsohimus;
perriianseris, et cuncta eidem Dei apostolo adimplere quem peiimus,'ut pro amore "beati Pelrj, et" nostra .
studueris, et salus tibi et immensa victoria abrimni- postulatione benigne suscipere, et prolectionis atque
potenti Deo tribuetur indesinenter; et quidem nos ^favoris yestri opem illi impertiri dignemini, depre-
Deum proferimus teslem cui omnium cordium oc- oantes el- hoc ut massas illas fForte, mansos illos],
culla reserata exislunt, ab illo tempore, die a quo quas ei concessistis. per vestram auctoritatis fargi-
ab hac Romana nrbe in illas partes profeeti eslis, tatem possideat. Sed el hoc nimis queesumus alque
quotidie momentaneis eliam alque singulis -horis, postulamus benignitatcm tuam, ut episcopos illos,
omnes nostri sacerdotes, seu etiamreligiosi Dei fa- id est civitalis Pisana?, seu Lucanea Regii [Lamb., et
Eiuli, monaebi, per universa nostra monasteria, si- Regii], ad proprias sedes, alque eoclesias, et plebes
"
mulque elreliquus populus tam per litulos quam per ejs commissas absolvcre jubeatis reverti, quia, i(a,
diaconos b trecentos Kyrie eleison c extensis vocibus boue rex, excellentissime fili, animse tuse expedit ut
pro vobis Deo nostro ad clamandum non cessant-, ipsi episcopi propriis sedibus restituantur, omnesque
fiexisque genibus eumdem misericordissimum Domi- Dei Ecclesice jsuis preesiilibus ornatee consistani, et
aum Deum nostrum exorantes, ut et veniam delicio- cunclus Dei pojiulus in magna loeliiia vesliis felicis-
rum vobis, et maximam prosperiiatis loeliiiam, etiam simis tempoiiuus degere vaieat, vohisquehoc respi-
etcopiosas victorias \obis multipliciler e coelocon-" eiat ad seternam -mercedem. Nos itaque firmi in
cedat. - veitra charilate permanentes, @_|© Weo ea quee
- 319 Ipse relulii nObis siquidem Gausfridus, dum
pertinere cognoscimus ad salutem animse luee, fidu-
a vobis absolutus reversus esf, voluit eum inlerfi- cialiler vos salngimus deprecari, ut Deus noster
cete d AUo dux; unde dum vellet ipse Gausfredus omnipolens 'vestris semper placatus cxistat piis
ad vestra -denuo reverli vestigia, posuit explorato-- operihus, -el copiosam vobis ex hoc in prcesenti et
\ Tarii Lambecius quam Gentilotus legunt in cod. 64) prsecipue in missis quotidianis : « Quod, Inquit,
ab 'illo die alisque ea \oce lempore; nam Caroius ad- a Grcecis nullomodo dicilur. i At AdrianuS, qui plc-
huc in Italia erat, euni data esl heec epistola, quam -bis ralionem habuii, qucepsalmos ignorabat, tieceii-
cum Coinlio Pagius (an. 774, n. 9) recte ad hune an-(" tos Kyiie eieison pro Carolo in cunctis Urbis eccle-
num refert, invilo Muralorio (an. 775) qui conie- siis cani mandavii, dum Ticini obsidio per eum. fie-
clando ad annum differl 785, non \idcns lum leinpo- lat. Yide infra"(ep. 84 , al. 91, noi.). Ii>.
ris Carolum appellari perpetuo compatrem, quia Ca- ' d Allonis fit etiam menlio infra epist. 65. GRETS.
roli filium e sacro fonte suseeperat an. 781. CEXX. > e Allonis ducis Luceusis menlionem se invenisse
"*>Diaconias haud^dubie legendum. Hujusmodi ait Murator. in chartis archivi Lucensis post an.
mendis codicem scalere jam monul, quse soloecismis f82, idcireo epistolam differl ad consecuta eum an-
ce\i illius addita inficeiam lectionem reddunt, at sen- num tempora. At preeter compairis lilulum quo carei
lenliam non mutant. Octo et viginli lum tilulos seu epislola, Gausfridi Pis'arum incoleehistoria nos docet
basilicas, septem diaconias pro ecclesiasticarum re-. Carolum in Italia esse. Jt2uarenon longe a vero quis
gionum numero exstitisse Romse, docent antiqwi Or- aheat, si Francis militibus in ltalia constitutis Al7
dines Rom. 1 et IH, apud Mabillon. (Mus. Ital. tom.' Jonem prcefuisseputet, cuipostea Lucse admirristratio
11}cel auctores apud eumd. in comm. preev. ID. demandaia fuerit. Gausfridus siquidem in patriam
Litanue genus. In tractatucontraGrsccos -a Ste- rediens decidit in~Allonis insidias,-ac retro iter
vartio ex biblioth. Ba\ar, in lucem edito (Canis. ex ffectens ad Francorum caslra rediiurus, novas de-
recens. Basnag. tom. IV, p. 66) inter malas'eorum prehendit illius ducis insidias ; quare finitiirfam Ec-
consuetudines heec recensetur: « Quod Chrisle elei- ciesise ditionem ingressus Romam confugit, unde a
sonmunquam coricinunt, Kyrie eleison frequentis- ponlifice^cum suo legato ad Carolum remittitur, ejus-
sime cantant in ofDciissuis; J quasi Chrislum minus _que gratia hcecepistola scripla videtur, quippêin qua
posse quam Dominum putent. Attamen memoria 1B illius prseserlim' causa agiturl Queeautem sequuntur
revocandus canon 5 coneilii Yaserf. (Labb. lom. IV, de iribus episcopis in suas sedes restiluendis, uicun-
p. 1680) in quo anno 529 ita deeernilur : < El quia que obscura, perspicue tamen demonslrant, secutos
tam in"sede aposlolica, quam etiani pef totas orien- eos esse principem in Italieo itlnere, atqne adhuc
taies atque Italiee provincias dulcis et nimium salu- degere in Caroli comitalu; quare pontifex fortasse
taris consuetudo est inlromissa, ut Kyrie eleison meluens ne eum sequerentur in Franciam non mo-
frequentius cum grandi affectu el compunclione dica-^ dico cum ecolesiarum eis commissarum incomriiodo,
tur, piacuit etiam nobis; ut in omnibus ecclesiis no- ad suam quemque sederii remitti curat. Yictoiiee
slris ista tam sancta consuetudo et ad matutinum, et autem, quas vocat immensas, ac bealo Petro inter-
ad missas, et ad vesperarii Deo_propitio intromitta- cedente a Deo concessas dicit, non, alise sunt quam
tur. > Ducang. addit cap. 205 lib. vi Capiiular. Langobardi de\icti, Ticinum expugnalum, captique
et capit. Herardi. Hujus cap. 58 recilatuf inaddition.: Desiderius cum uxore et filia, omnes thesauri et
« Ul exsequiee mortuoram cum luctu secreto et cor- cunclee civilates in deditionem acceplee. Annal.
dis gemilu fianl. Et psalmos ignorantes, Kyrie elei- Francor. el F«/rf«n.'Pagius (an. 774, n. 9) pulans
son ibi canant. > Unde et Kyrie eleisare apud eum- dalam hane cpistolam ante Ticini expugnationem,
dem. Quare liquet consuetudinem Ulam., quse in ansam deJit Muratorio ulnegaret ullam a Carolo
Groecis"improbatur, in occidente eliam obtinuisse vlctoriam relalam esse in Largobardos. Utergue vir
per oetavum sseculum et preecedentia. Tametsi et docttis hallticinaiur. CENX.
CJirisleeleison dicefetur, tesle Greg. M..(lib, vif, ep.
m B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. - 284
futura vita tribuat remunefaiionem. Incolumem A beati Petri et nostro recedere maluerunt, magis
excellentiam vestram gratia superna custodiat. autem firmi in uostris apostolicis mandatis e, quem-
LII. admodum exstiterunt sub nostro preedecessore, dom-
ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE no Stephano papa, cu! sanctce recordationis genitor
AJ>POMN0M CAROLUM REGDM DIRECTA, tuus simulque et prseclara excellentia tua ipsum
ln qua continetur de protervia Leonis archieoiscopi exarchatum sub jure beati Petri permanendum tra-
Ravennatiumcivilatis a. didit, in omnibus firmiter permanere noscuntur L .
(An. Dom. 774, Cod. Car. uv, chron. 51.) Nam prsenominalas chitates, ut dictum est,
ARGUMENTUH. — Confecto Italico bello Garolus in
jEmyliae ipse nefarius archiepiscopus in sua poteslale
Franciam reversus erat, quo pontifex audiit missos
Leonis archiep. Ravennatis directos esse sibi ad- detinens, ibidem actores quos voluitxonstituit, et
versandi causa. Nam iUico post regis discessum noslros quos ibidem ordinavimus projicere \isus est.
Tjcino invaserat Favenfiam, Forumpopuli, Forum- Sed et cunctas actiones infra civitalem Ravenna-
livii, Caasinas,Bobbium, tlouiiaclum, ducatum Fer- tium ipse ordinavit el ecce, quod
rariae, seu Imulas, atque Bononias, sibi aiens do- nunquam spera-
nalas a Carolo cum Pentapoli. Pentapolenses a vimus, in magnam humilitatem sancla spiritalis
servilio sancti Petri aveUi non potuisse, at in maler tua, Romana Ecclesia venisse dignoscitur, et "
jEmilia arcbiepiscopum ponlificis acioribus ejectis BJ nos etiara innimiam deminorationem atque
II
suos posuisse. Stephani exemplo jus tuetur apo- esse videmur, dum ea despecti
stolicse sedis. Anastasium cubicularium missum quse polestalive temporibus
suqm legat plura coram nuntiaturum. Archiepi- 322 Langobardorim detinentes ordinare ac dispo-
scopum ad oflicium revocari oportere, ne pejor nere videbamur, nimc temporibus veslris a nostra
conditio sit sanelse.sedispost exactos Langobar- e
dos, quam anteafuerit; Anastasium cum prospero potestate impii atqi perversi, qui vestri nostrique
iiuutio, et effectu causee remitti orat. existunt semuli, auferre conanlur, et ecce impro-
Domno b excellenlissimo filio Carolo, regi Fran- peratur nobis a plurimis nostris inimicis, expro-
corum et Langobardorum, atque patricio Romano- branles nos et diceriles : Quid vobis profuit, quod
tum, Adrianus papa c. Langobardorum gens est abolila et regno Francorum
Pervenit ad nos eo quod prolervus et nimis ar- subjugata? et ecceljam nihil de his quee promissa
rogans Leo 321 archiepiscopus Ravennalium civi- sunt adimplelum esl; insuper et ea quaj antea beato
tatis suos ad vestram exceUentissimam benignitatem Petro concessa sunt a sanctee recordationis domno
ad contrarielalem nostram falsa suggerendo, direxit Pippino rege, nunej ablata esse noscuntur; etenim
missos; etenim, prsecellentissime magne rex, post- illud quod antefatus nefandissimus archiepiseopus
quam veslra excellentia a civitate Papia d in partes , asserit proponens occasionem, in ea polestate silri
Francioe remeavit, ex tunc tyrannico atque procacis- exarchatum Ravennatium quam Sergius archiepi-
simo intuitu rebellis bealo Petro et nobis exslitit, et scopus habuit, tribui, nos, vexcellenlissimefili, quem-
in sua potestate diversas civitates JSmylise detinere . admodum tempore domni Stephani papce, qui illuc
videtur, scilicet Favenliam, Forum populi, Forum in Franciam profeelus est, cui et ipse exarehalus
Livii, Cesinas, Robium, Comiadum, ducatum Fer- tradilus est, ita et jnostris lemporibus eum suh no-
rariee, seu Imolas atque Bononias, asserens quoj a stra potestate disponere atque ordinare volumus, et
vestra excellentia ipsse civitates una cum nniversa omnes In hoc cognoscere possunt, qualem polesla-
Pentapoli Hli fuissent concessee, et confinuo dircxit; lem ejus beatitudo [Lamb., Gent., Ter-bealitudo], in
Theophylactum mhsum suum per universam Penta-. eamdem Ravennatium urbera et cunctum exarcha-
polim hoe ipsum denuntians, cupiens eosdem Pents-, tum habuit, qui etiam arcbiepiscopum Sergium ex-
polenses a nosiro servitio separare; sed ipsi nulloi inde abstulit, dum contra ejus voluntatem agore
modo se illi humiliare inclinati sunt, nec a servitioi spiritu superbise nilebatur B.
> Argum. Panv. (Cod. Vat. 31). t In trigesimai &Mense Maio-\el ineunte Junio Papiam expugna-
prima [trigesima pr.] iterum vehementer Leonemi tam esse inter auclores constal, nec multo post
Ravennatem archiepiscopumaccusat, quod inobediensi D I Carolum rediisse in Franciam, ubi Saxonum au-
et protervus factus sil ab illo tempore quo a Carofoi daciam eodem anno repressit, annalistee omnes te-
rediit; et Carolum oral ne Pelro [sancto Petro]| slanlur ad an. 774. CENN.
auferri paliatur quae ab ipso ei Pippino paire ejusi e Antequam omnia hsee fierent, menses aliquot
jpsi]' Petro [sancto PetroJ oblata sunl. > CENX. elapsos esse res ip|sa docet : quare Novembri .aut
Sum. 31, Bar., Cenl. GRETS. Decembri mcnse datam fuisse hanc epistolam puta,
c In Cod. Yal. Panvinii hcee epislola cum duabusi noii autem tardius. Adrianus quippe diiionis suse
sequentibus leguriiur ordine inverso. Pcrinde etiamL majori parte exutus, continuo Carolum rei conscium
in Cod. Carolino tres sequentes inverso ordine isli,, esse voluii. ID.
de qua agimus, prcemitluiitur. Cointius, Pagius alii- f Diploma donalionis Carisiaei datum an. 754 a
- que tres illas differunl ad an. 776. Muratorius se-
Pippino rege, subscfiptumque a Carolo et Carolo-
quenti anno 777 eas tribuit. Aliud mihi suadelur marino hic laudaturJ 1D.
rebus in unaquaque earum narrafs missisque inibii s Vide supra (ep.jl5, al. 27, innot.). Hanc certe
enuntiatis. Hanc recteTagius ( an. 774, n. 12) con- singularem historiam, quam nostro Codici accoptam
signat hoc anno ; perperam Muratorius 777, illud[ referimus, Agnello j schi^smalico auclori Gestortfm
prselerea monens, quod Leo archiep. Ravennse do- archiepp. Ravennce preeferendam esse omnes vident.
miuari cosperat in exarchatu ab an. 774. Tanlam int Qua lamen Agnelhisj{iiiSerg. cap. 4) huic epistola?
Adriano socordiam quis poterit cogitatione com- fidem adjungit, non j rejiciendus. c Jucicavlt, inquil,
plecti. CENIV, a finibus Perticse totam Pcnlapolim, et usque ad
~
283 COD. DIPLOM. — MONUM,, ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. . 28G-
Etenim ipse nosler prsedecessor cunctas actiones ,A LIII.
e/usdem exarchatus ad peragendum dislribuebat, et 324ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP;£
omnes aciores ab hac Romana urbe prsecepta ea- ADDOSIMJM CAROLUM REGEMDIRECTA, PER ANDREAM
- ET ANASTASItM,
rumdem aclionum accipiebant. Nam et judices ad
Pro justitia sanctce Dei Ecclesim, ei de Leone archie-
faciendas juslitias omnibus vim palientibus in eadem piscopo, qui ad jam-prcefatum dominum regempro-
Ravennatium urbe residentes ab hac Romana' urbe peravit c.
direxit, Philippum videlicet illo in tempore presby- (An. Dom. 775, Cdd. Car. LIH, Chron. 52.,
terum, simulque et Eustachium 323 quondam du- ARGUMENTUM.—Reversi ab aula missi apostolici
eem, et ut plenius 'de hoc satisfacere Christianis- Andreas episcopus el Anastasius cubicularius Ca-
roli constanliam in promissis adimplendis testan-
sima excellentia vestra potest, dignetur advocare tur. Pontifev leetatur et gratias agit; rogat nilrilo-
preedictum Philippum episcopum, jeoque de hujus- minus, ut quantocius donationem suam adimpleat,
modi re inquisito, eertissime veritatem agnoscere ut beatus Petrus, qui ei Langobarclorum regnum
subjecit, victorias eliam concedat contra- barbaras
potestiSj quia omnia ita sunt quemadmodum inno- nationes. Leoriem archiep. eumdem Carolum
tuimus, et non tibi placeat, bone et excellentissime adiisse, quod regiis ex litleris aridierat, non
itli, uf in tanlum despectum atque humilitalis demi- improbat; at se inscio, qui surim missum cum eo
norationerii sancta Dei Ecclesia Romana, spiritalis B conjunxisset, profeclum esse non laudat.
mater tua, quse caput est omnium Ecelesiarum Dei, Domno 5 excellenlissimo filioCarolo, regi Franco.-
rum el Langobardorum, alque patricio Ronianorum,
veniat, sed magis pelo te coram Deo omnipolente
ut ita disponere jubeas, eumdemque arehiepiscopum Adrianus papa.
sub nostra potestate contradere digneris, ut a no- Re\ertentcs ad nos missi nostri quos ad vestram a
bis cunetus exarchatus disponatur a, sicut seepe Deo illustratam prsccellentiam nuper \isi sumus dire-
scilicet Andreas reverendissimus fratcr noster
fatus domnus Stephanus, healissimus papa, tempo- xisse,
Anastasius cubilarius e, delulerunt
ribus sanetse memorise genitoris vestri domni Pippini epibcopus et
nobis honorandos alque meUifluos benignissimce
disponere visus est, qualenus vestiis felicissimis
Ecclesia exal- Chrislianilatis vestree apices, quorum seiies, dum
temporibus ipsa saneia universalis Dei
tala permaneat, et ex hoc in preesenti vitaûffragiis noslris recitaretur auribus, liquido cuncla in eis an-
nexa didicimus, sed et ipsi preefati vestri missi inde-
aposlolorum beati Pelri et Pauli regni gubernacula minute nobis omnia
eiiam quse illis a vobis irjuncta sunt
longo senio cum immensis victoriis possidere, asseienles devestra benevola
et in futura beatitudine coelestia regna adipisci me- detulerunt, plenissime
et magna cordis constantia, quam erga bea-
reamini." Ecce enim magoopere_direximus ad vestra C puritate
fidelissimum tum Pelrum, principem apostolorum el noslram jne-
regalia vestigia prcesentem Anastasium,
nostrum cubicularium h, cui et in ore posuimus quse diocritatem secundum vestram 325 promissioriem
nimio rcpleli gaudio, illieo
nostra vice vestree exceUentiseenarrare debeat, quem habere videmini, pro quo
cuncta illi evlensis palmis ad selhera, omnium crealori Donrino
in omnibus vobis commendanles credere,
immensas lulimus grates, impensius pro
et ad nos cum prospero nuntio et effectu causee Deo nostro
vestra prosperilate ejus diwnam exorantcs clemen-
ahsolvere jubealis. Incolumem excellentiam vestram
tlam ul confirmet idem Dominus Deus noster hoc
gratia superna custodiat.
ipsum in vestro florigero pectore, quatenus velocio-
rem atque copiosum fruotum saneta spiiitalis mater
veslra, Romana noslra Eeclesia , caput omnium
Ecclesiarum Dei f, de vestra conscquatur promis-
sione. *
Tusciam, et jisque ad mensam YValami, \eluti exar- [Triges.] oral. Carplum ut meminerit quse Petio
chus, sic omnia disponebat, ut soliti sunt modo Bo- apostolopromiserit7quanta etiam ah ipso benelkia
mani facere. > Hac igilur ex causa Roniee agebat acceperit, scilieet provinciam Langohardorum, et
sub Paulo pontifice, cum alise llli motse sunt lites, D quod ejus circumvallatus sulfragiis cccteras omnes na*
quia uxoralus esset. Rubeus, Ughellus, Bacchinius tiones sibi subjicere possit. De Leone archiepiscopo
nimiam habuerunt fidem Agnello> Slephanum quip- Ravennatensi [Ravennate] indicat, gratum sibi esse
pe II archiepiscopi operausum esse in no\ee dilionis quod ad Carolum profeclus sit. > CE.NN.
administralione concedam ullro; sed nimium sibi d Summ. 50, Bar ei Cenf. GRETS.
tfihuentem ab Stephano eodem dejectum esse lam e In prceced. epist. unus tantummodo Anaslasius
perspicue conslat ex hac epistola, ut recentiorum cubicularius ad Carolum legalus fuit: liic collegam
opinionibus nuUafides adhibenda esse videatur. CENN. ejus esse videmus Andream episcopum in reditu ex
a Pentapolensium fidem riuper laudavit adversus Francia. Nullamporro exlladriani lilleris in codicem
archiepiscopi nioliliones, quare unius exarchatus relatis collcgio isto missofum insignem videre est,
nunesatagit.In. Aul igitur Andreas episcopus ante, vel posl cubicu-
h SimiUludo nominis cum Anastasio, qui in prsece- larium missus fuerat, modico quidem inlervallo
dentiepistola Gausfridum civem Pisanum reduxit ad (namque nterque nuper profectus erat) aut post
Carolunrin Italia adhuc degentem, tamelsi cubicularii datas litteras una cum cubiculario eodem Roma
munus ihi sileatur, eumdem videtur designare; quod discessit. Certe heec epislola prsecedentem secuta
chronologiee ulriusque epistolee haud nocet:" niedii est. CE.NN.
quippe sunt menses quatuor aut quinque inter f Ila el in prseeedenfi defmitam esse Romanam
utramque legalionem. ID. Ecclesiam \idinius. Plurima hnjusmodi exempla sup^
6 Argum. Panv. (Cod. Vat. 50): « ln trigesima - petunt eruditis non ignota. Erit njihi instar ompium
287 • B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO HI." ; 2S8
Sed, bone dulcissime alque prsecellenlissime fili, A ginam discentes, valde noster lselalus est animus in
dominemi, a Deo institute magne rex/deprecor et vestree mentis benigno ^proposilo d, redemptorem
obnixe peto , tanquam prcesentaliier coram tuis noslrum multiplieiter depreeantes , ut longo ac
assistens obtutibus, cum magna fiducia, ut velociter prospero senio, cun magna de hostibus victoria, coe-
ea qucc beato Pelro_pro magna animse tuse mercede lestis regni gubern icula, pariter cum excellentissima
et a Deo protecti regni veslri stabiUlate , beato et a Deo protecta lilia nostra benignissima et vere
apostolorum principi Petro, coelofum regni clavigero' Christianissima reguia, fidelissimaque amatrice beati
per tuam donationem offerenda spopondisli, adim- Petri, dulcissima vero vestra conjuge atque amantis-
plcre jubeas, quatenus idem princeps aposlolorum simis natis vos perffui annual, tribuens ôbis-et
multo amplius tibi protector et auxiliator apud di- coelestis regni cum sanclis pevenniter possidenda
vinee majeslatis potentiam existat; plenissime enim gaudia. Incolumem excellentiam veslram gratia su-
satisfactus es,"prsecellentissime regum, qualis foriis- perna cuslodiat.
simus acvalidus ipse janitor regni coeloruin, beatus - LIY.
Pelrus, fuse evslitit excellentise adjuior, et quomodo 3gf ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP^ -
ejus sacris interventionibus omnipotens Dominus ADDOMNUM ICAROLUM REGEM DIREGTA,
Deus nosler, victoriam tibi tribuitregnumqueLango- R
Inqua continenlnr uberrimce benediciionespio exalta-
bardorum tuee tradere jussitpotestalis ditioni, etin tione sancta.' Dei jEcclesice, et de epislola Joannis
aritea maguam habcto fiduciam, quia ejus suffragiis palriarchce Gradensis e.
circumvallatus, tuis regalibus vestigiis cseteras bar- (An. Dom. 775,, Cod. Car. m, diron. 53.)
baras nationes omnipotens Dominus subslernet a: ARGUMENTCM.— Diu exspeclalis regiis missis cum re-
quia nos omnino salisfacti sumus et magnam ggSg gice donms prospjeris nunliis, landem ipse scribii.
Cum preecipue litteras a Joanne patriarcha Gra-
habemus fiduciamin vestri cordis constantia celeriter densi acccperil die 27 Octobris, quas eitransmit-
vos omnia perficere, quce eidem apostolo apostolo- tit, eas vero se accepisse ait resignatas a Leone
rumque principi spopondistis: optime enim cogno- archiep. u! Arichim ducem Beneventanum, csete-
scimus qualis firmitas *et inlegrilatis stabilitas inter rosque suos el Caroli eemulos earum sententiam
edoceret. Elenim|post rediium ex Francia domi-
nos, Deo auspice, in apostolica aula corroborala nabatur in jEmilia, nullumque ad sanclam sedem
est h3 et scimus cui credidimus, et cerli sumus. diplomala pelitui]um accedere permittibat, actork
bus eliam sanclse sodis expulsis et Bononiam prse-
De eo vero quod innotuisiis ad vos properasse sertim atque Iniolam sibi concessas jactans "a
Leonem arclriepiscopum, nos quippe, ut testatur Ye- Carolo.
rilas, libentissime acccplamus eos qui ad vestra re- „ Domno f excellentissimo filio C-trolo, regi Fran-
galia accelerant \estigia; quoniam una dileelio, una corum et Langobardorum, atque patricio Romano-
charitas, eademque purilaiis affectio inter nos con- rum, Adrianus papa. '
sistit; el si prccfatus archiepiscopus nobis direxisset Dum tanta amoris dilertio et firma charitalis inte-
ad vestri se prsesentiam \elle proficisci, graluito gritas, inter nos Deo auspice corroborata exisiit,
animo noslrum missum cum eo direxissemus c. iriagnum hobis imminet fervoris desiderium de ve-
'taque prsesens vesler missus aliam nobis obtulit stra immensa prosperitatis lsetitia cerlos effici. Qua-
prcecellenticeyestrce epistolam, cujus conferlam pa- propter palerno sinceritatis affectu \estram a Deo
sancli Bonifacii I auctoritas (Coustant. pag. 1057) Anaslas. in YitaAdr. (sect. 516 etseqq.). ID.
Thessaliee episcopis: « Hanc ergo (Romanam) eccle- c Allucinatur Pagius (an. 776, n. 5) putans Leo- '
siis toto orbe diffusis \elut caput suorum certum est nem adiisse Carolum dum i:i Italiam rediit ann. 776
esse membrorum, a qua se quisquis abscidit, fit adversus ducem Forojulianum; nam infra^pontifex
Christianse religionis extorris, cum in eadem non regince etiam saluiem imperiit. In Franciam igilur
coeperit esse compage. > Proplerea eodem loco Boni- archiepiscopus se contuleral. invasiones haud dubie
facius testalur Niceenam synodum non esse ausam tuilurus gratia regis adversns pontificem , aul ex-
quidquam de eadem constituere canone nimirum tremo anno 774, aut ineunte hoc eodem anno 775,
sexlo, qui in concilii Chalcedon. act. 16 (Labb., lom. dufii flagrabat ejus |indignatio, nullumque lapidem
IY, p. 812), principium hoe prcesefert: « Quod Ec- D non movebat ut inyasorem exarchalus reprimeref.
clesia Romana semper habuit primatum. > Sequio- Neque enim de Langobarais res eral; sed de' cpi-
ribus soeculis gliscente paulatim inscitia, slve, ut scopo sihi subdito,^qui tyrannidem usurpaverat." In.
melius dicam, desuescente vero Ecclesise nomine, <*Quis fuerit hic regius missus , quid\e conline-
templi aut basilicee alicujus parietibus primalum tri- rent lilterse , quse ibtitiam afferunl ponlifiei, di\i-
bui |Comperimus, quem Adrianus, rudis licet sseciili nabunt alii. Ravennatem cerle archiepiscopum ese
spissis lenebris obvolutus, RomaneeEcclesieeab apo- non spectant. Quineliam pontifex occasionem naclus,
stolorum principe fundatce semel et ilerum rectead- de eo sermonem ab'rumpens luculenter osiendit, se
judicat. CENN. illius ip Franciam improbare. ID.
a Insignem Carolus victoriam relulit hoc anno de profectionem
e Argum. Panv. Vat. 29): « In vigesima
\(Cod.
Saxonibus; cnm tamen adversus eos non "processerit nona [vigesima nona]uberr"msebenedictiories, velpo-
nisi exeunle Julio mense, ut prohal Pagius (an. 775, tius adulationes prol [benedictiones pro] exaltaiione
n. 5), Adrianus hanc scribens epistolam ante id tem- sanctse Dei Ecclesiseconlinentur- Indicat semiitere
poris, Langobardicae tanlum victorise meminit, quam epistolam Johannis [Joannis] Gradensis patriarchse.
superiori anno assecutus fuerat, Saxonicam omi- Hanc a Leone arcliicp. Ravennatensi [Ravennate"]
natur. ID. prius aperlam ei lecllamfuisse querilur. ldeoque Leo-
h Qucehic breviter indicanlur, supefiori anno e\e- nem iterum aceusat. > ID.
nerant Sabbato sancto, dieque ipso Paschaiis, seu f Summ. 19, Bar. el Cent. GRETS.
diebus 2 ei 5 April.. et Jate enarran:ur apud I
289 COD. DIPLOM. — MONCM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS."— EPP. ADRIANL 290
protectam excellentiam ter et in domno plurimum A , nenles aroore, juxta quod inter nos preesentaliter in
osculantes, qusesumus ut nos clarius de vestra sospi- aula apostolica confirmatum est e, ea quse ad nos
ialis integritate atque prsecellentissimeefriisenosTss, perveniunl deprsesenti, cum magna «autela vobis
a Deo illustratee magnee reginee dulcissimse filise no- siudemus denuntiare, quia post Deum-et bealum Pe-
strae, nec non et excellentissimorum friiorum ", nos Id-umalibi nostra spes et fi_duciauon est nisi in ve-
Ioelosquanlocius efficere studealis in eo quod exspe- slra a Deo protecta excellenlia; lu enim, dulcissime
ctantes 328 usquefuimus vestros suscipere missos, magne a Deo illustrate rex, noster cum Deo delen-
sed nondum ad nos pervenerunt h, el ob hoc maxima sor et protector existis, quia per te 'sancta Dei Lc-
nos dileclionis affectio_cogit sinceramcordis nostri clesu spiritalis mater tua exaltala magno exsultat
puritatem vestro regali culmini enucleanter pro- gaudio, confidentes cuncta a vobis bealo Pelro per-
fcrre, dum nimirum vestra salus nostra est leelilia, missa velociter effectui mancipanda.
et prosperilatis vestreecommoditas nostra est exsul- Sed Dsus omnipolens, in cujtis manu omnia mundi
latio. Itaque innotescimus excellentise tuse, susce- regna cousistunt, sua vos mullipliciier foveat gra-
pisse nos epistolam direclam nobis a Joanne patriar- tia, et bealorum aposlolorum priiicipuin Petri a.c
cha Gradense; vicesima seplima enim die Octobris Pauli intercessionibus longo ac prospero senio regui
mensis ipsa ad nos pervenit epistola, et protinus nec B. gubernacula possidere, el pariter cum excelleulis-
potum nec cibum sumpsimus neque nos,"nequehu- sima filia nostra regina et amanlissimis natis gau-
jusscriptor nosirse aposlolicee relationis, sed eadem dere, et coslestiapreemiorum cum sanclis perenniler
hora eodemque momento ipsam antef.iti patriarchse vos faciat adipisci regna Incolumem excelleiiiiam
epislolam cum his nostris apostolicis syllabis vobis vesiram gralia superna cuslodiat.
transniisimus. Itaque \alde tristes effecli sumus, - EMBOLDM.
quoniam asifoniatas [Lamb., siphoiiiatas] bullas ejus- DeLeone archiepiscopof.
dem epistolee TeperimuS c, a Leone arelriepiscopo, Etenim innotescimusexcellenlissinia' Christianitati
primitus relecta nobis direcla est, et in hoc compro- vestree, eo quod, quando a veslra regali vestigio re-
bare potest excellentissima Chiistianitas vestra qua- veisus est Leo antefatus archicpiscopus, in magnam
lis est fraudulenta fides ipsius Leonis archiepiscopi; superbiam lyrannicam claiionem pervenit, ct nullo
quia non pro alio preesumpsit eamdem epislolam modo sicut antea noslris aposlolicis obiemperare in-
jirimitus reserare ac relegere, nibi ut omnia queoibi cliiiatus est mandatis, et nullum ex Ravennatibus,
ascfipla sunt ut certe omuibus manifestum est, an- vel iEmilia pro accipiendis prseceplis de divcr»is
nunliaret tam Arglriso duci Beneventano quam reli- aclionibus 330 a(I nos.venire permisit, ita eis indi-
G
quis nostris vcslrisqueinimicis d; et dubium non est gnatus comminatus est dicens, quod si qnis ex eis ad
cuncta 329 iam pr-claiis semulisah eodem archiepi- nos venire preesumpsisset,non potuissel.vciiire. Nam
scopo esse annuntiata, nos quldem, verilatetestante, Pentapolenses omnes obedienles exislenies-in noslro.
coramDeodicimuspuriteretfideliter in vestro perma- apostolico servitio, ad nos proni, sicut tempore pree-
a Antequam duceret uxorem Hildegardem ex- v c Disbullare pro sigillum avelleie. Dueang. novil.
tremo anno 771susceperat filiumPippinum exllinril- ap. inlerpreiem sexlse synodi act 15 : El disbullala
trude (ex filia Desiderii, qiiam iniaciam remisit ad esl hujusmodvcharta. Item dissignare^ dissigillare.
palrem, nullam habriit' prolem); quot hucusque ex Quid autem proprie esset asijoiîatabulla, scu sipho-
Hildegarde susceperit, incertum. At plures fuisse niata, ut legil Lambecius, parum liquet. ID.
d Arcana hsechaud dubie respiciunt Givecos. Ini-
ejus lilios an. 777 testalur Saxonum juramentum
(Annal. Franc. el Fulden.) quo pronrillunt « fideli- micorum autem sanclse sedis el Caroii qui Lango-
tatem domini Caroli regis et filiorum ejus. t Pagius bardos reges ex Italia exegeral, primusomnium crat
qnatuor fuisse conjicit (an. 783 , n. 3) verhis Egin- |dux Benevenianus Arichis II. De eo Chron. Anon.
harli prolalis , qui sex enumerat Hiidegardis filios : Saler. ulcunque fabulis ubique scatens , ait (cap.
< Tres filios, Carolum videlicet, Pippinum et Hludo- 9): « Solus dux Arichis Beneventi remansit, jussa
vicum, tolidemque filias, Rothrudim, Bertam et Gis-j ejus contemnens pro eo quod capiti suo pretiosam
lam genuil. i Carolum majorem riatu an. 772mense deportarel coronam. J Alter eral KodgaususFornju-
Martio ; Rotrudem circa Febr. 775 , Adhelaidem in JJ ' lianus, qui sequenti amio audaciccpoenashiil; tertius
castris ad Ticinum, ut tradit Paul. Diac, Deepiscopis vero Ilildebrandus duv.Spolelii, qui omnes mox oc-
. Meten., id esl. an. 774, Bertam an. 775. Vid. Pagium current (ep. 57, al. 59). 1».
cil. 1. qiri et de aliis duobus malri prsemorluis Lo- c In prsecedentis epislolsenot.'', col. 287, aiebam,
thario et Adhelaide, et de Hildegarde, quce 40 lan- hisloriam ibi et hic indicalam repeti, oponere ap.
tum dies matri supersles fuit, ab Eginhardo non re- Anastas. (sect. 516 et seqq.) ID.
censitis, et de Pippino Himillrudis loquitur. Siimma fEmboIum, quod embolis et embolim Greeet
est quod currenti anno qualuor aut quinque filii fere voce appellatum invenilur, nobis est poslscri-
erant Carolo, quos pontifex salvos esse ciipil. CENN. plum, seu addiiio epistoleejam scriptce, ul nolal Du-
h Paulo infra constal, hanc epistolam datam esse cangius. Hujus autem senientia perquam similis csi
sub finem Oclobr., neque adhuc missi fegii Romain emholi scquenlis epislolse. Bononiam uirobique et
venerant posl Caroli discessum ex Ilalia; idcirco Imolam, quas anle Adrianum non liqnet possess.is
lam vehemenler cupit eorum adventum. Specie qui- esse ab apostolica sede, Ravennas archiep. sibi viu-
dem angilur de regis regiseque Jamiliee salute. Re- dicaverat, in cceteris civitatibus tyrannideni exerce-
vera archiepiscopi Ravennatis niolinrinaeurii turbant bat. Drsecipue Dominicum a Carolo commendatum
quem scilicetprius perlegatos, deinde ipsum per se pontifici, qui comitem Gabeli eum designaverat, vin-
adiisse norat, dominium exarchatus usnrpasse vide- ctum, Ravennam duclum, coiijectumque in caice-
ba(,*neque exploratam satis habebat Caroli menlcm -rem Adrianus exaggerat, ut Carolum adversus ar-
stper ea re. ID. chiepiscopum excitet. ID.
- 29&
_29l B. CAROLI MAGTsIOPP. PARS I. SECTIO ITL ,
decessons nostri Domlrii Stephani papce, propera- A 6uo munere, sedvinctum dueijussum Ravennam
el de eorum civitatibus ubi sub custodia eum tenet,
verunt, preecepta -singulis
more solito accepcrunt. De reliquis vero clvitatibus Domno h excellentissimo filio Carolo, regi Franeo-
iEmilise, simulque et Gabello, qui a nobis ibidem rum et Langobardorum, atque patricio Romanorum,
ordinati sunt, ab eo «xinde projecti sunt et alios ex Adnanus papa.
eis in vinculis detinet. At vero de civitatibus Imu- Dum in tanta securitatis Icelilia spiritalis maler
lensi seu Bononiensi ita profanizat dicens quod ve- •vestra sancta Dei calholica et apostolica Romana
stra excellentia ipsas civitates minime beato Petro et Ecclesia consistens exsultat, ob noc opinalissima no-
nobis concessit, sed sibi ipse arclriepiseopus a vobis minis veslri memoria in universo orbe lerrarum di-
fuisse concessas ac traditas asserit suh sua potestate Iatataalque laudabiliterpermanet divulgaia, eliamab
«
permanendas. Unde nullum hominem ex eisdem civi- apostolica aula ob vestrorum veniam delictorum se-
.tatibus ad nos venire permisil, sed ipse ibidem aclo- dulo a nobis et cunctis Dei sacerdolibus oralionum
res quos voluit sine noslra auctoritale ofdinavit «t vola et sacrificiorum 332 bostisedivinae offeruntur
in sua eos detinet poteslate; et non tibi placeat, ex- majestati. Itaquepraecelleutissime fili, recordari cre-
-cellentisslme fili, ut tanto despectui hanc apostoli- dimusaDeo proteclam ChristLmilatem vestramnobis
cam habeal sedem, non repulans desua promissione, B direxisse in respc nsis per Andream, reverendissi-
quam beato Petro et ejus vicariisjurejurando adhibuit, mum el sanctissinium fratrem nostrum episcopum,
sed sicut transgressor mandatorum Dei' in perjurii quod hoc aulumni tempore veslros ad nostri prsesen-
realus incidit^ elenim nos firmiter credimus et ma- tiam sluderetis dirigere missos, qui nobis omnia se-
gnam habemus fiduciam, quod omnia quae beato Pe- cundum vestram promissionem conlradere deberent^
tro per vestram donalionem offerenda promisistis , et exspectantes fuimusnsque haclenusper totum Se-
adimplere pro magni regni Ycstri stabilitate ct ptembrem,et Octobrem, et prsesenlem Novembrem
seterna vobis conferenda relributione studeatis. aiensem e, ipsos vesfros suscipere missos, et de ve-
LV. slra sospitateper eos agnoscere; etdum minimead
Tios advenisspiit, direximus nostras apdslolicas lille-
331 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE ras usque Papiam, ad juilices illos quos ibidem con-
ADDOMSUll REGEM CAROLUM DIRECTA, stiluere \isi esiis f, ut nobis significare deberent de
In qua continenlur' graliarum actiones~pro •exaliione
sanctce Dei Ecclesice, et de missis domini regis, qui adveniu eorumdem vestrorum missorum, qui iia rib-
autumni tempore Romam venire debuerunt a. bis direxerunt in responsis, nequaquam ad nos ve-
(An. Dom. 775, Cod.Car. LT,chron. 54.) stros nunc esseprofecturos missos. Unde magnum de-
ARGUMEXTDM.— Nunliasse sibi Andream episc. mis- ^ siderium nostro imriiinet cordi et interea mentis no-
-sum suum autumnp affuturos missos a Carolo, slree viscera in vestro ardentius fervescunt amore;
qui donalionem suam per eosdem explesset; se idcirco cupientes de vestra prosperitate cerlos laetos-
per toXumNovembrem exspectasse, misisse tan-
dem sciscitatum Ticinenses judices, qui in procsens que effici, magnopere studuimus prcesentes no-
regios missos venturos negarunl; propterea se slros nrissos, scilicet antefalum Andream, sanclissi-
mittere eumdem Andream episc, el Pardum egu- mum fratrem nostrum
menum cum instructione eorum qup coram refe- episcopuin, et Pardum Deo
- rant. Orat ut quee cum Pippino patre Iiromisit et amabilem,! dilectum filium nostrum egnmenum, ad
postea ipsemet suis manibus conlirmavit sancto vestra regalia transmiltere vesligia s visitantesetsa
Pelro perficiat. De Leone archiep. eadem fere lutantes per eos tam preecellentissimam Chrislianita-
nunliat, quse in superiori; addit, Donrinicum sibi tem
ja Carolo commendalum, etabse Gabeli comitem vestram, quamque 333 excellenlissimam filiam
eonstitutum, a Leone non modo prohibilum fungi noslram amantissimam coirjugem vestram, a Deo il-
*Argum. Panv.(Cod. Vat. 35) : « In trigesima ctee sedi, quse nondum ab eadem possidebantnr. ID,
ierlia |trigesima leriia] graliarum actiones contiuen- e Chronoiogia isjla nil desideralur illuslrius : epi-
jtur^cum Jielilionepro exaltatione sanctseDeiEcclesiee. stola heecTnensisfere unius spatio preecedentem se-
Jtem de missis [legatis] Caroli rcgis, qui autunmi cuta est. Id et Coinjlius,et Pagius viderunl, at utram-
lempore Romam venire debuerant. >CENN. - D que poslponunr Carolinee victorioe de Forojuliano
- i>Sunira. 55, Bar. et Cent. GRETS. duce (an. 77ti, n. 6 seq.) quod cum historia pugnat.
c Quanquam et sacrjs aliis scdibus tributum id no- ID.
minis animadverlant M.ibillonius (An. Ben. lib. f Annal. Francor. an. 774 habent: « Carolusjex
XLII, n. 21 et 55) et Maurini PP, m addilionibus Ipsa Italia subjugata et ordinala, custodiam Tranco-
ad Glossarium,nullum lamen lemplum aulbasihcam rum iu Papia civitale permittens , etc. > Annales
magis decet quam Yalicanam, ubi sacratissimi ci- Meten. iisdem feije verhis rem narrant ap. Pag,
nei'es,apostolorum principis requiescunl. De ea si- (an. 774, n. T). Perinde et monacU. Engolism. (edit.
quidem vere dici potesl-cum magno ponlifice Nico- Pith. part. n, p. 19). Adrianus hacin epist, preeter
.ao III: < Heecesl doimisDci sedificata lirnfler supra custodiam judices [etiam qui rempuhlieam adniini-
petvam, in qua et ipsius Petri corpus sacratissimurri strarent designatos docet. ID.
honorifice requiescit; hoc est divinum tabernaculum 8 Legatio isla attendi debet: ne AnJreas episGopus
choris dilectum coelestibus et loti sceculo veneran- ssepe adhibitus in | legationibus causa sit cur non-
dum. > (Bull. Vat. tom. I, pag. 202. ) Quanti apud nullse invertantur epistolse; quod collega ejus noii
Francos eadem esset, preecipue apud Carolum Ma- nlique allendatur. Pardus igitur abbas , -seu Grseca
gnum eoriex iste episiolaris passim docet. CLNN. voce hegumenus, hac oecasione Andrese soeius est
, d Quod nrinus aperte in prcecedentibus lilteris jn Franciam. De eodem rursus infra (ep,
9, al. 50). ID, I
dixerat, hic perspicue enuntiat. Regii missi posses- frofectus "-_., .
sioiem "ivHaium et Iocorum tradere debebant san-
293 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP» ADRIANI. 294
luslratam regtnam, et dulcissimos ac uobilissimos .A vestrce, atque excellentissimse filiee noslrse Tegincc,
natos ve^tros, precdictisquidem nbstris missis cun- et amantissimis natis vestris. longee\is ac prosperis
cta in ore subfriius posuimus, eosque diligenter in- temporibus regni gubernacula possidenda, vestrisque
ibrmavimus, qusede singulis causis vestrsea Deo pro- yestigiis cunctas barbaras nationes prosternat, dila-
tectce exceUeiitiseuostra vice enarrare debeant, tans multipliciter terminos regni veslri, etiamet
eosque benigne aique hilari vultu a vobis suscipi pe- ccoleslis regni gaudiis vos faciat esse participcs,
timus, eorumque sermonibus quos nostra vice protu- Incolumem excellentiam veslram gralia superna cu-
lerint credere, et aurem benignitalis vestroe accom- stodiat.
modare, cunclaque perlicere et adimplere dignemi- ' h EMBOLIM DEPROTERVIA LEOXIS ARCIIIEPISCOrl.
ni, queesancteememorhe genitor vester, domnus Pip- Et hoc vestroe a Deo proleclce excellentiee inno-
pinus rex beato Petro una vobiscum pollicitus, et lesciuius, eo quod postquam"a vobis reversus esl Leo
poslmodum lu ipse, a Deoinstitute magne rex, dum archiepiscopus c in nimiam superbiam ele\atus, nullo
ad limina apostolorum profectus cs, ea ipsa spondens modo nostris preecepfionibussicut antea obedire vo-
-confirmasti, eidemque Dei apostolo prcesentialiter luit, sed brachio forli usque hactcnus in sua pole-
manibus tuiseamdem obtulisli promissionem «. Nos statedelinere videtur Imolam.alque Bononiam, diccns
enim magnam fiduciam habemus in vestri cordis B quod easdem civiiales nullo modo bealo Petro neque
firma constanlia, el certi sumus omnino de benigno .- nobis concessislis, nisi tanlummodo eidem Leoni
mentis vesirseproposito. arclriepiscopo. Unde dirigentes ibidem nostrum mis-
Unde et copiosum a vobis suscipere prsestolamur mm, id est Gregorium sacellarium, qui judices
fructum, ut sicul coopislibonum opus perficias, tuis- earumdem civitatum ad nos deferre deberel, et
que temporibus sancla Dei _EccIesiamullo amplius sacramenla in fide beali Petri et nostra, atcpie ex-
exaltata permaneat; quatenus omnipotens Domimis, cellentisevestrse a cuncto earum populo susciperet,
intercedenle healo Petro principe apostolorum, di- sed nequaquam idem arclriepiscopus eunidem no-
gnam vobis remuneralionem tribuat, et in ccelestibus strum sacellarium illuc ire permisit; nam335 et
regnis cum sanctis et electis post hiijus vitoe longse-' Dominicum,quem nobis in Ecclcsia beati Pelri tradi-
vitatem perenniter exaltandos vos recipiat; per le dislis atque commendastis, comitem coiisiiluimus in
enim, bone victoriosissime rex, preefala sancta uni- quamdam brevissimam civilatem Gabellensem, prae-
versalis Dei Ecclesia, de ininiicorum impugnalionibus ceptum ejusdem civitatis illi trihuenles, sed minime
erepta, magno, ut diclum est, triumphat gaudio, et illum permisit ipsum actum agere, sed dirigcns
orlhodoxa Chrislianorum fides, vestroproesidio 334 exercilum, vinclum eum Ravennain deduxit _et sub
in pristino venerationis statu permanet immutilata. G cuslodia habuit. Nam et de aliis civitalibus Êmilise,
Pro quo obnixe qucesumus, ul de vestra prosperitate id esi, Faventia, dueaiu Ferrariee, Comiado, el Foro
nos quantocius cerlos reddere jubeatis, quia vcstra Livii, et Foro Populi, Ceesniael Bobio, scu Iribunalu
salus nostra est securitas, et vestra lselitia nostrum decimo d, nullum honrinem exinde ad nos pro susci-
esse comprohatur gaudium. Ilnde firnri in vestro pieudis preeceptis aclionUmadvenire permisit, nam
amore et dileclionis charitale permanentes inces- illi onmes parati erant ad nos conjungere.
santer divinam deprecamur clemenliam, ut sua vos De reliquis vero «ivitatibus ulraruinque Pentapo-
gratia mullipliciter tueatur, trihuens preecellentice leos ab Arimino usque Eugubium e omnes moro
a Inler scriptorem Yitee Adriani (ap. Anastas. revivisceret, Illyricum, tanquam nefarium novalo-
scct. 519) et hasce Adriani ejusdem litteras tanta rem, exsecraretur, et in malam crucem ahire juheret,
convenientia est, ut neutri fides negari possit, En Ohserva autem Illyricum ex impeiilia nescivisse, qui
verba ipsa : « Factaque eadem donatione, et propria sint apud Addianum porilificem oletani canones; no.i.
sua manu ipse Chrisiianiss. Francorum rex eam enim a loco ila noniinantur, sed a vetusiate, nam.
corroborans, nniversos episcopos, abbates, duces oletanum Adriano nihil est aliud, quam vetusltim ej
etiam", griphiones in ea ascribi fecit. Quam prius priscum. CENS.
super altare beali Pelri et poslmodum intus in san- n d "Fontanin. de Parmee et Placentiae Dominio
cta ejus confessione ponentes tam ipse Francorum " 23) pulal per iribunos admiiiistrari consuevisse
rex tamque ejus judices bealo Petro et ejus vicario (pag.
evarclial. hujus loci aucloritate ducius. Al decipitur;
_.sancliss. Adriano papse, sub terribili sacramento locus enim ipse indicalur Sassina, seu prope Sassi-
sese omnia conservaturos quee in eadem donatione nam. Ii>.
continenlur promittentes tradiderunt. Apparem ip-
sius donationis per eumdem Etberium aseribi faciens, «Dhisio heccPentapolis in maritimam et medi»
notanda. Gieg. 11,in epist. ad Leonem
ipse Christianiss. rex Francor. inlus super corpus terraneam 726. (Lahh., Conc, lom. VII, pag, 19):
beali Petri, subtus Evangelia, quoeibidem oseulantur, Isaurum.an. una cum Penlapoli vocat Decapolim :
' pro firmissimacautela et eeterna nominis sui ac regni exarchatum
Francorum memoria, propriis suis manibus posuii. > « Longobardi et Sarmatoe ceeieriquequi ad Septen-
ILec de doriatione Pippiniana per eum confirmata, trionem habitant, miscram Decapolim incursionibus
et longe aucta. CEN.N. infestarunt, ipsamque metropolim Ravennam occupa-
J>Centur. chartam insertitiam vocant. GRETS. runt; > nominoquidera improprio; sola enimPenla-
c Propter istam rebellionem et pervicaciam meruit polis civilaies plusquam decem continebal. Quare
Leo iste ôllocari ab Ulyrico in eatalogo testium Adrianus hipertito hanc dividens,Pentapoles reclius
verilatis pag. 68. Scilicet quo quis est contumacioris appellat, Supra etiam Paulus (ep, 26, al. 28) mariti-
et inflexibilioris cervicis, eo plus gralise apud Hly- marum civitafum meminit, sed unicam Pentapolim
ricum reperit, et eo omni exceptione Lulheraiise designavit. ID.
veritalls major testis est. Et tamen, si Leo iste
295 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO HI. 296
solito ad nostri advenerunt preesentiam, et prseeepta A traeius essei luce, sed quia certum non didiceramus,
actionum de ipsis oivitatibus a nobis susceperunt, et hac de re veslrse a Deo proteclse excellenlieeindicare
in nostro servitio atque obedienlia fideliter cuncti dislulimus. Nunc\ero suggessit nobis ânclissimus
permanent, nisi solummodo ipse archiepiscopus in ac reverendissimus frater noster Slephanus, Neapo-
sua ferocitatis superhia existil; sed petimus te coram litanoe urbis episcopus, per bas syllabas ea ipsa nobis
Deo vivo, preecelleniissimefili, ut nullo modo hoc tibi intimare, quas el seplima die preesentis Februarii
placeat, ut ea quee sanctce memorise genitor luus et mensis suscipientes easque peragranles confeslim
tu ipse heato Petro concessislis atque obtulislis, quod vesiro regali culmini significare malura\imus, et pro
absit, temporibus vestris auferantur, et Ecclesia magna 337 sublimiiatis veslrse satisfaclloneeosdem
beatiPetripermalignos homtnes qui iniqua immil- affalusinfra hcec riostra scripla \obis directa posui-
tunl humilietur, sed magis semper per vos exaltata mus c.
permaneat. Inlerea el hoe veslrse prsecelleiitioe, dulcissime
LVI. et amantissime fili d, dirigimus de perfido illo et se-
33S ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP.E . minatore zizaniorum, atque instigatore humani ge-
ADDOMNUM [CAROLUM] REGEM DIUECTA, neris eemulo Ragirialdo, dudum in CaslelloFelieila-
In qua contineturde transituConstayitiniimperatoris, et B l tis castaldio e, qui nunc in Clusina civitate dux esse
de Reginuldo duce Ciusince, vraifalus papa poslu- videtur f -eo quod plurima mala per suas iniquas
lans ut ipsum [ducalunij actum domnus rex et lia-.
bere non permitleret, eo quod multa mala in ca- summissiones, spiiilali malri vestree,- sanctce Dei
slello Felicilatis indesinenler agere non desistebat a. Ecclesiceet nobis ingerere non desinit, dum omnino
(An. Dom. 776, Cod. Car. LX,chron. 55.) ea quce lieato Pelro principi apostolorum a vestra
ARGUMENTUM. — Se nuntiis preecurrentibus accepissei excellentia pro animee vestroe mercede oblata sunt,
Copronymum esse mortuum, at rem incertam nun-: per suum iniquum argumentum abslollere anhelat
tiare noluisse; nunc Slephani episc. Neapolitani et in suo
lilleras adnectere acceptas die 7. Fehruarii pia>. proprio servitio ea habere desiderat; unde
sentjs. Reginaldum olim castaldum Caslelli Felici- etper semelipsum cum exercitu in eamdem ch ita-
tatis, nunc ducem Clusinum multa damna Ecclesiee 1 tem nostram Castelli Felicitalis s properans; eosdem
inferre, et nuper cum copiis se contulisse ad eam- caslellanos ahslulit, et nequaquam credimus, beni-
dem chilalem Caslelli ditionis sanclse sedis, ett
sustulisse castellanos. Eum orat ut ducem ex Tu- gnissime fili et Christianissime rex, quod pro proe-
scia amoveat, tanquam sibi ei Ecclesieedamnosum. dicii Raginaldi ducis exaltalione mutationem fecisset
Domno h excellentissimo filio Carolo, regl Franco-" 338 veslra a Deo corroborala regalitas h una cum
rum el Langobardorum, atque patricio Romanorum,, excellentissima fifia nostra regina atque dulcissimis'
Adrianus papa. '« naiis vestris, vel cuncto a Deo institulo Francorum
Excellcntissimee et a Deo protectce Chrislianitatii exercitu, nisi pro sustentatione amalricis vestrce
vestrce his noslris apostolicis innolescimus apicibuss sancieeDei Ecclesice,ut in vestro benigno certamine
pervenisse ad nos, nmifris prsecurrenlibus, quod Con- ;- perenniter permancns enileret.
stantinus imperalor diviua evocalionc de hac sub- Ideirco poscimus et nimis supplicando insislimus
" Argum. Panv. (Cod. Vat. 21 ) : « In vigesimai Quod et in Francia olim factum videmus, ipsos enim
prima[vigesimaprinia]Constantiniun imperat. obiissce majores domus Cafolinos eorumque prsedecessores
inaicat, adjunclis ea de re litleiis Stephani Neapolit. ducum nomine appbllalos comperimus. lbidem hanc
cpiscop. Raginalium ducem Clusanse accusal, quodd quoque epistolam adhibet conlra Florenlinium et
mulia mala in Castello Felicitatis indesinenter ageree Cosmam della Reiia, qui Lucee duces contendunt
non desistat [continuo commillai] Leali Petri bonaa universeeTuscieeprscfuisse. Addit episl. 74 nobis 80,
auferendo. Peiit ul officio amoveatur. > CENN. in qua sermo esl de Gundibrando duce Florenlino,
h Summ. 21, Bar. et Cent. GRETS. ac recte concludil, plures in Tuscia duces fuishe per
c De hujus episiolje eeiate et sentenlia uberrimee oclavum sceculum. Inler hujusmodi minores duces
est actum in commentar. preev. (num. 26. seqq.).|. et Clusinum recensimdum esse nemo in duLium\er-
Recte omnes unanimi consensu ad annum refe- tet. ID.
runt 776. ldcirco autem aliis eodem anno datiss e Jam dixi in commeni. prcev. (n. 30) etiam Tu-
pr.emiltendam du\i, quia principio Febr. scriplamn D scise Langobardicce chitales a Carolo concessas
vicli; quse aulem sequunlur, provecto eodem annoo fuisse apostolicee sedi. Rei argumenlum firmius est
dalce videntur, ut mox pateMl. CENN. pontificem Pippinianee donalionis nullatenus memi-
d Post verbum fili Lambecius legif petendum ; nisse, sed ab eodem CaroloCastellum Felicitatis do-
hoc enim verbum in maiiuscripto dcprehendes, scdd nalum esse-testaril Silum ciUtalis usque ad hunc
wibducta linea delelum. ID. diem iuexploratumj creditumque ubi modo est Tifer-
e Cuslaldus, castaldio, gaslaldvs, gastaldio, cjaslal-
f- nas, seu civitas de Caslello (Murat. Annal. 780), niliil
dius, gastaldeus, eadem significatione a Longobardis is moror : satis mihi est civitatem Tuscise Langobar-
institutum officium. Administrator erat villcealicu- dorum invenire, qu e a pontifice appellatur nostra ut
j:is regioe, seu etiam civilaiis, sed in plebem jusis ceeteree Romani ducatus et exarchalus, nec non
ejusdem sc extendebat. Vide Ducangium Y. Gas- •- utriusque Pentapolis. ID.
laldus, lale hac de re agenlem. Murator. {Antiq. Ital.,, h Quid Adrianus num forle
diss. 10) comitem et gastaldum fuisse uuum et idem clarius?|Suspiealur
n Castellum-Felieitalis a Carolo sit concessum Regi-
in ducatu Bene\ent. contendit, eidemque civitates !S naldo post factam donationem sancto Petro; ex se-
ctiam alibi commitli solitas probal exeinplis. ID. quentibus autem psitet. Poiilificem aliud Ioqui, aliuJ
1 Idem Murator. (Ant. Ital. tom. I, diss. 5) duces ss credere; nam Reghialdum amo\eri peiit ab officio
majores et minores in Ilalia distinguil. Minoribus is Clusini ducis : quic!et cum erat gaslaldus ejusdem
siquidem civitales gubernandas esse datas pluribus IS civitatis sub Dcsiderio rege, niolesliam ingerebat
exemplis demonstral; maiorrms vero pro\incias.3. jjanclce sedi, proindbque malus erat finitimus. ID.
897 COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX GAROLINUS.— EPP. ADRIANI. 2!)8
vestram a Deo illustratam potentiam, ut, ob amorem ,i 340 causas sanctseDei Ecclesieeet provinclaenGslrje
beali Petri aposloli, nuUo modo prcenonflnalum Ra- salubrl mancipentur effectuid.
ginaldum ibidem in Tuscicepartibus esse permiltatis. At vero, exceUentissimeet a Deo servate fili, bone
SednequeiUum ei agerecedatis [concedatis], etnon et oplime rex, tuee per hujus nostroeapostoliceerela-
vobis boc durum pareat, pro dilectione qua in in\i- tionis seriem deducimus notioni, quod dum ad nos
cem compaginati sumus, fiducialiter hoc petere de- pervenisset de fidelissimorum vestrorum missoruni
ducimus el oblinere speramus, eo xxuodet sub Desi- adventu, scilicet Possessoris sanctissimi fratris noslri
derii temporibus jurgia et scandala ffequenler semi- episcopi, seu et Rabigaudi religiosi abbalis, in ma-
"nare non omittebat. -Sed, exceHenlissime fili, ut nos gno gaudio noster relevatus est animus, quoniam
post Deum in luo fortissimo brachio uua cum uni- desiderabilissimum est assidue missos excellentioe
verso noslro populo speramus, et die noctuque pro vestrae soliie cum magno gaudio el decenti honore"
vestra sospitate alque victoriis a divinam exoramus suscipere,' etper eos de vestroe suhlimitatis sospi-
clemeutiam, ita cum omhibus causis sanctse DeiEc- tate certos esse. Unde nos lllico, secundum qualiter
clesise disponere aceeleretis, ut sancta Dei Ecclesia missos veslrse regalis polentiee decet, Omnempreepa-
et nosmelipsi tuis felicissimis temporibus permane'a- rationem seu el caballos obviam eis direximus e.
mus, ut sicut temporalia largilus est, ita et cosleslia B Illi nempe, dum Perusium conjunxissent, relaxanies''
tribuat possidenda. Incolumem excellenliam vestram recto itiriere ad nos conjungendum, securidum qua-
gralia superna custodiat, liter a veslro apeo prolecto culmine directi fuerurit,
LYII. el ut vestros honorandos apiccs relegentes inveiii-
339 ITEM EPISTOLA EJUSDEM VWJE , mus, nos despiei_enlesad Hildebrandum in Spoletium
ADDOMNUM CAROLUM-REGEM DIRECTA, perrexerunt, dirigentes nobis per nostros missos
Pro exallatione sanctce Dei Ecclesice, el de Possessore quod tanlummodo cum Hildibrando loquimur, et
et Rabigaudo [Rabigando], ipsum apostolicum deinde, ut directi sumus, unavobiscum apud dom-
despicientesSpoleto ad Uildebrandum ducem per- num apostolicum conjungemus. Postmodum enim,
rexeranl, et inde Beneventoparveneranl h.
dum cum precdicto Hildebrando locuti fuissenl' et
(An. Dom, 776, Cod. Car. LVIII,chron. 56.)
ARGUMENTUM. — Regioruhi missorum adventu sibi apud eum diulius morarentur, noslras apostoTicas
nuntialo, Possessoris nempe episcopi et Rabigaudi eis adjurantes direximus syllabas : per Deum omni-
abbatis, se obviam iis misisse nt oequum erat. polentem et vitam excellentissimi filii nostri dominl
Ipsos vero Perusio ffexisse iter Spolelum ad Hil- Caroli Magniregis,ut directi estis adnos
debrandum, inde Beneventum, nec primum ve- 34"lc01,Jun-
nisseRomam, juxla regium mandatum. Meminisse gere satagiie, ut unanimiterpertractemus quod ad
eum debere queesancto Petro ante ejus confessio-'G exaltationem sanctse Dei Ecclesise pertinuerit, et ad
nem promiserat, Spolelanum ipsum ducatum ab Iaudem
eo eidem apostolorum principioblatum esse. Rogat regni veslri [Lamb., noslri], prsecellentissimi
ut fidem suam servet, perque alios missos nimiam filii, agere studeamus, et tunc per dispositum; ut
- qua afficiebatursoUiciiudinemlevet. ejus prsecellentiee decel missos, "apud Benevenlum
Domno c excellentissimo filio Carolo , regi Fran- vos proficisci disponemus.
corum ei Laugobardorum atque patricio Romans- Sedilli, nescimus quid perlraciantes, staiim a Spo-
rutn, Adrianus papa. leto in Benevenlum perrexerunt, nos in magna dere-
Omnino confidimusel certi-sumus quod tua a Do- linquenles ignominia, et Spoletinos ampliaverunt in
mino protecla excellcntia in his: qusc pariter lo- protervia. Unde valde hanc noslram perturbaverunt
quentes inter nos convenerunt, iirmiter atque imtm- pro\inciam, et prohac re injnagna tristitia" nosler
tabiliter permanere studeat; et charitatis vineulum jacet animus; quia quantum per illos exspeelabamus
in medio nostrnm corroboratum toto mentis adsiisu suscipere sperata nuniia,de.exaltatione sancteenostrse
atque sincero affeclu observare procuret; dum nos Ecclesise, sicut et in vestris reperimus bonorandis
Deo propitio in ea ipsa habita in invieem dilectio- apicibus et nostri nobis tulerunt missi, qualiter a ve-
nis concordia cum magria sinceritate mentis sat- stra regalitate injunctum habuerunt, in tanta affli-
agimus perseverare; quia, Deo teste dicinius, a quo " clione et deminoratione conati sunl.
cumveslra mellifluaChrislianitate in alterno amiciiise Sed recordari te credimus, dulcissime atque aman-
arriorecolligati sumus, maximam in tua a Deo inspi- tissime fili, quaIiternos'benignissimo vestro ore af-
rata benignitatehabere videmur fiduciam, quod omnes faii estis, dum ad Umina beatorum principum apo-
a Lamb. habet victoriis concedendi; Genlilotus c Sum 24, Bar. et Cent. GRETS.
quidem verbum -concedendumin manuscripto Iegit, d Per integrum fere Iriennium missos ex Francia
sed subducta Unea delelum. summopere optaveral Romam advenirc, quibuscum
h Argum.Panv. (Cod. Vat.Qi): «Invigesimaquarta de magni momenli rebus agendum erat, ac prseci-
[\igesima quarla] queritur se despectum a Posses-. pue Carolina donatio integra exsecutioni mandanda.
sore episcopo et Rahigando abbate Caroli legatis. Ab iisque tandcm advenientibus se delusum ratus,
Indicai ipsos non venisse Romam, sed Spoletum ad amicitise vinculi, quo ante corpussancti Petri con-
HUdebrandumducem, et inde Beneventum profectos juncti invicem erant, Carolum admonet. CENN.
esse. In quanto ob id mcerore constitutus sit, scri- e Nulli regio misso hucusque legimus"quali appa-
bit; orat Garolum, ut se consoletur exaltando Ec- ratu obviam itum. Hinc
clesiam Romanam, Spoletinum [Rom. et Spolet.] morem discimus. ID. regias legationes excipiendi
ducatum reslituendo. > CEXN.
PATKOL,XCVIIL 10
•599 B. CAROLI M-xGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 5-00
stolorum Pelri el Pauli properali estis, quia non au- A Cent., Arogis], atque Rodgans, nec non ei Regim- '
biddus [Al., naginaldus, Reginaldus] duces consi-
rum, neque gemmas, aut argentum, vel liiteras, ct Imm imerant qua\iter se in iinum conglobarent eum
Immines conquirentes , lanlum faslidium [Lamb., Grceciset Adalgiso, •terra marique, ad climicandum
fali-gium]cum universo a Deo protecto vestro Fran- contra Romam el Italiam, et sub niiniis adjnralio-
nibus posiulans aajutoiium conlra eosh.
corum exercitu suslinuisselis, nisi pro jusliiiis beali
Petri exigendis, et exaliatione sanctce Dei Ecclesise (An. Dom. 776, Cod. Car. LIX, chron. 57.)
cer- ARGUMENTUM. — Possossore el Rabigaudo Bene\enlo
perficienda, et nostram securitatem ampliare
vestris per Spoletum ad Urbem venientibus, Hildebran-
tantes, sed tanquam prsesentaliler coram dum ait ponlifex ab se peliisse salvum conduetum,
mellifluis regalibus obtutibus assistenies, obsecran- . ut rogaturus \eniam hucvenirel. Se eo misisse
tes pelimus veslram a Deq fuudalam regalem po- Slephanum saccellarinm, qui roissos ibi reperit
Arichis Beneventani, Rodgausi Forojuliani, et Re-
tenliam, ut de lanta el tali tribulatione, in qua nos gimbaldi|Clusini|consilia ineuntes de suscqriendo
ipsi vestri dereliquerunt missi, velociler per fide- bello una cum Grsecis et Athalgiso Desiderii hiio,
lissimos et benignissimos vestros missos, nos con- proximo mense Martio : Romam nempe invasuri
solari et lcetificari jubeatis, quia el ipsum Spole- et Langobardorum regnum iustauraturi. Oral ut
celerrime opem feral Romamque eripial ab immi-
tinum ducatum vos precsental ter oblulistis prote- nenti peiiculo, ae de communihus hostibus trium-
ctori vestro beato Pelro principi aposlolorum, per l« phet.'
nostram medioeritatem, 341 Pro animse vestrces Domno ° exeellentissimo filio Garolo, regi Franco-
•mercede a, et Ita obnixe qusesumus, prsecellenlhsiiiie' rum et Langohardorum atque patricio Romano-
fili, ut nostram deprecationem deprasdicta afflieiionei rum, Adrianus papa.
et proenominalo Spoletino ducatu celerius effectuii Reminisci consideramus a Deo protectam excel-
mancipelis, quatenus dignam a mlscrieordissimoi lentiam vesiram, quod scepius vobis inuotuimus de
Deo nostro, intercedenle beato Petro apostolorumi Hiltibrando Spolellno duce, seu Arigiso Beneventano-
principe, pro cujus amore ct reverentia aurem no- duce, aloue Ptodganso Forojuliano de scevissimocon-
slris pelitionibus accommodare inspiratus fueris,, silio quod erga nos atque vos gerere non differurit d.
suscipias mercedem, quia, Deo teslo dicimus, nil nisii Nunc vero dum fidelissimi veslri missi, re\ era
vestram cupimus exaltationem etjloelitiam, dum, an- 344 sanclissimus fraler noster Posscssor episcopus,
nuente Deo, magna inter nos atque insolubilis cbari- atque Rabigaudus religiosus abbas, a Benevento re-
latis concordia Gorroborata esl, permanentes in his5 pedantes, per prsediclum Uildibrandum ad nos pro-
quce nrutuo inter nos asserentes confirmavimus. In- perant, nimis nos obseerautes propler nominati HJ-
columem excellenliam vestram gratia superna cu- tibrandi noxam ul ci veniam iribueremus, asserentes
slodiaf. < ut apud eum nostrum indiculum et obsides pro sua
C
LYIII. dubilalione e, et Hildibrandus nostris se prsesentaret
"
§43 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE, obtulibus f ; nos quippe, secundum fidelissimorum
ADDOMNUM CVROLUM REGEMDIRECTA, missorum vestrorum dictum , iUuc usque Spoletum
In qua continetui quod Uiltibrandus et Aragis [B. etit direxinius Stephanum nostrum fldelissimum dudum
* Et Tuscia Langobardorum et Spoletanus duGalus is rerum series, quse evenerunl, utramque ad Uunc
oblati erant sanclce sedi, hoc lamen discrimine, quodd aunum differendarii suadet. lneunte enim 774, dum
civitates Tuscisc perpetuo possidendae ac supremoo Carolus obsideret Ticinum, Adalgisus Yerona fugiens,
jure administrandse conccssce fuerant ponliftci, atit Constantinopolim |se contulerat, et Spolelani soluti
Spolelanus ducatus, quemadmodum eiiam Tuscanus is metu ad poniificem venientes, se dederaut sancto
( Tusciam Regalcm appellant), oblali fuerant relenio•o Petro, el ab eodem|pontifice Hiidebrandum ducem ab
supremo j'ure, ita ut census tantummodo, seu tribu-i- ipsis electum 1 confirmari oblinuerant, ut est ap. Ana-
tum pentli solUum Langobardorum regibus ante eo- )- stas. (sect. 312). Quo videlicel anno 774, et Catal.
rum dejecliotiem, sanctce sedi concederelur, supre- 3- Farfen. en Ann. Bertin. et Sigon. eum ducem cce-
mum vero dominium ad Francorum reges pertineret.t. pisse testantur. Sjepiem circiler mensibus a Caroli
Hinc est, quod Adiianus nunquam nostras appellat Jt discessu ex Italia et Hildebrandus et alii duces con-
civitates eorum ducatuum, quemadmodum castellum m silia inierint ad\ersus sanctam sedem et Carolum.
Felicitatis ab eo .civitatem noslram vocarinuper\idi- 1- « ea pontifex delex^rit, scepius significaverit Caro!or
mus aliasque tum provincice Ronianse, lum Exar- f • hic demum reminifd debuerit pontiflcia monita, qure
chatus et Pentapolis passim nuncupari comperium m nonnisi recentissima essepolerant, sililtersead an.
esU Quod sane diserimen quia nequaquam animad- I- 775 Febr.| mensem perfmerent, nulfi omnmo homi-
vef terunt nonnulli, et supremum jus et precarium in num persuasum erit. Contra anno 775 (ep. 53, al.
dubium vertunt, donationes confujadimt, vcritali fu- i- 52), \ereponlifex'Carolo nuntiarat de illis dueibus,
tum faciunt. CENN. nostris veslrisqne inhnicis. Ei nota quod extremo anr.o
h Argum. Panv. (Cod. Vat. 22) : « In vigesima ia 774 (ep. 51, al. 54|) plura coram enuntianda comnii-
secundafviges. sec.] cnieritur HildebrandumÂrogin, n, sil Anastasjo cubiculario. Periade an. 775, preeter
Rodgaum, necnon [etj Raginaldum duces consihum m prcedicla scriptis inandata, multa credidil fidei Aa-
iniisse cum Grsecis et Adalgiso terra marique conlra ra dreee episc. et Partii hcgumeni, quee ildem enarrarent
Romam et Italiam dimicare [ut terra, marique Ro. o. regi (ep. 54, al. Bi). Eoque haud dubie ircana eo-
et Ital. oppugnent]; quare multis adjuralionibus a rum ducum consilia spectabant. IdGirco ssepius ss
Carolo auxiUum contra eos postulat. » ID. innotuisse ait illorum molimina. CENN.
c Summ. 22, Bar. et Gent. GRETS.. e Mitteremus, iel aliquid simile deesse videtur.
& Hanc epistolam una cum prsecedenti Coinlius, is, GRETS. I
Fag., Murator. ad annum referunt 775. Cum autem im f Queri desinit de regiis missis, quorum iler Sno-
utraque scripta fuerit Februario mense (nam infra, •a, letum ac Benevenlum eum solllcitarat. Sensil enim
proximo %ait pontifex, Martio mense adveniente), s), iiriquis corum consiliis per eos legatos modurs alU--
5C1 COD. DIPLOM.— MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS.— EPP. ADRIANI. 36S
sacellarium, qui cum eum affatus fuisset. et tunc A . bonum offerens in fuluri examinis die merearis di-
nostros ibidem destinassemus obsides, ipse nempe cere : Domine meus, princeps apostolorum beate
noster missus cum apud eum coiriunxisset, in magna Pelre, eursum consummavi, fidem tihi servans Ec-
«uui invenit prolervia, eo quod missos Arigisi, Bene- clesiam Dei a superna clementia libi commendatam
renlani ducis, seu et Rodcausi Forojuliani a, nee nou de manibus persequeniium defendens liberavi, et as-
et Regnibaldi Clusineecivitatis ducem, @45 m SP°- sfslens immaculalus coram te, offero tibi pueros quos
letio cum praefatoreperit Hiliibrando, adhibentes ad- milri commisisti de manibus inimicorum eruendos,
versus nos perniciosum colisilium, qualiter, Deo eis sospites atque incolumes existentes; lunc et qui iu
conlrario, pfoximo llarlio niense advenienle, utros- prsesenti vita regni gubernacula tenes, eliani et in
que se in unum conglobarenl, cum calerva Groeco- futuro sseculocum Ghrislo regnans coelesliaprsemio-
rum et Athalgiso Desiderii filio, et terra marique ad rum gaudia adipisci merearis audiensnimiruhipater-
dimicandum super nos irruant, cupientes hanc nonam desiderabilem vocemiUaminquientis: Venite,be-
slram Romanam invadere civitatem-ct cunctas Dei nedicti Patris mei,percipiteregnum,quodvoois-prcepa-
eeclesias denudare; atque ciborium fautoris vestri ralum est ab origine mundi (Matth.wv). Incolumem
beati Petri auferre. vel nosmetipsos, quod avertatDi- excelleniiam vestram graiia superria custodiat.
vinitas, caplivos deducere, nec non Langobardorum B LIX,
regem integrare et vestrse regali poientise resistere. <347 lfEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJS,
Ob hoc, proecelleutissime rex el dulcissime fili, ADDOMNUM CAROLUM REGEM DIRECTA,
peto te, et tauquam prsesentaliter assistens cum di- In qua prcedictns papa postulans ut domnus rex re-
vinis rnysteriis "conjurocoram Deo vivo el vero et ierlens a Saxonia ad limina sancli Petri pj-opera-
beato ut sub ninria ret, quemadmodum ei pollicitusfuerat d. %
ejus priucipe aposlolorum Pelro, '
lestinalione et maxima celeritate nobis subvenias, (An. Dom. 776, Cod. Car. LXIII.chron. 58.)
ne pereamus; quoiriam post Deum in tuis manibusi ARGUMENTUM. — Possessorem et Rabigaudum per-
oostras omnium R.omanorum commisimus anhnas,, venisse Romam -cuia regiis litleris, quce summum
omnibus ordiiribus gaudium attulenmt, nam Caro-
h
ne nos derehnquas, aut differas solatiandum, ut c lum e Saxonia reducem in Italiam esse \enlurum
dicaut gentes, quee in cuncto orbe terrarum sunt: ; lestabantur, forlasse etiam ad Urbem. Lselitia oh
Ubi est fiducia Romanorum quam post Deum in re- id exsullans necessitudinem memorat, qua simul
et ut de om- conjuncti fueranl coram confessione principis apo-
et
.gem regnum Francorum habebant? stolorum. Prseterea regios missos multa laude pro-
mbus, a Deo prolecte dilectissime fili, ante tribu- sequitur, eosque illi commendat ut regi et sanclce
nal Deieris redditurus ralioneni. quoniam, utprsefatii sedi maxime fideles-.
f
sumus, tuse dulcissimse suhlimilati, per Dei prce- '-' Domno e excellentissimofilio Carolo-,regi Fran-
ceptionem el beati Pelri, sanctam Dei Ecclesiam et cOrmri et Langobardorum atque patricio Romano-
nostrum Romanorum reipubliccepopulum commisi- rum, Adrianuspapa.
mus protegendum; et ita ad limina protectoris tuii Dumtanta securitatis Isetilia spiritalis mater \ estra
lieati Pelri apostolorumprincipis properare satagite, sancta Deicatholicaet apostolicaRomanaEcclesia di-
ut cunctos adversarios sancise Dei Ecclesise atquei latata laudahillter permanet. etiam in apostolica
nostros seu veslros, regalis vestri culminis subster- aula oh \estrorum delictorum veniam, sedulo a no-
nantur 346 vestigiis, et ea quse eidem Dei aposlo- bis et cunctis Dei sacerdotibus orationum \ota et sa-
Io, vestiis propriis pro animce vestrsemercede obtu-- crificiorum hostiae divinoe proferuniur majestatif.
listis manibus, ad effeclum perducatis, ul fruciumi Ilaque, prcecellentissimefili, conjungenles ad nos fi-
tum iri, nisi ea supervenissent quee mox enarrat; ; de re cum auctoribus anliquis decernentes. Quare
accedente ad iniquam illam socielatem eliam Ra- inulile fuit quidquid missi seu legati eorum ducum
ginbaldo Clusino duce, quem sublestee fidei honrinemi deereverunt. Carolinee deliberationis fuisse inscios
paulo ante (nempe ejusdem Fehr. mensis die se- missosregios non crediderim; sed fidosarcani cuslo-
ptima) deelaraverat. CE\N. des ad utrumque ducem properasse iter, ut iis ne-
a Pontifex innolueral, ul dixi, et scripto et \oce : ^" scientibus adventum Caroli, hujus expeditio suum
missorum suorum, Forojuliani ducis_et aliorummo- consequeretur effectum, quod evenit. ID.
litiones sub finem superioris anni. Duni ejus missi h Hcecet sequentia salis perspicue ostenrlunl pon-
cum aliis consilia ineunt Bpoleli adversus Carolum lifici nullatenus patuisse expediiionem Caroli, mlssi
et sanctam sedem Febr. mense, dux ipse armis de enim, qui uni rem voce significassent, alio diverte-
improviso est peiitus a Carolo, vitamque rina cum rant, necdum Romam venerant. ID.
ducatu amisit, paulo posl-Spoletanum congressum. c Lamb. et Gent. legunt: solatiandum, ne dicanl;
Annales -Francor. id perspicue docent anno 776. Grelserus aulem : differas solatium, ne.
« Tunc Carolus rex Italiam ingressus est per partes; d Argum. Panv._ (Cod. Vat. n. 18): « In decima
Fori Julii iter peragens, Ruodgandus occisus est, et octava [Dec. oct.] de suo ac populi amore erga Ca-
dominus Carolusrex apud Tarvisium civitatem Pa- rolum multa scnbil; etoral ut quod pollicilus fue-
scha (14 April.) celebravit, et eaptis-chitale Foroju- rats revertens a Saxoniaad linrina Petri [sancli Pet.]
lii, Tarvisio, cum reliquis civitatibus quoe rebeUa- apostoliproperet, et legatos ejusPossessorem episco-
rant, et disposuit eas omnes per Francos, et iierum pum, et Rabigandum a fidelitate in servitio san-
in prosperitate et \ictoria reversus est in Franciam.n cti Petri commendat. GENN.
Futdensesbre\iteranno775: «RuodgaudusLangohar- e ûmni. 18, Bar, et Cent. GRETS.
dus Ilalise regnum affectat. t Et 776:« Carlus contrai f Aut vicforiam Garoli de Forojuliano duce, quce,
RuodgauduminIlaliamprofectus, eumdeminterficit. s sociorum consilia evertit, pontifex resciverit, aut
Yide et Baron. (h. a. n. 5) et Pag. (n. 2) recte tiae "Spoletanumet Beneventanum duces socii casu ter-
303 B. CABOLI MAGNIOPP. PAR3 I. SECTIO IQ. 30i
delissimi veslri missi, scilicet Possessor sanctissimus A tissimis vestris nalis longsevaae prospera tempora,
frater noster episcopus et Rabigaudus religiosus ab- regni gubernacula possidenda, vestrisque vestigiis
bas, detulerunt nobis desideratissimas 348 veslrsa cunctas barbaras nationes prosternat, dilalans mul-
.sublimilatis syllabas a, quas et cum nimia amoris tipliciter terminos regni vestri, etiam et coelestis
dulcedine acceplantes suscepimus, relegenlesque et regni gaudiis vos faciat esse per infinita scecula
jde vestra immensa prosperitate agnoscentes, magnas participes. Incolumem excellentiamvestram, domine
omnipotenti Deo nostro tulimus laudes, qui nobis llli, superna gralia custodiat.
-tam benignissimum ac Christianissimum regem suee LX.
EcclesisedetuUt defensorem. Continebatur quippe in g§® ITEM EPISTOLA ADRIANIPAPÊ,
ipsis vestris regalibus apicibus, quod,Dominoprote- ADDOMNUM CAROLUM REGEM DIRECTA,
gente, remeantes vos a Saxonia, mox etde prcesenti In qua continentur gratiarum actiones pro vita et sa^
Italiam vel ad limina protectoris yestri, beati aposto- nitate domni regis, et uxoris, velfilium[L., G., fi-
lorum prineipis Petri i>,ad Jmplenda quseei polliciii liorum] ejus, nec\non et pro exaltationesanctmDci
Ecclesice,ct postulans ut filium suum ex sacro ba-
estis properare desideratis; de quo audito nimis no- plismalis fonlesuscipere mereretur d.
ster leetatusest animus una cum universo nostro po- (An. Dom. 777, Cod. Car. XLIX,chron. 59.)
pulo, eo quod nimis desiderabiles sumus prominen- " ARGUMENTUM. — Rpvertentes ex Francia Philippus
tissimum vestrum conspicere vultum, episcopus et Megistus archidiaconus nuntiant
Quoniam satisfaclat tibi veritas, dulcissime et constantem Caroli amorem in sanctam sedem,
•amantissime fili atque a Deo institrite magne re\, eumdemque cum regina Hildegarde venturum Ro-
mam, ul Paschate adveniente filium suum Pippi-.
In eadem sporisione qua in invicem ante sacram num recens natum baptizari faceret, quem ponti-
ejusdem Dei apostoli confessionem annexi sumus, fex e sacro fonte susciperet. Cumautem non venis-
firmi atque incommuiabiles diebus vitse nostrse cum set, poniifex sumri desiderium aperit se jungendl
spiritali eo vinculo cum regibus. Deinde rerum
universo nostro populo permanere satagimus. Unde Ecclesiee satagens, ad eum legat suos missos Phi-
et charitas vestri regalis culminis nos provocat sc- lippum et Andream episcopos, ac Theodorum du-
dulo de vestra sospilate addiscere; et cognoscat ve- cem nepolem suum cum calalogo donaiionum a
Conslantino, et successoribus, atque patriciis fa-
stra conspicua excellentia, quia si mora de vestro ctarum in provinciis Tusciee, Spoleti, Bene\ enti,
advenlu.provenerit, magna nobls imminet volunlas Corsicee, et Sabince, exemplo educto ex archh o
ibidem-in vestrum adventum, ubicunque vos value- aposlolico, ese siquidem a Langobardis jamdudum
rimus conjungere, obviam proficisci. invasee, nondumjfuerant restitutce. Qrat ul Con-
stantini fehcia tempora inslaur-eiesaltando aposto-
349 Interea notioni vestrse exoellentiaededuci- licam sedem. j
mus rie_prsedictis vestris fidelissimis missis, quia Domno e excelleritissimo filio Carolo, regi Fran-
sicut ad nos pervenerarit, et vestrse regali po- corum et Langobardorum atque patricio Romano-
tentice per nostros apices intimandum direximus, rum, Adrianus papa.
dum nobis prsesentati fuissent ipsi missi vestri, fi- Dum nimio pro\ocati amore aptum duximus,
deles in servilio fautoris vestii beati Petri aposlo- primitus quidem a Deo proteeise excellentisevestrse,
lorum principis. et noslro atque vestro reperimus, seu spiritalis filiee nostrce regineeproles, etiam epi-
pro quo petimusut benigneeos susciperejubeatisc. seopos et presbyteros, nec non et universos oplima-
Jlis prcclibatis, divinam exoramus clemenliam, ut tes cunctumque preeclarcegentis vestrae Francorum
sua vos gratia mullipliciter tueatur, tribuens \ obis, populum, ad vestrim a Deo confortatum regnum
atque excellentissimeefilise noslrse reginse, et aman- pertinentem, his nostris apostolicis visilare apicibus,
ritos despondisse aiiimum regii missi nunliaverint, dato coUoquia eum iis serebanf, dum ipse Carolus
singularem sanctae sedis Ieetitiam significat, quod in- res armis gerebat i[i ducatu Forojuliano : eoque id
gens sibi meius ereptus fuerit binis prascedenlibus magispersuadent litterse ipssea missis retentce usque
litteris expressus. Pagius (an. 775, n. 7) secutus ad eorum advenluiri Romam, ne scilieet Caroli pro-
Cointium hanc duabus iisdem epistolis praemitlit. fectio Italica vulgaretur, tametsi novee Saxorium re-
At uterque vir doctus dormilasse videtur. Si enini D belliones eo Garolum ex Italia revocarunt. ID.
Perusio diverterant Spoletum, indeBeneventum, re- c Quseadversus eos jam scripserat, quodammodo
ducesque Spoleto ilerum transeuntes, demum ve- oblitterans, quia pfo Ecclesiee, pontificis, Carolique
niebantRomam, utluculenterinutraque epistola con- bono Spoletum ac Benevenlum eos petiise comper-
linetur, heeculramque secuta est, non contra. CENN. tum habuit, prceseritia eorumdem antiquata esse ait
a Supra (ep. 56, al. 58) dum eosdem missos alio qu.e suspiciose scripserat, valdeque commendatos
digressos insimulabat, se relegisse ait vestroshono- ia dFranciam remittit. 1D.
randos apices. Quod sane accipiendum de litteris Argum. Pauv. I(Cod. Vat. 55) : « In trigesima
missorum advenlum nuntiantibus; nam hinc perspi- quinta |trig. quin.] graliarum acliones continenlur,
cue conslal ipsos per se attulisse regias litteras. ID. et plurimee petitiories pro reslitulione patrimonii
h In Annal. Francor. legilur Carolum e Saxouia beati Petri. MeminitdonationisConslantinianee[Con-
reducem an. 775 aecepisse Forojulianum ducem res staniini] temporibus Sihestri [sancli Silv.] papea
novas meditari, alque ea propter in Italiam iter in- factsc, et aliorumj, qui pro animse suse inercede
siituisse adversus eum, quod initio sequentis amri [salute] multa donannl beato Petro, quse a Lango-
suscepit, utnuper est dictum. Litieroe a missis red- bardis erepta sunt, ac dicit in Lateranensi scrinio
ditce, tanquam datee eodem an. 775 exeunte forlasse eas donationes haberi. Carolnm novum Constanii-
agunt de eodem itinere, quod persuadet missorum num nominal; orajt ut sibi filium ejus ex sacro lu-
eorumdem aditio ad Spoletanum et Beneventauum ptismale suscipsrejliceal. > ID.
duees; non enim sponte, sed secreto ex Caroli man- c Summ. 55, Bar. et Genl. GRETS.
S05 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. . 5«r
et certos de vestra 351 salule ac loelos effici, im- Ai'umnexus Sohendi simulque ligandi attrihuta est fa-
pensius prosperitatis ambientes integriiatem. Igi- cultas, in omnibus ampliuS atque amplius saricta
tur dum ad nos reversi fuerunt missi spiritalis matris Dei Ecclesia exaltata permaneat, -et omnia secundum
veslrce sanctse Dei Ecclesice, a vesligio a Deo prote- veslrain poUicitationem adimpleanrur, et tunc vobis
cti regni vestri, id est, reverendissimus frater noin coelestibus arcibus ascribatur merces et bona
ster Philippus episcopus, et Megistus dilectissimus opinioin unherso mundo.
filius noster arcliidiaeonus a, retulerunt nobis de fi- Et sicut temporibus beati Sylvestri, Romani pon-
dei et eharilalis vestree constantia, quam erga bea- 1
tificis, a sanctee recordaiionis piissimo Constan-
ium Petram apostotorum principcm et nostram hu- tino Magno imperatore, per ejus largitalem sancta
militatemhabere dignatieslis pro vestrse animsemer- Dei calholicael apostolica Romana Ecclesia elevata
cede. Hoc audito, magno gaudio nosler relevalus atque exaltata est , el polestalem in his Hesperiae
est animus, et coepimus Deo laudes referre et beafo partibus largiri dignatus est, ita et in lris vestris
principi aposlolorum Petro, pro exallalione regni felicissimis temporibus atque nostris, sancta Dei
vestri atque filice noslrae reginoe eonjugis veslrae, Ecclesia, id est, Ueati Pelri apostoli germinct atque
prolis etiam, et pro cunctis Fraucis, fidelibus beati exsultet, et amplius atque amplius exaltata perma-
Petri apostoli atque vestris. B neal, nt omnes genles quee heec audierint cdicere va-
At vero iUud unde veslrse eximietati per jam di- leant(Psa/. xix) : Domine, salvmn fac regem,'et exau-
ctos uostrosmissos, scilicet reverendissimum fratrem di nos in clie,in qua invocaverimuste: quia ecce no-
noslrum Philippum episcopum et dilectissimum novus Christianissimus Dei Conslanlinus imperatoE
strum Megistum archidiaconum dignati estis nobis histemporibus surrexit, perquem omniaDeus sanctse>
repromittere, ut in sanctam diem Paschea ad limina suceEcclesisebeali apostolorum principis Petri largiri"-,
fceali .apostolorum principis Petri, una «um spiritali 353 dignatus est, sed et cuncta alia ,.quae perdi-
filia nostra regina, Domino auxiliante, properare vcrsos imperatores, patricios elitim et -alios Deum,
debuissetis, ut fiiium qui nunc vobis procreatus esl tunenles, pro eorum animeemercede et venia deliclo-
a sacro baplismate in ulnis nostris susclperemus, rum, in parlibus Tuscice, JSpolelo, seu Benevenlo,,
sicut terra sitiens imbrem, ila et nos exspectantes atque Corsica, simul et Savinensi patrimonio, beato •
fuimus mellifluamexeellentiam vestram; et dum ap- Petro apostolo, sancieeque Dei et aposioliceeRomanee
propinquasset ipse dies sanctus Pascbee, ei nullum Ec&esice concessa sunt, et per nefandam gentem
Biandatum de adventu vestro suscepissemus aut de Langobardorum per annorum spatia abstracla atque
missis vestris, secundum placitum h quod inter nos ablata sunt, vestris temporibus restituantur. Unde
exstiterat, \alde tristes effecti sumus c. 35S Sed G ei plures donaliones in sacro nostro scrinio Latera—
obnixe te pelimus, prsecellentissime et magne rex, nensi reconditas habemus, tamen et per salisfa-
nt secundum quodinter nos constilit, pro ipso san- ctlonem Christianissimi regni vestri, per jam fatos
cto baplismate nostrum adimplerejubeas desiderium, viros, ad demonstrandum eas vobis direximus, et
de eodemeximio vestro filio, quatenus duplex Spiri- per hoc petimus eximiam preecellentiam vestram ut
tus sancti gratia in medio nostrum accreseal, et in integro ipsa palrimonia bealo Petro et nohis re-
geminafestivitatisloctilianobis celebrelur, et hocde- sfituere jubeatis d. et dum omnia per vestrum con-
precamur \eslram excellentiam, amaniissime fili et gruum dispositum sancta Dei Ecclesia effectum
preeclare rex, pro Dei amore et ipsius clavigeri regni susccperit, ipseprinceps aposlolorum, beatus Pelrus,
ccelorum, qui soUum regnipatris vestri \ohis largiri ante tribunal omnipotentis clementiam pro vestra.
dignalus est, ul secundum promissionem quam pol- sospitale atque longeevitate, et exsultatione a Deo
liciti estis, eidem Dei apostolo, pro animce vestree confortati regnivestri deprecetur. Magnopere [Lamb.>
mercede et slabilitate regni vestri, oiribianostrisiem- Gent., Opere] eniin direximus apud \estram eximiam
poribus adimplere jubeatis, ut Ecclesia Dei omnipo- prcecellentiam, id est reverendissimum et sanclissi-
lentis, idest beatiPetri apostoli, cui claves [Lamb., mumfratremnostrumPhilippumetAndreamepiscopos
poi- claves] regni ccelorum ab omnium opifice facino- " seu Theodorum ducem nostrum e, quibus etinore po7
a Quandonam quibus\ e cum Iitteris collegium is- ' una cum episcopis et presbyteris erant in castris-
lud missorum in Franciam profectum fuerit, incer- Garoli, quos unines Adrianus visitare se ait suis lit-
lum. Hinc tamen conjici jure potest, salutationis teris, necvacabat tum lempons Romam pacifice pro-
gratia duntaxal et societatis atque amicitice confir- ficiscicum regina et filjonuper nato, hiemali prseserlim
lnandce causa, ponlifiGias Utteras officii plenas iis tempore. At hscc verba suut. Yicle supra (ep. 57.,_
missis a pontifice ad Carolum datas esse, quod lucu- al. 59,not.) ID.
lentius per sequentia comprobatur. CEN\. d Desipiunt Muratoriusaliique Adriano objicientes
h De\aria placiti significatione vide Ducangium; donationera Constantinianam hauddum naiam. Ex
lricniliil aliud est quam conventio. Gregor. Turon. Actis.enim Silveslri, quce, licel supposita, tamen in
(iib. vn, c. 6): < Deprecor, ut placita, quse inter nos Iibros apocryphos rejecla non eranl, "mutualus est
post patrismei obitumsuntinnexa, euslodiantur.» ID. Adrianus quse hic habentur. Yide Comment. prsev,
c
_ E\ tota bac narralione, et multo magis ex pro- (num. 20, et seqq.) ID.
osmiofalsiarguuntur viri docli CointiusetPagius, qui e Plrilippum-episcopum legationis principem \ix
epislolam referunt ad an. 776, cum Carolus Ilalico credihile est in Franciam iterum milti, cum inde non
hello erat implicitus conlra ducem Forojulianum. mulio antea redierit cum regiis litteris. At non est cur
Non emrii regina, filii, proceres, Francique omnes- alium cognominem inducamus. Sumnia potius fide-
307 • - B. CAROLI MAGNIOPP- PARS I. SEGTIO III. §08
suimusutvestree354aDeo protectse excellentisemi- & increpatoriis, ut ad officium redeanl; se ne ad
nulius enarrare debeanl; quibus et eisin omnibuscrede- .consecralionem quidem episcoporum eos recipere,
tanquam sanctse sedis et Caroli hosles. Denique
redebealis,«tsolilabenignitale«ossuscipere_ubealis, ut faciat quceper jmissospetiit eum precalur.
pro amore fauloris vestri beati Pelri apostoli, ut Destinavit nobis per vestros apices a Deo consli-
dum ad nos reversi fuerint cum effeclu causse, ante tuta regalis
potentia, quia, Deo sibi contrario, Aga-
confessionem ipsius Dei apostoli cum omnibus epi- renprum ad debellandum veslros in-
gens cupiunl
scopis el sacerdqtihus, atque cuncto clero, senatu, troire fines c. Hoc vero cognito, in magna exinde^
et universo noslro populo, pro veslra sospitate atque tribulatione
vesiri Domino atque afflictione positi sumus; sed ne-
longcevitate et exaltatione regni fun- Dominus Deus nosler lalia fieri permitlat,
quaquam
dere valeamus preces, ut eevis temporibusque exi- nec beatus apostolorum Petrus princeps. Nos.
mietatem vestram conservare ad exaltatio- 35^
dignetur, vero, dulcissime fili elTnagne rex, incessanter pro-
nemspiritalismatrisvestreesanclseDeiRomanaaEccle- vobis cum omnibus nostris sacerdolibus alque reli-
sise, etsicut terrena gaudialargitus est.ila etccelestia giosis monachis, et cuncto clero vel universo popula
trihuatsempiterna. Incolumem excellentiam vestram nostro, Domini Dei nostri deurecamur clemenliam,
gratia superna custodiat. ut ipsam nec dicendam Agarenorum gentem vohis
LXI. " subjiciaf et veslris eam substernat pedibus, -ul mi-
355) PAULHS PRESBVTER a, YXNER4.NDUS PRESRVTER, nime preevalere adversus vos valeant, quia sicut po-
TAROALDUS, ADALBERTCS, GAUMOSUS, EENEDICTUS
DIACONUS, JOSUEDL4.CONUS, HERMENTRIDUS, RAGIN- pulus Pharaonis dsmersus esl in mari Ruhro eo
' BERTUS,AUTSCARIUS GREGO- quod non crediderinl Deo, ila et in hac vice Dominus
[GeM%,AUTC4.R.IUS],
RIUS, AGEMODUS, 1)«'ID, GAIDUALDUS, ARlOLTUS, Deus noster, per iniercessiones.beati Petri aposloli,
STEPIIANUS, GARIBALDUS, GREGORIUS, SAVINUS, AL-
DOSINTO, ROTIIIiERTUS, RATCIHS, IURIBERTUS, LEO, in vestris eos trada[ manibus d. Conforlamini autem
MARTINUNUS, ALLO, MAJO,BEAPTULTUS [Geilt. , et eslote robusti, qriia Dominus omnipotens confiden*.
, SCAPTOLTUS], CUNU4LDUS, LEMINOSUS, MA.GNUS, UR- tilus in eum vestri regni dabit victoriam de inimicis.
SUS,AUTBILDUS, ALDETUSUS, PETRUS,ANSUVLDUS, vestris atque noslris, et sicut indesinenter die noctu^
ALLO, PETRGS, GRATlOSUS,. FAROALDUS, URSUS,
ADUALDUS. que ante confessionem ejusdem Dei apostoli, Domini
(An. Dom. 777, Cod. Car. LXXIIIh, chron. 60.) deprecamur majestalem, ut veslrum dilatet regnum,.
ARGUMENTUM. — Paulo post missorum diseessum ita nos faciat de veslra sospitale et exaltalione regni
mense Maio audiens ex regiis lilteris, Francorum vestri semper in Domino exsuliare, in quibus et ante-
fines a Saracenis invasum iri, ad assiduas preces aliquantos dies istius Maii mensis quod vestros susce-.
diu noctuque se vertit cum toto Romano clero, pissemus apices, direximus apud vestram a Deo pro-
idque solatii ergo illi nuntiat ac victoriam omina- teciam excellentiam, Andream et Philippum sanctis-
tur. Benevenlanos foederejuncto cum Cajelanis et
Tarrachiensibus, nec non cum patricio SicilieeCa- simos episcopos, atque'T.heodorum eminenlissmium
*eise degente consilium cepisse eripiendi sancloe iioslrum nepotem, pro -consolalione atque visitatio-
sedi CampaniseRomansccivilates el patricio eidem nis et prosperitatis \eslrse Iselitiam agno-.
subj\ciencti. Se per legalos primum egisse, at ne- scerecausa,
quiJquam; quare illuc nrittere exercitum delibe- e; et hoc petimus te, amanlissime fili, ul pro
- rasse. Orat ut missum deleget Beneventanis cum amore fautoris vestri beali apostolorum
prinGipis
virum suspiciamus ob munera ei commissa; nam a Omnes ex clero Romano. GRETS.
abhuc presbyter ab Stepbano II designatus fuil judex h Argum. Panv. (tCoc/.VatA% iiiterepist.Paulil):
Ravenncecum colfega Eustachio duce anno 756 (ep. « In duodecima [duod.J narrat de Beneventanorum
51, al. 54), legalionemque obhit Pauli I adPippinum injuria, et petit [injuria. PelilJ ut Pippinus lilteris eos
aimo 764 (ep. 37, al. 20). Deinde factum episcopum increpel; et si nolint parere, ul consentiat in expe-
semel et iterum legalione Adriani functum hic ditionem coritra eofe institutam. t Ex contextu epi-
\idemus. Haud nrinori dignus ohservalione estlega- siolaepatebit falsitas hujusmodi argumenti, qua Ca-
torum lertius. Is enim una cum iisdem missis memo- roli consensus petitus dicitur; non enim consensum,
ratur eiiam infra (ep. 61, al. 73), ubi pontifex eum sed societatcm armdrum petebat Adilanus. CENN.
\ocat eminentissimumnoslrum nepotem, iterumque c Synodus Paderbornee habetur pro Saxonibus
legationefufigentem cumAgathonediaconoanno 781, J) stabiliendis in fide,iquam nuper susceperani. Placi-
(ep. 67, al. 69) apprilat Theodorum eminentissimum lum et conventus ab annalistis dicilur, cpio Ibimala-
consuhm et ducem nostrumque nepoiem. Heecaulem rabi cum sociis venit (Saraceni eran* ex Gaialonia) a
dignitas emiuentissimi ducis et consulis diruit dispu- rege eorum deficierites et Caroli preesidiumîuiplo-
taliones omnes erudilorum super depravato ilio Con- lanles; quare seq. janno Carolus arma in Hispaniam
tinuatoris Predegarii loco, de quo satis esl dictum tiriit. Annal. Francor. Fuldcn. aliique ap. Pagmm
in admonilicmead Iitteras Gregor. III (num. 6). Nam (777, n. 4; 778, ri. 1). Labbe (Goncii. lom. Yl, p.
licet eminentissimi inter offlcia palatina illi esseut 1S23). ID. I
qui postea illuslres suut appellati, ut notat Gothofre- d Quseponlifex ominatur minime evenerunt; nam
rius(lom. III, p. 271, Cod. Theod.) nihilonrinus ap- seq. anno post captas aliquot urbes, dum in Fran-
pellationeetiam iUuslrium obtinenie, consuli eminen- ciam rediret adversus Saxones qui rebellaveraul,
tissimus tribuebatur, ut videre est in Diurno Rom. magnam accepit cla'dem in Pyreneeis, ut Eginhardus
Pont. (cap. 1, tit. 5, et cap. 2, tit. 6). At Garnerii tesi-alur, ad Roscidam Yallem, vulgo Roncisvalle.
animadversio non negligenda :« Ea tempeslate, in- Yide Pagium (an. [778, n. 4). Annal. Francor. et
quit, consulatus, qui fuerat olim apex dignitatum, Fulden. hac de re altum sileni. ID.
eousque depressus eral, utinonisfere titulus foret. ° Ad eunidem hunc finem se legatos istos mittere
Suppressus pene fuit a Jusliniano, sed a consequen- aiebat preecedenti epistola paulo aliis \erhis, hoc
lihus impp. etsi quoquo modo restitutus est, pristi- tjnlum discrimine, quod illic AndreeePhilippum, hie
num tamen splendorem non recuperavit. J CENN. Philippum Andreee prasmillitj incomperta mihi ex
oC9 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS.— EPP. ADRIANI. 510
Petri, heuigne eos solite suseipere jubealis, ut cum jb que ad veslram a Dco fundatam prcccellentiam desti-
gaudin et effectu causee, et exall.itione sanctae Dei narerit. Scd neque ad veslri prscsentiam eos dirigere
RomanaeEcclesise, ad nos remeantes, 357 celeriter \aluirous, nec ad noslros 35S obtutus conjungere
eos absolvere dignemini, ul ipse princeps apostolo- \oIuerunl. Tamen ct reverentissimum fralrem no-
rum pro vobis intercedal ante Domini Dci noslri slrunrPhilippum, seu el Paschalem noslrum nepo-
majestatem, ut amplius \eslrum dilaiet regnum et tem, eis direximus, ul nosiris se preesentareiil obtu-
victorias tribuat a; nosque eisi peccalores anle con- libus aut apud veslram regalem poientiam conjungere
fessionem ipsius Dei Aposloli fuudere valeamus properarenl."Nee lunc noslris admonitionibus se ac-
preces. commodare voluerunl c. Dum vero eorum nequiliee
Ethocagnoscal a Deo prolecta prcccellenlia vestra, prcevalere minime poluimus, disposuimus cum Dei
quia aliquantas civilales noslras Campanice operan- virluleatque auxilio una cum \cslra potejitia gcne-
tes semuli vestri atque nostri, nefandissimi Bene\ en- ralem nostrum exercitum illuc dirigere, qui eos con-
tani, ipsi noslro populo persuadenles subtrahere a stringere debeant et inimicos beati Petri atque noslii
nostra ditione decertanf, una cum habilaioribus Ca- seu vestri emendare d.
stri Cajctani, seu Terracinensium, obligantes se \a- Sed pelimus te, anianlfssime fili, coram Deo"vivo,
lidis sacramenlis, cum ipso palricio Sicilice, qui in B ul nefandissimos et Deo odihiles Beneveritanos per
prcedicto Gaslro Cajetano residel, el deceriant a po- vestra scripta alque fidelissimum \estrum nrissum
tcslate et ditione beati Petri ct noslra eosdem Cam- protestando dirigere jubeatis, ut a tali iniqua opera-
panos usurpare et .palricio Sicilise suhjugare h, Nos lione resipiscanl, ei in noslris Campanis talia non
vero dum hoc ipsumagno\issemus \iribus atque vi- immitlant, quia nos pcr nulluni tenorem ipsos ne-
cibus admonere et prsedicare per nostros cpiscopos fandissimos Beneventanos, aul eorum missos reci-
et fidelesbeati Petri eis direximus, cupientes eosdem pere volumus; sed nec ad consecralionem episcopo-
Campanos nos-salvos habere, ut aliqua malitia eis rum suscipere, dum contrarii Ueali Pelri 359 alque
nrinime eveniret, ul ad noslri preesentiam conjunge- noslri et vestri effecti sunt e. Interea petimus le,
rcni, autper unamquamque chilalem pfimatos quin- magne rex et dulcissime fili, ul sicut a vobis poscere
eausa. Eostlem lamen esse nullus dubito, quippe co- non senserunt Adriauum de ea Campania agcre, de
rum video mentionem fieri ut legatorum quos mense qua (ep. 39, al. 14) Paulus I loquebatur, an 765,
Maio paucis diebus ante acceplas regias liiteras nri- excusatione digni viderenlur, nisi se\idisse fateren-
seiit, non aulem ut legalorum,quos iterum menseeo- lur eadem in epislola amantissime fdi. Id vero inex-
dem mitlat, Imo cum nullus alius nominetur aut re- cusabiles reddit; queecunque enim dala est post an~
giiis aut pontificius missus, sed lri polius infra coni- 781, aut in inscriptione, aut in contexlu compatrem-
mendeniiir, hccc epistola ad eosdem videlur ocissime C appellal Garolum, ut quisque viderc polesl. Quare
iransnrissa ut eam una cum altera iidem ferrenl, ante eum annum scriptam csse certo afiirmari debet.
iiisi forle YVIlchariusel Dodo, quorum mentio est in Cumque missl iidem memorentur qui in preecedenti,
seq. epist., lalores hujus fuerint. CENN. ulramque ad mensem Maium anni 777 pertinere non
a Ipsissima hsec verba proferunt Magdeburgenses est dubium. ID.
ev epistola quam inter Paulinas 12 perperam rela- c In prcecedenti epistola ne \erhum.quidem fieri
tam viderunl. Ubi diverunl: « Et pro regno ampli- de Beneventanis ista molientibus in CampaniceRo-
iicando in episl. 12 ad Pippinum.» Nam ex epistolee mance civitates nihil mirum, primo cpiia nrissis plura
conteviu ista cducunl : « Ul ipse princeps ap., etc. secreto enarranda crediderat, deincle quia sperahat
t 1D. eosdem aut ad quicum socielaiis foedere
h Pereginius agens de finibus duc. Benev. (Diss. juncii eranl, aulCarolum,
(Cenl. 8, cap. 10).
Romam adiluros noxeeveiriam im-
5, ap. Piatill. l6m. Y, pag. 251), statuit epislolee petrandi ergo. Nunc eorum resipiscentiee spe onmi
Iiujus auclorilale Terracinam c Grcecls a Garolo Ma- ai.jecla, rem onmem patefacit. In.
gno adeirptam, Romamcque Eccl. eontributam, ite- d Deliberatio pontificis serio altendenda. Yi et ar-
rumque ab ris consilio Ariclris princ. Beneventi remis Benevenlanos cogere \ult ut a foedere Grcecorum
<_cptani.s Ai hona cum venia viri docti Adrianus avtilantur; ea propier generalem Ecclesiee exerci-
hic agitde Bene\entaiiis fcedere junclis cum palricio lnm, nempe ex tota diiione quse tunc erat eo mittera
Siciliee suam scdem habente in Castro Ca.etano et constiiuit. Ditio aulem lota, ul conslat e\ superiori-
cum ipsis Cajelanis et Tarracinensibus, ut Campaniae bus, erat provincia Romana, seu Jloma et ejus duca-
Romancc civilates invaderent, neque nllurii omirino jj tus, Exarchalus el Penlapoles duee,~ac Tuscia Lan-
indicium prcebel acquisitee amissceve illius civilatis. gobardorum. Gencrali huic exercilui Caroli auxilia,
Longe major allucinalio esl Cointii ei Pagii, qui eum puta ex ducatlbus Tuscice Regalis el Spoleli, delibe-
s-jquitur (an. 788, n. 1 seqq.J. ifanc enim episiolam ravit adjungere. Duohinc dilucideeruuniur: primum,
difleruiil ad an. 788, quippe qui Campaniam Bene- Adriani absoluta potestas in ecclesiastica dilione;
\ijiiiani ducaius in Adriani liiteris memorari sunl alterum precaria ejusdcm dominatio in iis ducatibus,,
rati, cujus civitales ahquot concessce fueranl sanctee quos Carolus <per suos duces administrans pro su-
sedi a Carolo, qui an. proecedenti 787 suam in po- premo jure quod sili retinueral, rUvi Pelri et pon-
testatem eum ducalum redegerat. Qua in re Peregri- lificis poleslati subjecerat; ut paulo infra (ep. 63, al.
irius jion esl deceptus (1.cil.): locuin enim epistote 65) erii evidentius; quam rem ipse Muratorius (an.
Adriaiii proferens, ubi venit ad nomen Campaniai, 785), olfeGit. SetTvieariam conjiciens polestalem
coniinuo subdit Romancc. Muratorius Pagio el Coin- por.lifici concessam in toto regno Iialiee, confundit
tio adheerel, ul fere semper, nisi suee adversantur jjra, neque ullum huic rei pieesidium affert. ID.
Gpinioni; cumque locum invenire nequivcrit isti epi- e Anlequam Benevenlum saec. x, archiepiseopa-
stoloe, ad annum referl 791 lanquain incerlse setalis, lem dlgniiatem assequeretur a Joanne XIII, cum
pro eerto aflirmans, datam esse post. an. 787, quod aliis Sanmii episcopis Romano poniifici etiam Bene-
anle eum anmim Beneventani, ac proinde Campaui \entanus suffragahaiur. In Sainnio numerantur ap
Oorolo Magno haud parebant, Attamen et Cointius, Labbeum Rom. Ponl. olim subjecli : « Aliphanus,
et pagius, et Muralorjus Campanice\oce decepti, quia Bencventanus, Bo\iai)ensis, Frequentiuus. Oaho
511 B, GAROLI MAGM OPP. PARS I. SECTIO III. 512
per Andream et Philippum sanctissimos episcopos A semper mihi cupio esse prsesentem; quas relegen-
nostros ct Theodorum enrinentissiuium nostrum ne- tes et de vestra immeusa prosperitate agnoscentes,
polem direximus, ita in omnibus nostram poslulatio- nimis sumus gralulati quoniam vestra prosperitas
nem adimplere jubeatis a, ut angelus Dei omnipo- nostra esse comprobatur laetitia, et vestra exaltalio
tentis vos prcecedat, et faciat vestram preecellentiam noslra existit post Deum securitas. Ferebatur enim
triumphantem, alque cum magnis victoriis el exal- in ipsis regalis vestree potentiae apieibus, quod
tatione ad proprii regni vestri eulmen una cum omni remeantes ad vos missi vestri, scilicel Wulcharus
Deo dilecto Francorum exercitu ineolumem reverti. sanctissimus S&i frater noster archiepiscopus et
LXII. Dodo religiosus abbas d, vobis relulissent quod ea,
quseeis a vobis injuncta fuissent, henigne atque ama-
3S® ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPiE, bililer a nobis essent suscepta. Sed cognoscit omni-
ADDOMNUM CABOLUM REGEM DIRECTA,
In qua continetur de fide et constantia ipsius, et Ana- potens Deus nosterj cui arcana cordis reserata assi-
slasio misso ipsius aposlolici, qui in Francia demo- stunt, quia omnem missum a vestris regalibus ohtu-
ratus fueral h. s tibus directum, cum nimio amore et decenti honore
(An. Dom. 777, Cod. Car. L, chron. 61.) suscipere studemus, et omnem vestram volunta-
ARGUMENTUM. — Cum Wileharius arehiepiscopus et B tem sincera mentis integritate implere satagi-
Dodo abbas Roma in Franciam revertenles Ca- mus, atque cum prosperitate ad vos repedandum
rolo nunliasscnt quanto amore quanlisque hono-
ribus Romse accepti, et quanta cum benignitate absolvere festinamris, neque ullis nos posse hujus
audili essent, Carolus rei admonet pontificem. mundi transitoriis ac labentibus opibus vel humanss
Hic vero ab se iia semper fieri respondet, sibi- suasionis blandimentis, ab amore el dilectione ve~
que esse in more positum siatinr regios missos Streemellitsesublimitatis, vel ab eis qu:e vobis polli-
dimiltere; idque amoris ergo, qui erlt perpetuus
in opiimum regem, ila ut contra asserentibus citi sumus declinare dum hic advixerimus, sed firmi
nulla fides adhibenda sit. Suam testatur leetiliam, et stabiles in veslra permanemus cbaritate.
eo quod \iderit in regiis litteris, eum proximo Absit namque a nobis, charissime et nimis nobis
mense Octobri, dum in Italiam venerit, expletu-
rum omnia quae divo Pelro promisit. Se cum re- dulcissime fili, ut ea quae internos mutuo coram
giis missis Possessore episcopo et Dodone abbate sacratissimo corpore fauloris tui beati aposlolorum
non mittere Pardum Hegumenum juxta illius de- principis Petri confirmavimus sitque stabilivimus,
siderium uua cum Andrea episcopo, quia valetu-
-dine laborabat, sed ejus loco Yalentinum episco- per quemvis modum irrita facere attentemus; quo-
pum. Deniquc dolet ob reienium a rege Anasla- niam ct nos saiisfactus e vestrum culmen deprecari
sium missum aposlolicum ob qusedam impruden- visus sum, si quis cle nohis nequissima riicta vestris
ter dicta, nam violari videbatur jus gentium; ( auribus maluerit cupiens per faUaciam se
oralque ut eum ad se remittat diseutiendum, at- vobis proferre nullam credulitatis
quejuxta merila puniendum cum duobus aliis commendare, iUi admittatis
nefariis hominibus. copiam f, quia, ul preediximus, nos firmi in vestra
Domno c excellentissimo filio Carolo, regi Fran- permanemus' dilecione, magfs dum et Salvator
corum et Langobardorum atque palricio Romano- 3@21 designanter expressit dicens (Joan. xm) : In
rum, Adrianus papa. iioe cognovimus, quod mei estis discipuli, si dilectio-
"
Desiderantissimee vestrce excelleritiee scripta sus- nem habueritis in invicem. i *
cepimus, in quinus tanlum de absenti coilocutione Interea continebat seriens Excellentise vestrce,'
l
gavisi sumus, quantum et ipsum qui locutus est quod accedenle proximo mense Octohri, dum Deo
nensis, Samninus, Scepinas, Sulmonensis, Theati- ut in ipsos vindictam exerceal, el Pelri [sancti Petri]
nus, Yalvensis. » Cum igilurUorum aliquis conse- juslitias quas proririsit faciat. Indicat se Carolo
crandus erat, aliqui ex elero et populo Romam ve- Paulinum quemdam vinctum misisse, quod male de
nirecnm elecio consueverunt, utpatet exlib. Diur. eo locutus esset; fpsumque conjurat [adjurat] ut
(cap. 5, tit. 2) hisce enim verbis advocabantur : idem c
de suis inimicfs faciat. i CENN.
« Jam fatum virum religiosa violentia tenete, et ad Exstat hujus Epist. Summar. apud Bar. lom. IX,
sanctam nostram sedem perducere festinate. t CENN.js>anno Chrisli 795. Summ. 52, et apud Cent. GRETS.
a Per laudatos missos, ut est in proscedenli epi- d Quandonam et cur legati isti veneriut, non eon-
stola, Carolo transmiserat donationesauthenticaspa- stal. Monebam in pfeecedenti (nol. e.) ejusdem lato-
trimoniorum « in partibus Tuscise, Spoleto, seu Be- res forsan fuisse. Certe Dodo archiepiscopus cum
nevento, atque Corsica, simul et Savinensi palrimo- Possessore episcopd redierat Romam legali niunere
nio. t Illa autem omnia, ut pote exlra ecclesiasticam fungens dimjssusque est septembii mense, ut paulo
ditionem sita, el tunc petierat, et modo iterum petit infra planum fiet. | Quatuor mensium spalium ad
utsancteesedi restitui curet.Namadpauperum etpe- ulfcrocitroque eumdem satis superque est. CENN.
regrinorum susteniationem.ad fovenda ecclesiarum e Lamb. et Gent.|legunt: Sahsfacti sumus, et vos
lumina piasque Id alias erogationes addicla erant. in nostra clmritale firmiter esse permansuros. Sedpeto
Dum contra quce e\ civitatibus loeisque ecelesia- te coram Deo, charissime fili, sicut jam olim per
sticoaditionis proveniebant, ad nutriendos exercitus, nostros affatus |
aliosque ad reipublicce usus necessaria eranl. ID. f Hic locus a Lambecio et Genliloto reslitutus
h Argum. • Panv. (Cod. Vut. 52): « In trige- ex ms. Cod. Lmuer^ videtur quce an. 77-4 de Leone
sima secunda [trig. sec.] multa admodum de fide, et arclricpiscopo Ravennate scripserat, quippe qui falsa
eonstantia sui amoris Carolo scribit. Admonel illum, suggerendo per suos missos Carolum demeieri ten-
ul amieitise el promissionis ad confessionem Petri (averat, mendaciis 'n Adrianum conffatis (ep.- 51,
(beati Petri) factse rccordefur. Cum eodem expostu- aL 54) ut civitales jEmylioe ab se invasas Caroli
lat, quod legatum suum Anaslasium in Francia de- consensu refineret. CENN.
Jineaf. Accusal Longobardos, hoiialurquc Carolum,
SI3 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS.— EPP. ADRIANI. 514
faventeiripartibus Ilalije adveneritis a, oronia quoe ^ Nam de Langobardo illo qui cum eodem Anastasio
beato Petro regni-cceforum clavigero et nobis polli- misso nostro ad vos properavit, nomine Gaidifridus f,
<iti eslis, ad effectum perducere maturabitis : lcetitia unde nobis significastis, ut dum in noslro fuisset
-enim patris est profectlo filiorum, el de eorumpro- palatio, fraudem agebat adversus vestram regalita-
,\eetu naluralis affectus congaudet; quapropter salutcm, insuper et veslro suasisset notario falsas con-
lis tuse agnoscenles perfeciionem hilares reddili su- ficere litteras, per quas nos cupiebat in scandalum
mus, etquiapro augmento et exaltatione matrissuee vobiscum mittere, quod avertat Divinitas, neque
sanctse Dei Ecelesise in Italiam destinatis properare, invenielur homo qui nos possit per quemvis modum
ut perficiatur magis magisque optamus. Sed Deus et adversus vos in iracundiam provocare, sed testis
Bominus noster Jesus Christus faciat nobis in pronobis est Deus qui occulta hominum cognoscit, per
pinquo de vestra prsesentia gaudere et una vobiscum nullum argumentum eum infidelem vobis cognovi-
in invicem exsultare. mus; sed, ut brevius dicamus, si ille qui abamatore
tuo beato Petro ad vos destinatur talia 3®4 suscl-
De missis nempe nostris, Andrea videlicet coepi- pere meruil, quid considerandum est de nefandissi-
scopo, seu Pardo egumeno h, unde nobis intimandum mis et niiuis strophariis Paschali et Saratino, qui
direxislis, ut cum missis vestris Possessorem fratrem talia, ut et vos honorandos vestros apices insi-
Dodonem ab- rj per
nostrum episcopum, atque religiosum
c d nuastis, in hac Romana urbe agere ausi sunf, quale
a
hatem, yestris regalibus vestigiis repedanles abexordio mundi auditum est; foftasse
nunquam
dirigeremus, ita adimplere velocius destinavimus. el dum talia egissent et vestris obtutibus se conjun-
Sed Pardusegumenus propler iriibecillitatem corporis
xissent,- non amhigentes pro reatu quem operali
sui proficisci minime valuit, et direximris in vicem
sunt, vos deprecati sunt ut eos in noslram reduceres
illius Yalentianum episcopum.
gratiam; sed magis coram vestra preescntia" el no-
Dlud vero quod de Anastasio misso nostro nobis stris missis detractionibus vacabanf et riiiror valde
indicastis, quod aliqna importabilia verba quee non quod illos, qui talia el inaudita de his coram vestris
expediebat vohis 3Qg locufus fuisset, unde valde obtutibus proferebant verba, in magnis deliciis ha-
tristes effecti fuistis, et pro hoc adhuc apud vos eum bere dignosceris s. An nescit vestra preecellenlia
detinetis e nimis noster frangitur animus, dum Lan- quia si qucecunque persona, de qualibet gente, ad-
gobardi et Ravennates fatentur, inquientes quia versa aul inania de ves'tra eximia celsitudine re-
nullo modo rex in apostolica permanet charitale, lulisset verba, dignam in eum exerGentcs vindictam,
dum ejus missum apud se delinet. Sed neque ab ipsis vinctum eum usque ad vestram direxissemus excel-
mundi exordiis cognoscitur evenisse, ut missus pro- rj lentiam, sicut et dePaulino egimus. Pro quo depre-
tectoris tui beati Petri, magnus vel parvus, a qua- camur atque conjuramus preeceUenljam Vestram,
cunque gentedetentus fuisset; sedjubeat nobisOTm dulcissime fili, per-redemplorem Dominum nostrum
vestra sohicitudo dirigere, et severissime eum scisci- Jesum Christum, ut viriliter Deo vobis inspirante
tantes juxta noxam ei repertam, eum corripiemus. exsurgalis, et miseree et ffagitiosceprsesumptionis,
a Extremo Augusto mense aut Septembri data epistoUs latorem fuisse hinc potest colligi; si enim
videtur hsecepistola, quam an. 777 ascribo cum Coin- pontifex detineri adhuc suum missum querilur anno
tio et Pagio, quia res beue gestas video in Saxonia 777, jampridem igitur illuc profectus erat, adeoque
apud aimahslas, praecipue Fiancor. et Fulden., ac prcecedenti saltem anno. CENN.
propierea iiineris in Italiam instituendi opporiunius f Hic esl iUe iiabitaior civitatis Pisance, quem
tempus coniingere haud potuit Cafblo, qui bellum Gausfridum et Gausfredum nominahat Adrianus
medilabatur in Saracenos Hispanise, quod seq. an. 774 (ep. 50, al. 55), cum Anastasio misso apo-
anuo suscepit ac feliciter gessit, quanquam in re- stoUeo reducendum rieiUl ad Carolum adhuc in Italia
ditu, Wasconum insidiis est petilus in saltubus Py- degentem. Idem, quem genere Langobardum hinc
renceis, dum in rebellantes Saxones summa celeri- fuisse discimus, Carolo in suspicionem venerat frau-
taie exercitum reduceret; vide epistolam prseced. dulenti hominis ac dissidia meditantis inter ponti-
(not. d). CENN. ficem et Francos : quare nihil mirum si de appstolico
1 Hegumeno, id est monaehorum prsefecto seu D etiam misso, qui socium ilineris eum Jiabueral,
antistite. GRETS, aliquid cceperat; adeoque ohlala occasione
* Gent. legit : ad vestris regalis vestigiis, et Teng- suspicari
novoe legalionis, dictis aliquot parum prudenler
nagelium hsec verba in a vestris regalibus vesligiis accedentibus," illum apud se dctinebat. Adrianus au-
correxisse admonet. tem Gausfrido hreviter et suee duntaxat scientiee au-
d Recte et opportune monuit Gentilotus legi, in ms. ctoritatc defenso, Anaslasium delineri queritur, in-
Cod, ad vestris regalis vestigiis, juxta eleganliam il- auditum ante eum diem affirmans, ut sanctae sedis
lius sevi,et Tengnagelium correxisse (melius dixerat legatus detineretur, Summa est, violatum jus gen-
depravasse) hunc locum. Possessor siquidem episco- lium jure doluisse pontifici ejusque causam ad se
pus et Dodo ahbas reverlebantur ab Urbe in Fran- speciare non dissimulasse. ID.
ciam, non contra. CENN.. , s Par hoc nequissimorum hoininum, qui lot sce-
e Ahastasius cubicular. an. 775 redieral ex Fran- leribus coinquinati fraudulenter Caroli gratiam inie-
cia cum Andrea episcopo, cujus collega legationis rant, coramque eo missisque apostolicis eo identi-
fuerat sub finem anni prsecedentis. Amiipjusdem 775 dem proficiscentibus, de aliena fama detrahebant,
extremo mense Andream iterum cum Pardo hegu- Romamrxemitti ad judicium petit, sui enim juris
rneno legatos eos missos yidemus, nec sequenti anno erat eos plectere. Id velim ab iis animadverti, qui
{.Uius mentio occurrit, quanquam epistolse quatuor Romee id temporis rerum administra.ionem obscu-
ad Carolum sint allatce. Anastasium alicujus ex his ram diclitant. ID,
515 B. CAROLI MAGNl OPP. PARS I. SECTIO UI. '
.. SI6
ut pium regem a decet, regalem [Gent., legalem] \in- - A Mellifluseet a Deo proteetae luae excelleniiee, beni-
dictam vobis de eis excrcere jubealis h, ut in hoc gnissime fili, honorabiles suscepimus syllabas, qui-
cogposcant gentes, quia ob amorem beati Pelri bus et cum nimio aniore liquido informati sumus f,
magnam in nobis habeatis dUeciionem, ut qui sed omnipotens, clemens, et misericors Deus, in cu-
365 nori!s dolentibus condolent, ila et nobis lse- jus manu cor excellentiae luee, bone et Deo imitabilis
tantibus congaudeant; aul nobis eos dirigere di- fiii, regitur, eorroboret cor et mentem luam et bra-
gneris ut omnipotens Deus respiciens de excelso, cbium suse potentiee tibi extendat. Nos miidem die
pro justa vindicta c a nobis eis inferenda, concedat noctuque nunquam desistimus, cum sacerdolibus
tibi, una cum excellenlissima filia nostra regina cunctoque Christia;io populo, in eonfessione Leati
et amaniissimis natis, longa spatia \ilce per melas Petri principis apo=toloium, suppliciler exorare s,
annorum, et ego licet peccator, dum de eis perfe- ut una cum excellentissima iilia nostra regina, et
ctam suscepero justitiam, magis ac magis, ut ago, preeeellentissima vestra nobilissima prole, uclorem
ante ipsius janitoris regni ccelorum sacram eonfes- te 3@7 super omnes barbaras nationes faciat, qua-
sionem assiduo pro vestra incolumitate fundere tenus omnes sub tuo brachio humiliati vesligia pe-
valeam preces. Incolumem excellentiam gratia su- dum luorum prorsus osculentur, ei Eeclesia Dei a,
perna custodiat. " veslra a Deo instituta regali pofentia nimirum
LXIII. [Greis,
iiimium] exallelur; nunquam enim credimus, quod
|3g@ ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJ3, semel pollicitus es super venerabile corpus heatl Pe-
AD DOMNUM CAROLUM REGEMDIRECTA, tri clavigeri regni icelorum, ul queelibet falsa pote-
Pro exaltatione sanclce Ecclesice, et de oralionibus stas seu tuam firmissimam ex-
apostolici d. principalus polerit
ipsius eellentiam segregare a charitale, et amore, quem
(An. Dom. 778, Cod. Car. LXII,chron. 62.)
ARGUMENTUM. — Carolo Saracenis Hispanise bellum a cunabulis tuis h beato Petro principi apostolo-
inlerenti nuntiafde assiduis [orationibus diu noctu- rum habuisli;- sed i ;i ea fide et dilectione, simulque-
~~que cum universo clero pro ejus victoria. Se fu- et promissione te onfidimus permanere, in qua el
turum confidere, ut nunquam a fide, charilate, et; nos firmi et slabiles quod facie ad faciem
. promissione deficiat, quam Goram divo Pelro fece- pollicili '
rat, sibique invieem polliciti erant. sumus, Domino prsesidente et healo Petro piiiuipe
Domno e excellentissinio*filio Carolo, regi Fran- aposlolorum medianie, usque in finem manemus.
corum et Langobardorum, atque palricio Romano- Unde omnipotens, pius, el misericors Deus, longo
rum, Adrianus papa. acprospero senio.. una cum prcecellentissima filia
, a Lamb. legit: ut pote pius rex; Gentilolus : ut- G d Argum. Panv. (Cod. Vat~. num. 19) : « In de--
pote pium regem, et monuil verbum decet in manu- cima nona [dec. n.] orat pro exaltatione sanclce
scripto deesse, sed interpolatum fuisse a Tenguagelio Dei Ecclesise, el simul de orationiJ)US Romanorum
quih sic exinde babet: ut pium regem decet. proe Carolo et suis indicat. t CENN.
Hunc locum qua male exceptum, qua deprava- Summ. 19, Bar.j ibid. GRETS.
tum a Tengnagelio, legas ju\ta Lamhecii et Gentiloti f Celal prudenter quse amicus Carolus nuntiarat
reeensionem : et misera>-et flagitiosce prcesumplionis, de itinere nimirum Hispanico et hello quod susceplu-
ut pole pius rex [AI. pium regem] legalem vindictam rus erat in Saracenos. Annal. Fulden. brevi : « Car-
nobis de eis exercerejubealis. Elenini jubere, ut Can- lus cum exercitu in Hispaniam usque Csesaraugustam
gius allalis exemplis comprobat, est dignari, velle: venit. Pampilonem urbem destruil. De Ainalarabi et
etponlifex jus suum exercere volens, Carolum orat, de Habitauro preefeelis Saracenorum ohsides acce-
Et sceleslos illos dignelur Romam mittere, quemad- pil, Wasconihus et|Navarris subactis re\erlitur in
modum ipse Paulinum reum in Franciam miserat: Franciam. Annal. Franeor. tradunt Carolum cele-
quam rem hodieque faciunt principes, ut suo quisque brasse « Pascha in lAquitania in Yilla, quse dirilur
jure0 utatur in subditos sibi populos. CENN. Cassivogla : >seu Casinogilo, ut ail Regino, aliique..
Yindicta bujusmodi legalis nuper appellata, seu Datae igitur hse lilterse, cum Carolus id bellum sus-
legitima et juxta leges, exercebatur tum lemporis a cipere delibera^ erat, fortasse etiam responsum pon-
poiltlfiee opera prcefecli urbis, quemadmodum no- tificis ante cceptum iter acceperal; nam Pascha eo
stro oevo, modico cum disciimine fieri solet. Ex anno fuerat 19 Apr. Petrus de Marca (Marc. Hisp.
Adriani ejusdem geslis ap. Anast. (sect. 298) in D Ub. III, cap. 7 ) et ex eo Pagius (an. 778, num. 1
causa necis illatce Sergio secundicerio: « Universi seq.) expeditionem istam ab Eginbarlo, et scriplor.
siquidem primates Ecclesice atque judices militiee Francis narratam cplligit, brevique sermone com-
ascendentes unairimiter cum universo populo in La- pleclitur. Baron. (an. 778, n. 4) supposilam sancti
teranense patriarchium prostrati apostolicis vesligiis Ludgeri epist. Hispanici et Saxonici helli lestem
obnixe eumdem almificum pontificem deprecati sunt, adhibet. Henschen.lap. Pag. (eod. a. n. 9) quam
ut vindictam atque emendaiionem fieri prsecepisset vana, etfulilis sit illa-epistoia ostendii. CENN.
de tanto inaudilo piaculo Tunc preefalus sanctis- s Argumentum certum suscipiendse expedilionis.
simus prsesul precibus judicum universique populi Orationes autem fieii cccptas superiori anno, cum
Romani, jussit contradere anlefatum Calvulum cu- primum est auditumJRomee de Saracenis Hispanise,
bicularium, et prcenominatos Campanos preefecto credibile est; nam pontifex earum rationem reddit,
urbis, ut more homicidarum eos coram universo po- quee lum fiebant, non earuni, quse deinceps fie-
pulo examinaret. » Postca narrare pergit, quemad- reni. Iif.
modum Calvulus in eodem carcere crudeii morte ami- h Exaggeratio est:| nam Carolus anno posl avi
sit spiritum, csateri exsilio damnali. Juxta banc le- sui Caroli MarleUimprtem, videlicet 742naius erat;
galem vindictam a pontifice exerceri solitam jure quare cum Pippinianum, seu patemum diploma Ca-
priucipatus sui, perfectam susciperejusliiiam volebat risiaci confirmavit an."754 selafs duodeeimum age-
de duobus iis scelestis hominibus, qui Caroli offlciis bat. Neque initium islo allius amori ejus in beatum
redire cupiebant in ponlificis gratiam. ID. Petium dari polesf. ID.
517 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. H&
nostra regina el nobilissima sobole, regni guberna- A . gnitor t$@Q enim et serutator cordium et re-
cula faciatperfrui, et vitam ccternam vobis tribuat num Deus noster, quia et sincere sine qualibet occa-.
possidendam. Incolumem ExceUeniiam vestram gra- sione in vestra melliflua regalis potcntieepermanemus
tia superna custodiat. chai itate, et deprecamur Dei omnipotentis clemen-
LXIY. tiam cum nostris episcopis , sacerdolibus, clero,
3@S ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP.E, atque senatu,et universo noslro populo, utvohis
ADDOHNCM CAROLUH. REGEM DIRECTA, indesinenter viclorias tribuat et vestrum dilalet re-
In qua continetur de venimdalione mancipiorum genti gnum e, ad exaltationem spiritalis matris vestrae
paganm Saracenorum facta; et prcedictus papa sanctoe Dei Romanae Ecclesise el salutem populi no-
excusansRomanos nunquam lale scelu,sperpetrasse, bis a Deo
sed a Langdbardis et Grmcis eos uaditos esse di- commissi, quia vestra exaltatio nostra est
cit a. leetilia; et semper desideramus et cupimus quaijiiona
sunt atque prospera de vestfaja DeojtrotfJcto regno
(An. Dom.llS, God^ Car. LXV,chron. 65.) et omnium Francorum salutana addiscere, quia nos
ARGUMENTUM. —*Gratulatur jGarolo de incolumilate Deum ia alio fiduciam non habemus nisi in ve-
ejus et totius regni Francorum, aitque se cum post
omni clero et populo perennes ei viclorias et regni stro fortissimo braehio; et sicul prcedecessor noster,
dilatationem precari. Falsum esse suos Romanos B domnus Slephanus papa, bonam habuit fiduciam in
vendidisse mancipia Saracenis, sed illa Grsecos a vestro sanctse recordationis domno Pippino
emisse. Se duei AUoni genitore
Langobardis nequidquarh
scripsisse, ut Grsecos caperet, combureretque co- rege> ita et nos multo amplius in vestro fortissimo
rum naVes; sibi euim nec navigia nec nautas ad regno confidimus et certi permanemus.
id suppelere; nihilominus ad iUud mali averlen- etiam in Ipsis vestris mellifluis apici-
naves in Reperimus
dum, comburifecisse Greecorum suo portu
-Gentumcellensi, Grsecos carcere aliquandiu deti- bus de venalitate mancipiorum, quasi per nostros
nuisse. Romanos sacerdotes inconlinentije accusari Romanos venundali fuissent genti nefandse Sarace-
falso ab iuiquis homuribus. norum; sednunquam, quod absit, in tale declinavi-
h
Domno exceUentissimo filio Carolo, regi Fran- mus scelus, aul per nostram volunlatem faclum
corum et Langobardorum, atque palricio Romano- fuit, sed in liltoraria Langobardorum sempernavi-
rum, Adrianus papa. âverunt nec dicendi JJIraJci, et exinde emebant
Insignis prseconii veslrce a Deo fundatse regalis ipsam familiam, 37@ et amiciiiam cum ipsis Lan-
potenliee syUabas susceplmus, et Deo omnipotenli gobardis fecerunt, et per eosdem Langobardos ipsa
gratias egimus c, qui nos certos reddidil de sospitale suscipiebant mancipia f. In quibus el direximus
a-Deo protecti regni vestri," simul et de spiritali friia exinde AUoni duci, ul prcepararel plura navigia, et
nostra regina, dulcissima vestra-eonjuge, et prole d, G comprehenderet jam dictos Graecos, et naves eorum
etpro£unctisepiscopis}diversis sacerdotibus, senatu, incendio concremarel; sed noluit nostris obtempe-
et unherso a Deo conseryato populo Francorum; co- raremandatis E, quia nos nec navigia habemus nec
a Arûm. Panv. -(Cod. Vat. 16) : «In decima et
sexta [dec. sex.] de suis et Romanorum orationibus noster pro Christiauissimis regibus, ut Deus et Dominus
subditas illis faciat omnes barbaras naliones
pro Carolo indical. Romanos excusat, quod non ven- ad nostram perpetuam pacem. t Si enim legas pro
dlderint Saracems fihrisiianos, sed in Longobardos Christianissimo rege Caiolo, oralionem Ipsani lem-
et Grcecos culpam istam transfert. Sacerdotes etiam pore Adriani habebis. Perinde est de precibus ferial.
suos excusat [defendlt] quod non sint poliuti libidi- ad kudes, Domine, salvum ]ac regem, alusque queein
nibus, demiious ad [apud] Carolum accusali erant. desueiudinem abierunt. Certe diurnee noclurneeque
Imocatiopem sanctorum tradit. Gloriatur quod preces frequenter in bis epistolis menioraniur, qua-
[erant. Quod] Grsecorum naves combusserit pluii- rum' auctor luisse Adriauus videlur. CENN.
mas, et [combuss. et] ipsos Greecos in vincuhs deti- Mancipia ista, ni fallor, Carolus deprehendit in
nuerit [detiuuerit, ipsuni demum monet]. J CENN. Hispama. Hac autem epistola docemur Grsecosfeeis-
h Summ. 16, Bar. et Cent. GRETS.
-<>Cimi primum rediit Carolus ab expeditione Hi- se piraticam etLangobardos, quiCarolo tum subditi
erant, non fidei levitate, sed suadente lame, ut paulo
spanica, de rebus a se fehciier gestis amicum ponti- infra dicit Adrianus, id scelens perpetrasse. Non
ficem monuit. Non alio spectaut graliarum actiones autem video cur contra fidem hujus epistolse Anna-
hic memoratse. Annalista italus (an. 785) veleribus n" lista ltalicusbuc vocet Iiltoralia Ligurum; Luca enint
chartis saepe deceplus hanc epislolam nullo jure ad ejusque finibus Langobardorum littoralia lermina->
aunum 785 differendam putal. Yide commentationem Bantur, ac de iis hic agitur. ID.
proeviam, num. 26. CENN. _. - s Putat Annalista idem (eod. a. 785) Adriano
d Yidetur aliquid deesse pertihens ad
preees fusas creditum esse Italiee regimen a Carolo (quainre
proe Carolo et uiriversi regni stalibus. GRETS. eum faUi mox patebit) arguitque eos qui credunt
Mulia ad iios usque pervenerunt ab Adriano in- Lucensi duci tofam Etruriam paruisse, Regirnbaldo
siitula, quea in solemnibus Eeclesise precibus iiodie- Clusino duce ac Gundibrando Floreniino in exem-
que obliuent, et circa haeetempora originem habue- plum allalis , qui unius civiialis non autcm proviii.
luut. ln ordine Rom. i. ap. Mairill. (M-us. Ilal. lom. ciseadministrationem pro lllius temporis consuetu •
H, p- 17) de Sabuatis Quadrages. legitur: « Sah- dine obtinueraut. Caelerum Allo, ut mihi videtui-j
bato tempore Adriani insiitutum esl, ut ilecteretur ' nulli proeerat civitati. sedmililaris ejus adniinislratio
pio Garoio rege; aiuea vero nonfuit consueludo. i erat^ ut aiebam supra (ep. 50, al. 55, not.). ldcirco
item fer. iv et vi majoris hebdomadee (Ibid.,-p, 19, a poniifice jubetur parare classem adversus Greecos
et 25) de solenmibus orationibus : «Dicit orationem piratas , eos comprehendere, atque eorum navigia
pro rege Francorum, deinde reliquas per ordinem. t comburere. Id vero non obscure innuit, Tusciam
Undelacih negotio assequimur, cujusmodi esset ora- Regalem, "seu ducatum Tuscanum, ut Carolus eam
tioilla : quam et in Missaii Gallicano veteri (Thomas. appellat in Testamento {Pith. part. n, p. 84) una
lom. YI !.. 3f)01 ita conceptamvidemus :"e Oremus cam Spoletano ducatu, sancto Petro et Romano pon-
319 B. CAROLl MAGNl OPP. PARS I. SECTIQ III. 520
nautas, qul eos comprehendere poluissent, tamen in A suee prolectionis dextera \os ronservare dignetur ad
quantum valuimus , Domino proferimus leste, quia exallalionem sanctce Dei RomaueeEcclesiae. Incolu
magnum exinde habuimus certamen, cupientes hoe mem excellentiam êslram gratia superna custodiat.
ipsum scelus vetare, qui etna\es Grsecorum gentis LXY.
in portu civitatis nostrse Centumcellensium eomburi 372 1TEMEPISTOLA EJUSDEM PAP;£,
fecimus, et ipsos Groecos in carcere per multa tem- ADDOMNUM CAROLUM REGEM DIRECTA,
pora detinuimus a; sed a Eangobardis , ut prsefati In qua continelur de Mauricio episcopo, quod
sumus, mulla familia \enundata fuit, dum famis Hislrienses ei oculos eruissent h.
inopia eos constringebat, qui alii ex eisdem Lango- (An. Dom. 778, Cod. Car. LVII, chron. 64.)
bardis propria virtute 371 in navigia Grsecorum ARGUMENTUM. — Mauriciuni episcopum in territorio
ascendebanl, dum nullam habebanl spem vivendi. Histriensi a Grsecis ibidem morantibus exceecatum
De sacerdotibus autem moslris , quod vobis esse, quasi Cardlo id territorium tradere medita-
falso et contra Deum et auimam eorum suggerere retur. Se eum misisse ad Marcarium ducem Fo-
ausi sunt, mentita esl iniquitas sibi, et nulla esl rojuliensem, cui jorat ut mandet exceecati episcopi
reslitutionem, lanquam Carolo et sancloe sedi fi-
Domino annuente in noslris sacerdoiibus pollulio, delis, qui ad cdlligendas inibi pensiones sancti
nec taUa credere dehet vestra suhlimitas. Dum vero, B Petri ab eodem Carolo erat deslinatus.
Domino cooperante, per intercessiones sanctee sem- Domno excellenlissimo filio Carolo, regi Franco-
per virginis Mariae dominee nostree et heati Petri rum et Langohardorum, atque patricio Romanorum,
apostolorum principis, in vinculo charitalis atque Adrianus papa. j
dilectionis lios anneclere dignalus est, nunc vero Credimus, quodjam ad vestrse a Deo protectee
queerunt semuli noslri, qui semper zizania senrina- excellenlice aures pervenit de episcopo Mauricio
verunt, aliquam, illis Deo contrario, inter partes Histriensi c, qualiter, dum eum fidelem beali Pelri
malitiam seminare. Sed Komino auxilianle, per in- et nostrum cognovissent, nefandissimi Graeci qulin
tercessiones beafi Petri apostpli prsevalere minime prcedicto fhidem lenitorio residebant Histiiensi, et
habebunt, quia nos cum Domini virtute lalem in dum pef vesiram excellentiam disposilus fuit prse-
vestro regali culmine habemus fiiuciam, dicit enim nominatus Mauricius episcopus , ut pensiones beali
Psalmista (Psal. xi): Disperdat Dominus universa Petri quse in superius nominato lerrilorio exigeret d
labia dolosa, et-iinguam maliloquam [magniloquam], et eas nobis dirigere deberet, zelo ducli tam prse-
qui talia nohis inaudita mala suggerunt et crimina dicli Grseci quamque ipsi Histrienses, ejus S73
in nostris sacerdotibus ponunt. Deus autem noster oculos eruerint e, proponentes ei ut quasi ipsum
I
tifici subjectam esse an. 774, cum Carolus-primo Istrise provincia, quarum hodie duee Tergestum, et
Romani venit, supremo licet dominio in utrumque Petinum Austriacislparent, Justinopolis, Pola, PaT
ducatum retento. Quare donatio illa per fines ap. renlum, Êmonia, [Yenelis.Quartus inter antistites
Anastasium , quse auctoris rerum inscii dictitatur hujus postremae sedis, quee et Civitas Nova hodie
non labili nititur fundamento. At vicaria, inquiunt, dicitur, fuisse creditur Mauritius in no\issima edit.
potestate utebatur pontifex in regno Italise, sic vo- Ughelli (Tom. Y, pag. 229), cujus jnemoria est in
lente Francorum rege. Heecvero levis conjeclura gradu baptisterii adheerentis ecclesise calhedrali:
est: neque enim Ticini aliarumque civitatum Italise Baplislerium digno maimore Mauritius episcopus
regni usquam invenitur pontifex sategisse, ullamque Mmonen .. .. In.
d Res est de patrimonio Islriee (S* Greg. lib. iv,
in iis potestalem, ulcumque vicariam, exercuisse;
ut in TusciceRegalis ac Spoletani ducatus civitatibus JSp. 49), non enim sancta sedes jus ullum habuit
eum fecisse comperimus. Yide Comm. prsey. (n. 12 in ea provincia, al jCarolus io sua donatione Iflam
seq.) et nolas ad ep. 90. al. 92. CENN. nonrinat inter fines ecclesiaslicee dUionis exlre-
a Supremi dominii Rom. ponlificis in ducatu Ro- mam. 1D. I
mano, quem uni spontanese populorum deditioni c Animadverlit Zanettus (Hist. Langob. p. 675)
referebat acceplum, Adrianus tria suppeditat argu- ab aliquo affirmari, quod Istria paruerit Grsecis us-
menta , quse vanas tot recenliorum quaestioneselu- que ad an. 789. Blurator. {an. 779) aucloritate-
dunt. Primo nee navigia nec nautas sibi esse affir- hujus epistoleealiqua sallem ex parte Istros in Grse-
mat; igitur Augustis Orientis, qui eo genere appa- D corum potestatem rediisse docet; horum alterutri
ratus abundabant, cum Romanis nil rei erat. Deinde habealur fides, Adriairi sentenlia corruit. Ughellus,
Centumcellas cum suo portu appellat civitatem no- et qui eum sequuntur, GreecisGolhos et Langobar-
slram. Non igitur ab anno 800 duci debet inilium dos, alque his Francos vicissim successisse autuman-
dominalionis pontificiae.Demum quotquot Grsecorum tes in provincise donniiatu, Adrianum integerrimum
naves in porlum se receperanl, comburi, homines teslem contrarium hjibcre videnlur. Si enim crude-
in carcerem trudi jusserat. Obsequii genus erga Iitatis causam Greeci et Histri adducebant metum
Orientis Augustos! Qui pontificis supremum domine episcopus iUe provinciam tradere Francorum
nium hic non videt, conclamatum de illo est. ID. moliretur, non igitur ea Francis subdita erat.
b Argumenlum Panvinii desideratur : litterarum regi Sed Carolus, Forojuliano ducatu m poleslatem reda-
eetas incerta. In novissima edil. Duchesnii collocatur cto, Histriam, quae illius pars fuisse tradiiur, inta-
inter annum 774 et 781. Equidem Forojulianum clam reliquisse haudj credendus. Ipse enim episcopo
ducem Rodgaudum supra conslitui cum Annal. iEmonise, civitatis maritimse, ac longe dissitse ah eo
Franc. (Ep. 57, al. 59) devictum esse a Carolo ducatu, rerum sanclse sedis salagere jusso, et Hi-
an. 776. Eodem anno excaacatioepiscopi Histrierisis striam Forojuliani vices secutam esse tesla-
facla videlur. Aut igilur hoc armo, aut preecedenli lur. Tametsi Hislridujcalus
primo aut novum dominium de--
datam hanc epistolam consecutse res demonstrant. treclantes,-aut a Grsecis ibidem existentibus seducli
Murator. differt ad 779. ID.
c Sex erant tum temporis sedcs episcopales in scelus illud perpelrarunl. ID.
521 COD. DIPLOM.— MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANT. 522
territorium Histriense a vestree sublimi excellentiee A psr eorum palricium Siciliee Patrimonium sancti
tradere debuissei. Peiri recuperare licuisset; Ar.icb.imobstilisse, ne
darentur obsides, quia Desiderii fifium praesiola-
Propterea petimus a Deo protectam excellenliain balur ex Graecia, cum eo rem gesturus contra
vestram, amantissime fili et rnagne rex, ut jubeas Carolum et sanclam sedem.
dirigere Marcario duci prsecipiendum, ut jam fatum Domno e excellentissimo filio Carolo, regi Franco-
Mauricium episcopum, qui in visione vesirce excel- rum et
Langobardorum, atque patricio Romanorum,
lenlise prsesentatus est h, ul eum in suo episcopio Adrianus papa f.
reverti faciatis pro vestrceanimee mercede, eo quod Nullum plus credimus victoriosissimae regalis
ipse jam dictus episcopus ,ad nos properavit, el nos excellentiee\ cslree uti proesidium, quam quod * erga
- eumiterum direximus adMarcarium ducem Foroju-
beatum Petrum apostolorum principem, el prcr ejus
Iiensem, ut qualiter a vobis fuerit dispositus,, ita sanctse Ecclesise exallalione, sicut ccepistis, usque
peragere debeat c. Et hoc pelimus excellentiam ve- in finem decerlari \ quatenus salutantes triumpha-
stram ut per vestrum congruum dispositum ipsa torissimse erga vcs benivolenliee vestrse ;
per hos
[Lamb., Gent., ipse] apprehendatur, prout salus po- nostros affatus enucleatius vobis de partibus islis
puli qui ibidem commoratur proveniat. lncolumem insinuamus, qualiter nefandissimi Neapolitani et Deo
excellentiam vestram gralia superna custodiat. B odibiles Greeci,proebenlenialignumconsilium Ariglris
LXYI. duce Beneventano, suhito \ enientes Terracinensem
374ITEM EPISTOLA EJCSDEM PAP.E, S75 chitate.n, quam servitio beali Petri apostolo-
ADDOMNUM CAROLUM REGEMDIRECTA, rum principis, et veslro atque nostro anlea subjuga-'
In qua continetur quod Neapolitani cum Grceciscivi- vimus,-nuncautem invalido consilio, iterumipsi jam
tatem Ten dcinenseminvasissent d. fali nefandissimi Neapolitani, cum perversis Grsecis
(An.Dom. 780, Cod. Car. LXIV,chron. 65.) invasi sunt i. Nos quidem sine vestro consilio nul-
ARGUMENTUM. — Creecos et Beneventanos consilio latenus ibideni dirigere voluimus. Sed poscimus
Arichis Benev. ducis invasisse Terracinam, quam veslram a Deo -promotam
regalem excellenliam, ut
ipse acquisieral sanctse sedi. Orat ut Wulfuinum sicut solita est,
jubeat Romseadesse, Kalendis Aug. cum Tuscanis, pro amore beati Petri clavigeri regni
Spoletanis, ac Benevenlanis pro Terracina reci- ccelorum, disponere debeat, et celeriter nobis AYuI-.
pienda, expugnandisque Cajetano Castro et Nea- frinum dirigere V, ut hic apud nos Kalendis Augustj
poli. Antea convenisse sibi cum Petro Neapolita- paratus -esse festinet, aique lalem eidem mandatio-
nofum misso ut quindecim sibi obsides nobiles
darentur, quos una cum Terracina redderet, si nem facere jubeatis, ui cum omnibus Tuscanis seu
'a Territorium Histfiense semel, iterum, ac tertio C series rerum quas coritinel ad hunc circiter annum
Iric nominatumpro tota provinciausurpatur ab Adria- spectare palam facit. Quare Cointjo et Pagio adhee-
no. Non uno in loco Cod. Theod. neque una signi- reo. At Muralorii nimiam libertatem damno, qui act
ficatione adhibitum invenitur. Pro tola possessionecu- annum 787 eam differt, eoque anno ac sequerili
jusque decurionis 1. n de Exaction. ut notat Gothofr. congerit tot epistolas, tantamque molem rerum di-
Exemplum aulem haud remolum a sentcntia Adriani geril, ut hisloriam omnem misceal; qua de re suo.
adducitur a Du-Cangio ex Siculo Flacco : t Bellis loco dicendum erit. CENN.
8 Lamb. legit: quam nos eo quod ; GcnU : quod
gestis victores populi terras omnes, ex quibus victos
ejecerunt, publiee alque universaliter Terriloriuni quam. h' Lamb. : decertare non cessetis,
dixerurit. > lnfra totam provinciam Sabinensem Ter-
ritoriionpariierappeUaricompertumerit.Yidecomm. Lamb. : triumphatorissimam erga nos benevolen-
prsev. (n. 52 seq.) CENN. iiam veslram.
h Si exceecatusepiscopus ad Carolum ductus erat, i Historiam istam a poniifice luculente narratam
id igitur conligit ipsa in expeditione Forojulieiisi nou modo Annalista Italus, sed anle eum Coinlius el
ann. 776, antequam Carolus inde discederet, vixdum Pagius, mirum in modum depravarunt. Ii siquidem
rerum sancti Petri exaciione eidem demandata, quee epist. 73 Cod. Car. (nobis 60Lsetatem minime asse-
res causa fuit invidieeunde scelus profluxii. ID. cuti, eam perperam ad an. 788 distulerunt; quare
c Ilio ista el reditio ad Marcarium, quem Carolus rebus in ea narratis haud edocti rectam hujus sen-
Rodgaudosuffecerat, necnon Romana profectio epi- tentiam asscqui omirinonon potuerunt. Anno igilur
scopi commode fieri potuere anno 777, aut priinis 0 777 aut sequenli, quodeslprobahilius, Romani cum
mensibus anni insequentis absolvi. Propterea episto- Tuscanis et Spolelanis arma inferentes Beneventanis,
lam de tanta re agenlem rion diutius differendam qui cum Tarracinensibu 1!fcedus percusserant adver-
sum ratus. ID. sus civitates CampaniseRomanee, Tarracinam expu-
d Argum. Panv. (Cod. Vat. 17) : t In decima gnarunt, Cajeta, ut videtur, non tentata, quanquam
seplirna ad Carolum [Dec. sept. apud Car.] Neapoli- el Cajetani foederati essent, cum patricius sedem. Sicilise
lanos ac Graecosaceusat, quod consilio Arichis Bene- (prorex hodie diceretur) ibidembaberet suam
ventanorum ducis eivitalem suam Terracinensium Yide cp."60, al. 73, n. 8. Eamdem chitatem hoc
[Tarracinam] invaserint; et a Carolo Petri [sancti anno Neapolitani cum Grsecis conjuncti, consilium
Petri] amore auxilia poslulat, ut ipsam et alia iu prscbente is
Arichi, receperunt.CENN.
dueatu Neapolitano ad Uealum Peiium pertineutia Ducem huncponiificinolumtracfandisarmisinsi-
recipere possit: quod [quia] virtus atquegloria papas gnem Adriano acceptum referunt scriptores Franci,
[pontificisj una cum beato Petro Carolus sit [Petro cvjusquippe nequeapud veteres, neque apud recenliores
ipse Car. sit]. » ID. Scriptores nienlio occurrit. Ni fallor, idemauxiliorum
e Summ. 17, Bar. et Cent. — Principium cor- ductor fuerai, qrise Adrianus in laudata epislola 60,
ruptum est. GRETS. al. 73 generali Romanorum exercitui se adjecturum
f Aute annum 781 datam esse hanc epistolam est aiebat. Ex Tarracinae expugnatione liic memorata
cerlo certius ; nam, ut ssepe dixi, compalris tilulus colligimus eum exercitum illuc duclum, vacuumque
Carolo, commatris reginae non iribnitur. Prselerea istud pontificiaehislorisealiquatenns supplemus. ID.
5f3 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 324
Spoletanis °, atque cum ipsis nefandissimis Beneven- A dum nec dicendi regis Langobardorum expectat, ut
tanis in servitio vestro pariterque nostro ad recolii- una cum ipso pro vobis nos expugnent f. Sed hoe
gendam ipsam ci\itatem Terracinensem adveniant, petimus \estram a Deo promolam excellentiam, ut
simulque Domino annuenle ad expugnandum Caje- nulla qualisvis persona vobis pro hoc impedere
tam h, seu Neapolim, nostrum recolligentes pairi- (Lamb., impedire) valcat, pro amore beati Petri et
monium quod ibidem in territorio Neapolitano po- nostro, quia nullo inodo 377 potest eos sinere, ul
rritur, occurrant; ut eosin omnibus subjuganles, sub vobiscum pariter ab illis derideamur, quia nostra
vestra atque nostra siut ditione c. \irtus atque_gloria una cum beato Petro apostolorum
37Q Placitum ciuidem cum ipsi fallaces Neapoli- principe vos estis. Nos quidem pro nihilo deputamus "
tani (Grets., ipsis fallacibus Neapolitanis) per missum (Lamb., reputamus) ipsam civiiatem Terracinensem,
eorum nomine Pelrum in festum sanctum Paschse sed ut non per illmri (Id., iUam)vitium incurrat, ut
habuimus, patrimonium nos beati Petri apostoli qui infideles Beneventani sicut desiderant locum inve-
ibidem in Neapoli ponitur exquirentes, et in veslro, nientes, a vestra subtrahanlur fide s; idcirco ista
servitio eos subjugaredesideranles, ut quindecim ob- vobis insinuantes dirigimus, •ut per vestrum admini-
sides ex nobilissimis eorum filiis nobis dantes, ipsami culum, sicut fati sumus, Ecclesia protectoris vestri
civitatem Terracinensem illi colligerent, sub ea vi- IB beati Petri apostolilexaltata, laus vestra alque victo-
delieet ratione, ut issenl ad palricium eorum in Si- ria in universo mundo sonetur, et in perpeluum una
cilia, ei si nostrum patrimonium reddere voluisseut, cum excellentissima filia nostra regina, alquepreecel-
>
ipsam civilatem et obsides reciperent. Sed nos sine lentissimis vestris suboles, cum sanctis omnibus
veslro consilio neque obsides neque ipsam civilatemi regnare mereamini. Incolumem excellentiam veslrani
reddere habuimus, eo quod pro vestro servitio ipsosi gratia superna custodiat.
- LXYH.
obsides apprehendere cupiebamus d, quia eorum.
malignum consilium aliud non est, nisi una cumi 378 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJ3,
infidelissimo Ariglri (Grels., Arichi) duce Beneven- ADDOMNUM CAROLUM REGEM DIRTCTA,
tano tractantes, et quolidie missos nefandissimi pa- In qua continetur de camerado veltrabibus seu ligna-
tricii Sicilise ipso Ariglri suscipienle, impedimenlum mine, quod necesseerat ad ipsam ecclesiam sancti
Petri fuciendum, et de coipore sancto quod Ftilga-
jam falus Ariglris solus fecit, ut nrinimenosobsidesa 1 tus [Fulradus] petiit h.
jam dicfis Neapolitanisrecipcremus; quiaquotidieadI (An. Dom.780, Cod. Car. LXI,chronM.)
istam perditionem filiumnefandissimi Desideriie du- ARGUMEMUM. — Adone diacono nrisso regio adve-
Supra ad epist. 60 ei 65, al. 75 et 75, de duca-' d Inutilis ea convenlio facta cum Neapolitams
tibus Tuscano et Spolelano a Carolo oblalis sancto3 per Petrum eoruiri missum in Paschali solemnilale,
Petro sponlanea . ut est in diploaiale Ludovici, do- quoe contigit die 26 Martii, de accipiendis obsidibus
natione, nonnihil dixi. En novum argumentum. lrisque una cum Tarracina restituendis, si patrimo-
Auxilia ulrinque efflagilat Adrianus ; sed quia su- nuiin illud sedi reddereturi, Neapolitanls
sibi Carolus sanctcet
premum ibi dominium reservaverat, a1 Grcecisqueoccasionem preebuit, exstimulante Arichi,
Carolo ipso vult eos miliies imperari ducemqueB ut de impro\iso Tarracinam aggredientes reeipe-
iisdem dari. Beneventanos eliam ut pote Carolo tan-7 rent. Quare delibbratio isia pbniificis de bello
quam Langobardorum regi subjectos ab eodem juberi1 iierum iis inferendo, ad Maium mensem pertinere
petit exercitui pontificio opem ferre, magno lainen1 videlur. ID. I
cum discrimine: nam iis cx ducalibus, ubi juris? e Arichis Adclbetgam Desiderii filiam, Adelgisi
fiUquid Ecclesia habebat, omnes mililes accersirii sororem, jamprideni uxorem duxeral, prolemque ex
pelit. De Beneventanis autem cum slomacho loqui- ea susceperat. Quafe de Adelgiso m paternum re-
tur, et flocci faciens eorum opem. CENN. restituendo fuisse sollicitum nihil mirum. ID
h Cajetam ait expugnandam, non autem recipien- gnum f Aut suspicio esset, aul\ere Grscci cum Bene-
dam, ut Tarracinam. Quia scilicet cum ante trien- ventanis ecclesiasticam dilionem aggressuri essent,
nium eo processit Romanus exercitus, Cajelam, utt ut D*rancoruminjuriam ulciscerenlur; desipiunt qui
nuper dixi, patricii lum pr.esenlia haud dubie mu- Romanos Grsecorumjuris adhuc esse diclilant. ID.
nilissimam ne tenlavit quidem. ID. s En luculenter explicaiam causam, cur ni-
0 Anno 769, Stephanus III. ut vidimus (ep. 46, al.'• J, dum illum Grsecorutu infido Beneventani ducalus
§4, nol.) laudat ltlierium missum Bertradce reginse» principi nimis vicipum amovendum omni conatu
Viduae, Garolique regis filii ejus, quod in parlesfs censeii Beneventam, \ellent nolleni, CaroloLango-
Beneventani ducatus se conlulerat, recuperandi cau-- bardorum regi subjecti erant. Al Arichi occultce
sa aUerum e duobus patrimoniis celebenimis. inn peifidise homini Grcecorum vicinitas metuenda
GregoriiMagni Regesio,nempeCampanum, quodnum u erat. ED.
sancta sedes receperit, incertum. At Neapolilanum, 'i a Argum. Panv. jHCod. Vat. 20) : « In vigesima
quod nonnisi expugnando urbem Neapolim recupe- -- [viges.] per Oddonem diaconum missee trabes, seu
fari posse Adrianus innuit, a Campano seu Beneveu- '- ad Ecclesiam saiicli Petii [sancti Pelri coope-
tano distinetum erat. Cselerum ab expugnaiione figna
;e riendam] a Carolo pelil. Oral etiain ut Yuilchaiius
civitatum Neapolis et Cajetee, post Tarracinoe rccu- i- archiepiscopus Romkin mittatur; de corpore sancto,
perationem magna securitas dilioni ponliiicise et|t quod Oddo diaconus| cum Julrado [Fulrado] ahbate
Carolinse pro\entura eral; nam Greecis inde expui- I- olim sibi dari petieriat, indicat quomodo absterritus
sisinferiortanlumCalabria inltalia remanebatamplis- s- sit ad ipsum Promitlit se missurum Candidi
simo ducatu Beneventauo disjuncta, ipseque ducaius mitlere|.
is martyris corpus, si petal Carolus. Quod Benevenlarii
Carolo Ilalice regi subjeclus, minus commode moliri ii ac Neapolitani coosultare cum Greecis soleant
poterat res no\as cum Grcecis. Quare piudenlissi- i- indicat [aperll: ] sed quid Oddonem diaconura in-
mum erat Adriani consilium, si perfici poluis-i- dicaturmn prouritlit.» ID.
561. ID.
525 COB. BIPLOM.— MONUM., ETC; SEU CODEX CAROLlNUS, — EPP. ADRIANI. S26
niente se audivisse de constanli cjus volunlate \ petitionem adimpleri pro trahibus ad restaurationem
erga sanciam sedem.Peiit quantocius adveliiRomam sanclse Ecclesice, poscimus veslram a Deo promotam
condicla ligna e Spoleti parTibus pro reficiendo te- excellentiam . ut Kalendis Augusti, hic ad limina
clorio arcuatoin basihca sanctiPelri, apta eniin non si fieri potest, paratse inve-
reperiebantur in ditione ecclesiastica. Adonem beatiPetri fautorisvestri,
ipsum cum Fulrado abbateolim \enientempetiisse niantur, ul exinde sempilerna memoria vestra et hic et
corpus sanclum; se ab iis moveudis territum visione in fuiuro
permaneat. De camarado autem, quod est
quadam; suumprcedecessorem Paulum cor.cessisse
sancti Candidi ypochartosa [Lamb., hypochartosis], ad reno\an-
Aciulphopreshytero corpus quod
erat apud Wilcharium archiep., idqueilli se concedam in basilica beali Petri aposfoli d nutritoiis
dere.De Neapolitanorum congiessibuscumGreecis \estri, prius nobis unum -dirigile magislrum, qui
etBenevenlanis, de quibusantea scripseral, secum
considerare debeat Ipsum lignamen, quod ibidem
Adonecommunicassequeecoram referret/
necesse fuerit, ul sicut antiquitus fuit, Ita valeai re-<
Domno a ex,celleniissimofilio Carolo, regi Franco- no\ari. et tunc perveslrse regalis preecellentisejus-
rum et Langobardorum, atque patricio Romanorum, sionem dirigatur ipse magister in partihus Spoleti,
Adrianus papa h. et demandationem [Fors. de mandatione] ibidem
Directus a \estigio regalis excellentioevestreeAdo de ipso faciat lignamine, quod in prcedicto ypochar-
[ Addo], Deo amabilis diaconus, noster veslerque _.tosin, hoc esl camarado, necesse fuerit, quia in
fidelis, multauobis consueta, quee erganos el beatum noslris finibustale lignamen gg(j) minime reperilur e
Petrum apostolorum principem geritis, retulit. Qua- et pro hoc sanctissimus frater noster Wulcharius_
tenus omnipotenti Deo et ejusdem aposlolo gralias archiepiscopus f nunc minime faligetur venire, dum
egimus, indesinenter oranies pro vestra sospitate ipsum lignamen per semetipsum siccetur, quia
atque379 amplavicloria. Porro, dilectissime alque dum viride est non audemus exinde opera qualia-
excellentissime fili, sicut direxistis nobis c nostram eunque faccre. .. ..
» Summ. 28, Bar. el Cent. GRETS. coloribus a novo fecit. t Neque hujus instauraiionis
h Annalisla Italus hanc epistolam ad an.786 per- tectorii a Carolo faclse menlio ulla in Usdem inve-
nitur. Imo eorumdem auctor ne concame-
peram differt e\ causis seepe diclis. Compairis raiionis quidem Caroligeslorum opibus confectsc usquam me-
preecipue titulus deficiens ad annos praecedentes 781
cam revocat. Idcirco noviss. edit. DuchesrAi eam minit. Ex Eginharto (\it.~ Car. cap. 27) constat,
incerlo anuo consignat inier 774 et 781. Reele Za- Roma Carolum nil habuisse « anliquius, quam ut urbs
sua opera suoque labore veteri pollerel auclo-
cagnus (Cod. ms. num. 157) animadvertit datam ritate, et ecclesia sancti Pelri Apostoli per illum non
paulo post preecedeniem. Extrema ejusdem narraiio tuta ac defensa, sed etiam suis opibus prcc
de Neap. Benev. el Grseeis simul consilia ineuntibus solum Ecclesiis essei ornata ac ditaia. t ID.
a preecedenti disjungi nou posse comprobat. CENN. (1 omnibuse Hujusmodi magistrorum inopem fuisse Romam
c Preccipuum Adonis munus erat responsum Ca- Adriani sois omniJms prsedecessoribus
tempore, qui
roli afferre de trabibus Spoleto advehendis pro san- tecta ecclesiarum inslaurando aliisque id genus ope-
cli Petri basilicse inslauratione, ut hinc perspicue ribuslonge anteivit, ne cogitari quiclem debet. Unum
patet. Adriani litteras hac de rein Codicem nou esse prse cseteris exemplum adduco ipsius basilicse saucti
velaias innuere videtur Carolum eas tanlummodo Petri ab Adriano instauratse (ap. Anast. sect..555),
collegisse, quse ad sanctse sedis ulilitatem specla- haud evocalis aliunde hominibus : « Milleus Janua-
bant, negleclis iis quas familiares dicimus : ita siqui- rium vestararium suum, cognoscens eum idoneam
dem precfaiur in Cod. ms.: e Ita omnia exarans, ut personam, cum multitudine populi, muiavit ibidem
nullum penitus testimonium sanctee Ecclesioeprofu- trabes numero qualuofdecim, alque totum ejusdem
turum suis deesse successoribus videatur. t Cur basiliccetectum, et porticus noviter restauravit. t Hic
autem Romee idcm factum sit non inlelligo, cpian- vero juxla quod convenerat inler pontificem et Caro/
quam enim consuetudo ingens, quee Adriano cum lum aut.scripto aut voce, Wilchaiius archiepiscopus
Garolo inlercedebat, hunc cum illo suam colleclio- Galliarum operi prseessedebebal; petilurquemagisler
nem communicasse persuaderet; attamen argumen- operee, qui necessarias instanrationi trabes conside^
torum dissimililudo, et ordo varius epistolarum se- ret, easque postmodum in ducalu Spolelano excidi
cus docent. Itaque credibilius est, de hujusmodi mi- jubeat ac Romam duci. Quorsum hscc? Inslauratio
nulis rebus missorum voce actum esse, quam scri- scilicet Francorum regis opihus facienda erat, adeo-*
ptis Uiteris. Et vero nullas pontifex ab Adone sibi que summse fidei exemplo inritatione digno, cum sa-
reddilas memoiat, quee suarum responsum sint. Yoce f) cra loca liberalitate principum aut exstruuntur aut
igitur facta erat pelilio trabium, cui par responsio a instaurantur, Wilcharium archiepiscopum faciendse
regio misso defertur. ID. operce Adrianus praefecil. Prseterea in Spoletano du-
d Hoe loco utitur Du-Cangius camaradum explica- catu, quanquam sanclse sedi oblato, Carolus supre-
turus: i Est autem, inquiens, hypocarlosis, tecto- mum jus sibi reservarat; neque oequumerat ul inde
rium, sive crusta, qua parietes et cameree inducun- aliquid auferrelur nisi Caroto eodem jubente. Iia et
tur. ii Hijpocarlosim autem Grcecam vocem idem Carolus, ut infra planum crit, cum ex palatio Raven-
signlficantem adhiberi ait ab Adriano pro ipso uate musiva ol marmbra exoplabat (ep. 81 , al. 67)
ligneo fornice et ipsa concameratione. Quee cujus- a ponlifice, cujus eral supremum j'us in exarehatu,.
modi -olim esset, peli oportet ex labulis in archivo sibi concedi peliit. Cecteium tanla cum religione
Yatic. basil. exstantibus, queeetianfoecurruni apud Adrianum peragi omnia voluisse per homines fideles
Ciampin. (de Sacr. Mdif. cap. 4), huc enim non -Caroli, res crat shjgularis prudentiae; nam postea
spectat de his rebus tractatio. Ceelerum Adrianus, eidem regi plus. sibi tribuenii quam par erat bb as-
juxta Du-Cangium,hypocartosimpro mera concamc- sentalorum consilia, restitit suique exemplum Carolo
ratione trabium nriniis recte adhibet, nam in ejus inritandum
' proposuit (epist. 95, 97 , af. 71, 85). ID.
gestis ap. Anastas. (sect. 542) vera significalio eon- Scnonensis archiep. est P.agio (an. 782, n. 5)f
ceptis verbis exprimitur: « Cameram \ero Ueati ejnsdeiuopc sedis aichiepiscopum (quod nomen
Petri apostolorum principis in omnibus destructam lum f^mporis commune erat meiropoliiis omnibus)
fttque dirutam exemplo olitano exsculpens, diversis pui^f «<•''.=•Mabiilonhisin Annal. Boned. (lib, xxir,
327 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS"I. SECTIO III. 523
Prsefatus autemAddo Deo amahilis diaconus, olim ,& mus e, omnia minritius in ore posuimus fideUssimi
dum cum fratre noslro Fulrado, Deo amabili, reli- veslri nrissi, scilicet Addoni diacono, quod \obis
gioso abbate et presbylero a, hucvenisset, peiiii nos enuclealius simulque per ordinem enarrare debeat f,
ut ei corpus sanctum tribueremus, sed nos, sicut uc sicut semper et nunc per vestram a Deo confir-
jam dudum vobis direximus, per revelationem 38! matam regalem potpnliam, saucta Ecclesia exaltata
territi, nullo modo audemus ex ipsis sanclorum cor- triumphet (Lamb. add. et vos) in ampliato honore,
poribus amplius quid exagilare b, scd si vestra vo- una cum spirilale filia nostra regina, seu praecellen-
luntas fuerit in corpore heati Candidi martyris, tissima vestra prole, a terreno regno fulgenles in
qubd apud Wulcharium fralrem noslrum archiepi- perpetUum cum sanctis omnibusregnare mereamini.
scopum rejacet, si mulatum nori esi; sed ipsum est, Incolumem excellenliam vestram gralia superna
quod sanctse recordalionis prsedecessor noster dom- custodiat.
nus Paulus papa concesserat dudum AciuKb presby- LXYIH.
tero °, una vobiscum ipsum illi concedimus san- @§3 ITEM EPISTOLA EJUSBEMPAP--E,
ctum corpus, quia per concilium et fide dignas per-
ADDOMNUM CAROLUM REGCMDIRECTA,
sonas testimonium reddentes, ejus locum atque Ec-
clesiam reperimus, unde a jam fato domno Paulo B In qua continenlur gratiarum etactiones pro exalta-
lione sanctcn DeiiEcclesice, de lerritoiio Savi-
papa ipsum sanctum corpus apud jam dictum Aciul- nensi, quentadmodum prcediclus rex sanclo Petio
fKsmpresbylerum coneessnm est d. pollicilus fuerat, quod in inlegro contradere jube-
De parlibus aulem Neapolitanis, sicut eum ncfan- ict s.
dissimis Grsecis seu Beneventanis concilianl (Lamb., (An. Dom. 781, Cod. Car. LXIX,chron. 67.)
Gent., Grets., consiliant), qualiter vobis insinuan- ARGUHENTUM. — Cum Carolus, mense Aprili, dum
les 382 Per nostras aposlolicas syllabas direxi- Romse erat, teriitorium Sabinense concessisset
num. 76). Alihi autem (lib. xxi, n. 55) annalista pora de' ipsis dirutis disiulit coemeteriis », el in ur-
idem doeet, Wilcharium Viennensem episcopum an. hem transtulit, ut est ap. Anast. (sect. 259). Prse-
740 ecclesiam suam a Iaicis direptam indignatum seterea Chrodegango |Metensi episcopo tria concessit
cessisse m nioiiasleriumAgaunense, quod sauctiMau- corpora sanclorum marlyrum, nempe Gorgonii, Na-
rilii etiam audit, quo tempore Sedunensis item epi- boris, el Nazarii, ttuorum translalio in Franciam
scopus memoratur Wilicarius , crediturque a non- apud annalistas et maftyrologos celebris anno 765,
nullis unus et idem esse, quod improbatur a Mabil- ut refert Pagius ex MabiU. aliisque (an. 764, n. i).
lonio (Annat. 1. xxiv, n. 6); non enim fieri potuisse Itemque Aciulpho aliud, teste Adriano, iiluc pari
credit, ut abdicata ecclesia Yiennensi, Sedunensi modo translatum. Quare Adrianus modum imposuit
postmodum preefuerit. Certe an. 765 Altiniacensi ri hujusmodi translalionibus, visione prseserlim terri-
conventui inierfuit Wilicarius episcopus ex mona- lus, cujus meminit.llD.
sterio sancli Mauritii, et 769 Wileliarius archiepi- c In Missali Goth^co, quod Bona, Thomasio, Ma-
scopus Senonen.-is primus ex duodecim preesulibus blllonio viris doctissimis leslibus ad GaUiamKarbo-
Francice subscribit concilio Lateran. Stephani III,. nensem (possessam jolim a Gotlris)pertinuit, magno-
quem Sammarthani fralres in editione altera auctiori que tota Gallia usui fuit, est missa sanctorum mar-
Gallise Christianse aiunl occubuisse mortem eodem tyrum Agaunensiumseu Thebeeorum,qui-apud Agau-
anno celebrati concilii, cuni anlea ex Agaunensi num sunt passi prope Sedunum. Mauricii tantuni
monasterio Thebeeorum mariyrum reliquiasIn Seno- nomen exprimitur; sed ap. Ruinartium (Act. Sinc.
nensem sedem advexisset. Fateor equidem a veritate pag. 242, edit. Yeron.) tres prsecipui memoranlur,
miuus abhorrere, quod Wilcharius idem Yiennensis Maurilius primicerius, Exsuperius campiduetor, ei
ecclesise abdicator anle annum 769 Senonensis ar- Candidus senator, qiice omnos sunt mihlares digni-
chiepiscopus crearetur, ac trigesimo tandem post tates. Candidi etiam Sebasteni mentio occurrit apud-
abdicationem anno decesserit. At eumdemfuisse su- Adonem (11 Mar.) el antiquiores maiiyrologos. Ro-
perstftem an. 780, cum instaurationi basilicsesaneii mani autem hujus Candidi historia his tantum lifie-
Petri preefectus fuii, annisque insequenlibus, cum ris referluraccepta, hisioriatamen obscuritalis plena,
iEgilam Hliberitanum epibcopum ordinavil et in Hi- cui nuUa lu\ affulgel aut ab aliis lilteris hujus Codi-
spaniam misit, incredibile prorsus videiur: nam , cis, aut a veteri ullo monumento. Num Adonis prior
prseter eos annos quibus Yiennensem sedem tenuit adventus Romam cum Fulrado, ejus petiiio, elvisio-
ante abdicationem, alii plusquam quadraginta tri- _ nis aut revelationis quse pontificem terruil narratio,
buendi illi essent, quod abhorret ab omni fide. Iie- " seripio an auribus cbmmendata fuerint, incertum :
rum de hoc loquar (ep. 69, al. 95). Ccw. Aciulfus presbyier sanclique inarlyrb tradi-
» Quantum allueuiefur Annalisia Iialus hanc epi- lio eidem ipse
factaignorantur. ldunum,docenteAdriano,
stolam differens ad an. 786 lrinc luculente patet; certo scimus, sancti martyris corpus apud Wilcha-
nam Fulradus Dionysianus abbas an. 781, xvu Kal. rium archiep. servarj, contra Pan\iniarii argumenti
Aug. occubuit mortem, ut lale ostendit Mabillon. senlentiam; et Adonem illud petiisse , non Fulra-
(Annal. lib.-xxv, num. 43). Yide insignis viri laudes dum, ut perperam jafrirmalur in argumento hujus
apud Pagium (an. 784, n. 8). ID. Cod.Car. ID. |
b Sceculo sexto exeunte exstant Gregorii Magni d Ecclesiam locumque, unde corpus extracium
litterse ad Constantinam Aug. caput sancti Pauli fueral, coetu fidelium convocato , ac personis fide
efflagitantem ( Regestr. lib. iv, ep. 50, ind. xn). dignis auditis, Adrianus reperit. Res igitur inurLe,
Postcentuni octogmta annos, dum reliquiarum tras.s- ipsa, ipsisque coceurfeis funcetiam o-iscara. ID.
laliones fieri consueverunt, maxime ad eludendam e Indicaiio mmus dubia prceceientis epistol*. 1D.
Graecorum impielatem; talia testari Adnanum de f Greecos \idelicet una cum Neapohtanis consilio
sanctorum corporibus Romee existentibus non obiter Benev. ducis recepis,e Tarracinam; de hello iis ite-
advertendum..Paulus siquidem Adriani prccdecessor, rum inferendo, ejusque prsecipuo fine; ac de rebus
paulo infra laudatus in hac epistola, « cernens plu- aliis in prsecedenli singillatim enarratis. ID.
vima sanctorum ccemeterior. Ioca neglecta atque s Argnm. Panv. (Cod. Vat. 14): « In decima
jam vicina ruinae posita, protinus eadem sancla cor- quarla [dec. 'quar ] ccmtinentur graiiarum actioneg
529 COD. DIPLOM.— MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. 350
sanctse sedi, pontifex mittit suos legatos Aga- A j elavigerum regni ccelorum, viclorias, quas | Grets.,
thonem diaconum ac Theodorum consulem et qriibus], dextera Dei cooperanle et
ducem nepotem suum, qui ejus territoru posses- protegente,
sionem petant. Yictorias hucusque ab eo relatas multis documenlis de vestris allatis muneribus, Ec-
divo Petro ascribendas esse, cui quse territoria clesia beati Petri enituit, tam de cjvitatibus quam
et civitates largitus erat, grata* oblatio fuerat• de diversis territoriis sub integritate c eidem Dei
summo Deo, per quem vicerat, regnumque ejus,
ac regia familia in universo terrarum orbe ce- apostolo a vobjs offertis [Id., oblatis], el ideo poscen-
lebris effecta erat. tes vestram a Deo promotam regalem clementiam.
petimus, ut sicut a veslra prserectissima exceUentia
Domno & exceUentissimo fflio nostroque spiritali beato Petro nutritori vestro, pro luminariorum
t compatri Carolo, regi Francorum et Langobar- concimiationibus, atque alimoiiiis pauperum, Savi-
dorum atuue patricio Romanorum, Adrhmus papa. nense terrilqrium sub integritate coneessum est d,
' Beatus David rex -et
propheta,' Spiritu sanctoi ita id tradere integrum eidem Dei 'apostolo, _prse-
repletus, pro futuri regni veslri erga beati Detrii sidiante vestro praecellenlissimo anriisu, dignemini.
apostolorum prineipis sanctam Ecelesiam benivo- Qiiidquid enim regni coelorum janitori beatoPe-
lentia dignaque solatia ac splendidissima rutUantia. - tro apostolo affertis, in sempiterna memoria pro
orans, canit et dicit (Ps. LXVII): Manda, Domine, B 1 vobis simulque ef prseceUentissima filia nostra efr
virtutem tuam, confirma hoc, Deus, quod operatus ~es spiritali commatre e 385 domna regina, et pro
in nobis a templosancto tuo, quod est in Jerusalem; vestris nobilissimis atque exceUentissimis natis, nec
tibi offerunt reges munera. Ex quibus muneribus: non el pro omni Christo dilecta genealogia vestra,
ditata spiritalis mater vestra sancta catholicaet ; sacrificium purissimum atque holocaustum divinee
apostolica Romana Ecclesia, per vestraa Deo 384 , suavitatis odore ffagrante in ara vestri pectoris
protecta laboriosa certamina, relevata exsultat, a ej'us invisibili majestati mactatis, et pro tam ma-
templo sancto beali Petri fautoris vestri. Confirma: gna vobis concessa a Deo super omnes reges per
hoc, Deus, quod operutus es [Lamb.,' confirmat.... beatum Pelrum gralia, nullus sit de adversariis
operatus est] in nobis, crebro orantibus in vobis; qui vestfo mellifluo cordi suadere valeat,' ab amore
triumphum, et mandat quotidie virtutem suam per beati Petri apostoli protectoris vestri seu a nostra
bealum Petrum aposfolorum principem, vobis -sub- dilectione, quam usque optantes permanemus [Lamb.
jiciens omnes Jbarbaras nationes, dilatans atque am- add. recedere], ut non deficiat laus vestra^per to-
plius exaltans in toto orbe terrarum vestrum splen- tum orbem terrarum de ore hominum victorias
didissimum regnum; et quoniam non valet linguse J, r vobis a Deo concessas ac diffaman-
prsedicantium
'
nostrse ferculum ut dignum est de veslro prsecelso ** tium. •
mihique dulcissimo amore explicare, apostoUca Magnoperef [Lamb.,Gent., Opere] enimdireximus.
voce proclamamus dicentes (Hebr- i): Multifarie vestrse regali potentise fidelissimos missos nostros,
multisque modis olim Deus loquens patribus in pro- videlicet dilectissimum filium nostrum Agathonem
phetis, novissimediebus istis, per uuigeniti sui ma- diaconum, seu Theodorum eminentissimum consu-
gnificae operationis yirtutem ostendit magrialia in lem et ducem, nostrumque nepotem e, qui vice
orbe terrarum, donans. vobis per beatum Petrum nostra vobis enucleatius sicut ejus in ore pqsui-^
pro "exaltatione sanctse Dei Ecclesiae ; et de terri- ctse sedi aiebat ponlifex. Id enim discriminis tnlbr^
torio Savinensi [agro Sabinensij petit, ut sicut pol- memoratas provincias occurret, quod uniclLSabii-
Ucitus fuerat, in iutegro [in integrum] conlradi ju- nensis vocatur Savinense patrimonium; quitelcill;.
beat. > CENN. cet patrimonium et terrilorium indiffefenlem|pel^
a Sum. 14, Bar. et Cent. GRETS. labatur ea provincia, -ut dixi in Comm.prsev. (JMte
h Hic semper tilulus in sequentibus epistolis oc- 52). Id si Pagius animadvertisset, haud inverasi^
currit; quare AnnalistaeItalo easdem cum relatis set epistolas hac de re agentes, ut territorium a
miscenlinonaudiendum, ut aiebam incomm.prsev.
- patrimonio secerneret, quod nihilominus non fecit;
Coiritius, et cum eo "Pa»ius (782, num. i) recte sed totam turbavit listoriam (ann. 781, n. 1; 782,
hane epistolam aliis prseferunt de Terr. Sabin. At D I n. 4 ), nam Coiniii alluclnationem non- 'sensit.
epistolseipsius exordium patefacit, primam omnium Nolari autem debet, non modo nomine, sed etiam
quee sequuntur conscriptam. esse. Propterea Adria- conditione, territorium istud patrimonia imitari, uV-
muu, qui mense Aprili, dum Carolus Romse erat, pote peregrinis, pauperibus, ac luminaribus addi-
Sahinensis territorii donationem acceperat, octo fere ctum. ID.
- menses de ineunda ejus possessione siluisse paf uiri e Titulum commatris semper deinceps invenies,
credibile est. Huc accedit, quod iter missorum ul- quandiu Hildegardis regina superstes fuit, quod non
tro citroque euntium eadem de causa, et quidquid modico adjumento est ad Utterarum chronologiam
geslum ab iis fuit, jubente semper Carolo, coar- stabiliendam. ID.
ctari in anni unius angustias non debent, adeoque f Codicis lectionem restituunt Lambec. et Genti*
prima heec saltem epistola huic anno tribuenda est. Iot. Quid autem sibi velit adverbium opere in hisce
Quod ex sequentibus palam fiet. CENN. lilteris non semel occurrens Ducang. forte non as-
c Monebam supra (ep. 64, al. 57, not. e) ab secutus, vocem prseteriit. Eadem est usus Sleph. II
Adriano seque Histriensem provinciam ac Sabmen- (ep. 9, al. 6) simili prorsus notione; ait enim, opere
sem, Territorii nomine designari. Yide quse ibi sunt namque direximus, ut hie Adrianus : quare hoc ad-
dicta de aUis territoriis. ID. verbium pro idcirco aut simUi ab utroque adhibitum
d Memoria repetendum est quod anno 777 ( ep. viuetur. 1D.
59, al. 49) de patrimoniis Tusciae, Spoleti, Bene- s In epistola nuper laudata 59, al. 49, deilluslri
venti, Corsicae,et Sabinae. iampridem donalis san- hoc tiro est dictum (not.). ID.
PATROL.XCVIII, 11
531. i ..-_ B. CAROLI MAGNIOPP„ PARS I. SECTIOHI. 532
mus poseentes suggerant; quos petimus pro amore A Saccellario missp suo alterutrum ex iis remittat,
beati Petri apostoli, Iienigne cum nimio amore qui fines~constiluat inter partes et possessionem
eos suscipere, et illis pro causis beati Petfi antiqui palrimonn tradaf sancteesedi.
vestree a Deo re- Domno «êxcellentissimo filio, nostroque -spiritaU
principis apostolorum proteclse
gali poteniias suggerentibus, dignemini obaudire cbmpatri Carolo, regi Francorum et Langobardorum
preces, tit dum ayobis remeaverint et nobis vestrani atque palricio Romanorum, Adrianus papa.
" Ad referendum
renuntiaverint prosperitatem, referenfes simul de prajcellentissimaeregalis potentise
causis ejusdem Dei apostoli effectum, et noster pro vestrse beneficiis gratias, mens Uumana^"ut reor,
hoc relevatus fuerit animus, digne valeamus cum fari non potest de tanlis laboriosis certaminibus
propheia psallentes orare (Ps. xix): Domine, salvum queeerga fautorem vestrum beatum cPe.trum aposto-
fac regem, elexaudi nos in die qua invocaverimuste. lorum princlpemet nos geritis, 3g7 ouotidie boni-
Omnipotensitaque Deus in vobis gratiam suam quam tas suffragia,quatenusdab ipso Deiapostolo dignam
ccepit perficiat, atque vitam Vestram, una cum retribulionem, et lric et in futuro vestra protectis-
prsecellentissimafilia nostra et spiritaU commatre sima excellentia procul dubio -credalhahere e.
domna regina, vestraque nobilissima prole, et hic - Euntes autem apud Savinense lerritorium nostrj
per multorum annorum circula extendat, simul gu- g vestrique fidelissiriii missi, videlicet Ulius noster
bernacuia annuat 38*8 V1ampliori culmine victoriis Iiherius venerabihs abbas, seu Maginaruis religiosus
perfrui, etpost longa tempora senioque profecto capellanus f, «icul per vestrum lionum dispositum,
[Grets., provecto], in ccelestis vos patriee congrega- yoluerunt nobis contradere in inlegro jam falo Savi-
lionem recipiaf, ut ibidem sine fide regnare merea- nense lerritorium| et minime potuerunt, miltentes
mini. Ineolumem exceUentiamvestram gratia superna yarias occasiones peryersi et iniqui homines, tamen
custodiat. et ipsi jam fali fidelissimi missi onmia vobis suhtiU-
LXTX. ter vice nostra referre possmil. Quapropter vestreea
ITEM EPISTOLA EJUSDEM~PAPJ2," Deo'protectse4'egeUpotenliee reverendissimum mis-
sum nostrum Sljphanum €, dudum sacellarium,
AD'DOMNUM CAROLUM REGEM DIRECTA, direximus suggerendum, ut pro mercede, animee ve-
In qua contineiur de territorio Savinense,-qualiter strco, .sicut coepistish, ila-in integro jam fato teni-
liherius et Maginarius missi domni regis ipsum
territorium in integro parlibus sancti Petri reddere . torio [Lamb., fatum territoriuni] Savinense heatp
voluer&nl,sed propter iniquos hominesminime po- Pctro regni cceloiiumclavigero xwntradere JubeatiSj
tuerunta. ut ipse Dei aposloiluspro yeslra a Deq p.romota.re^
(An. Dom. 782, Cod. Car. LXVHI,cliwn. 68.) Qâliprcecellenlia prsecipue _suffraganSjcmn sanctis
ARGUMENTUM. — Ut Sabinense lerritorium tradere- omnibus regnare Wereamini; qualejius pro eiusdem
tur possidendum sanctce sedi, venerunl missi regii Dei apostoli amore et mercedis anima?veslrae,unum
Ilherius ahbas el Maginarius capellanus, qui una « duohus j'am, iatis missis cum preefato Stephano
eum pontificiis continuo in id territorium profecti
sunt. At variis ex eausis quas, ut ait Adrianus, misso uostro nobls 388 dirigere jubeatis, ut sicut
referent iidem missi, rem integr-amrelinquere de- exantiquitus fuit et in veritale jam fati veslri fideles
buerunt. Quare orat pontifex, ut cum Stephano missi "salisfactisunt i, in inlegro nobis conlradere
a Argum. Panv. (Cod.Vat. 15): « In decima tertia obivit legationes ad sanctam sedem, ac de ejus col-
Idec. ier.] epislola ad Carolum indical Ittherium lega Maginario, qui Fulrado abhati Dionysiano suc-
(Itherium] et Monegarium'territorium [agrum] Sahi- cessltanno 784, posldiem 16. Jul, hujusemortualem,
jiense partibus -sancti Petri [Sab. sancto Petrq] red- infra non semeliin Adriani epistolis mentio est.
dere voluisse, sed propter miquos homines minime Uterque in diplomate Ludovici Pii laudatur, quod
potuisse [id minime prsestari valuisse]. J CENN. juxta hic petita inter Realinos et Sabmensesstabiliti
h Summ. 15, Bar. et Cent. GHEJS. fuerint fines per lutrumqrie abhatem , yideiicet pbst
c Hsec depravata sunt. GRETS. an. 784. Mabill. Annal. Bened. tom. II,
-d Lamb. legit: quotidie, qualenusper luecbonita- prcedictum in locis.j ID.
pluribus
tis suffragia. BIdem an. 776|Spoletumadiens patefecerat Adria-
« Gratiarum actiones hujus epistolcealio non spe- •" no iniqua consilia quatuor Italice ducum res novas
ctant quam ad regios missos qui Romam cum pon- molieulium (ep,-57,al. 59), ei aiu 784interest placi-
tificiis venerant juxta prsecedentis petila. In Cod. lo seu conciiio in causaPothonis abbatis sancti Yiri-
Carol. fortuito obtinet suam sedem. In Yaticano item cenfri ad Yolturnum (epist. 78, al."72). &.
ordine inverso colloeatur, quodaliasfaclunividiirius. 1h
Cospiumopus de tradenda possessione integri
Pagius eam differt ad annum 785, post reginse Hil- terrilorii non obscure indical. hanc epistolam minus
degardis mortem, quia caret ejus nomine, at neque jecte ;a Pagio, Mahillonio aliisque loco mbveriy
fUiorumfil mentio, quare tam ipse quam Zacagnus, et postremam orimium quee hic habentur recen-
aliique ejus bpinionemsecuti decipiuntur; nam po- -seri. ID. '•
steriores qusepaulo infra referentur_, et reginam et i -Plenius agitur de his omriibusin preediclaepist.
filios laudant. Est polius cur credamus epistolam "71, sed notaiiduni quod utrobiqueoptatur, ntaflei^
ocissime scriptam discedentibusmissis, dum summa rilerexmissis redeal; hic autem proficisciRdriia di-
tsmtum rei atlingitur, omissis caeteris. At infra (ep. cunlur cum Stepliano, eunique eodem aiteruter ite-
71, al. 56) quse hic fere indicantur, planiora atque rum mitti "enixeIpetitur; Ulic neque de missorum
explicatiora videre erit, post binas litieras de Hispa- "discessu, neque ideunlus^reditu cum Stephano agi-
norum erroribus, queecumspectent ad hunc annuiri, tur, quia scilicef missi illi jam erant in Francia,
diutius diffcrri nequeunl. CENN. iterurii venerat: quse res novam eam'
1 De Hilherio abbate monasterii sancti Martini neuterque
eriislolam ejusdejn omiiino senlenlieeproduxit. ID.
-
furonensis, qui erat Garoli eanceljarius pluresgue
533 COD. DLPLOM.— MONUM.,ETC, SEUCODEX CAROLINUS. — EPE. ADRIANI. 554
proecipiatis, et signa a, inter partes constituentes ut A stris eos habenles registris exaratos, infra rescriben-
sinequalihet contentioneautcontroversiamaneamus, tes per harum gerulos, scilicet Bellerefonsum seu
utopinalissima vestra memoria proUoc in ccelestibus Johannem clericum direximus denuo c sicut nohis per
regnis maneat ampliata. Incolumem excellentiam fidelissimum missumsuum, videlicet reverentissimum
vestram gratia superna cuslodial. fit sanctissimum Petrum Ticinensis ecclesise episeo-
LXX. pumf, prsecellenlissimus acprcefulgidusfilius, et spi-
ritalis compater noster domnus Carolus rex Franco-
389ITEM EPISTOLA ADRIANI PkVM,
ADEGILAH EPISCOPUM INPARTIBUS SPANIJE MISSA , rum et Langohardorum ac patrioius Romanorum,
Pro fide orthodoxa tenenda, et pro jejunio vi feria et pro tua insigni dilectione poscendum emisit, et per
sabbalo celebrando h. ejus regale adminiculum luis faventes votis adim-
\An. Dom. 782, Cod. Car. xcv, chron. 69.) plere prorsus studuimus. Hlos vero procaces ac hse-
ARGUMENTUM. — jEgilse episcopo Hispano rectam reticos homines, qui tuam subvertere nituntur orlho-
fidem servare cupieriti, «itholicam Romanam Pa- doxam fidem, et undique le coartantes, angustias cl
trum auctoritate comprobalam litteris valde pro- varias
lixis se emisisse .aif. Quas cum miiiime ad eum tempestates seminant, apostolico indutus prse-
pervenisse comperiat, cumque Carolus per Pelrum cepto simulque apostolicis imbutus disciplinis, seu
Ticinensem episcopum flagilarit nt iEgilse amico $j saluberrimis orthodoxee fidei sanctorum Patrum re-
suo iterum miltanlur, se earum exemplum ex ar-
chivo eductum ad illuni tradere missis suis Belle- pletus institutis, eos qui tuas noluerint amplectirectse
rephonso et Joamii. Multa eum monet ut ab hae- fidei-prsedicaliones, post unam et secundam admo-
reticis sibi caveat. De jejunio fer. TI et Sabbati Bitionem seu increpationem, tanquam ethnicos et
agit. pulilicanos deputans, haheto pro nihiio eorum infru-
Adrianus c episcopus servus seryorum Dei dileclis- nitas iusidias, propheta testante, qui ait (Ezech. III) :
simo Egilseepiscopo d. Dudum prcecipua -gnaraque Si autem annuntiaveris impio, et ilte non fuerit con-
dilectio tua ad sedem apostolicam, quse est caput to- versus ab impietate sua, el a miasua impia, ipse qui-
tius [Lamb. add. mundi et omniumDei] Dei Ecclesia- dem in impietate sua morietur, tu autem animamtuam
rum, directos affalus, secundumvibrantissimam fldem liberasti; qualenus oportel te, vas [Lamb., vasis] ele-
quam erga Ueatum Petrum apostolorum principem clionis, beati Pauli apostoli imitari preecepta acvesti-
etnos ex intimo gerit corde, cum nimio amore sus- gia sequi (II Thess.rm): 391 Subtrahere te ab omni
cepimuSjad ea quceejus poposcit solerlia, ex divino fi atre ambulante inordinale. Et constans esto (Rom.
ibnte .oriri nitidius ac saluberrime-sanctce nostrse vm) : Quia diligentibus Deum omnia cooperantur in
•catholicseet aposlolicaeEcclesise [Grets. ndd. vetuslo] * bonum. Potius nenipe si doctrinam sanctee catholicse
olitano ritu, orthodoxee fidei exarantes, imo sancto- ** et apostoliceeRomanse Ecclesiee seculus fueris, non
rum Patrum yenerandam instilutionem sine macula timebis mala, quia forlissimus auctor ac ejus funda-
«peculantes, per earum tunc transveclores 39® tuse tor beatus Petrus claviger regni ccelorum, tecum est
emisimus almitati; -et quoniam, ut fertur, nequa- usquein finem, Domino pollicente (Matth. ult.): Ecce
quam ipsi apostolici ad te profecti sunt apices, no- ego vobiscumsum omnibus diebus, usque ad consum-
a Signa hicpro terminis accipiuntur. Cujus rei non 82, al.'97, patet, non falli eos quibus videntur
luculentissimum suppetit exemplum ex "Wisigoth. pontiflces, cum preeeellentibus quibusdam personis
lege {lib. x, tit. 5, § 3) ap. Ducangium : « Quo- scriberent, nomen suum postposuisse_,cum inferiori-
tiescunque de terminis fuerit orta eontentio, signa, bus, preeposuisse; quam rem negat GarneriusVJ4p
quseantiquitus constitula sint oportet Inquiri, id est; pend.ad lib. Diurn.,^: 144). Egilanem huncepisco
aggeres terrse, sive arcas, quas propter fines fundo- pumappeUant auctoresHispaui sedisque llliberitanse,
rum apparuerit fuisse constructas; lapides eliam,, quae Granata non multum distat, episcopum fuisse
quos propter indicia lerminorum sculptos constiteritt contendunt: quod vix credibile videtur, cum Hispa-
esse defiios. Si heecsigna defuerint, etc. J (Glossar. niafereomnis sub Maurorumjugogemeret. CENN.
v. Signum 5). Hosce autem terminos fuisse consti- ,e Epistola sequens est exemplum«jus quae hie lau-
tutos ah utroque misso conslat ex diplomale Ludo- datur, authographum quippe in archivo sanclse sedis
ViciPii, quo parles etiam nominantur, inter quas>D ; servabatur, Itaque multo antea data fuerat; cum au-
iilermini fuerunt positi: « Quemadmodum ab Ithe- tem incertse eetatis sil, ordinem cod. retinui. ID.
rio et Magenario abbatibus missis illius inter idcmI f Episcopi hujus -mortem Cointius et Pagius cofi-
terfitorio Sabinense, alque Reatinum diffinilumi signant anno 785 ac proinde .staluunl cetalem hujus
est. t Factumjd post annum 784, non enim anteai epistolseinter annum 781 ei 785, nam litulus com-
Maginarius erat abbas, ut supra (col. 551, not. f)) patris Carolo tributus antiquiorem, Ticinensis epi-
diclumest.Altempus certum definirinon potest, quiat scopi mors recentiorem putari prohibent. Forle epi-
-lilteris teslatum in Codice isto non reperitur, CENN. scopi Ticinensis legatio adornata erit a Garolo, an-
* Argum. Panv. (Cod. Vat. post 44): « Scripsitt lequam ex Italia discederet an. 781, eodemque epi-
eliam ad alios quosdam, ut adEgUam iiiTJispaniaepi- siola data erit: at viris doctis adversari non lubel
scopum, ipsumque hortalur de fideorihodoxa tenen- in re nullius momenti. Id eertum esse contendit
da ;_pro jejunio sexta feriaac sabbato celebrando. t» Basnag. apud Canis. (Ant. Lect. tom. H, pag. 286).
Abutilur sacree Scripturce teslimoniis: Ecce ego vo- Felicianse-hseresisriatalemannum 783 a Pagio recte
biscum sum usgue ad consummalionem smculi, illami constitui auciorilate Adriani, qui in iUam invehit
promissionem pro Petro citat. — Postrema hsecpars,•, (ep. 82, al. 97) non utique ad eum annum referen-
avefbo abutitur incipiens, a Panvinio deletaxvisilurr dam esse Adriani epistolam illam tenct cum Pagio,
incodice. ID. - sed rejicit ad annum 785, quam ego opinionem se-
"c Baron. ib. post Sum. 44, ut et Cenl. GRETS.
3 quor, ut dicam ibi. ID.
. Ex inscriptione hujus et sequentis epistolae,nec-
B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO HJ. 536
355
mationem sceculi. Nulla quippe hebetudo alque quse- A eas quas superius polliciti sumus, liquida exarationis
libet ambiguitas ascendal in suavissimam sacramque pagina instituemus series.
mentem tuam, eo quod (Matth. i), Qui persecutionem LXXI.
•patiuntur propter juslitium, quoniam ipsorum est re- 393 ITEM EPISTOLA ADRIANIPAPJl,
(•num ccelorum. Et iterum (Heb. xi): Sancli per fi- ADEGILAM EPISGOPUM , SEUJOANNEM PRESBVTERTJM,
'demvicerunt regna a. De eorum sacrali me, vel constantia in partibus Spa-
1 Porro in ipsis referebatur apicibtis luis, qualiter nim_prcedicandum, el de pascliali feslivilate, et de
prcedestinatione hominis, sive ad bonum, sive ad
vobis nimis intentio est de sexla feria el Sabbato , l malum, et de koinquinatione eorum lam in escis
quod istos duos dies dicimus jejunio mancipandos. quamque in potu, seu et de diversis erroribus, et de
hoereticorum hominum eorum pseudosacerdolibus, qui vivente viro soniun-
Nequaquam ignaviam, atque tur uxores, et de liberlale arbitrii,'velmultis aliis ca
impiam perversamque amentiam inanesque ac men- pilulis in partibhsillis contra-fidemcatholicamprtisf.
daces sequere fabulas, sed magis doclorum nostro- (An. Dom. 782, Cod. Car, xcvi, chron. 70.)
rum, sauclorum Patrum, sicut nobis intimant, vide- ARGUMENTUM. — Exemplum litterarum quce fucrant
licet beati Sylvestri, atque Innocentii papse h, pari- 1
directee JEgilee episcopo et Joanni presbytero in
lerque almi Hieronynri c, seu Isidori, divinos sermo- Ilispaniam ad preedicandum euntibus. In iis erro-
nes annecte, et ex noslra aposlolica olifana regula , B* res plures heereticorum exagitantur. Feliciana hee-
lesis siletur, quia nondum eruperat. Nicsena con-
Sabbato jejunare, firmiter atque prricul dubio te- stitutio de die Paschatis conciliorum et decretorum
d
nens tua non desinal sanctitas; si enim a regia non ponlificum auctoritate firmatur contra Hispanorum
vis discedere via, prsedictorum 392. sanctorum Pa- errores. De pijaedestinalione, gratia, et libero ar-
bilrio iidem niale sentientes, pluribusque aUis
trum censuram non deseras, etbeati Augustini opus- erroribus irrejiiti arguuntur. Eos errores cum
cula legere non praetermittas, ubi egregium prse- Priscilliana hopresi jam exsiinclos fuisse; -sedulo
dicatorem atque doctorem suum sanctum Ambro- cavendum nejampridem damnati revhiscant.
sium e meminitpro jejunio sabbali sanctam catho- Adrianus Bepiscopus servus servorum Dei dUectis-
licam et apostolicamnostram Romanamnimis laudasse1 simo uobis Egiloeepiscopo seu Joanni presbytero h.
Ecclesiam, et quia, gerente Spiritu sancto , nullis< Audienles orlhpdoxam vestree dilectionis in Chrislo
tenlalionibus superari tuam almitatem conjicimus, constantiam, atqrie ita vos antiquee lidei communio-
a Tota hac exhortatione, pro ejus tempons bar- celebrarelur per omnia definitum, nullusque post haec
barie satis clara , confirmat episcopi constantiam1 ausu temerario cbnlra illud statutum venire, aut sal-
adversus Hispanorum errores, quos haud singiUalim1 tem mutire prsesumpserit; cum poiius e diverso se-
recenset quippe quos aUis litteris expresserat, qua- p dis apostolicse irisiitulio, et Ecclesiee Romanee se-
rum exemplum adneclit; sequenlem nempe episto- •u*• quens observantiaj, ejusdem salutiferi constituti exse-
lam, quee hanc ordine prseit. CENN. cutrix fuissehucusquereperiatur. s (Nicol. I, ep. 70).
h Quidquid sit de Silvestri decreto ap. Euseb. in| Ralio autem est,l quia et in Hispania Adriani tem-
ejus Yita, Innocentius in celeberrima epist. decretalii' pore et in Galliis |oevoNicolai, non bonseEeclesiarum
ad DecentiumEugub. (cap. 4) ita nos edocet: « Non consuetudines, sed errores fovebantur confra apo-
ergo nos negamus sexta ferja jejunandum, sed dici- stolicam sedem. Yide Baron. (an. 57, n. 204etseqq.)
mus, et sabbato lioc agendum, quia ambo dies tri- et ibi Pagium, qrii Quesneliana Dissert. nuper lau-
stitiam aposlolis , vel his qui Christum secuti sunl,> data utens pugnat pro Rom. Eccl. consueludine je-
indixerunt. ID. sabbalo. |Non enim uno Silvestri constituto
c SanciusHieronymusLucino Beelico (ep. 28) sic; junandi
ex ejus actis pseudepigraplris ducto , quo maxime
fatur: «Desabbatoquod quaerisutrumjejunandumsil, ,' inhceret uterque pontifex, consueludinem istam niti,
et de Eueharislia an accipienda quolidie, quodRomanee sed ipsis ab apostolorum temporibus repetendam non
Ecclesice et Hispanicse observare perhibentur, ego) ohscure demonslralur. CENN.
illud te breviler admonendum puto , tradiliones ec- f Argum. (Cod. Vat. post 44): «Idem ad
Pany.
clesiasticas (preeserlim quse fidei non officiunt) ita• Egilam episcopum seu Johannem [Joan.] presbyte-
observandas ut a majoribus traditsc sunt, nec aliorum de consecralione vel conslantia [et conlinentiaj
rum consueludinemaliorum-conlrariomoresubverli. j• in Hispanicepartihus preedicanda epislolam scripsit,
Ylde auctores ap. Ducang. Y. Jcjuiiium sabbati, ubiI et de paschali feslivitale ut eo tempore celebretur
et hsec episi. laudalur, prsecipue aulem diss. sex-- [coleretur] quando a Romana celebralur Ecclesia^
tam Quesnel. ad sanctum Leonem adesis uberrimei D item [item eum irionuit] de preedestinatione hominis'
hac de re agentem. ID. sive ad bofium, sive ad malum; de coinquinatione
d Lamb. et Gent. legunt: tenens instar celebrari;," eorum tam in escis quamque in polu, seu et de
quse verba subducta linea deleta sunt, ut notat Gen- [quam in potu; de] diversis erroribus, et de eorum
lilotus. qui vivente viro sortiuntur uxo-
e Ambrosii verba Augustinus referl in epist. add pseudosacerdotibus,
res, et de liberialle arbitrii, ac aUa multa capitula in
Casulan : « Quando hic (Mediolani) sum, non jejunoo partibus illis corilra fidem catholicara orta. In fine
sabbato; quando Romeesum, j'ejuno sahbato J (Aug. ;. ipsos monet, ut bmnes sint concordes, ut canones
ep. 86), non enim ecclesiee suse consuetudines im- sciant, ut omnes | non obedientes salubribus prsece-
probabat. Sed Greg. Magnus (ad Aug. interrog. 3)i) ptis excommunicent. i ID.
aiebat: « Non enim pro locis res, sed pro bonis re-;- e Meminerunt Iiuj"usepistoleeBar. et Cent. GRETS.
bus loca nobis amanda sunt; t quippe qui eas tanlumn h Heecepistolaj cujus prsecedens est veluii appen-
consuetudines non improbat, qusemehores Auguslino o dix, nam aliquid de disciplina conlinel, quod in ista
monacho viderenlur quam Romanae. Adrianus hicc minime exisiit, est responsioad jEgilae,lilteras con-
pro Romana consueiudine absolute pugnat. Itaetiamn tinuo post ejus cjonsecralionem datas, mensiumque
Nicolaus insequenli seeculoHincmarum et GaUicanos is aliquot spalk) illam prsecedit, forlasse etiam plus-
alios prscsules edocens : « Preecipue, inquit, cum deie quam annuo, nani Carolum nosse oportuil, has mi-
jejunio sabbati tempore sancli Silvestri confessoris is njme in Hispaniam pervenisse, ut rogaret pontificem
Cliristi sit satis discussura et disp.ulatum, atque ut
tt earum exemplum'. Id quidem aut notariorttm igna-
357 CQD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU dODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. 338
nisque sinceris traditionibus inhserentes, 394 ut.; A cet frumenli Dominici mystica locutione designans.
inentem Christiarise deditam veritati, fiuUatenus in- Quapropter exsultanlibus animis confidentius in-
ficerent prsevaricatorum vicina contagia, magnifica- citamus, ut ah omni peslis incursu pectora vestra
vimus Dominum charitatemque vestram indesinenter sapienter intemerata servelis, quoniam Qui perse-
laudavimus, quatenus per earum latores, videlicet; veraverit [Lamb., Gent., usque] in finem, hic
Saranum diaconum et Yictorinum clericum, susci- salvus erit (Matth. xxiv ) : Dominus prope est,
pientes vesrrae dileclionis affatus, enucleatius eos: nihil solliciti sitis (Pldl. iv) : siquidem maj"or est
reserantes liquido informati sumus; et quoniam pro qui in nobis est quam qui in hoc mundo, regnum-
sedis apostoUcseprincipatu, cujus sollicitudo delegata que Domini intra nos esse Scriplura testante sit
divinitus cunctis debetur Ecclesiis, quam laudabiliter certum. Quamvis ergo magna locorum intervalla
fidei veritatem noveritis et quam sollicite Dominico nos dividant, si in unitate fidei nostree perseverave-
gregi devotionem officii pastoralis impendatis, fraler rilis, vobiscum sumus; iantum ut sit auxiliante Do-
noster Wulcharius archiepiscopus provincise Gallia- mino constantia perseverans, dicente Apostolo
rura a, cui et licentiam dedimus de vestris ordina- (Philipp. l) : Vobisenim datum esl pro Christo, non
tionibus atque auctoritatem dirigere, vos pro ortho- solum ut in eum credalis, sed etiam ut pro ipso palia-
doxae fidei sanctseque catholicse Ecclesise proedica- B
• mini. Ad quam fortitudinem sanclarum mentium
tione,. in partibus Spaniensis provinciee h pro vohis; roborandam, dilectionera veslram jam fatus sanctis-
nobis insinuavit, magnisque gaudus triumphamus, simus archiepiscopus [Grels. add. ad] nos ijli licen-
cum ubique terrarum Dominum Sabbaoth semen tiam cedentes, pro apostolicoe fidei amore direxit,
purse confessionis reliquisse 395 cognoscimus quibus merito persistentes integritate ornari usque
quod non in pelrosa deveniens, sestu tentationis ; ad coronam bravii exoptare non dubilamini.
exaruit, nec vieeproximum cecidit vagantibus inimi- Ferebatur siquidem in ipsis vestris apicibus quod
cis expositum, nec in spinis irruit suffocandum, sed multi in partibus iUis in insipienliam atque cordis
in bonam terram piee devotionis vestra ccelesti sa- dementiam devoluti, noslrse retationis alque admo-
lione dispersum intricesimum et sexagesimum fru- nitionis seriem, secundum venerandi Nicaeniconcilii
ctum centenariumque proficit; perfectionem sciU- instilutionem de paschali festivitate 'editam c, con-
via, aut Hlius desidia a quo relatum fuit in Codicem, niorii astipulalur conditio Gallicance ecclesiae non-
quandoque mendosum, non semel etiam mutUum in- dum restitutse in suas ecclesiasticas provincias , ut
venies; sed facilis emendatio est, indidem quippe de- patebitinffa (ep. 86, al. 87), anno siquidem 786 me-
sumplamajorempartemfuit epistol.82, al. 97, unde ',_ tropolis Biluricensis inslauratio ab Adriano facta
p'eti polerunt, quod Gretserus monuit, quee in isto 9- *st. Et notandum, quod prsedicto Lateran. concilio
exemplo desiderantur, et minus exacte exscfipta an. 769, cuiaderatHermembertusepiscopusJoajonae,
emendari. CENN. . subsGripsit Herminarius ep. Bituricensis, cui, ut aiunt
» Jam dixi (ep. 66, al. 61, not. 6) rem esse diffi- Sammarthani fratres, obeunti an. 774 successit Deo-
cilem creditu archiepiscopum hunc Senonensi sedi datus, el huic anno. 783 Hermembertus , qui post
prsefuisse, quod MabiUoniuset Pagius consensu una- triennium acceptopallio est creatus archiepiscopus.
nimi affirmant. Iterum hic illum videmus an. 782, Quod si Herminarius, qui sexto loco inter Gallica-
supersiilemque esse certo conslat, quia lieet epistola• nos proesules, cedens senioribus, consedit in conci-
sit exeinplum alterius antea scriptce, non vocatur lio Lateranensi, duos habuit successores , Wilcha-
sa. record. perinde ac est in 82 nuper memorata, iium seniorem caeteris concilioillitandiusupervixisse
quam cum Basnagio ad annum 785 differendam sum dicendus erit ?Si duos Hermembertos leriio accedente
ratus. Quamobrem quinto el quadragesimo anno Hermemberlo presbytero (ep. 95, al. 71) eodem fere
post Yiennensis ahdicationem episeopatus, si-addan- tempore in Galliis florere compertum est, cur duo
tur incerli illi, eum sedem Yiennensem moderaba- item Wilcharii non admittantur ? ID.
tur, «t alii mhrimum triginta ante adeplum episco- c Concil. Nicsenum, quartadeeimanis damnatis,
patum, pro disciplina jampridem canonibus stabiUta controversiam suslulit de die Pascjiatis celebrandi,
in Oriente, et in Occidentis potissimum provinciis ut Eusebius et Theodoretus docent. Praetereapatriar-
GalUa et Hispania (NeoGcesar. can. 11, Agathen. chaeAlexandrino id munus demandavit, ut plenilu-
can. 16, 17, Bracaren. HI can. 20) longaevumhabe- nium Martii quotannis exquireret, acnuntiaret Rom.
bimus seniorem, -non modo imparem suscipiendo 1Dpontifici, qui ad omnes ecclesias paschales litteras
Romam itineri, ut Yaticanee basilicse instaurationi daret : « Omnem hanc curam (ait Leo Magnus
prseesset, sed episcopali etiam oneri ferendo. Yi- ep. 64 ) Alexandrino episeopo delegantes, quoniam
deant eruditi, num Wilcharius alter sit credendus apudÊgyplios hujus supputationis antiquitus tradita
a Senonensi illo, qui anno 769 Lateranensi concilio esse videbalur peritia, per qiiam qui annis singulis
interfuit, ibique arcldepiscopusGalliarum, et archiep. dies prcedictse solemnitatis eveniret, sedi apostolicse
provinciw
"h Senonensis appeUabatur. ID. indicaretur, ut huj'us scriptiadlonginquiores ecclesias
Hispaniam omnem in quirique aut sex provincias judicium generaliterpercurreret. » Quod landiu fac-
divisanr Spaniensemprovinciamappellat, quam Egilee tum esse ab iis patriarchis, quandiu in .catholica fide
prsedicationi destinatam infra ait (ep. 82 , al. 97) ea perseverarunt, nonnulli afttrmant, repugnanle con-
conditione , ut nullam quamlibet alienam sedem am- troversia inter Alexandrinos et Lalinos. Cseterum
biret vel usurparet, sed solummodoanimarum' lucra Romani pontifices, ut ante Niccenum concilium, ita
Deo offerret. Non secus facere videtur de GaUiis; post Alexandrinorum defectionem Paschatis diem .
Wilcharium quippe provincim Galliarum archiepi- nunliarunt ecclesiis. Exstat formula (Diur. Rom. c.
scopum vocat. Num forte Wilcharius, ut olim Au- 5, tit. 10) paucis hisce verbis concepta: < Bene vale-
gustinus in Anglia et nuper Bonifacius in Germania, le, fratres, in nomineDomini. Dominicumerit Pascha
titebatur auctorltate in GaUiasomnes effusa? Id sci- die ill. mensis 111.indict..ill. i Yide plura hac de rc
licet sibi velle crediderim veniam illam ab Adriano ap. Baron. (an. 525, n. E seqq.) et auciores ap. Du-
pelitam, ut Hispaniensis eeclesiee satageret; cui opi- cangiumverboPflsc/w/fs epistola. Cyclusprsecipue dci<
' '
359 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO ffl. 540
temnere 39Saua,|3nl-~Qaod si a plenilunium, quarto A candos et ab Eeclesia esse abjiciendos' eensemus d; >
deeimo seilieet die lunee h, sanctum -Pascha minime etsi lamen contenliosius adversa ea quse bene sunt
sit celebratum, sed prselermisso eodem quintodecimo statuta perstiterimt, atrocioribus porro"[.Larit{i.,fore]
die, in alio sequentis SeplimaneeDominico, quod est summissuros inverdietioriihus censuerurit. Nam *et
vicesimo securido lunee die, pasciialis festi gaudia beatissimus Dionysius ea quam de ratione Paschse
~
pronuntiantur celebranda. Quod sl interius menteper- " promit epistola, ita ait : « A duodeclmo Kalendarum
penditur magni ac venerandi NiCami concilii trecen- Aprilitim die cunctorum Orientaiium sententia,sequi-
-
torum decem et octo sanclorum Patrum slmul con- L noctii cursus vernalis consequatur, decreverunt e
venientium promulgata Paschalium festivilatum ratio, maxime J5gypliorum peritiam; qui, ut hujus calcula-
procul dubio omnis error xmmisqae ambiguitas ab fionis gnari doctique sunf, inquirendam specialiter
hsesilantium cordibus auferetur; sed1 dtim pleriqne adnotatuf f, in c[Uoetiamsi luna quarfadecima eele-
propria commenta, ut acuti, perspicaces et mundanse brandum Paseha, sancta synodus s Nicsena sine' am-
scientiee gnaii, spiritalis vero eruditionis ignari, Biguitate flrmavit \ t
vendicare desudant, olitariarii Patrmri traditionem Attendite, dilejcfissimi nobis. el illud quod heatus
desidiosa ignavia preetereunt, et vera mendacio ob- Prolerius Alexandrinse ecclesice prsesul, preedeces-
nmbrare Inhiant. B sori noslro beatissimo Leoni papse, bb plse memoriee
In eodem quippe magno Niceenoeoncilio decenno- Marciani principis jussuiri, direxit; post pliirima
vennali cyclo Patrum confirmato sententia, ita inler enim ita ait : « Olim quippe -Domlnus 393 Per
ceelera ibidem fertur promulgatum: quod non am- Moysen [Lamb. add. lempiis paschale] significans
plius quam usque ad vicesimam primam lunee diem dicil (Exod. Xii)"t M-ensisiste nobis iniRum mensium,'
lmjus saeroafestivitatis solemnia dilatenlur *. Quam frimus erit in Imnsibus anni; et facies Pascha Do-
Paschse rationemet Anliochenumdemumvenerandum mino Deo tuo, qnarla decima die mensis pnmi. t Et
3S7 corroborans concilium, inter reliqua, ita inibi, post pauca subjunxit dicens : « Si quarido ifi\dle
in primo scilicet capitulo, conslat exaratum:«Omnes Dominico quartaj decima luna repeiia, in sequenti
qui ausi fuergit dissolvere definitionem sancti el septimana esf dilatanda festivitas, sieut et veteres
magni Kicseni concilii, cojagregati sub prcesentia Patres nostri feCerunt, quarlasdecimas lunas occur-
piissimi el venerandissimi principis Conslantini, de Tenles in aliam Dominicam transferentes ~-.i
salutifera sancti Paschse solemnitate3 excommuni- Unde conslal, dilectissimi, non amplius Jiujus ve-
cemnovennalis, êu aureus numerus, ab eadem syn- , las in apparalu Baroniance edil.' Lucen. ... (pag. 247
odo institutus, Ambrosio teste (ep. std eplsc. Êmil.) G seqq.). CENN.
magno adjumenlo fuit ad id prcestandum Alexandri- <i En libi canon versiorii Dionysianse prOximus,'
nis. Diserepantiam inter Latinam el Alexandrinam quanquam aliquatenus varians, quodporro nos ad-
Ecclesiam vide ap. Card. Noris de Paschali Lati- monet falsse illor im opinionis, qui sanctse sedi earii
norum cyclo. Tom. II, edit. Ycron. Nostra enim non versionem appingunt ab ipsa ejus origiiie. Yide com-'
interesl mulliplicem de Paschate doctrinam Uuc af- ment. preev. (nurii. 1S seqq.). ID.-
ferre. Quando pontifiees desierint eas litteras pas- 6 Lamb. addit: decreverunt festum-paschale non-
chales mitlere In provineias , incertum. Adrianum nisi post iUum diem celebrandum, et maxime...
vero ex veteri instituto id fecisse hinc evidens esl. f Hsec corrigi possunt ex sequenti Epistola. GRETS.
CENN. s Lamb. additl: inquirendam esse. Ibidem queqnc'
a Locus corruptus. Quorumdam in Hispaniis hoac specialiter adnotatur, quod si luna quartadecima sab-
erat senlentia, ut si plenilunium existeret die sabbalo contingat, seguentiDominlco luna quinta decima
bali, atque adeo 14 luna sabbalum esset, paseha non celebrandum sit Bascha, quod etiam sancta synodus.
celebraretur sequenli 15 die, licet esset Dominica, h Non est hie alius quam Dionysius Exlguus,
sed differrelur in xxn diem. Hanc opinionem oppu- cujus epistolas riuper Iaudabam. At ponlifex Uaud
gnat pontifex eamque synodo Nieeense adversari dubie Alexandrinum credidil. Ex earum aulem pri-
ostendit. Haee tamen ex sequenti epislola , ubi de ma reslituendus hic locus, non ex ejusdem Adnaiii
eodem argumento ilerum disseritur, eorrigere liee- epistola, ut -monet Gretserus et Lambeeius exsequi-
bit. Peecavit enim librarius omissione quorumdam. tur, ubiqrie enim|mutilus ac depravalus occurrit. Ita
GRETS. D igitur Diouysius : « Quae (luna) quia <eumsolis cursu
h Lamb. habet: lunm,sabbato contigerit, ulio die non eequaliter voivilur, tantorum dierum spafris oc-
Dominico, videlicet quinlodecimo lunm die. cursum vernalis aequinoctii consequatur, qui a 'duo-
c Noris (I. c. p. usque ad an. • decimo Kalendarum Aprilium die cunctorum Orien-
686) animadvertit,inter
457, Leone Magno pontifiee, Latinos ac Orien- lalium sententiis. et maxime iEgypiioruru qui eal-
tales controversum fuisse pascha luna decima quinta, culationis prse omnibus gnari sunt, speciaUter adno-
ac Yietorii Aquitani verbis utitur, queis ostendit cur talur. Iniquo etiamsi luna decima quarla sabbato
Latini nascha differrent ad lunam xxn. « Potius, configerit (qurid semel in nonaginta quinque annis
inquit, in lunam xxn diem festi paschalis exlendi , accidere manifesium est), sequenti die Dominico,
quam Dominicain passionem' ante lunam xiv ullale- id est undecimo Kalendas Aprilis luna decima quinta
nus inchoari. t Quare Hispanorum error communis celebrandum pascha eadem sancta synodus sine am-
olim-erat Latinorum. At sexto tandem sseculocyclum biguitate firmavit!. J CENN.
a Dionysio adAIexandrinumamussim reformatum, ut i Proterius Alexandrinus jussu Marciani Augusti;
notat idemNorisfp. 724), in Ilalia praesertim admi- quem pontifex enixe oraverat ut rem paschalem ei
serunt,servaruntqueorihodoxi usque adKalendarium dfligenler examiriandam illam committeret (Inter Leonis
Lilianum a Gregorio XHI probatum, ac propterea episl. post 63), celesreiji epistolam Leoni scri-
dictum Gregorianum a tanti asserloris nomine. Id- psit, cujus meminit Beda (De lat. temp., c. 42) et
circo Adrianus Hispanos jure arguit exsoleium jam- qnse ponlificem coegit îcquiescere in Pasehate cele-
di» morem revocantes. Yide Dionvsi-i Exigui episto- _ brando an. 455. Inde Adrianus parica te'e decerpslt'
341' COD. DTPLOM.— MONCJM..ETC,- SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. 542
nerandse festivitatis; solemnifatem differri [Lanib., A .Spirilum a Palre redemptor nosler, Dei vivi Filius,
add.Azs -essej quam usque in vicesimam prlmani __ post gloriosam resurreciionem suam sariclis suis
lunse diem, jure [Lamb., Gent., rite] "observanles aposlolis misit'; pro qrio regia gradimur via, et non
liebdomadsa dierum numerum, duiri solaris cursus a - declinabimus penilus per tortuosum et dumis ac iri—
lunsecursu omnlno discordat; quoniam in seiqui- bulis repletum «allem; perganl per eam hi qui cu-
dem diebus ereator omnium Dominus eelhereum fir- piunt nova figmenta et scelefum tnonumenta eom'-
mamenlum omnemque ejus ornatum.j - ratilaritia ponere, ut merito spihse eltribuli genefentur'eis.
sequoris, atque telluris gignentia, ac elementorum Jarii quidem dudum-decessores et pfsedeeessores
materiam, et cunetorum reptilium animantia palra^- nostri saneti pontifices, pro hac qriseslionesimulque
vil, etpostrema e limoiiominemiinxitferia vet in haeresi iUiscompatribus [Grets., comparlihus] moriito-
seplimo die requievit ab omni opere quod patrarat. rium atque^dhorlationem dirigentes, congruis 400
His nempe -septem Jiebiis a~quarlo decimo lunse epistolis beati 'Cyrilli, atque Theopliilic, nec rion et
399 die, quod est plenilunium, si Dominica tamen aliofum sanctorum Patrum, quas dinumerare longum
occurrerit queeest prima et saneta4ies, pro -eoquod est, promulgantes docuerunt, quas vestrse dileetioni
non oportet in ea jejunare, intermissis in alia Do- gnaras esse dubium non ^st; pro quo non silemus,
miniea-quee est sancta et prima dies vicesimaprima " charissimi, inipensius commonere uta falsisfratribus
luna, rationis <ordo-exlgit & Chrislianis sanetum caveatis, et in eo modo qub sanclaiaostra Romana
Pascha celebrandum; nam -si in sabbato quartade- - Eeclesia, caput omnium Ecclesiarum Dei, Pascbalem
chna luna advenerit, non est intel'mitlenda subse- - -celebrat solemnitatem, et vos procui dubio celebrare
'
quens Dominica, quinladecima videlicet lunse dies, -studeatis ut sicul pares nos Christianorum fidei reli-
venerantes eamdem,Domini'cam,quse est _>rimasah- gioeflicil, eequales nimirum in festivitatibus efficiat.
batofum dies, inqua-iux, jubenle Deo,in ipso mundi "Tnsinuavit riileelio vestra et hoc quod quidam
'
exordio prodiit, in qua et vera lux Salvator nosler ab pollicenles [Lamb., polluentes], atque in errore per-
inferisTOnieresurrexit. Nam si oclo dies-axiv lunee ' sevefantes proedicant, ut qul non ederit pecudum
die, qiiando jejunium solvitur, -intermittuntur,- ut "autsuillum Sanguinem et suffocatum, rudis esl autin-
in xxii die luiice paschalis feslivitas dilatetur, "ergo êrudilus ; nos quidem apostolicis prseceptis imbuli
jamnon septimana, idestbebdomada, sed ogdoadaJ1, atque eruditi, confirmantes prsedieamus, quod si
ut-stolidi-quique et vecordes definiunt [Lam6.vpro- - quis pecudum aut suillum sanguinem vel suffocalum
fanizant], dicendaatque observanfla<esl. Intuendum - mariduca\7erit, non solum eruditionis totius alienus,
quippe et illud ratio suadet^ quod septemiiebdomadee A .sed ipsius quoque ihteUigentice cominunis" prorsus
et non octo intermlttunlur a Paschali festivitate extraneuSj suh'anath*ematisyinculo oliligatus, in la-
-
usque ad sanctam Peniecostenr, in qua Paraclitum queos incidat diabolid.
ad rem suam; at quia lum hic, t,um in altera ejus' elegarilias tum visas esse, quse obscurlorem senten-
epistola admodum diversa occurrunt, ex ipsa Pro- tiam redderent. ID.
terii epislola ap. Lahheum (Conc. tom. nL.p. 1550 ( ,* Cyclus decemnovennalis, de quo supra, hipertito
ila reslituo :«' Oliiri quidem _Domirius"jier *"dividebalur in ogdoadem, quse pcto annos eompre-
- •seqq.)
sem tempus paschale significavit, dicens •; Cu- heridebat, et hendecadem quee undecim; de' quibus
- Moj
slodi mensein novorum, primumhunc esse pronun- Dionys. Exiguus in altera epislola paschali (dpparat.
tians; sicut iterum ,dicit: Mensis iste vobis inilium Bfir. p. %19), ef praeter Bucher. et PetaS'. Gard.
melisium primus erit in me.nsibus anni, et facies pa- Norjs de cyclo paschali Ravennate (Oper. toni. II,
scha Domino Deo tuo quaflodecilno die mehsis pri- p. 819 seqq.). Minus proprie lric adhibetur pro octp
mi -. . .- . . Nam et priscis temporibus siquando ' diebtis ; enumerando autem a die Dominico hebdo-
die Dominico xiv luna reperia est, in sequentem _ madce dies, luculentius aperil Tengnagelii depra-
septimanam est dUata festivilas, sicut in octogesimo ° vatiorierii inducehtis feriarri sexlam p"ro die ultima
nono, et nonagesimo terfio anno a Diocletiani pro- hebdomadis, "estenim dies mundialis opificii ullimus,
balur imperio ...... Sicut patres nostri fecerunt, seu sextus, non utique hebdomadse, cuj'us reliqua
deeimas quartas lunas occurrentes die Dominico, "estferia Septima, cum a calholicis jejunium solvitur. -
differenlesi-i CENN. •<'-•->
<a In cod. ms. legunt Jjanibec. et Gentilot. postre- ° Arj. Bucherium et Petavium exstarit,, quae uter-
mumeiimohominem finxit arvce: nec erat cur Tengn., que scripsit de Cyclo paschali. Eos consule, si plura
vocemillam minime asseculus, introduceret feriain, cripis. ID. , _
eamque postremam riuncuparet, nsfm ferla sexta dApostoJi conc. Hl Jeros. lege quadam positiva
non est hebdomadis extrema, nec Ponllfex feriarun- pfeeceperunl abstinendum a sanguine et suffpcato.
nienrinit. Arva igitur, •quani Ducang. usurpalan Raliohgm reddit Bafon. (an. 51, n. 24) et Binius
inveuit pro agro, fegione, provincia, quod prbbat (Labb. Conc. tdrii. 1, p. 21; tbm. II, p. 450) compa-
allatis exemplis, ab A-drianohic adhibelur latiori si- ginationis nimirum, 'seu conglutinationis causa, quo
gnificatione pro terra in genere, juxi^ illud Apostoli facilius Christiani, Judaei, ac genles simul habitantes
(LCor. xv, 47) : Pfimus liomo de terfa terrenus;ei in unum pbpulum coalescerent. Sed cessante.causa
Joannis (m, 31) : Qui est de terra, de lerra est et de non bmnes continuo, sed quidam paulatim id prse-
lerm loquitur. Ndm Deus ipse ejeclurus Adam de stare destiterunt, quod demum, ait Baron., totlus
paradiso (Gen. iu, 19, 25): In sudore, inquit, vuitus Occidentalis Ecclesiae consensu est seque laudabiliter
tui -vescerispane, donec revertaris in terram, de qua antiquatum. Certa autem setas ejus cessalipnis defi-
suinptus es . . . Emisit eum Dominus Deus de para- " nifi non potest. Cerle, ut Binius observat, sancti
diso voluptatis, ut operaretur tetrdm, de qua sumplns Aiigustini sevo (lib. n, cap, 15, contra Faust.) ea lex
esl. Cur autem obseura iisec vocabula identidem re- aliquatenus desueverat. Sed Baron. conciUa laudat
periantur in Goclice si forte quis qu&rst, repono Aurelian. H, c. 20, et WTormatien., c. 65, eam legcin
343 B.-CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO HI. 344
402 Hlud auteni, quod aUiex ipsis dicunt, quod A . praedeslinatio futurorum operum Dei, quam sicut
prcedestinatio ad vilam, sive ad mortem, in Dei sit nobis apostolica doctrina semper insinuari cognosci-
polestate a [Lamb. add. et non nostra; isli dicunl: mus, sic etiam fiducialiter prsedicamus : beatus enim
Ut quid conainur vivere,"quodin Dei est potestate?]; Paulus, preedestinationem eorum quos TJominusgra-
alii iterum dicuot: Ut quid rogamus Deum, ne vin- tis salvat et evidenler et frequenter insinuat; ipse
camur tentalione, quod in nostra est poteslate, quasi enim dicit de Deo : Nam quos prwscivit et prwdesti-
libertate arbilrii? Revera enim nullam rationem red- navit, conformes fieri imaginis filii ejus, ut sit ipse
dere vel accipere valent, ignorantes beali Fulgentii primogenitm inmultis fratribus (Rom. YHI); etpost:
episeopi ad Eugippiumpresbyterum contra serniones Quos autem prwdeslinavit, hos et vocavit ; et quos'
cuj"usdamPelagiani opuseula directa, quibus infra vocavit, hos et juslificavit: guos autem justificavit,
multa idempater docenshaecverba subjungit h :«Illi illos et glorificavit. Non utique alios, sed quos prsede-
autem, dum pro se gratiam solum-reprehensibUiter stinavit hos vocavitj hos justificavil [Lamb., Gent.,
intromittunt, in se damnabiliter calcaverunt, qui hos juslifieavit, hos glorifieavif]. Nihil incertum in
alios ad vitais, alios ad mortem asserunt destinatos, Dei operibus nutatj quia nihil suaeprsedeslinalionis
adverte quibus se impietatis nexibus ligant. Si ad evacuat; preedestinalionis igitur suaeopera vocatione
bonum prsedestinalus sum, coritra malum resistere B '. Deus inchoat, glorlfieafione consummat. Non tameu
necessc mihi non eril; si vero ad malum natus, ho- in omnihus quos vocavit, secl quos secundum propo-
num milii exercere liihil proderit. Ac sic in utraque situmvocat; diligeniibus enimDeum omnia cooperan-
parte inlercluso appetitu laudis el glorise, unus seGU- tur in bonum, his qui secundjim propositum vocati
ritale, alius desperatione torpescit, ac per heec otia- sunt (Ib., v. 28). »j
bitur omnis justiiiec exercitatio, oratio cessabit, lan- Item post multa : k Teneaturergopraeaeslinationis
guebit operatio. Sed non ita est, quin polius inces- veritas a fidellbus cunctis., quia quisquis divbium
santer oremus, quia ipse Dominus dicit: Sine inler- non creditin hae preedestinatione consilium, non
missione orate, ne intretis in tenlalionem. Nihilominus perveniet ad gloriosum ejusdem preedestinationis «f-
contra omne peccatum non solum oratione, sed etiam fectum; quisvis autemnon est praedestinalus^d glo-
labore luctemur, quia ipse Dominusprsesenti lectione riam, invenilur sine dubio praescitus ad pcenam; quse
testatus est, quia unusquisque propriam mercedem ideo in Dei nominel prseparalione proedestinala co-
aecipiet secundum suum laborem. gnoscitur, ut per eam infidelitas atque iniquitas pu-
« Hsecverbaquibus auctor sermonis illius verifa- iriatur; propterquod beatus Judas apostolus (Jud. v.
tem prcedestinalionis nitituroppugnare, inconsiderate 4) quosdam destinatps dicit In judicium, his verbis:
atque indiscrete prolata, Deo nos adjuvante, mon- " Subinlroierunt, enim quidam homines impii, qui olim
slramus, etc. » prwscripli et prwdeslinali erant in hoc judicium Dei
402 Et post ceetera : « Opera ergo misericordice nostri. Yigilanter autem in doctrina Spiritus sancli
ac justiliee suee preeparavit Deus in ccternitate in- proedestinatos impios non dicit ad peccatum, sed ad
commutabilitatis suoe, et sicut futurorum operum judicium, id est non ad impietatem, sed ad punilio-
suorum nunquam fuit ignarus, sic in eorumdem nem. Non enim praedeslinali sunt ad hoe, quod vitiosas
operum preeparatione nunquam improvidus; praepa- impielates admittunt, sedadillud quodjudicio oequi-
ravit ergo justificandis hominibus merita; prsepara- tatisdivinserecipiuntllpsorumenimopus estquodim-
vit iisdeni glorificandis et prcemia, malis vero non pie laciunt,Dei aulerii opus est quodjusle recipiunt.»
preeparavit volunlates malas autopera mala, sed prse- 403 Item postcaelera: t.Proinde quod auelor
paravit eis justa et ceterna supplicia; hcec est ceterna illius sermonis subsequenter adjunxit dicens: Quin
instaurantia. Et quidenfAurelian. II an. 553 cele- sanguinem alicujus bestiwquis manducare, aul bibere
bralum fuit, Wormatiense autem post an. 868, prwsumat; quoa si quis fecerit, quadraginta dies pw-
Adriano II ponlifice. Fons et origo adoplalce legis,.* niteat. Illam quoque innuit Adrianus in compendiaria
cessante etiam causa , quam habuerunt apostoli, traditione canonum| quam Carolo exhibuit, Gan-
sunt Grseceeregulse per Occidentem divulgalse, et a. D grensem 2 sic enuntians : Si quis religiose carnes
Dionysio Exiguo circa exlrema quinli seeculi, seu edentem exsecralur ,| analhema sil. Hac aulcni in
polius sexto ineunte elegantius Laline factee. In ea- epistola anscios, alienosque a cseteris fidelibus legis
dem quippe est canon Gangren. 2, qui juxla Dionys. ' ejus inobservantes luculenter. declarat. Quare lvo
vers. sic se habet: Si quis carnem edentem, prwler eliam et Gralianus (Dist. 50, Si quis camem) in suas
sanguinem, et idolis immolalum, et suffocatum cum; quisque collectiones eumdem canonem aliis licet ver-
rsligione et fide, condemnat velut spem propter hujus- bis a Dionysianis translulere. Recte autem Glossa
modi perceptionemnon habentem, anathema sit. Hinc! monet: Quod autem\ dicit de sanguine, et de carne
Hispani, alia licet versione usi, in suum codicemi sujfocata hodie non lenet; quia tantum in figura fuit
(lib. vi, til. 5) retulerunt regulam: De iis, qui prwler istud prohibitum. Ceelerum complura alia damna in
idololliytum el suffocatum carnes comedentem dam- disciplinam invexere collecliones rudi illa celale,
nant. Hinc Galli laudalum canonem 20 Aurel. II[ contra morem majorum aeceptse in ipsa Urhe. CENN.
confeeerunt. Hinc Theodorus aliique in Anglia pce- » Haecomnia reperies quoque iu Epistola secraenti.
nitentiales suos libros locuplelarunt. Hinc demumL GBETS. I
Roma Cresconii collectionem amplexa exsoletami b Queesequuntur de preedestinalione et libero ar-
jamdiu legem, per pctavum seeculum revocarunt. bilrio ex beato Fulgentio Ruspensi episcopo, conlra
Quamobrem in Greg. III Judiciis c. 29 (Labbe Conc. alium Hispanorum errorem non satis esse videntur
lom. YI, p. 1485) coiiceptis lrisce verbis lex illa; Basnagio {Canis. toml. II, p. 286) ail confulandum
exprimilur: Suffocatum mdlatenus manducetur, nec; errorem. CENN. j J
545- COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL' 346
potius incessanter oremus, quia ipse Dominus dicit A videri volunt, ab omni suspicione se purgent,êt «be
(Matth. svi): Sine intermissione orate, ne intretis in diendo vobis probent se esse nostros; quorum si
tentaiionem; et post: «NiMlpminus contraomnepee- quisquam salubribus prseeeptis salisfacere detracta-
catum, non solum oratione, sed etiam labore lucte- verit, siveille clericus, sive laicus, ah Ecclesiee socie-
mur. J Et iterum: « Sic laborantes vocat Dpminus tate pellatur, neperdiioranimse sueesaluti insidietur
dicens (Matth. xi).: Venite ad me, omnes qui labo- aliense, et sicut per nos, seu almum h archiepisco-
ratis et oneratiestis,et ego vos reficiam. Sednos a Deo pum, in prsedicalione orlhodoxee fidei directi sanclse
humiliter gratiam poscamus, quam eollaboraniem Romanse Ecclesiee, ob amorem Jieati Petri principis
jugiter habeamus, per quam nos Deus et in labore apostolorum, concordes prsedicate, ut sicut unus est
custodiat, et admercedem peraeto labore perducat. > pastor noster ChristusDei vivi Filius, omnes simul in
Porro, dileetissimi, diversa capitula quse nobis in- uno ejus elHciamur aggregati ovili, et quemadmodum
noluistis, id «st, quod multi dicentes catholicos se unius capitis sumus membra unum efflciamur corpu§
[Lamb., Gent., essej, communem vitam gerentes cum in Christo Jesu Domino nostro, promerenles ejus,
Judeeis et non baptizatis paganis tam in escis quamquam sahctis suis contuiit cultoribus qui ejus pree-
que in potu, seu et diversis erroribus, nihil poUuisse cepta custodiunt et ab initio mundi divinse ejus pla-
inquiunt; etUlud quod inhihitum esl, utnulli liceat __cueruntmajestati, desiderabilempromissionero,quam
jugum ducere cum infidelibus; ipsi enim filias suas ait (Matth. xxv); Venite,benedictiPatris mei, percipite
cum alio benedicant et sic populo genlili tradenlur; regnum vobis prmparatum ab "originemundi
et quod sineexaminationepreefatipresbyteri, ul prse- * LXXH.
sint, ordinantur; et aUus quoque immanis invaluit 405 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJl
erfor et perniciosus, ut etiam vivente viro mulieriB ADDOMNUM CAR0LUM REGEM DIUECTA,
inconnuhio sibi sortiantur ipsi pseudosacerdotes, In qua continetur de fide vel constantia ipsius
- aposto-
lici erga prmdiclum regem c.
simulque et de libertate afbitrii, et alia mulfa, sicut
fatiestis, queelongumest dicere. Quidmultis [Lamb., (An. Dom. 782, Cod. Car. xvi, chron. 71.)
ARGUMENTUM. — Patrimonii Sabinensis causam ab
Gent., multa] vobis hseresum singulascribam? quia Jtherio et Maginario discussam, _ure antiquo
oUm tempus est, quod Priscilliani dogmatisimpleve- sanetee sedis integris testibus comprobato, ei
runta. Quapropter, dilectissimi, oportel vestram in- «ommendat. Rogat nt eosdem missos, sive iUorum
dustriam solertissime vigUare, et sicut decet Domini alterutrum ilerum mittat, per quem sancla sedes
nullos vos canones nec possessionem ineat antiqui juris; se enim prseter
sacerdotes," ignorare, quid- istud nil aliud petere.
quam facere quod Patrum possit regulis obviare. Quee Domno a excellentissimo filio Carolo, regi Fran-
enim a nobis res digna servabilur, si Deeretalium 'u corum et Langobardorum atque patricio Romano-
norma constitutorum, pro aliquorum libito licentia rum, Adrianus papa.
popuiis permissa frangatur? 404 TJride conslat, ut Recordari voscredimus e, excellentissime et a Deo
si quis de praedictis capitulis obnoxius reperielur, proteete fili et magne rex, quompdo disposuistis
profeclo is regulariter consortiofideliuinDei,titpote vestros prudentissimos ac fidelissimos missos, ut
corruptor Patrum traditionum, extorris efficiatur et cum nostris pariter missis pergerent ad suscipien-
in seterna condemnatione inveniatur. dum in integro patrimonium nostrum Raverinense,
Caveudum ergo_ dilectioni vestree est, magnaque quod pro veslrae animee mercede et venia delicto-
diUgentiaprohibendum, neper Tiuj'usmodi homines rum beato Petro prolectori vestro coneedi jus-
exslincta dudum scandala suscitentur, et de exciso sislis. Dum vero nostri vestrique illuc pergerent
ollmdogmatealiquidinprovlncia ejusdem maliger- missi f, inventi sunt ibidem fidelissimi, atque senio->
men oriatur, quod non solum in radicibus suis cre- res testes annorum plus minus centum qui testifi-
scat, sed^tiam sanctae Ecciesise subolemfiamf)., so- cantes super altare,, intus ecclesiam sanctse Dei geni-
bolem] veneno sui -odoris inficiat. Qui correcios se Iricis Marise, in loco quidem Forobono e, coram
* Congeriem istam errof um intactam relinquens,' D d Sum. 25, Bar. et. Cent. GRETS.
praeeipuevero silens de Filio Dei, quem ore blasphemo « Nil aliud est hsec epistola, quam appendix su-
adoptivum Felix Urgellitanus et Elipandus Toletanus perioris (ep. 68) ut monebam ibi (not. B). Ejusdem
prsedieabant, omni procul dubioliaeresim nondum na- certee sententiee est; at quee ibi propemodum indi-
tam testatur. De PriscilUanismo autem, jam olim cahanlur, in isla enucleatius enarrantur. lllius autem
debellato, novam concertationem instituere abs re sensa in ejus memoriam revocans ,_non brevi tem-
esse putat/omnia .Egiloe et Joannis curse permittit. poris spatio unam ab altera distare docet. Quam-
GENN. obrem sub anni finem hanc datani esse crediderim,
b Quanti Adriano esset"Wilcharius hinc cum pontifex neutrum, ex regiis missis rediisse
colligitur:
namque almi et sancli cognomentum
" idem erat.-Du- cognovit, quod lum pelierat, iterumqrie nunc urget.
cang. (Y-A/JJJUS). ID. CENN.
c Areum. Panv. ( Cod." Vat, f Hucusque ulraque epistola omriino similis tibi
25) : « In vigesima
quinfa |Yig. quin.] indicat quod Patrimonium sancti erit, si ulramque conferasoCircumstantise, quse se-
Pelri apud Ravennatenses non in integro[Ravenna- quunlur, tunc seu pontificem latuerunt, seu auribus
les non integrum] receperit, testificantibus id se- nrissorum sunt creditee. ID.
nioribus eeclesiae teslibus ejusdem urbis. Pellt pa- s Luculentius in nova editione Ughell. (Ital. Sac.,
trimonium Savinense in integro [inlegrutn] sanctce lom. I, p. 155) nos admoneV_Sabinam provinciam
Ecclesiee restitui; indicatse nullorum irrationabililer in tres episcopales sedes Curiensem, Nomentanam ,
fimbus indigere. i lv. Foronovanam olim divisam, «ed prioribus.duabus
' ' ' •"" '
547 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. 348
sanctisEvangeliis, iD 406 proesentia fidelissimorum .A'regni ePeloruniretributionem boni operis suscipere
ac nobilissimorum vestrorum missorum , scilicet mereamini, una* cum excellenlissima, "Ma hostra,
Ilherii et Maginarii tantunimodo vestri missi, absque domna regina, noslraque spiritali commatre, et
preesehtia nostrorum missorum, affirmanles dixe- veslra nobilissima prole, atque memorlale veslruuT
runt, quodel ipsi vestrimissi vobis suppliciter sicut in Eeclesia ejusdein Dei aposloli opinatissime iri
lestes illi jurati patefecerunt referre possunt, quo- seternum permanest. Incoiumem exceUentiam ve-
modo antiquilus ipse beatus Pelfus sanctaque nostram gratia superna custodiat.
stfa Romana Ecclesia idem detlnuil palrimonium, LXXHI.
el minime ipsum suseepimus in integro patrimonium
40S ITEM EPJSTOLA EJUSDEM PAP/E,
vel nostris missis contfadilum est, sicut isti testes
AD DOMNUM CiAROLnilREGEMDIRECTA ,
affirmantes, coram sanctis Christi Evangeliis testi- ' In
ficantes dixerunt »."" qua continetur de mcratione Petii êpiscopi,seu
et [Lanib. om. bl 4e territorio Savinensi e.
Sed petimus le, excellentissime fili et magne rex, I
atque spiritalis compater h, ut vestram apprehen- \An. Dom. 782, God. Car. LXXVI,chron. 72.)
defe debeant dexteram, et jurantes dicant ipsi vestri ARGUMENTUJSI. — Petrum enm regiis iitteris adve-
; riieniem ui a pontifice ordinaretur episcopus, con-
nobilissimi, quid de eodem patrimonio Savinensi j>
. tinuo consecrat, ac Romanee consecrationis-gralia
beati Petfi preeviderunt atque coguoverunt; testem preefereridum cseteris monet. Chalcedonensis con-
enim invoco Deum, quia nullorum fines irrationabi- cilif conipendiunil ab eodem allalum, esse apo-
Hter appeto,sed sicutex antiquitus fuit ipsum j'am fa- chryphum. Apud sedem apostolicam servari iule-
grum, ej'usque brbviaTium rejici., Se sancti Leonis
tum patrimonium 4©7 et id In integro beato Petro epistolam miltere. quae ante concilii ejus primam
apostplo concessislis, ila suscipere optamus c, quate- aclionem exstat, pt qua Leo damnat latrocinalem
nus petimus veslram prsecelsam regalem potentiam, synodum Epbesinam II, conlra Flavianum et
Theodosu imperajtofis fidem commendal. Eadem
ut pro amore ej'usdem Dei apostoli, atque nostro, occasione anxietalem suam significat possessionem^~
ipsos jam fatosiidelissimos missos vestros, aut unum ineundi territorii Sabinensis integn per suos nrissos,
exiUis cum alia persona quce vobis placuerit diri- qui causam j'am expenderant. -
gere jubeatis d, "ut ipsum patrimonium Savinense, Domrio f exceUenfissimo fiUo noslroque spiritali
sicul ccepistis, jn integro, juslilia annuente, nobis compatri Carolo, regi Franeorum et Langobardorum
contradatur. Quapropter usque iu finem perseverare atque patricio Romanorum, Adrianus papa.
debeat veslra regalis potentia. sicut idem patrimo- Nectareas melliffuasque regalis excellentise veslrae
niuni in integro eidemDei apostolo pro vestrceanimce per Uarum transvecforem Petrum reverendissimurii
mef cede eoncessisiis alque tradidislis, ut Uic ,ef in 'G et sanctissimum fralrem jam et coepiscopum no-
futuro, a Domino Deo nostro et ab ipso clavigero strum, suseepimus syllahas «- in quibus de ejus of-
r-. i s, _.
deletis, in unarii Foronovanam coivisse res sacras : fuiis) qui fines suos] lalius protendi conteridebant.
hancdemum pariter deleta, cui hodie nomen Ves- Non enim ait ponlifejx se patrimonium illud nbn re-
covio,rurali nernpe ecclesice sub invocatione sanclse cepisse, sed in. integrum, aut sub integritale noh re-
MariseMajoris, Mallianum, oppidumab Alcx. Yl, an. eepisse. Quare lrisce in litteris non agitur de uni-
1495in civitatem ereetum," episcopalem sedem transverso terrilorio seu patrimonio , ut recentiorihus
lalam- esse. Trium sedium prima Curiensis defecit, nonnullis videtur, s;d de ejus parleac-de ba pfee-
exstatque Gregorii epistola {lib. n, ep. 20) Ind. xi, sertim quee erat Reatinis finilhna, quos inter, ut
seuan. 599 excidii ejus testis; nam Gratioso Nu- dixil (ep. 68, nol. _d,)cupiebat constitui terminqs ,.
meiilano committit curam gubernationemque sancti quod factum testatur Ludovicus Pius (Dipl. Lud.).
Anlhemii Ecclesice in Curium Sabinorum lerriiorio IDEM. I
constiintm ; adeoque sedis uiriusque prssulem Nu- h Si Annalista Italus advertisset hunc tilulum, et
mentanum instituil. Hujus sedes deeimo declinante quj in fine litteraruni legilur, regina scilieet spiritali
seeculointeriit. Duni stetit, bccurrurit in conciUis et,., commatre, non retidisset epistolam proprio lubitu
Nomentani et Sabinenses episcopi; sed hi Forono-" ad an. 778, ut Caroli promissa sine ullo effectu \en-
vani etiam appellantur ante seeculum seplimum, a ditare. ID.
Foronovo episcopali-sede, quee sancli Eulhymii ap- D' » Yidetur redundare, aut aliquid deest eum quo
pellata inveirilur in synodo Symmachi an."504. Nam coheereat. GRETS.
sanctee Marice ac -saucli Euihymii tilulo ecclesia illa_ d In prsedicla ep. 68 mitti oraverat alterutrum ex
nuiieupa tur, quod notat etiam Albertusiifdescriplione legatis una cum Stephano; cumque hic dicat cum
Ilafwe (pag. 104). Quamobrem nullum dubium quin - alia persona, Stephanum sacellarium j"am rediisse
Adiiinus hic de Eoronovo loquatur , aut sic voca- Romam ostendit ahsque regio misso.Neque assequor
reiur M-ternporis a parum dissito 'Montebono ei sub- meate, cur_omnesillam huic posfposuerint. CENN.
jeclo, aut missi aposiolici^rrarint in nomine , quod e Argum. Panv. (Cod.Jat..56):«In trigesimasexta
vix credibile est, cum ei quee ibi evenerant enar- [Triges.] Petrum maxime commeudat, et orat
rarunt. CENN. Garjolo
ut-Samense territorium EcclesieeRomanee integiMim
a Opinio erat apud sanctam sedem totum fere ter- [Sabinensem .agrum | integrum Eccl. Rom.] restilui
ritorium Sabinense fuisse olim patrimonium sancti faciat. Dicit Romanam Ecclesiam totum quartum
Pclri, quanquam integrum nunquam possedisset. Chaicedonense conciliumamplectietvenerari. . ID.
ldem sacramento affirmarant seniores ii lestes missis 4 Summ. 36, Bar. et Cent. GRETS.
regiis, ita ui donatio integri terriiorii a Carolo facia B Non mullo post Idatam preecedenfem
epistolam
aniiqui juris fesiituiio dicenda videretur. Ejus igitur advenerunt CaTolilitteree absque regiis nrissis,-qiios
possessionem ' integraln nune demum fefffagitat, impcnsius etiam quam antea nritti precatur pro
quemadmodum preedicta-epist. 68 per suum missun lefmmanda causa patrim. Sabinensis. Quare hane
pe!ierat,-reluctantibusiieet aliqmbus (prsecipue Rea- epistolam recte Comiius et Pagius adhuncannunr
5'49 COD. DIPLOM. — MONUM..ETC.. SEU CODEX CAROLINIJS. — EPP. ADRTANr wwi
ainatione repefientes, illico benignse voluntatis ve-;- A regali exceUenliagerentes habemus, nimis exspeeta--
stree mandata, sicut soliti sumus, implcvimus a. Quemi biles sumus,~sicut'vobisposcentes riifexiraus, de
pelimus pro amore beati Pelri apostolorum 409 ) Savinensi territorioi'', ut ea quae [Lamb. addi pro]
prfncipis, fautoris vestri, etnostra invicemfirma dile-- mercede animoe410 vestrse, parilerque spiritali.s
ctione, in omnibuseumtenentes amplius iUumexaltare3 filise nostrse atque commatris, nec nori vestrae rio-
dignemini. Sic enim decet, ut qui ab apostolica sede3 bilissimoeprolis, beato Petro aposlolorum principi
ordinatus frierit, omnihus" in honore canoniceein- in mtegro coricessistis, adimplere per fidelissimos
siitutionis, sieuti mos antiquitus fuit, parlibus iUis5 ' missos vestros, qui el causam ex parte examinave-
prsecellal. Quantam enim fiduciam atque gloriatio-- runl, sicut el antiquitus fult, ef contradere nbbis
_nem~in vestra ptaecelsa regali potentia habemus,, jubeatis,'uti ab ipso regrii ccelorum clavigefo dignam
Iingua ut reor humana fari non potest; quateriusi reiribulionem hic et in futuro recipere mereamirii.'
ipsejam fatus Pelrus reverentissimus et sanctissi- Enimvero preedictus Petrus Teverendissiriius"et
mus frater et «oepiseopus nostefinsinuare potest,, _.sanctissimus frater et coepiscppus' rioster , obtulif
quanta amoris ferventia cor noslrum in veslraL "nobis pseudopyctacium c a Paulino sicut fatus'est
triumphatissima praecellentiadie.noctuque existit; ; . pro Theodosio quondam Interpretatum"d, "eta vestra
et -dum lantam fidueiam de vestrcfa Deo prptectai B excellentia nobis direetum; Uabens iiisupef' a stsri
referunt, at perperam anteponunt sexagesimae octa- episcopum petens", neque pontifex eonfinuo moreni
vse~acprsecedenli, uf .palebil infra; nam terriloriii gerens petenli, neque • episeopus JJomae ordinatus"
Sabineu. causani cognitam jam. esse a missis regiis; npvi quidpiam -in ea disciplina cognoverunt., Garne-
=fjpula Hitherio el Magiuario) testaiur., eosdemque: rius (Diurn. Rom. cap. 5, lit. 8).,Indiculb sancti Bo-
iterum mitti orat. CE"NN.- _- _ - riifacii Mogunlini Romee consecrato pauca*Tieeesub- -
_ a Notanda diseiplina. Jani statutum erat Nicsenoi " jicit,-se videlicet formulas hujusmodi exhibere5 ut
concil. (can. 6) confirmalumque in aliis conclliis, inlelligatur quid discriminis interessefpin <ejusmodi
r qiiorum canones ab ipsis Romariis porilificibus toties; - âcramenio, cum vel ab Ilalico, vel a Langpbardo,
servafejussi erant episcopi, statutumerat, inquam, " vel ab alio extra Ilaliam p&siloprmslarelur. Yide et
npn ordinaidps episcopos sine metropolitano. Prse- Thomassin.
' (II, n, bap 30).*ID.
terea ex riupera diseiplina tum in Anglia, tum in h flinc inferre potuerunt Cointius, Pagius,-aliique,
monafchia Franeorum inslitula Bonifacii Moguntini praesenj,em epistolam datamêsse poslillam (ep. 67,-
opera, metropolitse ante acceptum palhum ab apo- al. 69) quam omnium primam de tcrritorio Sabi-
slol. sede non ordinabant episcopos. Quafe Joannes irensi ipse etiam attuli' superiori anno. At quee se-
YHI, aliquantojibst heec tempora (ep.°f)4)ririrabatur, - quuntur de diseussione juris antiqui a missis regiis
se abusum invenissein Galliis, quodnempe metropo- facta etdeeorumdem novalegatione,bonacum eorum
litw_antequam pallium a sede apostolica suscipiant, venia, binas eas litleras innuunl quas ipse nuper
consecralionem facere prmsumunf. Et quiderii jure, attuli, atqueilli miiius recte postposuerurit,~quod
nam praedecessorejus Nicolaus (Bulg. resp. 75) te- 'iQ legenti palam fiet. ID. _
Status erat Galiiarum omnes, et Germaniw, et aliarum e De pyltacio,'piiiacio, pylatio, ,pittatiolo, ele., ea-.
regionum archiepiscopos ante pallii' susceptionem dem notione plura suppetunt apud Dueangium Glos-
cbnsecrare episcopos non consuevisse. Nihilommus sar. Plura item Jiabet Gothofred. (ad l. ii Cod.
rex ordinari episcopumpelit, pontUex continuoillurii Tlieod. de Erog. milil. annonm)r Unde discimus, an-
consecrat. Quis non~stupeat, novse argumentum tiquis fuisse indicem, cxnnmentarium,breyemque in-
diseiplinse lam aniiquum.? Et vero florere luiri in sfiriptioncm, cujusmodi etiam doliis apponi consue-
GalliisWilcharium archiepiscopum, cu_usj'urisdictio vlt. Quo sensu hic debeat intelligi, res in eo con-.
ab Adriano iri Bispaniani effusa erat,_nuper vidimus tentee demonstrant, ^quoe ciim essenl apocryphee,
(ep. 71, sd. 36, not. h e).~Jfituricensem quoque ar- pseudopyttacii nomen ei compararuht. Litteree scili-
chiepiscopatum an. 786 esse instauratum traditione cetpro TheodosioII dafaeetcompendium synodi Chal-.
pallii et Uri depfehendimus, el infra planius flet (ep. cedonensis in pseudopytlacio isto continelfaritur.
86, al. 87), pselerasque metropoles alio tempore Itaque erat libellus, cuj'usmodi alios videre esl ab
afias postliminio revoeatas constai. Secus aulem erat " utroquellincmaro conscriplos. Pitlaciolum ait Hincin.,
de epispopalibus sedibus. Ubique eriim bccurrunt Remen. (ap. Bar. 871, ri. 88 seqq.) missum sibi
episcopi, el Bituricensis ipse qui "pallium obtinuit esse ab Hii ,em. Laudunen. quod libellus a Baronio
Rbmee ante triennium consecratus fuerat in Galliis. appellatur, nequeab epistol-e forma abludit. ID. ,
Preeterea Adilanus preeeminentiam isti accessisse d Gentilotus ex ms. restiluit.i^prfiajo; quare li-
ait ex ordinatione apud sanclanf êdem, atque ea belli ejus summa fuissc videluf aul ^ccusatio aut
propter proeferridebere episeopis brdinatis in Galliis. i)
j apologia a Paulino factapro TiieodosioJuniore. Qupd
Itaqtie el Romaca pontifice universalis Eccleslaeca- ab Adriano quodammodo confirmatur, rejeclo inler
pile,' etOccideritispalriarcha ordinabanturprovin- apocrypbos eo libello, ac subslitulis Leonis litleris
ciarum episcbpi, et a melropdlitis juxtadefinita per Theodosii iidem yiridicanlibus.Ad Paulinum" quod
canones. Leo quidem Magnus Yiennensibus olim alllnel, erat hujus iiominis vir litteris omnibus et
episcopis (ep. 89, cap, 6) aiebat: t- Non enim nobis ~ formw venustate conspicuus,Eudociw apprime carus,.
ordinationes ve^lrarum provinciarum defendimus, ut ait Theophanes, quem pomi cujusdam causa
quod potesl forsitan ad depravandos vesiree san-" suspectum Theodosius iu Cappadoeiam relegavit, ac
ctitatis anlmos Hilafius"pio suo mbre menliri, sed iriicidari j'ussil, ut constanter Grxeci omnes scriplo-
vobis" per nostram^ sollicifudinem vindicamus, ne res tradunt. Jd autem Pagius animadvertit evenisse
quid' ulterius liceal no\ itati", nec preesumptori locus anno 448 (an. 446, n. 12), quamobrem PauUnohulc
ultra jam pateat prlvilegia vestra cassandi. t Nil maglstri officiorum dignitale prseslanti minus cdni-
eriim pontifices habuerunt antiquius quam jura me- mbde tribui potest libellus lric memoralus, necquan- -
tropoleon in conciUis stabilita et prh ilegia ,ab iipo- trim diligenlise adhibuerim, alium reperi.qui Theo- •
stolica sede alicui eorum.concessa vindicare. At quis dpsium jam mortuum (nam quondam. imp. ditilur)
litem movefeiisdemausit, siquandoquejurisdictione damnarit seu defenderit. Dups video PauUnos episco-
in alienis proviiiciis ipsi utantur suat quam .aliis pbs, .Thepdosipp.unurii, alterum Apamenum conciho
commuuicant? Certe"rieque rexTfrari^cWum. drdinari Ctialcedoriensiintefesse ; at ininime illustrem episco-
'
58i r B. CAROIil MAGNIOPP. PARS I. SECTIO W. .]: 552
ptiorie[Grets., ascriptum] breviarium Chalcedonen-A J cum ipsis velut cbnsentaueum eunt damnasset«.
sis concilii a quodam Yerecundo episcopo editum, Nos quidpm, sicut fati sumus, apocryphos libros
quem in apocryphis reperientes falsidicus invenie- non sequimur, sedieos veneramur et amplectimur
tur a. Sancta vero "catholica et apostoliea sphitalis quos sancta calholica el apostolica suscepit Ecclesia,
411 maler vestra Romana Ecclesia non breviter iii qua fundali una cum filia nostra et spirilali com-
sed totum sanctum et venerabile quartum Chalcedo- matre domna regina, atque vestra triumphalissima
jaense amplectens fprorsus veneratur, et non audet subole, per multorum annorum curricula regno per-
felinquere sanctum et venerabile ejus constitulum, frui dignemini, et cum sanclis omnibus prcemia
et exsequi a quodam factum breviarium, nullam seterna in vita perpetua habere valeamini. Incolu-
consonantiam sanctse institutionis habens. Nos qui- mem excellentiam Vestram gratia superna custo-
dem pro tanto amore quem erga vestram a Deoinsti- diat.
tutam regalem potentiam habemus, direximus vobis LXXIV.
ex eodem sancto et venerabili concilioanle actionem 413 ITEM EPISTOLA
ej'us exemplar epislola? sancli Leonis ponlificis ad ADDOMNUM CAROLUM REGEM DIRECTA,
clerum et nobiles Constantinopolitanos, atque popu- In qua continenlur gratiarum nctiones pro exalta-
lum ejusdem civitalis direelee, post actum iniquum,B tione sanctw Dei <Ecclesiw, et de territorio Savi-
et perversum in Efesina [Lamb., Grets., Ephesina] nense, qualiter Wachinarius [Lamb., Maginarius\
fidelissimusejusdem prwcelsi regis, ipsum lerrito-
urbe secundum concilium adversus sanclum et ve- rium cum inlegrilate partibus sancli Petri contra-
nerahilera Ffavianum eumdem Constantinopolitanum dere voluit. Sed pfopter iniquos atqueperversosho-
episcopum, condemnans impiissimum Dioscofum mines minime potuit d.
alque profanum Eulychem h, adhortans alque com- (An. Dom. 785, Cod. Car. LXXVIII,chron. 75.)
monens prsedictum populum ut in ea fide perma- ARGUMENTUM.— Maginarium venisse cum regiis lit-
neat in qua Christianissimum principem eorum no- teris amoris plenis erga se et sanctam sedem.
vit permanere; talis enim almus et venerabilis vir, Eumdem tradere voluisse lerritorium Sabinense
atque in toto orbe sanctus Leo papa, noster prse- integrum, ut jussus fuerat, at propter malignita-
tem hominum non potuisse. Inspeeias tamen ab eo
cessor opinatissimus preedicabilis fuit, tit si aliquid esse donationes imperiales et Langobardorum re-
in fide adversus Theodosium imperatorem scandali- stitutiones. Se neque imperatorias, neque regias
zatum fuisset, nunquampost aelum iniquum et latro- ' largitates curare, uni CaroIoSahlnense terrilorium
clniosum secundo in Efeso factum, ipse prsecipuus1 integrum acceptuiri referre ; propterea opportune
legaturum missos suos cum documentis, ut inde
beatusPaler sanctus Leo hsereticos damnans, lau- veritas elucescat et' subsequatur effeetus.
dasset fidem Theodosii; 412 sedjnagis pariter C Domno e excellentissimo filio, nostroque spiritaU
pali titulo, ul Yerecundum, audiens Hbelli aucto- 449, catholicam doctrinam et damnationem Euty-
rem, divinandum aliis relinquo, quisnam fuerit Pau- chetis et Dioscori, alibrumque in latrocinali synodo
linus iste. CENN. congregatorum exponens; plures item exstant epi-
n Apud Labbeum (Conc, lom. IV, p. 94) est ob- stolaeeamdem causani spectantes, necnon Anatolii
servatio editorum Romanorum, qui prse aliis notant; electionem in Flaviani sanctissimi episcopi locum
Marciani orationem bis occurrere iisdem verbis : ante primam actionemjconcilii. Quas profecto haud
« Hujus autem iterationis occasionem, aiunt, for- ignorabat Adrianus; sed Theodosii fidem vindicatu-
tasse praebuit vetuslissimus liber Latinus conciliii rus adversus Iibellum Paulino tributum, hanc unam
Chalcedonensis, qui in bibliolheca Yaticana asser- quaedisertissime imperatoris fidem commendat, Ca-
vatur, in quo prsetermissa esl prima actio, et ejus; rolo mittendam censuit. Io.
loco reperitur hrevis quaedamepitome ejusdem con- c Theodosium levitatis nimiseque credulitalis ho-
cilii, cui prsefixa est heeeMarciani ad synodum ora- minem historici omnes damnant. Prseterea Chrysa-
tio, etpost epitomen sequitur secundaactio et alisei phu eunuchi artibusdeêplumDioscori partes adver-
per ordinem usque ad finem. t Breviarium Adrianoi sus Flavianum suscepisse omnes testantur, ut videre
missum a Carolo quid simile hujus epilomes essei est ap. Baronium lale Uiacde re agentem an. 449,
debuit. Eutychianorum autem fuisse opus infertur qui eliam animadvertit divinaeultioni obnoxiumcito
ex primae actionis defectu, quee Dioscori et aliorumi fuisse; ac breviter ultionem ipsam describens (an.
una cum Ephesina synodo damnationem continet. 450, n. 17): « Qui quidem, inquit, attemperatam mi-
'Quamobrem inter apocryphos j'ure amandatur a pon-• jy sericordia Dei vindietam experlus esl; quod datum
tifice, ejus enim sevototum Chalcedonenseconciliumi illi sit ante obitum, admissum facinus inlelligere,
a sancta sede accipiebalur, ut ipse docet. ID. remedia quaerere, in auetorem ulcisoi, Romano pon-
b Ap. Labb. (Conc, tonri IV, p. 47, n. 22) exstatt tilici obedire, eidemqup communicare, ut datse mu-
hsee Leonis epistola. Data eadem fuit, postquam Hi- tuo litteree docent. > Nihilominusa fide recta eum
larus diac. cardinalis qui Leoni successit in aposto- descivisse unquamnon|Conslat, imo e cbntrario in
lica sede, DioscoriAlexandrini audaciam in conciliii eadom permansisse testatur sanctus Leo litteris ab,
preesidesRomamissos deludens per devia perque im- Adriano laudatis. ID. I
mensa pericula Roraam rediit, et latrocinalis synodii d Argum. Panv. (Codl Vat. 11):«Undecima laudes
funestum eventum enarravit. Flaviani exsflium posti quasdam Caroli continet, et [commemoratcum]gra-
plagas a Rarsuma aliisque consentaneis eidem illatasi liarum actiones [aciione] pro exallatione sanctseDei
in concilio, Hilarus Leonem edocuerat, sed mortemi Ecclesise.Indicat de terfitorio [agro] Sabinensi, quod
brevi consecutam ignorabat. Yide Henschen. ad d. Maehinarius [Monegariusjfidelissimusejusdem regis
18.Februar.Epislolainscrihitur: « Leo episcopus ett ipsum cum partibus saricli Pelri conlradere [ipsum
sancla synodus, quaein urbe convenit, clero, honora- sanclo Petro tradere] yoluerit, sed quod propter
lis, et plebi eonsisten. ap. Constantinopolim dileetisi iniquos atque perversos homines minime potuerit [id
filiis in Dominosalutem.tiEamque alia ad eosdemi minime prsestari.potueri'f]. i Ir-.
consequitur data eodem die, nempe Idibus Octob. e Summ. 11, Bar. et Cent, GRETS
, ' - 1 ,! i 1 . .. . i' y >•' - -
553 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS."—EPP. ADRIANI. 354
compatn, Carolo regi Francorum et Langobardorum jfc,sub integritate, sedtantummodo.masasdnobis, quan-
atque patricio Romanorum, Adrianus papa. tum reperiri potuit, quas ex antiquitus sancta Ro-
Divinitus praeordinatam vestram a Deo protectam mana Ecclesia tenuit, nt nullus ex illis partibus Lan-
summam.regalem pplentiam procul dubio credimus, gobardorum ausus 'est resistere; 415 <pianlomagis
quia ^super pristinos omnes ac fidelissimos orlho- vestrse a Deo protectce regali potentice in omnihus
doxosque reges atque imperatores, erga sanclam obedienles existentes jussa vestra adimplere debue-
catholicam et apostolicam spiritalem matrerii ve- xant e ?
stram Romanam Ecclesiam veram dilectionem ha- Nos quidem neque imperatoribus, neque regibus
bentes, innumerabilia bona per vestra laboriosa cer- gratias agimus.-oisitantummodo vestrce triumphatis-
tanrina quotidie offertis, et pro Uoc nempe certi facti •simceexceHentiee, quia noviter eum beato Petro apo*
eslote, quia quantum caput totius mundi, eamdem stolorum principi sub integritate condonastis f; pro
sanctam [Gent. add. Romanam] Ecclesiam ejusque hoc enim fidelissimos missos noslros una cum moni-
reclorem simulque pontificem amplectendo seu fo- tionibus nostris apto tempore vestrse regali potentiee
veudo, honorabiUtercrae-glorificandodiligitis, tantum dirigimus, ut liquida perserutatione divinitus inspira-
vos beatus Petrus, 414 apostolorum princeps, , tus eas indagans, justiliae beato Petro apostolo eve-
[Lamb. add. per] inconcussos facit triumphos hic et B niant ad effectum, ut prsecelsum a Deo promotum re-
in futuro victores super omnes regnare reges; pror- gale vestrum culmen atque memoria vestra in Eccle-
sus quippe confidimus, quia quantum per vos sancta sia beali Petri nutritoris vestri usque infinem saeculi
catholica et apostolica spiritalis mater vestra Ro- inter sanclos nominetur. Sed sicut semper in ej'us
mana Ecclesia exaltata triumphat, lantum cceleste sacratissima aula orantes pro voUispersistimus, om-
vos ambire atqueJieeredilare per intercessionem apo- nipotens, clemens et misericors Deus in cujus manu
slolorum principis concedit in perpetuum regnum a. cor excellentiaevestree regitur, una cum excellentis-
Yeniente igitur hic apud nos fidelissimoMaginario, sima filia nostra et spiritali commatre domna regina,
denuntians nobis vestrae sospitates regalis poten- seu domno Pippino excellentissimorege Langobar-
tiae, nimis pro hoc nuntio noster relevatus est ani- dorum et propria spiritali filio nostro, caeleraque
mus. Repleti -sumus omni laetitia et exsultatione. vestra nobilissima prole, corroboret cor et mentem
Qualiter vero ei praecepit vestra a Deo promota vestram et brachium suee potentise vobis extendat,
triumphatissima excellentia pro Savinensi territo- ut victores vos supei omnes barbaras nationes fa-
rio, ut nobis isub iniegritate contraderet, sicut bealo ciat. Quatenus omnes sub vestro brachio humiliati
Petro clavigero regni ccelorum tribuistis minime . vestigia pedum vestrorum osculentur, ut ampIiusEc-
propler malignos ac perversos homines potuit * ; "Cclesia Dei per vestram a Deo institutam regaiem po-
totam enim justitiam quam beatus Petrus aposlolus Jenliam, nimirum [Grets., nimium ] exaltata perma-
protector noster ex ipso territorio habet, prsesentia- neat. Incolumem excellentiam vestram gratia superna
liler jam fatus Maginarius missus vester vidit, tam custodiat.
""" "
per donationes imperiales, quam per ipsorum pro- LXXV«.
fervorum regum Langobardorum ipsum territorium
(An. Dom. 785, Cod. Car. LXX,chron. 74.),
cum mansis sibi pertinentihus enucleatius designau-
41€>h ARGUMENTUM.—Georgio episcopo regio misso
tesc. Si vero perfidus Desiderius dudum rex, non , -referenle quot beneficiis beatum Pelrum seque
a Cur tanla exsultet laetitia , tanlisque laudibus rum potientibus Langobardis. CENN.
prosequatur Carolum, ipsa epistola manifestat. Quod * Duo lrinc valde perspicua eruuntur, territorium
scilicel semel, iterum, tertioregem rogaverat in proe- scilicet Sabinense integrum a Carolo donatum esse
cedeulibus, tandem obtinuerat. Alleruter ex missis sanctoesedi (cum secundo Romam venit anno 781),
redierat Romam, jussusque erat a rege Sabinense et possessionem integri ejus territorii initam non-
lerritorium inlegrum tradere sauctce sedi. CENN. dum esse. Cumque hsec sit postrema Adriani epi-
I>Realinos prsecipue innui aiebam (ep. 71, al. 56, stola, in codicem relata super eadem re, constetque
not.) qui tradi territorium integrumnon sinebant, '"> ex diplomate Ludovici Pii terrainos esse posilos in-
alios autem perinde aversatos esse ex sequentibus ter Realinos et lerritorium illud ab Hitherio, el Ma-
patet; Spoletanos crediderim. ginario ahbatibus, post annum igitur 784 compositse
« Ducangius antiquis chartis prolatis ostendit, omnes lites finitimorum. Nam Maginarius Julio
quod massa, massum, masa, masada ejusdem notio- mense ann. 784 abbas sancti Dionysii est creatus
nis el originis sunt ac mansa et mansus, certus post Fulradi mortem, quee contigit die 16 Julii ejus
nempe agrorum modus, seu conglobatio et collectio anni. 1D.
queedam possessionum ac prsediorura. Infra aulem 6 Admonilio. Perioche hujus epistolee in manu-
voce masa utitur loco isto litterarum Adriani, alque scripto eodice nulla est. Ex Baronio igitur accipe
inlerpretatur villa vel casale. Hujusmodi vero agro- istud summarium.«Carolus per Georgium episcopum
rum seu villarum restitutionis occasione Langobar- papsede suis certaminibus et laboribus pro beato
dos territorium integrum designasse Adrianus ait. Petro -susceptis indicaverat; quare Adriaims ipsi
Quorsum haec? Quia nempe integer a Carolo con- gratias maximas agit, commendans ipsi Georgium
cessus erat, finesque ejus ab Realinis, fortasse etiam episcopum. >
ab Spoletanis impugnabantur. Ârgum. Panv. (Cod. Vat. 41):« Carolus per
d Mansos. Sed rectum videtur massas, quo voca- Georgium episcopum papae-desuis certaminibus et
bulo utitur eliam Anastasius Biblolhecarius. GRETS. laboribus pro beato Petro indicaverat [susceptis in-
e Argumento utens, quod appeUant a fortiori, dic. ]. Quare papa ipsi [papa Adrianus epist. 41 ipsij
magis magisque comprobat definibusrem esse; nam gratias maximas agit commendans ipsi Georgium
masarum reslilutioni ad.versa.tusnemo erat, vel re- episcopum [episc. inepist. quadrag. prima].» CENN,
B. CABOLI MAGNI.OPP. PARS-I.SECTIO HI. - ." -" 1S56
555
„_' ejus .successoreni Carolus prosequi. nitebantur, & (.4». Dom. -785 , Cod. Car- xcnij chron. 18.)
" J?etrum ipsum remuneraturum, ait lam hene de ARGUMENTUM. —..Persarum depreedationes nuntiat
utrbque'mereniem; eurndem episcopum ei com- nrilliario ab urbe Gonstantinopoli; -dis-
- niendat; sexagesimo
victorias de liarbaris omnibus gentibus cbrdias de regnp esse inter patruum etnepotem,
. .ominalur. cui sceptruiri ille usurpaverat.
•- Domno_a excellentissimo filio nostroque spiritali _ Domno c excellenfissinio fllio noslroque spirilali
xompatri Carolo, regi.J?ra_ncorumel langobardorum sconipalri Carolo,~regi Franeorum et"-Langobardo-
Adrianus '
atque patricio Romanorum, papa. -rum atquepatricioiRomanorum, Adrianus papa."
Omnipotens Deus reperlor omnium,jn-ûjus manu Dum nimis in nostro *pectore momentis bmnibus
-sunt omnia, jura regnoruni.,reperiens secundum cor - vester jegnat amor„ et multa nobis fiducia magna-
suuroi vegtram excellentissimam regalem potentiam <que gloriatio apudl prsecellentissimam atque a B&6
.ipse eam ad magnam consolationem atque exaltatio- promotam vestram regalem potentiamexistit, con-
jiem spiritaUs matris veslrse .sanctse catUoIicseatque veaif nempe nos pro vestri prseeelsi a Deo protecti
_apos)»liceeconcessit Ecclesise, quem vice apostolica regalis culminis sollicite quotidie inquirere salute,
-poscimus, praania vohis vitee donari eeternce.Qua- til agnito juxta nostrum desiderium omnia prospera
•propter suseipientes Georgium reverenlissimum et „ «sse apud vestram excellentiam,' siimmas sanctse «t
.sanctissimum episeopum nostrum a vestra trimnpha- indi\idnse Trinilatl et dignas referamus grates. In
tissima prsecellentia, tanta bona de vestro- laboriqso jjuibus ad aures veslree regaUs potentiae intlmanles
.certamine atque beneficia, quseerga beatum Petrum innotescimus de Copslantinopolitanis partibus, quod
.clavigerum regni ccelorum elnos geritis denuntiaviu jn fines ejus gens Persarum invadentes atque depree-
.quse «i enuelealius exarare voluissemus, jiullus ori dantes veneruut, usque in locum qui dicitur Moria
-jaoslro .sufficeret sermo, ut opinor. Sed ipse princeps a -sexagesimo milliario ejusdem civitatis Conslan
apostolorum, fautor vester beatus Petrus, pro cujus tinopolitanae. Unde et prsedam magnam compre
„amore ligecômniageritis, ipse vestrum prolegat at- hendentes secum detulerunt, et sicut audivimus
que in omnibus dirigalin triumphis regnum. alque fama fertur, Thius, regis Persarum prineeps
;. '417 Verum [Lamb. add. quippe] fidelemîpsum el dux exercilui nefandissimo ipsorum existebat,
j?evefendissimum et isanclissimum preefalum episco- 419 fra* û,m reversus fuisset cum iniqua victoria,
_pum, vestrum nostrumque Teperientes, lrimis eum •elatus in superbia "menlilus est proprio nepoti suo,
vobis commendari -poscimus, ul secundum suam ~et ab ejusdem CKercitu.faclus est rex Persarum ; et
icortam fidem atquse dileetionem, quam erga'vos et iritfa &k'\Lamb., Persae] tumultuantes pognare adin,
«osgerit, ita.consolatus , prorsusque tolus, ,nobis « \ icerii pro nepote ct Thio dicuntur.
«posccntibus a .vestra prcefulgida regali potentia me- Nosverri petentesdivinam elemenfiam crebro pro
-reatur per se clamare [Grels, leg. amari ]', nt dum 'vobis die nbctuque orare prdrsus non desinlmus,
rper nostram ûggeslionem vestram amphalam super ut ad exaltationem sancfe Del spiritalis matrls vfe-
se praecipuam babuerit undique benivolentiam, ^slreeRomanse Ecclesiae et nostram perennera lsefi-
quietus pro vobis valeat fundere preces, nosque in tiam lougiori cevo| in triumphis, et celebri nomirie
confessione bcati Petri apostolorum principis solitas -regnantes una eum excellehlissima filia nostra et
îrationes enixius pro vobis fundenles, super omne_s spiritali commatre domna regina d, vestraque prse-
barharas nationes victores inveniamini, atque una -cellentissimaprole, etsospites inprsesenti vitaet in
cum praecellentissima filia nostra et spirilali com- ceterna beatitudine vos conservarejdignelur. Incolu-
, matre domna regina, vestraquenobilissimasubole, mem excellentiam vesiram gratia superna custodiat.
regni gubernacula m sevum fruentes, in cetheriis LXXYH.
arcibus cum sanctis omnibus regnare mereamini. ,|
42® ITEM EPJSTQLA EJUSDEM PAPTE,
Incolumem excellentiam vestram gralia superria cu- ADDOMNUH bAROLCM REGEMDIRECTA,
.stodiat. In qua conlinetur \de fide J)e/ dilectione quam erga
LXXYI. beatmn apostolorum prpicipem Petrum habere pol-
" D liciius fisl,_ itt inconcussa et insolubilis permaneat,
418 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJH, el nulla cdllida versulia ab apostolico amorerûs
ADB0MMJM CAHOLUM REGEM ,- animus disjungi possil e. , ,
Jn qua continelur de prwda Persarum in finibus Grne- (An. Dom. 7S5J God. Car. tsxv, chron. 76.)
corum facia, el de discoidia qum inter ipsos erat \ ARGDMENTUM. — In duos Ravennates Eleutherium et
a Sum. 41, Bar. ct Cent. GBETS. ad eumdem mensem 785 cffiuxit, cum rpgina Hilde-
h Argum. Panv. "(Cod. Vat. 54): « In trigesima gardis obiit supremum diem. CEKN.
quarta [Triges. quartaj de preeda Persarum infinibus e Argum. Panv. (Cod. Yal. 57) : c In trigeslma
Greecorum, et inter ipsos discordia indicat. t CE<HN. seplima [Triges/sept.] ipsumfldeiac flilectionisquam
c Sum. 54, Bar. etCent.'GRETS. erga beatum"Peiruni apostolorum principem habere
d3Sullius fere momenti est quce referlur, lrisloria, pollicitus est, admonet, utque illam incoricussam et
epistola ipsa una cum prcecedenti omissa esset im- Insolubilem [imiolatam coriservel] et nulla callida
pune, ,setatem ejus nosse nilril refert. Cum tamen in versuiia ab apostolieo amore animnm disjungi patia-
nova editione Dachesnii incei ti temporis definiatur, tur, orai. Postea Eieatherium ei Gregorium quem-
ac vagari permitlaiuf per decem eos acsos, qui a aam aecusat, elpetitneillos apud se ageregerrnittat
781 excurruut usquejsd791, mihTfuil contrahenda [sinat], sed Romaniffifittai. » ID.
jfitra illud biennium, quod a miaise Maio anni 781 I, , .
m COD. DIPLOM. - MONUM., ET€..'SEB CODEX CAROLINCS. - EPP. ADRIANL 558
Cregorium invehit; cum enim multa scelera per- A . panibus] eoram absque ulla misericordia avide de-
pelrasserit, clam adiverant Carolum scelera dissi- glutiebant, ex quapestilentia.plurimapars deficienr
nrilantes, et simultales serebant inler regem et ics atqueruentes dissipati sunt; insuperignohjlmm
r pontifieem. Crat ut ab se rejectos dehonestatosque
Romam-mittat cum suislegatis, ibi enimineorum vulguscatervamquecruentorum nequiter eongregan-
scelera inquirendum erit. Sic Pippini donatio ab tes, non intermitlebant quolidie nefandas pcrpetretre
eo cbnfirniata, jus nempe aposlolicse sedis in ex- neces.Unde dum m422Eceles.aquadamdiemissar
archalu inconcussum permanebit. rum celebrarentur solomnia, et eadem hora quidam
Domno_aexceUentissimo filio noslfoque spirjtaU diaconus sanclum Christi Evangeliumpopulis prse-
,<5ompatriCarolo, regiFrancorum et Langobardorum dicaret, inlus in eodem sauctuario ab eorum im-
atque patricio Romanorum, Adrianus papa K - piissimis hominibus sanguis effusus esfinnopens, pro
. Gratia saneti Spiritus igniti, calore nulla quiesei- sacrificio laudis homicidium perpelraules;_,et dum
mus plus.ratione, cuilibet terrence potestalis splen- ipsi cerii existerent quod nos tales iniquas terras
diflo, preetgrquam vestree a Deo promolae regali po- aique perversas operationes minime illos ut Ghri-
lentise, «nm opporluuitas dalur ex totis nostris pree? stiario populo peragere sineremus, Idcirco superba
«ordiis intimare, quam ,tam firmam stabilemque. arrogantia elali, conati simt sine nostra scienlia
annexam fideliter ac Ita unanimes in unitate con- $ ad ypstros properare r.egales oblutus, existimantes
glbbatos esse speramus,- ut riullo modo 421 creda- se per eorum iniidelem alque .iniquam fallaciam
mus, .quamlihet magnam parvamquejiersonam inter a fide puritatis el dileclione beati Petri et nostra
apostoUcam sedem et vestram excellentiam posse vos sepafare; nescienles mlserl el infeiices, qriia
eam dirimere, talemprorsus vestrumprcefulgldumin qui prsecipui fideles =ejusdemDei apostoli sunl et
triumphis xegnum erga aniorem beali Petri aposto- yestri felicissimi regni fideles suut, pariter et gui
lorum principis, fautoris vestri, et nostram dilectio- ejus inimici esse videntur, vestriprocul dubio inimicj
nem agnoscentes usque haetenus persistere el indis- sunt«. ,
solubilem _)ermanere, quod nunquam possit, quamli- _. Quapropter poscentes qusesumus vestrani a Deo
bet [Lamb., queeUbet] calUda versutia Uominum aU protectam regalem poieritiam, per beatum Petrum
amore clavigeri fegui ccelorum disjungere, quem •apostolorum principem cui a.Domino potestas -ii-
prorsus auxihatorem in opinatissimis vestris trium- gapdi solyendique peccata in ,ccelo,et in tcrra data
phis", nobis poscentibus atque precantibus, credimus «s,t, et ipsum' sanctumjtiaptisma quod inter nos per
1
etpropugnatorem habere, procedens.et introducens Spiritum sanctum habere videniur, dUorum.prioeaci-
vestrum prsecelsum regalemque triumphum calcare tatj vester prcefulgidus aspeetus &t Uilaris oninime
super omnes barbaras nationes, quatenus semper Q inanifeslelur., Meque reeipere ipsos. nefandos vullu
pro vobis divinam .exoranles elemeiitianL, Deique digaissimo dignemini, sed tanquam inimicos Ueati.
limorem prae oeulis habenles, atque pro anima san-r Petri et vgstros existentes., eorum superbainÎoria-
otae recordationis praeceUentissimi genitoris veslri tionem respuentes, ad nos dehonestati per fidelissi-
domni Pippini summi regis, et pro omnibus fideli- mos missos vestros humiles veniant, ut oirinia quae
busFTancis, siniulque'di\inum considerantes judi- fafi sumus eorum comprobemus proesenlia f; qua-
cumi, nitebamur emendare de„pravis atque perversis ienu,s qui agunt lalia iniqua atqueperversa, per eos
actibus, videliGet Eleulherium et Gregorium, ine- emendentur, et illibata oblatio quee a sanotae recor-
ptos alque inuliles nugaees; qui pro eorumproterva dalionis 423 genitorevesirb domno Pippino magno
cdntumacia non sinehant in eorum juclicari parti- ~xege allala, et vestris praefulgidis regalibus manibus
bus c, Ravennce inopes aique,pusiUos opprimentes In confessione beati Petri clavigeri regnl eoelorum
misere, tum in venalitale Uominum apud paganas oblata, atque nimirum confirmata sunt, inconcussa
Tenundantes gerites, quam de panis.d [Lamb., de - «t immaculata ih seternum permaneant B, ut ante'
a Sumv 57, Bar. et Cent. GRETS. 6 Scelestorum Jmjusmodi par aliud vidiraus in
- h
JUldegardis reginee mortem Franei -annalistae D urbe Roma (ep. 61, al. 50), quos pontifex idem Ro-
unanimi consensu xeferunl ad annum 785 pridie mam mitti pelebat, ut ibi juxta eorum reatus puni-
Kal. Maias. Quamobrem recte hane epistolam Pagius 1 rentur. Yide monitum ad pseudopapae Constantirii
ad eumdem annum spectare putat. Reginee enim litteras {num. 9 seq.). Id.
nuUa Tit mentio, filii tantuni memoranlur, In nova f In notis ad prsedietam epistolam (not. 9
etUtione Duchesnii referiur ad an. 784. Cum autem et-10)
monebam, tam Carolum quam pontificem in sua"
tradant annales Francorum el Fuldenses Carolum eo- quemque ditione jus suum in puniendis rels exer-
dem .anno Hildegardis emortuaU uxorem duxisse cuisse. Idem hic luculenter patet; quare abjicienda
Fastradam, Pagio potius adheerendum mihi videtur. Sigonii opinio de supremo jure quod sibi reservarint
CENN. Pippinus et Carolus in exarchatu, licet Muratorio
° Stephanus II qui omnium primus in exarchatu arrideat (an. 785).-Uierque-enim auetor Mulinensis
dominari coepit, PhiUppum presb. et Eustachium voluntatem, quam ralionem sequi maluif. ID.
ducem judices Ravennse constituit ad faciendas ju- • E Notandum discrimen
judicii a ponlifice faciendi
stitias omnibus vim palienltbus, ut Adrianus leslaba- inler Romanos et B.a\ennates, tania in _causaruih
turCarolo (ep. 51, al. 54). Triginta fere post-annos paritate. Duo siquidem Romarri facinorosi repetun-
exemplum ejus smiile ainc suppefii nomwllis, qui tur Pttschalis et Saracinus; totidemque Ravenriates
pontiftciae dominationis
- ignari veritati fticum Ja- Eleutherius el -Gregorius, mullis sceleribus utrique
eiunt. IB. - obnoxii, utrique damnancli.Ubi agii de Romanis, qui
a Locus corruptus. Num de
panibus? GRETS. amicttis&'tantumet eharilatis vinculo juncti eranfcum
*-l ' '
359 B. CAROLI MAGNIOPP. PARSI. SECTIO Hl. «sn
tribunal Christi ipse protector vester beatus Petrus A cordiam pro hoe simul habentes poposcerunt a nobis,
apostolus dignus retributor vobis appareat, et sicut ut nostris apicibus pro abbale ipsorum qui insons
jn hoc terrenum regnum una cum prsecellentissima apud vos accusatus est intercederemus, imo et per
subole vestra a, et omnibus fidelihus Francis in vestrampra3fulgidamjussIonemexindeabIatus,.vestris
trjumphis poUentes -tuetur et protegit, ita et in regalibus vestigiisjprcesentatus, eumvobis in omni-
sethereis arcibus cum sanctis omnibus faciat sine bus commendaremus, 425 eo quod nullo modo
fine regnare. Incolumem excellentiam vestram gralia vestrae regali potentise infidelilatis reum quispiam
.superna euslodiat.j ' * ex accusatorifras suis facere aut comprobare valebit,
ILXXVIH. eo quod omnino falsum ei crimen objicitur e, et ideo
~
,424 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP^l, pro amore beati Petri regni coelorum elavigeri ma-
ADDOMNUM CAROLUM REGEM DlRECTA, gnopere petentes | fiducialiler quaesumus, ut eum
In qua continetur de abbate venerabilis monasterii venusto vultu ac animo clementissime reci-
sancti Vincenlii, qui epud domnum regem insons pere jubeatis; jrislum yibranli
accusatus fuerat, et inae abialus; «t eum venusto quippe est, quemadmodum
vutlu ac vibrantissimo animo clementissime susci- tam magnam congregationem religiosis moribus suis
peret, quia falsa crimina ei objiciebanlurh. regulariter atque naviler regere valuit, a vestris
(An. Dom. 785, Cod. Car. LXXIX,chron. 77.) B prsecelsis obtulibu s sospitem aUsolvi et in prislinum
ARGUMENTUM. •—Abbatem Pothonem sancti Yincentii statum clementissimis jussis vestris nobis posGenti-
ad Yolturnum, falsis criminibus accusatum apud bus reslitui, quia valde idoneum ad commissum sibi
Carolum, huic vehementer commendat, ut uni- offlcium seu vestrae
versse congregationi morem gerat_,rogatque ut in- fideUtatis, sicut ab ,omni €j'us
juria dejectum restitui curet. congregatione didicimus, eum agnovimus f.
Domno c excellentissimo fflio nostroque spiritali Deus omnipoterLSin cujus manu omnia regna
compatri Carolo, regi Francorum et Langobardorum mundi regunlur, ipse per suffragia apostolornm
atque patricio Romanorum, Adrianus papad>. frincipis Pelri, semper nos faciat de vestro regaU
Dum tanto ex puro cordis amore omnes generali- culmine lsetari, el in hoc mundo una cum prseceUen-
ter agnoseunt, quod erga beatum apostolorum prin- tissima subole vestra-s super omnes barbaras na-
cipem Petrum fauloremque vestrum et nos cre- tiones dominahtes, longo cevo regni gubernacula
bro fideliter vestra regaUs polentia prorsus gerit, fruere vaieatis atquein aethereis arclbus cum sanclis
convenit nempe ex -totis noslris prsecordiis quse omnibus regnare mereamini. Incolumenr excellen-
ad salutem pretiosissimse animse veslree pertinent tiam vestram gratia superna cuslodiat
libenti suggerere animo, proinde salutantes pater- t LXXIX.
nam dilectionem indicamus vestrae preecelsae regaU G
potentise, quia icuncla congregatio venerabilis mona - fAn. Dom. 784, Cod. Car. LXXII,chron. 78.) ,
slerii sancti Christi martyris Yincenlii unam con- 426 ' ARGUMENTUM.— Pothonisejusdem causa pon-
rege Francor., rogat Carolum, ut reosJtomam mittere vium in Beneyentano agro erant id temporis abhates
dignetur ad judicium, ut in hoc cognoscanl omnes duo, Poto.et Autpertus, res Mabillonio ipsi obscura.
gentes, quia ob amorem beali Petri magnam in nobis Putat Potbnem aliquid contra Carolum dictltasse,
habeas dilectionem. E eontrario agens de Ravenna- quare, abbate alio suffecto, hunc apud Carolum fuisse
libus, quia exarchatum Francorum regibus referebat accusatum (Annal.iM). xxiv, n. 71). Ex hac et seq.-
acceptum, pari modo rogat, ut judicandi Romam epistola historiam discimus.Interim, patronoAdriano
mittantur, quo Pippiniana donalio a Carolo confir- qui monachorum suffragiis nitebatur, calumnia ali-
mata illibata, inconcussa, et immaculala permaneat, quot accusatorum detegitur. ID.
Hue appello pedissequos Sigonii, Muratorii, aliorum- f Injuria abjectum restitui curat. Mabillonius
que supremum jus vindicantium Francis in exar- (Ibid. lib. xxv, _n. 136), Vulturnensi chronico pro-
chatu Romamque ipsam tilulo donationis asseren- chronismis erroribus innumeris pleno nimium fidens,
tium Romanis ponlificibus, ut nempe intelligant Potonis mortem hbc anno constituit, causamque
opiniones eorum pugnare cum factis certis, quare ejusflib. xxiv, n. 95) ventilatam ait ann. 779, cum
iisdem adhserere aliquando desinant. CENN. et Aulperti obitus conligit, juxta iUum chronolo-
a HaEucinatos eos esse aiebam fep. f>8, not.) qui j) gmn. Falsa omnia ; accusatio enim ad hunc annum
'
Adriani epistolam loco moverunt, Pagio duce, quia exeuntem pertinet aut ad sequentis initia. Nam
reginse nomen in eadem sileri vident; regia enim eognitio causee, proindequeAutperli mors cum anno
proles ntique silebalur. Hac autem in epislola regioe 784 minimum copulari debet, mentio quippe fit ab
sobolis mentio est, regina penitus siletur, certum Adriano novse reginoe Fastradss, ut dicam ibi. ID.
sane indicium eetatis Pagio etiam notse. ID. 6 En perspicua betas epislolse, quam innuebam
h Argum. Panv. (God. Vat. 10): t In decima pro not. d. ID. _
& Summ. ex Baronio.|
abbate venerabilis monaslerii [Dec. pro ab. monast.] t Indicat quomodo conten-
«ancti Yincentii intercedit, qui falso apud Carolum tionem monachorum ad se missorum eomposuerit.
accusatus fuerat. > CENN. Et quod Polho abbas cum decem monachis ad -Ca-
c Sum. 10, Bar. et Ceut. GRETS. rolum regem proficisci voluerit, îtibidem quoque
Et hanc opistolam, ut nuper aiebam de alia de objectis criminibus se purgaret. i — Summ. 40
(ep. 75, al. 95) vagari permittilur in nuperrima edi- Baron. et Cent. GRETS.
tione Duchesnii per annos decem. At revocanda i Argum. Panv. \(Cod. Vat. 40): « In quadrage-
ad an. 785^ post agnitam ab Adriano Hildegardis sima [Quadrag.] indicat quomodo contentionem mo-
mortem, nisi forte quis datam velit ineunte anno nachorum ad se |missorum composuerlt et quodl
784, antequam Fastradse novce reginse nuatius Ro- Potho abbascumdecem monachisad Carolum regem
mam venerit. CENN. proficisci voluerit, tit ibidem quoque de objectis cri-
<?In celeberrimo monasterio ad Yulturaum flu- minibns se purgaret. > GENN
m COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS. — EPP. ADRIANI. 562
- tifici cognoscendapermiltitur a rege per missum .\ neraliilis monasterii sancti Yincentii et abbates
uumPossessoremarchiep.QuareAdrianusnonnul- ejusdein monaslerii, scilicel Autberlum et Polho-
is abbatibus convocaiiscoram Possessore causam iiein, discuii atque examinari \estra direxit prse-
Jiscuiit. Gonjurationis crimen, quo insimuiabaiur,
iilsum esse deprebendit; sacramento cum aliis eelsa regalis excellentia h; ipse quippe preefatus
uonachis se purgantem absolvit; ad regem pro- Autberius abbas, dum callem itineris peragraret,
ficisci omnes poslulanles permittit.' Omnia hcec repeutina morte occupatus minimc nostris aposto-
- jiontifex nuntiat Garolo, quem etiam docet Aui-
bertum ejusdem mouast. Yolturnensis abbaiem Lcis valuit se manifestare pivfcsentiis.
mortem occubuisse in iiinere, et Rodigausum mo- Quapropler convenientes plures ex primatibus
nachuin accusatorem stupri reum cum neple re- monachis cum prsefato Pothone abbate ipsorum,
pertum esse. a.siiierunt omnes pariter in conspeclu apostolici de-
Donnio excellentissimo filio nostroque spiriiali creli noslri, qui residenlcs una cum reverendissiroo
corapalii Carolo, regi Francorum et Langobardorum et sanclissiiiiO Possessore archiepiscopo, scu An-
alque palricio Romanorum , Adrianus papa. soaldo abhate \enerabilis monasterii sancti Petri,
Prsecelsasac aDeo inspiratas, per reverenlissimum pariter Aquilino abbate c, De\aregio atque Ragin-
et sanctissimumPossessorem arcbiepiscopum <s fide- baldo abbate venerabilis monasterii sanctse Dei Ge-
lissimum missum vestrum, sagacissimas prsecipuas- B netricis, simulque Gisulfoabbafe venerabilis mona-
que syllabas suscipieules, \alde in his noster rele- sierd sancti Petri d, Hillibrando duce, Taciperto et
vatus esl anirous, regales iriumphos in eis alque Prandulo, siniulqueiiostrisaslantibusserutiis, Theo-
sospitales reperienles , et pro hoc magnas omnlpo- phylacto bibliothecario, Stephano sacellario, Gam-
tenti Deo tulimus grates in aula fautoris veslri beali pulo nolario, Theodoro duce e et cseleris pluribus;
Peni aposloli dhinam exorantes clementiam. Re- et dum ingressLs fuisset 42S Rodigausus ej'usdem
ferebatur quippe in ipsis vestris regalibus apicibus, mouaslerii monachus, relerebat adversus eumdem
quia causa vestra noslra sit, et noslra vestra: in hoe Polhonem abbalem lestimonium dicens : Donrine,
verofreti existimus, quia divina inspiratione veritas dum cursum horce sextse explessemus, et secundum
lisec procul'dubio a vobis exarala prorsus omnibus consuetudinem pro rcgis incolumitale, ejusque prole,
manifesta ac cerfa splendescit; et quo [Lamb., prophelicuni decantaremus psalmum, videlicet (Psal.
4Uoniam] ad nostrum judicium canonice simulque LIII) Deus, in nomine tuo salvum me fac, subilo
regulariter contentiones inter 427 monachos ve- surrexit abbasêt psaUere noluilf. Item referebal,
* Ebredunensem archiepiscopum essef putat Ma- epislolarum Pauli I, ut ibi monui, .et nomina fere
billon. (Annai. hb. xxiv, n. 58). Eumdem supra vidi- G omnia Langobardica, Francis aliquot inlermisiis,
mus episcopali tanlum dignilale insignem, dum regii amovenda sunt a Romano clero. CENN.
missi munere fungebalur usque ad an. 777 (ep. 61, e Servitia pro ipsis ministris adhiheri notat Du-
al. 50). Arclriepiscopali nuuc proeditum dignilate cangius ah Adriano in hac epistola, et a Ludov. Pio
jllum audienies , Ebredunensem melropolim in ho- apud Petr. Chilflet. Ex ministris aulem placito scu
norem prislinuni restitulam esse iutelligimus. Gal- judicio astanlihus nominatim recenset Theophy-
licanse enim metropoles fere omnes Garoli Magni lacium bibiiotbecarium P.mvinio et Raspono ignq-
opera splendorem suum adeptsc sunt , sed seusim , tum (de Ecc Lat. l.m, c, 16, p.249), qui canceliarii
nec modico cum regis labore. Quicunque autem munere id temporis fungebatur; Stephanum sacella-
episcopus metropolilanam identideui dignilatem est riuni, seu S. R. EcclesLe cainerarium in supenori-
assecuius , ab sancta sede pallium cum arcluepiscopi bus laudatum, preecipue (ep. 68, not.); Campulum-
nomine juxta novam disciplinam obtinuit, ut pianius Adriani nepotem ac lratrem Paschalis, qui ann. 777
ostendam ad epislolam 86, al. 87.' GENN. legationem obhit .ad Benevenianos (ep. 60, al. 75).
h Loeus corruplus. GRETS. (Hic ex notario sanctce sedis, id esl protonoiario ut
c Quamvis Carolus Beneventauum ducatum haud modo dicimus, ad sacellarii oflicium pervenil, quo
subegit ante annum 787, uf historici omnes constan- tempore ejus frater eral primicerius, et uierque in
ler alurmanl, regi tamen Langobardorum, quod saepe sanctumpoiitificeniLeonem III, Adrianisuccessorem,
est dictuin, tam Spoletanus quam Beneventanus sub- grande illud scelus perpetrarunl, quod alii alio modo
dili eranl. Quamohrem abbatem sancti Vincenlii narranl.) Denique uominat Theodorum ducem, pro-
apud Carolum accusatum esse non esl miruin. Ejus D babililer nepoiem etiam ipsum,-de quo non semel
vero causam Adriano committi a rege Francorum, iusuperioribus{ep. 59, al. 49; 60, al. 75; 67, al. 69),
bene\oientiee ac veneralionis argumeulum est, qui- nec deincep^ fit ulla menlio hujus ducis in codice.
hus rex ponlificemprosequebalur. CE\N. autem servilia, si\e officia, seu ministri
d Mabillonius(Annai. lih. xxiv, n. 94) duhii pleuus Hujusmodi
majeslalis ponlificieelestes sunt locupletissimi. ID.
monasteria nonuuUa indical queis proeerant abbates 1 Ex primo isto cap. accusationis morem invaluisse
hic recensiti. Ansualdum scihcet putal fuisse abba- \Idcmua in eo celebeirimo lnonaslerio, ut pro rege
lem sancti Petri Benevenlani; Aquilinum saucti Francorum oraretur posl omnes lioras. Orandi autenj
Angeli de Baregio juxla fluviuni Sangrum in Aprutio genus haud congruere videlur cum fine quem sibi
cilenori; Ragimbaldum Farfensis. Nostra niliil in- monaehi proponebant. Quamvis enim etpsalm. LJH,
leresl in ista nomina magnam partem incerta inqui- ad precandum inscribaiur, quid Caroli ac regicepro-
lere. Id minime preelereundum quod nomina jn lis incolumiiati cum Davide Ziphceorum proditione,
episiolee hujus calcem rejecta ad eos referri debent, periculis obj'ecto ac Doi ope liberalo ? Cum autenf
qui comenlui adfuerunt, nam Gretserus ad episto- hic agatur de psalmo cani solito post Sextam, reSque
lam, qaoesequilur in Codice(ep. 60, al. 75) arbilratus in obscuro sit de psalmis post aiias horas decantaiii
pertinere, non modo eidem perioches instar prcemit- ad eumdem finem, precandi genus improhare nou
lit, sed omnesex clero Romano esse affiimai: ulrum- ausim.Yaldeobscuriora sunt reliquaduo capita, quce
que falsum. Nam perioehe, si\e argumentum illius aliis divinanda relinquam. Ut aulem aliqualenus
tpisioljj peii debet ex duodecimo inler argnmenia quid ego -seniiam aperiam, ex Autberti hominis
PAHIOL. XO'HI. • 12
563 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. 564
quia pariter peragrantes, ccepit mihi abba dicere: A t morati erant f, asserenlesadversus Poihonem abba-
quid tibi videtur de hac causa, quia exinde ex- lem. quia nos cu rientes ad excellentissimum regem
,spectavi signum videre, et minimevidi? Tunc ergo peragrare, a cuslodia comprehensi sumus el in car-
'\Lamb., ego] respondi: Deus omnipotens humiliet cerem nrissi. Ad haec respondit ante dictus abba ;
'
cor ipsius, et faciat nos incolumes reverli, quia non Yeritas est quia custodes habui in ponte, non ut
sunt talia noslra merita, ul laliter agnoscere merca- eos qui ad regem irent devetarent, sed eos qui
mur; eldixit mihi abba iterum, quia si non mihi suam regulam relmquunt,,_|.§Q et ad suumvomituni
fuisset pro monasterio et terra Beneventana, talem in sseculo peccalb imminenle revertunt, eos com-
eura hahuissem sicut unum canem ; et iterum ad- prehendere jussii et tunc quando dicunt, ibidem
versus eum addidit: quia tanti ex,Francis reman- iiikrime fui, sed ad magnum regem iter carpebam.
sisseni, quanlos ego in humero vedare[Grets.?vectare] Tunc nos liquidius perlractantes et sacrorum ca-
valeo. nonum inslituta mquirentes, reperimus in concilio
Et dum a nobis sciscilatus fuisset prsefatus Potho Chalcedonensi, cap. 18, confirmanle ila: s Conjura-
abba si ita esset, cum nimia saiisfact.oue respondil tkmis et conspiraiionis crimen et ab exieris est le-
dicens, quia semper congregatio nostra pro cjas gibus prohibitumt multo magis hoc in Dei Ecclesia
excellentia, simulque pro ipsius proleTproculdubio in " ne fiat admonere con\enit; et si qui ergo clerici vel
monasterio psallit: sed dum in opera essem cum monachi reperii fuerint conjurantes, aut conspiran-
ipso, et cseleri infantes °, explela oratione, prostraii tes, aul insidias ponentes episcopis aut clericisr
in terra initiantes psallerenl (PsaL LIH) : Deus, in gradu proprio periitus abjiciantur. s Item, cap. 21 :
nomine tuo salvum me fac, subito surrexi pro opcra i Clericos aut lajcos accusantes episcopum, aul cle-
quse ad ulililatem ipsius monaslerii 42S Hebal h; ricos passim et sine probatione [Lamb. add. ad] ac-
de ilineris vero coUocUlione, nullo modo ad "inju- cusalionem recipi non deLere, nisi prius eorum dis-
riam ejus regalis excellentice quidquam loculus sum, cutialur exislimalionis opinio. J Simul ei in Afri-
nisi fatus sum quod si pro monasterii deseriione, seu cano concilio, cap. 8, feitur : « Preeteiea sunt
terra ilia mihi non fuisset, omnino in lalemper- quamplurimi no l bonoe eonversatiouis, qui exi-
êre habuissem locum, ubi neminem eurassemc. stimant majores natu vcl episcopos passim va-
Porro de Francis quod fatus est, nullo modo talia g.>que in accusatione pulsandoa , debent tam fa-*
proiuliauiex meo exhilore; sed cumtalia [Lamb., cile admitti, necne ? j Aurelius episcopus dixit t
Gent., contagio] ex omni parte mihi opponit d, et a «Placet igilur charilati vesiree, ul is qui aliquibus
" nobis
[Lamb., Dum igitur anobis] interrogatusiais- _ sceleribus irretitus est vocem athersus majorem
sel prsenominatus Rodigausus, si hcec alri cum eoi ualu iion habeat accusandi? Ab universis epL-copis
audissent, tunc afiirmavit quia solus esset et nullus> dictum est : Si criminosus est, non adnrittatur i
secum alius audisset; lunc plures^ ex ipsis prioresi placel s. » Et hcecomnia eonsiderailtes, el quoniam
monaclii afferebant lestimonia pro ipso Rodicausoi habet has proprius hosiis insidias, ut quos in pra-
dtcentes : quia in stupro captus cum propria nepie'. vorum acluum perpeiratioiie, Deo silii resisiente,
sua, *ex presbylero monachus effectus esl, et lale: decipere non valet, opiniones eorum falsas ad prje-
«ffimen adversus abbatem nostrum imponere misens simulando dilacerat, et quia utrum vera esseirt
irime valebit, quia a saciis canonibus respuilur °. an non, districta diutius per triduum fecissemus in-
Et introducli suul alii tres monachi, qui cum Hil- quisilione perquiri, et nullam in ea de hls quee dicta
tibraudo duee venerunt, et cum Autberto abbate^ fueranl culpam iuvenissemus, sed ne quid nobisvi-
Franci electione in abbatem, Francisque aliis mona- f Tres monaclii qui cum Hildebrando venerant su-
chis in id monasterium introductis, utrumque accU- pra nominantur, aempe Gisulphus abbas saneii Pe-
sationis caput profeclum puto. CENN. tii, Tacipertus et Prandulus ejusdem monasterii,
a Lamb. legit: cum ipse et cwteri infamantes. quod scilicet Yollurnensi subjeclum erat prope niu-
'h Miror J)ucangii illustratores latuisse hunc lo- r\ ros Benevenli, ut|Mabillon. eruit ex privilegio Caroli
cum, in quo opera pro fabrica luculenter accipitur. Magni (Ann. 1. xxv, n. Gi). Id nnhi probabilius vide-
Quid enim aliud sibi volunt esse in opera, et fieri; lur, quidquid Mabillonius- suspicetur, num nionasle-
eperam ? CENN. riuin sancti Petrij cujus Ansoafdus erat abbas , Be-
c <Ita correxit Tengnagelius. Gentilotus autem ncenlanum credi debeal. Si enim cum Autberio
legid : habui loco ubi a nemine curassem. morati eranl, a încenlino igilur monasierio pende-
Yidelur aliquid deesse. GRETS. bant; et si capli drant Potonis jussu rium Yolturih
e Infra ipsi canones proferuniur, qui ad rem fa- pontem perlransirent, ut mox tradit epistola , fini-
cere visi sunt. Mabillonius (An. 1. xxiv, n. 94) Po- limi ergo eranl monastem sancli Yincentii. De hu-
tonem causa cecidisse colligit ex Hainradi sueces- jus primordiis anri. 707, deque tribus frairibusiuj.-
siOue post Aulpertum juxta chron. Yolturn. Quee; daioribus et abbafibus Paldone,. Tatone, el Tasoue ,
vero fides consignanti ejus mortem an. 778 ante Ca- uberrime idem Aulpertus abbas ap. Cghell. (Ital.
roli compaternitatem, Hainradi successoris quatuor Sac. tom. VI, p. 570 seqq.). Unde plura laxateejam
fere annos, ac biennium cum mensibus quinque Po- disciplmse, quce hanc epistolam iflustrant, eruun-
tonis conslituenli a. d. x. Kal. Maias a. 785, cumi tur. In.
occubuisse moriem afikmal? Hsee omnia cum Adrianii 6 De his canopihus , qui accusatorem rejiciunt,
cpistolis pugnanl, quse cum sequales ejus temporisi vide c[ueeaiebam in commentationeprjjv. (n. Ijj) ad
sint, chronologo pluribus sseculis posleriori haudl sanctos sedis disciplinam illius cevi comproban-
dubie preeferri debent. CLN.V dam. ID. I
5-65 "COD.DIPLOM. — MONUM., ETC., SEU CODEX CAROLINCS. — EPP. ADRIANL 506
deretur omissura, aut vestro poluissct cordi dubium A (An. Dom. 784, Cod. Car. LXXVH, chron. 79.)
remanere, prcefatum abbatem Poihonem sacramen- ARGUMENTUM. — Garamanno duce- mis o regio mo-
tum proferre decrevimus, quia nulla talia pro infide- nente, se ait bene accepisse Joannem moiiachum,
litate regalis vestree potenliee dixisset. Sed nec aliquem discipIincecanonicse,instar monaohi Cyrilli,
eidem suhjecisset, nisi summa in regem observantia es-
quando magno regi infidelis fuit, vel erit cun- set prohibitus. Eumdem Joannem, nt regi pra\os
ctis diebus vitce Mise.Simul et alii decem prLnates homines captivitatem aliaque illieila exercenles
monachi ipsius venerabilis monasterii, quinque ex detulerat puniendus; ita sibi retulisse, quod Gal-
a liarum episcopi se improbante arma gererenK Id
genere Francorum 431 et quinque ex genere ne fieri permittat precalur , eumque commcndat
Langobardoram, statuimus ut prseberenl sacramen- quod monachi ejusdem visiones contemptui ha-
tuni, quia nunquam audierunt cx ore abbatis quam- buerit.
lihel infidehtalem adversus veslram regalem excel- Domno,* excellentisslmo filio nostroque spiritali
lentiam; ipsi vero pelierunt se omnes pariter ad compatri Caroio regi Francorum el Langobardoruni
vestram regalem venire prsesentiam; nos quippe il- atque, palricio Romanorum Adrianus papa.-
Iorum exquirentes fidem, erga vcslram regalem ve- Orthodoxse fidei plenissimos atque nectareos ve-
nire potentiam sivimus properare, solite pro vohis strse a Deo promolee regalis excellenlise suscepimus
in confessione heati Petri clayigeri regni -ccelorum B affatus, quos reserantes vestram a Deo promotam
non omittentes fuudi preces, ut una cum domna re- salutem ac in triumphis viclorias f, seu proecellen-
giua vesinaque subole, mullorum annorum curriculis tissimae filiae^nostrse domnse rcginee, vestrorumque
hic poUentes «um sanctis omnibus sine fine regnare praeeellentissimommfiliorum, 433 atque noslrorum
mereanrini. Licolumem exceUentiam vestram grafia vestrorumque fidelium sospitatem, s.mulque since-
superna custodiath. ritatem reperienfcs, magnas omnipolentis Dei cle-^
'
LXXX. mentise retulimus grates.
~
432 c DE EPISCOPIS YEL PRESBYTERIS. Illud aulem_quod nobis vesira innotuit regalis
Ut non militarem induerent armaluram, sed spirita- polentia, per suum fidelissimum missuni, scilicet
lem, idest, jejuniis et oralionibus vacarent, seu de Garamannum, gloriosum ducein e, pro Joanne mo-
venalitate vel caplivatione hommum, vel aliis illi- nacho"
citis causis, qum a pravis hominibus'perpetrala alque presbytero, qui, sicuti in vestris refe-
erant, seu de visiom Joannis monachi, quw fcdsa vel rebaturregalibus apicibus, de caplivaiione hominrim
inanis essei.<idebaiuri.~ et de aiiis illicitis causis quce a pravis perpelrantur
» Hinc evidens est, in Yolturnensi monasterio undeBaron. aliique hauserunl, ex argum. epistolse-75
ulriusque s.enlis homines monasticam vitam profi- (al. 78) et hujus unum conficitur, omissis iis quce
teri. Nequeid quidem cmptum fieri exaclo jam De- <G sequuntur post oraliombus vacent; ita ut hoc argum.
siderio, sed ah ipsis iniliis amicrtice Francorum cum primo loco ponatur, et sic fluat: orationilus vacent,
Romanis, cum potenlia eorum regum a Benevenianis Laudes quasdam Caroli, elc. CENN.
metui colique per Rbmanum pontilicem coepta est, c Bar. ibid. Sum. II. GRETS.
Nam vix dum Pippinus Aistulpho devicto ei facla * Annales Fuldenses an. 785 HUdegardis morte
exarchatus donalione Romanis ponlificibus, brevi narraia , Saxones iris a Carolo supuratos esse refe-
Aistulphi ejusdem morte superveniente, Spoletani et runl immensa eorum multiludine interfecta. De du-
Beneventarii Pippino, quam Desiderio parere malue- plici hae victoria sermo est ni fallor. In laudata
runt, ut Stephanus II testatur (ep. % al. 8). Quare edit. Duchesnii hcec epistola una esl ex undecim, quoe
sub ejus successore Paulo I prcediclum Auipeiium vaganturper id decemrium ab anno 781 adeetatein
ibidem degere certunf est; nam ipse de se ita loqui- codicis. At certe j)ost annum 783 data est, uam
tur (Cod. Reg. Vat. 96): « Ambrosius, qui et Aut- Faslradsc regmse meniinit, quam a Carolo ductam
pertus, ex Galliarum provincia ortus , inlra Samnii constat in line anni ejus, Eslque hic character haud
vero regionem apud monasteruim martyris Christi dubius aliarum omnium quee sequuntur; singulee
Vincentii maxima ex parte divhris rebus imhutus, enim reginam nominant, iiulla tommatris litulum
non solum aulem , sed et sacrosanctis altaribus ad adjungit. Muratofius fortuito hanc recle -consignat
immolanda Christi munera traditus, operante beata currenli anno; sed vaferrime, ut exarchatus domi-
et inseparabiU Trinitate, suffragantibus etiam meri= nationem perturbet, Caroloque tribuat supremum
tis beatse Marisevirginis, temporibus Pauli pontificis jus in Ecclesise dilione; illam auiem poslponit alteri
Romani, necnon ei Desiderii regis Langobardorum,; Q (ep. 83, al. 84) duclus nomine ej'usdem nrissi regii,
sed et Aroehisi ducis ejusdem provincice quam inco- quam posleriorem esse paiebit inifa. CENN.
lo, hoc bpus conleci atque complevi, quodquepropter 8 Carolomannus Caroli filius natus erat anno
faciUtalem eum inlelligendi, Speculum varvulorum 776, ut slaluit Pagius (an. 783, num. 5) auctoritale
vocavi. t CENN. Arlriani et ratione : nonus ej'us annus fluebat;
h Sequitur in cod. catalogus monachor. ccetero- adeoque tainctsi an. quare 781 adcptus Pippini nomen ila»
rumque simul congregatorum, quem recteLambe- lise rex ab Adriano inunclus esset, puer adhuc erat
cius huic epistolse subjecit. E^contrario Gretserus novennis, ac proinde regno administrando impar,
posuit, tanquam perioehem, epist. 60, al. 75, unde vixque Carolus natu major tirocinium per heec tem-
hue revocandus. ID. pora agebat sabpatre. Hinc est, quod Italia an. 774
c Lamb. : Item exemplar epistolw ejusdem et ordmata, ut aiunt Annales Francorum,
papw subjugata
ad domnum Carolumregem directw, in qua continelnr administrabatur per duces et comites, quos Carolus
de episcopis. civitatibus preeficiebat. Cujusmodi nonnulli occur-
d Argum. Panv. (Cod. Vat.
II.): c In uridecima runt in lris epistolis, ut duces Glusinus et Florenti-
[Undec.] de episcopis ac presbyteris agjl, ne arma nus. Alii vero duces, quorum administrationi nulla
Hiilitaria induant, sed spirituaUa, id est r„ jejuniis et civitas commissa invenilur, Francis mililibus prse-
oralionibus vacent; et visionem Joanf^s monachi, fuisse videntur qui in Italice regno ersuit. Et sane
qua admonitus erat, fidem Ecclesiee Romanse esse hunc Garamannum seq. anno tali munere iuiigi
mortuam ; pronuntiat vanam.» Apud Pauvinium, compertum erit. ID.
B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SEGTIO IIL ' '
SG7 568
fcor.iinibas yohis enuntiassel, ut, Deo propitio, per A sicut ej"us referebat locutlo, vere phantasma esse
vcstrum prsecelsum regalem dispositum corrigeren- existimatur; dicebant [Lamb., Gent., dicebat] enim
lur vel eniendarentur ", quemadmodum a nobis po- quod vidit prinris |in somnis ccelos aperlos et dexle-
poscit regalis polentia, libenii eum suscepiraus aui- ram Dei, deinde jvidit postmodum somniura aliud,
mo, solite in omnibus vestris accommodantes votis. turrem magnam,, et descendenles angelos, Inter quos
Talem prorsus scimus vesfram regalem excellentiam, vidit speciem hominis alas habeniis aquflse mortiH-
quia in his nullius eget monitione, quia, Domino que exisientis; et riliani speeiem hominis alas ha-
coopitulante beatoquc aposlolorum principe Peiro bentem columbinas, et dicentem : quia lric est
pro ipso semper suffragante, veram preedreationem Filius Dei c; absit enim a fidelium cordibus, ut
ortliodoxcefidei quam ab ej'us suscepit Ecclesia iHse- fides r Christianorum morlua esse prsedicelur d.
sam atque immobilem lenens, ultroque irrepreben- Nos enim speciem aquil.e alas habentem, sicut a
sibilem sine macula vibrans exsultat, atque in omni- sanclis suscepiinus Patribus, Joannem evangelistam
bus penitus fulget, et non desinit emendare scevos testamur, qui secreta ecelestia hominibus prsedicat
atque iniquos callidosque homines ab illicilis acli- IJoan. i): In principio erat Verbum, etc. in specie
bas._ vero columbseSpiritus sanctus visus est. Nam nun-
Sert et capiivos in sua propria reverti crebris fe- H quam legimus speciem hominis alas eolumbse indu-
cit £iebus; falus quippe est nobis prsefatus Joannes tam. Quapropler 435 nimis vestram laudantes fir -
inonachus, quia dixissel 434 'vobis ut omnis cpi- missimam alque laudabllem fidem, in hoc cognovi-
scopus spiritalia lenerel arma et non lerrena, qua- musquia vos phantasma ipsas repulastis visiones,
tenus si ita esl quia mililaria induuntavma ; hortan- in eo [Lamb. add.\ quod] a nobis^pro co vestra po-
les veslrse noiescimus aDeo proleclce regali exccilen- poscit regalis potentia, ut jiequaquam a nobis con-
liee, ul nullo modo sie fieri permittat, sed quosciin- riemnaretur, anathemalizaretur, vel flagellaretur e,
que in quolibet deferri eupit loco, tam episcopi neque aliquaro advprsitatem ei faceremus ; qualenus
îiam preshyteri, oiihodoxse fidei galeam ei salulis in his omnibus veslrse aceonimodantes regali peti-
kuluti arma, orationibus vacare gnaviter studeant, tioni, in quanium necesse fuit ipsum admonuimus
I-L cunclo populo ea quee pro saluie airimse-sunl monachum, atque in propriunr suum iocum illeesum
fepiritale gerant officium h. Cccteri vero episcopi absolvimus; nam [si veslrum illi non profuisset re-
alque presb>teri in eorum degentes ecclesiis, cano- gale adminiculum^ ecclesiasticam illi disciplinam
nice unusquisque per veslrum regale robuslissimum canonice inferenles, sicuti monacho Cyrillo a nohis
prscsidium suum valeant regere populum a Deo sibi _ correclo et emendato, monachicam regulam illi de-
csmmissum. monslrare irreprehensibililer habuissemus f, Ob ni-
Porro de revelalione ejusJem Joannis monachi, mium vero amorem veslrum cum magna palientia
a Non recte infert Muratorius, duei huicmanda- juris esse. Hoc autem loco Adrianus memorat disci-
- tum a Carolo ui lalia emendaret, non enim jus pllnam regulareml Sanctus Aurelianus cap. 41 de
- alienum invadere ausus esset (Yide ep. 65, al. 65), ea sic : « Pro qualibet culpa si necesse fuerit ffagetli
nec poniifex invasionem siluisset, ul alia occasione accipere diseiplinam, nunquam legilimus exceoatur
faclum videbimus (ep. 93, al. 71). Quare credibi- numerus, id est trrînla el novem. >Regula item s.an-
lius est monachum de Caroli suhdilis loqui quam cti Bened. de excommunicatione, ac discipliiia seu
de ecclesiasticee ditionis hominibus. Nain demereri fiagellalione eap. 25, 24, 28, 50. Preecipue \ero reg.
eum cupiebal, ut sibi ap. pontificem patrocinarelur, sancli Columbani cap. 10, seu Pwnitential. de diver-
-nepoenam subiret cui eral obnoxius. CENN. sitate culparum, ubi nd rem nostram siatuium legi-
h Lamb. et Gent. heec quse sequunlur a Ten- mus : e Pvo illusibne diabolica ac pro modo visionis
-gnagelio omissa legunt in maiiuscripto : seu wter- alii viginti quatuorjpsalmos in ordine,4iIii quindecim,
-nam vilam adipisci prmdicanles eorumque confessio- alii duodecim indigentes poenilenlia psalmos decan-
nem' suscipienles irreprehensibiliier sacerdotale cjerant tare debeant. t Ex quibus palet, Carolum pro mona-
officium. —Plura hac super re in capitularibus inve- cho intercedentenf ne damnarelur, excammunicare-
nmntur (Capit. lib. vi, cap. 285 seq. lib. vn, c. 91, tur, flagellarelur, haud fecisse id pro visione quam
105 seq.) quee referunlur etiam a Labbeo (Conc. D phantasmatis loco' habuit, sed pro gravi alia culpa,
tom. YU, pag. 1162, seqq.). Hinc aulem Caroli quae monaclium iriipulerit ut Caroli patrocinium ex-
conslilutionum originem petendam esse iiquel. Sed quireret, ne paniam subirel qusein monasteriis quan-
Jocus integer juxta lectionem codicis restilui debet doque erat severissima. Rem vidi in Regula Magistri
ex Lambecio et Geniiloto de episcoporum armis ab (cap. 15).quam referens horresco. t Excommunlcaii
Adriano descriplis. Tengnagelius enim duo preeci- vero fraires si ilaûperbi exstiierint, utin superbia
jraa illorum munera, prwdicalionem videlicet et cordis perseveranles in tertia die horu nona saiisfa-
confessianissusceptionem praelermisit, nUi forte in cere abhaii noluefiut, custoditi usque ad necem ce-
lypothetam culpa rejicienda sit, quem repetila vox dautur virgis. t ID.
ofjicinm, ut ssepe accUil, deceperii. Io. f Pro ecclesiaslica disciplina flagellationem accipi
0 Lamb. hic legil: hmc est fides Christiana. oportere non est iJubium; id enim epislolse conlex-
d Ex hac imaginatione quis non deprehendat fatus demonslrai, et prsesertim regula lric meinoraia.
nalicum monachum' Similia non desuut exempla Quam pcenam huic monacho alierius exemplo ad se
apud hisloricos. ID. emendaii, Adnanus infligendam putayeril, non li-
e Pcenceobnoxium Carolus fatelur monachum, et quel; nam iu regula sancd Bened. (cap. 24) abbatis
pro eodem inlercedit. Ad ffagellationis pcenam quod arbilrio relinquiiur: « SecunJum moaum culpce ex-
jiitinei, Anton. Auguslinus (ad cap. 50, al. 46, Ingiir.) commun caiiouis \el discipiinee mensura debet ex
noiat ex capilulanbus regum Francor. in collecdo- temh, q<iiculparum moJus in abbatis psndeat judi
Jies canon. hrepsisse id genus poence,nec poui.licii cio. > Ganomce iuiem inferebaiur disciplina, alia
nfia COB. DIPLOM. '— MONUM.. ETC SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL S7fl
atque uenignitate susccplus commoniiusque, ultro A Novimus regalis exeellenllee 437 vestree benigni-
citroque divinis preeceplis in pace absolutus est. Ye- tatem pro Domini amore, alque beati Petri apostolo»
•stram regalem excellenllam una cum Mla. nostra rum principis, a quo meritis et preeclara est digni-
prseceUentlssima domna regina, vestraque 43S tate ditata Ecclesia, et sicut amans justilise e unicui-
prcecelsa pfole multorum annorum curriculis regai que suffragium impertire. Qualenus petentes, quse-
gubernacula perfrui divina faciat denienlia,, ut in sumus, ul pro efusdem beaii Petrifautoris vestri aniore-
hoc mundo super omnes Uarbaras regnantes natio- nostraque paterna dilectione, sicut solita est vestra
nes, in sethereis arcibus sine iine cum sanctis omni- perfulgida regalis potentia, piorum locorum sollici •
bns regnare mereamini. Incolumem exceUentiam tudine restauratlonis juvamina ferre. Ita et in sul>-
vestram gratia superna custodiat. |ectjs [Grets., sanclis] monasteriis spirilalis matris
LXXXl. vestrce sanctee nostrce Roraanee Ecclesise, quibus
ITEM EPISTOLA, aura [Lamb., a vestra, et Gent,, a vra] vibranlissima
ADDOMMJM CUlOLLilREGEM DIRECT4, regali in triumphis prseccllentia concessa alque of-
In qua continetur de monasterio mncti Hilarii confes- ferta sunt f. Scilicct monasterium sancti flilariicon-
soris in Calligala : orat ne ipsum » seu hospitales, fessoris
ijui per colles[GeaL,calles] Alpiuin siti'sunt, in B Christi, qui pons [Grets., qul locus] in Calli-
susceptioneperegrinorum, ut 'a nulla magna par- gata, una cum hospitalibus qui per calles Alpium sili
vaque persona
' istvadi [Lamb,, Gent., invadere] si- sunt, pro peregrinorui» susceptione 6 poscimus ut a
tieret h. nulla magna parvaque persona qualibet invasione
(An. Dom. 784, Cod. Car. EXXIV,c hron. 89.) brachium vestra eximia sinat clementia, scd in
ARGDMENTUM. — Monaslerium sancti Hilarii GaPia- omnibus palimonachorum Deoservientium
tense et hospitalia in Alpibus sita pro peregiinis pro laudibus
hospitio accipiendis, orat Carolum, ne ab ullo atque susceptione peregrinorum, justitiam illic con-
permillat invadi, corripiatque Gundibrandum du- servare sicut solila est dignetur; et invasioneni
cem Florenlinum, qui aliquo! pecnlia Curtis Sa-
sautinse ad id monasterium pertinetitis usurparat; quam Gundibrandus dux civitatis 438 Florentinee
h in eodem monasterio ingerit, in curte quadam.
similiierque aUos terras ejusdem Gurtis invaden-
tes,alque omnia reslilui-curetmonasterio. Sasanlina , territorio scilicet Florenlino, arripiens
DnnMioc exeellenilssimo filio nostroque spiritali ex ea illiciter plura peculia quse illi rninime perti--
«empatri Carolo, regi Franeorum ef Langobardofum nent abstollenda, emendare jubemini [Grels., j'uhea-
alqaepodricioRomanorum, Adrianuspapa d. tis]; simulque terras quas ex ipsa curieplures homi-
_uippe ei-at regularis, alia ssecularis. Id patet ex ca- p"( veimaiensiarchiepiscoposubjectumeral, licetintrafi-
pitibus Caroli Magnipro monachis (Labb. Conc.tom. nesTuscisa. Sedabanno755ad"759jurisfuitAnscausi
VII, pag. 988), quce, ut nolat Sirmondus, ad annura Foropopiliensis episcopi. Etemm cum esset abbas
perlinent 789, nam num. 16 heec leguntur: « Ut di- ejus monasterii, beneque esset meritus de Steph. H
sciplina monacliis regularis irnponatur, non secula- in Franciam eunte an. 755, hic grati animi causa,
ris"; idestnon.orbentur, non mancaiiones alias ha- cum exarchatus .ditionem adeplus fuit, Anscauso
beanl, nisi ex auctoriiate regulse. t Quse explicantur monasterium concessit quoad viveref. Eo vero mor-
can. 18 Francofordien. concilii: t Abbates qualibet luo an. 759, monasierium rcdiit ad j'us pristinum,
culpa a monachis commissa, nequaquam permitti- ul palet ex diplomalijus pontificum et regum apud
mus caecare, aut membrorum debililatem ingerere, Ughell. (de Archiep. Ravenn.). Idem hodieque exstat,
nisiregulari i CENN. possidetur autem a Camaldulensibus, a duohus circi-
a Desunt indisciplineesuljaceant.
ms. verba orat ne ipsum. Gcxr. lersaeculis. Mabill. (Aw.Jib. xxm, num.5; Cghell. de
i>Apud Baron. et Cenlui. subjic.unlur ista: Lt Arch. Rav. et de Episcopis Foropopilien. _Jom. II,
•irundibrandoduci Florentino mctndet, ut quceeidem pag. 598). Yecchiazzanus addit Paulum lan. 757
monasterio abstulit reddat. GRETS.— Argum. Panv. confirmasse Ansauco abbaliam sancli Hilarii, ejus-
(Cod. Vat. 58) : e lu trigesima octava [Trige- que rei leslem affert diploma pontificium. CENN.
sima octava] commendat Carolo legatos mona- 6 Gravi harum lilterarum auctoiitale utitur Mu-
sterii sancti Hilarii in Calligata. Orat ne ipsum, seu ralor. .(Antiquil. Ilal., lom. IY, diss. 57) ad compfo-
hospitales, qui [hospiiales domos, quaVjper colles bandum tabernis dhersoriis Italiam tum temporis
Alpium sili [sitse]suntin susceptionem peregrinorum, caruisse, quo \iatores se reciperent, rem dictu
ab nlla magna parvaque persona invadi sinat [per- D quam creditu faciliorem; aliud enim esl
pauperibus
mittafj; ut Gundibrando duci Florentino mandft, ut peregrinis hospilium' paiare, qui est monasiici; re-
quse eidem monasterio abslulit reddat [restitueret]. » gulse mos \etustissimus, aliud vialores divites in
CENN. hospitia compellere diversorii defeclu : t Hospitali-
,' d c Summ. 58, Bar. et Cent. GRETS. tatem seclantes, aiebat Macar. (Reg. cap. 20) per
Hanc epistolam incerlse el ipsam eetalis, quam omnia, et ne averlas oculum, aut inanem dimiitas
cseleroqui indagare nihil refert, lric consliiuo, tum pauperem ; ne foite Dominus in hospite, aut in pau-
quia data post annum 783, tum quia ducem FJoren- pere ad te venial, ei videat te heesitantem, et con-
tmum memorat, quem in prsecedenti ( Col. 566 temnaris. t Clerici sub finem quarti seeculi (Conc^
not. *)una cum aliis prseesse aiebam uni aut pluribus Carth. in, cap. 27) tabernas ingredi prohibentuj',
civitaiibus regni Italioe adversus opinionem falsam nisi peregrinationis uecessitate compulsi. Et nmlio
de Garainanno misso regio. CENN. anle in Oriente erant prohihiti (Concil. Laodic. cap.
e Lamb. et Gent. legunt: A quo ob exallationem 24). Vide et Cod. Theod. (iib. ix, tit. 7, leg. 1) et
sanctw Dei Ecclesiw prmclaram dignitatem meiita iiri commentar. Golhofr. ID.
est, etsicul amanlem justitiw. h Sicsupra (ep. 55, al. 60) Reginaldummemorabat
* Mabillonius (An. Ub. xxn, num; 28) an 748 sex
minimum monasteria recenset in Tuscia, quorum ducemCarolus Ciusinje ci\ilatis. Quare non est duhium
uni eliam chilali ducem preeesse.-vo-
unum estGalactense, seu Galiatense, de quo loquiiur lueril. quin
JD^
Adrianus.fundatumaue ail ab Hilaro abbate. IdemlLi-
571 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. S72
nes bine ralione abstulerunt, redJere veslra a Deo A lio Ravennca concedit Carolo ea pelenti per Ar-
vinum ducem niissum suum, per quem duos equos
inspirata regalis potentia faciat, et pro amore ejus- miserat ponlifici, quorum alter defecerat in via.
dem regni coiorum clavicularii et nostro, prcefati
<< Gratiasagit, at nbbiliores pinguioresque alios petit.
monaslerii missos mitissimo vultu ac benignissima Domno c exceUentissimo iilio noslroque spiritali
Iiilaritale eos suscipientes, justitiee quam a vobis pe- compatri Carolo, regi Francorum et
Langobardorum
ti erint clementissime sicut soliti estis accipiant effe- atque palricio Romanorum, Adrianus ",
papa.
ctum, ut dignam pro ipsis monachis seu peregriiiO' Proefulgidosatqrie neclareos ree;alis potentise\e-
rum susceptione suscipientes mercedem, potius va- stree per Arvinum ducem d suscepimus apices , in,
leamus in confessione janiloris regni coelorum pro quibus referebatur quod palatii Ravennalis civitaiis |
vobis, filiaque nostra domna regina , vestraque musiva 440 atque marmora, cecteraque exempla j
tnumphatissima prole, divinam exorare clementiam, tam in slrato quamque iri parietibus sita, vobis tri-
ut hie cevistemporibusque regni gubernacula fruen- bueremus; nos
quippe libenti animo et puro corde
tes in cetheriis arcihus consortes, cum ipso Chrisli -cum nimio amore vestree excellenlieetribuimus effe-
confessore bealo Hilario, effecti inveniamini. Inco- ctum, et lam marmora quamque mosivum , ceatera-
lumem excellentiam veslram gratia superna custo- que exempla de eodem
* - C palalio vobis concedimus au-
tliat. ferenda, quia per vestra laboriosa regalia certa-
LXXXII. mina, mullis bonis fautoris vestri beati Pelri clavi-
439 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJl, geri regni ccelorurii,Ecclesia quotidie fruitur e, qua-
AD DOMNUM CAROLUM RCGEM DIRECTA , tenus merces vestra oopiosa ascribafur in ccelis.
Ju qua continetur de molivo [musivo| atque marmore Suscepimus eliain per eumdem Aruinum, equum
palatii Ravennatw [Ravennatis] civitatis; prwdictus utilem unum a vobis directum, alius autem
papa domni regis ditioni, v.el quidquid exinde fa- quicum
ccre voluisset, libenli animo se tribuere dicit h. ipso directus est, defecius in ipso itinere, mortuus
(.4n. Dom. 784, Cod. Car. LXVII,chron. 81.) est. Unde ob vestram memoriam maximas referimus
ARGUMENTUM. — "Musiva,marmora, aliaque ex pala- grales. Sed secundum nostrum amorem quem ex in-
a Qui missis Francorum eamdem auctoritatem tri- cat, ac Ferrariensis ducalus ibidem meminisse;
buunt anleadeptum imperium, qua illos per nonum unde inferri posset majofibus civitatibus duces, co-
ssee. usos esse testalur historia, aut eorum indolem miles minoribus prcefecisse. Ac cum judices ple-
non sunt assecuti, aut a verilate abeunt. Ii siqui- rumque eos appellet, quo generali noniine tunc iem-
dem, qui ultro citroque ibant Adriani tempore, poris ulraque digriitas designari videtur, incomper-
aliud non erant quam nuntii vel legali, quibus; tum mihi esse fateor administrationis genus. Huc ac-
quandoque res momenti comnriltebaniur, flagitanle: Q (_ cedit, quod Stephaiius II Adriano eodem teste (epist.
pontifice. Quamobrem Adrianus, quod animadver- 51, al. 54), ducein quidem misit ad Ravennatium
tendum, eadera phrasi de missis monasterii Galia- urbem administrandam, sed presbylerum ejus colle-
lensis loquitur, qua passim usum esse vidimus tamL gam esse voluit (pro causis scilicet ecclesiasticis) et
de apostolicis quam de regiis missis. CENN. utrumque appellat Adrianus. Murator. (Antiq,
h Argum. Panv. (Cod. Vat, 12): n In duodecimai jndices Ital., lom. I, diss. 5), quanquam falsis abduclus opi-
[Buodec.] Carolo regi mosivum ac marraor palatiii nionibus a veritatb aberret, plura suppeditat hanc
Ravennaiensis |mosi\a, ac marmora urbis Ravennee]] historise pontificieelpartem illustrantia. At de his op-
tam intemplis quam in parielihus, et stralis sita, sic- portunius agam infra. CENN.
ut peiierat, aonal. Pro equo misso gratias agit; ; c Eginhart., capl 26, tradit ea marmora pelila esse
orat sibi milti equos qui ad suam faciant sessioneml pro ornanda basilica miree pulchritudinis a Carolo
ossibus atque plenitudine caruis decoratos. J ID. Aquisgraui exstructa; ceeterumargumentum tam evi-
c Sum. 12, Bar. et Cent. GRETS. dens ponlificise dominalionis in exarehatu Murato-
d Eumdem ducem alibi (ep. 92, al. 86) videre estt rius ipse (an. 784) Sn dubium vocare non audet. Ne-
raodo ducem, modo comitem appellari; ilemque (ep. que enim Carolus|ista a pontifice concedi sibi pe-
89, al. 90) conrilis tanlum titulo insignem. Ita pro- teret, nisi supremo ibidem jure gavisus esset, neque
miscue nuncupatos Armoriceeprincipes, quandoquee pontifex ultro largilus eadem essel, pro tot benefa-
eiiara Normanniee dynastas oslendit Ducangius (Y. ctis quodammodo felaturus graliam , ut luculenter
Comites) plurimos apud historicos, Ditmari quoquee declarat; sed rex auttacitus auferret,aut ad se trans-
aticloritate apudBurgundos non consuevisse comitemii r. , milii prseciperet e't pontifex haud gratiam queereret
\ocari, nisi qui ducis honorem possidebat, animad-- ex munere quod juris Tegii esse eognosceret. Quid
vertil. Cujusnam gentis essel Arvinus promiscuee vero? Ne dominationem pontificis fateri corapulsus,
comes et dux nuncupatus, non attinet quaerere. No- videatur asserere. continuo aliam epistolam Adriani
tari id lamen oportuit, tum ne duo crederenlur Ar- subjicit (ep. 83, al.J 84) qua pontifex mercalores Ve-
vinihiscein epistolis regia legationefuncti esse, lumn neticos e sua dilione ejecissejuxla Caroli volunialem
ut discrimen teneatur inter duces primee stirpiss significat. Inde aulem colligit Carolum ibi donrina-
Francorum regum, cum ipsi Carolini, qui posteaa tum esse, quasi vero rex prwceptionem miserit ponti-
reges facli sunt, duces tantum essent, et duces se-;- fici; non hic officii ergo usus fuerit (quod frequenler
cundoe stirpis, seu eorumdem Carolinorum. Hi enimn factum videmus) prwcipiendi verbo, uldebuit, ne,
nni plerumque prseerant civitali, ut nuper vidimuss non dicam in principem lam bene de Ecclesia mgri-
Glusinum ac Florentinum fecisse. Illi autem toii pree- !- tum obsequio, sed blfieio nuntium remisisse videre-
erant provincice, subdilosque habebant comiles, qui ii tur. Nonne et inlerj privalos id factum semper , et
singulas civitates administrabant. El qui olim per:r hodie fil in litleris? At paulo infra eadem in epistola
coraitiveegradum ad ducatum ascendelr.nt, nunc du- i- legere est: per vestram clemeniisslmamregalemprm-
calum nomine, re comilivam assequebanlur. Quaree ceptionemeum exinctcexpellereomninodignemini.Nam
et duces et comites generatim omnes dici poterant.L. Adrianus Garamamium unum ex ducibus Caroli ali-
Perinde esse in ditione pontificia affirmare non au-- qua iu civitate regni Italice consiiluto, qui ecclesia-
6im,namvideoAdrianum (ep. 54, al. 51) «onstituissee slicoe ditioni molestus erat, inde amoveri pelit a
comitem civilatis Gabelliensis, quam brevissimamxo- H rege, ulplanius dicam adeamepisl. ID.
— EPP. ADRIAM.' VII
373 rCOD.DIPLOM. - MONUM., ETC., SEU CODEX CAROLINUS.
iimo eorde erga veslrum habemus prsefulgidum re- A j multis qum enumerare longum est, eos castigans
cum sanclomm Patrum trdditionibus h.
gnum, tales nohis famosissimos emillite equos, qui
al- (An. Dom. 785, Cod. Car. xcvn, chron. 82.)
ad noslram sessionem facere debeam, in ossibus
— Universis Hispaniee cpiscopis, au-
que plenitudine carnis decoratos , qui dum in omni- ARGUSIENTUM.divisse se iEgilam bona fide ordinatum a YVilli-
bus aspeclibus laudabrles exisiunt, vestrum prseful- cano archlep. Senonensi, et in Hispaniam ad prse-
gidum triumphis laudare valeanl nomen a, et pro dicandum missum, Mingenfu cujusdam magislri
hujttsmodi re,'_441 sicul soiiti estis, dignam ab ipso sui errores propalare. Monetut stabiles in aposto-
licse sedis vera doctrina ab ejusdem falsis docto-
Dei apostolo suscipere valeatis retributionem, ut una ribus caveant. Elipandi item, 443 et Ascarici,
cum domina regina vestraque nobilissima prole in aliorumque Nestorii blasphemias recoqueniium
hoc niundo regnantes, in eetheriisarcibus vitam ceter- haeresim mullis Patrum auctoritatibus confligit.
nani "adipisci mereamiui. Incolumem excellentiam De Paschate etiam reete celebrando, de prsedesti-
natione, gratia, et libero arbitrio fuse et sapien-
vestram gratia superna custodiat. ter agit; ut ab immensa errorum serie illos proe-
muniat, qui Felieiana jam hseresi erumpente in
LXXXIH. Hispania gliscebant.
c
442 ITEMEPISTOLA ADRIANTVkVJK, R Adrianus papa episcopus servus servorum Dei
BPISCQPIS PERUNIVERSAM SPANIAM GOMMORANTIBUS Dl- dileclissimis nobis omnibus orihodpxis cpiscopis per
RECTA, MAXH1E TAMEN EL1PIIANDO VELASCARIOO CUM universara Spaniam commorantibus d.
EORUM CONSENTAXEIS. Inslitutio universalis nascentis Ecclesise heati
Pelri sumpsit honore principium, in quo regimen
Pro hwresi vel ulasphemia, quod Filium Dei adopti-
vum nominat, cum ittu/tis capilulis sanclorum Pa- ejus et summa consistit, ex ejus enim ecclesiastica
trum eos reprehendens. Nec non et de Paschali diseiplina, peromnes ecelesias religionis [Gent., re-
feslivitale, seu et de sanguine pecudum, et suilto, giouis] jam crescente cultura, fonle manavit. Ni-
H sangiiine[Lamb. om. sanguine] suffocalo, quem csenee
in errore prwdicanles dicunt; Ul quisa non ede- synodi non aliud preecopta teslanlur, adeo ut
ril, rudis el ineruditus est, quos sub anathematis non aliquid super eam ausa sit conslituere, cum
vinculo obligalos, et ab Ecclesia extraneos dicit. videret nihil supra meritum suum posse conferri,
Similiter et de pra'destmatione Dei, quod si quh omnia denique
ad bonumprwdeslinalus esset, conlra malum resi- huic, noveral Domini sermone con-
stere necesse illi non erat: si vero ad malum notus cessa. Hanc ergo ecclesiis toto orbe diffusis velut
[natus vel prwdestinatus], bonum itli exercere ni- caput suorum cerlum est esse membrorum, a qua
Ml proderil. Pro quo capitulo aposlolicis adhorta- si
lionibus eos casligans, necnonel de hoc, quia corti- quis se abscidit, fit Christianse religionis extorris,
e
munem vitam cum Judwis, el non baptizatis paga- r cum in eadem non cceperit esse compage . Audi-
nis, tam in escis qvam in potu, seu et in diversis vimus quippe quod quidam episcoporum in parlibus
erroribus [agunt vel ducunl], nihil pollui se investris degentes, apostolicee sedis doctrinara con-
quiunt, ncc non et de filiabus eorum, quas popvlo'. temnentes, contra [Lamb. add. Romanam et] orlho-
genlili tradunt, vel de sacrutionibus eorum, seuet doxam fidei tradilionem novas introducere
de mulieribus, quw vivenle viro sibi marilum sor- jiituntur-
tiunlur, simuique el de Ubertate arbilrii, vel aliisi haereses, >prcctermiltentes 444 vas>s eleclionis
a Sanctus Gregorius Magnus Petro subdiacono, d Circa epislolee eetaiem malui Basnagio quam
qui palrimonio Sicilieeprceiectus erat (lib. xn, ep.50,< Pagio aliisque adhcerere. Is siquidem suis in obser-
ind. 7) prsealiis hsec scribit: « Unum nolris caballum' vationibus historicis ad Felicianam hseresim (Canis.
miserum, et quinque bonos asinos transmisisli; ca-• Ant. lect. tom. III, p. 284, seqq.) rem diligentissime
Sialluniillum sedere non possum, quia miser est; il- scrutalus non ante hunc annum datam epistolam
los autem bonos sedere non possum, quia asini sunt. demonstrat. CENN.
Sed pelimus,utsi noscontinere disponilis, aliquid \o- c Tolum huuc locum ab Institutio universalis, elc.
biscondignunideferatls.j Sancti ulriusque ponlificis,i desumpsit Adrianus ex Bonifacii I epistola Univeisis
p<eeclaroutriusquegenerenati simile faetum confe- episcopis per Thessaliam constuutis. Eam videsis iu
ras. In Gregorio ponlificem videas , qui, quanquarai collectione Rom. Holstenii (par. i, p. 65) ubi etiam
humilis, omnique virluteprsesf ans, Tiiajestalem tameui adnotatum reperies Nicolaum I (ep. 8 et 42) epi-
ponlificiam non vult vilescere; in Adriano autem et; j) stoise ejusdem auctoritate usum esse; in fine se-
ponlificis et principis majestatem suspicias, quii cundse partis (pag. 275.): Totum principium hujus
utriusque saiagens non ulililatem solum, sed eliami epistolw trunscripsit Adrianus I, ep. 97, Cod. Car.,
splendorem in exteriori apparatu de»idcrat. CENN. edil. Gretseri, p. 322. Tria peccat Adrianus, nisi
h Arg. Panv. (Cod. Vat. post 44) : < Idem Adria- forte in librarium rejicienda est culpa. Primo lin. 4
nus [Hadr.] papa epistolam ad omnes Hispaniseepi- omiitit de; legendum igitur de beati Petri. Dein-
scopos scripsit, maxime lamen ad Eiephanduro et; de lin. 10 mutat genus, legique dehel super eum ;
Yelascharium [Elipandum et Ascaricum]. In hujus; nempe, ut reete Holstenius, Super eum honorem
epistolee initio Romanam Ecclesiam caput omniuini beati Pelri. Quamobrem P. Couslantius in notis ad
membrorum seu aliarum Ecclesiarum [caput Eccle-- hancepisl. (pag. 1037. b) monet, canone vi Nicaeni
siarum] nominat et quicunque se ab h.ic abscindit,, conc. in veteribus codd. legi Ecclesia Romana semper
hunc Christianse religionis exlorrem fieri dicit. De- habuil primatmn, al Quesnek corrupie preeferre,
inde refulat Elephandi [Elipandi] seu Ascarici erro-- semper habeat. Demum lin. 14, leviter peccat Adria-
rem, quo Filium Dei adoptivura dixerat, opponens; nus legendo, a qua si quis se abscidit; nam Boni-
inler alia dictum Rom. vm, proprioiilio non peper- faciusait: aqua se quisquis abscidit. GselerumNi-
cil, et citat Athanasium Alexandrinum episc pum,i colaus, nt idem Holstenius animadverlit, privilegia
Gregorium Naziauzenum, Amphilochium Iconii epi- sancti Petri Christi statuta a Geiasio appellari docet.
seopum, Gregorium Nyssenum, Chrysostomum, Au- Videant patroni Dionysianae collect. num tanti mo-
guslinum, Hilarium, Leonem papara. J ID. menti epistola eidem referaiur acceptfi, numque ad
c Mcmincrunl cpistolee hujus Bar. el Cent. GRETS. iilam coarctanda sit apostolica sedes. I».
57» B. CAROLIMAGXI OPP. PARS I. SECTiO III. 576
beati Pauli aposloli sententiam, quee ait (Gal. i) A bj tero in pariibus vestris veniens, quod.pej'us ests
Si quis vobis evangelizaverit, prwler quod ecangeli- ut ejus fama in auîbus nostris sonuit, non recte Ule
zatum habuisiis, anatliema sil. Quapropter evsul Egila prccdjcat, sejl errores quosdam Mingentii ma-
tanlibus aninris confidenfius orlhodovam fidem ve- gistri suid sequens, extra CKtholicamdisciplinam, ut
stram incitamus, ut ab omiri pesiis incursn pecior: fertur, conatur doeere, et alia plura capilula,- quse
vestra sapienter infemerata serveiis, cl reclse fide absque norma eeelbsiaslica [Lamb. add. suui] aliis
doclrinam, quam a sancla nosira catholica et apo suadere videtur. Quod si ita est, vestra fidelissima
slolica sede olim prsedecessores vestri a sanctis no dilectio quee normam et disciplinam sancise nostne
stiis prsedecessoribus susceperunt^ usque in finen Romanse Ecclesise consequitur, nullo modo eorum
defendere atque ohservare nihilominus satagaiis insaniam crederevef sequi sludeat; quia procul du-
Quoniam (Matth. x el xxiv) qui perseveraverilusqiu biominimenos [Lamb., vos] credimus sanclse Ro-
in finemjtic salvus erit B. manse-EccIesiec ignorare disciplinam, sed potius
Quamvis ergo magna locorum intervalla nos divi admonenles, ad veram et orthodoxam fidem eos re-
dant, si in unilate fidei nostrse perseveraveritis -ducere studeatis e. Porro el de partibus vesiris per-
vobiscuin sumus; lanlum ut sit, auxiliante Do venit ad nos lugubre capitulum, quod qnidam epi-
nrino, constantia perseverans, dicente aposlok B scopi ibidem degentes, \idelicelEIiphandus et Asca-
(Philip. i): Vobisenim datum est pro Chrisio, nor. ricus, cum aliis eoinm conseutaneis, Ffium T)eiado-
solum ul in eum credalis, sed eliam ut pro ipso pa- ptivum confileri ncn erubescuni, quod nullus e qua-
tiamini. Dudum vero quod YYulchariusarchiepisco- libei hceresi antea talem blasphemiam ausus est ob-
pus Galliaium suggessit nobis pro quodam Egila, latrare, nisi perfidus ille Nestorius, qufpurum homi-
uteum episcopum consecrarel, valde nimisque eum nein Dei confessus 44S esl Filium *. Quapropler
in fide calholica et in moribus atque actibus lau- nullomodo eorumscrpenlinumvenenum, in qualibet
dans, ut consecratum vestris partibus emitteret parle vestram subrmiat vel coinquinel dileclioncm ;
ad pr.iedicanduni h; nos vero preedicti YYulcharii sed sanelorum principum apostolorum Petri ac Paadi
archiepiscopi pelitioni credenles, consuetam c illi divmam ienentes confessionem , atque eorum san-
liceniiam Iribuimus, ut canonice eunf examinaret, clae calholicse el aposlolicce Romanse Ecclesia?se-
445 quatenus si post discussionem et veram exa- quentes traditionem , parilerqne prsecipuorui-a ae
iniuationem, rectum el caiholicum euin invenisset, caiholicorum probabilium Patrum dogmala ample-
opiscopum ordinaret; et nullam quamlibet alienam cientes, firnri el stabiles, atque imraobiles, et incon-
sedeni ambiretyelusurparet, sed solummodo anima- cussi, una nobiseum in eorum luculenta tradiiione
inm lucra Deo ofiferret; qui una cum Joanne pres- L<perseverare irrefragabiliter etincunctaater nitimirii.
» Sanclus Innocenlius in decretali epistola ad 1040). Ibi enimlegftur: « A nobis'et successoribus
Decenlium Eugubinum : « Cum sit, inquit, mani- nostris eonsuete portari-in quarta Dominica. >
festum, in omnem Italiam, Gallias, Hispanias, Afri- Adrianus igilur ait fse juxfa sanctse sedis eonsuo-
eam, atque Siciliam, et insulas interjacentes nullum ludinem concessisse archiepiscopo Galliajium, ut
instiluisse Ei clesias, nisi eos quos ven. apostolus suae jurisdiclionis limiles excederet, episcopum alie-
Petrus aut ejus successores coiistituerint sacerdo- nce provincise consecrando. Yide prced. epist., noi.
res, aut legant, si in his provinciis alius apostolo- CENN. -j
iiim invcniiur, aut lcgitur docuisse ; qui si non d Nomen haud inauditum : nam Migelius exeunle
legunt, quia nusquam inveniunt, oportel eos hoc sexto sceculo Narbonensis provincise metropoliia in-
sequi, quod Ecclesia Romana cuslodil, a qua eos lerfuit concilio Toi. m, cum Reccaredo rege Leandri
psineipium accepisse non dubium est, ne, dum pere- operaAriana bceresis abjiirata estan. 589, aliique
grinis asseiiionihus studenf, caput institulionum vi- Toletano an.|597. Egifae etiam nomen io Hi-
omitlere. t sane dierelalem tanti pariter
deantur Quam notum per sepiimum seeculum. Quare hunc
habuerunt Hispani, ul singula ejus eapila in suum spaniis Hispanum, ex Occitania illum, quceolim.cum
codicem canonum transtulerint (lib. n, lit. 20 ; lib. genere Hispania conjuncla jerat, probabili admodum conje-
iv, lit. 11, 15, 18, 56,), quemadmodum videre est ciura crediderim. Coeterum prsecipuus Migetii error
ap. Card.'Aguirrium (Tora. III. Collect. Max.), qui de Paschatei non erat Quartadecimanorum erroris
codicem illum prior edidit; el in Antiquit. Eccl. instauratio, ut putal Basnag. (Canis., Ant. Lect.
Hisp. Tom. I, nam- codex idem tam Aguirrio quam ^ lom.II, p. 286), sed|Dominicamproxime sequenlem,
scriptoribus aliis erudilissimis ignolus, a me dete- si luna xiv contingcret sabbalo, prsetermitlendam
elus castigatiorque editus, lantis antiquce Hispa- docebat, qua super satis esi diclum in laudaia
niensis Ecclesice tenebris dissipandis veluti faxluci- jre
70 el ejus notis. ID.
dissima iier aperit. Eo scilicel duce non modo hunc ejiist. e Errores quos fugiendos mandat, el in prsedicta
litlerarum Adriani locum assequimur, sed nulli alii, et in hac inferius recensenlur. Yide notas
prseter apostolorum principem ejusque successores, epistola
reelam fidei doctrinam Hispanos retulisse acceptam ad eamdemep. 70.1».
cerlo diseimus anle octavum sceculum, quidquid de * Quam rectein Argumenlo Panvinii et Cenluria-
eorum tradilione sscculo eodem nata credenduin tor., necnon in synopsi hujus codicis litierae datee
sit. Romanorum siquidem ponlificum auctoritas et dicantur prsecipue ad Elipaudum et Ascaricum hinc
documenta alia secus docent. CE.NN. patet» Nam uierque [erroris Nestoiiani primipili sug-
1 ,Yide supra (ep. 70, al.-96, not.). In. gillaniur, (_uamprofecto hisloriam fuse persequuniur
Etherius et Beatus iri ad Elipandum (Canis.,
r In cod. ms. legitur consuete ex recensione Gen- Ant. Lect., tom. II, p. epislola 297 seqq... Yide etMahiilon.
tiloti. Quam ego vocem rejiciendam non puto; nam
(Ann. lib. xxv, n. 52 seqq.)- summa errons eral
video sancium Leonem IX, eadem uti in bulla in- Christum Dei Filium esse adoptivum, non pro.
plitulionis ritus Rosse aurese apud P. Calmet (Hist. prium. ID, I
tidl, et eccl. Lotharingim, lib. xix, num. 101, p,
577 COD. DIPLOM.— MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS.— EPP. ADRIANL 378
In primis confessionembeati Petri principis aposto- A imisibilem visibiliet sine tempore, queesub tempore;
iorum atque clavigeri regni ccelorum tenenles, qui non alius et aliud absil; ulraque' ununfvero. » Et
ait: Tu es Christus Filius Dei vhi a (Matth. xvi). infra : « Si quis ex operibus perfectum, aut post
Deinde vas electionis beati Pauli apostoli h suhposte- baptisma , aut post ex mortuis resurrectionem ado-
rium fidei, qui inquit: Proprio Filio suo non peper- c ptionem dignus est dicit, sicul quos pagani prsescri-
cit Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. ptos [ascriplitios] introducunt, anathema sitc. t
vm); et si ipsi principes apostolorum Filium Dei Uritleprsecipuus Amphilochius Iconii episcopus in
vivi el proprium confessi sunt, quomodo oblatranles sermone suo 448 in sancta Epiphania nos docuit:
aulumant hseretici, FiliumDeiadoptivum dicere, quo « Nunc in Spiritu sancto propler adoplionis gratiara,
solo audito omnis Chiisiianus gemens pavescit? Unde impossibile enim te accipere auctorilatem adoptio-
bealus Alhanasius Alexandrlnus episcopus, antiquus nis, et clamare : Abba Paler, nisi signanle adoptio-
et egregius prsedicator, de divina Incarnatione Yerhi nis spiritu. > Et post pauca : « Nisi ille passus
consonantesancta prima synodo, quse in Nicsea, in- fuisset servi forma, nullo modo tu gloriam ado-
ffa ccetera ait : c Si quis vero adversus divinam ptibnis lucrareris. J Et post modicum: « Diligile
Scripturam dicet, alium dicens Filium Dei, et alium, ' imperiale donum; capiie adoplionis "dignitatem. >
quiex Maria hominem secundum graliam c, qui ex B Sed et bealus Gregorius Nyssenus episcopus super
Maria hominem; et si quis Domini nostri carnem Matlhscum disponens [disserens], ita ail: « Si vero
liesursum dixit, elnon ex Yirgine Maria, aut immu- pacificus es, adoptiouis gratia coronaris. s Quatenus
tatam 447 deilaiem in carne, et confusam, aut et beaius Joannes Constautinopolilanus episcopus,
aKenalam, aul passibilem Dominr dcitatem, aul inqui et Chrysostomus, ad neophytos scribens in-
adoratara DominiDei carnem, sicul hominis, et non struit: « Benediclus Deus, iterum dicamus, qui facit
adorandam, sicul hoininis et Dei carnem, huncana- mirabiiia solus, qui facit universa , et converat uni-
themaiizat catholica et aposlolica Ecclesia, consen- versa; ecce libertatis serenitate perfruuntur qui
tiente di\ino Apostolo et dicenle : Si quis vOhis; lenebantur ante captivi, et cives Ecclesisesunt qui
evangelizaverit, prseter quod suscepistis, analhemaL fuerant in peregrinationis errore; et juslilice in sorte
sit (Gal. i). > versantur qui fueranl in confusione pcccati; non
Sed et beatns Gregorius Nazianzenus, qui et Dei-. enim sunt tantum liheri, sed et sancli; non tanlum
loquus, scfibens ad Cledoniumd infra caetera inquit: sancti, sed et jusli; non solum jusli, sed et lilii; nec
" < Si
quis duos introducit filios, unum quidem quiex : solura filii, scd hceredes; non solum hceredes , sed
Deo el Patre, secundum vero qui ex matre , et noni et ffatres Christi; "nec tanlum fratres Chrisii, sed
unum et eumdem, 4s adop",ione excidat, qusepro-. **cohceredes; non tantum coheeredes, sed et n embra;
missa esl iiis qui recle credunt. Naturse vero duse , non memhra tantum , sed et templum ; nec tantum
Deus et homo , ut el anima et corpus; filii vero non_ lemplum ,*J scd el organa spirilus. Benedictus Deus ,
duo, neque dii. Neque enim hic duo homines; quam- qui facit mirabilia solus. Yides quot sunt baptisma-
\is Paulus quod interius hominis et exterius appel- tis largitates, sed multis quidem videtur caiesiis
lavit (1 Cor. xv). Si oportet conlinuo uicit, alium ett gratia in peccatorum remissione lanlum consistere,
alium ex quibus Salvator, she non quod et ipsumi nos autem lionores computavimus decem : hac de
a Uberrime hac de re idem Adrianus in epistolai nostro corruptus esl. In editione Billii ita habet con-
quse prccmitlilur concilio Francoford., ann. 794 ce- venienter Graecolextui:« Si quis duos filios, alterum
lebralo adversus Elipandum. Non enim unum autt ex Deo et Patre, alterum ex matre, nou autem
alierum Scriplurce locum aflerl : sed ingenti loco- unum atque eumdem induxerif, is ab ea quoque fi-
rum serie preemissaprosequitur Patrum aucloritati- liorum adoptione excidat, quse recle credeniibus
bus allaiis, qui et ipsi Scripluras interpretantur , ett prpmissa est. Quanquam enim Deus el homo duee
catholicam doctrinam de Jesu GhrislO~proprioFilio) naturse sunt, quemadmodum et anima et corpus, non
Dei acerrime \indicat (Labbe, Conc. lom. YH, p. tamen duo iilii, nec dii: quemadmodum ne hic qui-
1014 seqq.). CENN. dem duo tametsi Paulus ad lmnc lnodum
h Mendosuslocus, nisi subposteriumsit fuiidamen-- D internam homines,
el exlernam hominis pArlem appellaverit.
—
tum \el suppositum. GRETS. Greiserus puiat men- Atque utpaucis rem complectar, aliud quidem atque
dosura locum; at vere suppottorium a Gregorlo) aliud sunt ea, ex quibus Salvaior (nisi vero id quod
Magno inter sacra ministeria reponiiur, ul nolatt cerni non potesl itlem est cum co quod in oculorum
Cangius; et conlinuatores she illustralores adjun- aspectum cadit; et quod temporis expers esl, cum eo
gunt, paleram forte illam inielligi queel oculo iitlerr quod tempori subest) non tamen alius , atque alius
l.ihendura supponitur. Quam\is igitur allusio minus3 absit; ambo enim hcec conjunclione unum sunt. >
propria Videaiur; ut Pelrus claviyer recjni cwlorum;; Infia -. « Si quis ex operihus perfectum fuisse, aut
ita Paulus vas suppositorinmfidei nuncupaûr. Naml post haplisma-",vel resurieciionem amortuis, in fi-
subposturium, supposloiium et suppositoiium idemi lium adoptatum dixerit; quemadmodum quos Greeci
\alent : librarii tantum incuria e pro o irrepsit. a^criptilios inducunt, anaihema sit. »1D.— Uleique
Iu. Alhanasii nempe et Nazianzeni in proedicta
c Lamh. et Gent. : secundum gratiam adoptatiim,, locus,
epistola Francoford. conc. proeeunteafferiur ubique
iicut vos, quateuus esse duos filios, unum secundum 'i discrcpans a versione, qua hic utilur Adiianus.
uaturam Filium Dei, uui ex Deo, et unum se- Uterque autem est mutilus, Athanasii in principio,
oundumgratiam. in fine : quae enim hinc sequuntur, ibi
d Forie intra vel inter. S. Greg. Nazianz., orat. Nazianzeni
desiderantur. Tametsi data opera ea pontifex proes
- 51 edil. novoeParisiensis. GRETS. termiltit: « Sed, inquiens , Jiujus expositio capituli
c Locus iste Nazianzeni tolus ferme in apographo o tempore reservatur opportuno. t CEN.N.
379 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I, SECTIO ffl. 580
causa eliam infantulos baplizamus, ne sinl coinqui- A si Deus de lapidibn 5 suscitaret filios Ahraiiee: facti
nati peccato, uleis detur juslitioe,adoplio, hserediias, sumus filii Abrahse imitando fidem, non nascendo
fraternitas Christi, ut ejus membra sint omncs , ut per carnem, siculenim illi degenerando exhseredilati,
spiritus inhabitatio fiant. i sic nos imitando adopiaii.» Et infra idem in alio
Item idem ipse super Joannem evangelistam do- sermone: -«Pater diligit Filium. et omnia-dedit in
cuit: « Non enim inulihs fias erga beneficum, iieqrie manu ejus (Joan. mj); adjecit, omnia dedit in manu
contrariis retribue, qui tilri fontem beatitudinis do- ejus, ul nosses ejt hic qua distinctione dictuin
navil, ubi enim adoptionis dignilas, ibi malorura sit: Pater diligit Filium; quare ergo Pater non di-
anipuialio, et bonorum omnium datum. > Idem jpse ligil Joannem ? et tamen non omnia dedit in manu
[Lamb, add. in] Psalmis : « Factum est istud, et est ejus; Pater 11011 diligit Paulum ? et tamen non om-
bcc niirabile in oculis nostris, ut nos, qui ante nia dedil in manu ejus; Pater diligit Filium, sed quo-
passionem 449 Homini sine testamento eranras et modo Pater Filium;! non quomodo Dominus, servum.
lege, adoptaremur in filios Dei a. > Quomodo unicum, non quomodo adoptalum c. >
Ecce, dileclissimi nobis, qualiter sancli Patres Pariler beali Hilarii Pictaviensis episecpi super
Orienlales docuerunt, inler dona charismatum ado- Mallheeum inquit expositio : «Beati pacifici, quoniam
ptionem csse, et nobis omnibus, qui in peccatis nati " filii Dei vocabunturl; pacificorum beatitudo adoplio-
sumus, et iteriim per baptismum renati, a Domino nis est merces, ut filii Dei maneant • parens enim
nostro Jesu Christo Filio Dei unigenito, coneessam. omnium Deus unus-esl, neque enim-aliter transire
Unde el beatus Augustinus egregius doctor in sermo- in nuncupationemfamiliceejus lieehit, nisi "oblivione
ne de Natali Domini inquit: «Audite, filii lucis, earum rerum assumpta quibuspossumus offendi, fra-
adoptati in regnum Dei.» Et ilerum in explanatione terna inyicem charitatis pacc vivamus. > Sed et bea-
saneli Evangelii super Joannem pro hoe manifesle lus Leo egregius papa atque prcecipuus doctor ex
docuil: «Quotquot aulcm receperunl eum, quid eis sermone sanclce Epipbanice ifa nos doeuit (Serm. 5):
prsestilil? Magnara bencvolentiara, magnam miseri- c Unde quod illustres viri, rmiversarum gentium per-
cordiam. Unicus natus esl, et noluil manere unus. sonam gerentes, adorato Domino sunt adepli, hoc
Multi homines cum filios non habuerunl, peracta in populis suis per fidem, qusejustificat impios, lotus
eelate, adoptant sibi, et voluntale faciunl quod natura mundus assequitur,t et hseredilaiem Dei ante seecula
non potuerunl, hoc faciunl homincs; si aulem aliquis prseparalam accipiunt adoplivi. et perdunt qui vide-
habeat filium unicum, gaudet de illo magis, quia solus banlur esse legilimi. > Etpost cselera ex ipso sermo-
omnia posscssurus est, et non habebit qui cura eo di- _ ne : «Illa nobis currenda est via, quam ipse Domimis
vidat heereditatem, ut pauperior rcmaneal. Non sic se esse testaius est; qui nobis nullis operum merilis
Deus; unicum eumdem ipsum, quem genueral, et per suffragantibus sacramenlo consuluit et excmplo, ut in
quem cuiicla creavcral, niisit in liunc.mundum, ut adoptionem vocatos per illudproveherctad 451 saIu_
non essel unus, sed fratres haberet adoptatos; npn tem, perhoc imbuerct ad laborem. > Item ex ejusdem
emm nos nati sumiis de Deo, cpiomodo Unigenitus, bcatissiml Leonispbntificis sermonede passioneDomi-
sed adoptali per gratiam ipsius, ille enim venit Uni- ni: t Nos auiem, dilectissimi, qui ab ignorantise tene-
genilus sohere peccatnm,» etc. Itera in alio sermone bris liherati, fidei liunen accepimus, et ;n Jxovi Testa-
ejusdcm libri: «Nnllo modo autem possunt dicere menti hcereditatem peivelectionem adoptionis intra-
habere se charilalem, qui drridunt -unilatem. > viinus, festivitate, quam Israel carnalis perdidit,
His dictis subsequenlia \ideamus : « Peihibuit Joan- gaudeamus. t Item alius sermo ejusdem de Penleco-
nes testimonium, quia vidit. Quale lestimomum per- ste: «Nos aulem, dilectissimi, ad beaiam hseredi-
.lihuii ? (|uia ipse est Fiiius Dei; oportebat ergo ut tatem et animee et carnis per regeneralionem sancti
illehapii/areiquiestFiliiisDeiuiriciis, non adoptatus; Spiritus adoptati, |Sacratissimum diei islius festum
iiriopuiililii miiiislri suni uirici, unicus habet potesla- ralionabili ohsequio celebremus : confidenles cum
tem,adopiai in niiuisterium, lieetbaptizei minister, non j\ bealo Paulo apostolo, quod Domiuus Jesus ascendens
jierfuieiisad nuuieruiii fratrum, quia male vivit etmale in altum caplivam duxilcaplivitatem, dedit dona ho-
Pgit, qufdnosconsolaiur?lIiceslqui haptizat, etc. *.> minibus; ut Evangelium Dei per omne humanae vo-
etomnis lingua confiteatur
450 Idem in alio sermone : «Nos eiiim tle gentl- cis eloquiumprcedicaretur,
l)us venimus; de gentibus autem non veniremus, ni- quoniam Donrinus Jesus in gloria est Dei Patris. >
3 Amphilochii, Greg. Nysseni elJoannisChrysoslomi 1 seferant, posterior dala a pontifice j'am senio confecto4
auctorilaies desuut in pkcdicia epislola. Cr.N\. eieganiior ac vehementior priori, antiqui moris de-
h AdPalrum Lalinoium auclorilales quod atlinet, crelales referre videatur: hcec autem, quara versa-
magna occurrit discrepanlia, ut conferenli utramquc nms, a reliquis quse in Codice continentur nullatenus
epistolam, quasanclus Auguslinus tesiis adduciiur, ' discrepans prhatum Adriani studium palefaeiat.
apertum eiil: ibi eni.m plura pontifex loquilur Eidem vero si addalur alia prolixiorexslat ad Carolum Ma-
: seciis hic fieri licpiei. In. gnum de sacris imaginihus, quce in concilio
quam Auguslinus
c Hinc magna sequitur inler uirainque episiolam Kic;eno 11, mavimli utriusque Ecclesiae, Orientais
discrepantia. Hiiarii siquidem et Leonis loco iliic:. nimirum el Occidenlalis, sollicitudo paieiiet (ju;e
Gregorius et Ambrosius adducuntur : tantaque est decehat pontificem viloe sanclimonia et erudiucue
scribendi varielas, ut liccl epislolce invicem distent insignem. ID.
annis novcm duntaxat, cumdcmque auctorcm pi\e-
S8I COD. DIPLO.M.— "MONUM.,I.TC, SEU CODEXCAROLLNUS.- EPP. ADIHANI. - 582
Si enim sancioriim oinniiim orihodovorum P.i- A fjuo etiam si luna quarta decima sabhalo contingat,
trura pro hiijusinodi opuscula vohis cxarassenms, sequenti die Dominico Iuna quinta decima celebran-
antea charl;c cl scriptores deficercut quain divinus dtira Pascha sancla synodus Niceenasine ambiguilaie
per corum dispuiationes cessasscl SITIIIO;sed in his firmavil.
omnibus veslra lidelissima creduliias ad (idem ca- Aitendilc, dilcclissimi nobis, ct illud quod bcalus
Iholicce et apostolicce Romanoc Eeeluske eos qui in Prolerius 453 Alcxandrince Ecclcsise proesul, pree-
effore posili sunl redigenies, fruclum animaruiii dcccssori nbstro healissimo Lconi papee, ob pi.e nie-
Deo offerre sludelc, ul nobis vohisque poiissimum moriee Marciani principis jussiim, dircxil; post plu-
iucrum accrescat; a parilerque et hoc pervenil ad rima enim ita ait: Olim quidem Dominiis per Moijsen
nostras aposlolicas aurcs, quod multi in parlibus il- sigriificans dicit: Mensis isle vobis iniiium mcnsium
lis in insipicnliam atquc cordis dementiam devohui, primus eril in mensibus anm, el facies Pascha Do-
prsedecessorum noslrorum sanclorum poniilicum, ct mino Deo luo quarta decima die mensis primi
nostras relalionnm alque adinoniiionum serics, se- (Exod. x). Et posl pauca subjunxit dicens: « Si
cundum \enerandi Nicocriiconciiii insiiiuiionem de qiiando in die Dominico quaria decima luna reperta
Paschali festhitate, ita conlemnere audent, quod csl, in scquenti scplimana esi dilatanda fcstivitas,
si plenilunium quarto decimo seiliccl lunee die, sab- sicul et vcferes Palres nostri fecerunt, quartas deci-
balo contigerit, alio die Dominico, vhlelicel quinto mas hmas bccurrentes in aliam Dominicam transfe-
decimo luneedie Pascha sanclum minime celehratur, rentes. > Unde constat, dilectissimi, non amplius
eed preetermisso eodem quinto decimo die, in alio luijus venerandce festivitalis solemnilatem extendi
sequenlis septimance Dominico, qui esl vicesimo fas esse quam usque in \iccsimam primam lunce
452 seeundo lunee die, Paschalis festi gaudia pro- diem, rite observantes hebdoraadee dierum nume-
nuntiant celebrauda. Quod si interius mente per- rum, dum solaris cursus a luneccursu omnino dis-
pendilur magni ac \enerandi Nicseni conciiii- tre- cordal, quoniam in sex quidem diehus, crealor bm-
nentorum decem et oclo sanctorum Patrum simul iiiuin Dominus sethereum firmamentum -omncmque
couvenientium promulgala Paschalium festivitatum ejus ornatum, rulilanlia sequoris alque telluris gi-
ratio, procul dubio onnris error omnisque ambigui- gneniia, ac clcmentorum materiam, et cuncto-
tas ab hcesitantium cordibus auferetur; sed dum rum reptilium animantia patravit, et posisrmiaii
plerique propria commenta, ut acuti, perspicaces el e limo hominem finxif agrih, et in seplimo die
mundanse scientise gnari, spiritalis vero eruditionis requievit ab onini opere quod patrarat; his ncmpe
ignari, vindicare desudant; olilanam Patrum tradi- septem diebus a quarto decimo dic lunce, quod est
tionem desidiosa ignavia preetereunt, el \era meri- plenihuiium, si Dominica tamen occurrerit, quec est
daciis ohumbrare inhianl. In eodem quippe magno prima et sancta dies, pro eo quod non oportet in ea
Nieeeno concilio decennovennali cyclo Patrum con- jejunare, iniermissis in alia Dominica, quee estprima
firmato sententia, ita inter ceeteraibidem fertur pro- et sancla dies, vicesima,prima luna ralionis ordo
mulgatum, quod non amplius quam usque ad vicesi- exigit sanclum Pascha a Chrisliaiiis celebrandum;
mam primam lunse diem hujus sacrce festivilaiis sonam si In sabbato quarla decima luna provenerit,
lerania dilatentur. Quam Paschse rationem et -An- non est iniermittenda subsequens Dominica, quinla
tiochenum demum veneiandum corroborans conci- decima videlicet lunse dies, venerantes camdem Do-
lium, inter reliqua ita inibi, in primo scilicel capi- minicam, quoe est prima sabbalofum dies, iu qua
tulo, conslat exaratum : « Orimes qui ausi fuerint lux, jubenie Deo, in ipso mundi exordio prodiit, in
dissolvere definiiionem sancti et magni Nicsenicon- qua el vera lux Salvator noster ah inferis carne re-.
cilii, congregati sub prsesentia piissimi et veneran- surrexit; nam 454 si octo dies a quarta decima
dissimi principis Consiantini, de salutifera sancti lunsedie, quando jejuniumsohilur, intermiltunlur, u|
Paschee solemnitate, excommunicandos et ab Eccle- in vicesimo secundo die lunse Paschalis fesuvitas dl*
sia esse abjiciendos censemus; > et si tamen con- T. latetur, ergo j'am non septima, id est hebdomada,
tentius [conlentiosius] adversus ea quse hene sunt scd ogdoada, ut stolidi quique etvecordes profanL.
constilula perstiterint, atrocioribus submissuros in- za»t, dicenda alque observanda est; intuendum
terdictionibus censuerunt. Nam et bealissimus Dio- tpiippe et illud ratio suadet quod septem hebdo-
nysius, in ea quam de ralione Paschse promit epi- madceet non oclo intermitluniur a Paschali festivi^
-slola ait: « A duodecimo Kalendarum Aprilium die, tale usque ad sanclain Penlecosten,' in qua paracle.
cunctorum Orientalium sententla "eequinoctii cursus tum Spirilum a Paire Redemptor noster Dei \hi
vernalis consequatur, decreverunt, maxime iEgyp- Filius post gloriosam resurrectionem suam sanctis
tioruin periliam, qui hujus calculationis gnari docli- suis apostolis misit, pro quo regiam gradiemur viam,
que sunt, inquirendam, > specialiler adnolatur, in et non declinabimus peniius per torluosum et dumis
a Haclenus de baeresi Elipandi el Felicis Urgellen- incuriam reponentis feriam, loco arvw,
gnagelii
sis, qu3 DeiFilium adoplivum praedicabant. Errores quam vocem hic quoque leguni Lambecius cl Genti-.
caeteri de Paschate, de prsedestinatione ac de libc-ro lotus. Qnare ne agri quidem vox admittenda, tametsi
arbilrio cum aliis pluribus enarrantur iisdem fere arva etiam agrum significet. Illo enim eevoeleganlius
verbis, quse superius vidimus ep. 70, al. 96. GENN. inflectebatur arva, arvw, quam arva^ arvorum. ID.
b Ad earadem epistolam (iuter not.) argueham Ten-
38H . B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. 584
ac tribulis repletum callem , pergant per eum hi A I Deo nos adjuvanle, monstramus. > Et post csetera :
qui cupiunt nova figmenta et scelerum monumenta « Operaergo misericordise ac j'ustitise prsepara\it
componere, ut merito spinee et tribuli generentur Deus in ceternitale incommutabilitatis suos, et sicut ,
eis. Jam quidem dudum decessores et proedecessores futurorum operum suorum nunquam fuit ignarus, sie '
nostri sancti pontifices pro hac quaestione simulque in eorumdem operura prseparatione nunquam impro-
hseresi illis partibus commonitorium atque adhor- vidus : prseparavit ergo justificandis hominibus me-
tationem dirigentes, congrua capitula beati Cyrilli rita; prsepara\it iisdem glorificandis et preeinia; ma-
•atque Theophili, nec non et aliorum sanctorum Pa- lis vero non prscparavit voluntates malas aut opera
trum, quos 4inumerare longum est, promulgantes mala, sed preeparavit eis justa et selerna supplicia,
docuerunt, quod vestrae dilectioni gnarum esse du- hsec est selerna prsedestinatio fulurorum operum Dei,
bium non est, pro quo non silemus, chanssimi, im- quam sicut nobis apostolica doctrina semper inst-
pensius vos commonere, ut a falsis fratribus cavea- nuari cognoscimus, sic etiam fiducialiter prsedica-
jjs, et eo modo quo sancta nostra Romana Ecclesia, mus; bealus enim Paulus proedeslinationem eorum
caput omnium Ecclesiarum Dei,-Paschalem celebrat 456 1uos Deus gratis salvat, et evidenter et fre-
solemnitalem, et recte, si Dei tenet traditiones, et quenter insinuat; ipse enim dicit de Deo, Namguos
vos procul duhio celehrare sludeatis, ut sicut pa- B 1 prwscivit, et prwde;linavit cbnformes fieri imaginis
res nos Christianorum fidei religio eflicit, sequales Filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus ,
nimiruni in festivitatibus efficiat. (Rom. vm). JEt posl : Quos<autemprwdestinavit, hos
Yerum etiam et hoc de parlibus vestns audivimus et vocavit : et quos \vocavit, hos et juslificavit; quos
quod quidam pollicentes, atque in errore perseve- autem justificavit, hos glorifieavit (Ibid.); nihil m-
rantes, prsedicant ut qui non ederit pecudum aut certum in Dei operibus nutat, quia nilril suae prse-
suillum sanguinem et suffocalum, rudis est aul in- destinationis evacuat, prsedeslinatlonis igitur suea
eruditus. Nosquidera apostolica prsecepta imbuli at- opera voealione Deus inchoat et glorificaiione eon-
que eruditi confirmanles preedicamus quod si quis sumraat. Non tamen in omnibus quos vocat, sed quos
pecudum aut suillum sanguinem vel suffocatum man- secundum propositum vocat; diligentibus enim Deum
ducaveril, non solum tolius est consolationis alie- omnia cooperantur in bonum his qui secundum pro-
nus, sed ipsius quoque intelligentice communis455 positum vocali sunt. >
prorsus extraueus, unde sub anathemalis vinculo Ilem et post multa : « Tenealur ergo prsedestina-
obligati in laqueos incidunt diaboli. tionis verilas a fidehbus cunctis, quia quisquis divi-
Illud autem quod alii ex ipsis dicunl, quod prse- num non credit in hac prsedestinationis consilium,
destinatio ad vitam, sive ad mortem, in Dei sit' G non perver.iet ad gloriosum ejusdem praedestinationis
poteslate, et non nostra; isti dicunt: Ut quid cona- effectum; quisquis autem non esl prsedestinatus ad
mur vivere, quod in Dei est poteslate? Alii iteium gloriam , iuvenitur sine dubio preescitus ad pcenam,
dicunt: Ut quid rogamus Deum ne vincamur tenla- quse ideo in Dei prscparatione prcedestinata cognssei-
lione, quod in nostra est polestate, quasi libertate lur, utper eam infidelitas-atque iniquitas puniatur;
arbitrii? revera enim nuUam rafionem reddere vel propter quod bealus Judas apostolus quosdam pree-
accipere valent, ignoranles beati Fulgenlii episeopi destinatos dicit in judicium his verbis : Subintroierunl
ad Eugypium presbyterum contra sermonem cujus- enim quidam homims impii, qui oiim prwscripti el
dam Pelagiani opuscula direcla, quihus infra multa preedestinati erant, \n hoc judkium Dei nostri (/ucL
idem Patcr docens, hsec verba subjungit: « llli au- IV). Yigilanter auten in doctrina Spiritus saneti,
tem dum pro se gratiam solum reprehensihiliter in- prsedestinatos impios nori dicit ad peccatum, sed ad
tromiltunt, in se damnabiliter calcaveruni, qui alios judicium, id est non ad impietatem, sed ad punitio-
ad vitam, alios ad morteii asseruni desiinatos, ad- nem. Non enim prsedesfuiati sunt ad hoc quod vitio-
verle quibus impietalis se nexibus ligant: si ad bo- sas impietates admittunt, sed ad illud quod judicio
num preedestinalus sum, conlra malum resistere ne- . cequitatis divinoe recipiunt. Ipsorum enim opus est
cesse mihi non eril; si vero ad malum natus, honum ; quod impie faciunt, Dei autem opus quod juste reci-
mihi exercere nilril proderit; ac sic in utraque parte, piunl. s
inlercluso appetitu laudis et glorioc, unus securitate, Item post ceelera : « Proinde quod auctor illius
alius desperatione torpebit, ac per hoc otiahitur sermonis subsequenter adjunxit dicens : Quin potius
juslitise exercitatio, oralio cessahit, languebit opera- incessanter oremus ;,quia ipse Dominus dicil : Sine
tio. Sed non ila esl; quin potius incessanter oremus; intermissione orate; ne intretis in tentalionem, et post
quia ipse Dominus |dicit: Sine intermissione orate, ne nihilominus; contra pmne peccaium, non soluai ora-
inlrelis in tentationem. Nihilominus contra omne pcc- lione, sed etiam labore luctemur, et iterum : sic la-
ealum, non solum oratione, sed etiam labore lucte- boranles vocat Dominus dicens : Venite aclme omnes
mur, quia ipse Dominus prsesenii leclione testatus ; qui laboratis et oneraii eslis, ct ego vos reficiam
est quia unusquisque propriam mercedem accipiel, (Malih. xi); sed nos a Deo humiliter gratiam posea-
secttndum suum Iaborem.fHcec verba, quibus auclor• mus, quam 457 coUaborantem jugiter habeamus,
sermonis iUius veritatem preedestinationis nititur per quam nos Deus et in labore custodiat et ad mer-
oppugnare, inconsiderate atque indiscrete prolata, cedcm peraclo labore perducat. >
583 COD. DIPLOM. — BiOSUM.,ETC. SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL 386
Porro, dilectissimi, diversa capitula quse ex iliis A renies quod sanctis suis conlulit cultoribus qui ejus
wdivimus partibus, id est,quod multi dicentesseca- prsccepia cusiodiunt, et ah initio mundi divinaeejus
tholicos esse, communem vitam gerenles cum Ju- placuerunt majestati, desiderabilem promissionem
deeis et non iiaptizatis paganis, tam in escis quamquam ait :•Yenite, benedictiPatris mei, percipiie re-
que in potu, et in diversis erroribus nihil gnum vobis pruiparalum ab origine mundi.
pollui se raquiunt: et illud quod inhibilum est, LXXXIY.
ut nulli Iiceat j'ugum ducerc cum infidelibus, ipsi 45@ ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAP.-E,
enim filiassuas cum aliobenedicent, etsicpopulogen- ADDOMMJM CAROLEM REGEM DIRECTA,
tili tradentur, et quod sine examinatione preefati In qua continetur de Veneciis [Lambv, Gent., Vene-
presbyteri ut prsesint, ordinantur, ct alius quoque Ucis], ul de Ravenna seu Pentapoli expellerentur,
imnianis invaiuit error perniciosus, utetiam, vheute nec non et de Garamanno duce, qui possessiones
[Lamb., res el p.] Ravennalis Ecclesiw violenter
viro, mulieres sibi in connubio sorlianiur, ipsi pseu- mvasisset vel exspoliasset h.
dosacerdotes, simulque et de libertale arbitrii, et (An. Dom. 785, Cod.^Car. LXXXIV, chron. 85.)
alia multa, sicut de illis audhimus partibus, quos ARGOMENTUM. — Begieevolnntali se statim ohsecun-
louguin est dici. Quapropter, dileclissimi, oportet dasse : Yeneticos nimirum negoliatores ejici man-
vestraminduslriam solerlissime vigilare, el_sicul de- gI dassedeexarchatu, elPenlapoli atque insuperarchi-
<;el Doririni sacerdotes, nulli vestrum liceat canones episcopo Ravenneepreecepisse, ul ex omnibus locis
ecclesiasticse dilionis alque iis quse juris erant
Ignorare, nee quidquam facere quod Patrum possit Ravennatis ecclesiae illos ejiceret. Contra eum
xeguiis obviare, queeenim a nobis res digna serva- orat, ut Garamannum ducem, qui Ravennalis eo-
clesise piorumque aliorum locorum prsediain eccle-
biiur, si decrelalium norma conslitulorum pro ali- sialicoe ditionis territoriis sita invaserat ac ponti-
quorum libito Hcenlia populis permissa frangalur? - ficias admonitiones sus deque habuerat, ab oflicio
tfnde constat ut si quis de proediclis capilulis obno- ei commisso amoveat.
xius reperietur, post unam el secundam adhortatio- Domno c excellentissimoJilio nostroque spiritali
îem, si noluerit se corrigere, profecto is regulari- compatri Carolo, regi Francorum el Langobardorum
ter a consorlio fidehum Dei, ut pote corruplor Pa- atque patricio Romanorum, Adrianus papa d.
trumtraditionuai.extorrisefficiatur, et in eelernacon- Ad aures^clemenlissimeeregalis excellcniiaevestree
demnalione inveniatur. Cavendum ergo dilectioni intiraantes innotescimus,-quia dum vestra regalis in
vestree est, magnaque diligentia prohibendiKn, ne triumphis vicloria preecipiendura einisit, ut a parti-
per ejusmodi homines exstincta dudum scandala sus-. bus Ravenneeseu Penlapoleos expellerentur Vcnetici
citentur, et de exciso olimdogmateaiiquod inprovin- ad negoliandum, nos illico m partibus illis emisimus
cia ejusdem maU germen orialur; quod non solum! C ' vestram adimplentes regalem volunlatem, insuper et
In radicihus suis crescal, sed etiam sanctse Ecclesise, ad archiepiscopum prseceptum direximus, ut in quo-
subolemvenenosuiodorisinficiat. Qui correttos se\i- libet terfilorio nostro el [Lamb., Gent. add. noslro]
deri volunt, abomnisuspicionesepurgent, etobedieu-. jure sanetce Ravennatis ecclesiee, ipsi Yeneiici prse-
dovobisprobenl, se essenostros, quorum si quisquam_ sidia atque possessioncs haberent, 46b omnino eos
«alubribus prseceplis satisfacere detraciaverit, sive, exinde expelleret, et sic Ecclesieesuoej'ura manibus
ile clericus, sive 458 sit Jaicus, ab Ecclesisosocie- suis teneret e.
tate pellatur; ne perditor animsesuse saluti insidie- Quid autem contigit de Garamanno duce qui su-
turaliense 3. Sed vos, dileclissimi, nostree sanctse, bito irruit super preedia et possessiones sanctee Ra-
Ecclesieecatholieee et aposlolicae orthodoxam fidem_ vennatis ecclesieein nostris territoriis sitas, et non
amplectentes, preedicare nitimini ul sicut unus est_ solum eas occupavit, sed et omnes fruges a preedicla
paslor noster Christus, Dei vivi Filius, omnes si- abslulil ecclesia, etdealiis piis locis? J$os quidem
jnul in uno ejus efficiamur aggregati ovili, et quem- statim eum adhortari sluduimus, ul si fidelis vester
admodum unius capitis sumus membra, unumelficia- exisleret, ipsas possessionespiorura locorum reddere
mur corpus in Christo Jesu Domino nostro, prome-- _ prorsus non omitteret, quia et juris ecclesise Ra-
* Nonnullas mutationes, easque admodum tenues,, d Recte hanc epistolam collocari an. 785 conli-a
deprehendimus in epistolse parle ista quam ex anle- eos qui vagari illam sinunt post 781 incerlo teni-
riori alia desumpsit. Hsecreliquis maj"or: nulla eniml pore, vel inde constat, quod Garamannus dux, qui
Wilcharii archiepiscopi Galliarum mentio fit. Nonl anno superiori Caroli legalione fungebatur, designa-
quia rnortem occubuerit, nam principio epislolce i tusque erat a Carolo eodera suorum armorum dux
lanquamsupersleslaudatur, sed qula nif episcopisHi- in Italia, suo jam munereTungebatur; namque in
spanise cum Galliarura arclriepiscopo negotii erat: : sanctee sedis ditionem rapaces manus extendentem
conlra Egilam, ad quem anterior illa epistola datai Adrianus peii.t removeri ab officio. CENN.
fuil, ordinaverat, atque adrectam doctrinamjinstruxe- e Quid Cafolus a Venetis mercaloribus timeret
rat. CE.NN. regno llalise, non liquel; a"pontifice tantum peti-
h Argum. Panv. (Cod. Vat. 5): « In quintai isse conslat, ut lota ex Ecclesieeditione illos pelle-
indicat se jussisse, ut Yeneli Ravenna, seui ret, ne iis quidem exceptis, qui j'ampridem illic
Iquinta]
!eniapoli expellerentur; Inm Garmannum [Garam.]] habitanles possessiones eiiam comparaverant, alias-
ducem res ac possessiones Ravennaiis ecclesier*inque facultates, aut bona obtinebant in iis legioni-
vasisse. Quare [exponit. Quare] Carolum orat, utt bus. Omnia ponlificem aul per se, aut per archiep.
pro more Petri eum expeUal, ut sua lerritoria inta- Ravennatem explesse adeo planum esl in litteris,
cta permaneant. > ID. ut-sanclee sedis dominium negari non.possit. ID.
c Summ. 5, Bar. et Cent. GRETS.
vennalium, sivetaliumlocorumpiorumessevidentur," A _ Praestolatos nimisque nobis optabiles regales vestros
et in nostris terriloriis sitee sint. Hle vero nuUo suscepimus affatusi per fidelissimum vestrum la-
modo recordatus est, neque ipsas possessiones red- torem atque missum, videlicet Andream religiosum
dere voluit, sed illicite eas deiinere coriatur. Qua- abbatem, quos reserantes reperimus in eis de v6-
propter poscentes vestram in triumphis regalem po- strscpreecelsee regalis polentieeetcomparis subolisque
lenliam, quaesumus, ut pro amore fautoris vestri veslree, seu cunctorum praecipuorum 462 vestro-
beati Petri apostolorum principis, nostraque paler- rum nostrorumque fidelium sospitate et incolumi ac
ria dilectione, talia illi agere non sinatis, sed per sincerissima prosperitate , in quibus Redemptori
vestram clementissimam regalem praeceptionera », mundi consuetas retulimus grales ; magis autem
eurii exinde expeUere omnino dignemini, ut nostra inibi de vestris a Deo proesidialis regalibus triumphis
lerritoria per veslram regalem tuitionem intacta comperientes, qualiler scevas adversasque gentes,
permaneant, et queecunque inffa ipsa terriloria esse seilicet Saxonum, ad Dei cultum et suse sanctse
noscunlur, irrefragabUiter eorumdem locorura pos- caiholicse et apostolicae Ecclesise rectitudinem fidei,
sessioneet jure fruamur h, quemadmodum vestra perduxerilis, atque Domino auxiliante el Petri Pau-
in triumphis Victoria, una cum domna regina ve- lique apostolorum principum' inlerventione suffra-
straque" nobilissima prole lric et in futuro sine flne B gante, sub vestra eorum colla redacta sunt potestate
regnare mereamini. Incolumem excellentiam vestram ac dilione, eorumqie opfmates subjuganies divina
gratia superna custodiat. inspirafone, regali adnisu universam illam gentem
LXXXY. Saxonum ad sacrum deduxistis baptismatis fontem e.
461-ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJS, Unde nimis amplius divinse clementise Telulimus
ADDOMNUAI CAROLUM REGEM DIRECT4, laudes, quia noslris veslrisque temporibus gentes
In qua continetnr de gente dudum perfida, scilicet deduclse religionem
Saxonum, qualiter Dominus ac Redemplor noster paganorum in veram et magnam
per prwfati regis iaboiiosa cerlamina, ad Dei cul- atque perfectam iidem, vestris regalibus subsier-
tum [Lamb. add. et\ sum calholicm et apostolicw nuntur dilionibus, in hoc quippe freta vestra a E»eo
Ecclesim rectitudinem fidei, seu ad sacrum bapti- fundata existal
smalis fontem usque perduxisset, et de iitaniis, et polentia, quia si, ut pollicita est fau-
de jejuniis, et oralionibus pro hujuscemodi re <-. tori suo beato Petro apostolo et nobis, puro corde
(An. Dom. 786, Cod. Car. xci, chron. 84.) atque libenlissimo animo adimpleverit, maximas ac
ARGUSIENTUM. — Ex lilteris Regiis per Andream Ab- robusliores illarum gentium suis prsecipuis suffragiis
batem allalis se cum ingenii gaudio accepisse, vestris substernet pedibus f, ut nemine eos perse-
Saxones debellatos esse, et ad_orthodoxam fidem quenle, vestris regaiibus subjieiantur poleritiis, etma-
"conversos. Constiiuisse juxta ejus desiderium, ut *-*ximum fructum in die
pro giatiaruni actione publicee preces fierent in judicii, ante tribunal Chrisli,
universa ditione Ecclesiaslica tribus statis diebusi de eorum animarum salute offerre mereamini dignissi-
Junii Mensis venturi : temporis eam dilationem[ mum uuus [Lamb., munus], 4@3 etpro amore anima-
sumpsisse, ut iisdem diebus puhlicee eaedempreces! rumluerainfinlla mereaminiadipisciinregnocoelesli.
, per tolum francorum-Regnum, et in transmarinis
etiam regionibus Catholicis indici possent. Illud autem quod vestra regalis intimavit excellen-
Domno d excellentissimo filio nostroque spiritali tia, ul in uno mense vel in una die, pro huj'uscemodi
compatri Carolo, regi Francorum et Langobardorum operibus, scilicet stabilHalis veslrse-yicloria, laudes
atque patricio Romanorum, Adrianus papa. Deo gerentes caneremus, et una vel duabus feriis
a En causa, cur socioet amico principi moremge- Indicat, quod Romse indesinenter [continuo] pro Ga-
rens Adrianus vota illius plenissime explevit, ut rolo gralias agant, jet Deum orent, epistola quadra-
omnem illi metum eriperet a suspectis hominibus. gesima quarla. > CENN.
Remedium scilicet prsesentius afferri cupiebat di- d Suni. 44, Bar. et Cent. GRETS.
tioni suce per Garamanni ducis amotionem. Et no- e De hujus epistolse eetate nulla controversia est,
landum, quod minime utitur officiosis verbis, ut annales omnes veleries, prsecipue Francor. etTiilden,
paulo ante feeerat, se exsecutum esse aiens quse conversionem Saxunum ad calholicam fidem illigant
rex praeceperat, sed clementissimam regalem prmce- U cum au. 785, quarej principio hujus anni et missus
ptionem, seu cha.rtam, aut diploma, aut preeceptum el liiteree venerunt a Carolo tanti gaudii nuntioe.
regium exposcit, cujus suprema auctoritate dux ille Missus regius juxta |Mabillon. (Ann. hb. xxv, n. 46)
amoveretur. CENN. ex Cointioerat Luxoviensis abbas. Ex eod. auctore
I>Lamb. legil: a piis locis possessa eorum jura Pag. (an. 786, n. 8)J CENN.
f Opportune Adiianus monet Carolum _principis
fruantur; et Gent: a piorum locorum possessa eo-
rum jura fruantur. apostolorum patrocnrium memoria revocandunvsi
o Argum. Panv. (Cod. Val. 44): slndicaveratCarolus ; modo pius princeps talis admonitionis indigebat.
rex quod per laboripsa certamina Saxones ad fidem Qualuordecim quippe annis cum iis barbaris pugna-
catholieam ac haplismatis fontem perduxisset. Pe- lum erat; semper |iuiem victi, nunquam debeJlati
tierat ob id ab Adriano [Hadr.] una aut duabus feriis; vixdum metu liberos abeuntibus Francis se senserunt,
Hlanias fieri. Respondet papa, in omnibus suis par- resumptis armis SViiichindo duce rebellarunt. Hoc
libus [Papa ep. 44 Romse in omnibus occidentis par- tandem anno Caroliis non modo eos devicit, sed ad
libus] vigesima tertia, vigesima sexta, et vigesima calholicam fidem una cum Wiliclrindo eodem per-
octava mensis Junii debere [Junii, id est vigil. Joan- duxit. Id vero humanis viribus assecutus non fuisset,
nis Baplisise, natale sanctorum Jdannis et Pauli, et; nisi Peiro apud Derim intercedenle, superior gratia
vigilia sanctorum aposlolor. Petri el Pauli deberej in Saxonum cordibus operata esset, ut fulgeret jlljs
fieri litanias. Jubet ut Carolus iisdem diebus in om- illuminalio Evangelii gioriw Christi, qui est imago
iiibus suis regionibus litanias fieri [celehrari] curet. Dei(II Cor. iv, 4).Ib.
— ~
389 —
COD. DIPLOM. MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. £PP. ADRIANI. Z%
Utanias perageremus, yalJe hoc nobis delectabile A _ omnes repelli faciat segritudinis morbos et procul
ut nostris vestrisque diebus po-
existit, quatenus apostolica exarantes censura decre- ejiciat pestilentiam,
viraus in omnibus nostris parlibus quce sub ditione pulus nobis a Deo coraraissus in magna degentes
affluentia simulque sincerissimee sospita-
spiritalis matris vestrse sanctse Romanse Ecclesiae ubertalis
exislunt, illico celebrari easdem una nobiscum, distis Isetilia, longiori oevouua cum domna regina ve-
mereamini regni guberna-
ponentes emisimus, Domino protegente, videlicet slraque nobilissima prole
vicesima tertia die et vicesima sexta, atque vicesima cula perfrui, et in cclhereis arcibus sine fine regna-
octava bujus ad\enientis Junii mensis, cuoesunt in re, ut per vestra laboriosa certamina magis magisque
primis vigiliae beati Joanuis Baplisteo , et natalis spiriialis maler vestra, sancta Romana Ecclesia, ma-
sanclorum Joannis et Pauli, nec non et vigiliaebeati neat exallala. Incolumem excellentiain vestram gra-
Petri apostoli a; similiter et 484 veslra regalis po- lia superna custodiat.
lentia in suis dirigat universis fiuibus, seu trausma- LXXXVI.
rinis partibus, ubi Christiana moratur gens similiter 4S5 (An- Dom. 786, Cod. Car. LXKX,chron. 85.)
perficiendas triduanas Htanias; et ideo tale prolela- d ARGUMENTUM. — Itherio et Maginario, ahbalibus
lum emisimus spatium, propler tam longinquas nrissis legiis queerentibus , queenam poenilenlia
Christianas nationes uilra vesirum regale morantesi " indicenda esset Saxonibus ad paganismum rever-
sis, reponit prudentia episcop.ili opus esse, «t
reguum h. Nos quippe non solum unam vel duas, ut hujusmodi lapsqs, si vere conversi fucrint, admil-
nobis insiuuaslis, celebrandas Htanias prcevidimus, tendos.
sed-etiain pro veslra, ut soliti sumus, indesinenter Domno excellentissinio filio nostroque spiritali
orare evcellentia cupientes, decrevimus perficere, et compatri Carolo , regi Francorum el Langobardo-
Redemptori mundi canere laudes , ut ipsse genles, rum atque patricio Romanorum, Adrianus papa.
<|uj" per vestrum regale ceriameri ad Christianam1 Yestree a Deo protectee regalis excellcntiee susci-
perductce suul tidem, usque in a-vum per veslrum1 pierites missos, scilicet Itheriiim et Magenarium reli-
maneant adminiculum, et nostris vestrisque finibus' giosos abhates e, sciscilati sunl nos inlerroganlcs de
aAd epist. 50, al. 55, cumAdr. mmtiabatCarolo, se: Ttogalionum instar, ese supphcaliones agehantur,
tercenlies cani Kyrie eleisontola Urbe jussisse tem- juxta disciplinam quse per illam eetalerii imhi ob_li-
pore obsidionis Papiensis an. 774, de eo genere Iiia- nebal. CENN.
niaj agebam, quod citra sujiplicalionem fiebat exlen- , h Duo hinc cerlo colligimus. Primo, liianias a
sis manibus in cunctis ecclesiis. Hic aulem de cele- pontifice Indielas occasione .comersionis Saxouum
brandis tiiduanis lilaniis in supplicatione res est. De; in tola eeclesiasliGa diiione, lolaque Francorum nio-
ratione eas celebrandi suppeiit ap. Mabillonium (In1 narchia, utrobigue statis diebus celebratas esse. De-
Grdd. Romm. Gomm,'prsev.) ex vetusto Riluali S. p^ inde ulramque ditioneni adeo luculonier disiingui,
R. E. in cod. Cassinen. hujusmodi documentum: ut dbrainationom sanctse sedis in dubinm revo-
<Jn assumptione sanclseMarioein ipsa vespera vigi- carequiaudet, non solum a veritate longe abire, sed
liarum, proeparatur quoddam portatorium in sancio1 manifeste mentiri dicendus sit. ID.
Laurentio apud Laleranos ; supposiiaque tabula1 c Summ. ex Bar. Indicaverat Carolus rex Adriano
imagine Cbrisii Domiiri noslri insignita, a medio[ per Iiherium el Manegirium abbates, Saxoncs quos-
noctis concurrenle populo exeunl cum litania adI dam in paganismum relapsos esse, deque iis quid
sanclam Mariam Minorem, mundalis per viam pla- agendum essel interrogavit. Respondit Adrianus
.leisel suspensis per domos lucernis; ibique in gra- papa post longam pceniieniiam illos ad consorlium
dibus sanctaeMari.e deposita aliquandiu icona omniss Ecclesise posse recipi. — Sum. 9 Baron. el Centur.
chorus virorum ae mulierum geuibus humiliter ante5 GRETS.
eam flexis, pugnis «liam peetora" ceedentes u»a voceJ d Argum. Panv. (Cod. Vat. 9): «Jndicaverat Ca-
per numerum dicunl centies Kyrie eleison, centies3 rolus rex Adriano [ Hadr. ] per lltherium [Ilher. ]
Christe eleison, item ceniies Kijrie eleison; fusisque3 et Monegarium abbates, Saxones quosdam in paga-
lacrymis et precibus per sanetum Adrianum recla1 nismum relapsos esse, deque iis quid agendum esset
via vadunl ad sanclara Mariam Maj'orem, auditaque3 inlerrogavil. Respondet Adrianus papa [ Hadr. papa
missarum celebritate ad palalium revertuntur. >Do- epistola nona ] posl lqngam poenitentiam illos posse
cumentum spectat ad tempora Ottonis UI, seu mavis3 recipi in epistola nona [illos ad"consortium Ecclesiea
ad exitum sceculidecimi. Quare triduanas litanias ab} recpil. >CENN.
Adriano indiclas probabile est a nuper laudata haud1 D npossee Pagius
ahludere : quee duse prsesertim deeernuntur cele- putat an. 785, ( an. 785, n. 15) hanc epistolam datam
quia reginoe mentionem non videt r
brandjc vigihis. Illustralores Glossarii Cangiani -exc eumque imilatur Zacagnus (ms. n. 165). Uterque
Capitular. (tom. I, col. 256) exhibent epistolam Ca- allucinatur, ut divi alias (ep. 68, not.); elenim
roli Magni hsec narranlem : « Nos autem Domino5 pontifex disciplince tantum satagens de relapsis, nec
adjuvante tribus diebus litaniam fecimus, id est No-- reginse, nec regise soholis, nec temporalis alicu.jus
nis Septembris, quod fuit Lunis die incipientes, ett rei mentionem facit. Prselerea alio ex capite ailu-
Martis et Mercoris, Dei misericordiam deprecantes,> cinalio emergit, qnod ibidem (inter not.) adraonui;
ut nobis pacem «t sanitatem, atque victoriam, et1 elenim Maginarius Dionysianus abbas successit Ful-
prosperum iter tribuere dignetur... Et \ino et carnes rado anno 784, post diem 16 Jul. quare episiola dari
ordinaverunt sacerdoles noslri, quipropter infirmi--• non potuit prcecedeHtianno, quam Maginarius abbas
tatem aut si_nectudinemaut juventudinem abstineree ei ejus collega Hitherius missi regii attulerunt. Aut
poterant, ut abstinuissent... Et interim quod ipsass igitur ad hunc annum aut ad sequenlem perlinet r
litanias faciebant, discalceali ambulassent. > Ex qui- ego vero slatim post conversionem Saxonum eam
bus, ni fallor satis lucis affulget lilaniib cum suppli- constiluo, quia materise aflinitas ita faciendum sua-
catioiie, sive ut vulgo aiunt, processione celcbraiis,i det. Prselerquam quod credibile admodum est, prse-
eo taulum discrimine inter Ronianas et Francicas,j cipiti ea in conversione ad ducis exemplum facta r
quod iu Urbe quietis aliquid dabatur Htaniam lerr noiinullos aut rudes, aut paganisrao nimium addi-
celebrantibus, at in Francia conlinualo tridui spatio,'; ctos ad crrc-rera continuo reversos esse. ID.
Saxonibus qui Christiani fuerunt el ad paganismum A in coslis. IncoSumem excellentiam vestram gratia su-
reversi sunt, qualem poeuitentiam eis sacerdotes perna cuslodial
indicare debeani. Hoe prsedecessorum nostrorum Lxxxvn.
sanctorum pontifieum dudum decretum est, quod qui 407ITEM EPISTOLA EJCSDEM PAPÊ,
- t resipiscentes, et ruinas suas cogitantes redire ma- ADDOMNUM C4.ROLUM REGEM DIRECTA,
luerint, sub longa poenitenlire satisfactione admittendi In sanciceDei
tjua coniinentur gratiarum actiones pro exaltatione
sunt a, i-el iterum i poenitentise 466 satisfactione Ecciesim, et de honore patliisacerdotalis
concessi Ermenbeko episcopo e.
purgentur, quee non tam lemporis longitudine quam
cordis compunctione pensanda sunfv etideo, excel- AUGUMENTUM. (Aii. JDom.786, kod. Car. LXXXVII, chron. 86.)
— Hermenbertum a Carolo missum
leniissime et a Deo protecte fili, oportet sacerdotes ul ab apostolica sede pallium accipeiet, nam Bilu-
partibus illis pastoralem circumdare solertiam at- ricensis melropolis erat episcopus, diligenter exa-
que episcopalem induere vigilantiam, et in eorum minatum, 1 si ulli subjicerelur archiepiscopo, ne
arbitrio indicere pcenitenliam, considerantes piacu- quid fieret ecclesiasiicse disciplince adversum, sa-
cro illo indumenlo decoralum remittit, regium
lum tam voluntalis quamque extra voluntatem coacli implorans auxilium, ut archiepiscopali dignitaie
ad suum reverlentes vomitum c; el iunc canonica paeifice fungi valeat.
f
promere sententia , quatenus si veraciter reversi in B Domno excelleniissimo filio nostroque spiritali
fide orlhodoxa maluerint perseverare, promissuros compatri Carolo, regi Francorum el Langohardorum
se omnem adimplere episcopalem prsodicationem, atque.palrieio Romanorum, Adiianus papa.
indiculum d orthodoxae fidei exarantes, secundum Direclus a regali polentia vestra reverentissimus
olitanam Patrum traditionem, ui.um confitentes ba- ei sanciissimus vir, scilicet Ermenbertus episcopus E,
ptismum, sub jusjurando pollicentes ftdem Chrislia- nostrisque adproesentalus apostolicis aspectibus, ob-
nitalis servaturos, in gremio suscipianlur orthodoxee tulit nobis preecelsaeexceUenliaevestree sagacissimos
fidei Ecclesise, ut copiosa nierces vobis ascribatur alque honorabiles regales afiatus, quos «um nimio
a De poenis tum clvilibus, lum eccleslasticis pro oclavo seeculo. Eodem sensu hic accipiendum, afiir-
hujusmodi flagitio constitutis vid. Cod. Theod. { de mare non ausim, credere malim Adnanum loqui de
Aposlatis 1. ii, seqq.) et ibi Gothofred. Item Concil. indiculo ejus fere simili, quod Leo Magnus (ep. S7,
Hliher. (can. 1, et 21) eum Mendozse commentar. cap. 5) a Donalo Salicinensi milti Romam oplavit:
et 21). Siricius de iisdem ad Himerium « Donatum, ait Mauritanis epibcopis, Salicinensem
(cap. 16 aif: «Si resipiscenles aliquando fuerint ad ex Novatianis cum sua plebe conversum ita Domi-
(cap. 5)
lamenta conversi, his quandiu vivunt agenda poeni- nico volumus gregijarsesidere, ut libellum fidei suse
tenlia est. t Ceelerum aucioritas lric adhibetur Inno- ad nos meminerit liirigendum, quo el Novatiani
cenlii I ex epist. 2 ad Victriciumrcap. 8, (juxta Col- G dograalis damnel ei'|rorem, et plenissime confilea-
lect. Dionysianam cap. 16) minus proprie, ut verum lur calholicam veritatem. J Quam rem a Maximo
fatear; Innocentius euim agit de non rebaplizandis exegit. Instruclio ilem est, seu admonitio data le-
iis, qui veniunt a Montensibus et Novatianis. At galis.(ap. Baron, ari. 515, imm. 24) ah Hornrisda.
sanctam sedem Cresconiana colleclione uti et seepe Yide alias incerlse liujus vocis notiones ap. Can-
dictum est, et luculentius hinc patet; non enim de- gium Glossar. Formulam, quam ait poulifex antiqua
cretorum numerum recenset, sed clanculum auctori- Patrum tradilione niti, incompertam nrilri -esse
tatem adducit, ponlifice nullo memorato; ila ut ne fateor. ID.
Lambecius quidem id olfecerit. Hujusmodi aulem e Argum. Panv. (Cod. Vat. 2): « In secunda [se-
decretum consullationi non congruere evidens est
ex iis verbis, quse prseoedunl: « Qui si forie, ait cunda] pro exaltalione sanclce Dei Ecclesiae gratias
agit [regi agil]; Ermeraberto episcopo, ul Carolus
Innocenlius, a nobis ad illos trauseuntes rebaptizati peiierat,
J eirim erat usum pallii concedit [lnvocationem san-
sunt, hi si resipiscentes, elc. Consultatio
de paganis, qui bapiizati erant et ad paganismum ID. ctorum, et primalum Rom. Ecclesiee .asserit. ] >
I
redierant. Paganis autem haud rebaptizare fas erat 1 Sura. 2, Bar. et Cenf. GRETS.
ad se redeunles baplizatos. At dilficile admodmn
erat decretum aptius reperire citra priora tria sse- 6 Herminarius Bituricensis sedis episcopus, ut
cula. Tum vero lanlus erat rigor contra hujusmodi aiebam frip. 70, al. 96, not.) Laleran. <onc. iuter-
lapsos, ut vix iu fine vitee reconciliatio iis permit- fuit an. 769, diemque supremum obiit 774, succe-
tereiur, quod parum fecisset ad rem propositam , D dente Deodato usqueiad 785, quem excepit Hermen-
seeculoproesertira octavo, eum de rigore iUo prisiino berlus, ut tradunt Sammarthani fratres, quorum
nonnihil remissum fuerat. CENN. fidei setatem hujus ejristolse commendo, ne amplius
h Alterum hoc decretum desumilur ex Leonis vagetur lempore incerto. Opportune animadverlen-
1
Magni epistola 79 ad Nicelam Aquileiensem cap. 5 dum, quod an. 745, sanctus Bonifacius Moguntinus,
(Collect. Dionys. cap. 47), agitque pontifex de vi, synodo apud Francos celebrata prse aliis decretis
vel limore coactis ad iteralionem baptismi, quod hoc ediderat : Metrppoiitanos pallia ab illa sede
perinde ac prius exemplum alienum esse videtur a (sancti Petri) qumrere, ut ipsemet lesialur in litteris
re proposita, at melius Adriano non suppelebat ex (Cod. Bonif. 105) sancto Cuthberto Dorovernensi
Cresconiana colleclione, quse Dionvsianee decrelis archiepiscopo. Nihilonrinus post annos 26 unus Wil-
inheerei. ID. charius Senonensis prcedicto concilio
c Juxta decreti utriusque sententiam, quae prceter Lateran.archiepiscopus
aderat sacro pallio ornalus suee metropolis
iteralionem baptismi in reliquis ad rem facit, arbi- lustauratse testis hau|d dubius; ceeteri onmes, mini-
trio episcoporum pcenitentiam indicendam iis lapsis nium sex metropolitse, quos inter Biluricensis, tan-
decernit. ID. meri episcopi ^ntererant. Quin etiam Biluri-
d Indiculum seu professionem catholicas fidei ab quara censis idem terlio et quadragesimo post anno Romam
episcopis etiam ipsoque a Romano poniifice fieri venit, ulvides, suee rnetropoii honorem pristinum
consuevisse ac subscribi propria manu discimus ex impelraturus. CENS.
Diurno Pontificum, cujus formuloe adhuc vigebant
395 COD. DIPLOM. - MGNUM.,T2TC, SEU CODEX CAROLINUS. - EPP. ADRIANI. 594
âmpleclentes amore, regi reguni, in cujus poleslaie 1?\ domna regina veslraque preccelsa subole, rcdemptor
sunt omnia regna mundi, gratias egiitius, qui nos de omlrium Deus longo ac prospero senio amplius
vestra inclyta sospilate laelos crehro efflcit, 66 qubd exaltati regni gubernaculo faciat perfrui, ct vitam
per hujus mundi regna, ccelestiaa magis ambire seternam paritef vobis "tribuat possidendam. Inco-<
atque heereditare 4Q8 eoncedil, per beatum Petrum lumem ^xcellentiam veslram gratia superna custo^
apostolorum prineijSem de scevilia adversariorum diat. '
triumphantes h. XXXYIII.
Reperimus quippe in Ipsis regalibus affalibus ve- 47® 1TEMEPISTOLA EIUSDEM PAP.E,
slris, ul praelato Ermenberlo episcopo paUium sa- ADD0\lSU.M CAROLUSI REGEM DIRECTA,
cerdotalibus infulis decoratum ex apostolica aricto- In qua conthictar de trabibus majoribus ad ecclesias
ritate concederemus, quia civitas metropolis in restaurandas, quas domnus rex ei daie prwceperal;
el ipsos actoies negligentes,nihilexinde, sicut eis a
Aquilarila videtur esse patria, quse Bituricas nun- dicto rege injunctum fuerat, fecisse dicil, ei de
cupatur, uhi nunc preefatus venerabilis vir prceesse stdnno ad ipsam ecclesianisancti Pilri recooperieh-
dam f.
dignoscilui curamque pastora'em devolus exereere
Videlur; quatenus igooranles si canonice In provincice (An. Dom. 786, Cod. Car. LXVI,chrou. 87.),
—
partihus illis jam ordinatus tani a preedecessoribus;P ARGUMENTUM Trabes pro iristaurandis ccclesiis
nbstris quamqueâ nbhis fuisset, cnucleatius eum Urbis scepe ab se petiias, nondum esse tradiiasi
ne locus Rogat ut regius missus acheniatqui el-trabes tradi
indagari cura\imus, usurpationis aliquis faciat et stanni centenas libras (milIe„Carolus, to-
saeerdoiibus in alterius jure concedatur; qui preefa- iidem Itherius mitlere sjloponderant) dari jubeat
tus sanctissimus vif nobis cpnfessus est, ut sub nul- ab Italice comitibus. Arlchim Beneventaiium- du-
cem mo\isse arma in Amalphitanos, qui Neapoli-
lius archiepiscopi jurisdilione csse viderelur c. tanorum, quorum juris erant, auxiliis plures occi-
Quapropter pro uiraio vestro regali ex intimo cor- derunt, mullis eliam eorum qptimatibus capiivis
<£s amore, preedicto Ermcnberto, a nostra apostolica duetis.
sacralissiroa sede atque auclorilate, archiepiscopo Domno 6 cxcellenlissimo filio nostioque splrilali
emistitulo ift metropolilanam civitatem quse Biluri- compalri Carolo, regi Francorum et Langobardorum
cas cognomiriatur, sicut dudum mos exstilit. sub alque patricio Romanorum, Adrianus papa.
jure sanctce recordationis dEccIesicc degcnti, usum Saepe veslrae a Deo protectse regali" potenlicepo-
paUii concessimus fruendi *; et ideo qusesumus ut scentes direximus, ut pro mercede animce vesirse
per vestrum prsecelsum regale adminiculum, inini- trabes majores ad ecclesias Dei restaurandas per
sicrium sihi commissum digne sibi 4S9 valeat et veslrum regale preesidium emitterejuberetis, elnul-
tanonice dispensare, saeerdotaii moderamine susci- ^ lum ab illis quibus praeceptum est suscepimus effe-
pienteaffectum[Lani6., Gent., cffectum]; ul duin plebs <;lum, quatenus et ipsoe_ecclcsise in quibus nobis
sihi concessa ah insidialoribus inconvulsa atque iri- trabes majores necessaiise sunt, ex partejruerunt et
tacta permanserit, simulque a veslro regali cuimine alias ruere conspicimus, et ipsas trabes prseslolan-
tuta fuerit, ab ipso clavigero regni coelorum beato les, quid agcmus nescimus et-pro hocin magna tri-
Petro aposlolo dignam mereamini suscipere relrihu- siitia degentes existimus K 471 Quapropter obnixe
tionem, ut una cum excellenlissima et spirilali filia vestrara triumphatorissimam exceUeniiam posccntes
a Lamb. legit: pro hujvs mundi regno regnuni 1 Argum. Panv. (Cod. Vat.
cteleste. 15) : « In decima
h Ita supra (ep. 84, al; 91) Petri suffragiis eum quinta [Dec. quin.] Garolum monet [rogat], ut.tra-
bes majofes, quasad ecclesiarum restaurationes pol-
triumphasse a,t de Saxonibus, quo hic respicere liciius nrillat celeriler [fuerat celeriier],, et
videtur; riisi forle de Britonihus hoc anno penjo- slannumfueral, ad eccleslam beaii Petri cooperiendam [niil-
ifniis, ut iradunl Annal. Francors et Fuld., sermo lercl]. Prseterea de dissidiis Inter Neapolilanos et
est. CENN.- _ '
c Loeupletissimumhinc suppelit testimonium disci- Amalfitanos scribit _Amalphit. nonirihil nionei]. i
ID.
in
plinec synodo, sancioJ3onifacio prseside, stahiliice
in Francorum monarchia, imo in toto Occidente, -s Bar. summ. 15. GRETS.
nam disciplina eadem vigebat in Anglia. Africa et -" h Pro basilica tantum sancti'Petri Adrianum pe-
Hispania fere omni sub j'ugo Saracenorum gemeuli- liisse constat majores trabes (ep. 66, al. 01) ah. 780,
bus; tura Bituricensis melropolis anle hunc annum antequam Carolum Romain llerum venieus coiiipater
minime instauralee, nam pontifex magna utitur dih- essecoeperit. Hacyero episiola, quae haud dubiepost
gentia, ne fiat alieni juris invasor. JD. mortemH ldegardis novasque Caroli nripfias cum Fa-
d Yidetur hie aliquid deesse. GRETS: strada, seu post an. 785 data est, ac tertium Caroli
e Plura apud Thomassinum videsis (I,-i,c. 55, n.
12, adveniiim 787 prceivit, «e pdposcisse ait pro aliis
et c. 55, ii: 1); Aquitania enim in regnum erecta eti m ecclesiis. Cum atitem nullseex hujusmodi pe-
Bituricensis priraatum in metropoles Burdigalensem titonis lilteris existanl in codice, hinc colligere est.
et Ausciensem obtinuit; quoeres non paucas concer- a familiaribus quas dicunl epislolis recensendis Ca-
taliones peperit, primatusque -iUetandem corruif. rolum se abstinuisse, nisi moraenti aliquid insertum
Id vero ad nos non attinef. Disciplinoetantum sacri iis esset. Idcirco laudaiam 66 et Uanc nrinprcetefrai-
palliiâb apost. sedepeliti.juxta decretum synodale sit, quia de"Neapoliianis praecipuemolibus fionftihil
anni 745 attendi debet acmemoria teneri^ nam^seq. continent. Geeterum novissimaIn editione Ducbesnii
seeculo Hincmarus Rhemensis eam,-"inverlere ausus episiolam. quam v.ersamus, ad hunc aniram feferrj
est, scriptoresque erudiiissimos 'receritiores non Dau- video, neque hinc movendam pufo, ut mox dicendS
cos seclafores, aut polius ainIaeise=iustauratores"ha- planum facient. GENN.
buil. CENN.
P4TK0L. XGYHL ;-"' !3
595 B. CAROL. MAGNI OPP. PARS I. SECT19 Ifi 59G.
/ mille libras dirigere promisit, pio quo poseentes
A
quscsumus ut nulla deinceps e\eniat mora, sed per
vestrum a Deo protectum regale dispositum nobis peli, us vestram regalera prsecellenf am, ut ipsum
staumrin nobis per vestrum honum dispositum diri-
ipsas trabes majores celerius emiltere praecipiatis,
nl millo modo quemlibet negleclum ponere audeanl, gere jubeaiis, quia ipsa ecclesia fautoris vestri beati
confidentes prorsus existimus, quanlee Dei ec- Petri, tempore verno ab aquis nimis invaluit, et
quia aulae tectum restauremus mihime habe-
clesise ex ipsis trabibus resjauratoe fuerint, in ve- unde ejus
Sed obnixe petimus ut per comites veslros qui
slrum sempilernum memoriale, seu domnse regince mus.
nobilissimse subolis reslauranlur; quain ltalia sunt actbres , ipsum jam tiictum stannuin
vestrecque comitem h U-
ut veslrum proprium idoneummis- dirigere jubeatis/ per unumquemque
propier poscimus bras centum, ul dignam pro hoc ab ipso Dei aposlolo
suro dirigerejubeatis, qui ipsos -actores qui pro jam
mereamini. Incolumem ex-
dictis trabibus riegleetum ponere ausi sunt, disirin- retributionem «usc:.pere
nobis eas tradere veatrum cellentiam veslraih gratia superna custodiat.
_geredebeat, utipse per
LXXXIX.
dispositum sludeal. uloxiridemagnam, ut fati sumus, 1TEM EPISTOLA EJUSDEM PAPTE,
recipere valealis mercedem. 47S
Porro ef hoe vestrse regali potemiee innotescimus. ADDOMNUM CAROLUM REGEMDIRECTA,
B In qua contineniur gSaliarum acliones seu benedi-
quiaÂrichis Beneveriianus dux, juslitias de homini- cttones, pro criice qtiam ei miserat, et-de territorio
iuis suis quecrens, exercitum duxit super Amalfita-
Pdputoniehsi siiiRoselknsi,<ul domnusrex suos ido-
"nosducatus Neapolitani, el undique eos circumval- ,neos missos dirigerel, tjtti si,b inlegritate ipsas civi-
Jans iricendii omnes possessiones eorum alque habi- •iates cnm suburbana<-\L&mlo.,suburbanis] eanan
ei conlradere debuissent c.
•tacula foris posita; qdo audifo, NeapoUtani direxe-
"rant in adjuioriuiri ipsorum plures homines viucen- (An. Dom. 787, God. Car. xxxxi, 'chron. 88.)
ARGUMENTUM. — Carolo suis orationibus se com-
ies eos, interfecerunt plurimam multitudinem duca- mendanti reponit,.sejugiler id preesiare non solum
tus Bene\ entani. Unde cum cseteros plures, lum pro eo, sed prb ejus parentibus, et conjuge Ilde-
-opiimales caplivos apud se habent; quod in lris vero garde vita_£un_ctis.Gratias agitpro cruce missa.;
oratqiie ut missos dirigat, qui fines Populonienses
parlibus acium est, vobis eiiuclealius enuntiare fe- et Rosellenses hauddum tradilosiutegros vindicent
stinavimus a. - sanclse sedi; simulque integras tradant .ducalus
4?_3 Simili modo et hoc recordari credimus ve- Beneventani civilates , juxta ejus donationem nu^
stram a Deo promolam preecelleiiiiam, qualiter pro, perrime factam.
amore heati Petri clavigeri regni coelorum et ejus- Domno d exce lentissimo fiUo nostroque spiritali
dem Ecclesioeresiauratioriis, pro ipsius aulee tecto1r, compatri Carolo, regi Francorum ef Langobardorum
vestra excellentia nobis est pollicita dirigere stamii; atque palricio Romanorum, Adrianus papa 1.-
libras mille. Simili modo ct Itherius vester fidelissi- Proeeellentissimos alque nitidissimos, Deo dicalce
inus per vestrum eximlum disposilum similiter alias> regalis prseeelsse scientise vestree mellifluos suscepi-
• ,« Garoli vicloriam de Bfitonibus . eonjnraf.onem1 proeficerentur civilatibus perid tempus, incerfurii,
adversus eum deteclam, Ilalieimi iter susceptum, 'ac' Unusquisque ab Adriano comes el aclor ^ppiilatur«
Beneveutanum ducalura armis peliium ab eodem Ca- Yidesupra (op, 81,"aL 67, not.). ID.
folo airaalista Fuldensis cum hoc anno illigal, Att• c Argum. Panv|. (Cod. Vat. 8): «In octava[Octava]
bolis eclipsim memorans xv Kal. Oct., res quse e\e- pro cruce missa gratias-agit; etscribit se semper pio
jierunt seq. "anno ad hunc se retulisse demonsirat; I Carolo orare, eljpro genitore ejus sa. me. Orat ut
iiam 'Calvisius labulis etiam Drulenicis inspectis adI legatos suos dirigat [sa. me. Pippino. Precatur, ut
annumsequenleialreries el Conslantini ociavum eam1 legatos dirigat], quiRomance Eccfesise Populonieuse",
ecHpsim perlinere nos docel. Reclius-aunales Fran- ' " et. Rosellense teirituria restituant «umpartibus du-
-cor. iter CaToIiad finem anni differunt; ita ut Natale catus Benevenlani' [Populoniensem et Roselianum
celebrariijloreniise, inde Romam yenerit sub jinitia1 agrum cum ducatu Beneventano resliiuani]. Mer-
sequentis anni. Tisdem fere verbis "uiiiur annalista'' cedem a [ejus rei a] bealoPelro pronritiit.-1 JD.
Meten. ap. Pagium (an. 786,11, 5). Quamobrem quee d Summ. 8, Bar. Cenl. GRETS.
ab Adiuano narrantur de Beneventanis conira "Nea-• _ * Auno -787 inbunte Carolus Beneventanum duca-
"
_polilaiiQS,nihil pugnant cum iiinere quod Carolus> tum adiens cum 'suo exercitu, Capuee constitit, ar-
meditabalur, foriasse etiam susceperat £um hane' cbiep. pree metu' Salernum se recipieute. Ducatum
'accepit epislolam. InGhron. Neapoliiano (ap. Pratill. omnem in suam potestatemredegit pacis potius quam
toiri. IR, p. 53) historia heec uberrime narralur, sta- belliartibus. Gnnioaldum Ariciiisfilium aliosque duo-
fuilurque selas hujus epibtolce. Nam sub finem ejus> decini obsides transactionis pignus secum duxit, Ro-
"riafratioiiislegitur, quema imodumCsesario Slephanii mse Pascha celebravit, quod incidit die S Aprilis,
episcop\ et ducis filio rcm gerente Beneventani su- cansaque 1Tassilbnis pontifice intercedente leniaia
_perantur ; et postquam Cmsarius , chronici verbis' magis quam composila in Franciam rediit, fu^loque
utor, adepla victorice Iwlhia fugientem Aragisiumi
" "Tiulims in Bajoariam exercitu Tassilonem in ordinem reJegit.
suas videt evasisse, suos ulterius persequi pro-- Ilsecfuse narranturin Annal.Francor.ItemBaron. ex
\hibel, et hoc accidit an. 786. GENN. Meteu.
Reginone _an. 787, n«64) etPagiusex annal;eaeieras
h Italici regni admiiiisiralioiiem in Pippini regis> (eo 1. an., n. 6.) Eadem oecasioue Capuam et Carolo
ririndri setale lriric lenemus. "Namcomites viginli hac; civitates Campanite scuducatus Beneveinani-a
ocbasione numefanlur, qui lotiderii civitatibus prce- donatas esse sanctoe sedi lrac ex epistola perspieue
eranl.«Supra (ep. 81, al. 67, not.) Aryinum vldi-" coDslat. Pagius perperam differt ad hsec teii^pora
nius modo ducem, modo eomitem nuucupari, et alibii Tusciee donatipnem quam anno 774 cum primo Ro-
'duees Clusio et Florentiae civitatibus precfecios;: mam veult, esse faciam pluribus argumenlis est
jSum ulrique promiscue duces et comites nuncupa- demonstratunr. GENN.
renlur. uiAninus, an. ofiiciaista nuilo discrimine
S97 COD.DffLOM. — MONUM.,£TCi, SEU CODEX CAROIiNUS. — EPP. ADRIANI. 598
mus versos, quos reserantes atque'singillatim rele- A leant *, ut ex hoc potissimam remunerationem nna
genles, eorum 474 r°riur ?ura nimio amplecfmiur cuiri spiritali filia nostra domna regina, vestraoue
ampre •*,-et procul dubio vestra credere dignetur precceUenlissimaproleab ipso regiri.ceelorum elavi-
regalis potestas, quia omnino sicut pereos innotuis- gerobralo Petro1.apostolo,susciperemereamini. Inco-
tis, a nobis in omnibus perficietmytestem, enim lumemexceUentiam ' vestram graliasuperna«ustodiat,
« XCi
invoeo Deum cui servio in spiritu meo, quod sine
intermissione die.noctuque semper mdmoriam veslfi 47$ ITEM.EPISTOLA EJUSDEM PAP^j
facio in oralionibus meis obsecrans, tam pro vestra ADDOMNUH CAROLUJx
in triumphis regali victoria et perpelua slabilitate. Inquaconiineillur de adventuAdalchisiparlibus Cala-
sanctoe,memorice genitoribus vesfcris. brim, et ut GrhnualduminBeneventoducemno' con-
quamque pro stimeret; et decivilatibusBetieventanh,el Rosellisêt
shuulconjuge vestra domna Hillibranda [Grets., Hrl-
Popuionio f.
tegaida] regina, filia et spiritali commalre nostra, (An. Dont. 788,'iGodiCai\ xc, thron. 89i)
xA nempe eorum memoriale non derelinquetur jn ARGUMENTUM. — Rorone el Bettoneregiis missis sefs1
seternum h- citatum venlentibus num AthalgisusDesiderii filius
in Italiam veriisset,se nuper quee audierdt conlinuo
Cruccm quam nobis misistis in sanctam uostram indicasse Carolo per Arviimm comtlenr"degeie H*
ecclesiam recondentes, vestra memoria in seternum 8 lum sciliGelin Galabria prope fines Beneventanost
ita sibi nuntiari Cajeta et ex Peritapoli, littc-
in ea manebit ci De sospitate enim nostra quam
rasqueutrf nque acceptas adnecttri-e.Sibi haud ex»-
veslra regaUs cupit audire clemenlia. omnia-erga pediens viden Crimoaldum patii succedere ;Bepe-
DOS,Deo favente, prospera existunt, quia.et nos de ventanos, nisi stelerint promissis, milite ad id co*-
- . gendos; Nisi mittat exercitum a Jialendis Maii ad
vestra-regali saluteatque victoriis cerio audire desi- Septembrein, fieri posse ut Athalgisus cum feree-
deramus, quoniam yestra salus noslra est, et Iioc ma- cis aliqua moUalur in ipsum Carblura et Sanctarii
gnopereposcimusjetsicutperanterioresnostrassylla- -sedemiStallm aique Grimoalduspervenerit in Be-
basvestramposcimus regalem potentiam, itaperficere neventanum ducatun^ matrern ejus Adelbergam
cum filiabus, obtentu oralionis in Garganum, fnde
dignelur, uii denuo eos missos suos dirigere jubeat^ Tarentum abituram, nbi suos' thesauros habebaU
qui nobis coatradere debeant finesPopolonienses seu Orat ut suosinissos redire prohibeat antelr&ditas
HoseUenses,sicut 4T5 ex antiquitus-fueruntd. Nam Campaniaecivitates integras, finesque_Sarimodoin-
nobis ex firiibus non tegrosPopulonii et Rosellaruni: Sicutenimin Tuscia
exparte ipsis tradiderunt; Suanarii et caeterascivitates cum territoriis suis
feed qucesimius.ut vestrse regalis ohlationis donatio sancla sedespossidebal; ita sequum esse iilGampaa
fmeienus maneat inconvulsa _prsesertim et partihus nieccivitates inlegras cumsuis terriloriis possideret.
•ducatus Beneventani idOneosdirigere dignetur mis- Domno * excellentissimo.fHionoslroque spiritali
sos, quindbis secundum vestfam donationem ipsas C compalri Carolo_regi Francorum et Langobardorum
civitates sub, inle_gritate tradere^ in omnibus va- atque palricio Romanoruiri. Adrianus;papai
a Nusquam toto islo cod. sic appellatce inveniun- ria magna vis pecunieetam in atiro quam'in argerito.
tur regice Utteree. Quare arbitror poelice scriptam necnon et gemmisab illo congesta^sti-jlD.
hap nccasiqne epislolam ab -Adriano iaudarij nam d Agilur hic de finibus integre reslituendis, non
Cafolus Atciiino prseceplore id temporis liberalibus de civitatibus. Yide commentationem pfeev. ^num»
'arlihus dabat operam, Tit ex Eginharu Pagius (am 50) Pagius ad am 787 (num. 7, seqq.) Tusciee do-
782, n. n. 7). Item Mabillonius (Anil. libi xxxv, n. nationem differt, cujus possessionem illico «sse in^
.22) ad an. 781, ex eocLEginbar. a Jêlro Pisano itam censet. AtCasiellum Felicitatis, quoecivitasjji2-
grammaticam, rheloricam et dialeclicam ab Albino ris erat sanclsesedis ante alterujm .Caroli adventum
eum didicisse commemorat. Cc_\x. in Italiam. opinioni huie adversalun Yide'supra (epi
i Pii regis pelita nil aliud fuisse quam oraiiones 55, al. 60. nots)j Tusciae siquideni 'donatio facta-,
leslalur pontifex, qui et pro defunclis Pippino atque ut mihi videtur, an. 774, cum Carolus Romam pri-
BUdegarde jugiler se orare respondet. Eapropler mum venit. Idcirco pontifex RoseUarum et Populo-
non reclein noviss. edit. Duchesnii putaiur epistola nii-fines sibi tradi optat, sicutea; antiquilus fuerunt.
circa annum 782 data esse. Rectius Muratorius refert At esto : duas istas civitates longe dissitas ab eccle-
ad an. 788, quo piures consGripieefuerunt, ut mox siaslica diliorie in parte Senarum maritima. ex Ro*
ostendam. Equidem credo. sub linem anni 787 hanc sellceenim ruinis Grossetum emersisse fertur, Mas-
datam esse, nam spatio octo riiensiumpostCaroli dis- Jjsseque, furitima Populoniaexcisa, episcopalemhujus
cessum Romaunicam, queehic meniofaturj scriptam liondrem accessisse; duas iriquam lias civitales cum
esse non esfprobabiie, cum ista responsio sit Caro- Garolus donaverit sanctce seui an. 787,'idem de re-
liuis versibus forsitan allalis paulo post datam epi- liquis Tusclee «ivilatibus affirriiandum erit? ex se-
stolam, mentio est. Im secus esse patefiet. ID.
c Ap. cujus
Anastas. in Yita Leonis III (secf 578) legi-
quenlibus
c Arichi in ordinem redaclo, obsidibusque In sub-
' tur: «In basUica Salvatoris Domini nostri Jesu j'e'clionispignus acceplis, Carolus donavit sanctaesedi
Chrisli quam Gonstantinianam vocant, ohtulit cru- sex Gampanise civitates, Capuam, Theauum, Arpi-
cem cum gemmis hiacynthinis, quam aimificus pon- num, Aquinura, Arces, Soram, in qu&rum posses-
fifex in litania preecedereconslituit, secundum peii- sionem pontifex per regios mibsos ire optal. Ita sem-
tionem Ipsius piissinri imperaloris. t Hanc postea per factum vidimus, ubi nova accessit donatip. ID.
subreptam Leo lYinstaurasse ah eodem auctore dici- t Atgum. Panv. (Cocif.VaL42.) : t ln quadfage-
lur (sect. 502) et in usum pristinura reyocaiam". sima s.ecurida [Quadr. sbc. ] indicat Adalcliisum De-
Alius crucis a Carolo oblatee non- meminit. Hinc siderii Jiiiumin GalaJjriseparies advenisse. OratCar
patet sanctl Petri ecclesiam longe antea sirhili mune- rolunrul contfa hunc bellum geraty et Beneventanos
re donatam esse. Eam quippe unam pree ceeteris cumaliis obedirecogat. ltem nefirimoalduuiducemBe^
toluit, teste Eginharto (cap. 27) hisverbis : «Cole- neventanum conslituat; utBeneyenturn, Rosellas, Po-
l)3t prse ceeterissacris et venerabihbus loeis apud pulonium; et aljaîoca saricloTêtro reddat. j> ID<
Romamecclesiam heati Petri apost. in cujus doria- e Sum. 42, Bar. et Cent. GHLISS'
"
533 B. GAROLl MAGMOPP. PARSL SECTIO III. 400
- Venienfes ad nos fi-Jelissimlmissi
vestri, scilicet jA tractare -atque congrue dispouere j"ubeatis, ut ea
RoroMiapellanus,seu Beito, post vestram optabilem" quse yobis nobisque expedibilia fuerint ad peifecium
regalem sospitatem annunlialam, sciscilati sunt a' salubriter veniant. ut non in quolibet labore pariter
nobisdenefandissimo Athalgiso filio Desiderii iy- eveniamus, sed si ipsi ssepius dicli Beneventani
ranni regis, si ila fuisset quod, Deo sibi contra- minime vestram regalem adimpleverunt volunta-
rio, in partibus Italicc venisset. Nos vero nuper lem , siGut vobis poUiciti sunt, stalim ibidemta-
quod de ipso Athalgiso audhimus, per Udelissi- liter exercilus emittere sludeatis, "ut ad profeCtum
mum missum veslrum Arvinum comitem vobis sanclse nostree Ecclesise, vestrseque regalis perve-
Intimare non 477 omisimus, quia pro vcstra re- niant excellentise,1et sic illis parlibus disponatuiv,ut
gali victoria, Deo auspice, retraclantes-, nullum inimicuslocum npcendinon inveniat, sedsemper-ve-
iieglectum ex omni parte ponimus, vestree prsefulgi- strainiriumphisexsultelinDominoregalis victoriad.
dse exeellentise indicatites, nt, Domino opitulante •• Enim\ero una jcum fidelissimismissis vestris per-
atque beato Petro aposlolorum principe comilante, tractantes considerantesque ut si minime ipsi Bene-
preecipua vestra regalis providentia prudenlissime veutani adimplere voluerint regalem vestram volun-
suam noslramque salutem .procurcl. Sic enim de tatcm ad Kalendas Maias, vester robuslissimus exer-
jam diclo"nequissimo-Athalgisonobis nuntiatum est, " cilus in confinio prseparatus • super ipsos irruere
quia in veritale, Dco sibi "conlrario, cum missis im- Beneventanos inyenirelur; et demum pariterpene-
peraloris in pariibus scilicel Calabria? residel,_uxta trantes-, in his confirmari, propter sestivi teraporis
coiifiniumducatus Benevenfani, nl de ejus invalido segritudinem, non audebimus, et iterum'si super eos
adventu Canipuius episcopus civitalis Cajelanseper a Kalendis Maiis usque in Septembrem mensem eser-
suas nobis siguificavit syllabas, simililer et de Pen- cilus non venerint, dubium nobis esse \idelur ut
lapoli pro ejusdem Aihalgisi arrogantia nobis in scri- forte, Deo sibi contrario, prsedictus Befandissimus
piis intimaverunt, qualenus ob nimium veslrum Adalgisusper insfdias Grcecorum non aliquam nobis
ahiorem infra aUos misimus apices-, tam Cajela vobisque conturbationem facere molialur, quia _am
quaraque Pentapoli series nobis deslinatas; nempe dicli missi Grsecorum cum eo esse noscunlur et alii
quidem scimus quia ipse iniquus et perfidusAdalgisus in Neapoli residere videntur. Sed heec exislimanies
pro*nuUa alia causa in istis declinavit partibus, nki in -vestro rohuslissimo afque a Deo prolecto regali
tantummodopro veslranostraquecontrarietate, Unde arbitrio emisimus pertractanda, 479 ut qualiter
oporlet ut firmissima vestra sacra parlibus Benevcn - vobis placuerit disponere eeleriler dignetur, nobis
tanis emitlere « vestra prseeelsa regalis excellenlia intimando per su )s regales affatus suam nostramque
nitatur,.ul undiqueper vestrum regale admiiiiculurn securilatis salutem <H
imperlurbati pariter maneamus h. Quapropter nimis poscentes, qucesuunus vestfam
JNosvero hsec omnia considerantes, dilectissime prjerectissimam .excellentiam, ut nullo modo pro
nimisque amantissime, alque a Deo protecte prse- caus,a Grimualdi filii Arichisi Gredere plus cuiquani
reclissime fili, noblssic aptum esse \idetur,* ut sive jubealis quam nobis. Nam pro certo scialis qura si
Voluntatem vestram fecerint ipsi Beneventani, non ipsum Grimualdum m Benevenlum miseritis, Ilaliam
uUo-modo.expedit Crimualdum, filium Arichisi, Be- sine conlurbatione habere minime potestis, eo quod
neventum -478 dirigere c. Yeriimtamen sicut vobis Leo .episcopus sbcretanobis sic fatus est,quia, Adal-
ad omnipoteuii DeO noslro prudentissima gapientia berga relicta, Arighis, lale hahet consilium ut dum
concessa est, ita sagaciter pro hujusmodi re per- ipse Grimualdus filius ejus Benevenlanos fines in-
a Videlur redundare. GRETS. c Romoaldus primogenitus prsemorluus erat patfi

I>Non aliunde Carolus rescivit de Adalgisi in Ita- eodem anno, ut|monet Pagius (loc. cit.). Quare ad
liam adveritu quam ex Caj'etani episcopi et Pentapo- Grimoaldum obsidem ap. Carolum successio pertine-
lensium Htteris ab Adriano transmissis per Arvinum bat. Sed pontifici causce aderan-t cur successionem
"comitem,utista ex iiarralione colligitur. Pereumdem n istam improbaret. Eas el in liitefis Arvino daiis
Arvinum Afichis etiara mortem nuntiasse Carolo, ex - enuntiaverat, qubd ipse testalur infra (ep. 92, &l.
us quae-mox narrantur, infertur. Cointius ef Pagius 86) et ilerum niinc enuntiat, seu potius in meufem
(an. 787, 11. 14). Arichis mortem slatuurit die 26 revocat. ID.
Aug. ejus anni. Sed anteeosid fecerat Baronius pro- d Omniraoda sub poteslalc Caroli Benevenfanos
lato epitaphio (an. 787, n. 65) cui hsec subjiciunlur :- esse cUpit, quare utilur hoc dilemmale: aut Bene-
<iVixit autem quinquaginta tres annos, obiit _VII ventaiiiservantlfidera Francorum regi, Grimoaldum
Kal. Sept., anno ab incarn. Dom. 787, et ex dbriina eorum ducem cojnstituere non expedit;-aut abeornm
Adelperga principissa filios Romoald et Grimriald, promissis desckcunl, \i et armis continendi suntin
Egisisum, Theoraldam et Adeleisam suscepit: / Epi- oflicio. Sapientissimumrplane consilium, quod nihi-
laphium illud Paulo Diacono auctore, novissiriie est lominus Caroli remillit arbitrio. ID.
editum inler Tumulos principum Langoh. a 'cl. Pra- e Mature facto opus esse urget, et quinque ad
tillo (tom. IU, pag. 505), qui nuper allata yeflia Ca- summum mensibus belli apparatum, militaremque
milio Peregrinio reslilujt ingratiis Pagii ea tribuenfis actionem concludit.Et quidem jure : nam Adalgisus
Paulo Diacono. Cseteruni epistola illa, cujris.mentio viduce Adelbergse frater, Grsecorum ope fullus,_in
esl in preecedenti, non alia fuisse videtur qfiariiquee Calabrise finibusdegens, Giimoaldi sororis filii suc-~
dala dicitur Arvino comili' cum nuntiis _de TITOI te cessionem preeslolabatur in Sucatu Beneventano, ut
principis ac de Adalgisi adventu, annexisqrie laricia- junclis viriims iii sanclse sedis difionem, indeque si
tis episfolis Cajetarii ep. et Pentap. CESN.•=. In.
italicunirregnnm
<"i-Ai.
C- - i irrumperet.
401 C6D. DIPLOM. — MONUM:,ETC, SE'U CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRUNl. *02
troieril, ingeriiose £upii duas ftlias suas secum de- A eelhereis sine fine~rcgnarc arcihus. Incolmiieiri ex-
ferre, et quasi orationis causa, sanclum AngelumJn cellentiam vestram gralia supcrna cuslodiai.
Garganum pergere,*teldeinde in Taranlum, ubi'«t XCI. , \.
thesauros suos reconditos -habot. quia lanlum oclo-
481 1TEM EPJSTOLA EJUSBEM PAPiE, ,
gintamilliadistat a-sanctoAngelo-usque Tarantum»; - ADDOMNUM^ REGEil ' ' '
sed in hoc minimcveslra a Deo promola excellentia CAROLUM D lRCCTA,
-aviditate ln qua continetur demissis GrcCcufuin-cumd diucilhv,
considerare deheat, quod pro nostra ipsas
healoPelro et icfesl, dispositore-Siciliw, poslfcvcrswi,em'MlQ)ii$
civitalesadquirendum, quas apostolo diaconi, missi domni regis a Renevento,jcupi reticta
nohis condonaslis, talia vobis insinuare studuiinus, AHchisi ducis conciliali \Lamh.,' cons(lia!i] sthif,
sed pro magna securilale sanctocDei calholicse el qualiler duCalnmBeneventanum a potestate prwdi-
Romanae vestrce clixegis,per insidias sublrahere .poluissenl,e.
apostolieae Ecclesiae, atque prcecelsae -
ea audivimus et {An. Dom.J788, Cod. Car. xcn, chron. 90.)
-regalis exaltationis \ietoria, quse i
— missi Atto
agaoscere,.potuimus^vestris regalibus auribus insi- ARGUMENTUM. Vcnientcs regii diacoriul»
nuai.c liullo. modo-jiegleximus. Yeslra quoque rega- et Goteramnus osliarius, posliriodo Magiharius'
abbaset Joseplidiacoii.us.regiaiji voluntatein liun-
lis exceUenlia, qualiter ei placuerit et aptum pro- tiant ponlifici, ejus nempe consiiio agenda omiiia
spexerit, jn omuibus his disponere providealr Qua- 1" esse. Censcl igilur pontifex ut nunquam invicem
propter magnopere-poscentes veslram cleraentissi- - separenlur': preeraillit priores duos versus duea-
mam regalem bene\olentiam, qusesumus, ut pro tum Benevcnti, iia ut in Valvseoppido exspecicnl
. reljquos Romccmancntes ct Liulhericum quirilum
amore fautpris veslri beati Petri clavigeri 4S© nrissum. li consllii Immemorcs Benevenliim, haud
regni ccelorum, noslraque.in Christo spiritali pater- exspectatis sociis, -inde Salcrnum ad Adelhergam
na dilectione clariter atque speeialiter per veslrbs \iduam proccsserunt. Trcs reliqUi-Benevenluin
< eunlesibiaudiuntSalerni agilari consilia advcrsus
regales honorabiles apices missis veslris dirigere Carolum et sanctam sedem; mox Goieramno s,u-
dignenrinif ni ûullomodo ad vos.remeare audeant, perveniente, una cum islo aufugiunl Yal\am in
nisi prius sub integritale eivitales in partibus Bene- finibusSpolefani ducatus, ubi jussa regia pr.r-sto-
lanlur. Aito prce metu ad aram in ecclesia Salerni
venlanis, sicut eas per vestram sacram oblalionera _ confugit, quein Bcne\enlani licte mitigant, eique
beato Petro aposlolo et nobis contulistis, in omnibus ad Carolum litleras dant fidelitaiis plpnas. Hoec
contradere valeant, et justilias de Populonio el Ro- -omniapontifex Carolo.Deinde addii quod Capuani
sellis nobis facere sub inlegritate studeanlh. Quia quidam recens suhjecti aposlolicee sedi Romain
venientesnunliarunt,postAftoiiisdiscessum missos
sunt alii ex missis vestris qui conlemnere moliuntur - Grsecos cumdispositbre Sicilise die 20 Januarii
et foedare vestram sacram oblationem; sed sicut in Salemum ad Adelbergam_seconlulisse; inde Nea-
G polim deductos, magnoque cum honore suscepios,'
partibus Tuscice civitales, id est, Suanam,.Tusca- , cum Slephano episcopo et Neapolilanis consilia
nam, Biternum, et Balneum Regis, cseterasqufrcivir '
agitare. Benevenlanos videri erupturos cesiivo
tates cum finibus et terriloriis. eorum c beato -Pelroi tempore. RogattifeosLprseveniat, rie"siraul defi-
jofferentes condonastis, jla in eo modo civitates m ciant et civilales sanctce sedi donatas in\adanl.
parlibus Beneventanis cojitradere nobis protinus fa- Domno f exceUentissimo filio noslroque spiritali
ciafis, ut dum rnissi vestri vestros susceperint rega- compatri Carolo, regi Francorum et Langobardorum
les flrmissimos affalus_,sine qualibet interposita dila- atque-patricio Romanorum, Adrianus papa -.
tione, nohis eas contradere sub integritate valeant,, Meminit vesira a Deo pfomota 482 fegalis ex-
ut nullus sit qui possil exslinguere vestrum ilUbatum ceilentia, qualiter ad nos enrisil fidelissiraos missos,
sacrificium, sed hoc lucri polissknum prcemium ac- sciUcetAttonem religiosum diaconum, et Goteram-
quirenles digne mereamini una eum spiritali nostraL num magnificum osliarium, et post tergum eorum
filia domna regina, vestraque nobilissima subole in_ L ad nos venerunt, vjdelicel* Maginarius jeligiosus
»Iter islud ah Adelberga institutuniln fines orien-: tuas-necesse est, primo in adventu Caroli an. .774
tales ducalus Benevenlani, quo et_ fratgr Adalgisus> una cum Castello Felieitalis donatas esse adversus
appulerat, slalim atque Grinioaldus paternum dtica- n Pagii recentiorumque aliorum opinionem. JD.
tum adeptus esset, suspicionem pontificis haud esseI ' d Dkecela, Sioty.ijrvjj,administrator. GRETS. <
inanem demonstrat. CENN. e Argum. Panv. (Cod. Vat. 25.): « In vigesima
h Ut in prsecedenli, ita hic de Rosellaeet Populo- tertia
nii finihus, una cum sex proedictis Campanice civi-. dederit. [Yig.tert.] indicat, quale consilium legaiis ejus
Item de [monet de] legatis Graccorum cum
tatibus tradendis res est. Quamobrem quod ibi aie- dispositore iiicUjse quod cum [Sicil. cum] relicla
bam (col.598, not. d) non est improbabjle utramgues Arichisi ducis, consiliati sint, qualiler [egerinfqua-
maritimam chitalem concessamJuisse sancteo sedii nam ratione] ducalum Beneventanum Carolo regi
seorsimab aliis Tuscise, quod plariius fiet ex.se- subtrahere possent [eriperenl]. Orat itaque Cafo-
quenlibus. Ip.
c Vides hic Jum, ut sic omnia perlractet, ul suam «t Ecclesise
Tuscise-ci\itates enumerari a Suanai Romanse s.ecurilatem procurgt [lutelam proc.]'. t
incipiendo, quse occidentalior esl cseteris ; "ila utt 'CENS.
urbemveteremet Castrum Felicitatis, quas facit rcrr f Summ. 25, Bar. et Cent. GRETS.
liquas, intelligi oporteat, non auiem Rosellas et Po- s Epistola hsec a superiori_non multum distaf;
pulonium, queeeurii Suana magis occideniales sint,, verno enira .tempore dala est, cum superior media
priori Ioco debuissent recenseri. At contra ne ullai hijemescripta esse yideatur. Coinlii diligentia lauda-
quidem fit earum mentib. cum irifra,de Campanisft ; 'tur 788,' num. 1 seq.) quiaccuratam
civitatum tradenda possessione agitur Tuscarumi ejus aPagio (an.
numerationem sequitur, quori etiam fil jn no-
exemplo. Proinde- quidquid de tempore donalionis> vjsbima edilione Duchesnii. Muraiorius confundit
RoMlee el Populoirii eenseas, de aliis Ttisciaj sia- earum ordiriem, adoptansque ineptia, tiiortymi Sa-
403 . B. CAROLL-MAGNIGPP. PARS I. SECTIOJH. - ifu
abbas et religiosus Josepli diaconus a, qui nobis A nobis ipsi intimaverunt, eo quod iufideliter a|erent
fideliter hitimaverurit ea quse illis injuneta habuit tam xelicla prsedicti Archisi ducis quamque ceeteri
veslra prserectissima regalis potestas, ut secundum Beneventani, erga vesfram regalem excellentiam
nostrum apostolicum consilium, in partibus Bene- atque nostrum dpostolatum iniqua atque adversa.
ventanis, ita peragerent; qui 4n nostrl prsesentk tractare non desinunt, fugam arripientes Maginarius
residentes prsenominali quatuor missi, id est, Magi- cumJoseph et Liuderko, una cum Gotleramno qui
narius religiosus abbas^ Atto._ et Josenh reljgipsi ad eos alioquend lm venerat a Salerno, introierunt
djaconi, atque G.oteramnus niagnifleus' ostiarius, infinUiusducalus Spoletini in prsefato.oppidoYaHiet
dum adhuc minime conjunxisset nostris apostblicis el ihidem morantur. usque ad vestrum regalem in
obtutibus Luthericus, qui cum prsefato Magmario, triumphis dispositum, Alto vero audiens, ut ferlur,
seu Joseph,-ad hos missus fu_t, tale illis precUuimu_s fugiens intus in ecclesiam Salerni prae timore, ejus-
GonsiIiuni___ut imllo mpdo.se alter ab altero separa- dem ecclesieealtare tenuit. Ipsi autem Benevenlant
-j
ret, sed pfseeuntes Atlo et Golteramnus, in oppido,, siiadentes, ut reoh et simidanterêum miligaverunii
Yalveeibideni exspectarent lamMaginarium etJpseph et veslrum clerieum flele miserunt, ge ipsos fideles
quamjjiudericum, quem socii ejus apud-nos moran- in omnibus commendantes c.
t.es exspectaba^t^jquiproeeedentes, sciH_cetAttocum £I Et ob nimium suavemque amoremquem erga ve-
4g3 Gotteramno, nullb modonoslris accommodave- struminvictissimiim gerimus regnum, nullo modo.
runt oonsiliisj sed -relinqueiites penitus Maginarium valemusproetermi ,tere, liquidius de omni causa vo-
BeriJoseph et Liudericum, abierunt singulariter Be- bis insinuare; ven ientes quippe ad^nas,de Capua quam
nevonto; unde pos.t tergum eorum .eunles Magina- Leato Petro apostolorum prineipi promereede animae
1'ius cum Jjoseph et Liuderico» ut Beneveuto 9 jam 484 vestrse atqtte sempiterna memoria, cum caele-
Attanenl el Qoteramnuni nulla modo invenire value? ris civ|talihus obtuiislis, videlieet Gregorius presby-
runt, eo quod in Salernum perrexerant ad AlberT ter^ Saduclus, Pergulfus, Audemundus, Haimo, Lan-
gam relictam Arichis ducis; ubi dum Maginarlus, demarus, Warnefridus, Sigulfusj Audualdus, elCor-
cum s.oc\issujs a. fidelibus vesjris stud|ssent t sicut; bulus d, inlin\averunt nohis quod dum Alto diaconus
lernitani turbat historiam, Unum peccat Cointius, ramque omnium eapufr, Adalgisus hujus frater prse-
guriique secuti' omnes, dum epist. 75 Cod. Car. nrihi sidio Graecorumfultus in ducatus finibus, et Grimoaldi
sexagesimam huc pertinere sunt rati, CampaniamL Adelbergaefilii queesila successio haud ignota erant
Tjiomanam.pro Bene\enlana inlelligentes, Eamvide , pontifici, quippequee Carolo per Arvinum uuntiarat,
supra, notasque ei subjeclas. Bac equideni detracla, ,' suumque non inanem metum eidem significarat,
tam prsesentls quam duarum sequenlium oiviinemi v Quamobrem si gravissima hcec negolsa concordiam
Vetineq, quen\ impune amilari non posse mox pate- illam spectare quib putet, conjcctura, ul reor, non
" » CENIV^
Jjjif. «iberrabit. ID._ j
Hos legatos Jonge antea Rpmam, advenisse tum_ c JJac narralione satis perspi&ia pontifex culpam
ratio loquendit qua utitur Adrianusdum legalionemi rejicere videjnr in legatorum iter Salernum contra
jOarolo.in menteni revocat, tum epistolce contextus; sua consilia, sequenticui auteni epistola iiifidelitas Bcne-
_uculenter demonstrani. Nam ante diem 20 Januariii yentanorum patefiet, legatbfum concordia nil pro-
Atto omnium missorum extremus Salerno discesse'-* . futura erat.- ID., <
rat; ingressique eam civHatem eranl legati Greeco- d 4pud Mahillon. (Suppl. ad. Diplom., pag. 70) ex
iam, qui Aeroppli Lucaniee oppido triginta circiterf authenlico Dinonysiano in philyra exstat fragmenlum
miU'ta passiumj dissi _o ejus discessirm proestolaban- epistolse Adiiani, [ quapetit consilium amagnatealir
_ur4ita ut preecedeini muiimum d[e Attonem profe- quo, incertumnum suseanFrancorum ditionis, utrum
ctum, esiie pro Gerto haberi debeal. Quamobremi Capuanoruni aliquot juramenlum fideliialis seorsim
queeQunque evenisse doeet epistola., _crtra_ dies no- ab aliis recipi ab ipso debeat. Cumque hujusmodi
êmdecim coarclari nequeunt, at quantum leraporiss fragmentum summam cum hac epistola affinilalera
spatium ,ex suj^riori anno buc ônferri oporteal^, "x habeat, huc illud transferre libuit t . . . . inteniio-
ipcertunij, Id, rii faUor, minus dubium, quod anle3 nem prudentissim. ,.. seu glorisevestrae deducimus,
Jtoroin.emet Betlonem hi legati advenerant, iisquee eo quod.... fuerunt aliquanfi ex civibus Capuani.
mandarj peêbat Adrianus in preecedenti, ut ne ini . seilicet Gregorius [presbiter, Saducius, Haimo, Au....
Franci'ain*redirbnl ante traditam ppssessionem civi-_ B Erulphus, Landemaris, YValdiiridus, Andulphus, et
laturii Oamganise; non enimnorai ciusalis ad\ersaa Corbulus de quapl... s, et spii italis -compaler nosler
contigerant^ sibique postmadum nunfata persequi- inl. Carulus rex Franeorum et Langobardorum ....
ûr in hac epi&lola.Gointius et P<agiusrei d.ifficulta- quepalricius Romanorum _. . %em beato Petro apo-
tem evasuri, prsecedenlem epistolani ad superibremn stolo fauloYl suo, oet,. .. cum suo prsecell. conj'.
anrium relulere ; at minime adverterupt menses:s , . . h regi.,-.. eorumque novilissimos suvoles, et
Haiumac Septeinbrem Drimemorafos epistolam huicc cuncti.... novilissimi Franci petenles nobis beatis-s
annq asserere, quanquam scriptam sub e|usdem ini-i- simi Petri, et nostii, essentsubjecti, sicut per donatio-
;-, -jiem prsecellenfissimi' domini regis agniti sunl....
ii,a, a_\tequam periciila et fuga mis,sorum'qui in Be-
i.even(anum ducatum processerant, ad pontificis ari- I- vestrum pelimus.consilium, si eos in servitio .beati
res nerven\rent. Ilaque ad hunc '"annum utramqueie Petri apostoli rebipere debeamus ,.,. nobis quippe
nertinere s,tatui oportet^ iliam scilicet JanuarioLO meliorem . . .. si jsos recipimus, utinter eis dissensio
riiens.e,Uanc Martio, fortasse eliam Aprili dalam. Lo.
j. fiat, et divisis inveniarilur .... partem, atque effe-
^ Cum d_elegatis non de armorum ducibus agatur,r, ctum beati Petri apostoli, atque preecellentissimi
e- filii noslri domiiri regis sic expedit, ut dum divisi
taiitam pontificis^sallicltndinem,-ne invicem dtvide-
rerilur, iion facile assequimur, ea si<ju*idempendet a,
a fueririt, melius .|. . . sine noslro vestroque fayore.
'secretis coll(_quus eos inter ae pontificem habitis,s, Sed et lioe riobis praelati .__... nostrum missum una
finte<|i_am Roma proficiscerentur. Nihilominus duca-a- cum indiculum Aflelperga relict.. ., Techis dirigere
tu$ ilieduceyacans, Adelherga vjdua consiliorum re- e- deberemus.... pere«n(es una cum omnes Beneben-
405 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, ,SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. 406
ad veslram reversus est-excellentiam, stalira missi î lionem, digne valeamus in ejus.alma confessione :am
Greecorum, dub spatharii imperatoris, cum diucifm pro vobis quamque splritali filia nostra domna <re-
fundere preees,
[Grets., ilioecete], quiLaline dispositor Sicilise dici- gina vestraque nobilissima subale
tur, in Lucanise Acropoli descendentes, terreno ili- ut per mullorum annorum curricula in hqc mundq,
nere Salernum ad relictam Arigisi ducis peragrantes, regni gubernacula fruenies in solhereis arcibus sine
terlio deeimo Ealend. Februar. pervenerunt, qui ibi- fine regnare'mereainini., lncolumem excellentiam
dem eum ipsis tres diesconsiliantesBenevenlani, posf veslram gratia superua custodiat.
terlium diem usque Neapolim deduxerunl; Neapoli- XCII.
tani vero cum magno obsequio cuin signis et imagi- 4g0 ITEM EPISTOLA EJUSDEM PAPJE,*
nibus eos suscipientes,.Neapolim ingressi sunt, pari- AD"DOAINUM CAROLUM REGEM DIRECTA, "'
ter el usque hactenus cum ipsis Neapolilanis alque I)i aud conlinelur de Arachiso duce Beneventano, qui
[Lamb.j quia] postquam rcx Carolus a Capuana,
Slephano episcopoejusdem Neapolitance ecclesioeper- urbe revertisset, prwdictus Arigisus, Deo sibi con-
tractantes exislunl 8. trario, apud imperatorem missos suos direxerat,
485 Sed *<estraa Deo promota preereetissima re- - pelens auxilium et honorem palricialus, cupiens fi-
galis exeellentia, a Deo inspirata, taliter pertractare j} dem/quam pollicitus fuerat, iriiiam faceie, pro-
' mittens se lam in lonsura quam hn vcslibus usu,
debet, ut suam et nostram in omnibus securitatem Grwcorum perfrui d.
procuret et nullius hominis inanes fabulas attendal; (An. Dom,-788, Cod. Car. lAxxm, chron. 91.)
neque muneribus suadere quispiam eam valeat, sed ARGUMENTUM. — NmUiata sibi per Carolum victoria
tarilummodo pro exalialione spiritalis matris suse de Bajoariis leetatur. Inde pergil res Beneventanas
sanctce nostraecatholicoe et aposlolicseRomanseBc- enarrare, Capuanos in preecedenti memoralos
exhibuisse fidelilatis sacfariientum anlc confes-
elesiae,susequeregalis excellentiscet npstrse decerlare «ionem sancli Petri. Poslmodo Gregorium ex iis
aitatur, quia, ut arbilramur, ipsi Benevenlani istud unum secreto sibi nuntiasse, quod prceteriio anno
tempus vernum transire patienlur, ut- sestivo lem- post Careli discessum Capua Aiichis ^&v suos
Deo illis vobis 19 reatum missos ab imperatore pelierat patriciatum ct du-
pore, coutrario, perjurii calum Neapolilanum; nec 11011 ut mitlerct Athal-
incurrantb. Sed veslra regalis polentia sie illis in gisum cognatumsuum cum auxiliis. Imperatorem
Iriumphis prseire salagat, ut el illorum prolerviam misisse duos spafharios qui patrielatum conferient,
et direxisse Aihalgisum Tanisium aut Ra\ennam.
procul dubioimminentem sub jiedibus suis concul-
et sua exallalio in toto tam Deum consilia eorura dissipasse, naiu \enientes
_cet, profametur mundo, Arichim esse mortuum invenerunl. Benevc-nlanos
de-sua prudentissima regali \ictoria quamque de- tuin Greecos noluisse Salerni accipere, quia Atto
<sacralissima oblatione, quam in partibus ipsis Be- illic erat; hoc abeunie, Groecosreccplos, "et cum
Iridui consilia agitasse; nil \idelicet
neventauis heato Detro fautori suo, puro corde, ob G Adellierga lunc ageiidum, quoad •Grimoaldusadveniret, guem
nimium amorem atque sempiternam memoriam con- ducem sibi dari a Carolo.per Attpnem petierarif;
donavit °, ut dum ipse claviger regni coelorumbea- eo adveniente factum iri, qifeeArichis non pofuit;
tus Petrus apostolus, faulor et protector vester, in interim Neapoli eos-degere oportcre. Hinc eos
nuntiasse' iraperatori morlem Aficliis, quid faclo
integro vestram susceperit sacram donationis obla- opus esset audituros, Quatuor regios missos Spo-f
tani.... auderent ipsi Benebentanis, aut aliis ex neventanos in apertam defectionem irrupturos, Ee-,-
illis partibus cives super eos. .. Taut qualibet in eis clesieequeet Caroli dilionibus molestos fuluros «sse
maliliam ingerere.... isti consiliofa\ere voluimus. prsenuntiat, nisi eos praevenial rex Carolus. Neque
Quapropter qucesumusveslrse re .,. . . prudentiee, ut euim aliud prsesagiebant Salernitana illa per triduum
iam de recipiendi eos, quamque de nostro nrisso una colloquia cum Creecis missis, atque ea deductio eo-
cum nostrum mdiculuiri apud ssepe . ... . iclam Adel- rumdem Neapolim per ipsos Beneventanos, qua in
pergara, seuBenehentum dirigendum nobis consilium urbe arcana consilia agitabantur tempore tam diu-
prsebere debeatis: et quaUter exindecongrua et recle lurno. lfl.
pros.-. .. nobis protinus per vestra scripta signifi- c Quid enimvero sequitati magis ôngruum? Yi-
care maturemini.... intercedente beato Petro apo- ctoriam ominatur Carolo, sanctseque sedi'sex civiia-
stolofautorivestrodi\inamajestaspermullorumv...
" j tum Campaniaepossessionem tradi .opiat. Sacralis^
CEP,N. simam oblalionem appellat, quaeres male olet scri-
» Atto regiusmissus.de Grimoaldisuceessioneaclu- 4^j..
ptori nupero obtreclatori principum ,: vi enim »ef
in
rus cum rege susceperat Franqiam iter : vir enim armis acquisita, jure an injuria, jusliliee plena'illi
probus sublestcefidei homines haud novit. Non ita sunt, donationes autem Ecclesise Romanee factcei
pontifex, quaerat prudenlia; idcirco tam vehemen- injustae, leves, mille preejudiciis obnoxioe•judican-
ter Grimoaldi successionem aversabatnr. Capuano- iur. Ip,
rum autem relata, quoeinseq. epistola suntampliora d Argum. Panv. (Cod.Vatic.I) :«In prima[Prima]
etlucidiora, tumpontificis proevideniisesunt locuples queritur de Arechiso duce Beneventano,.quod post-
leslimonium, tum Muratorianam artemfunditus ever- quam Carolus rex a Capuana urbe reverlisset [Capua
tunt. Is«iquidem rerum serie reclamante (an. 788),, re\ersus_esset]adimp. Constantinopolitanum missos
Hlleras Adriani proprio arbitratu pervertit, sordes- suos [legalos] dii-exerit petens auxilium el honorcm
que anonymi Salernitani auctoritati earumprseferens,.. patriciatus, promittens tam in vestitu quam in ton-
jristpriam texil omnino aliam a vero, ul.Adriarium a sura simililudinem [cum Grsecis simililud.]. Hcec
Carolo ipso delusum oslendat. Cselerum ex Chron. GTegorius presbyter -Capuanus Adriano papae nar-
Neapolit. (ap. Pralill. tom IH, pag. 54) huic epistolee ra\it. Adrianus Capuanos heato Petro, sibi et iml
fides adjungitur, suppetuntque ipsa nominamissorura peratori [regi] jurare fecit. Carolum imperatorem in
Imperialium : 4 Yenerunt Neapolim Iscaraus et Leo auxilium vocat pro exaltatione sanctoe EcclesiseJCa-
ambaxialores domini imperaloris, et excepti fuerunl rolus in auxilium pro exalL &ancteeEcclesise voca-
cum magnohonoreetlsetjtia. J ID. tur]. t ID. -.* -
h
_ Postvernum lempus, cum ddb&turepistola, Be-
M? B. CAROLI MAGNI0?P. PARS I. -SECTIOIH. '
408
letum aufugisse, quod Neapolitanorum, Surrenti- A potentiee, et posfactum sacramentum unus ex Ipsis
- >norum, et Amalphitanorum conjurationem cum
Beneventanis iu eorum necem deprehenderuni. Capuanis, Gregofius presbyter, nobis petiit pecreta
loqui, asserens": quia nullo modo jam quidpiam ce-
Domno o excellentissimo fifio. nostroque spiritdi lare possum, lalevobis prcebens sacramentum; et
compalri Carolo, regi Francorura et Langobardorum dum i nobis enucleatius sciscitalus fuisset, retulit
atque patricio Romanorum, Adrianus papa. nobis dicens quia dum domnus Carolus, magnus
Reciareos suavissimosque preecelsos regales api- rex, praiterilo anno a Gapuana urbe reversus fuis-
ces vestros cum nimio cordis suscepiraus amore, setc, Arichis dux suus ad imperatorem, Dea sUri
-•4ST P_uosreserantes repeiientesque vestram rega- conirario, 43S emis.it missos, petens auxnium "et
lem sospilalem, slmul et~spiritalis filieenostrse dom- Jionorem patriciatus una cum ducatu Neapolitanc
nee regince vestreeque nobilissimeeprolis salutis pro- sub integritale, simul el suum cognatum Athalgisur£
-'speritatera, magnas omnipotenti Deo retulimus-gra- cum manu valida in adjulorium sibi dirigi, promit-
tes, qui vobis per intercesjsionesbeati Petri apostoli tens ei tam in loiisura quam in vestibus usu Grseco-
fauloris vestri, nobis velut immeritis j'ugiter pro rum perfrui sub ejusdem imperatoris ditione3-
yobis exorantibus., indeslnenler victorias ubique Hsecaudiens autem imperator emisit illi suos lega-
tribuit, et omnia circa vos salubriter disponit, tam B tos, scilicet spaiarios duos in ditionem Sicilisead pa-
marcas quamque confinia, magis quippe de subje- tricium eum conslituendum ferentes secum vestes
ctione Bajuariprum, sicul nempe preediximus et aura textas, simuj et^patam, vel pectinem, et forci-
optavimus, ila -et prseslolantes audivimus de vestra pes, sicut illi prsedictus Arichisus indui et tonderi
prsecelsa regali in triumphis victoria *>.. pollicitus fuerat CJpetentes Ramualdum ejusaem Ar-
Nempe quidem meminisse credimus, quafiter vo- chisi filium in ohsidiatum f; deAthalchio vero co^
bis per anteriores nostras apostolicas emisimus syl- gnito [Lamb., cognato], emisit ei dicens : quia r.tmc
labas de Capuanis qui ad nos veneriml per vestrum illum non dirigimus quem apud illum riunc dirigimus,
regale adminiculujn, quatenus dum ipsas nostras yo- scd eum dirigimus cum exercitu in Tervisio, aut
bis emisissemus syllahas, post aliquantos dies prcefa- RavennaS; 489 1U' venientes, Dei nutu,persuf-
tos Capuanos in confessione protectoris veslri heali fragia apostolorum, malignanlium eonsilia dissipata
Petri apostolorum priiicipis jurare fecimus, in fide rcpcrerunt, eo quod Arichisum ducem, vel ipsius
ejusdem Dei apostoli et nostra atque \estree regalis filium VYaldonem,defunctum imenermil 11;et dum
a Bar. ibid., Summ. 1. GRETS. quse post GrimoaLli adventum facienda erant. Hcec
h Anno 787 Garolus Tassifonem in ordinem rede- p narrat pontifex preecedenti in epistola, cui luceni
j
^
git, et Eequentisjnilio in monasteriura ire compulii, majoiiemaffert alia ej'usdempontificis, quam suhjeei
ducalu deposilo, juxla Arinales Francor Uiramque exdiplomat. Mabillonii. Consiliura enim pelil Adria-
rera tfibuunl Faldenses' an. 787 quo auctores. apud nus num paucos ibtos seorsim a caeteris Capuariis
Pagium (n. 15) similiter utrumque factum consi- (testimonium locîplesminime depuiatos esse a lola
guant, Tassilonem insuper sletisse coram rege Ca- civitale, ut Muratorius de suo addit) ad fidelilatis
jolo v nonas Octob.,ex chron.alio comprobat, Certe sacramenluin admittat. Hac vero in epistola Carolo
ad Adrianum victorise nuntius veuit anno 788 adiuo- in memoriam levbcat, queede Capuanis dixerai.per
dum proveclo, ulpatet exliis liiteris. CEXX. anteriores nostras .aposiolicas, deinde subjungit, post
c^Quam recle Cointio fluce Pagius, ei novissimse dies aliquot, dum ipsas emisisemussytlabas ( consul-
ed'libiiis Duchesnii auctor continuo post prseceden- tationi Adriani responsumjam esse pula) id fideUia-
tem haric epislolarii recenseant, hinc Uquet. Neque tis j'uramentum ajCapuanis esse preestitum anle cori-
ullius epislolee tam certa tamque evidens setss repe- fe-,sionem beaii Petri. Ac demum historiam omhem
ritur ex iis quas dedit Adrianus. Et vero per ante- sibi exposiiam ab uno ex iis Capuanis persequitur,
riores litteras se ait loculnin de iisdem Campanis, de sumendo exordiurii a CaroU discessu prwterilo anno
quibus nune verba facit; illas autem litteras una- a Capuana wbe. Num quidpiam desiderari polest
nirai consepsu omiies, ne Muratorio quidem excepto, illustrius ad tenendum, quanto.cum \eriiatis dispen-
ad huric annum referunt. Kon igitur ad prsecedenlem dio heec epistola non solum prceccdenti preefeiiur,
annum haud dubie, ut is conteudit ( au. 788) poste- sed ad superiorem annum haud rfMi'i3'perfmeredici-
riorjsta pertinet. Pweterea Capuani narrant, quem- tur. Cxterarum e|vamen eruditis relinquo. ID.
admodum Carolo ex urbe Capua profecto prmterilo B d Id faclum a principe Bene\entano mense ApriU,
anno, Arichis moliraiiia coeperunt. Prse eritus autem ad summum Maio 787 intellig3s. In.
ille annus erat 787 pari consensu onmibus, ac Muro- e Hac de re est dictum satis ' in ' Comment. prsev.
torio ipso id fatentibus; qui ergo haud dubie prsesens (n. 10). ID.
episiola ad illum annum referri debel? Hoc profecto - f Graecorii fallor imp. Ariclris enuntiarat, Carolum
est antiquis monumenlis abuti, ut falsce opiniones una cum aliis obsidibus seeum duxisse Grimoaldum
propinentur imperitis, ac poniificia hisloria ad ai- Romualdi fratrem1,idcirco hunc obsidem petit, nalu
lrilrjum pessimo publico traducalur. Id prcecipue licet majorem ac riucaiushseredem. ID.
faelum videsis hoeanno 788 ab Annalista Iialotum s Locum a Tengnagelio corruptum Lambecius et
pervertendo epistolarum ordinem , tum civitatum Gentilolus restiluunt. Hic siquidem monet, ad mar-
Tuscioe donalionem ad eumdem annum differendo. ginem cod. ms. duplicationem1au em illam sententiee fuisse
Deinde quam recte heec epistola preecedenlisuhjicia- positam. Uierque legit in huuc modum: De
lur ariimadverte. Decem Capuani ab Adriano nomi- •veroAtalchiso ejus cognato emisit ei Scens: quia
nati ultro \enienles Romam nunliant Beneventanos apud itlum non dirigimus, sed eum dirigimus cum
dubisefidei, Attone regio misso-in Franciam pfo- exercito in Tervisio aut Ravenna. ID. -
fecto,, ut Grimoaldi successionem peteret illorum h Divinilusid factum, etiamsi Adrianus non dice-
nomine, iniroduxisse Salernum legatos imperiales; ret, unusquisque lacili negotio assequitur. Nam Ro-
quos, cum liidui consilia se.creta agitassent coram mualdus iuturus 'obses Graecorum die 21 Julii ejus-
Adelberga, deduxerunt Ncapolim, ubi moliebanlur deiri anui duml forle agitabatur Coir laiuinapoU,
109 COD. DIPLOM.— MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL 41-0
ibidem Saleruo Atto fidelissimusvester missus,fuis- A j. que Neapolim eos cum magno deduxerunl honore,
set, Beneventani ipsos Grsecos minime recipere vo- qui Neapolitani ipsos Grsecoscum bandis et signis
luerunt, sed post reversionem prcedicti Altonis dia- suscipientes ibidem-degentes preediclse rei jmecstb-
coni, func eos terreno itinere a finibus Grsecorum lantes adveiilum', non desinunt cum Stephano epi-
deAirefjtesSalerno receperunt, et cum Athalberga, seopo et Constantino, civibus Neapolitanis e, adversa
relicia Arichis, seu optimatibus Beneventanis, tribus perpetrantes tractare, mittentes ipsi Grseci adiinpera-
diehus persislentes coiiciliati [Lamb., consUiati] torem de obitu Ariclrisi flliique ejus denuntiantes;
sunt, a suadentes ipsj Beneventani prsedictis niissis et ab eo exspectant consilium quid ageredebeant f.
Grsecorum diceutes : quia nos ad regem Carolura 491 Seii in his omnibus, excellenlissime et a
emisimus rnissos nostros, petentes ab eo Grimualdum Deo proteete fili, solertissima regalis potentia vestra
ducem nostrumrecipere h. Insupef etper Attonem .nitatur periractafe tam pro exallallone spiritalis ma-
diaconum, ipso nobis pollicenle, rogam emisimus c, tris vestrse sanctce Romanse Ecclesice nostraque sa-
ul penitus -cumducem consequenter •susciperemus; lute, quamque, Domino protegente beatoque Petro
sed propter hoc niorari vos Neapoli convenit, dum clavigero regni ccelorumjircesidiante, pro vcstri in-
usque ipsum Grimualduin recipere possimus ducem; ' . victissimi regni in triumphis securitale ^.
et .quod geniior ejus Arigisus minime valuit adim- ^ Porro et hoc sicuii per se Gregorius presbyler Ca-
plefe, Grimualdus ej'usfilius, dum 4SC. culmen ge- puanus nobis innotuil de fidelissimis missis veslris,
nitoris sui adeptus fuerit, _»rorsusimperialem vo- scilicet Mageuario religioso abbate, seu Joseph, et
luotatem «uin omni ditione sicut cum suo eonstitit Liuderico eomile,atqueGotleranno hosliario [Lamb._,
geuitore, in omnlbus adimpleat, pariter nobis pro- osliario], quia Benevento reversi Spoletum, ideo ex-
missa explentibus d. Quapropter terreno itinere us- inde fugerunl, eo quod lale consilium Benevenlani
contra divinum consilium, de Ilalia iterum tvranni li et Ducangium hac duplici occasione Muratorius, cee
Langobardorum subjicienda sancteeque sodi- Exar- tera erudilissimus, sus deque habuerit ? Reponani
chatu auferendo, immaturam mortem occuhuit; ut hrevi: Yoluit nohis imporiere ac poritificium domi-
legitursubejus tuniulo ap. Pratill. (tom. III, p. 501),. nalum exscindere. ID.
d Adriani lantam aversionem totque a Beneventa-
Ughellum et alios: Vixit an.~25, deposiius est xu
Kal. Aug. principante patre anno 50. Ind. percur- nis pericula immineulia Carolus serio cogilans pqnli-
icnte x. Pater autem - ejus post mensem unum dies fici obtempefare maluit, qua suo res commiltebatur
quinque, vu Kal. Sept. et ipse supremum diem obiit. ariritrio, quam qua Grimoaldo principaium ne con-
QuaTe dum spatharii legati in dilionem Sicilisc per- ferret rogabatur. Diu quidemancepsfuit; at tandem
venerunt, ulriusque morte dissipata invenerunt se- metuens ne Benevenlani Grseeis submilteresitur ma-
creta consilia. Athalgisus autem classisque inojrinata r, , ximo cum Italici regni atmie ecclesiasticee dilionis
re perleiriti fiexerunl et ipsi iter Calabriam versus, ' delrimento, principem pairi succedere permisit, ma-
quod constat exlitteris Adrianiûpra allatis (ep. 89, losin bono vihcerepolius animo confidens, quam eos
al. 90), nam meminil alterius epistolse per AT\inum severiiate ad desperationem inducere , ul recte ani-
missae, quse desideratur in Codice. GEM*. madverlit Pratillus (Chron. duc. el princ. Benev,
<\lisdem fere verbis eadem narrantur in proece- tom. V p. 17 ). Id veronequaquamfactum nisipost
denti, nam Capuani ante eliam quam ad fideliialis; annum a morte patris, anho nimirum 788 sub finem
juramentum admittereEtur, summa rerum capita at- Augusti mensis. Yide et Muratorii notas ad anonym.
figerant. ID. Salern. 22, el26). Cum heec dabatur epistola,
h Primum fidelitalis prcestitae argumentum, Ca- nondum (cap. Grimoaldus iri Beneventanum prineipatum
puanus presbyler Adriano suo principi secreta con- dimissus fuerat. ID. -
silia hosfium aperit, quod antea non potuisset fierl <=
Lambeciuset Gentilot. legunt in Cod. constaniineis
absque prodilionis nola. ID. ejus evidenti librarii mendo pro consentaneis, et ila
c Ipsissima sentenlia est hujus vocis rogum, sive: haud dubie legendum; Stephanus enim episcopns
utLambecius legit rogam, quce ad primamhujus Co- non civiSj sed dux Neapolitanus erat; cum preecipue
dicis epistolam (internot.) declarata est. lneptePagius; mortuus hoc anno esset Ceesarius ejus filius, qui du-
interpretatur wbam (an. 788, n. 1) pauca ista fiden- cis munere fungebatur nrililise: Morluus est morte
ter proferens ; Erat roba laxior vestis olim regibus,, nalurali Cwsarius cum piagna displacenlia ducis Ste-
ephcopis, aliisque in usu, ul videre est in Glossario) phani sui patris, ut est in ssepe laudato Ghron. Neap.
Ducangii, Yide-supra in GregofiiRTqrist. Admonit..- - ap, Pratill: (tom. RJ,p. 54). Cfedibile autemnon est,
(n. &). Muralorius qui Lambecii recensionem Caro- D eumdem Stephanum ducem, qui ante adeptum epi-
Hni Codicis non solum vidil, sed publicce hicis fecitt scopalum Paulo Roinano pontificiacceplissimus fuit,
(Rer. Italic. lom. IH, part. u, p. 75, seqq.), in annali- lanquam bene de Ecclesia meritus, ut dictum est in
pus primse laudatse epistblse lectionem corruptaml discursu prsevio ad epist. Pauii (num. 20), una cum
Tengnag. relinuit,legitque retjnum; hjc airfem roganii Greecis el Benevenianis in ejus perniciem consiliis
interpretaiur sumptuosum munus: ulrobique paruml implicHum fuisse cum episcopali etiara munere san_
scite. Nam Lambecii clariss. viri emendationem suse 3 ctissime fungebalur, ln sequenti epistola videbimus
opinioni posthabuit in priori illa epistola, hic vero) secus esse. ID.
notionem omnino novani dat rogse. Ducangius si- f Novum hoc arcanum ponlificipatefaclum a Gre-
quidem plurimis allatis exemplis tam ex sacra quaniI gorio jam subdito sanctse sedis ,*quod ante juramen-
^x profana historia, donalivum, honoraritim, stipen- tum non fecerat, magis magisque confirmat Murato-"
dium, eleemosynamsignificari pefeam vocem demon-- rium abusum esse lris epistolis in rem suam , dum
stravii. Quin etiam priori loco posuit precalionem ett banc ad preecedenlemînnum haud dubie referendam
precesauctaritate hujns epislolse.Et donaliva quidem,, decernit.lD.
aut stipendia tum militiiiusf tum clericis dari solitaa 6 Prudentissimum pontificis consilium jure me-
statis lemporihus, proceribus etiam data inveniunturr tuentis ecclesiasticee dilioni et Italisc regno, quod
a summis principibus etpontificibus; at subditos po-- nilrilominus regis arbifrio discufiendum nermil-
pulos principibus roflwmdedissenonnisi e Muratoria-- tit. ID.
_ nis thecis educitur. Quseres foriasse cur Lambecium
4ii B. GAROLIMAGNI OPP. PARSI. SECTIO ID. - m
cum Neapolitanis et Surrenlinis, atque Amalfilanis A et Cajelarius episcopi sibi nuntiarant de Aihalgisi
habueruut, ut foris clvltate Salernitana j'uxta mare machinationibus, eurii visurum in annexis utrius-
veslros missos applicare facerent, et nocte repeniino que epislolis. Gralias agit- quod Arvirio et sociis
mandarit tradendas Campairise civjtates, Jnesque
cursu super eos ruentes Beneventani pariter cum Populonii, et Rosellarum : sibi aulem non esse tra-
Neapolitanis illos interfieerent, et postmodum pro- diia, nisi episcopia, monasteria et curtes publicas,
cum clavibus eiyitatum sine hominibus; se veile
ferrent, quia Neapolitani, quasi siiper ipsos Berie- ul Tusciee civitatbs, ila et Campanas omnino admi-
ventanos venientes, existimantes sese Benevenlanos, nistrare. Grimoaldum jaetare, se uti gratia regis
eos clam occiderent, et prsefali missi vestri Iieec co- subditosque habifurum quos voluerit, idque Capuce
coram regiis mifesis, quare Greeei Neapoli degen-_
gnoscentes eoacti fugam arripuerunt, vestram con-.. tes insultabant sanctee sedi. Rogat ne Grimoaldum
querentes regalem illusioriera, quod ipsisi missi ve- preeferal sanclo Petro. A suis missis quos una cum
stri« Salerno Neapolitani cum Aipalfitanis et Sur- regiis mitlit plura audilurum,
rentinis armati, ibl absconsi fuerunt, ut irruerent Domno <"exeellentissimo filio, nostroque spirilali
cum Beneventanis super ipsos inissos vestros, ut compatri Carolo, regi Francorum et Langobardorum
\Teng., et] oceiderent, quod nempe cerli facti su- atque patricio Romanorum, Adrianus papa.
mus omnia eorum nequara consilia atl nihilum re-, Nectareas nimiscjue mellifluas regalis excellentice
diguntur, eo quod talem amplissimam fidem atque veslroe suscepimus syllabas, in quibus agnoscentes.
ex intimo corde dilectionis amorem erga beatum Pe- vestree sincerilalis
salutem, et spiriialis filise nostroe
trum principem apostolorum et nos veslram regalem
domnseTeginse vestrseque preecelseeprolis, et quod
potentiam Omnino habere agnoscimus h; et idcirco in finibus vcstris, Chrlsto propilio, omnia prosp'erar
omnia vobis, sicut ipsum Dei apostolum 492 °ie esse
cernuntur, magnas omnipotenti Deo retulimus
noctuque pelimus, suggerentes suhjiciuntur et vesiris grales, quinos de vcstro-regalj triumpho crebro Isc-
prcefulgidis regalibus planlis substernunlur. los efficit e.
De nostra vero sospilate, ut inquirendam direki- De aposjohcis vero sjllabis nostris quas
4S4
stis, Domino coopitulante, veslram onniino agno- vobis emisimus, primum quiclemper Aruhram comi-
scentes salulem valentes pro vobis non desinimus tem,
poslmodum vero per sororem [Lamb., Roronem]
fundere preces, ut in hoc mundo regui gubernacula et Bectonem
direelas, et in veslris regalibus apicibus
multorum curriculo fruentes annorum, el in coihereis
reperimus nobis.exinde grates referri f; prorsus no-
arcibus una cum domna regina, vestraque noirilissi- bis vesira
regalis | excellentia credere velit, qula
ma subole, sinc fine regnare mereamini. Incolumem
nunquam voluiriius ut Grimualdus, filius Ariehis, in
exeellentiam vesiram gratia superna custodiat.
(_;Beneventum remeassef [Lamb. add. nullura alium
XCIH, ob finem]; nisi propter inimicorum vestrorum atque
433 ITEM EPISTOLA EJUSDEMTAPJE, nostroruin machinaiiones atque insidias, sed verum
4D DOM.VUM CAROLUM REGEM DIRECTA, eliam, sicut yestra promisil nobis regalis excellentiaT
In qua continentur graliarum actiones, et de Rosellis pro exallatione atque defcnsione sauctee Dei Eccle-
et Populonio, el de civitalibus Beneventanis, vel de
insidiis Grwcorum <=. sioeet pro vestro nostroque profcclu,-quod-yos, Do-
mino opitulante etbpato Petro Aposlolorum principe
(An. Dom. 788, Cod. Car. xxxxvi, chron. 92.)
ARGUMENTUM.— Binis litleris, quarum priores comes comitante, omnimodis illis creditis cum summa vir-
Arvinus, alteras Roro et Belto missi regii attule- lute agere, procul dubio in iris credimus/ qui opus
, rant, Carolus respondit grafias agens pontifici de quod coepistispro exaltationespiriialis matris vestrse
prudenti consilio. Hic autem reponit, idcirco se sanctce Romanee Ecclesiee finetenus
aversatum esse Grimoaldi successionem, ut regi, pcrficietis; et
slbi, et sanctee sedi consuleret. QueeNeapolitanus magis magisque per vestra laboriosa ccrtamina exsd-
a Hunc IocumGretserusmonet esse corruptum.Enr huc respieere videtur ponlifex. Qua vcro sinceiitalis.
h Exstat alia epistola, jseu potius fragmentum epi- titulum iribuil regi, credibile esteumdem regempon-^
stolse Maginarii abbalis ad Carolum Magnum apud tifici amicissimo aperuiase causas tmmes, cur Gri-V
eumd. "Mabillonium(Suppl. ad Dipl. pag. 96) qua^D moaldum redii-e malperil in paiernunj principatura
eorum oinnium ralio redditur, quoeipsi 'Maginario contra sapientissimum pontificis tonsilium quam
aliisque regiis missis e\enerunt Beneventi et Salerni. Beneventanos quodammodo impellere ad sequen-
Mulila ea quidem est ac lacunis ubique scalet; plura das Grcecorumpartes. Id cerie colligiiur ex mox se-
tamen eonlinet quse non modo fidem faciunt rela- quentibus. CENN. [
tioni huj'us Capuani, sed lucem saepe'afferunt rehus f Anno 787 Utteras dederat Arvino comiii ad Ca-
ab eo narratis in genere. Eara adesis; cum enim sit rolum adversus Grimoaldi successionem, quee tamen
valie prolixa parumque ad rei summam necessaria, non exstant in toto Codice, alice enim reperiuntur
ouiitti impune potesl. CENN. eidem datee (ep. 81, al. 67) pro marmoribus Raven-
- c Argum, Panvinii (Cod. Val. 3): t In tertia [Ter- natis palatii, nulla prorsus mentione facta eorum
tia] gratias agitpro Rosellis, Populonio, el Beneven- quce lric nuntiasse sefatelur; quare haud dubiepiee-
fanis eivilatibus [Benevento], quas Carolus [quas lermissas a Carplo cum familiaribus aliis affirmo.
urbes Car.] ipsi dederat. Queritur de inobedientia Alteras per Rorbneiri et Betionem transmissas (ep.
horum, ilem de insidiis et malitia Greecorum. Exer- 89, al. 50) jam supra vidimus ineunte anno 788. Pro
cilus, cum necesse fuerit, ut Carolus paratos haheat " utrisque Carolus agil graiias : quod ostendit eum,
atque transmittat. sicut promiserat, petit. t h>. libenter Juisse afnpltexurum pontificia consUia, irisi
d Summ. 5, Bar. et Cent. GRETS.
e Plura beiia hocanno-congerunt annales Fran- perielitari maluisset, num iniquos beneflciis cobibe--
ret a scelere. IB. , __.^.
cor. Carolo semper victore prcesertim contra A\ ares:
413 COD. DIPLOM.— MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. m
gata manebit, quia pro hujusmodi vestrum regale A . direxistis, prasparati existant, et ubi nobis necesse
nomen in libro seternee\itse ascriptum esta, fuerit celeriter occurrere sataganth
s Illud autem quod nobis yestra intimavit excellen- 498 Reperimus etiam in ipsis, vestris -apieibus
tia, ut quidquid de istis parlibus compertum habue- embolum de" civitatibus in partibus Beneventanis,
rlraus, sub celeritate omnia vestrse regali excellentise quas bealo Petro apostolo et nobis devota obtulislis'"
significare niteremur, emisit nobis Stephapus, Nea- mente de Rosellis, et de Populonio, Aruino duci
politanus episcopus, per suos apices diaconia [Greis., jussistis, <qualiter cum caeteris fidelibus veslris.
diaconiam] juris sanctse nostrse Ecclesjee sibi conce- missis c, ita omnia complere debeal, sicut Deo
qj, in quibus embolum posuit, -495 significans placeaf etbeatoPetro apostolo, et nospropteieainhis
pobis de nefando Adalglso,,'filio protervi Desiderii, pro vestra benevola excellentia non desinimus divi-
et de.insidiis Greecorum. Siinili modo et Campulus, ijam exorare Glementiam. Sed quid missis vestris
eplscopus Gajetanus, per suas series ea ipsa nobjs comigit, vestra fioluerunf adimpler-e de bujusmodi
!
intimavit, quatemis pro nimio vestro amore idenr jussa, neque de Rosellis et Populonio, neque par-
embolum atque epistolain infrajposuimus; sed taliter libus Reneventanis "d, Unde Crescenlem et Adria-
_yestra prsecellentia commendare atque -disponere num duces cum fidelissirais missis vestris in partibus
jubeat, ul exercitqs a vobis -demandati, uj, nobis B Benevenlanis direximus, veslra i'egaiia suscipimtes
a. Duo ista capita de sanclccsedis et-Caroli utjjilate nisse, quod ex Joannis VIII epiat. 69 et 74 colligit.
0x officiosummi pontificis erga sanctam sedem, et Equidem teslimoniis sseculofere inlegro posleriori-
snmma ex benevolentia efga regem nascebanlur. hus non insistam. Id pro certo-affirmare uon dulrilo,
Utrinque autern caiholicee fidei' securitas, Grsecis Carolum Magnum neque Tarracinam neque Cajetam
Jtalia omnino pulsis, quodTtnum Adrianus prsedeces- donasse sanctae sedi, quod patct ex Ludovici Pu
soresque ejus tantopere. desiderarunt, Hsec scilicet coustitutlone;sed Tarracinam prius suhjugatain ab
erat sanclse Dei Ecclesise defenslo, quam omnibus exercitu ponlificio, deinde auxiliis Francorum re-
fere in epislolis Francoram regibus Pippino et Ca- ceptam an. 780 (ep. 65, al, 61), eademque occa-
folo patriciis Romanormn commendatam vidimus. sione Cajetam expugnatam Adrianus adj'ecisse vide-
Pro sancta autem Dei Ecclesia, Romanam accipi, lur maritiirise ditioni, quee ad Lirim usque protende-
quee est caput et centrum universee Ecelesiee, ii batur. Idcirco Carolus an, 787 niedilerraneas eivi-
{antum iguorant quj abscissi ab eadem surit. CENN. tates Canipanieoadj'unxit, quce tum dilalandse ditioni
">Csjetanum episcopum patefecisse Adriano consi- eeclesiasticae, tum' maritimis iflis"civitallbus intra
lia Grsecorum et Adalgisi moliniina nihil mirum, ej'usdem ditionis fines concludendis necessarise erant.
-Nam Cajeta et Tarracina juris erant sanetce sedis,, Cujus rei argumentum fere certum preebet donatio
Ac de Tarracina quidem pullum dubium. Postquam Caroli qua Ecclesiae dominalio ad Yolturnum usque
enim Stephanus dux et episcopus Neapolitamis protendilur. Aliud preeterea minus duhium argumen-
prseierito anno pacem iniit cum duce Beneventano, iC_tum suppetit ex relatione Cajelani — episcopi de Alal-
filius ejus Ceesarius Tarracinam duxerat exercilum, gisi el Greecorum insidiis. Eamdem rem preesti-
Jieneventano eodem duce consilium prsebente. Rem lisse Stephanum Neapolifanum episeopum et ducem
narrat Chron. Neap. (Pratitl. tom. III, p. 55, seq.I mirari quis posset, quippe quem (Jreecofum ac Be-
plauissimis hiscfe veibis: c In seq. anno (787) neventariorum consiliis in sanctam sedem ei regem
Aragisius pacenf inire vohjit cum duce Stephano, Carolum, Gregorii presbyteri Capuanorumque alio-
et Ceesarius ad insligationem ipsius Aragisii pro- Tum testimoniis implicilum audivit. Sed Capujni
fectus est cum suo «xercltu Terracinam, quod cegre_ factum norant, dicta autein Slephani nosse non po-
tjulit dominus papa. J Et quidem jure, nam anno terant. Enlesiimoniuriilocuplesbe,nevorenlieeej"usat-'
780 cum Grseci et Neapolitani eamdem urbem inque summsein sanctam sedem reverenliee.' Ut enlm
vaserunt, Adrianus (ep. 65, al. 64) querebatur sub- anno 776 icqnoclastae Copronymi mortem pontifici
actam ah se civitatem eripi di\o Pefro, quam , nuniiarat"(ep? 55, al. 60) qua super re, \ideCom-
scUIcet loeo patrimonii Neapbliiani" sanclee sedi meril. proev. (num. 27) unde magna orthodoxeefidei
erepti "pontifex retinebatj quantocius redditurus; si securitas accedebat; ita nunc Atalgisi molimina in
patrimonium utique redderetur sanctse sedi. .Gumque sanctam sedem nuntiat, ne inde ullum detrimen-
id minime esset reddilum, Idcircri vel anno -787 in -tum accipiat. Nec omnia, quae a-fcederalis cogila-
sanctse sedis potestate ea permanebat. Alluci- bantur, siiigillatim aperiri poiuissent, nisi et ipse
nantur autem quicunque putaul "Pagium"(an. 787, Stephanus eorum consiliis adfuisset. Itaque et Ca-
i. 7) iuter^ alias Campanise civitates Tarracinam puanorunv relalio certa et Stephani fldes atque
bt Cajetam numerare, quasi Carolus eas concesserit D amor erga pontificem immutabilis. fo.
sauctae -sedi et in constitutione Ludoviel Pii nomU "° Puta Arvinum ducem alia legalione functum
narenlur. Nam Pagius de iis silet et conslilulio an. 784, cummarmora elmusiva Ravennatis*palatii
patrimonii Neapolitani meminit, nulht earum chi- ad BasiliceeAquisgran. ornamentum pelebantur (ep.
tatum mentione facta. Peregrinius etiam (De fin. Be- 81, al. 67) in Jtaliam esse missum, -ui una cum Ma-
nev. ad Merid. ap. Pralill. lom. Y, p. 250, seq.) ginario ceeterisque jussionem regiam exspectaiilibus
est deceplus Adriani epistoiarum setate non explo- Spoieti, possessionem traderet .poiilifici Campanise
rata, nam 65, al. M, datam putat-ante 60, al. 75; civitatum, finiumque Roselleeac Populoiiii. ID.
quare staluit a Carolo donatani Tarracinam rursus- d Ne forte in Tegios missos culpa rejicerctur,
que a Greecisconsiho Arichis ereptam. Anno enim propter obscuram epistolse sententiam', reputanda
777 ad queni spectat eg. 60, al. J5, Tarracina et quse Maginarius Carolo-scribebat, apl Mabill. (Dipl.
Cajeta Gfeecorum ditionis erant, sed an; 780 quo supplem. p. 66). t El hoc afferebant.... firmitatcm'
spectat ep. 65, al. 64,-"Neapolitani et GiseciTarra- illis non fecissemus , quod Grimaldo illis lad duee
cinam invaserunt, quam pontifex perspicue fatetur donare.... vel iUas civilates, quassancto Petro , vel
se suis viribus subjecisse sanctae sedi ac redditurum domno apostolico donaslis, illis relax....nullo modo
fuisse, si patriroonium "Neapolitanum restitutum veslram jussionem complere volunt, etc. t Lambe-
esset. Yide notas utrique epistolee subj'ectas. Idem cius unica interrogatione apposita hunc locum il-
autem cl. auctor recte suyungit^Titramque^civita- lustrat. Sed quid missis vesirts contigit ? Nx>luemntf
tem serius ocius ad sapcice sedis dominium perve- etc. ID; '--''
415 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. UG
vota, sed nulla alia illis traderc volueruni, nisi epi- A regina vcstraque nobilissima prole exislat retributor.
scopia, monasteria, et curles publicas, simul claves Ineolumem excellenliam veslram gratia supernacu-
de civitatibus sine Uominibus, ct ipsi homines in eo- slodiat
rum polestate introeunles et exeunfes manent, el XCIY.
quomodo nos sine hominibus civilates illas habere (An. Dom. 789, Cod. Car. LXXI,chron. 95.K .
potuerimus, si habitatores earum adversus eas ma- 49S e AucuMcvrusi.—Per Heiniembertum presby-
chinarentur? Nos quippe in eoru,m libertate perma- terum se accepisse conimenioratorium de electione
ncntes, sicut cseteras civitalcs in partibus Tusciee archicpiscopi Ravennatis, Leonis videlieet cle-
, clioni adfuisseHucbertnm missum regium pro ho-
donis veslris regere ef gubernare eos cupimus om- nore patricialusJ Reponil Sergio mortuo , inva-
nem corum liabentes legem a. sisse eam. sedeni Michaellum DesidQiiiope, Huc-
Unde petimus vestram excellentiam, ul nullus beTtum aiiis de jeausts Romee tura existentem co
missum fuisse ab Stephano, ut regia iioflens aucto-
hominum sit qui vestra sacra vota impediie valeat, riiate, transgressorem illum canonum dejieeret ac
et ne mcliorem faciatis Grimualdum l$QJ fil'um , Roniam duccrel.iAd elecliones Joamris et Graliosi
Aragisi quam fautorem veslrum beatum Petrrim neePippinum, nêqueeuin legasse ullummissum.
eo Grimualdus Canonice ibi semper factam electionem auclorilate
clavigerum regni coslorum, quod ipsc a aposloUea, nti et nuncjn Graliosi^suceessoie. Ne-
in Capua proesenlibus nrissis veslris laudabal se minem unum soHIciliorem esse honoris patri-
dicens : quia dominus re\ ,preccepils ut quj_volucrit ciatus quam se; monet, ne iniquis adhiheat
. fidem. . - ;
homo meus csse, tam magnus quam minor, sine
dubio est tam meus quam vel cujus voluerit 1; Domno.f excellentissimo filio no-troque spiritali
qu.c, ut nostris evenil auribus, optimates Greecorum compalri Garolo, regi Francorum e(, Langobardp-
in Neapoli-sedentes, insultantes fremebant dicentes: rum atquc patricio Romanorum, Adrianus papa «.
Deo gratias, quia eorum promissa ad nihilum sunt Direclus a vestra insigni regali prsecellentia, videli-
rMacla, sed eorum cachinnos nos et subsannatio- cet Erraenbertus religirjsus presbytcr, inler respon-
nes pro nihilo repulamus, quamvis ipsi Croecirefe- sioiiis si.ce verba obtulit nobis commemoratorium hj
rehanl, quia missi apostolici jam duabus vicibus sine ul asserebat, vestiise excellentise evaratum, scilicet
cffectu reversi sunlc. Ecce enim hujusmodi remit- de eleclione episcoporum Ravennatis Ecclesice, quia
timus in scrvitio beali Petri aposloli, cum vestris, quando Sergius archiepiscopus obiit, in electione
lidelissiiriis missis, nostros [Lamb., et nostris]- qui Leonis archiepiscopi fuerunfmissi yesiri Hticbaldus
vobis omnia liquidius suggerere debeant, et quoe- vel parcs sui. In hoc enim omnino valde vestram ex'-^
sumus ut taliter eos pro liac causa disponerc jubea- _ celleutiam meminisse credimus, quia quando preedi-
"
tis, ul fautor vesler bealus Petrus apostolus, ctus Sergius arclrippiscopus 4SSJ o3)iil, per suam
secundum vestram saeram oblationem, suseipiat arrogantiam Michaelius preesumptor invadere ausus
effectum d, ul hie et iu fuluro una cum domna fuit eeqlesiam Ravennatem, et per ausilium Dcside-
a Missis ponlificiis in Campaniam profeclis,.ut sex e Argum, Pany, (Cod. tat. n. 59) :. t Jn Irigeshna
civitatuiii possessionem adircnt Adriani nomine, nana [Trigesima nonaj ipsum mendacii arguii, *t
illusoria possessio tracliia summani ponlifieisprovi- objurgat quod Ravbnnam ad eiectionem novi pon-
dcnliam patefacil, quippe qui lam vehcmenler Gri- tilicis missos [legatps] suos direxerit. i ID.
moaldi succcssionem a\ersatus cst, nec paucos illos 1 Suraro. 59, Bar. et Cent. GRETS.
Capuftnos ad fidelitaiis juramentuni adniiuefe s Epistoleo. hujup selas a successore. Gratiosi
voluit absque alieno consilio. Yide comm. precv. archiep_._Ravennaiispendet. Cumque j[uxtaUghellum
(n. 50, 51). Iiem ep. 89, al. 90, n. 8, c!e Tusciee chiT Gratiosus obierit diem suum vn Kal.Mart.an. 788,
tatihus jamdudum possessis. Ccf>x. eodemque anno illi successerit Joannes seplimus, ad
h Lco item arclriep. Rav.*, si mcminisli, abulcba- eumdem annum referri hanc cpistolam oportere non
lur gratia principis (ep.. 51, al. 54); at paris causee ad prxcedenlem, ul est in novissima edit. D.uchesnii,
impar effectus. Leo siqiiidem qu_anlociusad ofiicium, res ipsa nos admbnet. At Agnellus Joannem illum
redactus, adcoque domiiialio libera sanclee sedi est rejicit, siatuitque jGralioso Yalerium successisse:
vindicata. Secus lu Campania; eicnim ne Grcecis quare Bacchinius, et post eum Muratorius, Gratioso
submitteretur ampUssimus is ducatus qui lotum fere &vilam producunt tisque ad -an. 794, cum Yalerium
Ncapolilanum regnum compleclebatur, multa Caro-. successisse eidem cpniendunt. Sed cum erudilis illis
lus prudcnler lulil, multa eliam dissimulavil, neque jGraliosi sbdem protrahcndam ad an. 794, vetat col-
ante Ludovici pii iempora, et multo eiiam post, nova leclio Codicis Carolini facta anno 791. Quamobrein
illa donalio Caroli ccepit aliquo in slatu esse. Jn cod., Ughelli chronologia' rejeeta, biennii spalium superes-
islo nulla amplius memoria ejus fit. ID. set Graliosi êdi adjungendum, quod ultro adjunge-
c QuiGreecorum doininationem ipsa in urhe Roma, rem, si ullum suppeteret documentum quo inheere-
lota reclamante liisioria, per hocclemporaprecfraclc rem. Quid igilur?| Quoad hujusmodi documentum
tuenlur, quaeso ista repuleni,: dominalio' sciiicet alicunde proferalur, ab Ughello non recedo., Ilaque
"Grsecaomnis sila esl in irriderido ponlilici et Roma- epislolam hanc constiluo an,. 789 insequenii ad sum-
nis, quia eorum diiionis amplificatio in Campanise mum collocandain]ingratiis Muratofii, qui eetatem
pariihus suum non consequebatur effectum. ID. Codicis nori ignorans^ talia peceat, ea p.rocul dubia
d Teslimonium isto clarius ex ore ipso ponlificis liherlate ductus, qua~cceterarum ordinem invertcre
desiderari non potesl. Ante ann.um 791, curii colle- in rem suam non djubitavit.CE.VN.
clio ista facla est, Campaniaecivitatum possessio in- "iljunc locum aflerl Ducangiusin Gloss. Optali
tegra ad Rom, pontificem rion pervenit, tameisi de- Milev. auctoritate aiens, esse brevem, syngrapham,_
cem ii Capuani, qui gralis depuiali dieuntur ab libelluyi: qua etiaiji voce utilur Ambros. pro ihvei^
eorum civitate, fid.iitalem jurejurando promiserint lario. ID.
dho Pelro elpontifici. ID.
Ul COD. DIPLOM. — MONUM., ETC., SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANI. 418
rii ssevissimiregis ipsam enormiter invadens eccle-,A esse videtur m mundo, qui plus pro vestra regali
siam diu,detinebat, et a suo proprio rectore desli- excellentia decertare moliatur exaltatione quam no-
tuta atque \iduata manebat; tunc ad decessorem stra apostoiica assidua deprecalio d, et sicut in no-
nostrum sanctee recordationis domrium. Stephanum stris preecordiis, nisibus totis, ubique super omnes
papam prsedictus Hucbaldus a vestra direclus regali vos honora\ imus et honoramus, ita amplius ac am-
"excellentla proceeteris causis, ab eodem-prsefalo jriius horiorem fegni vestri prcecellere omnibus qui
domno Stephano papa, per vestrum aT)e"oroboratum in mundo esse noscuntur optamus ; verumtamen et
regale adminieulum, Ravennam missus est, ut eumde ipsa benevoleniia quam in vestrum genmus cul-
dem prsefatum MichaeUum invasorem ex ipsa Ra- men hbnoris, m universo.iutonuit mundo, sicut
vennate ecclesia expellefet, ethiicRbmam, lanquam nempe omnibus patet, quia dienoctuquein confes-
tfansgressorem saCrorum canonum, deferrel a ; nam sione fautbris vestfi beati Petri non intermiCtimus
nos nullo modo meminimus, neque a deprsedecesso- fundere preces, ut una cum domna regini vestra-
ribus nosiris.sanctis pontificibus, neque a sanctaere- que §© J prsecelsa prole eevis temporibusque in hoc
cordaliouis prsecellenlisshno- genitore vestro domno riiundo victores regnantes, in vita eeterna sine fine
Pippino magno rege, neque a vestra intriumphis re- regnare mereamini. Incolumem excellentiam vestram
gali victoria missuiri ad electibnem Raycmise dire- B gratia superna cuslodial.
ctum«sse, tam in electione Joannis archiepiscopi, XCV.
-
quam in electione Gratiosi archiepiscopi ejusdem ITEM EPISTOLA EJJJSDEM PAPJE, __
-[£atii&, add. sedis], h sed dum de hac luce contigls- ADDOMSUM CAROLUM REGEM DIRECTA,
-
"set migrare archiepiscopum ci\ ilalis Ravennatium, In qua coulinemr de' Constantino et^Paulo ducibus
olitaria traditione clerus et plebes consisiens sedis ipsius apostolici, qtd apud prwfatum recjem a per-
e
versis hominibns gralis accusali fuerani', poslu-
apostolicse petebant immutilatam doctrinam quate- Itins ufunum ex ipsis, scilicet Paulum, quem ejus
nus una eoncordia, una eademque voluntale, uno- obtutibus prwsentandum miserat, ut [Lamb. om.al]
que jconsilio conglobati, apostolicam suscipienles benigne eum suscipere dignaretur f.
admonitionem, 50© talem siM eligerent paslorem, (An. Dom. 789, Cod. Car. LXXXIII,chron. 94.)
-
qui nee a- sacris canonibus respueretur . nec ullo ARGUMENTUM. —Constaniinum etPauhim ducessan-
extra capitulo possil obsisiere *.qui cum jueunditate clae sedi et Carolo fideles apud hunc falso accusa-
tos luelur. Constantinum scilicet meminissc euiii
decreti omnium manuum [Lamb., manibus] subscri- optat, sibi ab eodem fuisse commendalum in aula
ptione roboraii ad nostram apostolicam sedem oc- sancti Petri ut probum el fidelem. Paulum vero
turrebant, proprium sibi antisiitem consecrandum,. ad regera ire cupientem ultro dimittit.
sicut et nunc canonicefaclum esl c, petentes. " Domno ^ excellentissimo filio nostroque spiritali
Itaque his' omnibus vestram suadentes regalem _compatri Carolo, regi Francoruin et Langobardorum
cxeellenliani qusesumus, ut Iinguas dolosas quse-ad- atque patricio Romanqrum, Adrianus papa.
versus sanctam Romanam calholicam et apostolicam , Ut reor, dici non potest quantum erga vcstram a
Ecclesiam garrire «imulcfnt, procul dubio longe a _Deo concessam in triumplris polenliam atque rega-
vobis respuantur, et nullo modo iis iniquis et dolosis _lem prcecellentiam noster ex intimo cordis exislit
-credere jubeatis, quia, sicut in commonitorium illud amor, et ideo non desinimus nostros vesirosque fide-
referebatui _pro honoreyesiri patriciatusnullushomo les crebro vestree eommendare "JO^ amplse regali
alYide hac de re comment. prsev. (nuai. 9) et Ad- Et cum paucos post annos exarchatus in sanctce se-
jfhonif in epist. SlepU. HI (mim.x9, seq.pCcNN, dis poteslatem fiberalitaie Fiancoruni regum perve-
h Quamvis Adrianus duos lantum arChiepiseopos nisset, lam Sergius quam Leo, ut in superioribus
poslremos memoret, aliius nihilominus repetenda Ra- dicium fuil, aliud molestiee genus in Romanos ponii-
vennatfum lrisioria. ConstKntinopoIilanorum patriar- fices excogitarunt, quod,uliqiie compressum fuit.
charum audaci.im Ravennales imitali esseut, nisi Schismalici cleri (ex cujus genere eralAgnellus caute
Romani pontilices obstilissent. Card. Noris (De syn. admodum iegendus) suggeslionibns, ni faflor, archi-
v, cap. 10)sambilionem istam eflfenem, uieam vo-."j. episcoporunoTambilionisiautor, id minime sentieiis
cat, natamêsse animadvertH, quod Ravennse Hono-- fiebat Carolus hac occasipnej sed ponlificem invenit
lius et ValenfmianusAugg. primum, deinde Theodo- acerrinium sanctec sedis jurium asseriorem. ID.
ricus", ahique Gothorum reges, ac demum exarchi cHinc liqriet Gratiosi successorem rite elcctum Ra-
sedem habuerunt. Autoeephaliam eorumdem prcesu- vennos, Romam se conlulisse, unde suscepta conse-
lrira in historiis celebrem ex prsedictis causis nalam cralione Ravennam re\ersus erat, aulequam Caro-
preetefmitlam. Hlud dicam, quod anno 708 Justiniano lus hanc daret eplstolam. ID.
Juniore imperante iterum Felix archiep. ju\ta veie- d En argumentum valde apertius, Ravennatem
rem consuetudinenf ordinatus Fiomeediulurni scbis- clerum ambitionis pristinee suorum arcbiepiscoporum
matis finem atiulit, quidquid sit de ej'us defectione _iromemofem non luisse. Infra (ad. ep.,97, al. 85)
post redilum Ravennam. Felici successit Joannes V, iterum de patriciatu. Yerum ut ejus indoles teneatnr,
al. VI, an. 718. Huic Sergius anno circiter 752. ccmsulenda commentalio p;ee\ia (n. 7, seqq.). 1D.
Quem excepit Leo an. 770, ante pontificatum "Adria- c Postulans deest in ms., sed Teng. posuit. GENT.
ni, qao demum Pontifice Joannes YI, al. VII, an, " f Argum. Panv. (Cod. Vat., n. 6) : < In sexla
777, et Gratiosus .784 eam sedem lenuerunt rite ora- [Sexia] Parilum ducem surimCarolo commendat, qui
xies Romse ordinati, tametsi schismatis non omnino ad ipsum missus fuit, ut se, et Constantinum ducbm
"obliti essent. Naui Sergius, ut legituf ap. Ariast. in de mendaciis falso apud Carolum sparsis purgaret. >
Vita Constantini, sotilas 'in scrinio noluit facere cau- CENN.
tiones, sed per polenliam judicum exposuit quod ma- ? Sum. 6, Bar. et Cen!. GRETS
luk. CSerus quippe schismalis refmentisMinus fuit.
^
419 B. CAROLEMAGNi OPP. PARS I. SCCTiO)ill." 423
elemenliee; proplerca vcnientcs ad noslros" aposlo- A XCYL
licos obtutusa, scilicet Consiaiiimus et Pauius h Aii- JTEM EPISTOLA EJUSDEMPAP/E,'
ces et nostri vcsiriqiic, cum niniio niterorc cofdls AD DOMMJM CAROLU)! REGEMDIRECTA -
'
iniimavci'unt nohis quod audiiura illis fuisset se ' In cjita continelur c!emissis Offa regis Aitqlormn, qui
sinnil cmn missh prcvfmircgis CarulPRoma prope-
apud vestram fegalem poldniiam a perversis honii- itireiil |LainI)., Romam ptoperarunl I el quatiter
nibus gratis accusatos, etdum iiimis eos fidcles erga piwdictuspapa ,psos missos Angloium honorabili-
beati Pctri aposlolorum principis vcslri noslriqiie ler susccpissel; quemadmoduin zi prwdhltts rex
servitium agnoscimus. idcircO unum ev illis, scilicct Carolus per suos lcgalos mundavemt, seu -etde aliis
ad vestram zapilulis d.
Paulum, gloriosum dnccm-, triumphatls-
simafii regalem polentiam graluilo absohinuis ani- {An. Dom. 789 Cod. Car. I.XXMX_, chron. So.)
a male ferialis honiinibus
ino. Atque nimis petenles poscimus veslram a Deo ARGUMI.NTUVS—Confictam
fahulam, Ofiam _idelicei Anglorum regeni snasissd
institulam prdQcelleiiliam. ut sicut vesier amor rro- Carolo, m, Adriano deposiio, aliuiu suoe gentls
strum complevus csl auvilium, ita eura benigne sus- pbntificcm ereaijei, despevisse cum laudal. Deinde
.sc non ab hominibus ail, sed a Chrisio Jesu ioli
cipcre jiibcamini. et familiarem apud veslram rega- ofbi Chrisliano jpra^feclum esse. propierea regi-
lem polcnliam coiiinicndaium habere dignemini. biis acpopulis apnunliare verhum \itee ac veriia-
Meminisse enim credimus vestrara regalem excel- B fis. Se bcnesolejexeepisse Offsemissos cumregiis
lentiam qualiter in aula fautoris \estri bcali Pelri advenientes, eisque qiice Carolus petierat conces-
sissc, ut graliasjeidem aganU
apostoli prariatuin Cohslanlinnm alque Romanuin "Dorano « excellenlissimo filio noslroque spirilali
nobis commendarcdignati cslis, confirmanles procul
dubio, ul nosiri vcsirique essenl fideles, quos nempe rnm compatri Carolo, [regi Francorum et Langobarrio-
subditos cum onrai lutmtlilatc ftdelitcr servientcs atque palricijo g@4 Romanorum, Adrianus
f.
vobis nobisque rcperimus. nunquam in sua yacillan- papa
les fide; sed proni in \estro nostroque serviiio ef Sagacissimosriectareosque rivestra prcecipun-re-
amore scmper manenles, qui dum in omnihus eis gali in triumphis poleniia dkectos suos.suscepimus
dum in omnibus pro \estras re- liquidos affatus, qujos cum nimis solito reseranles
[Lainb., quare cis]
accommodaverilis aures, ct ipsum praefalum amore, ea quse jugiter prsestolabamur agnosci prius
âles
§&©__| Paulum gloriosum ducem regali tuilionc cir- comperimus, scilicet de indyta sospitate jaique
cumvalialuin amplecicmini c, fructum boni operis prosperitafe veslral simulque, spiritalis-filice noslree
bonilatis effeclum beati domnce reginse, tam de prseeell__nlissimavestra ^re-
per eum suscipienles ante.
Petri principis apostolorum corpus, divinam prb vo- gali prole quara de cuncta ejus fidelissima familiari-
bis alquc spiritali filia nostra excellentissima domna £^ tate; sicui enim a vestra regali elementia fertnr,
nobilissima exorare valea- jquod magnum hai)et desiderium ut ffequenter per
regina vcstraquc prole,
"mus clementiatn, ut Iongiori eevo in 'hoc mundo jiostros apostolieos apices auf per mlssum. quallfer
esse decernitur, intim&remur [Lamb., inti-
regnl gubernaculo frucnles, in vilam scternam eum erganos
sanctis onmibus sinc fineregnare mereamini. Inco- maremus] ~,ita polius crebris nos assidue sislhmis
lumem "exeellentiam veslram gralia supcrna custo- desideriis inhianter aiidire, tam per.veslram Tegaleni
diat. •- exaralionem quam per prsecipuum \estrum missuni
3 Lamb., Gent. legunt: Venientes-nostris aposloli* tos pelieral, Totus est pro priniatu _ mulla scripturog
vis obtnlibns reprcesentandi. dicia congerit nihil ad propositum pe"rtinentia.
h Duces isli Adriano subditi, qui laudanlur ilt Scrihit se non ah hominibus, nec- per hominem
sanclce sedi ct Carolo Jideles, rnJiitibus prcefecti eleclum esse, sed per Doniinum nostrrim Jesum
fuLssevldenlur, nulla enim civiias ab iisdem admi- Christum vocatum in Evangelium cjus, et prsedesti-
njstrata memoratur, nullumque civile officium eis iiatunij Scriblt sepermiitere divinuni verhumger-
demandatum. Equidem fateor, me, quantamcunque tibus praedicari Jpbr nuntios- pclierat. Adjicii _se
adhihueiira diligeniiani posf cl. Muratorium (Atttig. pei'mitlere divin*verb. gent* prsedicarij. J CENN.
Ilal. lom. I, diss. 5),nil novi comperisse de ducibus e Sumni. 45, Bar. *elCent. GRETS.
islis, quos minores vocant, quibusque aut civitalis, " { Hacc epislola est una ex iis undecim, quse in
aut eiiara minoris loci administratio demanilabatur, no\issima edit. Dutbesnii \agantur per annos da-
aulpalafmuin conmriilebalur officium, seu eiiam mi- cem ab anno 78ij ad sclalem Codicis. Compalfjs
lilare per octavum seeculum, Quamobrem colligen- enimlitulo inspecto, at Commatris defeclu haud
dum mihi fuil ex rebus per eosdem gestis quanam pensi habito lempus epistolee incertum tolo illo
dignitaie ci\iii aut miliiari illustres essentr Qua in spalio ffuere creditpm esl. Contrahi taraen debuit
re, tameisi non omnino mihi placeam, euni tamen post Fastradce nujitias ab Adriano cognitas anno
rci summam non mutct qualecunque officiumiis tri- 784-,ita ut septem dunlaxat annis cpWola vaga-
"btialur. malui probabiliora de iisproferre, quamih- retur. Cui potisslmrim ex iis annis trihuenda sii,
tcr obscuritatis tenebras officia illorum reiinquere. -delinire non ausim.]Huc lamen distuli, quia majorem
Summa cst, "quod tam reges Franeorum quam pon- habel affiuitatem cum sequentiUus qnam cum liuc-
tifices ejusmodi officia habuerunt. Id monui etiam usque relalis,. NuUa.deinceps menilo est civitatis
alibi (ep. 8, al. 4, nol.). CENN. fraditce aul tradendce, sed unius dona-
c Lamb. legit: regatis tuitionis circumvailaverdis'" alicujusaul
tionis in_genere Pippini exemplo pprficiendae. Quod
dminicido, scribendi genus initjium ^ducitab bac epistola. Quare
& Argum. Panv. (Cod. Vut. 43) : « In quadra- quidquid de Rosellsa et Pbpulonii finibus, necnon de
gcsima tertia [Quadrag. ter.] indieat, Offje regis Carapanise gex civilatibus post an. 788 evenerit,
Anglorum missos [legatos] cum Caroli missis hono- ex paucis quoaremanent epislolis deduci nequaquam
rabililer a se susceptos, quod [Oratoribus honorifice potest. GENN. - .
ab se susceplos fuisse, quod] Carolus per suos lega-
42! COD. DIPLOM. —' MONUM.,ETC, S£U CODEX CAROLINdS. — EPP. ADRIANI. 422
de vestra in trjumphis victoria atque prosperitate, A _. suggercret, ut per suam videlicet adhortationem
imo prsefateedoranee reginee, simulque vestreenobi- atque suasionem,-'nos a sede sancta dignitatis no-
-Hssimse subolis, pariterque cunctorum UdeHssimo- stree, quod absii, ejicere deberetis, et alium ibidem
rum vestrorum subjectorum sinceritale alque inco- de gente veslra instilueretis reclorem, quod valde
lumitate. Nempe quidem credere dignemini, quia nefandissimum ac conlrarium in oculis vestris appa-
TiuUo modo nostra apostolica desinunt suffragia in ruit scriptum, et hoc omnino falsum esse a vestra
confessione heati Petri clavigeri regni ceelorum excellentia pro certissimo dignoscitur, quia nec ipse
divinam pro vobis exorare clementiam, quia pror- OffaJianc hortationem minime vobis fecit, et nulla-
Sus eertiores sumus, quod non desinit vestra prse- tenus in corde aliter ascendit, uisi ut paternilas
celsissima regalis benevolenlia, pro exallatione riia- nostra, per Dei misericofdiam, ej'us temporibus
iris suae sanclse Romanse Ecclesisc, quae est caput sanctam DeiEcclesiam. regere et gubernare valeat,
- omnium <ecclesiaruma et 'nostra apostolica palefna ad profectum videlicet omnium Chrislianorum_ in
B95 prosperilate, penitus sumrao annisu"tractare; quibus nos omninoprocul dubio de vestra fegali^po-
" sicut olim sanctaerecordationis
genitoris tui domni ieritia confidentes existimus_ quia erga nostram apo-
Pippini', almi regis normam suscepit, quia sicut cce- stolicam paterriifatem ejus benevola atque inexpu-
pit, fine lenus immulilale"perfecif; eujus adepli B ' gnabilis orfliodoxa fides, fervens [Grels., fervefj in
doclrinam celsior suffragiis apostolorum et nostris Spiritu sanclo, quia ut ignis ardens prsecellens ma-
assiduis interventionibus veslra in omnibus existit nebit, et nullo modo anliqui hoslis versutia in qua-
regalis potentia. libet lieeresi concutereyeamvalebit, contra calholi-
Porro in ipsis regalibus apiclbus vesfris fefere- cam aposlolicamque orlhodoxam -fidem, sed, sicut
balur, quod"Offa,-gentisAnglorum re.v h, vestrae di- speculum sine macula ejusdem orlhodoxee fidei no-
"reiisselTegali excellentiae, significandum indiculum, streeque summeesedis verax et fulgens defensor vi-
nt aliqui cemulivestri ac sui c ad nostra apostolica brantissime in sevum manebit d; prsefatsevero illu-
§0S vestigia indicarent, quod idem Offa rex vobis vies assertionis quam fateris, ut dici .nefas est, Offa?
a Sie Steph. IL (ep. 10, ah 5) Petri nomine burgensibus : ritinam et non alicui ex nosirisl
aiebal : < Gathnliea_elapostolica Rom»Ecclesia ca- qui quanta historiee pontificiee eruditione preedilus
put_ omriium"eeclesiarum Dei ipsius redemptoris sit, patefacit: non enifn vidit Adrianum suorum
nostri sanguine super firmam fundaia petram. » Et preedecessorum sententiis esse usum. Et vero Boni-
rursus'(ep. 11, al. 8) oreproprio : ,t Sancia omnium facius quatuor fere sseculis antea episcopos Illyrici
ecclesiarumDei maier et capul fundanienluin fidei sic monebat: « In cujus contumeliam quisquis"in-
Christianae Romana Ecclesia. t Hcec siquidem Pa-• -, surgit habilator coglestium non potefit esse regno-
trum sententia est: « Habes Romam, ait Teriullia-'• ^ rum, Tibi, inquil, dabo claves regni cwlorum, in
nus (dePrwscr. c. 36), unde nohis quoque auctori- ,-qusenulhis sine gratiajanitoris inlrabit » (Ap. Con-
" tas preesto est, Istaquam felix Ecelesia, cui tolami stant. p. 1041). « Cum certiim sit, ut ait priricipio
doctrinamaposloli cum sanguine profuderunt! ubii epistolae,- summam rerum ex ej'us deliberatione
!>etrus passioni Dominicee adeequatur, nbi Paulus> pendere."-» Adeantur orationes el preces antiquae
-Joamris "exilu cororialur.,"-ubi, apostolus Joannes> ad maximum hunc Ecclesieeuniverssepatronum, non
posteaquam in oleum igneum demersus niliil passuss -enim h
vacat rebus per se y;laris immorari. CENN.
est, in insulam relegatur I» Cyprianus, ep. 1*5: « AdI OffceMerciorum regis res gestas ejusque prse-
-Petri cathedram atque ad Eeclesiam principalem,, decessorum ^historiam , quoad fieri poluit ririnus
", unde uuitas sacerdolalis exorla est: t et aliis inI obscufam recensuit ex Beda Natalis Alex. (ssec.vn,
epistolis passim. Mitto coeieros in re satis nota. Att -cap. % '§ 7). At Polydorum Yirgilium secutus cum
velim animadverti quee vera sententia esset Rom. Baronio. (77S, n. iO) Ofije vitia virtutibus majora,
Ecclesieeante anntfmniillesimum. Sequioribus enimi quorum puniiionem meluens Romam, venit regnum-
soeculisea vera senleniia seu nolione amissa interr que suum sanctee sedis vecligale fecit, concludit
Romanas basilicas orta queestiorquse inler eas vide-* an. 77S quod Pagius ad eumdem annum (n. "10)
retur esse major. Levis quidem qusestio,quam sum- notat esse falsum, et cum annalibus Alfordi rem
mis viribus uirinque exagitatam non ignoramus.. differt ad an, 794. Ex hac Adriani epistola "deceptos
Non eriira repulatur, quod Adrianus ejusque pf cede- - -coiistat, qui cum Baronio et Nalali Polydoro habent
cessores ap. Lateranum degentes id temporis sanctiI fidem- ID.
"Petri ecclesiam tune extramoenianam cseleris urbis3 D ° Ann. 787- Calcbutense eoncilium ab sanctee se-
ecclesiis prseferunt, Regesque Francorum aliiquej dis legatis Gregorio Ostiensi et Theophylaclo Tuder-
principes ajiam non videntur acepisse pro Romana,, tino episcopis est celebratum, cui aderat ipse Offa,
" quam Yaticanam, ubi sacrum divTPetri corpus rede quo legali ad Adnanum (Labb. concil. tom. VI,
quiescit. Quare Eginhartus (V. Car. c. 27) affirmat,, p. 1862) loquunlur his verbis : « Pervenimus ad
quod Carolus « colebat prce ceeteris sacfis, et ve- aulam Offeexegis Merciorum. At ille cum ingenti
nerabilibus Iocis apud Romam ecclesiam heati Petrii gaudio ob reverenlfam beati Petri el veslri apostola*
aposloli... Et ecclesia sancli Pelri apostoli perr tus honorem, suscepil tam nos quam sacros apices
ilfum noii solum tuta ac defensa, sed eliam snis opi- a summa sede delatos. t Hsec vero salis superque
iraspree omuibus ecclesiis esset ornata ac dilala. t> ostendunt tam Carolum quam Offam sumraa cum
Nihilque tolo in risto Codice frequenlius occurrit,, fide audaciam jmproborum hominum patefacere ipsi
quam Petrus ftpud Deum inlercessor pro victoria dee Adriano. PMterea notandumj quod apostol. legatis
barbaris nalionibus, ac pro amplificanda iis deviciis
s Caroli missus adhseseral, aciumque -est in concilio
Francorum monarchia, regnum ipsum ad Carolinama de plurinris emendandis viliis,. qusc res improbis
stirpem a Petro per successores suos seu vicarios,i, hominibus ansam dedil, ni fallor, confingendiregio
iit lum audiehant, translatum dicitur-in eodem Co- nomine audaeissimas illas litteras, quee indiculi no-
dice, bona deiuumtemporalia et aaternaper claugerii . mine memorantur. ID.
"regni caelofum pali'ocinium FrJiiicotum regijras pro-I- .. d Hccc-videniurTeferendaad preedictumconcilium
mlituniur. Qnae potissimum male olenl 'Magde- :- cujus primo cap. orthodoxa fidejuxia Niceenumcon-
19.S B. CAROLI MAGNIOPP. PARS J. SECTIO IH, 424
regis, nos usque hactenus talia minime audivimus, A que vita?t pro cujus amorc, una cum fidelissimis
sed neque liunc audientes credidimus, quod talia, si missis vestris, ui nobis direxistis, prsedicti Offsere-
eliam, ut absit, pa_ganus fuisset, pefpelrare cogitas- _gismissos libenti animo suscipientes, congrue hilari
set, quanto magis a prsedecessoribus suis regibus, vultu. super eos pro vestra inclyta excellentia re-
'
sempef subjectis in obedientia afqiie fideli amore speximus, eorum explentes vota, quemadmodum
sanctis pfsedecessoribus nostris pontificibus et a BO- 5@8 gratias vestroe a Deo promotae regali in trium-
his existenlibus, hsec inaudita versutia incredibilis a phis potentice referre valeanf. quia soUte nos _ye-
nobis exislimatur a? - stram satagimus adimplere sicut et vos nostram
5D7 Atiamen si Deus pro nobis, quis 'contra nos ? vol-antatem d. Qmbus usque in finem perfecie ob-
Dominus mihi adjulor est, non timcbo, quid faciat seryatis, divina iiiajestas \os hujus mundi regni
mild homo (Ps. c\vii)> Elilerum: Dominus illumi- gubernacula sevis et temporibus una cum domna
natio mea et salus inea, quem timebo? Dominus de- regina vesirisque nobilissimis filiis faciat perfrui,
fensor vitw mem, a quo Irepidabo (Ps. xxvi) ? Omnis; et in perpeluum cum sanctis omnibus triuraphan-
eiiim plahtatio, quam paler ccetestis plantubit, jiullusi tes gandere. Incolpmem excellentiaro veslrain gra-
' -
eradicare valebit (Matth.w). Quia omnia per ipsumi tia supei na custodiat.
facla sunt, et sine ipso factumest nihit (Joan.i). ? 1 . scvii.
Nos quippe vel immeriti sedem apostoldrura adepti,
vicem beaii Pelri principis apostolorum suscipieri- 5O0ITEMEPISTOLAEJCSDEMPAPJ:,
ADD01MAU,\I CLR.0LUM BEGE\IDIRECTi,
tes ac tenentes, atque cunclum populum Christfa-
In qua conlinetur de dicecesibusvei parochiis episcb-
num nolris a Deo commissum regentes h, non ab}
porum paftibus Jtaliw atqne Tusciw, quas alteru-
hominibus neque per hourinem electi siimus, sedI trum invadentesj et de vesle monachica, quam conlra
per Jesum Christum" Dominum nostrum vocati ini sanctos canones reUnquentes, iteium smculartbus
sicut vas ele- vcstibusinduebantur, et sibi ttlicilo matrimonio 50-
'Eyangelium ejus prcedcstinati sumus, ciabant e. I ,
ctionls beatus Paulus aposlolus docuit (Rom. vin,' Dom. 700, Cod. Car. xciv, chron. 96.) . '
(An.
SB, 50), quos prmscivit el prwdestinavit; quos prm- AUGUHENTUH. — Ad se perlatum esse Langobardos
destinavit, hos et vocavit; quos vocuvit, hos et elegit;1 episcopos propriis dioecesibus rion contentosalios
quos elegit, Iws et glorificavit; el iterum beatuss aliorum' fines mvadere. Oral Carolum ut eos ad-
Jacobus apostolus instruiljet docet (Jacdb. i, 17): moneal ne canones ci decrela ponlificum spernanu
Monastieum ibi institutum infringi; nam Ttagi-
Omne datum oplimum, et omne donum perfectum '*• naldus et Ragirahaldus fiHanr Ermenaldi nrona-
desursum' est, descendcns a-palre luminum, apudi cham Nazario nepoti uxorem dederuui, quorum
quem non est 4ransmulatio, nec vicissitudinisobum- _ C . exemplo alii multi id sceleris perpetraruntr Tto-
gat ut talia scjslera prohibeat et mna secura sid
bratiofvoluntarie enim genuit nos verbo verilalis c;5 exstirpanda cooperetur.
et idcirco yoluit adamantem et silicem .(esse) pro- Domno J excellentissimo' filio nostroque sphitali
pheiieum confirmanles -sermonem ; nihil metuentess compatii Garolo. regi Francorum et Langobardo-
non desiiiimus dhinum verbumgenlibus preedicare, !J rum alque patricio Romanorum, Adrianus papa-*.
sicut scriptum est(Ezech.xsxm) i Specidatorem dedi '' Si in rcbns ssecularibus suum cuique jus et pro-
te domui Israel, et audiens de ore meo -verbum,an-;- prias ordo, servandus est, quanto magisin eeclesia-
nuniiabis eis ex me ; be&ti' enim Pctri clavigeri re-;- sticis dispositionibus nulla dehet induci confusio,
gni ccelorum pxsecepta censenles, pi'sedicare nonn ne ibi discordia locum inveniat, undepacis'debent
desinimus regihus ac populis verbum" veritalis at-S- procedere, quod hac veneratione k servabitur,-si
eil. stabilita, in reliquis.lam multa, quaeirrepserant,t, deinde non tanti apud pontiiicem fuisse Offam, ut
vitia emendantur,. CEW»-. peleret ab apostolica sede impetraret abs-
i" Quamvis exemplis majorum Offaraa fictioneillaa quidquid mtercessione Caroli, cui nihri, modo sequuin
immunem omnino. credat, rei tamen insolentiamn que negari consuevit. ID.
obiter attiglsse ne videatur, de di\i Petri successo- esset, e Argum.
ribus prp digniiate locuturus, ne pagano quidem Pan\;. (Cod. Yat. 27): « In vigesima
n D septima [Yiges. sept.] riidicat, quod iivparlibus Ita-
in
taUa mentem venire potuisse 3fTirmat.HK - lise"aique Tusciselalterutrum episcopi dioeceses[ep.
"b Praerogativam hanc divi Petri
successorumquili quidam aiienas diceceses] et parochias [invadanl]
auctoritatiij ejus hseredes sunt, ideoque et Petri;i veslem monachic|im [monastisam] contra sanctbs
vices agere, el vicarii Petri diu snnt dicti, late P.'. " canones relinquanjt, matrimonia contrahant, vesti-
Coustant. \Prwf. n. 15). Sequentia \erha, quse ab b bus saecularibus induii. Orat llaque Carolum ut
Apostolo (Galat. r) mutuatur, ad supremam jurisd.I. ista emendet, ul ,fidem [emend. fidem] catholicse-
attirienl m univ. Eccl. quam soli Deo acceplam n el apostolicaesantjlse-Rom. Ecdesise amplexum [se-
refert. ID. mel amplex.] in eevo sine errore astruat _continuo
0 Iloec convenire in alios eiiam
episcopos possunt,t, tueaturj ut cum .s'anctis omnibus' permaneat [feliv
quare parum roboris argumento .adjungunt. Adriani ii permauerepossit]. s 1D.
potius mentem sinceram sanctisque institutam mo- )- -* Summ. 27. Bar. ct Cent. GHETS.
ribus' deraonstrant pravijmque e contrario acper-;'- € Recte ,hanc ebistolam Pagius, eumque seculus
versum,ejus ingenium, qui epistolse huic periochem n editor nuperrimus Duchesnii ad hunc Bnnumrefe-
prsemisit. ID. runt; sed perperarn ei preemittunt sequentem, quasi
d Quid Merciorum rex
per suos missos petierii,i, anno superiori data sit, quod infra erit evidens
nusquam invenire datura est. Duo tamen hinc certo »o secus esse. CENS.I
diseimus : priirio audacissimas .lllas litteras injuria ia t Gretserus
tribui Offje-regi, qui Adriatio legationem adomat- : hac vera ralione.legft: pax deberel procedere. Quod
|
m COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. ADRIANL 426
nihil polestali sed lotum cequitati tribuitur. Perla- A Langobardorum callide regnare, in stupris et spur-
tum siquidem ad nos est qnodLangobardorum episco- citiis diaboli non desinit; semel quippe Deo se vo-
pi, alteralterutrum invadentes opponunt periculum, ventes et veste fusca monachico habitu induentes,
simulque *§__0ecclesiastica statuta enormiter de- iterum retrorsum reverlentes, quod dici ncfas est,
poscentes conantur invadere, et aliorurii partes seeculares vestes circumferentes, illicito copulari
il-iciterdelinenles, in pristino errorc perseverare matrimonio perhibentur ; quatenus pro hoc ssepius
moliuntur a. Olim quippe eorum gens in errore admonuimus per Guntfridum et aUisgasindisd vestris
existens vestrse a Deo protectae regali potenliae ser- epistolas dirigentes Raginaldo et Raginbaldo, ut tam
vata est a lalibus malignis et infidelibus actis emen- deteslabile stuprum devitarent, sed ipsi nolentes ac-
dari h, ut unde gloriosiores caeteris regibus emine- quiescere, per eorum contumaciam filiam Ermenaldi
lis, iride omnipolenti Domino qui dat salutem regi- monachico habitu circumdatam suo nepoti, nomine
bus perfectius placeatis, et fidem quam catholice et Nazario, diabolica versutia copulaverunt, et nostris
apostolice per beatum Pelrum apostolorum princi- apostolicis adhorlationibus assensum tribuere nolue-
pem ejusque vicarium orthodoxe venerantes colitis, runt, et eorum adimplentes iniquam proesumptio-
adjutricem in omnibus habere niereaminu nem minislri diaboli effecti sunt, et plures in Italia
Quapropler poscentes veslram a Deo promotam B 1 eorum invitari exemplo [Lamb., imitari exemplaj
regalem excellentiam, quoesumusnt eorum errores nondesinunl; prorsus nempe freli existiraus, quia
contemnentes, canonice unusquisque suam diosce- pro hoc canonicas dispositiones vestro a Deo pro-
sim sacerdotaU moderamine tenere, atque disponere tecto regali culmini incognitas non esse credimus e,
officio ecclesiastico valeat, et sicut termini seecula- qualiter talia tetra connubia "112 eorum vetantes
res pro territoriis existunt, atque in judicio sub gladii ancipilis sanctionibus feriunt; et idcirco peti-
jure civitatis et ditionis acloribus disponuntur, ita mus ut nostris veslrisque temporibus canonice in
ejusdem civitatis ecclesioeepiscopo dicecesis atque omni Chrisliano populo nohis a Deo commisso tale
parochiee non omittantur, ut dum unusquisque epi- illicitum scelus emendetur. ut pro hoc vos amplius
scopus, per instituta sanctorum canonum atque dignos cultores onmipotenlis Domini demonstrelis;
prsedecessorum nostrorum pontificum sanctorum, quemadmodum ab omni errore Christiano populo
privilegiorum et sanctionum jura receperint c, in eruto valeat cum propheta clamare (Ps. xix) : Do-
eorum parochia alque dioscesi, in omni sacerdotali mine, salvumfac regem, etexaudi nos in die qua invo-
officio ministrantes, digne valeant pro vestra glJ caverimus te ; quia crebro in virtute tua laetatur et
a Deo institula regali in triumphis ampla victoria . super salutare tuum exsultat vehementer, el fidem
et prsecellentia fundcre preces. " sanclee catholicee et
apostolicae Romance Ecclesise
Porro et hoc vestree suggerentesregali excellenlise amplectens in cevo, sine errore astruens cum sanctis
innotescimus errorem illum, qui in eadem gente omnibus permanebil, nosque in hoc ovantes et gra-
a Duo exstant canqnes, qui pree aliis luculenter Muralorius (Antiq. Ital. tom»I, diss. 4, p. 129) inter
id probibent; sciUcet Carthag. i, c. 10 : Ne episco- familiares primi ordinis, nimirum duces et comites,
pus alterius episcopi plebes aut fines usurpet. Et; eos recenset, tametsi gardingis Gothorum similes eos
Carlh. III, c. 40, ut nullus parochiam atienam prwesse putet, qubd officiumex historia Wambae apud
sumat. Exslal preeterea epist. Linoc. ad Florenti- Duchesn. (tom. I, p. 222) colligitur fuisse gradum
num episcop. Tiburtinen. (In Genc. Labb. 8, ap. ad comitivam et ducatum apud Gothos : sibi adjunctis
Gouslant. 40.) CESN. Rangindo provinciw Tarraconensis duce, et Hildigiso
h In capitulari Aquisgranen. ann. 789, x Kal»Api\ sub gardingatus adhuc officioconsislente,cum gasindi
(ap. Labb. Conc. lom. VII, p. 972), decretumerat ; e contrario apud Langobardos, necnon apud reges
(cap. 41) ne episcopi in alterius parochia alicpiid Francos e magnatum genere essent. Goeterum Mu-
prsesumerent, auctorilate canon. Aiitioch. 15, et ratorius de gasindis pro dignitate loquitur, locum-
Sard. 18. Epistola etiam Innoc»ad Florentin. allata» que hunc epistolee adducit cum aliis documenlis ad
Num ante id tempus Langobardos seorsim episcopos: rem probandam. Raginald. Ragimb. et Nazarius
compescuerit, ut indicare videtur Adrianus, in- JJ ] ignota mihi nomina, multee tamen auctoritatis fuisse
compertum nrihi esse fateor. ID» oportet, quos Adrianus per magnates Italici regni
c Zosimus ad episc. Gallfse (ep. 1, c. 5) hac de admonendos censuii, pravumque ait exemplum pree-
re : Oinnes sane admonemus, ul quique futibus ter- buisse Italis, quod sequerentur. JD.
ritoriisque suis contentisint. Sed magis consentanea <=Plures hac de re canoncs conditi, pkra decreta
ad Adriani tempora, cum Diurni formulee obtine- pontificum edita. Concil. Chalcedon. (can. 46), Siri-
bant, erit promissio episcopi in sua ordinalione cius ad Himer»(cap. 6), Innoe. ad Victric. (cap. 12),
(cap. 5, tit. 6), quee pree cseteris continet : Prw- Leo ad Rusticum (cap. 15) modo suppetunt, quce
terea promilio, nunquam me parochiam aut jura al- satis sunt ad rcm probandam. Anno hane epistolam
terius cujuscunque ecclesiwsub jurisdictione episco- sequenti Paulinus Aquileiensis concilium celebra\it,
patus mei usurpare, Ad quoe Garuer. Gregorii II cujuscanonll (Labb. tom. YII, p. 1006) cum hac
litteris ad Serenum Foroj'ul, allalis, ne unquam el seq. epistola summam habet affinitalem. Statuit
aliena jura invaderes, aul temeritalis ausu usurpares siquidem, ut virgines quaenigram vestem induerint,
jurisdictionem cujuspiam, inde constare ait, id hn- si postea sese sive clanculo corruperinl, seu publice
peratum fuisse episcopis forensibus, cum milleretur nupserint, dignis quidem mundano judicio corpora-
pallium, quod ordinalione suburbicariis, ut suis se libus coercitmvindictis^ segregCnlur ab invicem, et
finibus continerent. ID. cunctisdiebus vitm sum pwnitentiam, et d com-
d Gasindos male Pagius interprelatur cauierarios. agant
munione corporis et sanguinis Chtisli piiventur,
juxta primam eorum notionem in Glossario. Melius nisi forte ponlifex, rescita illarum pcenitenlia,elc. ID.
PATUOL.XGVJII Ik
427 _ _B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIOHI. |<2g
tias omnipotenti Dominoreferenles, ejusque divinam A Quanto amoris adnisu pro vestro a Deo promolo
exoranles clemenliam pro vobis, ut regni guberna- et ampliato regno fervescimus, tantum in ejus pree-
cula Iongiori sevo,una cum domnareginaatque prse- fulgida regali dulcedine et firma stabilitatis constan-
cellentissima subole fruentes, ineelhereisarcibus sine lia permanemus; quanta enim jucunditalis laelitia
fine regnare mereamini. Incolumemexcellentiam ve- erga vestram 514 triumphis regalem potentiaro
stram gratia superna cuslodiat. cor nostrum exsultal, si sermorribuspromere volue-
XGYIH. rimus, nulla, ul opinor, scripturae propagala suffi-
glS ITEM EPISTOLA EJCSDEM PAPJE, cere valebit series^ neque ullus sermo explicare po-
ADDOMNUM CAROLUM REGEM, test qualiter de \ estris immensis victoriis alque so-
In qua continetur de parochiis episcoporum, et ae spitate, crebro prsestolantes nuntios, die noctuqtie
eorum sacratione, et de honore paliiciatus domini
regis, et atia capiiula a. penitus divinamprp vestra regali preecellentia exora-
mus clementiam, quatenus regales nectareosque ve-
(An. Dom. 790, Cod. Car. LXXXV,chron. 97.)
ARGUMENTUM. — Bernardo episcopo el Radoni proto- stros per fidelissimos missos suscipientes affatus,
notario regiis missis gratas Hlteras afferentibus, scilieet reverendissimnm et sanctissimum Bernar-
. ac multa ore nuntianlibus se ait singillatimrespon- dum episcopum, nec non Radonem, dileclissimum
' sedisse. Langobardos episcopos canonice emendare " veslrum alque abbatem c; reperimus
niti, ut ab invasione alienorum finium desistant. protonotarium
Ermenaldi filiam ab eo missam ut puniretur, uon- in eos vestris prsecelsis memoiiis, pariterque filioe
dum advenisse. Simoniacam labem longe lateque nostrce domnsereginae, vestrcequenobilissimi prole,
diffundi magno cum Ecelesise rerum detrimenio, simulque omni populo vobisa Deocommissodnostris
Nunquam se canonicis electionibus miseuisse, memiuerimus
quod eequefieri optat a rege. Breviter de recta orationibus; freta prorsus quippe exi-
disciplina ordinationum et de summa sanctse sedis stat vestra a Deo promota regalis prcecellentia, quia
auctoritate. Orat ut Ravennatcs et Pentapolenses, immensas pro vobis in confessionebeati Petri fauto-
quod et prscterito anno scripserat, sibi remittat, risvestri, jugiter
ut duci Beneventano fecerat. IUos pontifici obe- jtotis virihus, nostris apostolicis
dieuliam prseslare detrectantes, ad Carolum absque suffragiis ingementes fundimus preces, ulubique ipse
licentiaconfugere; idcirco niinime audiendos, at prineeps apostolorum vos comilans, omnium adver-
remiltendos Romam ad judicium. Se valde so.lici- sanlium colla sub vestris
tum esse de palricialu rcgio, ila et eum esse prosternal pedibus e. De
oporlere de patricialu sancti Petri. Propterea quem- nostra vero prosperitate, quia promittis gratissimam
admodum ex Francia Romam venit nemo sine alque ineffabUem'hanere Isetitiam, sanclaequeSlg
regio permissu, sic Romana ex ditione in Fran- spiritalis matris vestrse, Romanse Ecclesiseslatus
ciam neminem absque pontificia licentia ire opor-
tere. Uirinque autem advenientes nionendos esse, super vos redundalf; nam si aliter, quod absit, evc-
, m in fide et charilate erga suum principem ma- nerit, sine vestra difficileest manere tristitia :
neant. Similiter et missos lam regios quam pon- nempe in his cerli sumus, quia amat anima aman-
tificios ultro citroque euutes in prelio habendos al-
que honoribus afflciendos, quia Ueaio Pelro et sibi tem se, et dileclio compagiuat nos, nec ainmere
maxime fidelcs agnovit eam quispiam valebil, eo quod in veslra prosperilate
Domno h excellentissimo filio nostroque spiritali nostra existit lcetiiia, et nostram sospiiatem vestranr
compatri Carolo, regi Francorum elLangobardorum, credimus esse in cevumj"ucuncKtateni;el dum iniqui
atque palricio Romanorum , Adrianus papa. ac procaees, qui adversus mat-remvestram sanctam
a Argum. Panv. (Cod. Vat. 4): «In quarta [Quar- n. 47) Hiterii mortem cum Alcuini successione in
ta] multa de suo erga ipsum amore indical. Item abbatia sancti Martini Turonensis, el Radonis in offi-
quod pro eo in confessione beati Petri totis viribus cio archicancellarii componal, quem faclum ait eo-
preces fundat. Gralulatur Carolo, quod per ejus labo- dem tempore abbajlem sancli Yedasti, hanc sibi epi-
riosa eertamina Petro [divo Pelro] suffragante, ho- stolam ignolam fuisse ostendit. Ea siquidcm anno
stium Ecclesieeconatus ad nihilum redacti sint. Male 791 relata in codicem Adriani jussu, eodem anno
citat dictum, Qui perseveraveritvsque in finem sat- tardius dari non potuit. Rado igitur multo antea
vus eiit. [Horlalur, ut usque in finem perseveret.] sancli Yedasli abbas ereatus erat. Cancellam vero
Quod promiserat, se nihif pro Ecclesieedemiuora- [) munere (protonotarii enim lilulus idem sonat, Du-
tione, sed pro ejus exaltatione omnia facturum, gra- cang., verb. Cancellar. et Nbtar.) una cum Itherio
tiasagit. Si quis mendacia de se sparserit, ut Romam fungebatur, lametjsi solus esse cosperit post ejus
miltat [eum ui Romam mittal rngal] ut seeundura mortem. GENN. j
sua perversa merita puniatur, Carolum orat [punia- d Ita quidem apographum, sed omnia videnlur
lur]. Postea multa habet de parochiis episcopor. mendosa, legendumque: reperhnus in eis, ut vestrw
Totus est pro invocatione sanctorum et primatu piwcelswmemoriw\paiilerque,elc, vestrwquenobilis-
[Multa scribit de parocciis episcoporum]. CENN.t simm prolis , simulqueomnis populivobis a Deo com-
h Summ. 4, Bar. et Gent. GRETS. missi. GRETS. [
c Rado hic celeberrimus abbas monast. sancli Ye- e Annales Francor. habent hoc anno : Rex con-
dasti apud Atrebalas usque ab anno 778 archicancel- venlum habuilinWormatia, el ipse annustransiil sine
larii muncre fungebatur; cum enim esset unus ex Iiosle. Perinde Fuldeuses : Ric annusa bellorummo-
notariis regiis, Hiterius abbassancti Marlini officium tibus quietus fuit, \fuem rex apud Wormatiam trans-
arehicanc. ei concessil ffequentibus legalionibus im- egit. Quod item 1testatur Eginhartus ap. Pagium
peditus ad Adrianum papam, ut tradit Mabillon. (790, n. 5 et 6), qui prceeedentemepistoiam perpe-
(Annal. I. xxiv, num. 87). Idcirco documentaoccur- ram huic pbsthabilam hoc anno referl, istam supe>
runt cum subscripiione advicem Radonis annis 781, riori. CENN. I
783, et 786 ap. eumdem annalistam (lib. sxv, n. 20, f Lamb. legit: Ecclesim, sospitate redundante.
54, et 58). Cum autem anno 796 (Ibid. lib. xxvi, I
m COD. DD?L.— MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.— EPP. ADRlANf. m
Romanam Ecclesiam perversa moliebantur perpe-. A J queesumusvestram regalem excellentiam, ut nullate-
trare, Domino cooperanle, coelorumque clavigero nus subdolo et homini mendaci, sicutlertis, preebea-
suffragante, per vestra laboriosa certamina demoliti tis assensum h, qui si talia adversus nos mentiens
adnihilum redacti sunt, in verilate comperimus, qula inventus fuerit, nostris apostolicis obtulibus una
«t veslra regalis potenlia deprompsit, illsesa«um fe- cum misso vestro dirigere dignemini, et si mendax
licilatis gaudio permanens jelevata exsultat a, scri- apparuerit, secundum sua perversa merita, punia-
; ptum quippe est (Matlh. xxiv, 15); Qui perseverave- tur c, sicut polliciti eslis claviculario regni coelorum
rit usquein finem, hic salvus eriU beato Petro; ila persistere dignemini, quia nostra
De cunctis vero quceper legatos el episiolas nostras promissio immutilata atque inconcussa sine quolibet
vestra cognovit excellenlia, «t ex parle per nostros manebit dolo.
responditjnissos, quibus ore fari prsedixit, Hquidius Hlud autem, quod ferlis in nostris apicibus repe-
nobis omnia innotescentes, solito more benigne rissequod diceceses Langobardorum .episcopi alter
atque amabiliter eos audieutes, accommodavimus alterius invadentes ac Hl^ illicitcr tenentes in pri-
aures et slngillatim reddidimus congruum aptumque stino permanerent errorc d; omnino sicut vobis pla-
responsum. Reperimus quippe iriipsis regalibus api- cabile est secundum canonum institula emendare co-
cibus vestris, nil pro diminutione sanctse Romance B namur, quia alterius arripcre anhelantes parochias,
Ecclesiceac apostolatus nostri, sed niagis pro exal- inperjurii reatum incurrunt; Langobardorum re-
tatione et honore, mysleriique [Grets., ministeriique] gum terminos atque censuram servantes e, procul ab
nostri g J.@ servanda reclitudine vesfram illaborare observatione canonum in eorum transgressionem la-
exceUentiam, ac petere ut nullatenus iniquo ori ad bentes,etjurgiaatquediscordias gignenles in mo-
ejus mendacium prseberemus assenstmi, qula nec lem incidunt errorum; idcirco apostolica preevidi-
terrenarum Tacultatum ambitio, vel queelibet sedu- mus auctoritate, ut, sicut canonice in decreiis eorum
clio hominum, vos aliquando ab iis queebeato Pelro consistunt, et quando a nobis ordinantur, oliiana
apostolo polUciti estis separare poierit, sed neque a consuetudo -proclamatur, clerus el plebs consistens
aostra charitale vel firma dileclione; cum procul Ecclesiw civitalis illius, elegerunl sibi episcopumil-
dubio seimus quod vestra regalis potentia, quia non lum f, sic paroclriam ejusdem civilatis pree manibus
pro deminoratione, sed semper pro exaltalione spi- teneat, et si in eorura decretis atque nostrse apostoli-
ritalis matris vestrcesanctseRomaneeEcclesisedecer- cseordinationis scriplis canonice promitur atque sta-
tavit, fama in omnem gentem divulgata fine tenus luilur, curnon in ejusdem civitatis lerritorio, ubi
dedila atque exaltata. manebit; potius autem nos ordinatus est, habeat in integro parocbiam suam?
a Constantinopolitanse classis quicum Adaigisus C cia omnis versabatur, Adfiano siquidem referebatur
adveneratinutiles conatus (Adalgisoipso evivissub- Garolum erirum civilatum possessionem minime tra-
latojuxtaTheophanem, Graecisquedebellatis) Adria- diturum esse. Garolo autem fiebat relatio injuriosa
nus Hauddubie commemorat. Heecaulem in annali- pontifici, quasi dixerit regem haud servalurum pro-
bus Francor. el Fuldens. evenisse dicunturanno 788. missa (puta Grimoaldi graiia, quem fidelem exper-
Annales alii probabilius anno sequenti. Quis enim tus erat), ideoque nec se in amore ac benevolenlia
credat, Grimoaldam iu palernum ducatum venien- erga illum perseveralurum. Si divinare fas aliquan-
tem sub finem mensis Aug. an. 788, foedere Bene- do est, nil aliud ex hac epistola inferri divinatione
ventanorum cum Grcecis disrupto, Beneventanos polest, modo animo reputentur contenta in prsece-
eosdem adversus illos concitasse gratia Caroli sibi- denlibus. ID. _
que junclis Francis ei Spolelanis, ac belli apparatu ' c Non semel dixi, preecipue in monito ad litteras
facto tantis in augusliis temporis rem feliciier cumi pseudopapse Consta-ntini (num. 9) de jurisdictione
Greecisgessisse, ditionemque Ecclesieeatque Italiami coactiva Romani pontificis. En novum ejus exem-
omnem melu liberasse? Hildebrandi Spoletani ducis> plum. ID.-
mors objici posset a nonnullis eonsignata an. 788;; d Argumentum evidens, datam banc epistolam
"atnon desunt qui sequenti auno decessisse illumi' post preecedentem, adversus Pagii et aliorum opinlo- -
affirmant auctoritate chronici Farfensis : quare -et nem, qui prcepostere eas recilant. ID.
pugnee adesse potuit cum suis et Winigiso Franco- * In preeced. epist. (col. 425, not. c) laudabam ju-
rum militum duetori ad Spoletanum ducatum aperirei ramentum episcopi de non invadenda aliena dicecesi:
viamaut csesus, aut morbo decedens an. 789, cumi j) queeres canonum auctoritate ac pontificum decrelis
Creecis deviclisItaUeequies comparata est, nam Hil- mtitur. Ad heecAdriani verba intelligenda facit Indi-
debrando suffectum esse constat ex Erchemp. (num. culumepiscopide Langobardia (Diur. cap. 5, tit. 8)
5) hetap. Anastas. in Leone HI (sect. 571). CENN. ubi pree aliis legitur : « Promilto pariter festinare
Quibus super rebus falsa isthoecrelatio versare- omni adnisu, ut semper pax, quam Deus diligil, inter
lur, facili negolio assequimur. Nam Roma el ejus> remp. et nos, hoc est genlem Langobard. conserve-
ducatus, quod constat ex superioribus (comm. preev. tur, et nuUomodo conlra agere vel facere quidpiam
n. 7) pleni juris eratsanctse sedis ex populorum vo- adversum, qualenus fidem meam in omnibus since-
luntate, et Francorum regum non infrequenli asser- rissimam exhibeam. t Quam eorum fidem non im-
tione. Exarchatus et utraque Pentapolis, nemine3 probal, neque improbare potest; tunc enim temporis
amplius adversante, ex eorumdem Francorum re-- Pippinus Caroli filius rex erat Laugobardorum, cui
gum liberali coneessionepossidebantur. Perinde eratt sinceram ab episcopis fidem servari Adrianus cupit,
de chitatihus Tuseiee,ut palelfep. 89, al. 90, et ibii sedcontemniabiisdemcanoneseegreadmodumfert. ID.
notatis ep. 92, al. 86, elGommenl. prsev. n. 50-seq.);; * In Ord. Rom. 8, ap. Mabill. (p. 88), qui est sum-
nec secus de territorio Sabinensi putandum esl,, mee antiquitaiis, legitur : « Cleros et plebs consen-
quanquam initee passessionis testimonium certumi tiens civitatis lal. cum adjacentibus parochiis suis
hisce in epistolis non habeatur. Itaque super Gampa- elegerunt sibi illum talem diaconum vel presbyle-
nice civilatibus linibusque Roselleeac Populonii falla- mm episcopum consecrari. t ID.
m "B. CAROLIMAGNlOPP. PARS I. SECTIO III. I$g
sed qui terminos anliquorum Patrum transgredien- A ciuatamorari ecclesia a proprio reetore, sieut cano-
tes suam conanlur immoderalioneni atque imperi- num instituta censuerunt, nostiis apostolicis proer-
tam adimplere volunlalem, judicium sibi canonum sentatus, ipsum cledueentes eleclum, enuclealius
coraniiilunt a. eum de singulis indagantes capitulis singillalim or-
518 De filia vero Ermenaldi, quae veste mutata thodoxoefidei atque divinorum voluminum, inierro-
ilerum posl tcrgum reversa illicitum sorlita est ma- gamus an Uabeal peritiam; et postquam nobis fide-
trimonium, nostris directa, ut perhibuistis, obluti- lem responsionem jdixeril, et a cseteris olilanis ca-
bus canonice judicanda, prorsus minime ad nos pro- pilulis quse a sacerdotibus cavenda sunt mundum se
peravith. Nos omniura Ecclesiarum pastoralem cu- esse s perhibuerit, maxime hseresi simoniaca, ob-
ram habenies, divina preedicare praecepta non sini- testantes sciscitamur videlicet h aUquam promissio-
mus de conseeralionis vitio, quod in partibus Italioe nem cuiquam aul dationem fecerit, quia simoniacum
el Tuscieeper haeresim simoniacam fit; altamenmul- et contra canones est; et duni coram omnibus a no-
tislocis non sinitur, el imo et Ravennatium ecclesioe bisinlerrogatur respondit: absit, et nos dicimus :
civitatis, sicut missi vestri, nt ferlis, vobis retule- tu videris, et si coiiscii sunt, capiti eorum respiciat
runt, assolet fieri unde multaepecuniee per lalem ne- periculum'. Undb sinrili modo sub jusjurando in
fandam dalionem alie»iatoeesse cernuntur; ut au- B scriptis respondenlj nunquam se aliquid accepturos
rum et argenlum jam non habentes, et jam ipsoe res de manus imposilione i. Quanta enim auctoritas
ecclcsiarum per emphyteuses manu conscriptas exi- bealo Petro apostolorum principi -ejusque sacratissi-
stant alienatee, et per nefandara dalionem afflictocet maesedi concessa est, cuiquam non amhigimus igno-
depopulalceesse cernuntur c. Absit enim a nobis, ul rari: ulpote quoe de omnibus ecclesiis fas habeat
super lales viros, veritate comperta, manus conse- judicandi, neque cuiquam liceat de ejus j"udicare ju-
crationis imponeremus, sed nec ad audieudum au- dicio, quorumlibet senteniiis ligala Ponlificum sedes
res kielinaremus, etiamsi quselibet nobis potestas la- beati Petri apostolijjus habebit solvendi, g2@ per
les acauonisios d,viros poposcisset eonsecrari, quia quos ad unam Pelri seclem universalis Ecelesioecura
nwiquam nos iri qualibcl electione nobis [Lamb. add. confluit, et nihil unquam a suo capife dissidet *-.
subjecta] invenimus, nec invenire habemus; sed ne- Interea reperimus in ipsis regalibus apicibus ve-
que vestram excJlenliam optamus talem rem incum- slris exaratum, sicutpreeterito anno vobis direximus,
bere, sed qualis a clero et plebe cunctoque populo pro hominibus Ravennatibus el Penlapolensihus de
eleclus canonicefueril, etnihil sit quod g 1@ sacro quibus scripsimus, ut eos nobis dirigeretis sicut Be-
obsit cordi c solita tradilione illum ordinamus; nos nevenlano duci fecislis l, et, ut feriis, de parte apo-
^*
quippe cum subscriptione decreti a cuncto populo stolatus noslri nihil mali, sed magis queebona sunt
rohorali clectum suscipientes f, et ne videatur vi- retulerunt. Sedneque eis, neque cuilibet homini ul-
a Res pluribus statuta canonibus usque ab initiis f Haud dubie innuit Adrianus Caroli petitionem
disciplinee : Nam can. apostolor. 14, et Nic. 16, ae injustam superiori janno (ep. 95, al. 71), cum suos
lueuientius Anlioch. 9, decernii, ut« TJnusquisque missos Ra\ennatis archiep. eleciioni adesse optabat.
episcopus habeat suce paroclrise potestatem, ut re- Et notandum quam firma esset id temporis eleclio
gal juxla reverenliam singulis competentem, el pro- canonica, quam ponlifex adeo vehemenler aslruen-
videntia n gerat omnis possessionis, quse suh ej'us est dam suscipil. CENNI
potestale; ila ul presbyferos et diaconos ordinet, et E Omnia haec patlent ex praedicto Ord. Rom. 8 ap.
singula suo judicio comprehendat. t Res, inquam, Mabillon. (c. 2, n. 5). Capitula aulem cavenda prse
pluribus staluta canonibus. Adriani tempore digesta cseteris, cum j'ampridem desue\erint, prselereunda
omnia eranl in Ordine el Diurno, quo spectat hic pon- non videntur : « Eum inquirat (arehidiae.) de qua-
tifex, utcunque laudei etiam canones. CCNN. tuor capitulis secundum canones, id esi arsenochita,
"JEn aliud argumenlum certius datce hujus episto- quod est masculo; j pro ancilla Dei sacrata, quse a
lse post prsecedentem. In ea siquidem hanc monia- Francis nonnala dieitur; pro qualuor pedes, et pro
lem nupsisse aiehat, in hac vero puniendam sibi a Ca- muliere viro alio conjuncta. i>ID.
rolo missam esse teslatur. ID. h Lamb. legit cum Gent. : Vide ne aliquam; Teng-
c Conc. Chalced. (can. 2) Symmach. ep. 5, ad nagelius : videlicet an aliquam.
JJ i
Ccesarium (tit. 2), Uonnisda ad episcopos Hispaniae Uberiora et paulo aliter expressa ista videsis in
(ep. 25, cap. 2) udem faciunt, Japsis etiam seeculis eod. Ord. CENN.- |
laie pervagatam hanc haeresim. Hinc autem discimus i Hoc genus scripti Cautio appellatur in Diurno
eam oblinuisse per octavum soeculum in Ilalia pro- (cap. 5, tit. 7), chirographum a Zacharia, ulibi notat
prie dicta, in Tuscia et in exarchatu, maximo cum Garner. lt>.
ecelesiarum detrimento; quippe quarum bona immo- k Postrema hceq verba desumpta sunt ex Leonis
bilia in emphyteusim -concedebantur, ac se moven- decrelali epislola ad Anastas. Thessalonicen. (ep. 84,
tia dissipabantur. Hujusmodi vitia sequioribus seecu- c. 11). Ccetera, suptema scilicet Romani pontificis
lis longe aucta comprimi oporiuit, episcoporum con- potestas in universam Ecclesiam, irreformabUe ejus
secrationes Romam evocando. ID. judicium, atque abpellationes ad sanctam sedem,
d "lllustratores Glossarii nolant Sirmondum ad curn disjungi nequeant a primalu (quanquam sequio-
calccm Supplem. Conc, Gall. inlerpretari acanonislos ribus sceculissinl disjuncta el in queeslionemvocata),
qui contra canones aliquid faciunt, uullo prolato Adrianus ex communi preedecessorum et Patrunt
exemplo. Locupletissimum hisce ex litteris suppete- loquendi ralione miiluatus est; nee luce majori indi-
bat, quo violatores canonum ac decretorum acano- gent illa, quam catholici canonistse ac Iheologi do-
nisli appellantur ab Adriano. ID. ctissimieidem lotscriptis voluminibus altulerunt. ID.
e Lamb. legit: Nultus sit qui ejus sacto obsit or- 1 Epistola hic memorata una esl est cx iis quee in
iini. God. non sunl relatce, tamelsi ejus senlentia pei
mz COD. DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINCS. — EPIST. ADRIANJ. iSS
latenus in nostra adversitate preeberetis consensum, A cunque ex nostris hominibus ad vos venerint, eos
sed statim si lales reperissetis, et hominem el cau- omnino obtestari atque commonere vestram regaleni
sam ad noslrum judicium milteretis, nos ab initio prudentiam qusesumus, ul sicut genilor vesler san-
ct usque in finem talem erga veslram regalem ex- ctee recordationis domnus Pippinus, magnus rex, eos
ceUentiamhahemus fiduciam, quod pro nulloterreno healo Petro ejusque vicario concessit, et demum cx-
"homine,ab amore et charitate beati Petri apostolo- cellentia coufirmavit, sic admonere atque obtestari
rum principis nostraque dileclione., ut pollicili estis, jubeamini, ut nullo modo audeat.t se in superbiam
recedetis; quia et nos'in ea quam vobis polliciti su- elalionis efferre quando ad vos properaverunt, seJ
mus fide usque in finem permanebimus. Ipsi vero 522 potius subjecli atque humiles in servitio heati
Ravenniaui et Pentapolenses cseterique homines, Pelri el nostree prseceptionis maneant suhjecti, et
qui sine nostra absolutione ad nos veniunt, fastu su- horlamini eos; quia omnino in servitio et ditione
perbiee elali, nostra adjuslilias faciendas contem- c beali Petri apostoli usque in finem sacculi perma-
nunt mandata, et nullam ditionem, sicut a vobis nebimus; qui si tales non reperti fuerunl, a vestra
beato Pelro aposlolo et nobis concessa est, tribuere excellentia simulque a nobis maneant correpti d.
jlignantur; tamen fidelissimivestri prsefati missi vi- Et hoc pariter poscimus vestram .a Deo proteclam
derunt ipsos Ravennianos, quos vobis preesentaverunt " regalem potentiam, ut fidelissimos nostros missos si-
qualiter nobis in superbia exstiterunt, sed qusesumus mulque veslros, pro amore Dei et beati Petri apo-
\ eslram 521 regalem potentiam, nuUam novitatem stolorum principis noslrseque dilectionis, eos ultro
in Uolocaustum quod beato Petro sanctse recordatio- cUroque foverc alque commendatos habere digne-
nis genitor \ester obtulit et veslra excellentia am- mini, quia nimis erga preesidiatorem et protectorem
plius confirmavit, imponere satagat; quia, ut fali veslrum bealum Petrum aposlolorum principem et
-eslis, honor patricialus veslri a nobis irrefragabililer nos fideles eos reperiraus; et ideo petimus ut am-
-conservatur, etiam el plus amplius honorifice Uono- plius per vestrum regale adminiculum, nobis poscenr
Tatur; simili modo ipse palriciatus heati Petri fau- tibus, elevali atque exaliati pfo nostro amore in vc-
toris vcstri, tam a sanctce recordationis domno Pjp- stro precfulgidoregno existant; quia quautum caput
pino, magno rege genitore \estro, iii scriptis in inle- toliusmundi, sanciam Romanam [Lamb. acld. Ec-
gro concessus, el a vobis amplius confirmatiis, ir- clesiam], ej'usque rcciorem simulquc antistitem c
jelragabili jure permaneata. Sicut enimvestra rega- amplectens honorabilis tcrque glorificanda vestra
Jis excellentia in suis tulit apicihus, minime ei con- divinitus prseordinala summa excellentia diligit, tan-
trarium \idereiur quicunque de episcopis, aul comi- _ tum cairi beatus Petrus apostolorum princeps, una
tibus, seu ceeteris hominibus parlibus veslris, aut cum domna filia noslra «xccllenlissima regina, ve-
noslra jussione complendi, sive propria volunlate ad siraque nobilissima subole, el hic longiori cevoregni
nos venire voluerint; sed nec nostree paternitali gubernaculo perfrui, cl iu futuro inconcussa faciet
displicere rectum esl qualiscunque ex nostris autpro solidilate viclrice gaudere. Incolumem excellenliam
salulationis causa, aut quoereudi juslitiam, advos vestram gralia superna custodiat.
properaverit, nihil durius vobis exinde apparet; sed XCIX.
faicut\eslri homines sinevestra absolutione ad limina 523 1TEMEPISTOLA EJUSDEM PAP.E,
apostolorum neque ad nos conjungunt, ita ei nostri ADD0M.NUM CAROLUJI REGEM DIRECTi,
honiines qui ad vosvenire cupiunt, cum nostra abso- In qua coniinenlur gratiarum actionesseu benedictio-
lulione et epistola veniant h; quia sieul nos semper nes pro exallaiione sanctw Dei Ecctesim, et de Sa-
vestros homines suscipientes commonemus ul in cramcntario exposito asancto Gregoiio immixlum,
vera fide alque purilate cordis totis eorum viribus in qualenus eum clomnusrex poposcerat, per Joannem
monachum alque abbatem civitatis Ravennantium
vestro maneant seivitio, ita et vos simili modo./qui- [Lanib., Ravennatium] miseratf.
hauc planissime tenealur. Quod autem data fueiit absque subditis, contra quam factum jampridem
preeteriio anno, et iu ea proponerelur exemplum " fueral de civilalibus Tuscice. Hic autem civilalum
hominum quos Carolus ad Grimoaldum remiserit, exarchatus ac Penlapolis homines a Pippino primum,
magis magisque comprobat allucinalionem Pagii, deinde a Carolo sancleesedi subjectos iuisseAdrianus
prcesenlem epislolam anno superiori scriptam con- teslalur ipsi Carolo. Quid desideratur illustrius?
lendenlis. CEXN. Cc\\.
a Tam de dominatione pontificia hic perspieue e Becloris titulo prcesul eliam aecipitur : al rc-
descripta, quam de patricialu sancli Petri, et regis ctor, et preesul seu antistes principatum et pontifi-
Caroli consulenda commeutatio preev. (num. 7seq.). catum designat. Fruslra autem notionem isiarii ad
ID. principes coeleros niteremur extendere ': nam opli-
h Qui ex omnimoda parilate officii subdiiorum mus pontifex de -sehumiliter sentiens non alium sibi
regis et pontificis,supremi utramque dominii parita- titulum tribuil, quam quo diaconi, nolarii, defenso-
tem non videl, conclamatum-de illo est. ID. res ad regimen patrimoniorum Ecclesiee mitti soliti
•
• c Sequentia verba quee apud Lamb. et Gent. le- appellabantur. Heec epistola a primo ad ullimum
giraus, iu textu desiderantur, scilicet: Reati Petri pontificii principatus monumentum est adeo preecla-
cjusque vicario nunquam vos subtrahemus, sed in ea rum ut omnes, Muratorio non exceplo, dominalum
fide et purilule quam polliciti sumus beato Pelro apo- fateantur, saltem in exarchatu et Penlapoli. Eum
slolo usque. consule (an. 789) inscite adraodum, et procul a vero
d Antea querehatur (ep. 92, al. 86) Campanice agentem de hirjusmodi dominatu certo. ID.
cmiales sibi traditas absque hominibus, id esl f Argum. Panv. (Cod. Vat. 7): « Seplima gra^
fr35 B. CAROLI MAGNI OPP. PARSI. SECTIOJHI. 436
(An. Dom. 791, Cod. Car. LXXXII,chron. 98.) _. sospitate, imo el jcunctorum vestrum fideUum pra-
ARGUMENTUM. — Hucberto episcopo ad sacra limina speritate, pariterque et de profectu atque exaltatione
venienie cum regiis litteris.. se ex iis accepisse Ga- spiritalis matris veslrae, sanctse catholicse et aposto-
roU volunlatem pro exaltatione sauctse sedis etiam stolicse RomanceEcelesiae, in ipsis vestris regalibus-
citra suas petiliones. Ob id coeleste illi prcemium in bis omuibus
pollicelur et perpetuam nominis memoriam. Sa- mellifluisque speculanles apicibus,
crainentarium sancti Gregorii, quod pelebat, se noster relevatus est animus, et Redemptori mundi
jamprideni misisse per Joannem abbatem Raven- retulimus grales, prsecipue satagentes in confessione
nalem a Paulo grammatico expelitum.
clavigeri fegni eoelorum, fautoris vestri beali Petri
' Domno a excellentissimo filio nostroque spiritali
apostolorum principis, non omittimus crebro sqp-
compalri Carolo, regi FrancorumetLangobardorum, pliciter divinampro vobisexorare ciementiam; lanta
atque palricio Romanorum, Adrianus papa h. quippe erga veslram regalem clementiam utimur,
Iter peragratum adnectens limina g_|& beatorum quia nobis sive~in silenlio, sive poscentibus e, pro
principum aposlolorum Petri ac Pauli, revercndissi- profectu alque exaltatione spiritalis malris vestree
mus et sanctissimus Huchbertus episcopus desiderii sancleeRonianaeEeelesiee,non inlermitlitis 525 de-
sua vola adimplens, obtulit nobis preefulgidos exi- certarer ut per yestra laboriosa certamina, magis
miosque vestros in triumphis regales affatus, quos B ] magisque permaneat irrefragabUiter et congrue exal-
eum nimio cordis aniore reseranles alque relegentes, tata, et dignum vestrum nomen ascriptum in libro
reperimus in eis vestram vibrantissimam ac melii- vilse ccelestis, et regalis memoria in sscculum scccuU
fluam nobis destinatam salulem, sed nimiruin, quod hocreatf. 1
poiius c molem desiderantes preestolabamur d, de De Sacramentario B vero a sancto prsedecessore
veslra preecelsa regali in trimnphis victoria atque nosfro, Deifluo Gregorio papa disposito, jam pri-
liarum acliones, seu benedictiones conlinet: el simul libros tres cum appendiee quarla Benedictus Levita
indicat Sacramentarium, quod Carolus rex petierat adj'ecit an. 845, ut eontendit Pagius (n. 17), seu 847,
per Joannem monachum, atque abbatem civitatisRa- ut putat Baron. (ri. 12), quare uterque auctor in re
vennalum [abb. RavennatemJ misisse. i GCNN. chronologica lesiis estparum fidus. Ansegisus siqui-
a Summ. 7, Bar. et Cent. GRETS. et Caroli et Ludovici Pii capilularia cerla si-
h Haec quoque epislola incerloe eetatis per decen- depi mul confudit; et Benedictus certa incertis admiscensT
nium vagalur in novissima edit. Duchesnii ab anno Pippino ipso anliquiora congessit, Labbeana.colIectia.
781 ad 791. Ego vero non modout alias nonnullas tutior : cum auteni an. 789 nuUa omnino menlio liat
eerto differendam sentio post annum 785, cum nun- (Capitul. Aquisgr. cap. 70, et duob. seqq.) lilurgise-
tius seq. anno Romam venit de nupliis cum Fastrada Romanse, nullum dubium est quin Carolus de ea-
nova regina, sed post 789. Petitio siquidem Sacra- p' deni in Gallias evcieanda post id tempons cogilarit.
mentarii me movet. Gum enira constet inier erudi- Quamohrem Sacrainentarium Roma quaesitum, mis-
tos, cantum el Uturgiam Romanam Pippini et Caroli suraque, ut epislola hcee testatur, lempora Aquisgra-
ope in Galliis obtinuisse, ad cantum quod attinet, nense capitulare subsequentia indicet necesse esl.
anno 787, ut cum Baronio Pagius ostendit (n. 9) ex CENN. I
auclorilate monachi Engolisuiensis, Carolus Roraa c Videtur redundare. GRETS.
secum duxit Theodorum et Benedictum, quorum; <"•
Juxla Lamhecii lectionem videlur ponlifex ali-
unus Melas, alter Suessionem sunt missi, qui totam• quandiu regiis litieris caruisse : idcirco malui ad
Franciam cantum Roraano rilu edocerent, multum- hunc annum referre epistolam, tametsi eodem onmes
que exinde laboravit, ul Ambrosianum officium an-- relatae dicantur injcodicem. CENN.
e Revera superioribus quinque epislolis post Gri-
tiquaretur, et Gregorianum more Romano nbique'
reciperetur, quod miuime factum tenui labore, ut ait moaldi redilum Bene\enlum pontifex alium siluit
Durand. (Hb. v, c. 2, n. 5). Aimo aulem 789 con- tam de Campanisj civitalibus quam de Roselleeae
slitutum video (Capitular. Aquisgr.,'c. 80) ul Ifo- Populonu finibus, quse duo adhuc deerant, ut Caro-
nachi cantutn Romanum pleniter et ordinabiliier per lina donatio plenum sortirelur effectum. ID.
uociumale vel gradale officium peragant, secundum1 f Genl. legii : Regalem memoriatem prorsus in
quod bealm memoriw genitor noster Pippinus rex de-> swculum smculi credere nitemini.
certavit ut fieret, quando Gallicanum cantuin tulit ob s Sacramenlarium, et Librum Sacramentorum
unanimitalem apostolicmsedis, et sanctw Dei Ecclesiw; promiscue dici libium ecclesiasticum sacras liturgias
pacificam concordiam. Iterumque post annos quinde-_ " eonlmentem ad sanctissimee Eucharisliee sacraraen-
cim, anno scilicet imp. quinlo decretum aliud Carolii tum conficiendum Ducangiusaffirmat.Anleeumcard.
reperio (Labb., Conc. tom. VII, p. 1185) exstans (Ga- Thomasius in prsefatione ad quatuor sacramenlorum
pitular. App. 1, c. 2) quo slatuiiur, ui canlus discalur,> Codices, quos edidit, testimonjo Patrum nititur, qui
et secundum ordinem et morem Romanm Ecclesicefiat,> anlonomastice apjiellant sacramenta Christi corpus
et ut cantores de Melis reverlaiUur. Et hcec quidemi et sangumem. Ibidem pree aUis urnllis, quee erat
de canlu Romano in GaUias invecto ab an. 757? summa ejus erudilio ecclesiastiearum rerum, ani-
(ep. 16, al. 25 et 55, al. 45), quem Carolus admodumi madvertendum vult hujusmodi Ubros non dd meram
viliatum restituisse dicitur optimis magislris Romai erudilionem conscribi, sed ad usum potissimum eccle-
ductis an. 787,, qui per duodeviginli fere annos Gal-- siarum. Ea propter cum argumenlis pluribus de-
Iicanos ad eumdem instituere. — Secus esl de Utur- monstrarif, codicbm quo ipse utitur referre Gela-
gia Romana, quam primus omnium Carolus constituill sianum Sacramenfarium, rationem reddii cur multa
ut Gallicani amplecterenlur; eleuim nonnisi Gapiiu- etiam preeseferat post Gregorii tsmpus adjuncta.
larium lib. v, cap. 219, ut Bona animadvertit (Li- Prse aliis feria vi iu Parasceve (nov. edit. tom. VI,.
turg. lib. i, c. 12, n. 1) et etiam cap. 70, ut notatt p. 65) in oralione pro iinperatore legitur ; Respice
Vezzosius (ad Prmf. Thomas. tom. YI, n.^5, not. 5)) pro, ilius ad Romcnum , sive Francorum benignus
de missa Romana iu Galliis agitur. El vero libross imperium. Quse plane res ut scriptum codicem de-
quatuor cum tribus appendicibus capitularium ahb monstrat ad nonuin saeculum pertinere; sic Grego-
Ansegiso Fonlanellensi abbate collectos esse liquell riani ritus usum apud Francos (ibi enim scriplum
an. 827, ipsomet auctore id falente. Sequentes autema esse multa' comprobant) sero admodum obiinuisse.
£37 INDEX RER. ET VERB. QUJE IN TOM. I ED. CENNJI CONTiNENTUR. 458
dem Paulus grammaticus a nohis eum pro vobis pe- A ras nationes efficiat, et una cum domna spiritali
iiit, et secundum sanctae nostrae Ecclesice traditio- fiUa nostra exceUentissima regina, vestreeque prosa-
nem per Joannem monachum atque abbatem civi- pice nobilissima prole, Iongiori eevoin hoc regnantes
ialis Ravennatium a vestrse regali emisimus excel- mundo, in vitam felernam, cum sanctls omnibus
lentise, quatenus optantes pro vestra regali invictis- re__nare sine fine, ejus intervenlionihas faciat, Inco-
sima excellenlia, eumdem Dei apostolum vestrumque lumem excellentiam vestram gralia superna eusto-
protectorem poscentes, .queesumus ut semper §§g_g. diat,
nhique vos <Jomilans, \ictores super omnes barba-
Ea propter. cum Saeramentarii mentionem nunc o Monasterium Ravennense indicatur-, quodpofJ
primum et extremum audiam, probabile mihi vide- annos aliquol a Paschali I donatur Petroriacio ar-
tur epistolam per heectempora dalam esse, ut nuper chiep. Namque, ut constat ex diplomate apud Ughel-
aliis rationibus demonstravi. MabiUon.(Aniu 1. xxm, lum (tom. II, pag. 544), prope palalium situm erat,
n. 55.)nil certi statuit de-Romanseliturgiseprineipio necaliud-tunc temporis intra urbem fuisse videlur.
inGallus; notatsolum varietatem Gallicanse ex re- Yerba diplomatis sunt: Monasterio vero sancti primi
sponsis Gregorii ad Augustinum, et ex litteris Zacha- mart. Stephani, qui sic nominatis fundamenta , et sc
rise adBonifacium. Exliac autem epistolaprincipium, jacet §uxla palatiuin, etc. Hujus autem monasterii
ni faUor, Carolinse operee apertum est. Ap.- eumd. gabbas, si divinare licet in tanta antiquilale , erat
MabiUon. (Ann. 1. xxvi, in fine) notitia suppetit Joannes ille, quem Ughellus recenset in arehiepp.
Libri sacramentorum, quo usus esi MenardusinGre- «alalogo inter Graliosum et Valerium , reclamanle
goriani edilione, scripto scilicet anri. 800, Godelgaudi Bacchinio, ut aiebam supra (ep, 93, al. 71, in not.).
jnonaehi presb. jussu a Lantberto procoenobio sancti Id neque novum neque insolens, ut eruditi norunt.
flemigii. Quse res confirmat et liturgiam Romanam, Abbates enim monasteriorum prope calhedrales
et Sacramentarium ab Adriano missum lota Francia quandoque archiepp. catalogis sunt inserti. ID.
paulatim vulgatum esseregis opera. CENN.
INDEX
SERUM ET TERBORUM QXJM IN PMMO COBICIS CAROLINl JUXTA EDITJOHEM

CENNII TOMO CONTINENTUR. . _
(Numerinujus indicis respondenlnumeriscrassioribusin textu inserlis.i
k parentibuset regina Iidegardedefun- "chinalurin sanctamsedem et pontifi-

ctis, 474.linscitetraducilur quasi tem- •cem,262.
&.canonisleeseu violatorescanonum, poralium tantum satagens, 310 seqq. Aimoinlcontinnator con»
tium. 518. Leoms arcbiep.Rav. iter a<i.Carolum tinualori objicitnr, 5. Fredegarii
Aciulphuspresb. a sanctoPaulo I improbat,526.€opron_/mi mortemnun- Aistulphus rex Langobardor.tyran-
obtinet corpus sancti Canclidimart., iiat, 356. Coinpalrishonorem petit a nidem exercens cogit Romauos ad
-581. Carolo, 351. DQnationisintegrae pos- opem Francorumimpforandam,57.Ti-
Acla et Consiitutuni Siheslri obti- sessionem flagiial, 545. Slephani II cini obsessusaPippinoanno755, exar-
nsnt per ocla\ura sseeulum,504,306. exemplosupremumdominiuuiiflexar- chatnmresiiluere jnrejurando pollice-
Acta suppesitaRomaein (ieliciis,30. cfialu comprobat, 369. Sabinam uni tur, 65; perjums, 74; crudelisin Ro-
Aclionumprsecepla, seu diplomaia Caroloacceptjmrefert,415.lu Tarraci- rnanos,80>;a Deo percussus moritur,
per civilatesPentap. a ponlificeobli- nenses elCajeianos Romanumexerci- 190.
aenlur, 555. tum miltit, 3t>8.Ejus prudentia in Ec- Alboiris dus Spoleianusa Desidefio
Adalgisns.VideAlhalgisus. clesias sancli Peiri instanralioneex- ma.e habitus, 154.
Adelberga,Desiderh filia,Alhalgisi pensis Caroli,~380.Placitumhabet in AlcuinusCaroli Magni prseceptor,
soror, ArieliisBeneventanidncisuxor causa Volturnensiumabbatum, 427. 474. ~
ûinque flliosei peperit, 177. Machi- GregoriiHagniexemploequosinsignes Aloxandrino palriarchse paschalis
uatur adversusCarofum,479.Machina- pro dignitate ponliDcis quserit, 4'41. dies inquirendus committiiur a conc.
Sioneserupluras erant post Grimoafdi Nuntial CarofoAthafgisi advenlum, Nicseno,395.
advenlum «x Galliis, 479,485. Gri- 477. Beneventanosdefectionemspe- Ambrosianum officiumiu Francia
*noaldofilio palrieiatumab imperatore eiantes armiscontinendossuadet, 478. desuescit, Gregoriano admisso Caroh
flagitat, quem Arichis morte pra. en- Grimoaldisuccessionemin Benev.du- Magniopera, 5i5.
lus assequinon"potueral,489. caiu iraprobat, arbtlrio lamen Caroli Ambrosiuspnmiceiius Stephani 11
Adeodalussubd. regioaar. aavoGxe- omniapermittit, 479, 491, 494. Carolo legatus ad Aistulphum,57.
gor. III, 9. ffiqua peienli uihil negal, 508.Pauli- Amphifochiiepisc.Iconiidoclrinade
Adrianuspapacollectionemintegram num reum illi mitiit, similitersecum adoplionefiliorumhominum,448.
Cr. canonumdat Caroload Ecclesias fieri oplat ui quisqueprinceps in sub- Anaslasius episcopusprimus es le-
fiallic discipl.instaurandam,33. Non- djtos sibihormnes animadvertat-,564". gaiis pontiiiciis a Greg. III ad Carolum
flulliseorumd.eanoaumemendatis,55. Adulteriseptemaunosposmteant,54. MarlellHmmissus,5,
€onstantiniar.ae donalionisnondumna- Mgih anliquam episcopor. nomen Anastasius cubicularius legatus
ise memioisseperperam dicitur, 505. in Hisp., 445. Episcopus Hisp. ab Adriani ad CarolumMagnuman. 774
Ex ejus epistohsditiosanclaesedis pa- A.dr.ano inslituitur una cum Joanne exeunte, 325; detenlus a rege repe-
tel; nequidquaniinvertendo easdem pre-b. ad caihoi.fidemconira errores litur a ponliflce,363.
contrarium sustinetiir,308 seq.Publi- Hispanor.,390, 593. Ordinatus a Wil- AnastasiusBibliothec.concil.Nic. n
cas orationes mslituit pro remissione hcarioSenonensierroresdisseminatra Latine facluminscribil3oanniVIII,58.
peccalornm,et _provictoriisCarolide Hisp., 442 seqq. Anchard fidelis Caroli MarteJlile-
iarbaris nalionibus, 518. Preces in- jEmilias.civitalesenumeranlur,521, gatus a Grego-io III mitlitur ad eum-
staorat Caroloin SaracenosHispaniaB 555, ejus populi Bavennates appel- deni princip.em,22, 24.
aioveuteanno 777, 556, 566. Pro de- lantur, 529. Ancona.Vide Penlapolis.
"hellalisab eodemSaxonibuset ad G- iEva tempora pro perpeluis, 137, Angeli (Sancti)in Garganssanctua
dem conversis jejunia generalia indi- 170,184, 198,355-,et alibi passim. riuai ab Adelbergarelicta Ariehispoli=
«t, 462. Assiduasfuatiit pr<'ces DTO AfiartaPaulusDesideriiamicusma- ticeinvisendum 479.
439 B. CAROLI MAGNIOPP. PARSI. SECTIO DL UQ
Angilramnusepisc. Meten. aoclor Vat. edidit, alias neqnidquamconqui- 3teph.III, anno 769, a sanctaseder&-
SOcapilumAdrianoascriplorum,51. .silaspra3tenrecompuisus, 114.Rebus :epli, 32. Supposililitleris Joannis III
Angla, quam Pippinus depenbat, Ecclesias tractandis Panvinio melior. sroditosdecepere, ibid.
miraculoterrila resipiscit,28f. 118; argumenta Panvinii aliquatenus Canones et deereta ponlificuma
AnnalistaFuldensisde £ar. Marlel- mutat, 119. prsedicaioribusignorari non debem,
lo, 8. Basilica3funaandaein propriolfundo 403. Sceieris reum tpslem rejiciunt
AnnalisiaMeten. de legaiione Gre- leges, 50. eonlra episc. cler. vel mon., 450. Eo-
gor. III, 5. Bavariseu Bajoariianno787a Caro- rum obsenanlia commendaiurHispa-
Ansegisus abbas FeHianellen.colle- fo subjugati,487. nis, 457.A Langobardisepiscopisvio-
ctor capitularium libr. qualuor cum BenedictusLe\ila capitulariumcol- lantur invadendo alienas diceceses,
trib. appendicibus,an. 827, Benedicio lectioni Ansegisi addit tres Ilbros et 511,517.
Levita ca?leracolligente,524. appendicemquartam anno 845, vel I CantasRomanusin Franciamvectus
Anliochenum coac. de Paseb. rile postbienn., 524. . a Steph. It anno755,205,,523.
eelebrandojuxta conc.Kicaenisenien- Benevenlam una -cumLangob. Ro- I Capitulaquatuor anliqua,super qui-
tiam, 452. mam obsidenl, omniacircnm vaslanl, bus examinabanturepiscopi,519.
AnliphotiariiKomamusus Fran-in 85. Crudelesct impu, 86, 92. Pippmi | Capitulaiia regum Fraucorom ab
cia, 148. veniamperSteph. II imploranl, 110. Ansegisoet Benedielocollecta,524.
Archiepiscopusante soscepturnpal- di CumGrffirisconsitiaineu«usanctajse- | Capuacum aliis Campania?civitati-
fiuinsuo munere non fungitur,409. conlraria,581; a Neapolitanis cajsi bus anno787donalissanctassedi, 473.
Ar,chivumVaticanumdonalionescu- oplimatibus captis, 471. Adelberga Ejus civesdecem seorsimab aliis pra-
slodiebaf,quas Adriauusmisit Carolo agenle tumulluanlurin sanclamsedein slant jnramenlum iidelitatis Adriano,
Magno,555. et Francos, 483. LegaliCaroli,deteclis 484, 487.
Arcliieaneellariusprotonot. noniine eorum iusidiis, fuga sibi consulunl, | Cardmafesdicebanlur episcopi et
indicalus,514. 491. praesbyteriaddictiaiicui ecclesia?,44
Arichis dux Benev. a Desiderioin- Beneventanus ducatus ah Arichi seq.; m privatis oratoriis aat basiiicis
siuuiluc anno 758, filia Adelberga in versus in priucipatum,125; subaclus iion coustituendi, 50.
uialnmoniumilli ludila.Socero aspor- a Carolo,475. | Cardinafes sanctasRomanajEcclesias
tato m Fronciam,Langobardoruniregi Bertrada regina uxor Pippini, 206. nresbyleri et diaconitantum asseque-
subjicidesnt, 125.Iii Liulprandilocum, Stephanus III ~adeam post Pippini banlur pontificatumCaroli asvo, £69.
qui aufugeral, successil,154.Alhalgi- mortem, iihumque ejus Carolumdat Paulus I cardin. presbyt. Ut. sancti
sum uxoris fratrem reslilulurus Kea- hlteras, 257. Desidenus abaltero liho Ghrjsogoni creat Marinum, Pipjino
politanos commoêtiii Adnanumel Caroloiti.eam abstrahere subdolisar- rege expetente, 145.
Carolum,576. Amalphilanosbeflo pe- tibusnititur, ojusque et Caroligratiam i Carisiaci stipulalur prima omniura
til, qui Neapohtanor.auxiliiseumvin- inire, 268. Ejusdemet Caroliaucton- donalioa Pippinorege, quam Carolus
cu it, 471. Anuo787a Carolom ordi- latis cotisorlium,273. el Carolomanuusfiliiconfirmanl,74.
nem redigitur, 475.Moriluranno post Biblioliieea3Vat. veleris origo et | Caroloniannus Caroii lUrtelli fif.
477, dum omniaparata erantad pairi- progressus. Nova3auctor Sixtus V Pippim fr. sancii Bonificii opera Ec-
«iatushonoremei couferendumGrajci 116. c»esia3Galhcana3•saLagit, 26. An. 747
imp. aucloritale,etc, 488. Bituricamelrop.Aquilaniasresiituta uionachummduit, 27,~41,57. Aistul-
Ariminum.Vide Pentapolis. per pallii concessioneman. 786,468. phi praieeptoei melu Oplalusab. Cass.
ArtabasdusConstantiuodejecloinva- Blancus Horalius, PauliDiac. adno- ltgaLumnullil ad fratrem, ut ab expe-
ditimperium, 16, 25. tator, 7. ditionellalica eum a.ertat, 61; mori-
Arva arvse,pro arvorum, inflectitur Bobium,seu Sassina, 555. tiir in Francia, 115.
et sumitur pro terra Adriani a3>,o_ Bonifacius I (sanclus).Ejus epistola? | CarolomannusPippinifil. CaroliMa-
455. sentenlia adhibelurab Adriano iti lit- gni fr. An. 754 crealur rex et pairi-
Arvinus comes et mix, 459, 477-. teris ad jEgilam,443. cSusuna cum palre el fralre, 75. Post
AdrianuspereumnuntiatCaioIoAthal- Bononiaet Imolaab Aistulpho non p'alrismortemnatainter fratresdiscor-
gisi advenlumm Calabriamcum Gras- traduntur Fulrado,108; neque a per- dia componitur,275. Gilberijamuxo-
eis, 476- jnro Desideno,111; a Carolocum re- rfemduxerat, ut CarolusHilnultrudpm,
AlhalgisusDesideriifil. qui palre in iiquis saneto Pelro vindicalas, Leo v^ventepatre, 283. QuamobremDesi-
Frauciaui ducloConstanlinopolimau- 3relnepisc. Ravennas sibi concessus deni filiam superinducere tam ipse
lugeral, a federalis ,nlt_l. aeeersilur, menlilur,350, 55i. quam frate.r prohibenLura Sleph. 10,
545 Anno786 in Calabriamvenit,476. Brundasium ducatusBenev. termi- 281. An.771 montur, 279.
JPostbienniummoiilur, 515. nus or., 154. i CarolusMagnus,qui post Cod. Car.
Alhanasn'(sancti) doclriiiade Chr. Bulla seu sigillum plumbeum apo- temporafuit lmpeTalor,61, 63. Catho-
FilioDei, 446. slolicis lilleris nomen dedil; ejus an- litcsefideiet Ecdesiai perpetuusdefen-
AttiuiaceiMssynodusaiino 766habe- tiquumexeniplum,195. sor: idcirco Moysi comparalus, 140.
tur ex voto Pippini regis pro sacris Quajduo ab eodem exigebat Paulus I;
imagimbusel donationeexarclialuset C patre superstite, 169. Davidisnomine
Pentap. _nesentibus ponliliciisetGras- Caballi insignes a temp. Greg. Ma- ob pietalemet fortiludinemappellalus,
eormn legalis, 229scqq. gni pro usu pontilicumquassili,440. liiO. ConstanlinoMagno comparaius,
Allo Abbas Vollurnensis legatus Cajetaarnus pontificiisexpugnata, 352. Ecclesiam siquidem Romanam
Stepham II ad Aistulphum.57. 495. ejxatlavit, ut bealo Pelro aule fjus
Alto unus ex quinque legatis seu Cajetani et Tarracinenses Campa- cbnfessionem spopondit, oit. Pciri
missisCarolianno 788, aBeneventanis niam Romanam mvadere uioliunlur ecclesiampras ca3tens semper coluit,
raissusad Carolum cum rogo, seu li- curnpatricioSiciliae,557. 4174,505. Adriacioraliouibusse com-
bello supplici pro successione Gri- Cnlumniaem Adrianoet Can.locon- meudat, 474. Pra^ceplorescanlusBo-
moaldi; ei ejus-ucesSalerni, 482,489. ficttesuper sex civitalibusCampanise, rrianiab Urbe m Franciam ducit an.
Auguslmi (sancli) doctriuade jeju- 516. 787, 525. Tam piusprincepsimmenlo
nio sa>>bali,592; de adopiione homi- Camaradum, seu ligneus fornex ifaduciturabllalo aiinafibla,510.Priu-
num per njiseric. Dei, 449. confessionissancli Pein, 579. cipio sui reirni obsequentior matri
Aulasancti Petri pro sacra ejus con- Campanias sex civitatesCapua,Tliea- qliamponlilici,liliamDesideriiu\oretn
fessione, 224, seq., &S7,426.Dicla num,Arpinum,Aquinum,Arces,~Sora djjcit, quam infra annum auctorilaie
etiam aula aposiolica,529, 551. anuo 787 a Carolo doiianlur saiicl=e sancla;sedis repudiat,$6t. Ductallde-
Ausimumcum Ancona et Humana sedi, 475. Adrianusearum possessio- gprde ex qua tilios suscipil,527. E.us
tfeeranl possessioniper Fulradumini- nem inire cupit per regios missos, amor ingens in beatum Petruro ei a»-
taj anno 756, 110»Nee iusi post an. 480. Monumenlahanc donationeinas- s^duaipreces Adriani barbaras omnps
T'k ln ponlil.polestatemvenil. serentia, 484.Dna earumdemposses- nationes,ei subjiciuni; de Langobardis
AutbertusfitabbasVoltumensis,Po- sio subdola, 496- Incertum iitrum insignemvictonam refert, 318. Saxo-
thone calumniisaffecloacdejecto, 425, possessajvere iuennt, 504. nbs post diulurnam pluriumannorum
ad placitumveniensincausa Pothoms. Campulusepisc. CajetanusAdriano dimicationeradebellat, perducitquead
de imprGvisomoritur, 427. nuntial Athalgisj,sdventum in Cala- calholicamfidem, 462. De Saracems
R briam, 476. Hispaniastriumphal, 568.HostesRom.
- Candidi(sancU)corpus in Franciam Ecelesis superat,Forojufianumducera
Bafneumregis. Y. Tuseia. missum,381, d!>bellat,548. Beneventanossuperat.
Baromus Vener. card. Casta ejus Canonseu collectiocaaonumsancl» 475, 487.Eosdemspeclautesdefeclio-
scribendiratio de saaclo GregorioIII, sedis, 28. nj?m, consilioponlificisinsuper habilo,
L NomiullasCodicisepislolas ex Bibl. Canonesaposlolorum50 in conciho b neficiis aflici!.Grimoaldumexopta?
iil 1NDEX RER. ET "VERB.OILE IN TOM. 1 ED. CENNII CONTINENTITR • U®
[um ducem concedens,490, 494. Ter Clerici el monachiin proposito non Decretales et canones
Adriano poalitice Romam venit: an. permanenles qua pcnna afficiantur, a prasdicatonbus,405. nonignorandi
774, cum paternamdonalionemab se 47. Defensor, Opitulator. Vide Patri-
'coiilirroalam integram vindicavit, Clerus Romanusincontinentiaeac- cius.
Tuscia Langobardoromadjuncla,297, cusaiusapud Carolum ab Adrianode- Desiderius Fulrado adnitente rex
521; an. 781, cum lerritorium Sabi- fenditur, 371. 109. A Steph. Illau-
nense iulegrumPetro et successoribus Clusina civilas duci obtemperat, Langob.eligilur, dibus efferlur ob promissam restitu-
coneessit,585, 415; et în. 787, cum 557. tionem ommum civitatum qua; >de-
sex Bene\enlam ducalus civilales Collectiocanonum Dionysianapri- erant PippinianasHonationi,66, 110.
concessit, 475seqq. Supremampouti- mumadhibila a sanclo Zacliana, 28. Fidem fallit, 121, 137.CumGeorgio
flcis auctoritatem in eccfesiasticadi- Eademprascipuis decretalibus caret, Misso Imperiali mala orduur in Ho-
tione declarat, petensmusiia et mar- 57. Komananulla Adr. iempore, 305. mam, 153. An. 758 Roiraeagitsubdole
mora palalii Ravennatis ab Adriano, Omniumcollectionumingenimn, 57. de restjtuendis Imola castensquecivi-
440. Venelicosab exarehatu el Pen- ComaclumvEmiliascivitas a Leone talibusdonalionis, ut suosobsidesex
tapoli expelli ab eodemftagitaus,459. areluep. Rav. invasa,521. Francia recipiat, 155. An. 761Bene-
Et ab ilio exquirensnum regii mi»si Comita missus Steph. II, 89, 96. venlani, Spolelani, et Tusci ei pare-
electioni archiep. Ravenn. interesse Vide Missi ponlif. bant^ 176.Peculiarestituil, territoria
deberenl, 498.Spirilualempotesiatem Comiles et duces promiscuecivila-. civtlatum et patrimoniaretinet, ite-
venerans,causam VollurnPnsiurn a blia- libusprassunt, 459. riimque invadilqua3 reslituerat, 187.
tum vu!tab eo cognosci,427. Et pro CompatresFranciasregum fieri sum-- FiliamTassiloninuptam tradilurusmis-
conversioneSaxonumuuiversalejeju- mopere avebanL ponlifices. Idcirco sos pORtificios ire in Franciam vetat,
nium indici per tnduum orat, 4U2. pan anliqnitaie compatreset patiicii 21">.Ejus malignitas el audacia iu
ConlraAdriaunsCaroli op.era Lango- i eges Fraucorum inveniuntur : nain pontificem, 219. Ablata invicem sl>
hardos episcoposcauonum viola.ores Steph. II an. 754 Pippmi filiose sacro exerciubus restituit et recipit, 251.
compescit,508,510. fonte suscepil, posunodum palricios Romam\enil oTationisoblentu, 262.
CarolusMartellusmajordomusFran- feut, 75. Successor ejus Pauius I vix Romasel in exarcliatuserere diseor-
cia3et subregulus, 7. Inversor fuisse creatus Pippuu filiam suscepisseab- diasnon cessat, 265. A Steph. III ex-
dicitur ecclesiarum,23, 28. Sex ejus sens gloriaiur, 137. Siephauus 111a torquet liitcras adversus Dodonem
iilii numeranlur,77. Caiolomannoefflagilat eodem honore missumCarolom.et Chnslophoiumac
Cassiodorijudicium de colleclione irui, 279. Denique Adrianusan. 781 Sergium exea3Calos,sibique favorabi-
Dionysiana,56. Rcmae suscipit CaroloinannumCaroh Ies,.269.Steph. ldem CTOIO,el Caro-
-in'
Casirum Felicilalis Tuseialan- filiuni,Pippinumdemceps vocandum, lom. testalur Desidenum nihif resti-
gob. juns sancia"sedis~ab anno 774 509,351, 353. tUisê,277. Tyrannus ab Adrianoap-
subjecuonis tolius Tusoaj afgumeii 1 Xoncilia qualuor generalia sa&e.u i pellalur, 476.
tum, 557. declmante ab apost. sede ornniuore- Deus et Pelrus a Romanispontifici-
CastrumValenlisin CampaniaRo- cepta, 30.Sex generalia cunl Gra3car. bus proponi consueveiunl Francis, ut
niana, 224. regularumcompendioCarolusab Adr. Ecclesiam alacritis defenderent, 22,
Catholiea»fideiel Ecclesia;defensio, aeeipit m pnmo efusadveniu, 54,299. 545, 567 LangobaTdorumprofligatio
iuiinus paincialus Pippioi, 180, 202, Calchulense an. 787a fegatis sanela; utriqueascnbitur, 75. Arichisel e|'is
ei Carolt,534, ei passim. sedisde plurimisAnglorumviliisemen- filius nalu major Romualdus morlui,
Calliolicamfidem et disciplinam dandis celebratur, 505. Hierosolymi- dum Neapnhagebalur cnm Gra3cism
Adrianus evponit Mg\ls3 Hispaniar. tanum arino circiter 760 de sacns una- sanclamsedem; Dci miraculumevi-
episcopo,58s)seqq ginibus, 256. dens, 489.
CpnluiiiCellis naves Grascorumexu. Confcssio sancli Petri, ubi oonlinuas Diaconiet a
.sta3ponl.f.jussu, 570. oralioues pro Carolo, 417. Yide Aula, nitentia, 49. preshyteri arcentur pce-
Cenlurialores nonnullas Cod. Car. Fetri (sancli)confessio. DiaconnsPaulus H st. Langob. scri-
epistolasedidere, 114. ConstanUnopoliiana classis adversus 4, 7.
Chalcedonenseconcil. ejos canones Rom.EcclesiamGracique omnescona- ptor, Dimissa3muneri aut viro non Iicet
abap. sedeanlesaac. vndeclinansnon tus a Benevenlauis Giimoaldoduce nubere, 48. - __,
recepti, 29, 505. Ejus concilii com- elusi an. 789,515. Diceceta, seu disposilorSiciliasuna
pendium apocryphum,410. Constantinopolitani canones a sancla cum Neapolitanis fovent .Beneventa-
Cttirographum episcopor. Tuscia) sede non recejili ante \n sa3Cfinem, norum machiuas in sanctam sedem,
Langob., 9. 29. 484.
Ciiorepiscopor. oflicium Constantini
etsubjeciio, dat ex Aclis baplismum Adrianuslau- DionysiusExiguus pro sanctoDion.
45 seqq. Stlveslri,505. Alexandnnoaccipitur-abAdriano.397,
Chnstophornsprimicer. integerri- Constanlinus^Copronymus Zaeharias 452.
mus et summajlidei vir declaraiur donatmassasNymphasetNormias, 16. Disriplinaaliquatenns restituilur in
a Paulo an. 764, 216. In Constanlini Repeiit exarchatuma Langobardis,11. Francia, 27.
schismaleabolendoet Steph. III ele- Sleph. II auxiliumab eo pelit, ibid. severissima,455. Mohasiica,seu regulans
clione an. 769 sua3prohilalis argum. Ttomieopem ferre renuit, 58. Ejus m- Ditio suprema pontificiaante dona-
prabet, 5!45 seqq. Idem cum Sergio cnria pontificio domiualui ulilis, 64. liones, 80, 84, 91, 95. Posldonationes
filio orbantur ocuiisa Desiderio,"262, An. 776moriiur, 556. et Langobardosexaclos,558.Spolelum
1267.StephanusIIi videtur eos decla- Conslanlinuspbeudopapadietusneo- non comprehendebat,379. Resp. Ro-
rare inaitstatis reos m epistolasub- phjltis, 240,245. manoruni appellatur,545. Civitateset
lestasfidei, 268. Constantinuset Paulusducescafum- terntoria lniegra continebat, 584,
Christoserronea;filius Dei adopti- mis affecliapud Carolumab Adr. de- 440.
\us ab Hispamsdicilur, 445 seqq. tendunlur, 502. Dodo missus Caruli Magni Desid.
Civitates qualuor Amelia, Horla, ConsliiutiConstantinianiexcerpium arlibus majeslatisinsimulalur, 268.
Pohmaruiim,Blera Romanidueatusa obtinet vuisa3c, 307. Domna
Langobard.sinvasa3,9. - Consulatusmodicaauctoritas Romaa 2(u. Gisla,appellatur
557.
regina Beltrada,
Cnitates exarchatuset Pentapolis, Adriaintempore,5,555.
quarum sancta sedes per Fulradum Cosmaspair. Alexandrin. Paulo de lom., Domni Pippinus, Carolus, et Caro-
regium missumpossessioneminiit, 65 sac. imag., 192. 237, 283, 522,525, et passim m
seq. Quarum non iniit, 66, 105. Eas CresconiiBreviariumcapilibus 500 liluhs lillerarum.
Paulus vocal civitaies nostras reip cohiprehensumplures canoneset epi- Donalio prima omiiiumfacla a Pip-
Roiiim.,165. stolas mdicat-unoquoquecap., 32. Ca- pino m Franciaa filiis regibus propru
CivitatesTnseiaB Lam_,ob.donatasin nones et epistolasex coll. Dionys.de- manufirmataan. 754, 81.A Steph. III
primo adventu Caroh, 480. sumpla3,28. appellaluraugmenlumRomanasdilio-
-Civitales cum lerritoriis integris Cruxa Carolo dono missa an. 787 nis. 85, 91, dilatalio prouncia; a
suut donaue sancto Petro a regibus in eccl. Val. locatur tib Adriano, S. P. Q. Romano,144,facta Pelro et
Franeorum, 584. 474. Aliam postea misit Leoni •IH e]us \icario, 239, ob veniatn peccato-
Clavesconfessionissancti Petri, 5, quain supplicationibusuteretur, ibid. rum, 228.
pro supplicilibello adCaroIumMarlel. Cyclus,decemnovennal. a conc. Nic. Donalioallera CarofiMagnian. 774,
22.
mibsa:-, Deumenim et bealumPe- probatur, 396. 297, 521, TacladivoPetro.et ejus vica-
JXUIB conjungiconsuevjssea pontifici- D nis pro merceda anima3,325,350,535.
bus conslatiu eorumpeiiUombuscou- 584. Vide Carolus.
jurattonilmsie ad reges Ffancise,147, Decreta pontificumet canonescou- 541, -DonatioConstantinisuppositiiiame-
157,158, el ahbi passiih. ira invasoresdicecesisalieiue, 517. dio sseculoIXemersit, 30i, 506. Certs
443 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS. I. SECTIO ITT. Ali.
ejusdpm Constanllni,patriciorum, et ehiaeFrancor. persp»cuenominantur, m Italia non extenditur citra Cala-
aliorum,553. 464, briamet Neapolim,497.
.Douationesomnesfaclaspromercede Flagcllatiomonachiserranlibus in- | 6regori3num officiumAmbrosiano
anima3, 4 05. dicla, 455. rejeclo Gallirecipiunt,525.
Droctegangus abbasmissus Pippini Fleury carpit epistolam Eelri no- j Gregorius Magnus(sanctns)quatuor
agit Roma3de profectioneSlephani II minescriptamintempeslaeruditione, synodos ut quatuor E\angefiavene-
in Franciam,69. Ejus litteras ad re- 98. ralur, qualenushasresesdamnant, 29.
gem defert, 58. Folradus ahbas Hieronymifratris Testatnr suo ffivocorpora sanctorum
Dromones,navesbellicajSiculormn, Pippini filius, 77, possessioneminit non moveri, 581. Pomificismajesla-
155. VideStolum. civitatumexarchaluset Pentapolispro jem dedecere equos miserosaul opli-
Ducalus BeneventaniCnesorienta- sancta sede, 65. Wemcum sociissuis mos asellos,441.
les, 154. Langobardorumsa3vitia3oculatilestes I GregoriusIII CaroloMarlellohinas
Ducaius Spoletiet Tusciasa Carolo fiunt,80. scribit, 1. Quarum sententia
oblati sahcto Petro, retento supremo Formata meiropolitas necessaria jilteras eruditi aliutnntur in rem suam,17.
dominio, 342. episcopisitinerantibus, 51. Kumeratannosimperatons,25.Scribit
Duces tam poniificiquam regibus Forobonumhodie Foronovumin Sa- librumpoenitenlialem, cuinomenJu-
Francor. eram, 502. binis,225,406. clicia,50.
Ducescivitalum,457. Forojuliensiduci Rodgaudodevicto, | GregoriusNazianzenus(sanctus) de
Duces Franc. ab Steph. II orantur, CarolnsMarcariumsubstituit, 572. duabus Chrislinaluris, 447.
ut Pippinoferenti opemEcclesiasad- FranciroganturRomanisopemferre, 1 Gregorius Kyssenus de adopiione
sint, 72. I seqq.Negiigeutesannis quatuorde- filior.hominum,448.
DucesquatuorSpoletanus,Beneven- cinrnon qwesiti,11. Utprimumin'Ila- j Gregoriuspresb. CapuanusAdriano
lanus, Forojulianus,et Clusinusfcede- liamveniuntsanctamseilemdefensuri, delegit Adelberga. et Beneventano-
rati adversus pontiticemet Carolum, viclores in Franciam redeunl. Inde rum molimina,487, 489.
544. amoringensin principemaposlolorum i Gnmo abbns monast. Corbeiensis.
E co_pit,.25,76. VideMissiregii.
Fredegarii continuatorislocus cor- j GnmoaldusAnchisducisBenev.JH.
Ecberii Liber poenitenlialis,504. ruplusde legalione duplici Greg.III, rnortuopatre, et Romualdofralre raa-
Ecclesiaet cathoiieafidesa Pippino 2,7. jori nalu, pelitur successora Ca-
ad
«t successoribus defendendassusei- Fuigentius(sanctus) Eugyppium rolo, apud quem eral obses,o, 477.
piuntur, 142, 354. contra Pelagian. de prasdestinatione, Caroluseum mitlit Adriano invito,
Ecclesi» contra Grascorum Jweresim 445 seqq. 489.
defensioa pontilicibussemperqnaasita, G I Gundibrandusdux civitatis Floreu-
494.Ejusbonadissipantesob simoniam lias,457.
Adriannsqueritur, 518. a
Gabeli comes dominicus Leone
Ecclesiassancti Petri prasslanlia, archiep. Rav. male habelur, 535.
S05. Galliatensismonast. sancti Hilarii Haistulphusrex Langob.urbemob»
Eleclio canonicaab Adriano vindi- hisloria, 457. sidet, 21. VideAislulphus.
cata, 518 seq. Ravenn. •archiep. sub- ficumGallicani episeopidecretor. ponti- Hegumenussen abbas,652.
jecta sanctaesedi, 499. \eneratores, 52. Hefeuthenusel Gregor.Ravennates
GaramannusCaroii dux in regno pravi homines, 421.
Elipandiel Ascariciepiseopor.Hisp. Itaha,
error de Filio Dei adoptivo,445. ab Adrianoremoveri petitur, | Hermcmbertusnomen frequensin
Embolum,seu postscripium,329, quia exarchatusbonainvaserat,460. Galliis,595. Biluricen. arclnep. Ro-
334. Garinodusdux et Grimoaldusmissi niamvemt pro palho,467. VicieMissi
Ensis benediclio ante palricium Desideriiad sanctamsedem, 110. regii.
imlla,159. Gasmdi Langobard.simile oflicium i Hiemsvalidaan. 764 in Orienleet
Episcopiprecihns pugnanti populo gardingisGolhorum, 511. Occidente,209.
victoriasunpetrant, 42. Armatempo- GausfridusLangobardusin Allonis --nade | Hilani (sancli)Pictav. episc. doctri-
raliatractare prohibentur,451.Deser- insidias decidit, 517, 519. Caroloin adoptione,450/
tores recipiensexcomm.,51.Juramen- suspicionemvenit, 563. | Hilarii (sancn) monast. Gallialen.
lum episcoporumTuscias,9. Pisanum, Georg. card. episc. OsliensisSteph. Htldebrandusab Hilaroabb. fundat.,437.
I.ucanum,et Regensemad suaseccL'- II comiiatur.in Franciam,85. Ejusiiem an. |; Spoleti dux moritur
sias remiltere oratur Carolus,519. pontiflcis missus ad Pippinnm, 88. 789,515.
Epislolasfere exeisasargumenluma UerumcumJoanne regionano el saler i Hildegardes regina Adr. comma-
'
Carolo.ubelur in Cod.refern ad Rom. cellano, 112. Idemcum Petro presb. 420.moritur an. 783 prid. Kal. Maii,
Ecclesiasulililatem,153. Data Arvino cardinalidelinetur a PippinomFran-
{>roreb. Benev. desideratur,494. cia Pauli ponlif. consensu,qui contra [ Hildericusa LangobarJisdux Spo-
Equi tnsignespro majeslate ponlif. delinelRomas Wulfardumet Coilegam, leli ' faclns, 21.
«petuntur,441. 230seq. ' Hispanaseecl. tundator Petrns, et
Ermenaldililia, reticlo monasterio, Georgiusprimiceriuscanlorummo- successores, 444. Aute Adr. lestatus
mlibit,511,518. ritur, 203. '
i lud erat sanctusInnocentius,ibid.
Examen episcopor. ante consec. Georgiusprolosecreta, cum Joanne 'QuartadecimannorumHispanorumerror de Paschale a
Adnani ffivo,519. silentiano legalione imperatons iun- diversus, 445,
Exarchatusa Langobardisinvasus, gitur ad Pippinuman.755, 112. An. 451; alii eor. errores, 457.
51. Ipse el Pentapoiis reslitui dicun- aulem758icedus mit cum Desiderio ' | Histriensis insula?episcopusexcae-
et expugnando calus, 572.Territorium noneratûris
tur, quiajuris sanctiPetri, 76.Ulram- procapiendaRavenna, ;
sancias 575.
que provinciamS. P. Q. R. vocaldila- HydtunLo, ope Stculorum accedenle, Houncidas sedis,
lalionemRomana3ditionis, 144. Desi- 155. |munio voluntario negata com-
dcrn ariibusad defectionemproclives, Geimanisnuper conversisdispensa- } usque ad vua3exitum; invo-
265. Earum popuii subditi poniilicis, lio m quartogradu coucedilura Gre- ljmlario postseptem aut quinque an-
522. VideDonatio. gorioif, 55 nos pcemtentise,55 seq.
GilbergaCarolomanni uxor,posl hu- suma
|'< Horologium noelurnumPippinomis-
F jiis obilum,apud Desideriumsereci- Paulo 1,148.
pit cumfiliis,279. Hospilaliain monlibuspro peregri-
Easlradauxor CarolipostHildegar- GisilaPippinififia poslea sbbatissa nis ' suscipiendis,457.
-dem, 424, 451,455. monast. Calensis, 157. Negala Con- HucbaldusCaroliMagnimissusMi-
Fa\entia, Imola, Ferraria a Desi- slanlinoCopfonymopro filio suo, 285. chaelium
!
I'H id
Ravenua3inlrusum, Sleph.
derio reslitui promitlunlur,109. Desidenus nequidquamprofilioAthal- '; petente, in ordinem reducil,
Felicianashasresisongo,785, 590. giso eam pelit a'Bertrada, 287. 265.
Ferrandi coliectionem Cresconins Gra3Cimmis semper, nunquamar- I Hugberlus episc. venit ad limina
sequitur, 37. (
mis terrent PaulumI, 128.In Romam Caroiilitleras deferens, 524.
Ferrari» ducatus et Comacluma el Ravennammoturi dicuntur, 176. Hypoeartosis.Yide Camaradum.
Leone archiepiscopoRaveunasinva- Piralicamexercent.ab Adnanoeorum
duntur, 321. naves exustae Centumcellis,570.Eo-
Fidercatholicffiet apostolica?sedis rum vicinitas ducatni Beneventano Imaginessacra)a Gracisviolatasde-
defensioduo patriciatus munia_ 140 metuendavidelur Adriano.577.Con- fectionemRomanorum
1' pariunt, 14.A
eeq. et passimin Cod. siliaineunt cum Bene\entanis sanclaj Langobardismcensa3,86, 92. Pippino
Fines dtlioms pomiflciteet monar- sedi contraria.381. Dominatioeorum Vindicanda3 proponuaiurab Steph. II,
m INDEX RER. ET VERB. QU.E IN TOM. I ED. CENNIl CONTINENTUR. UO
111. Earum el calholica?fideidefen- Lapis porphyreticusbasilicajValica- stiiit, lilteras regias ad imp.obtinuit,
sio, prajcipua cura ponlificum,126et na3.V. Mensa. ibid. Post annosdecem Synesiuseu-
passun in GoA.Causa aitem prascipua Legati sanctassedis celebrant con- nuchus et Anthimus.Hic remilliiur,
Graecorumaversionis sancn sede, cil. Calchutense,-505. delinelur alter in Francia,215.An.cir-
128,177. Ab orientispalriarchisacer- Leo (sanclus), ejus doctrinade ad- citer 763ConstantinopDlim petunl rms-
rime vindicatas,192, 256. Asserend.i.oplionehominumm filicsDei, 450. si regii et ponlilicii, 208. An. 787
causa earum cultum Francia, in eo Leo archiep. Havennas electus, in- Ischamuset Leo veniunl cum Alhal-
translatacorporasanctornm Gorgonii, truso Michaelio,deporlalurAnminum, giso in Calabriam,477.Sequenti anno
Naboriset Nazarii,213. 266; invadit exarchalum et tentat Neapolim. ubi Beneveniana defectio
Immo Pippini missus Stcpnanoli, Pentapolensesper suummissumTheo- dirigitur contra sanctamsedem et Ca-
154. VideMissiregii. phylactum, 321. Sergium imitans rolum, 485.
Imola cu'n ah.s ivit. quarumpos- Adriano negotium facessit, 525. Ad
i MissimonasteriiGallialensis,438.
sess, Folradus non iniii subdole pro- Carolum-se confert, Adnano invito, MissiPontilicumRomanorum.
miitunturreslitui sanclas seJi a Desi- 326. PatriarchasGradensisIiLterasad Gregorii III CaroloMartello Ana-
derio, 150.Eamdemcum Rononiasibi ponlificSmratercipit,fraeUimquiiabeo slasius episcopus, Sergius presbyler,
arrogat Leo arehiep.Rav.,530. sigiliumAdiianusdolet, 528. 5. An 759,Ancharlus,22.
Imperatores Gra3ciper legatos et Leo imperiahs Serginm archiep. SlephaniII. An. 754 Wilhariusep.
lilteras conciliaresibi curant Franco- Rav.,corrumperenequidquammolitur, Nomenlan.,78, 83.An. 755 Georgius
rumreges, 126. Paulum I commercii 178. card. ep. Osliensis,Warifeariusabb.
Iitlerarum Conslaminopoliaccusant; Leo et ConslanlinusGra^ciAugnsti missnsregius, Thomaricus,et Comila,
quas scilicel pro sacrarum imagiuum impii, 14. 88, 96. An. 756 idem Georgius ep. et
defensionescribebat, 216. Libri ponlificaliscum Cod. Carol. Joimies regionarius et saccellar.,
Indiculumorlhodo'xa3 fidei ab ipso concordia,110. , 112.
ponlifice emitliconsuevit o ctavo eliam Lilania3.per sa3c. x cenlum Kyrie, Pauli I. An. 757,anonymi,134,157,
S83culo, 466. cenlumCbr. et centumKyr., 463. 146.An. 758, Gregonus ep. et Sleph.
Innoc. I (sanctus)de jejunio fer. vi Lillera3Cod. Car. ob metum Lan- presb., 151. An759,Petrus presby-
et sabbali, 591. gob. conficlas,124. ler, 164, Georgiusep., 167.An. 761,
Jlaliamodicaejuspars octa\o sa3C Liulliericus. V. Missiregii. Pelrus primicerius defensorum, 181,
imp. Orientis paret, 127. Ci\ilalibus Liutpranduscum Hildebrando filio 184.An. 763, Joannessubdiac. et ab-
praserantduceset comiles,472.Lan- Langobardorumreges, 20. -bas,Petrus primusdefensor, 202. An.
gobardia commeddatur Carolo, tan- Liulprandusdux BenevenlanusDe- 764, Joannes subd. et abb., Pamphi-
quamviliis obnoxia, praserlim simo- siderii metu Hydruntumfugit, 151. lus defensor regionarius redeunt ex
niacalabe laborans,511, 518. Ludov. II testimoniumde Francis FranciacumFlavinoregio misso,212.
Itherius Berlradas,etCaroIi missus regibus auctontate apostolica,60. Philippuspresb., Ursusiidelispro Tas-
ab Adr. laudalur, 272. Vide Missi Luminaria, pauperes, et peregrini silpne Bajoarior.duce, 215.An. 766,
regii. ex fructibus pairimoniorum alebaniur Petrus .notarius regionar. etJoannes
J 111. mansionarius confess. sancti Petri,
' M 227.
Jejunium feria3vi et sabbaliaucto- Constantiui Neophyli. Anno 777,
ritate Palrum, 591; indictum tridui Magdebnrgenses Panr.~cod. Vat. Chrislophoruspresb.,Anaslasiusnotar.
pro conversioneSaxouum,462. norunl, 117. _, regionar., 256.
JoannesVIII decermt canonesom- MaginariusabbasDionysian.Fnlra- Stephani III. An. 768, Sergius no-
nes et decretales accipiendas,58. di success. V. Missiregii. menclalor,259. Anastasiusprimusde-
JoannisChrysost.(sancti)deadoptio- Mallianumsedes hodie episcopalis fensor,et Gemmulusad Desideriuni,
ne hominumdoctrma,448. Sabina3, 406. 265. An.770,Petrus presb. Pamphilus
Joannisdiaconiliber de eccl.Later. MancipiaSaracenisveneunt a Lan- defensor regionarius, 287.
suppositus,247. gobardis,369. Adriani.An. 774, Anastasius, 519.
Joannis monachi visioincredibilis, Mansionariusconfessionissancli Pe- Andreasepiscopuset Anastas.cubica-
454. tri legationefungmir, 227. larius, 523.An. 77,5,Andreasepisc et
JndiceSjVidelicetduces et comiles Marcarrasdux Forojulen.creatus a Pardus hegumenus,552.An. 776, Ste-
in Francia, 227, a Carolo consliluun- Caroloan. 776,372. phanus saccellanusRenevenlum, uhi
tur Papias,552. fdaria\irgo, ange.i, elc, invocan- loederatractabanlur1, 544. An. 777,
Julianus presb. card. disciplina3Sol-lur a Steph II Pippini opem lmplo- Philippusepisc. et Megistusarchidiac.
ficituscolleclioiiemDioujsianampro- ranle pro defensioneUrbis et Eccte- quorum legalionis lempus incertum,
movel, 57. sia3, qno tempore Graca impietas hoc enim loco memoraiilurreduees.
JuramentumfidVHUlis sancloPetro, maxime vigebal,75, 81. Plnlippns, et Andreas episcbpi, ac
ponlifici, et Caroloin exarchatii, 554. Marinus petilione Pippini creatur TheodorusconsulAdrianinepos, 555,
Juslellus de colleclione canonum card. tit. sancli Chrysogoni,148. Re.us 556. Andreas et Valentinus episcopi,
minusrecle, 56. 129. Ne m perditlonem 562. An. 781, Agalho diaconus el
Jus velussancla3sedisfalso ponitar iviajestalis,
ruat, Paulus rogal Pippinum,ut epi- Tbeodoruscos., 585. Anno 782. Ste-
in collectioneDionysiana, 57. scopumcreari sinat in Gallnsa Wilra- phanusolim saccellar., 587. An. 788,
i io apost. sedis vicario, 160.Reslilni- Crescenset Adrianusduces Beneven-
K tur in prisliimm,209. lanum iii ducatum cum regiisjnissis.
Martinus Bracarensis collectionem sex civilat.possess., 496.
Kyrie eleisonccc pro Caroli\icto- canonum edil clero el laicisutilem, proMissiregii princip. Francorum.
riisde barbans nationibus,318. 38. CaroliMartelli: GrimoabbasCorbe
L v Manritiusepisc.Histriensisexcasca- jen., SigibertusreclusussanctiDiony-
lus, 572. sii. An..752.
Lalibeus Grefserianam editionem Mauritiusdux Ariminensissocietale 1'ippini regis. An. 754, Folradus
God.Car.videns argumenta epislola- jnita citm Desiderio Pentapohm lur- presb. elabbas cumsociis,77. An. 755>
rum emendatioraedidit, 120. bat, 266. Warnearius abbas, 88, 97. An. 756.
Langbard.missus Pippini. V. Missi MensamaltarisdonatamSlephanoII Folraduset socii, 108.An.757,Immo,
regii. a Pippino,et a regiis missisin confes- 154; Folradus et Rodberlus, 156;
Langobardica3 espeditionistempns, sione beaLiPelri constilutamPaulus Wulfardus et socii, 157; Langbard.,
cmsecrat, 224.Missamsuper eadem 145.An. 759,Remigius Rolbom. ar-
LangoDardorumsasvitieset impie- celebrat, perpeuio ibi permansuram clnep.Fr. regis,et Autharmsdux,165.
tas, 84,86,92.MinacesIittera3et per- decernit, 225. Fortasse ipsissimaest An. 760, Droctegangus,et WufTardns
linacia in sanclam sedem,223, 240. qiise,parieli basiiicseliserenb,divisionis abbates, 169, 171. An. 761, Wilcha-.
Eorumdifficilitempore plura auribus ossiuminscribilur,ibid. rius ep., Felix rehgiosus, et Ratber-
quam litleris committiconsue erum, Melropolilas auctonlasin provincia, tus vir illuster, 175; Yidmarus et
261. ManeipiavcndantSaracenis,569. 43. Cerberlus abhates, et Hugbaldusvir
Pravum prabent exemplumex mona- Michaelmsposl Sergii obitumRav. ill„ 186.An. 765, Haribertusabbaset
sterjo ad sa?culumredeundi,5ll. Ahe- se-ieminvadil,265. Dodo comes, 200. An. 764, Flaviiiu&
nas dioecesesepiscopiinvadunt, 509, Migeiiusnomen p.iseum in Occita- Cappellanus,211.An. 765, Andreaset
517. Eoiirn regnum Carolo eripere nia,445. Gundp.ricus, 222,230. An. 766, Wui-
tentantdux Forojuhanus-et toderali, MissiImperiales. An. 754, Joannes fardus'et socii, 228. An. 767, Wilcha-
545.V. Aistulphus,Desiderius, Pip- silenliariuSet Georgiusproiosecrela, rius ep., Dodo,et Wichardusfidehss.,
pmus, Caiolub. 112,160; Silentiariusin Francia coii- 259.
tel _ 13.CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO 111. Uh
Caroli, Carolomanni,et Berlrada?. Neapolitanificleagunt cumAlria- 581; Tuseias,Spoleli,Benevenli,Cor-
Au. 769, Dodo Carolom..267; Ithe- no, ArichiBenev.4uce sic suadente, ica vetuslissimasconcessionisGra3-
rius Ciroh elBeitrada?, 272.An. 770, 576. orum impp., etc, pro remedioanima-
Gauzibermsep.,Fiigberlusreligiosus, Nestorius blasphemansDei Filium umsaarum, 555.
Aiiblredus,Helmgarius, Caroliel Ca- purumhominemdixit, 445. Paulinusquidam scribit pro Thei>
rolom.,275; Beraidus abbas, Auber- Nicoeniconciliidoeirina de Chvislo losioII apocrypha,410.
lus vir ill. Carolom., 278. An. 773, Filio Dei, 446.De Paschaterite cele- Paulus I ante ponlificalummissus
HucbaldusCaroli,265, 499. brando, 452.Differendum docuilusqne ?tephaniII fratrissui ad Aistulphum.
Caroli Magm. An. 776, Possessor ad diem xxi lunas non xxn, juxla 57. Eidem snccedit,114. De fide ca-
..ep., Rabigandusabb., 510, 347. Au. Hispanorumerrorem, 454. tholicaet sacris imagiaibusmagis sol-
780, Ado diac, 578. Au. 782, Itherius Nicolaus V Bibl. A'at. instiluit. licitusquamde temporalidominatione,
abbas et Maginariuscapellanus,587; ShlusIV explet, 116. 126. Ejus tempore nullumineremen-
Petrus episc. Ticinen. |.roÊgila,590. Nolariuset cancellariusquandoque lum donalioni Pippinianasfactum,125.
An. 785, Maginarins abbas pro terri- idem, 514. - epistolarum ordo turbatns, 129
torii Sabinen. traditione, 414; Geor- Nuptiascum duobus fratnbus, aut Ejus seq.ArgumentaapudCentur.et Baron.,
gius ep., 416.An. 78i, Possessorar- duabus'soronbusvetitas,gradus aflini- 114. Timoreancipiti semper vexatur
chiep. Ebredunen,426; Garamannns latis exphcali, 55. Langobardor.etGraacorum,121.Gras-
dux, 435; Arvinus dux, pro musivis Nymphaset Normias massas Ec- iorum molimina nuntial regi,jl78.
el marmoribusab Adr. obtinendisex c'esia3 Uomanaedonat Constant. Co- Missumregium Roma3commoralurum
palatio Ravenn., 459. Au. 786, An- pron., 16. Conlra eosdem efflagilat, 181. Sex
dreasabbas Luxoviensis, 46.1; Iihe- patricioscum classeadvenirenuntiat,
rius, t Maginariusabbates, 465. An. O 219. Scribit iitteras Pippino e\ Desi-
788, Roro et
cappellanus Betto, 476; Oflj rex Merciorum in Anglia. Fa- derii 149. Ahis lilteris priorum
Atlo diac Golteramnusosliar., Magi- bula el mdiculumei affictum,505,506. fidemvoto, diluil, 158. Langob. regis ami-
iiaruisabbas,Joseph diac et Liuthe- Suum regnum sanctaesedis vecligale Ciliamse culturum promitlil, si Gdetn
ricus, quinque missi tempore commo- facit, 505. servarit, 197. A calumnnsse purgal,
lionis Benevenlana?,481 seuq. An. Otficiamiiilariaet ci\ilia oonlificum 207.Goncedilprivilegm.nmonasleiio
7t-9, Hermeniberlus presbvler, pro regiis persimilia, 502 saneti Silvestri, 256.
nlu el^ctioms archiep. Rav., -498; OlDciasepiempalalina:pnmicerius, | Pentapoles dure medilprranea et
auonyiiiicum missisOlfaeMerciorum etc, 247. maritima,535. Ejus chilales~uiiacum
regis, 507.An. 790, Bernardusep. et aut
Opere pro idcirco, simili,5"5. exarchalua Pippmo donalas ab Ari-
Radoabbas protonolarius,514.Summo Oplalus ablias Cassinensismissus niinousqueEugubium,ibid. A Desi-
p,umlionoreexcipiebanlur.ubiinEccl. Stephani II ad Aislulphum,una cum derio hoslilia paliunlur, 154.Ponlifiei
diuotipm perveniebanl, 5)0. Placila Allone Volturiiensi, 57, 70. Repetit quamLeoniarchiepiscopoRa\.olnem-
iialieiiantJloma3ilagilante ponlilice, suosmonacliosex Francia, 113. perare malunt, 521. Atlialgisiadven-
151.Ubi gra\is aderal causa, Romas Orationesassidua3pro Carolo ejus- lumAdrianonuntiant, 476.
deiincbantur, 153. Quandoquemilte- que parenlibus\ita fiinclis,474. | Persarum excursio prope Constan-
bantur possessionemcivitaium, etc, Oratorii, s eu basihca3 m propriofuu- linopohm,et magna prada, 418.
iradendi causa Rom no pont., 352. do engendasleges, 50. 1 Petasius in Tuscia Rom. rebelhs,
Pari honoreregii ac ponlificiihabendi OrdinalionesepiscoporumRoma)ex 14.
pranlRoma3,etin Francia, 522.Plura ahenisdiceeesibus octavosaseulo,408. I Pelronilla (sancla)ejus oratoriumra
iis tractanda commitlebaniur, quasin Organuma ConstantinoCopronymo basil. Vat.,-t56.
hlteris uonsunt expressa, 225. dononnssumia Franciam,148 j Pelrus (sanclus) dimillit peccala,
Monachiclericalumasseculiin pro- - 71 ; concedil viclonas, 75; per sunm
positomanere debent, 49. Ad P
episco- Vicariumuuxit in reges Pippmum el
pUum per gradusvenirepossunl,"(ifd. Pallii disciplina a sanclo Bonif.Mo- fihos,76, 82,94,185, 189,222el alibt
Deserlores ptmiumur,54. Ilem a pro- gunt. stabiliLam Galliis an. 745, Ca- passim. ViclonamPippinomiraculose
posito abscedentes, 47. Volturnenses roli Magni a3\o obtinet, 467. Ne- c'pncessitde I.angob., 79. Francos re-
ad Carolumullro se confertrnlcalum- quidquamHincmarus, ejusquesequa- g;esin suos peculiareselegit, 82. Con-
niasrepulsuri, 431.llemigiifr. Pippini cesrec-iMioreslabelactareeamnilun- linuopost Deum ponitur in vehcmen
eantumRom.ediscunla Simeone pri- lur, 46S. lionbus pctitionibus. 87, 545, 567.
micerio canlorum,ci04. Piiiviniuslitteras Cod.Car.lestaba- Pôlestas clavium,140cl vassimin Cod.
Monachismusumforms in Galliis lur, suo a3voin bihl. Val existere, Sleph. II inlra uibem obsessus,maxi-
lempore sancli Bonif, Mogunlini,qui 115. Est auctor argumentorum ap. niisque in angusliis Pelrum ipsum
ordinemsancliBened. piopagavit,43. Cenluiiat. et Baron., 118. Qua3aputl quastdeprecaniemniducit, 98. Pippi-
MonastermmsanctiSilvestn a Pau- Labbeumemendatioraoccurrunt,120. n|usPetro el ejus vicarns donalionem
lolfundatur in domo propria, 256. Eorumdemratio habenda,155.Idem fecil pro anima3mercede, 154, 156,
Soractensesancli Silvestn, cumtnbus aucior sero et brevi tempore rebus 20), 225,276, 521, Carolusconlirmal,
ahis stibjeclisPippinoconcessum,193. Ecclesia)dans operamde ponlificibus, et amplificatsuper ipsum sacratiss.
Galliatensisbistona, 457. etcardd. opus confecit, 116,119. in Cod.
corpus, 567 el ahbi pashimVaticana
Monialesab altari arcenlur, homi- Pardus hegumenus. Vule Missi qui conslanlerdocel in basil.
numqueofliciofungi prolnbenliir, 46. pontif. quiesceretantumthesaurum,100,365,
Non velatas, si nubant, ad poemteu- Parochiapro dicecesiaccipiconsue- 5 j7. Quare prae alijs a Carolodilecla
liam accipiendae,52. Velata3seu pro- vit,510. e;. loeujilelala,474, 505.
fessa3si nubant, a poenitenliaarcenlur Pasclia quando celebrandum, 452. Pelrus et Pautus una simul invocan-
donec marilusvivit, 52. Sponte p'ro- Vera doclrinapaschalinmtermuiorum tur,' 225, 275, 462. Ulriusque duclrina
posnum suscipienles si nuhant ante et contro\crsiainlerLatinoset Alexan- d; FiltoDei \ivi,446.
professionempeceant,55. drinos,596. Petrus de Marcade jure pont. ve-
Morialocus erat 60null. a Constan- Pairicialus Francorum regum ab teri, el novominusr«cte, 59.
tinopoli,418. Sleph. II collatus Pippino, ejusque Pluhppus presb. et Eust-achius dux
Mo_.siet DavidcomparalurPippinus, filiisan. 755 per unctionem regiam, iudicesnussiab SLeph.II ad regimen
quia Ecclesiamab oppressione libera- 11, 60. Ejusdemvera indoles. Defen exarchatus,523.
vit, 107.Tide CarolusMagnus. sio catholica3fideiet EcclesieeRom., jPippinus majordomusFrancia3,4i.
Moysis ct Josue exemplo episcopi 75, 189, 460, 500. Patricialus Pelro Zacliaria3auctorilalerex, 69, 75. Eji<s
OT.intes\icionas assequuntur,42. asrriplus mexarchaiu, Caroloin urbe, donalio Carisiacifacta, 321. Integra
Musivaet marmorapalaliiIlavenna- 294, 521. servatur in arctnvo sanclas Ecclesias,
tis concssa Caroloea pelenti, 440. Palncialus imperialis longe alius, 65.No\us Mo.jseset novusDa\id, 140,
7i, 295, 488. 200,233.Tanquam lidelisDeoel bealo
N Pairicras Romm.appellalurin Cod. Pptro a Paulo I proponitur imitandus
NarniaRomani ducalus civitasPip- tulor, 156; defensor, 142; uuxilialor, Caroloel Carolom.,184, 190.Constan-
pini metu reslituitnr Romanis ante 114; defensor, et liberator Ecclesias, tejrappellalurin omnibusPanliepisto-
doiialionis effectum, 66. Eademcum 150; liberalor-sanctasDeiEcctesiss,et lis protecloret delensorfideietcathohcas
aliiscivitalibusRomanoruma Lango- ejus peculiarispopuli,155. et Ecclesia3,_seuauxiliator libera-
bardis invaditur, ante possessionem PatrimoniaCalabrilanumet Sicuium tor, 182, 186set7.,220.Sacrarum ima-
exarehatus,87, 93. a Graecisinvasa,15, repelunlur, 111. gitium defeusor, 196. Ejus amor m
NalalisAlexander et Petrus Marca Campanuma Steph. III qua^silum, sanctum Petrom el ponlificem, 146.
ie jure pontilicioYGleriel novominus 272, a Neapolitanodiversum, 576; Grascorumrnissosnonnisicoram in
pon-
sanctaa
recte, 59 Sabinense, dictum etiam lerritorium, tidciisaudit, 212 Coustantia
'
ii(t TNTVTCX RF.R. ET VRRR. OU'E IN TOM. I ED. CENNII CONTINENTUR. IKd
sedis el Romm.derensione,214. Sol- Romael ejus ducaLusjuris ponlif. Spathaapallarea,159.
liciludo dp sancUesediset ponlifiris ante donaliones,12; perperam dona- Spolelanus,et Benev.dnces Pippino
slatu, 207. Paulo Grajcorumlitleras lionibus accensenlur, 68. A sasvilie fidelilatemjurant, 154; ulerquerluca-
communicat,215.Paulusliliumcogno- Langobardor.liberantur, 147. Impe- tus Langobardissubjectus,176; utcr-
niinemPippinie sacrofonte suscipere ratonbus Grajcisnequidquamparuisse que a Carolooblalussauctassedi, 298,
opiat, 168.Monetne,Bertradadiuiissa, dicuntur,128,176.Id Graeciipsi faten- 541, 579.
Anglamducat,284. tur, 210, 543. Stephan.II Constantinopoli auxilium
PippinusanleaCarolomannus Caro"i RomanamEccl.Adr. appellatEccle- petit, 70. A Francis obtinet, 11. In
fil. ab Adriaiwsuscip.e sacro ionte, siam Dei,id estbeatiPelri, 552. Franciamse confert,superatisLango-
postea Italiserex immgitur, 551, Rdiu. pontifexa Deo eligitur, 507. bardor. insidiis,58, 61. Ibi gra\i mor-
585. Electionisritus An. 769, 260.Ex pres- bo teiitatus convalescit, 79. Pippini
Placita Roma3nabita a missis Pip- byleris laiitum et diaconiscardinali- filiossuscipite sacrofonte, 75. Obten-
pini, 151. bus ehgebalur usquead exilum sasc la possessioneexarchatuset Penlapo-
Pcenitentesad clerum non admit- tx, 291. Ante consecralionemelectos lis, actoresetjudices eo mitlit, 525.
lanlur, 49. inscribilur, 114. Ante GregoriumIII Montur, 114, 135. Epistolarum ejus
Pcenilenlialeslihri tota Europaper- ordinauoseu consecratioconlirmalio- ordocertus, 59.
âgamur, 30. ncm pnncipis seqtiebatur, 289; a Steph. III. An.758,missusPauli ad
Polorum arbiter,polorum et lellu- Greg. ilf ad Leonem III consecratio Pippinurn,151.Crealuspontifex,cano-
rum'crealorDeus,207,2)7. lib.ra, 154, 241, 290, 292. \icarms nes apostolorum50accipiendosdecer-
Pontilicalisl iber Anastasiotributus, Petri pa'sim in Cod.,183,259.Summa nit, 52. Ex Desid. voto Ecclesiassla-
7, 9. ejus poteslas in spirilualibus,520. In lum conturbantissimulatasUtlerasdat
Ponlificiset regis par polestas m temporahbus, 521 seq. Roma3et in Bertradaeel Carolo, 262, 265, 291.
sua cujusqaedilione,521. ejus ducaLuprinceps, 67, 295, 370, Carolomanno compalerfieri optat,279.
Pppulomi et Rosel. Dnes an. 787 usque ad an. 728,15. Gra3cisdomi- Connubiumcum filiaDesid.vehemen-
4 74
notiduinpossessi, seq., 480. nium si resipiseerenlredditnrus,16, ter improbal,284.
Possessioexarchalus el Penlapolis 58; m exarchatuaban. 756, 261,425, Stephanus episcopuset dux Neap.
an. 756,107. 44u; potesias ejus quam \ocmit co- fidelissanclEeserii olfert Paulo opem
PollionisabuatisVollurn.causa,587, activa,564scq , 516, 520. S. P. Q. R. contraGracos, 127,179,495.
424 secjrqr.,
4-51. eum dicitdominumnoslruma Deode- Subdiaconisconnubiavelila,39,48.
Prasdeslinatioet liberum arhilrium cetum, 145. Ditionis ejus a regum
ab Hispanor.errore vmdicanttir,401, Fiancorum ditione perspicua distin- T
455. clio, 465 Nulla uiitur collectioneca- Tabcrna3pro vialoribus atitiqnissi-
Fra?feelusnrbis criminatescausas nonum anle. Zachar.,52, 42, 501; m ma3,457.
cognoscebal,247, 565. regibus velmmimaexiollit, 474.Ejus Tarracinajuris sanctassedis , gnia
Presbj leri et diacomprenisobnoxii, opera reconcilialionesprincipumquas- subacta armis ponliti.us, et pro pa-
47, 50 seq. silas,215. trim. Neap. relenta , 495 A Neapoli-
PrmiicerittScantorumsancta3sedis, fil.
liomualdus Arichis nalu major lanis, el Gra?cisnnasa, 375.
204. fprasmontur patri, 489. '1arracinenses.V. Cajetani.
Principaius Langoh. minoris ini- Rumartius duas tantum Greg. III TernLona, seu pro\incia3,et civita-
lium, 125. epislolas uovit, 2, 5. les donala?sanctoPelro, 575, 384.
Pnscitlianismusin Hisp. redivi\us S TUeodoriLiber pceiiiLenlialis,30,
vm sa?c, 405. 504.
Pro\iucialeGallicanumCarolo Adria. Sabanum, tion sabarium, linleum ThoophylaCusqraiiothecarius,427.
nus, 2)9. quo ex sacro fonte excipiebanlurba- Thius rex Persarum pugtiat cwa
Ptochium hospitalepauperum se- ptizali, 156. nepote, 419.
niorum,48. Sabmense lerritor. seu palrimo- Trabes majorespro ecolesiise Spn-
Pyltaciumet pseudop.ltaciumquid? nium, 514,381, 414 seq. let. ducaiua CaroloAdr. petil; ut Ca-
410. Sacramentorium sancli Greg. in rolus musivaRaven. a pantiuceRa-
Franciam,525, 525. vennasdoimnoqua^sierat,471.
Q Sacramentumepiscopor.Tu<:cia3, 9; Trasimundusclu>cSpoieti obsessus
Qnartadecimani a concilioNieajno ab Adr. exactum pro mnocentiamona- Romae,9,21.
damnali,593. Eorumerror falso Hispa- chor. \olturn., 451.
nis tnbutus, 445. Sala3sancliPetri seu domus rusli- ctiTusciie Langob.ci\ilales juris san-
Petri, 475,480,496.
- R C33, 2 0.
Salvatorissac.imagoin processioni- V
Ra\enna rnetuit Grrecorumarma, bus, 465. VenelicifidelesSerg. archiep,nun-
176. Sanctor. corporanonmovendaAdr tiantmoliminaGrascor. in Ifavennam,
Ravennates dicuntnr .iEmilia3po- docet, 581. 179. Adrian. Caroloeos
puli, 529. Sanguis, et sutTocalum olimvetita, exarchaluet petente
Pentap., 459.
pellit
RavennatesarcliiepiscopiConstanli- 400, 454. Verecundus ep. auclor compendii
nopolilanospatriarchaslmitaticonflaut Saraceniemuntmancipiaa Langob., conciliiChalced. apocryphi,410.
schisma,499.Rile eleciiconsecranlur 569. An.777a Caroloprofligatim Hi- - Vidua3nou \elandas, 46.
Roma3,501. spania,556. Virgo sacia proposilumoeserens,
Ra\ennates et Pentapolensesjudi- Sasantiuacurtis monast.Galliaten., 518.
candiRomas,520. 458. Visio incredibibsa Carolorejecla,
ReginaldusClusiidux malus Eccl. Saxouestandemdebellalian.785cum 454.
finilimussnb Desideno amovendus, Widichindoeorumduce ad fidemcon- Volturnensemonastenum.V.Potho.
558, 544. Anle ducatus honoremca- vertuniur, Caroliopera, 462.Wonnulli
s'aldusCastriFehcitatis,557. ad pagaiiismumreversi ad poenilen "V*
Responsale Rom. Pippiuomissoma tiam admittendi, 4 65. .__
Panlo, 148. SchismaRavenn. Waldipertuspresb.Langol).et Gra-
arclilepiscoporum,cilisrtrd)unus
Respubhcasanclaperp-ram \ocatur 499. maj'estatisrei,245.
sac. Rom.imperium,15. Scriptura Rom.LangobardicaAdr. 595. Wilchani plures in Galluscoasvi,
RodicaususmonaclmsPothonisabb. 33VO, 120. WilchariusSenonen arcliiep. pra3-
Volturn.accusalora canombusreje- Secundiceriuscanlorum primicerio ficilur basilica3Valic. insliturationi,
cltis,quia stuprireus, 429. succedebat, 2U4.Tertii cantorisoffi- 580;jurisdiclio ejus in Hispaniamex-
Rodgaudusdux Forojul. Italia3-re- cium,204. 409. jEgiiam ordinal et i,i-
jrnumalfectat,543; a Carolodeviclus, Sedes (sancta)Cresconiicollcctione. lendilur, SLruit,438.
547; ab eodemdejectus,572. ulilur, 54. ep. Nomei.lanusmis<»n<;.
Rodigangosep. Meten.et Autcha- Senogalliajnris Rom.ponlificis,224. et Williarius postea socius Steph. II in Galljarn
rius dux missi regu ducunt Steph. II Sergms archiep. Rav. uxoratusRo- euntis,
in Franciam,58, 69, 77. ma? litibus implicilus, 158; mmium 78, 85, 158.
Rogauonum geuus Caroli Magni sibi tribuens dejicitur a Steph. II, caluSpolel WtnigisusHildebr.successorin du-
H3VO, 465. 522.ResLilulnsgrali animiergo nun- ,513.
Rogus,seu supplicatiopro Franco- liatPaulo Gra?cor.iusidias,.178. Z
rum ope impetranda,5, pro succes- Signumpro terminoadhibitum,388.
sione Grimoaldiin Benev. ducalu, Sirmondusde coll.Dionys.deceplus Zachariasprimusconsecralurabsque
489. decioit,28,59 decreli missionead (rincipera, 241.
451 B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SEGTIO III. m
quatuor civitalcs Romaniducalusre- 15. Liutprandi regis Langob. annos Ecumulitur coilectiouecanonumDio
cuperat, 10. Scribit Pippino majori numeral insuelomoreuna cum impe- nysiana, 50.
dotnus,27 •41.EumdemcreaLregem, nahbus, 23,27. Pnmus omniumponti-
PRTEFATIO
LIDITIONISCAJETANI CENNII TOMOII PR^FIXA.
I. Quse de_universi operis moiiumenlis prsefanda A. , fectum fuisse opus ad medii cevihistoriam ecclesia-
erant inilio ch>i. Ea propter novam de iisdem prse- sticam, prseeipue pontificiam, illuslrandam utilissi-
falionem, quod superfluum quidem esset, non insti- mum, et ad monunienla hujus voluminis asserenda
_tuo. Si quando enim prsestanlium virorum auctori- necessarium. Quamobrem ut perspicue ac distincte
tate frelus, senlentiam aliquam minus rectam am- de eodem loquar, sex in partes dividendum roihi
plexusfui, ac deinde, re penitusexplorala, deserendam esse duxi, quas btevi admotlum sermone singillalim
duxi, quod semel, iterumque, ac tertio per me esse expendam. Inficep descriptioni Ilalise, quse iis prse-
factum invenies, ratiouem quoque audies cur illorum mittitur, hreves subjiciam nolas, magis ne rudis il-
ab opinione discesserim. At novum constitui monu- lius sevi (sapit enim soeculum x) -reliquias neglexisse
menlum iis proemittere quae altero in hoe volumine videar, quam ut lectori commodi quicquam afferam;
-continentur : Notitiam videlicet provineiarum Ec- nullam quippe ciim sequentibus notitiis convenien-
clesise universae, et Censualem lihrum sanclse sedis tiam habet. Ordibr ab earum prima.
genuinum; ut ipsis manihus teneas, quanta errent III. Nolitiam lnijus similem jani pridem edidit Em-
via recentiores historici, qui Ludovicianum diploma manuel a Scbelstrate ex cod. ms. bibliotheca?, regi-
commenlitium dictitare, ac proinde aliorum quce nceSuecisecum var. lect. alterius cod. ejus lem regiae
sequuntur_auetoritalem lahefactare non suut veriti. bihlioth. 1248 (Akt. eccl., append., p. 649). Quo ex
Nova scilicet provinciarum uomina Ludovici lempore utroque cod. var. lect. apponam. Quid ipse de eadem
fere omnia ignola Sclavonim, Eungarim, Dalmatim senserit, non esl negligendum : « Codex, inquit, cx
supra mare, Histrim pariler supra mare, Lombar- Croatiw, quo hcecîotitia desumpla est, scriptus fuit ante 688
Alamannim, Rurgundim, Marchim, Marsim, n annos, ut patet e^ Chronico quod initio cod. habetur,
diw; novas ulique civitatum appellaliones, nova jura et ad annum millesimum
1 desinit Yidelunero
sanctse sedis tuis oculis subjiciam. Quod sane mo- nolilia conscripla fuisse posl Honoriumet Arcadium,
numentum pluris faciendum esse puto, quia sseeulix circa tempus Chalcedonensis concilii, quo Leo Ma-
ac duorum sequentium barhariera atque inscitiam gnus ppntificatum'obtinebat. Provinciam namque Nar-
praesefert, quam quia meliorem locorum ac rerum bonensem adGalliam, Tingintanam, et insulas Balea-
notiouem exhibeat quam geographi posteriores, quo- res ad Hispaniam pertinuisse affirmal, quod ultra
rum studio improbo summceque diligentice et vetus Leonis Magni pontifieatum obtinuisse non puto. *
et nova terrarum orbis descriptio refertur accepta. Yir doctus lortassje non sensit auctorem in recensen-
Aliud eliam non modicum monumento pretium ac- dis provinciis ut plurimum adhtesisse Notitiae impe-
cedit, quod medii sevi chorographiam Italice, quam rii, adeoque civiles polius provincias quam ecclesla-
auonymus (Script. It. tora. X) ex Ludoviciano diplo- sticas descripsisse. lis vero ecclesiasticas non fuisse
mate ssepe falsus exludit, non semel neque obscure conformes eruditorum neminem lalet. Equidem Vi-
emeudat, certas minimeque dubias provinciarum ac dens hanc Notitiam, neque omnino civiles, neqne
civitatum dispositioues suppeditando. Auctor ejus ecclesiasticas pro iis ssecuhs quce iliuslranda suni,
incerlus, duhia etiam selas; nam per annos fere continere, eam volens ac lubens procurandam alii,
bis centumvagatur. Cum autem descriptor sit certus, cujus magis intersit, relinquo, Etenim quce sequun-
deque hujus selale dubitari non possit, facili admo- tur Nolitiae ceque cum ista pugnant ac cum descri-
dum negotio assequimur quce earumdem provincia- plione Italice quani Alhinus loco principe collocavit.
rum disposilio esset sseculo xi ac sequenli. r, IV. Et vero continuo illam sequitur Nolitia longe
^
II. Albinus euimvero , de quo alibi sum locutus eadem anfiquior, dhisionis videlicet Galliavum in
(Prmf. n. 25) perspicue testatur se antiquioribus ex co- Gallias et scptem provincias. Quam Sirmondus om-
dicibus quidquid posteritati mandavit, desumpsisse : nium primus in lucem edidit tom. I Conciliorum
t Sollicitus, inquit, fui quando el ubi potui in hoc Gallioe,et Pelrus de Marca (Diss. de prim. Lugd.) \
eodem fasciculo annectere, que cognoveram , vel in- ac Pagius (57i, n. 11), summo uterque studio ac di-
veniebam juris esse heati Pelri per lihros antiquita- ligentia iuterpretali sunl. (De Schelstratii indiligen-
tum, vel ea que per me ipsum audivi et vidi a tera- tia [Anliq. Eccl. tkmi. II, p. 658] non est quid.loquar,
pore Lucii III, » qui scilicet pontificatum iniil anno cui Lugdunensis [III provincia integra excidit.) Ea
1181. Antiquior autemexadclilionibusab se faelisoc- scilicet, qualis apud Sirmondum et Pagium visitur,
currit, cum de Hibernia sermonera habet; sic enim saeculo quarto declinante conscripla est, ante lp-
ait: J Tempore domini Eugenii pape III facla est; sam Notitiam imperii. Qualis autem per me nunc
divisio lotius Ybernie in quatuor metropoles per primum prodit ex cod. Albiniano, undecimi sseculi
Joaraiem Paparum presb. card. sancti Laurentii ini characteres prcesefert: qwod eruditis planum fiet,
Da'masoap.sedis legatum,»Itaquelihrisantiquitatura L si Germaniae utriusque episcopales sedes suffra-
ante annum 1143, cum Eugenius III factus esl ponli- ganeas considereiil. Longum essel et abs re nostra
fex, existentihus, paucahseeAlbinusadjecit. Isti veroi singillatim omnia expendere quee in -hac Notitia
suntlermini, cilra quos veniri nefas est: non autemi conlinentur. Nostrainterest provincialis hujus mem-
cetas certa cujusvis monumenti, unde sua decerpsit., bra detegere, ut siugulorum cetate cognita, quidquid
Qua super re animadverti illud debet quod suoeis lucu-• seripti hujus codiîs temporibus non convenit, haud
brationi fecit hunc titulum: Excerptum de historiaec- D Albmo vertatur vilio, sed in praicedentium insciliam
c/esiastea.Proplereaopusvariisexopusculiscoagnien- - rejiciatur, cumvebsta eamonumenta, quae ipse con-
tatumputari oportet, quod Albinus sua diligenlia ex- gessil, aut nulla cum fide, aut cum additionibus mu-
egil, nobisque seris posteris commendavit. Idque pla- tationibusve aliquibus exscrihebantur. Gallicana;
mssimum perme factum iri confido,ubiostendero, noni huic antiquissimse brevis aliaNotitia subjicitur Hun-
unius setatis, neque unius auetoris laborfis excerptos; garia; regni, quse sijeculoxi vetustior dici non potest.
esse, verum ex aliis aliorum temporum noliliis, quasi Id enimregnumsancti Stephani operaineunleeodera
vncaiit, iisque non semel inter se pugnantibus, con- sseculo, proprios episcopos obtinuisse, eruditoruro
4S3 COD. DIPLO.M—MONUM.,ETC, SEU COD.CAROLINBS. — IN SEOO. OPP. PILEF. Wt
neminem praeteril. Quin eliam cum videam recen- A _ Vat. cum ecclesiis singulis unicuique earum subje-
seri Gurcensera episcopatum, anno lantum 1072 erectis : quain equidem eo lubentius exhibeo, quia ex
ctum, Notitiam in ssec. xn tulius rejiciendam esse titulo ipsissimam esse video quam Albinus accurate
crediderim. Huic adneclitur Notitia alia longe anii- in suum codicem retulit: magna enimfidesmonumen-
quior, cum Salona eral metropolis lotius Dainiatice to isti accedit ex genuinis tabulis Ecclesise Romanae,
et Groatise: harum siquidem in regno duseerant me- unde estconfectum. Quamobrem de dispositione pro-
tropoles anno 1062, ut animadvertifPagius eodem vinoiarum ecclesiasticarumltalise, qusepostlliberniam
anno (num. 6): Spalatensis, quse Salonitanae jampri- enumerantur, satis mihi est subjecisse omnium ociir
dem excisse successerat, et Antibarensis, quse Ragu- lis, .quaiis erat sseculo xn. Perinde est de Qrientali-
sise postea suffraganea, tardius honorem prislinum bus, quse anle exitum sequenlis sseculi ab immanis-
recuperavit. simis Christiani nominis hostibus passae sunt exci-
Y. Suecedit chorographicse utrique notitise, extra dium. De hisce autem ad incilas redactis nonnihil
ordinem hic insertae, antiqua illa celeberrimaque dicendum erit in notis ad codicem Rudolphinum.
Ecelesiaruni Hispanise, quse Wambse Wisigothorum Veniendum modo cst ad partem alteram monumenti
regi ascrihitur, nulloque hactenus nostratium monu- hujus pi\3esianlisbimi, nempe, ad Censualem Ijbrum
mento comprobata fuil. Eademexslat apudLabheum genuihum Ecclesiae R.omanoe, qui Cencio aseri-
(Concil. tom. V, pag. 878), sic inscripta : Divisio bitur. v
terminorum diwcesium et parochiarum Hispaniw a VH. Cum Cencius de Sabellis erat sanctse Romanae
Wainba regefacta, ex mss. EcclesimTolelanm etEccl. Ecelesiae eamerarius, nam postea Innocentio 111suc-
Oveten. cujus titulus est Ilhacius, in quo histoiia re- g cessit Honorii HI nomine, edidil librum Censuum
gum Yandaloium et Alanorum in Gallwcia, et postea cuin hac prsefatione, quam posterilali commendavit
Suevorum, et demum Golhorum scribitur. Hanc no- Baronius (1192, n. 19), et ego opportune his ijxscri-
stram ineditam cum iilaper otium couferenti planum bam : «EcclesiceRomanse Censuum opus jam retro-
erit, civitates eodem ordine recenseri, secus autem acto tempore a quibusdam aliis ordinatum, cur reor-
metropoles ; quarum ultima in Wambse divisione est dinare opus fuerit et necesse? Ego Cencius quondam
Narbonensis, hic vero Arelatensis, quod nulla in No- felicis reeordatioms Clementis papse III, nuncvero
litia unquam legisse ine fateor. Prseierea Toletano domini Coelestini papselllcamerarius, Sanctse Mariae
metropolitse subditas priores sedes Oretum et Bea- Majoris canonicus,breviteretaperte respondeo. Quod
liam sileri comperiet; inter Hispalensis suffraganeas cum felicis memoriae Eugenius I et Adrianus (legen-
inveniet EUberri, idesl Granata; Emeritensi quatuor dum omnino est Eugenius III et Adr. IV)papa succes-
sedes auferri, Egeditaniam, Conimbriam, Veseum sor ipsius, et quidam alii deinde qucedam memoria-
et Lamecum, tribuique Bracarensi deprehendet; ac Ija semiplena tantum, nec authentice scripta, seu
denique Tarraconensis Baleares insulas desiderari ordinata in scriptis de Censihus redegissent, et po-
percipiet. Haecvero Hispanioe e Maurorum manibus sleri, sive successores eorum per memorialia ipsa
magnam partem ereptte nos admonent, adeoque vete- quae ecclesise vel monasteria, hospitalia, seu domus
ris illius Notitise in soeculi xi extreraoaut initio se- eleemosynariae (quod ferme idem esse dignoscitur)
quentis descriptce, quara Albinus in suum codi- quae etiam civitates, castella, villsevel domus spe-
cem retulit post annos non bene centum. Quse vero eiales, seu qusereges aul principes in jus admissi et
fuerinl, quavein regione seu dominalione constitu- ',.J proprietatembeatiPelri, et sanctoeRonianseEcclesise
tceessent Albini aevo provincise omnes ecclesiasticse persistentes censuales esse, vel quantum deberent
qusehaetenus eiiumeralsesunt, colligipotest exNotitia persolvere, inslrui plenarie non valerent, eadem
Cceleslino HI conscripta a viro religioso , et Milone Romana Ecclesia detrimentum incurrehal non modi-
ejus abbate apud Schelslrat. (Ant. Eccl. lom.H, pag. cum et jacturam. Quod utique comperiens, et videns
747), ex qua subjiciendas inihi esse duxi provincias me de facili,posse remedium huic damno prsestare,
omnes, alio Iicet ordine recensitas, regna semper aut recognoscens etiam personam meam sancta Romana
principatus indicando, in quibus duodecimo exeun- Ecclesia primis a cunabulis educatam, promotam in
te sseculo existebant. Id profecto et in sequentibus omnibus et creatam, vigilanli atque vehementi me-
per me flet, et quidem faciliori negotio. Si enim ditatione motus census Ipsos, sicut in tomis chartici-
Anglice regnum excipias; provinciarum Noliliae nis et voluminibus regestorum anliquorum pontifi-
tam alte petitse neque occurrunt, nec poterunt cum Romanse Ecclesiseel modernorum, et aliorum
occurrere. Sequentium enim Eccfesiarum fundationes librorum quorumdam, seu memorialium veracium
octavo ad summum sseculofieri cceptas esse constat. inveni, etsi non omnes producens in medium, cerlis
YT.APoloniseregnoinitramducit, S. Adalbertiprse- regnis, provinciis, episcopatibusatquelocisapr3emis-
dicationeadfidem converso ineuute sseculoxi. InAle- sis tantum Patribus sanctisprimitus constitulos, in-
mannia tres tantum metropoles constituit, Bremensem, quantum facullas permisit, ut inferius adnolabilur, in-
Magdehurgensem et Salisburgensem; quatuor enim, signivi. Novos census, qui mco tempore in Romana
Maguntinam, Coloniensem, Trevirenseni ac Taranta- fuerunt Ecclesia constituti, vel amodo slatuentur in
siensem, inter septemdecim Galliarum provincias fe- hoe volumine studiose depingendosostendi, ex hoe
censuerat, priscum in morem: nequealise metropoles D successoribusmeisprseslans materiamuniversis, qua-
jn Alemannia erant. Angliaevetuslisduabusmetropoli- literde csetero usquead exitum mundi et census illos
bus, Cantuaria etEboraco, recensitis, antistites Scotiae, describant, qui suisdenovo temporihus slatuentur.j
ut pote omnes exemptos, nulli metropolitae subjicit. Velim equidem isla omnia in Cencium convenire,
Nam usque ad Sixtum IV archiepiscopi honorem quemadmodum de se ipse teslalur, nemine omnium
sancti Andreaepraesul non est assecutus. Prsetermilti antehuncdiem secusopinante. Al prsebendaealiquan-
aulem non debet, Scotos episcopos a CceleslinoIII lisper aures sunt Albino sui pariler testi.
exemptos fuisse anno 1192, quod eodicis setatem de- VIH.Patriase Cajetanum esse fatetur, dumRichar-
monstrat. Hiberniam amagnaBritanniasecernit, medi longo tempore post Urhevetani episcopi, liberalium
tropoleon institutionis ratione habila in regnis septen- artium magistri, se fratrem fuisse ait, et post mor-
trionalibus. Quamvis enim Danice metropolim Urba- lem avunculi sui monachi, in magislerio adjulorem.
nus D instituisse dicalur, tamen Innocentius HI Cum autem Richardus fraler ejus episcopatum sit
(Regest. lib. i, ep. 419, p. 247) Adriani IV et-,suc- adeptus anno 1176 aut sequenti, ul constat «x mo-
cessorum privilegia tantum memorat; duasque re- numenlis ap. Ughellum (lt. Sac. toin. I, p.
liquas Eugenius 111instituit anno iMS, seu triennii ipsequepost eatemporaaccersitussilRomam, hucigi- 1468),
spatio ante ordinationem Hibernise, quam idem pon- lurvenit confirmata jamaetate. Vocatus autem in Ur-
tifex fecitpersuum legatum. Descriptionem quatuor bem fuil, quod sui similibus omni tempore contigisse
metropoleon Hibernise tune primum institutarum compertum est, fama, ut arbitror, pramunliante in-
ven. card. Baronius*(i!5I,n. £) vidit in bibliotheca defessa ejus studia. Etenim collegeral novera libris
m B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO JTf.' £.6
utilia multa ex Patribus et Conciliis, de quibus lo- A adjecerit labori alieno. Fortasse, inquam; si enim
quens: «Adjunxi, ait, quosdam neeessarios canones, genuinus liher Censuum, de quo ipsemet praefatur,
qu os de diversis Patrum opusculisnon onmihusperviis, existeret, ab Albiriiano parum aut nullatenus discre-
necin editioneGratiani redaclis, cum laborecollegi. i> paret. Qui autem Muratorii opera ante annos aliquot
Duosautem libros extremos, decimum etundecimum, prodiit (Anl. Ital.\tom. V,_p. 851) scriptus videtur
confecit RomseatemporeLuciilHqui ad summum fas- post annos circiler centum" ab editione Cencii: Ho-
tigium est evectus anno 1181. Eosque idem auclor norius enim quartus ibi occurrens, ad Petri cathe-
tanti faciebal, ut novem prsecedentes proe iis con- dram non 'ascendit ante annum 1283. Cum autem
temptui haheret: « Quos, inquit, cuin componerem, codex omnium faicile antiquissimus, quo Panvinius
quia pauper erat intelligenlia,-securius peto super usus fuit (Cod. Vat. 5924) hodie exslans in lahulario
uis et aliis inepte prolatis abea legentibus veniam. Molis Adrianae, privilegium exhiheat (pag. CCCCLXXX)
Omnia supradicta factafuerunt inconstantis setatis et datum a Carolo IV Aug. an. 1568, editum a LunigiO
infirmse scientice. Cum autem factus sum vir, meri- (Cod. II. Dipl. lom. II, p. 791), Muralorianus multo
tis peccatorum vocatus sum ad Romanam Ecclesiam, recenlior haberi debet, neque ullatenus ascribendus
et,ex tunc sollicilus fui, etc,» ut prineipio dixi. Haec Cencio. Quam reni comprobat discrimen illud in-
Albinus in praefalione codicis sui, cui titulus : Inci- gens eidem cum Albiniano inlercedens. Monetarum
piunt gesta pauperis scholaris Albini. De libro x ali- genus plerumque aliud; maxima in recensione cen-
quid cursim delibabo. suum discrepautia; ordo episcopatuum alius; et
IX. Orditur a Francorum regum donationibus, provinciarum misWa non semel offenditur. Prse-
patrimoniis ac domocultis ex Libro Pontificali; de- g terea consuetudo jlocandi oblaliones, quam Murato-
iude lectorem admonet quod «quse sequuntur sumpta rius seorsim una cum diplomatibus recensuit, prse-
sunl ex tomis Lateranensis hibliothece, et quoniam fert hunc tilulum omnino falsum : De proventibus
quedam propria nomina palrimoniorum in eisdem quos dominus papa recipit de Confessionebeati Petri,
lorais alia ex toto, alia ex parte nimia vetustate con- etbasilica S. Sauctoium circiter annum 1220. Qui si
sumpla sunt, in loco proprii nominis vel ex tolo, conferatur cum sequentihus conductoris oblalionum
vel ex parte nullatenus legi potuit, appositum est oneribus, utcunque ibi miserandran in modum mu-
thela, de qua poela dicit: - talis, iisdem minime respondere deprehendetur.
0 nvillum ante aliasinfelixlittera theta! » Fortasse locatio ista sanctse sedis dignitatem dede-
eere visa esl. At vel cenlesimo sexto post anno
Postea vero recenset patrimonia et massas sitas in Joannis XXII litteroe vicario Urbis episcopo Viter-
terriloriis Lucano, Pisano, Carfagnance, Rosellano, biensi (Bull. Vat. lom. I, p. 272) secus docent:
cceterasque censuum acquisitiones usque ad Grego- « Si, prout lu, fraler episcope, nos per luas litleras
rium Vil. Decimi praeserlim sseculi, cum Tusculani consultasli, pro noslrse canieroe commodo magis
comites jus omne sanclse sedis usurpasse dicuntur, expedire viderilis arrendare, seu ad firmam dare
piura exliibel documenta. Sint instar oraniura illud jura onmia, reddilus, et provenlus ac obvenliones
Bonifacii VII pseudopontificis an. 984 : «Item in alio altarariatus, seu helemosiiiariae hasilicae principis
tomo ejusdem cartufarii 1egitur'VII papa Bonifacius apostolorum de Urbe, quam quod illa per nos colligi
locasse caslellum Pelram perlusam cum omnibus ei facere, seu levari Volumus aulem, quod de
pertinenlibus cum placito, et districto eorum, el p^ quantilale pecunise, pro qua arrendatio, seu ad
g!andat<co, et herbalico lam de eodcm castello quam firmam datio fiet hujusmodi an seu quibus personis,
de viilis ad se pertinentibus. Situm est in territorio pro quanto tempo|re, ac sub qua etiam cauiione il-
Silve Candide : prestat annue decem auri solidos. J larn contigerit fieri, per vestras patentes litteras, \el
Et illud sequenlis anni: « Item in alio tomo sub instrumentum publicum, nos plenarie informelis. t
Johanne XV papa, Dagone judex 'et Ole senairix, et Quamobrcm de venerabili antiquilate nil movendum
filii eorum Misica el Lainberlus legunlur bealo Petro erat : nam si quse a sequentium setatum moribus
contulisse unam civitalem in integr., quoeesl bchi- abhorrent, deploranda potius erant prisca tempora
ncsne de provincia Polanorum cum omnibus suis quam emendanda, quod castitas integrilasque histo-
perlinentiis infra hos afflnes, sicut incipit a primo rise vetant fieri.
latere longum mare, fine pruzze, usque in locum qui XI. Ea propter Collectionis priorem illam partem,
dicitur russe : et fine russe extendente usque in quam Albinus ex Romano Ponlificali CXLVHIIin
Craccopin, et usque ad flumen Oddere, recte in lo- suum codicem retulit, excerptam videlicet ex tomis
cum qui dicitur alemure, et ab ipsa alemura usque chartaceis bibliolhecae Laleranensis, eidem asse-
tn lerram milze, et a fine milze recle intra Oddere, rere non ausim. Characteres quippe antiquioris col-
et exinde ducente juxla ilumen Oddera usque in lectoris in ea insunt, quse aut Gregorio VII super-
1
prsediclam Civitatem Schiuesgne. i Posl charlicios stile, aut continuo post ejus morlem fuisse factam
istos lomos bibliothecae, ad pontificum regesta se ostendunt. Ea, tam in codice Albiniano quam in
veriit Honorii I, Gregorii II, Zacharice, Alexandri H edilo apud MuraloHum, incipit : « Hadrianus papa
et Gregorii VII. Ac trmm quidem priorum nonnisi optinuil a Karoloj t etc.; explicitque : « Item in
locationes massarum ac fundorum recenset. Alexan- <0quodam thomulo jLateran. inter cetera Spicioneus
dri autem U et Gregorii VII census regum ac prin- dux Boemie accepit licentiam a papa Nicolao sibi
cipum Anglice, Galhcc, Hispanioe, Saxonise, Hun- portandi mitram, et promisit se daturum omni anno
garise, Russios, Dalmatice et Croatise numerat. De- centum libras argenti de terra sua sub nomine cen-
mde prosequilur cum diplomatibus, charlis, jura- sus. t Sed ante hanc supremam partem ex toto se-
mentis aliisque antiquis monumentis, quse claudit ptimi Gregorii Regesto allatis pluribus , bsec sub-
cum excerplo ex historia ecclesiastica, quod mox "iciunlur : « Ex synodo habila in Dalmatia a lega-
sequetur. Ul autem paucis mulia compleclar, quae tis VU pape Gregdrii, scilicet a Zebizone tune mo-
Ceueius anno 1192 se collegisse ait, ante annos mi- nasterii SS. Bonifaeii et Alexii abbate, nunc vero
nimum octo aut decem Albinus collegeral, el deci- Cesenate episcopoi necnon et a Folcuhio Forosim-
mum in librum sui codicis relulerat, in cujus calce pronii episcopo. Quaesynodus Tiabetur in archivo
postTMotitiam provinciarum, de qua diximus, Iibrum sacri palafii Laleranensis. J Quae eliam exstant
Censuum qui lunc existebant, et nunc primum in lu- modico cum discrlmine apud Baronium (1076,n. 66).
cem edifur, collocavit. Igitur Lateranensis bibliothecse foruli excutiehantur
X. Quse cum ita sint, nemo, arbitror, assiduos post annum 1085.1Non enim ante eum annum Ge-
labores Albini, qui vetustis licet monumenlis colli- hizo Dalmatina legatione functus, episcopalem di-
gendis assuetus, plures tamen annos in iis quce ad gnitatem a Gregorio eodem oblinuit. Alliinus autem
sanclam sedem pertinent reccnsendis insumpsit, non auctor, sed elsscriptor pursepulse hujus primae
Cencio adjudicabit, qui forlasse aliquid ad suramura collectionis haberi debet. De cacteris quamplurimis
'
ffl COD. DIPL. — MQNUM-..ETC SEU COD. CAROLINUS.— PR.QVINCIALEVETUS. 45S
raonumenlis quae sequunlur, nou csl expeditum ju- A _ simam Albinianam improbasse. Tanti enim non crat
dicium ferre, num plura ab aliis eollecta iuvenerit, Cencius, ut cum -Albino eruditione ac diligentia
an jsingula ipse collegerit. Islud pro certo afiirmari comparari valeat, qui, quanquam de se demisse lo-
potest. quod antequam Cencius Camerarius ederet quilur, Uratiani tamen opus imperfectum esse sen-
suum Librum densuura, anliquis tot monumentis sit, et talia congessit monumenta quseingenium he-
refertuin, hcecjam, paucissimis exceptis, ab Albino bes non designant. SLquando cetas proferet librum
collecta fuerant. genuinum Ceneii, tunc planum fiet quam proximo
XII- Eugenii etiam IH fjion 1, tit perperam legi- intervallo a veritate distem. Etenim lam editum
tur in praefationeCencii; nam sancti Eugenii sevo quam mss. in codd. tributum Cencio collectio alia
quavicarii, qua.successoris sancli martyris Marti- -prsecesserat Nicolai -Rosellii Tarraconensis ord..
ni Inon conveniunt, quse Cencius narrat), ef Adria- Prsed», vulgo card. de Aragonia, qui natus anno
ni IV temporum loeationes, cbartulae , censusque 1514 obiit supremum diem_1562, -nt est in codice
alii collecti repefiuntur ab Albino in libro xi -et ul- prsestantissimo , facileque omnium primo, nunc
timo^Collectionissuae".Quorum nqnnulla inyenientur apud erainenlissimum Passioneum, hrevi ,cura aliis
infra, nonnulla parantur prelo, inserenda operi pluribus codd. in Vat. bjbliothecam inferendo. Cui'
quod propediem editurum me in lucem confido : De quidem collectioni hic titulus praefigilur: « Prae-
prwstanlia basilicmVaticance.Prae aliis'Ordo Ro- sentem librum• ordinavit -et scribi fecit reverendis-
manus genuinus apud Albinum proferelur tam" de simus in Chr. Patpr el Dominus "D.-Nicolaus card.
festis diebus quam de coronatione Romahi ponrifi- Aragonie, quem compilavit ex diversis regislris, el
cis : qui foedeinterpolatus in libro Censuum Cencio n ex. libris camere apostol. et ex aliis etiam libris et
ascripto, Panvinium prius decepit, poslea diplomati-' cronicis diversis cum magna diligentia et labore. »
cae sGientiaefacile prineipem Mabillonium. Quorum Undein posteriores codices libriCensuum non pau-
ulerque niinus.solerterpalroeinatus-est falsis totTi- •ca derivata esse conferenti perspectum erit. 1-nutri-
libus in eum Ordinem introductis. InterimProvin- usque opusculi editione hoc discrimen est servatum,
ciale et Libfum Censuum exhibeo ex libro decimo, • ut scilicetTrovinciali, quod maxime necessarium esl
oclo minimum annis ante Cencium conscripto. Quem ad monumentorum quse in hoc volumine conlinen-
Cencio eidem non patuissetiemo ,mihi persuaserit: tur illustrationem, variantes lectiones opusculi per-
auclor' siqiiidehi non alia de causa vocatus fuerat quam similisîunis aliquot posterioris cum brevihus
Romam, uisi ut sanelse sedis utilitatibus navaret nolis subjiciantur.. Cen&ualeautem purum ac shn-
operam; cumque ejusdem Cencii aequalisesset, cre- plex, quale est hKCodice, erudito lectori exhibea-
ditu proclivius est in hujus labores illum invasisse, tur, ut ipse interpres atque judex esse possit.
quam eseteras inter eolleclionesGensuum accuratis-<
PROVIIVCIALE VETUS
"
iStVE . .
EGCLESrJK UNIVERSJl PROVINGIARtJM NOTITIA.
EXCERPTUMDE HISTORIA ECCLESIASTICA. ICJn inter Alpes constituta «. Quarta Alpes Gothie a
Italia dicitur a Italo rege. Hee et Ausonia nuncu^ Gotio rege dicunluf. ^Juinta vero provincia Alpes
patur ah'Auxo Ulixis filio."Italia ergo" patria, sive Gotie nuncupatur, in qua Janua civitas sita est i>.
Sexta quoque provincia Tuscia nominaturr in qua
regio Romanorum a Cirtio in Eurum extensa, habet "Roma consistit e : cui adjiingittir Imbria, in qua est
ah Africo Tirrenuni mare, et a horea Adriaticum
sinum. Ab occidenle autem obicibus Alpium-obrui- Perusium, et Spoletum. Septima autem proviucia
lur. Porro Alpes a 'GaUico mari super Ligustium Campania ab urbesumilinilium, etperstringltusque
sinum exurgentes, primo Narbonensium fines, de- ad Siler fluvium, habetque d opulentissimas urbes Ca-
"mumvero Galliam Rethiamque' secludunt, donee in ' puaniiitque, Neapolim : Bricia provincia a quadam
sfnu Liburnio .deflngantur. Habet ctiam Italia pro- ipsius reginaprovincie vocatur <=. pctava est Lucania,
vincias xvfn. Quarum piima Histria nuncupatur. -cui conjungitur Bricia a Sjle fluvio usque ad fretum
Secunda Liguria a leguminibus vocitatur, quorum Siculum, superiora Tirreni maris perstringens, in
ferax esse probatur; in qua est Mediolanum atque qua Petulanius et Regium posile suut civitates. Nona
Papia. Terlia Rethia prima, cui connectitur Rethia vero provincia in Alpibus Apenninis f sita est. De-
NGTJE.
a In Notiliis omnibus Rhetias duas invenirj com- JD
I Pratill. (Hist. Princ Lang. tom. I, p. 6), hcecad rem
pertum est, Rhetiam I, Rhetiam II. nostram scrihit: «
i> Cottias Alpes in duas proyincias dividi nune sias bealorum Petri Ifidicavimusetiam propter eccle-
et Pauli aliquantas nobis trabes
primum audio. necessarias esse; et ideo Sabino subdiacono nostro
In Nolitia etiam Cod.H reginae Suec. Schelstra- injunximus, de partibus Briccorum aliquanlas inci-
tius hsec legit. Id autem pugnat cum Notitia imperii dere.j Non igilur novum Bricia provincia: novum
baeterisqueomnihus.• * In Latio enim et Campania
- urbs atque inauditumBricia Regina. CcelerumBrutia cum
-
d Campania Romana cum Carapania Felice, quae Lucania
Romaponitur. unam provinciam efficit. .
f Alpes Graias et Penninas nullo discrimine ap-
audit Terra Ldboris, perperam conjungitur. Sed pellatas, Galliae provinciam fuisse constat, cujus
insciliaesseculi dandum est aliquid. Cum venerimus inetropolis Tarantasia. Pancirol. (ad Notit. c. 6.8):
ad Ottonianum diploma ejusdem fere setatis, Cam- < Alpes, ail, Penninseet Graice ultra montes Colios,.
paniam Romanam ignorari videhimus. seu montem Cinisium, ubi sunt Allobroges, sive Sa-
* Argutum inlerpretem! Sanctus Greg'. Magnusin baudi, et
Tarantasia, ac pars Helvetioram. >ln seg.
lilteris ad Arichim ducemBenev. (lib. x, ep. 24) non eliam Notitla niter Italiae proviiicias ultima recense-
juxta edit. Labhei, qui mendose habet Britannorum, tur, contra notit. imperii,
sed juxta excerpta ab Hist. Pauli Warnefridi ap,
PATROL. XCVIII. i5
- - 460
459 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO DX .
cima autem Emilfa nominatur : hec incipit inter A * INGIPIT NOTITIA.
AlpesApenninas, ctpergii juxtaPadi fluenla versus '" " L .
-"
Ravennani, et Jhis locupletrbus urbibus decoratur,
Placentia, Parma, Bononia, el Cornelii Foro, quod m ITALIAP.ROTINCIE* 5UNTKUMERO • XVII6.
niodo castrum Imolas appellatur. Undecima autem \ est .
Flaminia vocitatur, et est inler Apenninas Alpes.et Campania in qua Gapua. Tuseia cum Imbria-'.
mare Adriaiieum posila : et incasita estila\enna J". Erailia 8. Flaminia, -khqua est Ravenna. Picenunil
Duodecima vero cst P-icenusbabens ab austrd Apen- Liguria, in qua esl Mediolanura.Venetia cum ystris"",
ninos montes, et ex -aftera parte Adrialicum mare, in qua <eslAquileia. Alpes Gotie i0. Santnium. 'Apu-
1J
ct porrigilur usque ad Piscaniam. "Apennine autein lia cumCalahria, in qua est Tarenlus 1SC Bruttia 13
Aipes per mediain Italiam pergentes, a Punlcis, hoc cumLucania. Re|lia prima. Retia secunda.
' Sicilia.
est ah exerciiu Annibalis, qui per eas transiûm Sardinia. Corsica. Alpes Graie <=.-
habuit, vocilantur. Terliadecima quoque provincia GALLIARUM I]ROVIiSClE SUNTSuMERO XVII14.
Valeria nuncupatur, cui est adnexa' Nursia. Hujus" Viennensis. Njnbonensis I. Narbonensis HrAqui-
etiam pars occidua Etruria norainatur. Quarla- lania "I. Aquitania "* II. Novempopulania 16.Alpes
decima Vero provincia Samnium ', a Piscaria incipit Maritime. Belligiba " I, in qua est Treveris. Bclli-
ct inier Campaniam et inare Adriaticum pergit. gica"8II in qua est transitus ad Britanniam1S.-Germa-
Hujus caput csl Beueventus civilas. Quintadecima nial,que est 20 feuper Renum. Germania II, ut su-
autem Apulia est 3, consociata sibi Calahria, habens perius 21. Lugduneusis I, super Rotlanum 2S.Lugdu-
opulentas urbes Luceriam. Sipontum, Canusium, B nensis II, super Oceanum. Lugdunensis IH, super
Brundusiunl,
* atque Tarentum. Sexladecima vero "' Ligeriin 23. Senona 24. Maxima Sequanorum. Alpes
Sithilia est, que mari Tireno seu -Jolico alitur. Maritime*".
Scptimadecima autem Corsica "" est; et octa\a- j
decima Sardinia nuncupatur. Sciendum tamen esi^ 1NArWCASUNTPE.OVINCIE NDMERO VI,
-quod.Luguriam, ei partem Venetie, et Emiliam al- Proconsularis,] in "cjua est Carlago 26. Numidia.
""
que Flaminlam veteres ysloriographi Galliatn Cis- Bisanziuin CTripolis. Maurilania Sjtifensis. Mau-
alpinam appellavere. Siquidem anliquo lempore ijlania Gesariensis iS.
Brennus, qui apud urbem regnabat Senonensem, IS VSPANIA 29 SUNTPROVINCIE KUMERO VII.
cum trecentis milibus Gallorum ad Italiara venit, et
eamxisque ad Senogalliara super mare Adrialicum in Tarraconensisj Cartaginensis 30.Betica. Lusitania,
silam occupavit ": et ihi ab imiccm separ-ati sunt qua est 32 Emerita. Gallitia 31. Insule Baleares,
Gaili. Quorum cenlum milia Delphos adcuntes, Gre- Tringitania trans ffetum, quod ab Ooeanoinfusum
e
corum gladiis perierunt. Alia êro centum milia terras intrat Intef Calpon. vel Alliivinam ^33.
intra Greciam remanentes, primum Gallogreei acan- _ — INILLmiCqJiSUNTjai.OVJNCIEi.UilEROJaX.
dore corporis; postea *<,eroGalatheidem sunt appel- Dalmatia*supra'mare. Pannonia I, m quaest Fir-"
lati. Hiiergo sunt, quibus scribit aposlolus Pauiusj -niiunis*. Pannonia II. Valeria 36.Prevales. Missia
Alia autem centuin milia in Ytalia iferaapserunt; Epifhs^ventus 38.Epirus nomina39.Pampica.
|Uijer|or.
Ticinumque, Mediolanum, Pergamum/-et "Brixianr KOricus''Ripevussuprai 0 Danubium. Noricus 41me-
conslruentes, Cisalpine Gallie nomeii dederunt. Unde5 diterranea. Favia 42. Dardania. Ifermodonlus 43.l)a-
Gallia Transalpina que ultra Alpes habetur, et Gallia•C lia 44. Scythia4S f. ~Creta insula. Achaia. Macedoiiia.
• Tliessalia.
Cisalpina qtie infrar Alpes esl. vocilatur i>. _.
' -'" " -
;r V""', AUCTORIS ADVERSARIA.
1 Flaminia, Aurelia et Emilia a sic diclis yiris, qui RQmam .venerunt, vocabula trahunt. 2 Samnites ab
aslis quas ferre solili erant vocaniur; hasta enim Grcece senna vocitataiest. 3 Apulia a proditore "" coguomi-
nalur; ccleriterenjm ibi solis fervorc virentia produnlur. 4"SIthilia a Sieulo duceTdenominatuf. Corsica
a cltice suo Gqrso, et Sardinia a Sardo Herculis filio denominanlur. !
. VAR. LECT. EX CODD. REG. \
. Gln Italia sunt provincise xn. Cod. 1; xvn. Cod~.2. vUmbria i, iniqua estRoma2. 8 JSmilia. 9His-
tris. 10Colti»e. u Appulia. 12 Tarentum. "13Bruttium. 14 Nomina provinciarum vel civitatum quarumd.
Gallice. InGallia suntpr. 21 XVII.2. Aquitanica. u* id. " " Belgica. l8 id.
legionis DfTovempopulana.
19Britanniam. so que est deest. ut snperius deest. - super Rodanum deest. E3 super Ligerim deest.
si Lugd. IV^quce el Senonia dicitur %. °b Grajx. S6Carthago. °° Bazanzium 1: Byzaziuin 2.' ss Cse-
sareensis. 29 Hispania. *>" •Caflhaginensis. 313l-Gallicia. 32^1 Tingitanal ss"36trans inlrat3? inter'Calven, vel
Alhinam 1. inler alpem, et appenninum 2. Ulyrico. Sirmium. Valesia. Misia. ^ vetus.
3-9 nova. 40 .Pampica Noricus Ripensis super. 41"*Nordicus. 42 Savia 2. 43 Hermemontis. 44 Dacia.
** Scitia 1. Scitia superior. % l In Francia. ,
WTJE.
a Duahus exhis provinciisExarcbatumprofluxisse,- D d Byzacium, seu Byzacenam provinciam celebrem
ejnsque extensionem - " aliam tempore alio visuri sii- reddiderunt episcopi exsules in Sardinia. De quibus
nius suo loco." card. Noris (Hist. Pelag. lib. n, c. 18, p. ^86) veria
- h Toia ex bac descripiionc scientiani'seu eruditio- faciens: <rIrigen'seral, inquit, apud Safdiniam prce-
nem se\i illius tenes. Huic êro -diiftius immorari sulum Afrorum nmnerus; atcceteros inter doctrince
oliosum'cst. Auctori, ut suimel interpres fial, con- el sanctilatis fama-eminebant Patres proviuciae By-
cedamuUio. zacense, quorum Dacianus antiquilate, Fulgentius
<•Alpes Graias seu Penninas amovendas esse'ino- verp Ruspensis episcopus scientia primas tenebant. >
net Noiilia imp. earumque loco Valeriam subsli- e Herculeis Columuis nihil nolius in iabulis. Cal-
tuendam, de qua Pancirol. (cap. -55) tradit: fVale= pe in Ilispaniarum extrema nra Promontorinm, et
ria regio a 'wa et civitale Valeria dicta, quse.uttradit /i6j/l«'fransfretum in Mauritania Tingintana erant.
Strabo, a Tiburlinis initium capiens", ad Marsos et Mendoseiii Cod.'Alhiniano, inRegiisvero'.cfepravalis-
Corfiniuin Pelignorum metropolim extenditur, et sime, ul vides, indicanlur.
partein Lalii continel. In ea Latii urbes sunt Valeria 1 Schelstratius adnolavit in rcargine, Ulyrici prq-
Bonif. IV pontif. patria, nuiic exslincla, Arseoli et vincias in Notitia imp. nuraerari sub dicecesibus tri-
Alba,prope quam estcivilas Cuculum. In Romoevero bus, Macedonia, Dacia, Illyrico. At non vidUTlemj-
conspuGtu smil Tibur, Prccneste, et Tusculum. Va- monthuni et Scylhiam ex Thracia peiitas esse. llisce
leriae metropolis erat Amiternura,hodieAquiladicla.s cgo ur-o"inciis nieciio aevo antiqaatis, quarum locb
461 COD. DIPL. — MONUM., ETC., SEU COD. CARQLINUS. — PROVINCIALE VETUS. . 462
INTRACIA l SUNTPROVINCIE KUMERO VI. A II-
Track. 21. Tracia 3 n. Misia inferior. Scithia . ENADSUNT N0MINA CIV1TATUM HARUM RLGIONUM «. '
iiifefior.Europa, inquaeslConslaiilinopolis,queprius Prjtijncia Lugdunensis pribig habet civiiates num. iv.
""LIcus''dic'ta , sive Bizantium. Rodopa."
" ' '" 5ASllSUNT XII. MelropoliscivitasLugdunensium."ciyitasEduorum_
IN PROYIKCIENUMERO civitas Lingonum.castrpgaMUqnenseVcaslrum Ma-
est Licia. ' *" '' l '
Asia ipsa, in qna est Iliiim, id Trqja. tisconense2S <J. _
Eallacia t". Lidia. Cark. Hellespontus.. Pampliilia. Provincia Lugdunensium II habet civitates vn.
-fissidia"'. Frigia8I. Frigia salularis." Licaqhia. ""-,•- - Metropol. xivitas Rbj,omag'ensium. civitas "Bajo-
Cyelades 9. _
jcansnim. ciyifas Abrmcatum. civitas" Ebreicbrum .
1NORIENTE SUNTPROYINCIE NUJIER.0 X. .civitas Solarum <_,id est "Sftjgruin." civilas Lixovia-
' Siria Cilieie in "
qua cst Anfiochia. Siria "Palestina. jum, .ciyitas .GonstMitiai.
Siria Phenice' 0.Isauria. Sieiiia'- juxlajniqhterii Tau- Provincia
rnra. Gypram _2. Mesopotamia iriter Tigfim ^'ejrEii- Lngcûijensiumi\I Ijabet civitates wum. rx.-
'
fratem"". Eufratesia. Hofdroene. Sqphanie 1S.' '' Metrop. ciyilas Juranoruni. civitas Cinnomanno-
<rnni. piyitas/ Jiedqripri). ciyifas Andegavorum./civi-
. _KPqNTO SUNTPROVINpiE KUMERO VIII. tas Nannetum. civitas Cofiosopituhi. civifas Cian-
. Pontus pbleniaicfis."Pontus amasia. Hqnorida. Bi- liumf,idestyenetum. civitas Ossismorum. chitas
19 Diablintum,' cfue' alwnomine alrad, vel a"dalia vo-
^hinia^lÂflacoin^Ârraoenia^^rninof.Afmqenia
"" 29
' B iafur' K-*- " - ' '
major. Gappadoeia. "'"."'"
IN I.piPTO20SUXTPROVlNCIEJSTLTMERO VI. Provincia^Lugdunensis IV habet civitates viii.
21 Metrop.olis civitas Senonum. chitas Carnorum.
-Egipius ipsa",JHqua esl Alexandria. Anguslamnis.
libia.-Steca? 2. Libia23pentapolis. Archa- civitas .Autisiodorum. eiyitas^Tricasium. civitas Au-
*" Thebaida,.-'.-
m*K relianorum. eivitasParisiofum. "clvltasMelchbrum r
civitas Neumnensium 80h.
INBMTTANNIA SCNTPROYIKCIE KUMERO V. Provincia Belgica I habet civitatesiv.
6 II. Flavia. Maxfana.
" Britfannia-i!S I. Brittannias
'-'' - * " "- Metropolis civitas Treverorum. ciyitas Medioma-
• Iridorum. id estMetris. civita"sLeucofuni, id est Tul.
\"atentiaria ar«. ''•". '* '-* 7" - '
Fiunt.simul provincie cxni, "Regiones"xi-:llalia. lo/Glvitas^VefcdunehsiuinJ1/
Gaffia. Affrica. 1'spania. Hiiliricus. Tracia. Asia.
~ - PtovinciaBelgicaIIhabet civitates xn.
-' " '
Oriens. Pontus. Egiptus. Briltannia "9. .
Metrcfp.civitas Remorum. civitas Suessionum. ci-
VAR. LECT.EX GODD»REG.
" l "» 3 4 I. sie dicta est % G Galatja. ? Pisidia. * Phri-
Thracia. id. id. Scitia. j? lis. ..Jdicta, 11 12 Cyprus. la ortum Tigris. 2. 14 Eu-
9 Ciclades. in SiricePbenicice.'- Cicilia.
gia. lutwbique. 18 Armenia.
- phwtem'.' lS Euphratesia; Hosdroepe. Sophanee. ls Bitania. 241. Bithynia. 2. " Paflagonia.
9 itf.'' 20 JLgyoto. °-L«JEgyptus. °<°-
~> tybia"sicca. 2S Lybia Arcadia _" Britannia. ESValenciana. 1.
_Valenlia 2r s'rfft Burgundin.- Archiepiscopatus Lugdunen. hos habet suffraganeos, Eduensem, Maticonen-
sem, "Gajiilonea.'Lingoneh""?8j'ln Fra?ic*fl.'Archiep. Rothomag. hos habel suffragan. Bajocensem, Abri-
* cen. Ebrbtien.
" Sagicierisem, Ecxbvient Constantien. ?9 In Francia.Aichio^. Turonen. hos hahej, suffragan.
Xlenomanen.'Redbiien. Aficlegaveri.TSamnecen.Corisopiten. Veneten. Maclovien.Briocen. Tregoren. Leonen.
30In Burgundia. ArcMep. Senonen. hos hahet suffragan. Parisien. Carnoten. Aurelianen. -Nivernen. Au-
tissiodoren. Trecen. Melden^ 31 In Alemannia. Archiep. '" Treviren. hos habet suffrag. Meten. Tulleri. Vef-
dunen. \~'~
NO-TJE.
' authri cceplsr;Sdavoniu. Ihtngaria, Dahnatia,zt Croa- , multiB profectae sunt, mutato pro conditionQ tem-
tia, quas iniraj-iiH<_j_ieinus,non InsislO : iJUanlum porum ordine, quas inter celebratur Garolo Magno
"moiieo, B.omarfos poutifices, proepipue Atlrianum, tradita amio ,774. ab Adriano Poutifice (Schelstr.
"jurasacra hujus regionis acerrimer propugnasse, ut Ant. Eccl. tom. II, p. 645). In hoc Cod. prior iila oc-
Videbimus {Diss. 1). v currit non modico cum nominum discrimine quod
a Qiiare omniutn ullima regio isla recensealur 3n in var. lect. non indicatur. opportunius enim visiim
"liis codicibus, ingenue fateor me ignorare. ^ esl ecclesiastieas prqvincias- Alblniani fere aevi ex
"*_>Ap. Scbelslr. numefus regionum', et provincia- C alia Kotitia^sulijicere; cuin varise ditiones agnos„ce-
rurii iifdicatuf in principio. Ad quse ideni auciorâd- bantur ari Galliis, nempe" Burgundia, Francia, Ale
nolal: sKon xi region. sed Mif'dioeceE. coirstal>at mannia, ei Gdsconia. Civitates proviriciis^quanddque
ToIimorblsRom.ulpatetexarifiquaiiiip. Rora. Notilia, ' singulse, aut binse, aut etiam plufes? adJeclseTnvejiiun-
-"-
inquallljricumiirlresdiaicesesdividitur.« Athicnou tur, qiias non pfaeteream." /
* - ** Sagium vulgo Seei hodieque celebris in
chiiis, 'sed efeclesiasiiea disposilio desigiiator.' Ea Lugdu-
propter Elyricustaia oecid. qugai'or. utpote sacri ju- nensi II seu Normandia, Sajornm &t Sagiorum'~'hi
ris Rom. pont.-,pro una^cgioue habetur. De jure 1II0 pmirihus Nofitiis appellutur,' " 'Sotarum forlasse
-'
nunc
"a") Iconcimachis tavaso didam infra." (-Diss.'i, n» x primnriiaiiditur.*
'
- •• -
seq.)
' c Titulus incoasi-Jerate ^''Paindeest debocyeiid«mantiquorumnovono-
appositus. {}uaeenim cif mirie. UtrumquCenrm, ni fallor, civitatibus illis fiiit
vltates eiiu<nerantur, nec iiominibus, neque Ordini - inditum medio sevo, quod et de DkMinti alio nomine
regionara respondent; prceterea m!ientale's fere om- eredendumvidelur, talia enim apud anliquos" non oc-
nes necessario prcelereimtur. currunt; solaque in hac Notitia leguiilur.
, _<" Nolitiamprovinciarum^GalliseaSirmondoprimum - s Infegra" hcec provincia excidit Schelslratio. Ex
piiblicatam PetruS-de llarea in' dissert. de Prhnatu aliis autem Nolitiis, prcesertim Adriani prcedicta, post
' Lugdun' quain Labbeus"etiam retulit in suam coilect. octavum saeculumnata illa nomina perspicuum est.
(Conc tom."X,_p. SIO. n. 132.seq.) et Antonius Pa- - 11Notitiaeomnesexhibentcivilates vn; unde octa-
gius (574,'n. 10. secjq.) illustiarunt. A Gfatiano va bcec profluxcriVac *qucenam csset non est expe-
jaclam'aiunt inlev annum S89 et 574. TJnde alice dllum dcfinire'. ><•'<. , ,
11.5 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO 111. ' 464
vitas Catalaimorum. civitas Veromandorum. ciyitas _\, Provincia Vi ~nnensishabel civitates xiv.
Atravatrum. civitasCameracensium. civitas Tufna- Metropolis civilas Viennensium. civitas Gei-aa-
censium. civitas Silvanetlium. civitas Rellovacorum. vensium. civitas Gtiapolitana. civilas- Albensium
civilas Aribauensium. civitas Morinum, id est Ponli- nunc Vivarium e. (civitasDetensium. civitas Valeri-
cum a. civitas Bononensium l. tianorum. civilas Tricastinorum. chilas Vasionen-
ProvinciaGermaniaprhnahabetcivitalesnumero... sium. civitas Aurasicorum. civitas Cabellicorum.
sunt civitas Avennicorumf. civilas Arelatensium. civitas
Metropolis Maguntine suffraganei Prageusis. nunc Vinclausca s. civitas Mas-
Moraviensis. Babembergensis. Ehistetensis.- Augu- Capenloratensium,
stensis. Herbipoleusis. Constantiensis. Curiensis. siliensium ".
Argentinensis. Spirensis. Warmatiensis. Verdensis. * Provincia Aquitanica I habet civitates num. YIII.
llildemeensis. Halbestatensis. et Paldeburnensis 2. Metropolis civitas Biturieum. civitas Arvennoruni.
i ProvinciaGermania II civitateshabetnum. il. civilas Rotenoruin1.civitas Albigensium. civilas Ca-
'" Colonie sunt Leodiensis. florcorum. civitas Lemovicum. civitas Gabalum. civi-
Metropolis suffraganei
Trajeclcnsis. Monasleriensis. Misinensis. Osembru- tas Vallanorum 7.1
3
gensis h. Provincia Aquitanica II hdbet civit. -num. vi.
Provincia Maxima Sequanorum habetcivitatesnum.x.
Melropolis civitjis Burdegalensium. civilas Agen-
Metropoli Bisuntine subest civitas Equeslrium, id nensium. civitas Egolismensium. civitas Santonum.
est Nevidunus. civitas Elvetiorum, idest Aventium. g civitas Piclavoruni. civitas Petrngoriorum 8. -
civiias Nevidunum. civilasBasiliensium,id eslBasilia.
.'Castrum "Vindosnense. castrum Obrodunense. ca- Provincia Novempopulanahabet civitates xn.
stnim Argenlariense. castrum Rauracense. Porlus Metropolis civitas Ausciorum h. civilas Aquen-
Abucina *-. sium. civitas Lactoratium. civilas Corivenarum.
Provincia Alpium Graiarum, et Peninar. habet civit. civitas Consuranorum. civitas Boatium, que est
.. num. n. Bovis. civitas BeraWensiuni, id est Benamu ^. civi-
tas Aturensium. Icivitas Vesatica. civitas TuW,
Metropoli Tarenlasie subest civitas Vallensium, id est castrum Bigorra i. civitas Elloronensiura. ci-
id est Octodorus <".Expliciunt nomina civitalum re- vitas Basaticum 9J -
gionum "<".
VAR."LECT. EX CODD. REG.
1 hi Francia. Archiep. Remensis hos habet sufffaganeos : Suessionen. Cathalaunen. Cameracen. Tornacen.
Morinen. Attrebaten. Ambianen. Novionen. Silvanecten. Beluacen. Laudunen. 2 In Alemania. Archiep. Ma-
guntin. hos habet suffragan. Pr.agen. Moravien. Cisleten. Herbipolen.Gonstantien.Curien.Argentinen.
3 Spiren.
Warmacien. Verden. Ildesimen. Alberstaten. Paldeburnen. Pandeburgen. In Alemania.Archiep. Colonien.
lios hahet suffrag. Leodiensem. Trajecten. Monasterien. Miden. Oscumburgen. * ln Burgundia. Archiep.
Bissuiilinns hos habet suffrag. Basiliensem, Lausanen. Bilicen. 6 In Alemannia. Arehiep. Tarentaoen. hos
habet suffraganeos : Sedunen. Augusten. 6 In Burgundia. Archiep. Vieiinen. hos habet suffk Valenlinum,
Vivarien. Diensem. Gratiopolitan. Maurianen. Gehennen. ' lii Fyancia. Archiep.s Bituricen. hos habet
suffr. Claromonten. Thenen. Carturcen. Lemovicen. Mimalen. Alhigen. |Anicien. In Francia. Archiep.
Burdegalen. hos habet suffr. Pictavensem, Xantonen. Engolismen. Petragoricen. Agennen. 9 In Gasconta.
- Archiep. Auxitanus hos habet suffr. Aquen. Lectoren. Convenarum, Gonsuranum, Brigorien. Oloren. Vasa-
len. Bajonensem. I
N0T./E.
a Christopb. Cellarius (Geoi/T.a«(, 1.n,jf. 3,p. 241) G septuaginta ibi cpnstiterint Romani pontilices, quo
plures vidit Nolitias civitalum Galliae. fn una legit tempore eorum juris esse coepit. Nam Joanna Roberti
simpliciler, ut Sirmondus, civilas' Morinunv; in alia, Sicilite regis haeres et neptis anno 1346 chilatem il-
civitas Morimm Tarvanna Pontium; rursusque in aiia, lam atque jura ejus omnia vendidit Clementi V cclo-
civitas Morinorum, id esl Ponticum, quce fe. e concinil ginta millium florbnorum auri prelio, pro iis lempo-
cum Albiniana. At subjicit: a Unde coguomen sit rihus satis amplo! Quare Comitatus Venayssini anti-
Ponlicum fatetur Valcsius se ignorare. J quioris juris saneise sedis caput evasit, metropolis
h Bainbergensis ecclesise fundatio,' de qua dicam subinde effecla, ciii tres episcopi suffragantur.
s geographi Gallicani, e cujus
infra, non est antiquior sancto Henr. Aug.; quare ruinisVindauscam Inoruntemersisse
Nolitia. ista ex antiquiori descripla videtur ssec. xi, Carpentoractem aliquis eorum pu-
cfuam sequeuli Albinus in suum cod. relulit. tat. Si autem cojdicihabeatur lides, civitati nomeu
° Laudatus Cellar. (ibid. p. 158.) legit in Notitia: Vinclausca, et quidem medio cevo, quare Carpento-
etiam noli oppidi, origo vetustior eo
civitas Vallensium Octodoro, juxta denominationem ractis PHnio.Eamclem civitalem esse unam e tribus
. Cod., alibi enim audil ut etiam in cognomine.
itiner. suitraganeis metrlopolisAvenionensis neminem lalet.
Oclodurus,
Anton. h m veteri Nolitia Sirmondi erat mmssima,
. d Ne quid deessem fidei cod. rubricam hanc po- el iiiQuae Notitia Adriani inter suffragaueas prima recen-
sui, quam nescio cur Notitise auctor, seu Albinus sebatur, ipsa *am[melropolis facta erat post oelavum.
ejus exscriptor, ante septem provincias Galliarum ssec. an. 1068.Conciliumibi celebratum ab Hug. Can-
, constiluerit, nisi forsan civitates priori Notitiae re- card. S. A. L. bunc titulumpraesefert^ A. 1068
gionum non respondere demum sensit. jjxtido
Inc D. N. J. C. factum est Concitium apud Ausciam
0 Idem Cellar. (p, 148) de Gallicanis Notitiis lo- civitalem melropolilanam; ap. Labb. (tora. IX, p.
quens: In quibusdam, ait, additur Vivarium, aut , 1195). |
nunc Vivarium, et in veteri chronico apud Valesium, i Pancirol. (Not. imp. Occ. c. 68) ex Ilinerafio
civitas Albensium qum et Vivarium. J Undepatet, hu- duodecim civitates enumerat, quas inter Boatum
.usmodi cognomiua, et additiunculas Albino acceplas quod est Bot, et Beranensium, id est Benainas.
non referri. 5 Idem hanc chitatera appellatam invenit Tarsau-
- f Infra inler provincias Hispanice, et in libro Cen- bieam Traluaorram. Al in Notilia Cellarius legil:
suum haeccivitas appellalur Avinio. Quando id nomi- civilas Turba cnm castro Bigoira, quod in aliis Noli-
nis civitati Avennicor. factum fuerit, disquirere nihil tiis nullo fere discrimine occurrit, Sinnond. Pag.
sltinet, celebritas potius altendi debet, cum annis Schelstr.
46S COD. DIPL..— MONUM.,ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — PROVINCIALEVETUS. m
Provincia Narbonensium I habet civitatesnum. vm. ,__Quinque Ecclesiarum. civitas Guaradiensium. civi-
Metrepolis civitas Narbonensium. ciyitas Tolosa- tas Morisennensium *.
tium, id est Tolosa. chilas Beternensiurii. civitas " Metropolis civitas Colociensium. civitas Ultrasil-
Aj_alhensium. civitas Neumasensium. civitas Maga- vannensium. civitas Zagabriensium _"d.
lonensium a. civitas Lutevensium, id est Loteva ca- CIVITATES DALMATIE ET CROATIE SUNTNUM.XX.
slrum. castrum Utiense, id est Astituecense ' h.
Metr-opoliscivilas Salona. civitas Jadera. civitas
Provincia NarbonensiumIlJiabet civit. num. vn. Scandona. civitas Tragurium. civitas Belgradum.
Metropolischitas Aquensium. civitas Aptensium. -civitasArbum. civitas Absara. civitas Vecla. civi-
civitas Regensium, id est Relus. civilas Forojulensis. tas Sissia. eivitas Ragusium. civitas Catara. civitas
eivitas Vappensensium. civitas Sejesleriorum. civi- Stagnum.' civitas Mucrona. civitas Bosna. civitas
tas Antipolifana 2. Dulcimium. civitas Suacium.6 civitas Antibarum.
Provincia Alpium maritimarum habet civit. num. vm. •civilasDelmenia. civitas Nona e.
Metrop. civitas Ebrodonnensium. chitas Dinien- IV.
sium, idest Dina. civitas Rigomagensium. civitas .' 1NHYSPANIA.
Sqlmensium. civitas Saniciensium, id est Senasio c. -
'eivitas Glannatena. civilas *Celemensium. civitas Metfopolis civitas Toletnm f. civitas Metesa. civi-
Vinsiciensium, id est Ventio 3. ' tas Accis. civitas Asli. civitas TJrci. civitas Don-
_ civitas Ilici. civilas Saliba. civitas Denia.
UI. ;" gasli."
civitas Valentia. civitas Secobrica E . civilas Arca-
CIVITATES UNGARIE NUMERO XII. bica. civitas Compluto, id est Calatrava h. civitas
Metropoliscivitas Strigoniensium. civitas Agrien- Seconcia. civitas Osma. civilas Secobia. civitas
siura. civitas Nitriensium. civitas Watiensium. ci- Palentia. Hee civitates sunt suffraganee Toletane
vitas Jeurtensium. civitas Bespennensium. civitas sedis numero x et VIII6.
VAR. LECT. EX CODD. REG.
_ - In Gasconia. Archiep. Narbonen. hos habet suffr. Carcasoen. Bilerren. Agathensem, Letoven, Thdlo-
sanum, Magolonen.Nemausen. Uticen. Elnen. - In Burgundia. Archiep. Aquen. hos habet suffr. Aptensem".
Regensem, Forojulen. Vapicen. Sislericensem. 3 In Burgundia. Archiep. *
Ebredunen. hos habet suffr. Di-
gnensem, Mitiensem, Antepolitanum, Glandecen. Senecen. Vatinen. Archiep. Strigonien. hos hahet "
suffrag. Agrien. Nulrien. Yarien. Jarien. Quinquecclesien. Vespriminien. e Archiep. Colocen. hos haliet
6
suffragan. Ultrasilvanum, Bagabrien. Waradien» Ceradien. Archiep. Toletanus hos habet suffr. Seguuti-
num, Oxoniensem, Burgensem, Palentinum, Saeurhien. Segobien. Concensem.
NOf/E.
a In Notitia Sirmondi sex tanlum civitates tribuun- relur; nisi communi omnium sententia Alcala de
tur Narb. I. Ajgalha enim et Magalona non recen- Henares Complulum, Oretum vefo Calatrava audi- i
.senlur. De harum ullima Cellar. (1. n, c. % p. 147) _ rent, qucescilicetnominaSaracenicaeinvasiQnistem- •
t tjuce in insula, inquit, sita est civilas Magalonen- *-<pore iis civitatibus, ut aliis pluribus, accesserunt.
sium, ut in Nolitia voeatur, sive Magalona ut-sepa- Ad Beatiam quod attinet, civitatem videlicet in Ore- .
ralim appellatur a Theodulfo ( Parwnesi "od Judices tanis locatam a Ptolemseo, nulla dubitatio est quin
vefs. 433), magis ad medii cevi geographiam perti- eadem ex causa sileatur in codice. Nam constat, In-
net, quam temporum antiquorura, in quibus nulla noc. IV anno 1244 eam translulisse"Giennium, quod ,
ejus mentio reperitur. -» Et revera in Nolitia Adr. nomenMauri lecerant Menlesm. s .
quce ad oclavum ssec. provectum attinel,'in-Narb. BSecobricamin divisioneWambcepraecedity«te'fl.
et Agatha, et Magalona reperiuntur. Hanc vero a Mauris excisam esse animadvertit Gar- ,
h idem Cellarius Lutevam affirraans non esse op- . sias, sedemque ejus una cuni Arcabricensi pariter de- .
pidum posterioris sevi, -ejus quippe meminit etiam solata translatam fuisse Concham,.munilissimura car.
Plinius, laudat Notitiam, quse unius litterulae discri- stellum expugnatum, ereplumque Maurisab Alphoriso -
mine cum Albiniana concinit: civitas Lulevensium, IX, qui in civitatenfillud vertit.' Factum id tradil au- .
id est Luteva casirum. Secus esl de civitale altera, ctoritate Lucii III. Mariana auctoritate tantiim Rom. ,
quam notat H. Valesiovideri Vindomagum Ptol. quae ponlificis factum tradit ^lib. xi, cap. 13). Didacus xle ,
pnslea Ucecia, sive Ucetia dicta fuil, namque in No- Castejon ( de Primat. Tol. tom. I) inter ponlificum',
titia appellatam invenit caslrum Ucecense. Quod ma- diplomata Urbani III, qui Lucio successit,"litteras af-
ximo ah Albiniana distat intervallo. fert Concham sedium episcopalium ultiraam recen- ;
c Cellarius in sua NolitialegitSameio. sentes. At successores Urbani' Coelestinuset Inno-
d Civitatum numer.us idem in Nolitia Milonisabb. centius III secus docent: Complutensem, aiunt, par
<raam suhjeci Albinianse, nomina tantum varia, ut D rochiam, etConchamei, tanquam metropoli subdilas
pere te ipse vides. esse decernimus cum lerminis suis, neenon et eccle-
Pleraequeinfra-invenienlur in Histria supra ma- sias omnes, quas iure propriu ab antiquo possedisse
re, el in Sclavonia; Jadera videlieel, et Ragusium cognoscitur; conflrmantes episcopales prceterea se-
honore metropolitico insignes, aliceque iis suffraga- des, quasin praesentianumjuste et canonice possides,
nese. Cum autem Yaria multiplexque earum historia scilicet Palentiam, Secoviam, Oxomam, Seguntiam._>
abs re nostra sit, neque expediri possit in notis , le- Haud ita multo post Concham quoque episcopalem
ctori integrum per me erit Dalmatiam veterem re- fuisse constat ex Nolitia abb. Milonis, quam subjeci -
putare; mihi enim est satis Dalmatiam medii aevi Albiniance.At Lucii III auctoritale factum gratis as-
non negligere, quod faciam inffa. seri, quidquid sil de Urhani DI litteris, Aibini silen- -
1 Divisioprovinciarum a Wamba rege facta Ore- tium testatur.
tum habet loco principe inter suffraganeas, deinde h Non Complutum, sed Oretum, ut nuper aiebam,
Beatiam, quarum utraque desideratur in cod. Oretum versum in celebre id ccenobium. Mariana (lib. xi, c.
tamen, hodieque celebre oppidum, ut ait Garsias, ob 6) rem totam breviter enarrat: Raymundrimvidelicet
ccenobiuminsigne militise Calatravse, Saraeenorum ahb. Cisterciensium Fiterii ad Pisoricam, suadenle
tempore Calatrava dici coepta est. Cellarius hanc - monacho Diego Velasquio olim claro Alphonsi mi-
esse Taraphceinterpretationem, aNonio improbatam, lite ac pecuniis adjuvante Joanne Tolet. archiep. Ca-
testatur (lib. n, c. 1, p. 79). Quare id cognomenlum latrava Mauros expulisse. Quamobrem rex, ut prm-
paulo infra tributum Compluto haud absonum vide- mium labori esset, Calatravwprincipatum cum subje-
467 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SEGTIO IH. . - m
. Melrppolis civitas,Hispalis. civitas Ylalia. civiias & Calaorra. civitas Seriona c. civitas Arica. Heeeivit.
Asidona. civitas Ejiepla. civilas Malaca. civilas Eli- sunt suffag. Tarrac. M. num. xvn 3. '
"berru, id est Grariata. -civitas Astuci. civitas Cor- BletropoliscivitasJArelatura. civitas Massilia. eivi-'.
doba. tivltas Egrabo. civilas -luci. Hee civitates tas Tolonum. civitas Cabisillonum. civilas Vasonum.
sunt suffraganee Hispalensissedis, numero x a. eivitas Carpnttum. jcivilas Avinio. civitas Aurasica.'
•Jfetropolis civitas Emerita. eivitas Pace. eivitas civitas S. Pauli, et sunt num. vm '<<".
Olisbona. civitas Exonoba. civitas Caliambria.- ci- V.
vitas Salamaritica. civitas Elbora. civitas Albia.
civitas-Cauria.,_Hee sedes sunt suffragauee Emeri- IN POLONIA.
tensis Metropolis numero vim '. Metropolis Keneseii. habet in Polqnia vm. suf-
Metropolis civitas Bracara. civitas Dumio. civitas fraganeas. Uredicilalen. Lubiceu. 'h
Dacheiiaceri. Li-
Portugalen. civitas Colimbria. civitas Viseum. civi- ginicens. Butivicen. etDcvnicens. e.
tas Egitania. civilas Lamecii. civitas Tude. civitas IN'AEEMAN.NIA.
Auriensis. civitas Luco. ciyitas Britonia. civitas Breraa' suffraganeos habet 6 "iarduicen, .
Metropolis
Aslorica.^civitas Yria. Hee civitates
2
sunt suffraga- Solesiucen. ' Raskeburgen. 8
Michiliburgen.
9 Lubi-
nte Bracaren. Jletr. num. xm h. chen. j
Melrqpolis,êhitas farracoha. ciyitas Barcinona. Meiropolis Madeburgen. suffraganei sunt 10Halve-
ciyitas Exaufia.^ civijas Gerunda. civitas' Eupurias. hergen. 11Brandeburgen. Misens.Merseburgen.el Ci-
ciyitasAusona, ciyitas Auriello. civitas Oierita. civitas cens. 12. ,, v I
Hictbsa.civitas Toriosa. civitasCesafaugusta. civitas Metrop. Salzburgen. suffraganei sunt 13Patavien.
14
Oseli. civitas Pampiloria. civitas Tirasona. civitas. B Ratisponen, FriXieus. Gurgen. et Biixinen. f.
1Archiep. Emeriten. hoshahet suffrag: Abulensem. Placeulinum, Salamantinura, Esloren. Caurien. Olix-
bonen. Legionen. Oyetenv3amoreii. 2 Archiep. Bracaren. hos h.ibet suffragan. Portugalen. Columbrien.
Vicenmim, Lameteri. "Aiirien. Thdeh. Lueen. Astoricen. Minduniensem.j ,3 Archlep. Terfaconen. hos
habet suffragaiieos : Baibhinoneii. Geronden. Ausouen sive Vicen. ilylerden. Oscen. Tirasonen. Calar-
gufhitanum, Urgelenseiii, Caesaraiigiislanum, Dorlessnsem, Painpilonense.n. * In Burgandia. Archiep. '
Arelaten. hos babet siiffrj|aiieos, llassilieri. AMiiioiisn. Arausicen. "Vasib.ien. C.ibaliice:i. Tricastinura,
Carpentoracenseih, Tholoricnsehi. ., * Archiep. Ke.iessensis 6
hos habet sufif.""UreJic. Lubic. Ciunien. Plo-
zen. Gracobieri: Poznariibn. Mazomen. Pbhieranien. Archie'p. «lc. , Soleluieen. s Kasleburgen.
9 Michiburgen. 10Archiep. etc. 1JHellebergen. J2Bradeb. Misenum,Menseb.Cicenum. 13Archiep. etc.
^ Frisien. Gurcen.
NOTiE. .
cto agro dono dedit beatw Mariw Ord. Gislerc..ttiqae Notitiaadmodun) diversaresest, innocenlioeodem te-
ejus rtomineRaymundo abbati et sociisfure peipetuo. ste (Ibid. ep. 149.)). Nam CompostellannsjCotim-
AMialis exemplomutata_vestis,qucescilicet pnguan.lo briensi, Visensi, Tudensi, Auriensi,. Minduniensi,
aptior esset. Ab Alex. III confirmatum esse Ordiucin n**Lucensi, elAsloricensi, ecclesiis£liatn sancli Vicioris
anno 1164. Narrationi epiphonema istud subjscil:' et sancti Fructuosi cum omnibusyertinenliis suis, et
Nunc rebus ab antiquo mntalis aulicoium deticns re- medietali Bracaren. renaniiavil in perpetuum _in
gum libidine mdncipantur, sic ferz res humanm d prw- prwsenlia -nosira et fra<rum nostrorum., Cur -Milo
claro initio susceplwdegenerare consueverunt, eliampro Composieilano tot pontiflcum auctoritate .
a Reete abb. Milo Ilispalensem metropolirarsilet, conlirinalo Emeritensem archiep. haheal, mirarer,
non ehim veterem, sed sui sevistatiim provineiarum nisi alio in Cod. reg. 12b3 Compostellanum legi le-
exhibet. Hispali verb ejecti non fuerunt Mauri anle slareiur.
annum 4247.. Qua supef re videndus Mariana (lib. c Quin isla civitas| huc irrepserit dubitari non po-
xiii, c. 7).-Qu__ turic sufffaganese illi datce fuerinl, test. I
liquet ex posteriori cotl. 1253, cujus var. leci. a d Hcec provincia designat duodecimum sceculum,
Sclielstralio addunlur Nolilise: Archiep. Hispat. Iws cum Barchlnonenses comites comitatum provincise
habet silfrdg. Shnnen. Cordubeit. Carthaginen. Sa- suceadjecerant dominationi (Baluz. in>App.ad Mar-
dacen. »» cam Eispan.). Nulla alia in JXoliiia Hispanice pro-
h Callixlus.II anno 1110 Bracarerisem melropo- vinciis anriexa reperitur. Anno li96 mortuo _Ilde-
lim cum detrimento Emerilensis inslauravii, ul pa- fonso Aragonum rege provincia a comilatu Rarchino-.
tetexejus litteris ap.Labbeurii (Conc.tom.X, p. 830). nsnsi disjungitur, pfoprioejus duce relicto Alphonso
Pelaf_iom'elropDlitae: quatuor enimciviiates Emefi- lilio allerq. (Pag. 119ti,n. ii.)
tensi detracfcvs Bracaretisi subjeclas -\idere est: , «Baronius (999, n. 42 seq.) Gnesneissismetropolis
Asturicam, -IMbnm, Tudam, Mindtcnium, Auriam, . initia ponii auctoriiate Ditmari in iiiie sccc.x, at
Porlugate, 'Colambriam, et episcopalis nominis nunc .D valde suspecta sibi esse f-itetur, cum videat san-
oppida Niseum,Lamecum, Egilamam, Biiloniam cum clum Greg. VII anno 1074 Boleslao duci Poloniae
parochiis suis. ldem \ ero pontifex anno circiter seribere: < Episcop^terrce vestraj uon habentes ceiv
4124 sui "_)oriiific'atus exlremo Corapostellamtrans- lura melrop. sedis locum, nec sub aliquo positi
lulit hohbreiit qu'6'<_uemelropoliiicum Emerilensis, magisierio, huc atque illuc pro sua quisque ordina-
quce lub j%o Mauroruni gemebal. Quod controver- tione vagantes, ultra regulas el decreta sanclorum
siaruni «eiriihafium fuii inter novam hanc metropo- • Palrum liberi sunt et absoluli. Deindevera qu.odin-
liin et Bracarensem'. Durii,florehat Albinus, quatuor ter lantam hominuin multiludinem adeo pauci suut
illi episcopatus Emeritensi ablati prae aliis in con- episcopi, et amplsejsingulorum parochise, ut in sub-
trovefsia efcint. Innofc. III rem cohiposuisseratus est jectis curam episcopalis offlciinullatenus exsequi, aul
(Regesi. lib. n, ep. 133) InterGorapostellauumEnie- rite administrare yaleanl. i Quare Basnagius ap.
rltensis jura sibi asserenlem et Bracarensem, huic Canis. (tom. III, p. SS seq.), Polonorum opinionilius_
Viseftsem et Colhnbrienseni concedeudo,*-Lamecen- rejeclis, nonnisi po^t Gregorium, seu post sofiduni
sem verii et EgitaniensemComposlellano. Quod fa-_ sceculumGnesnse hunc honorem trihuit. De sufifa-
ctum anno 1199, cum Albinus jampridem exces- ganeis hisce ecclesiis quid sentiendum sit, tute deli-
serat. Quare in ejus Tfotitia status tanlum prsecedens bera; nil prcescriboJ
liahetur, nulla no\ i metropolitceCaniposlellani dissi- f HansiziusNotitiam Milonisabhalis pro vetustiori
diorum ralione hahita, quia Notiliam exscribebat monumenlo habet,|quo metropolitce Salisburgensis
illius crealione antiquiorem, De abb. aulem Milonis suffraganecequinque eccles... corai'roLenlur» Quarc
439 COD. DIPL. — MQMJM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.— PROVINCIALEVETUS. " 470
IX REG.NO ANGLIE '. ./LYbernieinquatuof metrbpbles per .Toihannem papa-
rura
Metropolis clvitas Cantnaria hashabel civ.lal.es,sub sedisprbrumcard. tt. S. Laur. iri Damaso
' apostoliee
se%Lnndouiam.Roheeeslriam:Ciceslriara.Cestriara. legaium hocmodo 13. •
Excesiriain..Gaiufoiiiam. Salesheriam. Hereforcliam. Metropolitanus Arniachie primas tbtius rYber-hie
Guilicestriam. Rahadam. Nicholam. Norguicium. _ hos babet suffraganebs sub se : episcopuinConneri-
Helyam. Ingualia veroMeiievia. Pangoria. Landaph. nensem. episc. Dedundalehglas. episc. Lugundunen-
^t S. Asaph. Sunt auteii num. xvm. . - sem.epise. Cluaniraird. episc.deConannas. episc. de
Melropolis
' eivitas
~ Emboracus, liahet sub seDunel- - Atdachad. epise. de Rathbbih. episc. de Rathlurig.
mum. 3. episcopum de Damliagg. episc. de Dafrih ":
IN SCOTIA \ Mctrbpblilahus Dubliriensishos habet iuffr """.aneos
Scotia hos ^piscopbs hcibcl : episcpppm S. AIH sub se.deepiscopum de Cleridalacha. episc. de Ferna.
drce. episc.Giaseuehscm. episc. Candide case. epise. episc. Cainnig.
- episc." de Lethglenn. episc. de
Diincheldensem.episc. Dnrablainensem. episc. Bre- Celldara". Cassellennensis habet Iibs f
chinensem. episc. Aberdonensem. cpisc. Murtuen- subMetrop. se : suffragaheos^
sern. episc. ResinaThincnseiii. episc. Catanensem. de insula Gathu. epm de Celdalva. epm de Luniriech: epuni'
epm de Cclliunabrach. epm de Ym-
episc. de Arregaithel. Sunt iiutem num. xib. _, lech. epm de Roscreen. epm de Watifofdia.epm. de
I.VREGNO NORVESIE G. Lismoi. epm "deCluanuama. epm de Corchaja. epm
MetropoIis.Trundura hos ej)iscopos suffraganeos de Rosailithir. epm de Ardfert. Due autem eGdesie
hiibet. Bcigensem. Slrangerisem. Ikmarchopensem. _gsunt sub eodem archiepiscopo, que diciint sedebere
Halsnonensem.Ifabet qiioque in regiohe Graaellan- habere episcopos, 16 quarum nomina surit hec : Ardi-
dia epise.Hqrehadensem.el in insula Islandia cpisc. noi et Mungarath b.
Phare."Sunt igitur nuiii. yn 7; - ganeosMetropolitanus Tuamensis hos episcqpos suffra-
1NREGNO D<»NIE ^. habet ,sub se. epm de Mageo. epm de Cella-
laid. epm de Rosconmon. epm de Culvanferl. epm
. Metropdlls LtinilisIibs episcopos suflfaganeos ha- de Achad. epum de .Conarri. epm de Celhiun-
belsub se. B.oscheIdeiiserii.'Otiieiiesiensem. Slevi- duach ".
censeni. Ripensem. Wibergensem. Arusiensem, Bur-
vi.
gcilanenseni. Sunljgitur num. vm 9.
- 1NREGNO SUETIE 10. INDALMATIA SUPRA BIARE c
MetropolitanusUbsalensis hos episcopos suffraga-
neos hahel sab se. Arusiensem. Straganenscm. Lin-. Metrppolis Aquileiaxi habet '8,suffraganeos. Epip
gacopensem. Scareiiscin. Sunl igiiur num. v l-~a. Verpnensem. Paduanum. Yieentinum. Cumanum.
' Marituanum. Tervisiuiim. Tridenlimim. Concbfclen19.
, IXTBERVIAT SUNTrROVIXClE QUATUOR 42.
,"Seneccnsem20. Fillrcnsem'2'. et Belunensem ".
Teinpore Dni Eug. pp. III, facta est divisioiotius ,jC
' - AR. LEGT. EX CODD.REG.
1In Anglia. 2 Afcbiep. Cantuarien. hos habet suffr. Londonien, Roiten. sive Rofecestren. Cicestreri.
Evoniensem, Vinconien.Batonien. Salseberien. Vigbfriieri.Heridfordeli." Conventren. Lincolmen. rforwicen.
liclien. Mcneven.Laudavcn».Baiigoren. De Sancto Asajil!. 3Archicp. Eboracen. ,hos hab.3t.sutTrasaneos:
"Dunelmcsi.Cardocen.al.Caiieoneii. ,*.TnScueiia. 1,Brethinen.AI)edbnen.,Morai)cn, uosmarchinen_Cathanen.
6 '
Bearcgattel. InJ.orvasia. Archiep. Niurosien.hos habet suflf.Bergen. Stavangren. Hamojcopen. Hailb-
lion. Horcaden. Sudefejen. alr Sublranen. "In Dacia. "Archiep._Luncien.hos habet suffrag.Rochildeiisem,
Otheinen. Slewicen. Ripen. Wibergen. Aruscen. Bjtirglauen. 10In Scuetia. ''Archiep. Ubsalen. hos.Iiahpt
suffragan.Agurien. Straguneu.Lincopen. Scaren. 12In Hybernia. 13hwcomnia.desunt. *4ArcMep.-Af-
macliije, primalus folius Hyhernice,.hos .habet suffrag. Connerinen, ,-vel Dedundalethgâs, Lugdundunpn.
Cluauirairo. Deeonnemias, Deardachad, Deraboth, Derathurig, Dedarailia^g; Dedarrit. lb Archiepiscopa-
tus Duhlinen. hos babel suffragancos, Dedanlachl, Defernnum, Decamie, Deglen. Deceldarum, 10Archiep.
Casseullensis hos hahet suffraggan. Decendeluanum, deLiminech, deinsula, Gathay, Dey.melech, de Celli-
inahrach, de Wallifordianum, cie Lismoi, Deduavamam, Decoicaia, de Rosailicht, de Ardfret.
17Arehiep.Decroscreen,
Zuamen. hos habet suiTragan. de Mageo, de Celliad, -de Roscomon, Deculvamfrei,' de Achad,
de Curriari, Decelinudvacli. ls Patriarchatus Aquileiensis hos habet: " Concordiensem 20Senencensem
sl Fcltrensem -2
adjungunlur sex primi Grttdensissuffraganei.
'
KOTiE..
a Sehelslralio eam mutuatus in suum opus refert Miloeum a,ppellatr
Afierm. Sac lom. II, p. 7) ne manifesloquidempro- ., h Tam ista quam qucesupra aiehat de totius Hi-
chrouismo ,rejecto; najn coufeclain csscait tempore D hernice divisione, summam auctoris. diligentiam
Cmlestbu III anno,1225 . hic licet pontifex, morluus testantur, qui suimetest fides interpres. ,
cin.1198,Iniioccntium et ifonoriuin III successores c Dhceistce metropolitance sedes olim celebres in-
habueiit, cujus postrcriri annus nouus fltiebat Ghr. stabiliiate ac schismate, unde earum patriarchalis
1225. Eu longe anliquius Inontimentum, quo e.cdem honor cmersit, Caroli Magni tempore.piagnam inu-
illce eceiesiccinhcereanl; adeoque jiuclor sihi con- talionem passce sunt.. Undecimo Eccl. sceculo nil
slet. i Nain paulo post enarrat, quemadmodum melius iis fuisse teslanlur litterce;,Leon_is IX ap. Ba-
Ebcrhardus II Salisburg. arcbiep. anno 1215 Chie- ron.(729,n.5) cpiscopis Veneliceet Histrice : «Ju-
mensem sedem,. et 4218J3eccoviensemerigi curavit, dicio sanctse synodi hocclefinitum fuit, ut no_vaAqjii-
ab Innoceutio-HI primam", alteram yero ab Hono- leia{Gi-aiius) totius Venetisee( Istrise caput et me-
rioDI (Ibid., p. 8-et 522seqq.), quce 'ducecathedra- tropolis .perpetuo haberetur, secundum quod eviden-
les non erat cur annb 1225 silerenlur a Milone, si tissima prcedecessorum nostrorum _astruebant privi-
tuncNolitiam illam confecissfet. Forojuliensis vero anlistes tantunimodofipi-
» Ahb. Milonis indiligentia duo regna ,in unum legia. bus Longobardorura esset conlentus juxla priyile-
coaluerunt, alque Ubsalensi metropolitse in Suecice gium Gree. II el retractationem tertii. J Pagius
- regnoundecimScoti prcesules, omnes exempti, subji- autem (799, "n. 2) animadverfit anno 8il_ cumpa-
ciuntur. Hos inffa invenire eril in fine episcoporum rolus Magnus condidit lestamentum, jam patiiar-
-ad Rom. ponliflcis eonsecralionem pertinentium, chas Aquileiense*sForjjulii re&edis&e.
prseter Murtuensem seu Moranensem, ut abbas
471 - B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffl. 472
~ IN LIGURIA 86.
IN YSTRIA SUPRA MARE a. J\
Melrop. Gradus habet' suffraganeos. Polanum 2. monensem. MetropolisMedi|)lanurasuffragan. liahet xv -*'.Cre-
Parenlinum. Triestinum. Comaclenserah. epra de Brix Bergamen. Lauden. Novarien. Ver-
8 cellensem. Hasten. Taurinen. Terdonen. Aquen.
Capite Ystrie -. Maranensem *. epm Civitatis
Nove. Castellanum. Torsellanum 6. Aquileusem ". Alben. Saonen. Albing.28 Viginlimil. Yporiensem29.
Caprulensem et 8 Closensem 9. INAIPIBUS C0TJE.
, Melropolis Jadera suffraganeos habet hos episco- 30suffraganeos Bobien-
videlicetI 0 Metropolis Janua habet
pos, Signensem. Ausarensem, Veglensem. sem-f.
Arhensem. Nonensem. Apruniac. V In Corsica 32Maranen.
Metropolis Spalalus c habet " suffraganeos Tran-
13Signinum u. I IN TUSCIA.
guriensem l2. et
INSCLAVOMA. Metropolis Pisajsuffraganeos habet8S Massanum.
'. Aneensem. Aleriensemss.
Metropoxiscivitas Ragusia hos habet episcopos1B In Corsica _,
suffraganeos : Stagnensem. Bossenensem. Tribu- IN SARDINIA.
niensem. Catarinensem I6. Rose. Biduanensem. An- Calar. habet 36 Snlcitanum.
Metrop.
tivarensem. Dulchinensem. Suacinensem. Drivasten- Dolien. et Suellitanum 37. suffraganeos
sem. Polatensem. Scodrinensem17.Arbanensem. Metropolis Turris suffraganeos habetas Sorren.
IN PROMNCIA rLAIIINEA ls. Plavacen. Ampurien. Cisarcen. 39.Castren. Ozanen.
"
Metropolis Ravenna suffraganeos habet xv i". _" et Bosen. 40.
"Placenlinum20.Parmensem. Reginum. Forolivium21. Melrop. Arvoree| habet suffraganeosUsellen. epum
Adrian. Populien. 22Ferrarien.!3.Mutinensem.Bono- S. Juste. episcopuiii de Terra alba.
niensem. Favenlinum. Imolensem. Cesenaten. 2'\ In Galluri sunt |duo episcopi nullius metropolis :
€erviensem. Comaclensem. et2S Sarcinensem e. Civitatensis, et Gaitellinensis".
1 Patriarchatus Gradensis bos habet s Polanensem 3 Capitis Ystrise i,__ 4 Matriariensem s Epm utrobi-
6 Torcell. ' Equilen. 8 et deest. s Closenum, Civitalis novae j :
que 10 deest.
" qui etiam Aguilejensisubjici-
tur, Archiep.Jadrensishoshahet suffraganeos Archiepiscopatus Spalatrensis hos habet 12Tragu-
riensem 13et deest. 1J adjicit Scardonensem, Arbensem, Nonensem, Croatensem, Kerbanensem, Tragu-
riensem. ~™ hos habet ls Caterniensem " Scbdrunensem. ls Flaminia 10Ar-
Archiepiscopalus Ragusise
chiepiscopatus Ravennatun, hos habel suffrag. '"° hic deest. 21Foroliviensem s- Adriensem, Foropopu-
liensem 23et hic dcest.-8 si Csesenatum. 25
~" et deest.
26In Lombardia a7Ai;chiepiscopatusMediolanensis
ho? habet suffragancos Albigensem adjicit Placenlinum, Papiensem, Ferrariensem. 30Post Apulim
metropoles absque pi ovmciarummentione duo seqq. archiepp. sequuntur ord\ne inverso: Januensis metropolis
81
hoshahet3S Aprumacen. 32In Corsica deest. 33Archiepiscopalus Pisanus hos hahetsuffr. s'*In Corsica
deest. addit Sagonensem 36Arehiepiscopatus Calaritanus hos habet suffr. 37 Suallensem. 3SArchiep.
Turritanus hos habet suffr. 39Gipharelensem al. Sisardensem 40Olhanensem, Bosanum. 41 Archiep.
Arborensis hos habet suffraganeos, Usellenum, S. Justse, Terrce Albas,Ciyitalensem qui est domini papse,
Galltellinensem, qui est domini papse.
KOTiE.
o Pagius (806, n. 12) Eginhardi auctoritate com- (__roli Magni cevoin JEniilia constituisse eivitat.es, quae
probat Carolum in sua poteslate habjiisse Histriam hic ponuntur in Flaminia. Nam Exarchalus sanctse
et Liburniam, alque Dalmatiam exceptis mariiimis sedi a Pippino primum,deinde a Carolo donatus, tres
civitalibus. Has quippe reliquit Grcecis. Opporlunius comprehendebat provincias, de quibus uberius lo-
(Diss. 1, p. 48) de hac re iterum. quar in dissertatioiiibus, Mmiiiam scilicet Bono-
Mnfra haec sedes recte subjicitur Ravennatensi niensi territorio definitam, et Pentapoles duas, me-
metropolitse. Itaque duse Notitise alia alio tempore diterraneam unamj alteramque maritimam. Ex iis
scriptse fuerunt; at nihil certum de re admodum in- \irallara Notitiae istce, decimum sceeulumet duo se-
certa deflniri potest. quenlia complectentes, prceseferunt. Sed JSmilia in
c Baronius (1062, n. 113) et Pagius (Ibi, n. 6) Ftaminiam versa, et duse Pentapoles in Marchiam,
ad Ulteras Alexandri II archiepiscopoDioclensis et ut paulo infra planum erit, dispositionem illam ve-
Antibarensis ecclesimanimadverlunt, duas fuisse me- terem jampridem ohsolevissedemonstrant, Quce igi-
tropoies in regno Dalmatiaeet Groatise, Salonitanam tur fldes habenda est eruditis iis hominibus, quLtein-
jampridem translatam Spalatum, et Anlibarim, quo pora fidenter miscentes, Ludovicianum diploma an-
Diocletana sedes excisa translata fuerat. At noslris tiquitalis illius lestem integerrimum, sceculiunde-
in duabus Noliliis, quae per lotum. ssec.xn excur- cimi factionem esse conlendunt, cum quce continet
runt, Antibaris suffraganea est Ragusiae, nec nisi in ohlivione obruebantur? Quanti facienda est Otlo-
Nolitia posteriori episc. Catharensis ap. Schelstr. " niani et Henriciani interpretatio, qua erudili iidem
(pag. 754 ) invenitur Antibaris tertia Sclavoniseme- homines se non tenuisse palam faciunt, nova loco-
tropolis, cujus suffraganei diversi sunt ab enumera- rum nomina discrepantise atque obscuritatis non pa-
tis inAlexandri II lilteris. Nihilominus Pagio, seu rum attulisse? J
potius Joanni Lucio adversari non ausim; decimo e Hanc civitatem mter alias jEmilise Leo archiepi-
enim sceculo, et sequenti usque ad tempora Grego- scopiibRavennas invasit Caroli Magni aevo, cum no-
rii VII qui Dalmatiaeducalum in regnum vertit, ut men illi erat Bobio ^seutribunalu decimo( Cod. Gar.
vidimus, dispositio provinciarum ecclesiaslicarum tom. I, p. 335). De ea vero dicendum erit in notis
fuerit juxta animadversionem Pagii, postea vero, ad diploma Ludovidianum. Hic satis superque est
qualem Notiticcistse exhibent. censores Monumentorumveterum admonuisse~erro-
d Êmiliae, Flaminiaeque metropolim fuisse Ra- Tis sui, qui exsoletalnomina sseculoxi ascripserunt.
vennam perspicue doeet Orbis Ecclcsiaslicus. Pro- 1 Ditmarus apud Baron. (1014, n. &) de hac ci-
pterea civitates etiam Langobardicas, Placentiam, vitale loquens : « In his parlibus, inquit, Csesar
Parinam, Regium, ac Mutinam suffraganeas habuit. episcopalum,quod erat tertium devoti operis sui or-
Quo in statusoec. eliam xn persistebat, ut patel ex namentum, inBobia|civilate, ubi Chrisficolcesancti,
- Notitiis. Quidquid postea variatum fuit, novis exci- et confessores inclyli Columbanus et Attala corpo-
tatis metropolibus, huc non spectat. Memoria id raliter requiescunt, | communi consilio el licentia
tantum repeti oporlet quae sunt allala ( Cod. Car. comprovincialium episcoporum construxit. t Ea vero
tom. I, p. 321, 529 et 555 ), Adrianum scilicel Ca- nonnisi anno 1152 suffraaaripotuit Genuae,quseanno
473 COD."DIPL. — MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS. — PROViNCIALE VETUS. 474
1NCAMPANIA *. A versanum. Polignenen. 42Caterinen. Lavellinum. -
fiurrentum 2 hos habet Metrbpolis Brundusium hos habet suffraganeos
_Metrop. suffraganeos
«pos 3":Lobrensem. Equesen. et epm. de " Castello episcopos : Astunensem4S..
maris 4, . Metropolis Ydrontuih habet episcopum 44Gastren.
Metrop. Capua 1"hos habet" suffraganeos epbs : Gallipolitanum 4B.Licien>Ugentinum46." w
et Leucen.
Ajjuinatem. Tranen. 6. Calvensem. Calimulen,. Ca- Metropolis Regium hos habet suffraganeos epi-
sertanum. Sessanum'. Yserniensem.' scopos. Cassanen. Neocastren.4S Catacensem. Cro-
Metfop. Neap. habet suffragarieos epos: Asisa- toniensem 49. Tropiensem. Opiensem 150.Rovenseni.
num 8. Nolanum. Putolanum. Cumanum. et Yscla- -Geratinum ""-.
num 9. Metropolis Cosentia
B2
hos hahet suffraganeos epi-
Metropolis' Amalphia 10 hos habet suffraganeos scopos/ Marturan;
episcopos. Capritanum. Scalen. Reginum ". Litle- Metropolis Rossanum nullum suffragan. epumjia-
ren.ls. beti 3.
Metrop. Salernum^hos habet suffrag. episcopos : Metropolis sancfe Severine t,Mios habet suffraga-
Capacensem 14. Policaslfen. Nusquitan. Sarnitan. neos episcopos. Hembriacensein 5B.Stromensem B6.
Alarsican. Acernen. l\ Genecocastren 57.Cotroniensem Gerentinum BS.
IN SAHNIO. IN SICILIA.
Melrop. Reneventum le hos babet -suffraganeOs Metropolis Panormum hos habet suffraganeos epi-
episcopos : Telesinum. S. Agathe. Aliflen. i7 Montis scopos, quos Adrianus papa IV ei concessit: Agri-
Maran. Monlis Corvin. Avellin. Vicanum. Frequen- JJ gentinum/Mazarensein.60et Milevitanum "".
tin. ls Arianen._Bibinen. 19Asculen., Licerinum 20. Metropolis Messana hos habet suffraganeos epi-'
Tortibulen. Draconar. Wlturar. Alarin. Civitaten.- scopos : Pactensem ei. Cephaludensem'6S.
Termulen. Toccieri. 2! Trivinen. 22 Bivinen. Guar- Metropolis Montis Regalis hos hahet suffraganeos
dien. 28Morcon. 24 et Musanen. episcopos. Catheniensem / quem ei coneessil Lucius
IN APULIA. papa III et Siracusanum, quem ei .concessitClemcns
papalll 63.
Metropolis ConsaSBhos habet suffraganeos epos. Omnes isti subscripti episcopi ad consecrationem Ro-
26
epm Moranensem. Satrianensem. Montisviriden. 27 mani ponlificis sjtecialiler perlinenl ~\
Laqnedonen. S. Angeli-de Loinbardis. et Bisac- Albanensis. Hostiensis.. Porluensis. Sancte Rufi-
cien. 2S. - ne 6S.Tusculantis. Sahinensis. Prenestinus. (Hi sunt
29
Metropolis Agerentia bos hahet suffraganeos collaterales el consecratores Romani pontificis e~.) ,
epos. Potentinum. Tricaricen. Venusinum. Gravi- In Tuscia. Nepesiuus. .Sutrinus. Civitatensis. Or-
nen.so Anglonen. ~ - tanus G7. Amelinus. Narniensis 6S.-Tuscanensis"^Bal-
Metrop. Tranum31hos habet suffr.epos.Yigilien. neoregensis. Urbevetanus. Clusinus. Soanensis ,0.
et Andrensem.. , . Castrensis. Crossetanus. Massanus. Vullerranus.
Melrop. Tarentum 32 hos habet sub.sess: Mululen. >
34 G Senensis71. Arelinus. Fesulanus. Florentinus. P-isto-
et Castellanen. epos. riensis., Lucanus. Lunensis "'\ , -,
Metrop. Sipontusib hos liabet -
suffr. epos : Vesta- In Ymbria ,3. Tuderlinus. Camerinus 7\ Fulginas.
num 36. -- - - Nucerinus 76. Spolelinus,G. Perusinus ' 7.
Metrop. Barum s7. hos habel suffr. epos. Botonli- In Marchia0-. Ariminensis 7S.Pesulanus,9.Fanen-
lium 3S. Melfettanum 39.Juvenacien. Rubeslinum 40. sis.- Senogalliensis. Ariconitanus. Asculensis 80. Fir-
Salpensem. Cannen Menervinen. Bitetlinum 41.Con- manus".Humariensis 81.Esulanus 82.Asciscinas83.Oxi-
VAR. LECT. FX CDDD.REG.
1 Campaniam ei Samnium sub una ordine alio. ~B Surrenli-
prov. Apulia comprehend.it prorsus Archiep.
nus 3 epos deest ubique. 4 Equensem, Castelli niaris. ' Archiep' Capuamis 6 Tianen. ' Suassanuni,
Venefranum, Soranum 8 Aversanum 9 Puteolan. Cuman. Isclan. aliter Insulanum 10
-' 12 ls 14 Archiep. Amal-
phitanus
15Slusquitanum, Reginum deest. Minorensem, Littanum. Salernitana metrop. Capudaquensem;
Saranen. Accerranum, Marsicensein, Ravellensem. 16Archiepiscopatus Ben. - "Anphien-
êm, 1SFrechentinum, '9Bvyanensem, -20Licherinum, -21 Toccien. deest. 2STervei.tinum, 23War-
diensem, 24Morcon- deest. 26Archiepiscopatus Consanus 26epm. deest. 27 Montis Turiden. ~~hi duo
extremi desunt. *9 Archiep. Aggereutinus 30Gavvinensem, 31.Tranensis metropolis 32Archiepiscopus
Tarentinus S3Suffragan. s4 Millulensemi Caslellanum. 3B 30 addit Trojanum,
Sipontina melropolis
37Baren. Metropolis 38Botuntin. 30 40Bubeti-
Melphiensem,' Molopolilanum, Rapolensem.
41Betentinum 4SDollinensem, 43 Brundusina Melphetan.
tinum, hunc habet Suffraganeum, Altinensem
44Ydrontina metrop. hos haT).~suffrag. 45 Gallipotanum. Metropolis 46Ungentinumv 47ArchiepiscopatusReginensis.
i8TN.eucastren.49 Troconiensem, 50 Oppensem, 51addit S.quillacensem. *.5aArchiepiscopalus Cossentinus
hunc"habet suffraganeum, Marluranensem. '3 Archiep. Rossanus nullumliabet suflfagan. " Archiep. S.
Severini 5BEbriacensem 56Troniensem m<"eneocaslrensem 6S Hi duo desiderayilur. "9 Panormi-
lana metropolis hos' habet suffraganeos Agrig."Mazar. Miietanum. 60Messana Metr. in Calabr. 61 Paten-
sem, S. Marci, Milelensem, Cataniensem. " 62Cepheilonensem °3 Archiepiscopatus TVIonlisRegalis hos
hahet suffraganeos, Siracusanum. 64_Isti ~" sunt episeopi sub Rom. pontifice, qui non sunt in allerius provin-
cia constituli. 68 S. Ruflnce deest. hwc desunt: qdduntur episcopi Anagninus , Signinus, Ferentinas,
Alalrinus, qui infra occurrent in Campania. 67Hos quaiuor episcoposponit in Marsia 68Uos duos in ducalu
Spolilano. 69Viterbien. et Tuscanen. ,s70Suanensis. 71Massanus et Senensis desiderantur. '2 addit Ca-
stellanum, '6aliosque qualuor, ut infra. deesl in Umbria. 74Hos locat in ducatu Spolilano ,B hosque in
Tuscia , item in duc. Spol. 77 item in Tuscia ,s jprmitur in Romania Ravennat. ,9 Pesariensis
80Esculanus ~~-Hitres in duc,
Spol. 82Esinas S3.,Asisinasiri Tuscia.
eodem metrdpolis facta fuit ab Innocenlio n. Atque vanda Ludovici, Ottonis, et Henrici diplomata trans-
hcec,ni fallor, est certaaetas Notitise, quam Albinus misisset Rudojpho, ut suo loco planum fiet. Csetera
retulit iri suum codicem,' nonnullis quandoque addi- provinciarum nova nomina tute confer cum priscis.
tis, quorum nil antiquius Eugenio HI, -nil' Cfemente De Italia enfm tanta suppetil reruin copia, ut quem-
pariter tertio recentius occurril. - que inopem possit efficere. Neque ad hreves notas
a*Pentapolis nomiui pridem obsoleto illud Mar- coarelaudce mihi videntur, qucc fusiori calamo in
chicesuccesserat. Nec vetustum illud nomen audire- disserlalioinbus tractata? reperienlur.
turin Auguslor. diplomatibus, nisi Nicolaus IHreno-
475 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. *76
•neusis '. Forumsinfron. Filtrensis *. Urbiuensis. _A tropolitanos, et episcopos suffraganeqs.
Egubinus 3. Callensis. ArChiepiscdpumtharsensem. Mamistenuni *'. Tu-
Iu Marsia. Reatinus 4. Furconensis *. Yalvensis. lnpertsem 20. Edessanura ".
realinus. Pinnensis. Marsicanus. Episcopum Laodicensem. Gabulensem. Valenen-
ln Campania. Tihurtinus. Anagninus. Signinus. sem ". Anteradensem. Tripolitanum. Bibliensem.
Terracinensis. Fundanus. Gajetanus. Fcrentinas. Mimastrehsis fnetropolis hos habet episcopos suf-
Terulanus. Alatrinus. Soramis. Rivellensis 6. fraganeos. -. . . .
In Calabria. Bisignanensis 7. Epus S. Marci 8. JEROSOLIMITANUS PATRIARCHATUS habet sub se hos
Squillacensis 9. Miletensis. ... epos suffragatieos, et metropoles inferius annotatas.
In Apulia. Trojanus. Meliiensis. Monopolitanus. epiim Bethleem. episcopum S. Georgii. episcopura
Rapollensis 10. Ascalonc 23.
In Dalmatia.. Arbanensis '. Metropolis Tyrus habet sub se hos suffragarteos
ln Sardinia. Gaitellensis. Civitatensis u. episcopos : Aconensem. Sidoniensem.Berutenseui 24.
In Corsica. Maranensis 13. Cesarea metropolis habet sub se hos epos : Seba-
In Lombardia. Papiensis. Bobiensis1''. Placentinus. stensem '". 6
Ferrariensis "•. Nazareas raetropolis habet sub se Tiberiadensem "
In Burgundia. Anitiensis 10. eptim.
Jn fli/sparaa.Burgensis^.Legionensis.Ovetensis' 8. CONST ANTINOPOLITANUS PATRIARCHA habet sufi seCre-
In Scotia. Epus S. Andree. Glascuensis. Epus tensem archiepiscopum, quihabet sub se LXepisco-
Candide Case. Dulcheloeusis. Dumhloincnsis. Brc- R " pos. Medonensem quoque habentem sub se... epi-
chinensis. Arbedonensis. Resinarchiueiisis. Catanen- scopos. Eracliensem hahentem sub se ... episcopos.
sis. Epus de Arrigaitel. lsti tres metropolitani dicurtttir hahere suffraganeos
VII. episcopos septingentos. Preterea idem patriarcha sub
se dicitur habere apostolicos calholicos.
ANTIOCIIENUS PATRIARCHATUS habet sub se hos me-
1 Auximanus in duc. Spol. * Feretranus in Romania Ravennat * EugubinusM» Tuscia 4 in duc.
6 Ravellensis ln Salern.
Spol. e Furtinensis, qui cum8Valvensi, et Marsicano ponuntur in *Campania
metrop. <"in Metr. Rossan. S. Marci et Milet. in metr. Messan. in metr. Regieti. l- in metr. Sipout.
11in Sclavonia. ls in judicatu Galluri 1Sin metr. Januae u ib. ls Papien. Plac. Ferr. in metr. Mcdiol.
16in metr. Rituricen. " in metr. Tolet. 1S in metr. Emeriten. 19Archiepiscopalus Manistrensis. *°Ar-
sl Arch. Edessenus, qui alio nom. dicitur reges Mc-
chiep. Tulup. qui eliam Elyospolitanus appellatur.
dorum. Duos addit: Apphanen. Corizzen. ss hunc suffragan. facit Apphaniensis. S3Eiironensem, Liden.
Aschalonen. sl Beritensem, Paneensem. si Sebastiensem, quae civitas, Sebastia scilicet, alio nomine di-
~"
citur Samaria. s6 Nazareth. Tyberiaden.
LIBER CENSUUM GENUINUS.
DE REDDITIBUSOMNIUMPROVINCIARUMET ECCLESIARUMQUI DEBENTtR ROMANÊECCLESIj;.

PRIMO DE CfflTATEFERRARIE. (1 de trenta. Et totam arimanniam de leone. Et tolam
arimanniam de Et lotani ariraanniam de fahri-
Romana Ecclesia debet hahere censum de civitate ciano. Et lotamgello. arimanniam de sancto Donato. Et
Ferraria sol. L. Lucccn in unoquoque amio. Medie- totani arimanniam de flesso, et de licarolo , et toto
talem irihuii ripe, et districtum de mercato annua- comitaiu ejtis. Baliam et dislrictum de omnibus cri-
tiin. Et tolam arimanniam de plebe cornacervina. minibus. Et omni anno bis, scilicet in madio, et in
Et totam arimaniiiam masse fuscalie. Et lotum pu- sancto Martino gerierale placitamenium.
blicum ejusdem. Ettotam ariraanniara de gabbiana. ltcm Ecclesia de flcarole mi sol. luc. pro villa sa-
Ei, totam arimanniam de lungula. Et totam arinian- laria. Ecclesia S. Gregorii I morab.
niam de septepullesino. Et totam curiam sive distri- HECDEBENT
ctum tle massa. Et totum tlistricluin sive proprietatem DNOPAPE ILLl QUI EMUNTCONFESS)0-
de ciniscelli, et de cavalto. Et totam arimanniam, NEMBEATIPETRI.
et tolum publicum de sadriano. Et totam ariman- Hec sunt que dominus papa recepturus est ab illis
niam, et totiim publicum de trecenta. Et totam ari- qui eraunt Confessionembeati Pelri, secundum teno-
manniam dc banniolo, et totum publicum. Et totam rem preleritorum ementium. In primis in camera
arimanniani de villa nova, et totum publicum. Et singulis diebus m lihr. cere, et per singulos raenses i
totam arimanniani de maneggio, ettotumpublicura. aquariciam olei, et i K'br.c!e olibano: In pascha xx
El totam arimaiiniam de sancto Martino, et tolum libr. de cera, super hoc quod debet hahere in
publicum, Et lolam arimanniam de lucarano, et to- caraera. In facula pro sabbalo sancio x libr. de
tuui publicum. Et lotam arimanniam de sancta cera, et decem libr. pro agnus, ct de balsamo m
Maria, et totum publicum. Et totara arimanniam, et D dn. ad pondiis laterani, et IH ad sanclura Petmra.
pulilicum de villa comede. Et totum publicum de v Iibr. de cera ad sanctura Petruin pro facula ba-
gognano. Et totum publicum de villa marthana. Et plismali. Ampullas xn, vi majores, et vi minores.
lolam arimanniara de arcuada, et totura puhlicum. Fanones vi. In fcsto sancte Marie xx libras pro
Et lotuni publicuni de bonisciago. Et tolumpublicum rosla Salvatoris Domini. In nativitate Domini xx
de agnano. Et totara arimanniam de pontiado, et libr. cere in camera super illas in libr. que dantur
publicum. Et totam arimanniam de fllthatico, et singulis diebus, et duas libr. de olibano. In purifica-
puhlicum. Et tofam arimanniain de runci, et publi- tione sancte Maric x libr. et nii dn. pro jungis. In
cum. Et totam arimanniara de cirpilliatica. Et totam annunlialione similiter. In naiivitate x libr. de cera,
arimanniam de hralica. Et totain salariam. El lo- et IIII dn. pro jungis. Acolitis in dominica palmarum
tum ficarolum. Et tres partes de ripatico, et partes XII clenarios pro palmis ex copsuetudine. In majori
tres porlus de rupta flcaroli. Et totara ariinanniam ebdoniada episcopus sancte Rufine ius quod consuo-
477 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — LIBER CENSUUM. 473
1
vit habere, videlicet arcam et altafe, ex qub piilsa- t^ poralia supef caiicds. el manutergia ai? alainannh,
tur ad niaiulinas, usquedum finitur oflicium; et ex et pallia super vi libr. affortiaforum<,que <ad altare
quo pulsatur admissam usque ad finem hiisse. salvo offeruntur, dnipapesunt. Altare auterii, cum necesse
jure cantorum, guod habent in altari cum episcbpo. fuerit, trfes trabfes ih havi Shigulis annis niulahit,,et_
IndieJovis sancii ex qud piilsatur ad bfffciuni rnalu- II dn. pap. pro victualibus- maglstris sancti Pelri,"
tinale, et ad missam usque ad finera oftlciorom, si- cum in ipsa ecclesia operanlur, dabit. Bonura»etiam
militer. In die saricto Veneris, similiter. In sabbalo prandium dabit canonicis sancti Petri, cum fiierint
sanclo ex quo pulsatur ad oflicium malutinale el ex totarnocte in vigiliis palleorumRonianipohtificis,
quo pulsatur ad oflicium Iiaptismale nocte et die patrictrcb^rum, archiepiscopprurii,, et quorumdam
tota usqne ad Jinem misse majoris in Pasca habeat episcopbrum, que qudtiens iiecesse. frierit, ptirabit
jus suum. Quando dn. papa non est in urbe, hoslia- prior basilice, et cum diacoms cardiiialibus ihteferit
riis -dantur ~m dn. pap. per singulas ebdomadas,"et clationi ipsius pallei a.
in dominica de palmis n sol. et insingulis festivita- REDDiTUS IN SkBEROMA.
libus sahcte Marie unam cere, deeinam pro facien-
dis cereis. Sancto Laur. de palalio datur per unum- Monasterium S. Pauli panem pro, persona dni
quemque mensem i aquaricia olei, et i lihr.,de .cera, pape. Cahonici <Lateranenses similiter. Ecclesia
et dimidium de olibano. Quando dns. papa pergit ad S. Marci x sol. dn. pap. pro massa, quam papa Ce-
sanctum Pelrum in slationibus xx sol. dfis. papa lestinus ei concessit. Ecclesia S. Petri xx.^sol. lucc.
liabet, et duas aquaricias de potione. Et capellani Ecclesia S. Susanne unum scifatuni, etunummorab:
cum sociis suis medietafem allaris ex quo tubalia n, Hli qui tenerit turrim in capite pontis Jiideorum 1111
extenditur super allafe. Cardinales v sol. papien. in a dn. pap.EccleSia S. Egidii ciim hospitali silci jtixta
siatione habent. Cantores quando cantanl responso- eivilatem Leonianam XL sol. affortiaioruni! ito feslo
rium in ammone xvni dns. pp.-In Paseha de mad. S. Andree. Ecclesia S. Praxedis unum scifatum. Ec- ~
duas aquaricias de polione dns. papa habet ad Laie- elesia S. Ahbaciri i morab. Petrus lalro n morab".
rahuni. A feslo sancli Gregorii usque ad Pehiecpsten pro castro cere.
unoquoque die xn dns. pp. dantur dno. pape. Itf.e- Iri episcopatii Albaneiisi._Ecclesia S. Donati de
taniis majoribus xxui libr. lucc. pro prbrio cfucium maritimisi morah. Hospilale de Cantaro. i libr. cere.
episcoporum cardinalium, et lectis et lobio. Ad lu- Irt episcoi)atu -Portuensi. Pelrus Latrd n morab.
minatia ante altare beali Pelri xin candele et in cor- pro castro cere. ". »
pore xm die noGtuque. n unoquoque capitello una In Marchia et ducatu Spoletano.
candela accendalur. per totam noctem, donec^missa In Scnogalliehsi
finiatur : In stationibus in iiiagno capitello mi et in [n Anconilano. . ...
capitello miriori cum porticalibus in. In rele xn. Tn In Oximano_.Hominesmontis S.Petri'ni sol.lucc.
virga xviii. A.nte Veronicam die, noctuque "ima. Eccltjsia
<
S. Petri ejusdem loci n~sdl.
Tn sanelo Processu fiie noctuqde i. In sancta Maria In Numan. Ecclesia-S. Fabiani dc Rafcanatixii dn.
de Cancellis ih noctei. In Valicano in noctei. In In Firmari. Hospitale de aqua sancta xn podicn.
saneiaCJfucein nocte i. In sancia Lucia in nocte i. per annum. ^ - >
Anlecrueifixum in-nocte n. In virga m, in rete m. .- In Asisin. - - - .
In secunda fer. post Pasca. Ego sum pastor honus. In Camerino. Monasterium sancte Marie de Ffastra
In Ascensione. In Pentecoste. In festh ilate sancti' C ii. lib. cere Monaster. sancte Marie de villa magna i
Petri. In dedicatione ipsius Ecclesie. In Epyphania. libr. eerepro "censu, el i bisant. pro pensione cujus-
In Cathedra, et in letania majori debeiit accendi re- dam terre. Mohasterium de Cliente i lib. deccra, et
tia. Et in festo sancti Petri tantum rete magnum i bisahlium pro his que lenel ab eccl. Romana.
ante portas argenli. Iri resarciendb tecto, et in mu- In foro Simpron.
tandis fraetis trabibus ecclesie >beatiPetri dantur 11 In Urbinati.
dn. uniciuque magistrorum, el unicuique manualium, Ih Callensi. EGclesiaS. Gerontii xn affort.
donec eompleatur opus. Quando sandalarii capiunt In Esirio. Ecclesia S. Marie de-silva .xn dn. pap.
trabes beati Petri, habent inde n sol. dn. pp. et iin i In Monlifeltrano. Ecclesia S. Anaslasiixn dn. ar-
lihr. cere in festo... Eeclesia sancli Andree n aqua- genti. ,
ricias de oleo et clerici sancli Petri qui faciunt qfii- Iri Nuceriuo. - ;
cium III sol. dn. pap. cardinalis, qui habet cusio- In Egubino. Mohasleriiim S. Emiliani m- solidos
diam beati Petri im dn. pp. unoquoque die. Prd afforliator. Monaslerium S. Amb. m sol.
elemosina unaqtiaque ebdomada exfra id quod datur In Fulginal.
ejeclis xn sol. Rolomagen. dum strata currit. Uni- Ih Perusino. Ecclesia S. Petri de monte Teuzi ni
cuique de coraestabilibus ndn^ pp. unoquoque die. sol. affor. Ecclesia S. Marie posita in monle Feriol.
Sorrentiales prefecti quando suspendunt aliquera v m dn. pap. et i facula pro unoquoque anno.
"sol.e quando ("ecollcifitv sol. quando cec'anl xijt,pro In Amelin.
'
unoquoque oculo, quando truncant aliquod mein- Iii Tudertihd. ,
brum XIIdn. siinilifer. Sancta Rufina pro elemosina D In Narniensi. Moriasler. S. Nicolai unam libr. cere.
una aquaricia olei, x libr. cere, et dimidium olibani. Ih Esculano. . ,,-
Sancli qualuor, el santtus Clemens, cl sanctus Pan- In-Spoletano. EcclesiaS. Petri juxla ipsam chit.
cratiusliabeutclemosinam indejui dn.pp. magistris ii sol. iucc. castrum quod Moriciola vocatur, exjed-
pro cavea, el qnaluorfunes, quando accendunt,rete, 'ciilidrieGisleri, sicut invenitur 111Registro Gregorii
evccptis ebdomadalibus cardinalium, et ecclesie beati pape vn, D. Petri juris est. El lnonasterium S. Petri
Laur. in palalio et clericorum beati Petri,=et canto- "deBovaria v sol. lucceii.
rum et dorainicalibus diaconorism cardinalium. In In Realino. Monasterium S' Salvatoris.
slationibus vero unuinpar facularum ad vesperas n Ih Valvehsi. Mohastefiuffl de Bominac. i ro"maiia-
librarum, et ad missam n librarum. Fahiilia qudque tum.
dni. pape consuevit habere aliqiiarh benedictidnem. Iri Marsicaho.Monasterium S. Marie *deAppamia
Quando dns. papa prolongatur a Roina plusquam iii sol. provenien. et i libr. cere. _,
una dieta, ei siquidem non datur cera pro "eainera. In Teatino. Mohasterium de Magella i mofab. Mo-
Prelerea caiices, eruces, luribula, et baciKavaurea, pasterium S. Stefani i unc. auri.
sive argentea, camisii, amicli, stole, inanipuli, cor- In Pinnensi'.
a P"ura hic vides eapila disciplihse Jveleris, quce inlibro De prcestantia Basil. Vat., si quando pf-diii.bis
Hluslrcitioneindigent. ld vero per me faclum invenies in lucem. Perinde est de sequenlibus.
479 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 48«
IN TUSCIA. A. In episeop. Tfojano. Monrium terre majoris un-
In eplseopatu Castellane eivltatis. Ex ipsa civitate, ciam i auri. Monrium S. Marci de fora rv lihr. oli-
que antiquitus vocabatur Castrum Felicitatis,' xxv bani. In
[
Vestano. Monrium de Calena i iine.
" affort. Ecclesia S. Salvatoris xn
sol. affort. episcop.
Iri Sqtrino. Episcopus ipsius loci unum niorab.pro auri.
locatione cujusdam casalis. In episcop. Monopolitano. Monrium S. Slephanl
In CasteUano. nnc. r auri.
In Urbevetano. In episcop. Telesino. Monrium S. Salvatoris unc. i
In Balneoregensi. auri.
In Tuseanensi. De_civitate Vetralla n marabut- IN .CALABRIA.
tin. Ecelesia S. Johannis de insula juxta Cornetum Monasterium de Mileto, quodest sedes~episcopalis,
v sol. Eccl. S. Siutii T sol. J unc. auri.
In Castren. monaster. |
In episcop. Rossanen. EcclesiaS. Trinitalis. . . .
In Clusino. Monasterium S. Salvatoris de Monte Monasterium -S. Eufemie unc. i auri.
Amalo n morab. Iri episcop. Catenzani. Monrium S. Juliani, unc. i
In Soanensi.
- In Massano. Plebs de petra. . _ . jtol. el homines auri.
loci. . . . sol. Monasterium viveII sol. Inepiscop.Teatino. Monrium Magelle-i morab.
'ipsius Aque
In Grossetano. Monasterium S/Prancatii xn af- REDDITUS APULIE, ' C4LABRIE ET MARSIE.
|
fort. B Rex Sicilie debet pro Apulia, Calabria, et Marsia
In Senensi. Ecflesia S. Leonardi n sol. Lucc. Ec- mille scifatos.
clesia S. Trinitatis de Turri n sol. Hospitale silve In archiep. Brundusino. Ecclesia S. Marie unc. i
Rodulende xn dn. Ecclesia S. Mustiolen sol. . auri.
Di Aretino. Plebs de peccioli i morab. Ecclesia S: Ecclesia S. Marie de Nerto unc. i de tar. per an-
Justi III sol. luce. num.
In Fesulano. In episcop. Cassanen. S. Marie Camiliani « sci-
In Florentino. Uospitale situm in loeo qui dicitur fat.
ad pontem bonici secus stratmn vi paria ferri. Ec- In episcop. Scquillac. Monrium de Carra i niorab.
clesia S. Laurentii-de Cortina n sol. Ecclesia S. rN SICILIA.
Cresci u sol. Ecclesia S. Donnini n sol. Ecclesia S- Anno XVII pontificatus Alexandri pape 1H, w. se-
Petf i de Colle n sol. Hospitale S. Petri de Calvariis
cundus rexSicilie conslruxit Monrium bealeMarie
situm in confinio Fesulani, el Senensis episeopatuum JSlonlis
vi dn. Lucc. Ecclesia S. Agnetis sita in podio boni- regalis juxta Panormura, et subjecil illud Ro-
thi i morab. mano pontifici sib annua pensione cenlum Tare-
In Vulterrano. Ecclesia S. Barthol. de Scalocla xn norum..
dn. Comes Panocla iv morab. de tota terra sua. IK SARDINIA.
Ecclesia S. Nicolay de Monterio i morab. Ecclesia JudexCalaritanus n lib. argentipro censu. Archiep.
S. Faustini de valle Else n sol lucc. Monasterium de Calar. vrlibr. argenti. Episcop. Dolien. n libr. Epi-
Serena i mor. Monasterium de Insula n sol. Ecclesia C scop. Sulcitanus n lib. Episcop. Barbarie n lib. Ec-
S. Johannis de Colle xn dn. clesia S. Saturnini. n lib. • '
In Pisloriensi. Judex arborenJ ir lib. Archiep.'Arboren.--vi iib.
In Lueano. Ecclesla S. Fridiani juris B. Petri. Episcop. S. Petri de Teralba n lib. Episcop. de
Gens. ejus unum par guanti de corio. Monaslerium Osello n lib.Episcop. S. Justi n lib.
Sextense ni morah. Ecclesia S. Alexandri sila in Lu- Judex Turrilanus n lib. Archiep. Turritanus vi
cana civilale n morab. Ecelesia S. Marie fiiiorum lih. Episeopus de jPragi n lib. Episcop. -deAmpuri n
Corbi ni sol. Monasterium S. Petri in Cortina n bi- lib. Episcop. de Serra n lib. Episcop._de Chisarpo 11
sant. Ecclesia S. Salvatoris in Mustolia xn dn. Mo- lib. Episcop. de Cjaslro n lib. Episcop. de Ozano JI
nasterium S. Pontiani iv mor. Hospitale pontis de lib. Episcop. de Bosea n 3ib. Abbas de Sacharia Tu
popli i libr. cere. lih. Abbas dePlajano n lib. Abbas de Thergo ri lib.
In Pisano. Monasterium de Vemica n morab. et Prior de Salvenero i Iib. Summa horuni oninium"
pro campo S. Pelri sito circa buitim vi dn. Ecclesia cOntineturi in LVHIIlibris argenti.
S» Nicolay de Paratino n sol. Pisanus arclriep. iv In Arborea. Ecclesia S. Thome eum omnibus suis
morab. pro quibusdam beali Petri terris. Monaste- bonis pro censu ni bisant. omni anno. Ecclesia S
rium S. Quirici xn dn. quse dicilur Cannja n -sol. exigusin. singulis annis.
In Lunensi episcopatu. Monasterium de Ceperano i
morab. | DE CORSICA.
Corsicam eoncessit 1 papa Innocentius Janue sub
IN APULIA. annuo censu unius libre auri. Et exinde privilegium
"
In episcopatu Beneventano. Ecelesia S. Marie de ei fecil. I
Sambuco in ipsa civitate i unc. auri. EcclaS. Marie toE NOVO
de monle Drobi i scifatum. Eccla _S.Thome in ipsa CENSUS IMPOSITI,DE QUIBUS NESCIO
chilate III Romanal. et in paria de obbafss cum IN QUIEUS EPISCOPATIBUS SUNTPOSITI.
candel. Monaster. S. Sfephani positum in monte de medio.
In episcop. Soraao. Monaster. sancli Dominici xii pro eadem Ecclia omni anno pro censu m sol. pro-
dn. pap. vesin. Ecclia S , posita in caslro Yalenlio omni
In episcop. Elesino. Monrium, quodinipsa civitate anno pro censu n sol. luc.
situm est, i unc. auri. IN LOMBARDIA.
In episeop. Venaffano. Monrium S. Vincentii n
morab. In arcbiepiscopalu Mediolanen. Monrium S. Aga-
In archiep. Consano. Monrium S. Marie de Ylice the vi dn. mediol.lMonrium de Sexto XHdn. Mon-
uuc. i auri. rium de Modoetia [xn dn. Monrium de Brugula xn
In episcop. Melflen. Monriura Vulturnense i unc. dn. Monrium de Lambrugo xn drt. Monaster. de
auri. Monaslerium S. Angeli de bandi i unc. auri. Parliflcagia vi dn. Monrium de Subiate vi dn. Mon-
In archiep. Siponlino. Ecclesia S. Leonardi i r.ium de Buginago [vi dn^Monrium de Basiliano xn
unc. auri. Monrium S. Joh. in Lama unc. i auri. <3n.Ecclia S. Johannis de Perrainago i sol. Ecclia de
Eccla S. Thome i libr. olibani. Monrium Pulsan. n Propello Ecclia deBibulgo Monrium S.Ni-
Jrisant. colai XII affor. Ecclesia S. Trinitatis de ponte guini-
481 COD. DJPL. — MONUM.. ETC, SEU COD. CAROLINUS. — LIBER CENSUUM. 482
celli vi dn. Ecclesia deBisantio i dn. et i cerev. Ec- A hic. Ecclia S. Petri de Cerreto mi dn. Mediol. Ho-
Jclia S. Peiri deBifolca vi dn. Hospitale_apud S. Bla- spitale de Verzario i morab.
sium vi dn. Homines hahitantes in villa que •dicil.ui In Parmensi. Monrium S. Alexii*ii morab. Monas(.
Morniaco deplebe arzaco-xn imperial. singulis ande Berselli _i 'morab. Mnrium' S. Genesii i inorab.
nis. Mnrium S. Siri de Fonlanell. n dn. de papia monete
In episcopatu Placentino. THcclesiade Misericoidia veteris.
n sol. placen. singulis annis. , In Regino. Plebs de Warstalla III morab. Mnrium
In episcop. Laudensi. Ecclia S. Michahelis xn dn. •Canusinum xx sol. Ecclia de Gonzago i unc. auri.
Ecolia sancti Pauli xn dn. Mnrium S. MichaheLxn In Mulinensi., Mnrium Fraxinon. unc. auri. Mo-
^ln. Mnrium S. Stef....... Mnrium S. Andreeper ma- nast. Nonant. n morab. Hospilale S. Germiniani ju-
num Abbatis S. Savinii unciam Monaster. de ris beati Petri.
Dovario xn dn. Ecelia de Ripa alta xn dn. Monaster. In Rononiensi. Mnrium de Musiliano vi sol. affort.
de Cerrelo mi dn. mediolan. Ecclia de Cerroto IIH Epus Bononien. lib. 11puri argenli. Monrium S, Ce-
dn. niediol. Ecclia S. Petri de Palude xn mediol. .sarii in morab.
veleres. In Faventino.
Inepiscop. Cumano. Hospitale de Blunzone in In episcop. Florent. Ecclia S. Peregrini Juxta
monte Abrica. Saltn. xn imperial.
In episcop. Bergomensi. Ecclia S. Firmi i sol. ln Ymolensi.
Ecclia S. Juliani de Subvexio i sol. Ecclia S. Sigis- In epatu Foroliviensi.
mundi de Ripa alta i sol. Monasler* S. Ambfosii de g In epatu Bohiensi. Mnrium S.-Ambr. xn un. pap.
Ripa alia _i sol. Monaster. de Donaria i sol. Eeclia Cella S. Johannisinter ambas partes i bisant. Mnrium
S. Fabiani Gellula ipsius i sol. Ecclia S. Marie de S. Marie in Trivo i bisant.
Villa suari in colle Thoris i sol, Ecclia S. Ambrosii . In epalu-Populiensi.
de Calcu 111du. Ecclesia S. Trinitalis de Virgi. 1sol. In epatu Feretrano.
Jieclia sita inloco qui dicitur Mesma vmi dn. riie- De massa Arni. Ecclesia S. Justini unc. i auri pro
diol. monete. Ecclia S. Alexandrl Ecclia S. Ma- -unoquoq. anno." et de Castello arno, a Guid. et sociis
thei Monasterium de Bonate vi 'dn."EccIia S. xn lucc. pro unoquoq. anno. ;
Marie in Turri xn dn. mediol. De massa Fiscalia.. Cervien. epus de plebe S. Vita-
In episcop. Brisiensi. Ecclia S. Petri Cremignano lis xii imperial.
xn dn. mediol. Monastef. de Caramagna i morab. De massa S. Petri. Eccla S. Salvatpris xn luc. pro
Monaster. Aque nigre i morab. Monrium Monlis
Clari dimid. unc. auri. ~ unoquoq; anno.
In Cremonensi episcop. Ecclia S. Agathe i sol. In epatu Ferrariensi. Ecclia de Ficarolo im sol.
Monaslerium S. Slephani de Cornu i soI._Ecclia luc. pro villa Salaria. Eeclia S. Georgii i mor. Ecclia
S. Saivaioris im -dn. Ecclesia S. Marie de Gastanelo majbr i morab. per annum.
vi dn. Monrium S. Johannis juxta Papiam xn dn. * In episcopatu Ariminensi. De fipatico per manum
veteris monete. Hospitale S. Leonardi de Bangia xn - episcopi i lib. argenti. De plebe S. Palerniani(n -sol.
-dn. mediol. vet. luc. De ecclia S. Georgii =ilib. pere. Ecclia Sl Pauli
In NovariensL Ecclia. S. Petri n sol. Ecclesia -i de Monte Scutulo n sol. luc. Ecclia S. Salvatorif. u
SS. Philippi et Jacobi de Paliarina n sol. mediol. "*sol. luc. Ecclia S. Gauderitii mi bisant. Monast. S.
In Vercellensi. Monrium de Bessa i morab. Mon- Petri XHafforl. Monast. S. Ggii xn dn. Hospitale ho-
fium S. Stephani i morab.*-Ecclia S. Jacobi ii sol. lrie_xii dn. Hospitale de dna Emilia posilum circa
mediol. Ecclia S. Marie sita in eadem civitate i mo- herim n ôlr imperial. Ecclia S. Marie in Leura n
rab. Monrium S. Marie de Aslura xn dn. veteris sol. pro unoquoq. anrio.
monete. In Fanensi. Mnrium S. Laur. in €ampo. L. spatu-
In Taurinensi. Monrium de Pinarol. 1 unc. ausi. las f. xxv sol. affor.
"Ecclesia S.Tetri Savilianensi i morab. Ecclia S. Pe- In Croniet. Ecclia S. Nicolai de Croniet j)iocensu i
tri ullfa fiumen Slure cum hospitali ibidem silo i morab. sing. annis, et lib. n piperis.
morab. Hospital. de Ponticell. i morab.
IN PATRIARCIIATU AQUILEJENSI.
In Albensi. ,Ecclia de Ferranica i morab. Mon-
rium S. Gaudentii dimid. une. auri. Monrium S. In epatu Vicenlino. Capglla de insula xx sol. vero-
Martini dimid. unc. auri. nensium. Ecclia S. Lueie de Fonte nivis H mor. Ec-
In Astensi. Monrium de Caramagna i morab. clia SS. Firmi et Rustici i mor.
"In Aquensi. Ecclia S. Crucis de Melagio. i morab. In epatu Feltrensi.
In Tardonensi Eeclia de principiano u morab. Ha- In epatu Tridenlino.
hitatores loci, qui dieitur Sala m lih. cerebasilice In epatu Senecen.
S. Laurentii. In epatu Paduano. Ecclia S. Marie de j)ratalia ini
In Saunensi. Monaster. S. Eugenii * i morab. In D mofab/Ecclia sancte Crucis de monte Syon n morab.
capife nauli Ecclia. S. Jule mi dn. In-Manluano. Ecclia S. Marie de Hyspid. i roorab.
[n Januensi. Monfium S. Andree de Sexto i hio- Monrium S. Johannis n sol. luc. Monastefium S. Be-
rab. Ecclesia S. Fidis i lib. pipeiis. Ecclia. S. Nico- nedicti. unc. i auri. Hospitale de Aquadocia xv dn.
lai juxta mare i Iib. cere. Hospitale juxta Venonam xn mediol.
In AlMnganensi. Mnrium. S. Martini in jnsula mediolan. In Veronensi. Ecclesia S. Marie in Joco Marel-
Gallinaria i morab. lensi i bisant.Ecclia S. Nycolai in Arena i lib. cere
In Vintiraihensi. i dn. Ecclia S. Marie apud albaredum xndn. rae-
In Papiensi. Monrium S. Marinl i morab. Eeclia et diol. Ecclia SS.- Simonis et Jude i lib. cere. -
S. Marie major. de Laumella i morab. In Tarvisino. Monrium S. Eustach. ui sol. Hospi-
In Bobiensi. Monrium S. Columbani im bisantios. lale S. Marie i lib. cere, et i incensi. Ecclia S' Laur.
EXARCATUS RAVENNE. juxta forum im dn. luc. Monasieriuni S. Eufemie n
bisant.
Canonica S. Marie in porticu riiprab. pro Ec- In Cenetensi Ecclia. Hospital. de Blavi i lib. cere,
clia.-S...... Monaster. S. Johannis Evangelisie i sol. et i incensi. -
Ecclia S.Pelri ad vincula HI sol. luc. In episcop. T?ole.Monrium S. Marie de Canneto n
In episcop.-Placentino. Eccla. scor- Gervasii, et bisant. . .
Protasii i cereum et i dn. Ecclia S. Johannis de vi- Ja Comaclensi, Monrium Pompos. nisol. affort.
«ulo dimid. auri unc. Ecclesia de Monte Bello n sol.
4$. B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffl. ^ 484
IN PATRIARCHATU VENETIE GRADENSI. A lib. argenti per, triennium. Ecclia Magalonensis 1
Ecelia S. Marie de Carilate- i aureum.' Ecclia S. < une. auri Guill. de MoiitePessulano 11morab. Comes
Marie de Aluaria. ! ' Mergurieusis 1 unc.~ auri. Bernard. de Antusia 11
rn'episeop. Torsellano. niorab. I _
Irt peseiiate. Ecclia. S. prucis '" XII affqrt. PROVINCIA ARELATENSIS.
In Pensciufiensi. '"<"'.•
ln.episcop..Arelalen. Monrium. Jlontis Majorismi
CENSUS "SISPANIE. sol. pro castro a'utem*biduiniui lib.' luris per quin-
Monriuin S. de fossis sol. l
ln episcop. Golombriensi. Ecclia S. Crucis juris queri. Genasii
beati Petri n morab. singulis annis pontifici Romano In' Lodoy. Ecclia S. Jtfarie de Corneliano 11 sol.
' - Ecclia S. Marie cleSarebona 11sol.
persolvit. In episcop. Albiensi. Monriuni S. Bernardi de Ca-
In episcop. Portugalen. Canonica, que vocalur
Ecclesiola, it morab. AdefonsusPortugalensis duxHn .stris v sol. merûrien •
"' -
unc. auri. - CENSUS PROVJNCIE
In episcop. Lucen. Monrium de Ursaria i morab. In episcop. Aînionensi. Apud moniem Andaonem
auri. , ' , S. Anjdree nn, lib. eere_ et pio Ecclia
•In episcpp. Legioncnsi. Monrium S. Facundi juris Mpnrium S. Petrfde Tathone 11lib. cere.
beati Pelri est n sol. Monrium S. Ysidori i mor-ab. In episcop. Arjausice. Guills. dns ejusdeni ville di-
In episcop. Palentino. Ecclia vallis Qlheihxxv mid. marc. argenti. Monriuin S. Egidii, et psalmod.
morab. Montis Majoris. Ananiense. S. Yvi.S.Pontii.^CrassQii.
In episcop. Toletano. MonriumS. Servandix morab. B 1 S. Saturnini. Sl Jobanris ftivipoilen. S. Vicloris
In episcop. Avilen. Monrium 1morab. montis Arag.
In episcop. Rurgen. Monriura Oniense ijuris Jieali prcjprii juris heati Petri su.nl.
In episcop. Aquensi. Pelrus de Lamhisco 1morah.
Petri est. unc. i auri. Monrium S. Dominici iuris In episcop. Sixlariceu. Ecclia S. Marl. de Croco
beati Pelri est. v morab. Monrium
" de Cardinia i 1 morab.
mofab. •' : |
- In episcop. Tirasouensi. Ecclia S. Marip sita in In episcop. Aptensi. Gihand. cum fratribus et ne-
caslro Tutele n sol. potibus suis 111morab.
IN PROVINCIA EBREPUNENSI.
REGNUM ARACONIE.
Juris beati Pelri _eslD auri mancusios ad euneum Ecclia&ossiensisjiixta burgum, quivocaiur Maf-
' ' ' ''" turtel. 1morab.
Jacce singulisânnis. - In episcop. Forojulensi. Ecclia Pinnac. vn sol.
Inepiscop. Oscensi. Monriura S. JohamiisdePinna mergur. raonete veteris. Eccli-abariolen. i morab.
juris B. Petri esl. unc.fi auri. Ecclia montis Arago- ' In episcop. Albinganen. Monrium S. Martini juris
uis juris beati Petri esl. unc. i auri. Ecclesia S. Pe- beati Betri est, quod esi sltum in insula Gallinaria,
tri de Lasis im morab. 1 morab.
-TIlQyiNCIA TERRACONENSIS. 1
PROVINCIA GUASCONIA.
ln episcop. Hardensi. Monrium S. Victoriani' juris In episcop. Aquensi. Hospitale delsualb. 1 bisant.
iieati Petri est. Dimid. unc. auri. •
monasler. de Sorduha v sol. •
ln episcop. Urgellensi. Monrium. S. Safurnini per C et In Gasconia. Mohasier. Generense 11 unc. auri.
spalium ocio annorum J lih. argenti. Ecclia Agge- Monrium
rensis im morab. Ecclia S. Petri de Devotis tertiam Condoijiense v sol. moil.
In episcop. Vasalen. Monrium*Blavii Momis vsol.
partem frutitus allodii in quo sila est. Ecciia. S, Ma- burdegal. mpnete.
lie Urgellensis i unc. anri. -Ecclia gerf ensis i uiie. - • In
argenti. epjscop. Aduren. Monaster. S. Severi v sol. pi-
In Tudcnsi episcopatu Ecclia S. Marie de Reho- ctav. monele. I
rios'iiinarabutinos. Comes Urgellensis iniunc. auri. PRPVINCIA BURDEGALEN.
Raymundus Guilielmi de duobus Castris, 'Saltevola Monaster. S. Cjrueis 1mor. Monast. S. Macharii v
videlicet et Lobaiiola, nn uuc. auri. sol. Ecelia de piedo Monte v sol.
In episcop. Barchinqnensi. Monrium S. Pauli x In episcop. Xaclonen. Monrium beate Marje xado-
morabut. Comes Barchirioiiensis de toto honore suo, nen. v sol. Ecclesia S. Petri de Arciaco 111sol. affor.
ej precipue dp civitate Terracona, sicut conlinetui' . In episcop. Eni_olismensi.Ecclia de Cella ffoin....,
in Registfo Urbani pape, snigulis seplenniis xxv liDr. sol. Monaster. sancli Eparchii n niorab.-
argent. In episcop. Peipgoricensi. Monaster. Tostoriacen.
In episcop. Gerundensi. Ecclia S. Johannis Rivi- 1 morcib. Monrium Sarlateu. r mor. pro se, et 1 pro
polensis m morabot. M-onrium.S. Pelri bisildurien. Fiteusi, et 1 proj Ysaensi. Ecclia Sancti Austeri' 1
v sol. Ecclia S. Marie ejusd. loci ii sol. Monrium , inor. Capella S. Orricii sila in Castello de Gorzon.
Arelatcnse...,. Monriurn S. Marie de'Cardin.; xn x sol. Ecclia S. Frontonis. 11 inor. e principalis se-
Mergdl. riionete. Monrium S. Marie de Campo n-sol. 'D des * 11mor. |
"'fn episcop. Helphensi. MonriUmS. Marlini de Ca-' In episeop. Pictaven. Monrium S. Crucis 1 unc.
nicornis juris beati Petri f arulense. auri. Monrium Malliaceh, xx sol."Pictav. du. Ecciia
S.Tririitatis de Malo Leone 11morab. Monrium Yser-
PROVINCIA NARBONENSIS cense imor. Monrium fonlis E-»eraldi1 mor.
ln episcpp. Narbonen. Monrium Crassense v mor. In episcop. Lemovicensi.iEccIia S. Pelri de Osea 1
Monrium S.*Amantiin sol. Monrmm S. Pontii m50I. mor. Ecclesia Slifpen. 1 mor. Ecclia Usercen. - ' 1 mor.
Ecclia"S 1.Petri de Arignano 1 morab. Electen. Mon- Ecclia Briven. 11sol.
rium 1 lib. ai'genli per triennium. In episcop. Clafomonten. Monrium Case Dei juris
In-epi&cqp-.Biterrensi. Ecclia S. Jacobi 1mor. Ec- B. Petii esl. Et ecclia Brhaten. 1 r.ior. Moiii.iumde
clia S.Petfi de Mafii morab. "SlonteFerrando i mor, Monrium Aureliaccn. ~\ scl.
In episcqp. 'Rutinensi. Ecclia S. Antonii v sol. pictav. pfo se, ct pro' Soliaco v -sol. et pio sella
In episcop. Tolosario. Ecclia S. Volusiani jn loco Maurcien. v sol. |Comes Guills. diraid. niarcam ar-
qui vocatur Fluxas' v sol. pictav. Ecclia S. Salurnini genli. Ecclia Brivaten. 1 morab.
x sol. pictav. In episcop. Rutinense. Ecclia S. Petri singulis
' In episcop. Ulicensi. Guillelm. de turre pro eo bienniis 1mor. Ecclia S. Marie de Gandabria xv sol.
quod Romana Ecclia babel in mansodi 11analach. MonrJum Nanneleh. x sol. f. 11mor.
Driusville Acantici 11aureos. In episcop.Albfensi. Ecclia S. Petri de Farnaria 1
In episcop.' Carcasonensi. Monrium Electuense 1 mor, Gastrum scurie JI unc. arg.
485 COD. DIPL. — MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS. — LIBER CENSUUM. 486
In episcop. Gaturcensi. A Monast.in Lorica mqjs i. Monast. in Ekenchenbrti-
PROVINCIA TURONENSIS. nen. xn dn. augusteii. monele.'
In episcop: Maraviensi. :.
Eeclia S. Sepulchri ni -sol. pictav. moiiete. Ma- In episcop. Curiensi.' Monasler. S. Marie inMonte
est. Sirigulis sepfemiiis i morab. ' ' ""
jus mnriuri)'jurisbeatiPetri
iTib.-arg" et-pro ecclia sancli Guincoloei x sol. TO- In episcop. Auguslensi. Monasler. St. Mar.ini. i
nomanen. monete. Ecclia S. Martinrunc. rauri. ,- jnorab/Eeclia S.Aug. de"Riccomborc.i inpr.
iloriiium Nucariense i mor-.'Moririum S. Sepulchri S. Joh. Bapl. de Staengan. i morab. ' *EcDlia-"
i morab. Ecclia S. Marie de Loccis v sol. piclav. In episcop. Pragen. Ecclia S.Peira inWisgradexn
Ecclia S. Juliani i morab. - . ,
Gehbmanen. Ecclia S. Guincoleixn dn, jnarc.tirgVanniiatim.-'
In'episcbp. ' '" In episcop. Vespresiensi. Ecclia S. Stephani regis
de castro Cadurciar. - '
In episcop. Nanneten. Monrium S. Salvatoris m apiid GastrumTSellegrayei- marc.-auri pro nnoquocfue
- anno. - . ,- •
aureos. • In- episcop. Babberburgen. Episcop. palafridum
-ROVINCIA SENONENSIS. _: album pro sella dni. pape vel xnmaJcas ' " boni argenli.
Monrium Ferrariense juris beali Pelri est i unc. Monaster. Winzineraureum. ..- -.
auri singulis trienriis. Monrium S. Columbe vir. juris In episcop. "Frisigensi. Monast. Roten. i mor""Mo-
-
beali Petri est. • --•-.- nast. apostolorum Philippi et Jacobi in predio Puri-
In episcop. Parisiensi. Monrium S. Genovefe, et berg. singulis .liienniis -alham cum amiclu basilice
S. Germani, et"S. Dionisii juris beafi Pelrj-sunt. jj^.-Lajirejit. Lalerapep. i debet. Monast. .S. Marlinj i
Iri episcop. Altissodor. Vizeliacen. Monriuriijuris ihor. Eccfesia^Jndeiiiijs jifor.jEpclja*l)ndenpsiorve'n. " '''
heati Petri est i libr. argenti» Dnus de Donzi ii unc. ''/ i liior. Mpnast.'Sqiiircnsg iunorab
auri. In episco'pYPataviens'i.~Eccliatje Pfudilith. j mqr.
In episcop. Nivernensi. Monrium Saviliacen. i -Epclesia-S. Marie de Cella i morab. prp' se, cl alium
morab. "" -- - pro quodampfedio/EccliaJ}. Majriede Rurgo -Vfpjpl
In episcop. Cafalaonen. Ecclia S. Nieolai in insuta mor. Ecclia "S. Benedicli de
"•' Conversanocfiinid7uhc.
auri. "'*"''*-'' "-" '• '-•
Lourz. x sol. iUins mpnele.
PROVINCIA REMENSIS. PROVINCIA-XUNDESSI.
In episcop. Anibianensi. "ifonrium S. Ricc.in
Pontivo unc. i auri. Monrium Corbejense, quod pro-" IN ANGLIA.
prii juris beati Petri est, ~iunGiamaurif- , ". v _- ~_ TDe'deliaiio bejiji^Pelri ccc marc. singulis annis,
In episcop. Suessionensi.^MonriumêtÎedafdi di- videlicet-de' uriaquaque domo i steriing.
mid. libram argenli.^ __ In episcop. Canluariensi. Monast. S. Salvatoris
In episcop. Ter&ajjgiisj.. Hqspitale^§. Geh)It.' i: , deêrjescjiai)., j hjarc. argenti,
alletia. , In episcop. Lincohiensi Mbhfium S. Albani i unc.
PROVINCIA MAGUNTINA _' _ • "' ~aurj^Monasler. Malvebien.i unc. auri
Ecclia S.Marie sita in loco qui diciturPotenbabc. "'"'Iri episcop. Saresheriensi Monasler. S. Adelmi
i morab. Ecclia S. Joban. Bapt. in Selbot. i "roorr {3 proprii juris beati Petri cst, et i unc. auri singulis
-Monriuni quod dicitur Cella Dne Paujine niq]\ J-Rei- '_ annissolvjtHo.m. ponliiici, .
neresbfunnen. n sol. erphordien. monete. EcGlia teseia •'lii* eiSscop.'Wiiitbherisi Monasl.-S. Petri de-Ccr-
im aureos.
regularium in FJaheim. aureum nnuni. •-
In episcop. Argentinensi. Monrium sanctpr. Phi- "n In episcbp. Ctmventreiisi.JIonaster.
* " '-' r
de Bredeleia
bisant*
iippi el Jaeobi in Silva âcra i mor. Monrjuhi Mo- In' Lonaonjens. Canonica, fuit
nialium in Andala subtil. panni linei ulnas. Monrium "*'• '" qt)e
'" ' capella
r regis.
Ecclia de Walchan.
quod dicitur Bjigeshouen . mor. ~ i i ^
In episcop. Basiliensi ecclia S. Petrj i moj. Epclia 1NDANIA. , _ -
Remorigen. i monelam <auri.Mpnriujri ' S. Yincenliiii
mor. ... ' '* - ex' Regislro Paschalis pape II,
Excerptum ' iib: v,
''-'' _"
In episcop. Constanliensi. Monrjum Burense i cap. 1S circa finem,' ,!'
raor. De alodio qui vocatur cella S. ,Petri j Jnor. Episcopis per Daniam conslitulis inter cetera :
Tlonrium Wibelingen. i mor. Monrium Blaburra i Be rensu eliam, quem" beato Petro predecessorrs
mor. Monrium3sxa\ellun i mor. Ecclia jn Rota mor. vcstri singulig annis insiiluerunt. Fi'alernilaleni
i. Monrium in Bregance rnor. -1.Monrium iu Isnijj xu vestram una cum 'eodem fratre noslro..... Lund.
dn. constantien. monete. Mnnrium in Wingarl. mor, archiep. volumus esse sollicitam, ne in ipso negoljo
1. Eeclia in Augea Parva mor. i. Monrium in Suarc- f''audem RomrEcclesia ulterius patialur": set inlegre
walde S. Georgii mor. i. De allodio qui voeatur hujusee Kaj-itatis del)itum, prudentia vestra _,atis
-Asneheun J mor,Eccha S. Benedicti i njor. Ecclesia D agente suscipiat. Dat. Laterani vin id.' Maji.
S. Martini de Butro i mor, Ecclia S. Marie in lipa INSUETIA. - '
fluminis Danubii i morab. Ecclia de Monte is
• tnonetam auri. Monast.Aug. n equosalbos,Anglor. textum , Singule domus i dji. nioneJ,ejpsius lerre. Episco-
epistolar. et sacramentof. Monaster. in Alpersbach. pus Arusiensis nmafc. pro unoqupque aniio. '
>,
-i mor. Gella S. Marie stolam singulis bienniis. Mona- JN UNGARJA.
ster. S. Blasiinior. i Monast. Scashuseh i unc. auri.
Monrium in Mure aureuin i. . > Hospitale ' S. Stephani " uncri
'-"'> auri nro• unpquoque
~
- In episcop. Albestatensi. Abbalissa .de Quintilin- ~ anno. ' IX SUEVIA.
-giburg. i lib.j argenti.
• ^ Monast. S. Ciriaci i marc. ar-
genti. ' . Episcqpus Lingacopen. xi.*marc. pro upopoque
' In annpad pojidus jCblonie.' ". • ,'"-<.
episcop. Augusten. Monrium S.-Qdalrici imor.
Ecclesia S; Marie de'Rectinbhuc albarii et stolam. IN RUSSIA,
Ecelia in Dieze mor, i, EcchVinipeiveimlh. 'albam -....-i
el amictum, per biennium, Eeclia.in Rockenburt "_•,•_
mor. i. Ecclia S. Crueis mor. i. Monasler. >sancti , IN iÔROGUEIA., _ ,
Marlini de Ihsan i mor. Monrium' S. Johannis de Singuli lares i inonetam ejusdem leiTe. -,
-Stangan i morab. Monast. in Ausen. mor. i. Monast. t ..'<- .- JN SCOTIA.' , '
in Werdhe mor. i. Monast. in "Nernesbeimmor. 't. Ecclia S timalach. Monasterium Jetlu-
487 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. / 488
gudurneu. u mor. et n car.ipulos pro unoquoque A mor.Marie Monaster. Sf Pelri de Monte. morab. Eccha
anno. S. de Fraystor. i mor. - - ,
PROVINCIA COLONIE. In episcop. Tullensi. Monrium Viveniacen. vj ar-
In episcopatu Coloniensi. genteos virdunenj monele. Ecclia S. Deodali i mor.
In episcop. Einstensi. Monasl. in Casteie mor. i. Abbalia Calmoviacen. i stolam.-
Monrium in Ahusen. mor. _, In episcop. Leodien. Ecclia de monle S. Johannis
Tu episcop. Podeborhensi. i monetam auri Ecclia S. Egidii i mor. Hospilale de
In episcop. Warmatiensi. Ecclia in Hagene i au- Wanze i monetani auri.
reum. In episcop. Baiiliensi. Monrium S. Crucis n unc.
In episcop. Spirensi. Ecclia B. Marie juxta villani auii pro rosa in Letare Jerusalem.
Notlenhero i unc. auri. Jlonast. de Wigollhberg i PROVINCIA BISUNTINA.
mor. Monast. in Hifsiangia mor. i. Monrium in Go- Monrium de Lustra, quod situm esl ra parrochia
leshowei dn. spiren. monete. Bisuntinax sol. Basilien. monete.
In episcop. Ratisponensi, Monrium Scottorum
S.Jacobi 1 aureum. Monrium S. Emerammi vn PRbVJNCIA BREMENSIS.
aureos." Monrium Roseweldense i mor. Monrijjm S. Marie
PROVINCIA SALZBURGEN. in Raresladen, n unc. auri.
In arcljiep.Salzbur.Ecclia S. Petri Patescarraen» i In episcopatu Halvesladen. Ecclia de Stendale
mor. Monast. de Godoxia i mor. Ecclia S. Pauli « i unc. auri per anhum.
i Bizant. Monrium S. Lamberti de Carinlhia i mor. In episcopalu Mindensi
Monast. S. Salvaloris Mislalen. i mor.
Jn .episcop. Boumbergensi. Ecclia S. Margarite PHGVINCIA MADEBURGEN.
I romanatum perannum. In episcop. Avebergen.
PROVINCIA TREVERENSIS. IN PATRIARCnATU JER0S0LIMITAN0,
In episcop. Metensi. Canonica de Standalmul. i Monaster. de Valle Josaphat i uncrauri.
*DE SANCTI LEOJNIS III
AD,CAROLUM IMPERAÔREM EPISTOLIS -
.--^- DISSEJRTATIO,
§ I. — Muttoplures editis a Conringioadhuc latent. G que nomunculorum risum promoventes, ducc res istl
conducere ostenduht doctissimi ac venerabihs viri
I. Jure querebalur Gretserus (Cod. Car. praef.)pe- senlentiam (ven. card. Bona, Rer. Liturg. lib. i, c.
tulantiam lllyrici, qui LeonisHI, sanctissimi pontifi- 12, n. 2) adversus Flaccium Illyricum, qui catholicce
cis, litteras prorsus rudes et barbaras vocat (Calal. Ecclesiee-damnumillaturus, missam Latinam edidit:
lest. Verit., p. 127). Si enim Flaccius rudis illius >iExcaecavit illum, inquit, malifia sua. nam e con-
cevirationem habuisset, scribendi genus islud inele- trario orthodoxae fldei dogmata, receptique Ecclesiae
'gans aetati potius quam pontifici convenire deprehot- ritusex ea passim confirmantur: » confessio su-
disset. Cceterum quod insuave videbatur Flaccio, premaedominationisponlificum, etrenovaliab iisdem
jucundissimum nobis accidit, quiAdriani epislolis "imperii.
jnsuevimus. Utinam quas ille improbabat, posterilali II. Et vero fatetur primum, quod negare non polest
mandasset! Vix cnim credibile est pontiflcem diu- (Praef.)summamRomaniponlificispoiestaten). «Jure
turno duodeviginti annorum tempore, cum familiari- omni, aiens, Caesarumsoluti, bonaectiam parti Iialiae
tale Caroli usus est, decem tantum epistolas ad eum regia poteslale doininareiitur.» Postmodum aperte
dedisse, o_uasHermannus Conringius anno 1647 post mentiens, subjungit quemadmodum Leo IH vim pas-
Gretseri mortem exceptas ex Helmstadiensis aeade- sus a suis adactus fuil, « expetentibus prcesertim
miae Juliaebiblioiheccemembranis publicavit. Paucas idem civibusRomanis, ut Ccesareceiterum auctorilati
quidem istas tanta aviditate homines sibi compara- pontificiam sedem subjiceret, in Caesarem electo Ga-
runt, ut Helmstadiensi prelo iterum commitli eas , roloMagno. » Quari.etlilterarumonmiuminscriptio-
oportuerit anno 1655, aliquanlulum emendatiores. D nes conclusionesque italico, ut vocanl, characlere
Cujus secundceeditionis exemplum nactus Labbeus, procudendas curavit, ut primo obtulu iu legentis
in magnam Conciliorum collectionem denas hasce oculosincurrerent, i domino piissimo, et serenissimo
litteras retulitjj post trinas illas antiquiores, Gretsero victori,- ac triumphatori filio, amatori Dei acDomini
etiam nolas, nihilque ad nostram rem facientes, quce noslri Jesu Christi jKaroloAugusto, J necnon piis-
tanli ponlificis ac lam longccvi(nam aimo 795Adria- simum domini imperium gralia superna custodiat: _
no succedens, per viginlict fere dimidium, ad 816 quae vult conferenda cum Cod. Car. epistolis, quas
pervenit) ante laudalam Conringii editionem noslris Gretserianas appellat, ut discrimen tenealur. Quid
majoribus perspeclcc fuerant: verum Labbeus admo- vero? haecverba suht,; neque eruditorum ullusCon-
iiitiunculara islam posuit ad marginem (Conc. lom. ringio'nuperisquescriploribus ei adhaerentibusnegat,
VII, pag. 1115) per quam tanta editionis utriusque LeonemHI imperatpria majestate Carolum prosecu-
raritaspatet. « Hanc et novem sequentes ediditanno . tumesse, nullumqueêxtitulis tantcedignitatispropriis
1655 Helmsladii Hermannus Conringius, sed pro so- prcetermisisse. AtjLeo (ep. 2, al. 10) iraperatorem
lemni Htereticbrummore foedissimisatlvefsus'Eccle- sicaffalur: t Ab ipso clavigero Regni coelorum, qui
- siaiu catholicam ejusque supremos pontifices crimi- vos in suis uliiilaiibus jlefensores «onslituit. i Pe-
nafiouibus alque calumniis conspurcatas. » Inter hu- rinde (ep. i, al, 6)lloquens de suscipiendo Pippino
iusmodi autem dicacitales intempestivas, homineque .3regeRomam venturo: « quantumcondecet,,inquil,
usu rationis praedito, nedum honesto, prorsus indi- .liliolammagnidefensorissaiictae DeiEcelesiae:. pas-
inertium simoue in aliis - defensorem sanctce Dei
BrtaSjjnfiqueâUiîdpriieterslerilem desidum- epibtolis
489 COD. DIPL,— MONUM.,ETC, SEU COD.CAROLINtS. — DlSS. IN EPP. LEONISllI. 490
Ecclesicc. imperatorem appellal, utpraedecessor suus A' consultis Germanicis, sed prcecipueannalistaeItalo,
Adrianus patricium nuncupaverat eumdem Garolum. qui (Ann. It. 800) Romae ducatusque ejus supre-
Praeterea dolet (ep. 5, al. 1) calumniatos sibi esse ali- mam dominalionemGrcecisAuguslisasserit nsquead
quos, quod in legalos imperiales difficilisesset, sub- annum 800. Tunc vero, captata occasione mulieris
ditosque in suam gratiam recipere dedignaretur, si Constantinopoliimperantis, pontificem et Romanos,
patrocinium hnperiale implorassenl: « Non solum, inCarolum jureGrcecoruintrcmslato,se illi subjecisse
inquit, missi vestri liment vestram poriare legatie- autumat, nullo annalium monumentonullaque gravi
nemad nostrampusillitatem, verum etiamalii jam auctorilate ductus. Quamvis enim et annalistaLam-
non sunt ausi quaererea vobisauxilium, quia nullus becianusapudPagium (800,n.9) et alii, maleomnes,
est, ijtu-vestramquaeshit clementiam, ut dicunt, qui - Orientalis imperatoris defectum, renovati Occiden-
postifjodumad plenam potuisset pervenire gratiam- talis fuisse causam putent, dominiumtamen supre-
nostram.. Mitto institutiones ducumin ditioneeccle- mum hucusque Grcecorumfuisse ac deincepsFranco-
siastica, armorum apparatum pro defensione orae _ rum, neque affirmant, neque affirmare poteranl.
maritimae, actusque alios summum principem desi- Unam omnino causam imperatoricemajestatis reno-
gnantes, de quibus opportunius agetur in notis; vandccin Occidente synchroni auctores afferunt, ne-
eranlne ista « Caesareaeiterum auctoritatipontificiam cessitatem scilicet continendi populos, pontifici Ro-
sedemsubjecisse?i Miserosfalsaeopinionispatronos! mano jampridem subditos, in oflicio; reliquceomnes
telo utuntnr ancipiti, quo dum vulnera putant infli- causaeinductionessunt scriptorum, quilongepostea
gere, vulnerantur. tempora florentes nonvera, sedvero similia, litteris
fll. Quid?"quodSiciliaeatque Sardinicesollicitudo B Jj consignarunt. Defensioenim catholiccefidei et Ro-
ob molimina.Maurorumadversus utramque insulam manaeEcclesicepatricii munus erat, quo quam egre-
Leonem urget (ep. 8 et 9, al. 3 et 2)? Quid ? quod gie Carolus functus fuerit, ex Codicis5 Carolini lit-
Gregoriopatricio Sicilicc,licet Grcecoimperatori mo- leris compertum fuit. Nec majestas imperatoria ne-
remgereret, commerciumlitterarum erat cumCaroIo cessaria erat, ut munere eodem fungi pergerel. At
etLeone? c Suscepimus, aitponlifex, Gregorii pa- deliis aliquantoinferius dicam. Nunc qucepostCaro-
triciiSiciliensis, responsumscilicet serenitatis veslrae lini Codicis aetatemCarolus patricius pro fide -ortho
epistolte,quamilliporhominemnosirum emisimus. > doxa et Ecclesia Romana praeclare gessit, memoria
Num de donatione illius insulcesanctaeRomanaeEc- repeti oportet, ut de imperialis dignitalis ihstaura-
clesiae agebatur,,quaeamplissimis-Calabritani ef,Si-• tione planior atque utilior sermo fiat.
culi patrimonii xeditus jampridem injuste spoliata
erat, neAgarenofumassidueilliinhianlium faucibus,i § II. — Fides catholica, et Romana Ecclesia a Garolo'
divo Petro intercedente, absorberetur cum evidenti'< Magnopatricio Romm. egregiedefensa, et pontificia
ac perpetuo litlorum Pontificiaeditionis et regni Ita- dominatiodilatata.
liaepericulo? Certe ante annos quinque, seu annoi
808, ex hisce epistolis liquet-Corsicaminsulampon- V. Nil profecto apud historicos tum veteres tum
tificiisparuisse imperiis (ep. 4, al. 6) easdem obcau- recentiores celebrius iconomachorum vesania per
sas, nifallor; minoralicet essent in illamjurasanclces octavum Ecclesiaesaeculum.Inde enim Ilaliae defe-
sedis, quce unicum ibi patrimonium habebal, dum e, "clio ab Augustis x)rienlis,RomanaeEcclesiaedomina-
SiculopatrimonioamplissimosanliquosreditusOrien-- (p*• •' lio, vicissitudo Exarchatus, regni Langobardorum
-
tales, commutalionis titulo, exigere quotannis de- excidium, ac praecipue Carolingiorum regum initia
buisset: « De autem insula Corsica, inquit, unde ett et potentia, quseiidem principi apostdlorum ejusque
in scriptis et per missos vestros nobis emisistis, ini successoribus retulerunt accepta. De quibus omni-
veslrum arbitrium et dispositumconnnittimus, alquee bus constat ex litteris Leonis HI prcedecessorumin
vin oreposuimus Helmgaudicomitis,utvestra donatio9 Carolinum Codicem relatis. Orthodoxa fides, el tra-
semperfirma elslabilispftrraaneat, et ab insidiisini- ditio Patrum (ita sacrarum imaginum veneratio in
* micorum tula persistal, per intercessionem sanctae
e iis litteris appellatur) impense commendantur Fran-
Dei genitricis et beatoram principum apostolorum (l corum regibus. Prcecipue sancti Petri imago toto
Petri acPauli.-ct vestrum,forlissimumbrachium. »ijj, jj, terrarum orbe celebratissima vindicanda piissimjs
Et LudovicusPius Garolifilius in suo diplomate, dee iis reglbus inculcatur. Eam quippe Isaurus ore blas-
quo infra, tres istas insulas in Caroli donatione e phemo se confracturum minitatus erat Gregorio II
recenset. Quae res eruditis aliquot recentioribus is sub ipsa impietatis initia, ut constat ex ejusdem lit-
persuasit, ut diploma Ludovicianum interpolatum n teris a Frontone DucaeoLatine factis, apud Baro-
crederent. nium (726, tom. XU, p. 552) et apud Labbeum
IV. Quaecum ita sint, plures Leonis epistolas de-i- (Concil. tom. VH, p. 7 seqq.); conceptis enim ver-
siderari negaverit omnium nemo. Cum praecipueexx liis, « Romam mittam, inquit, et imaginem sancti
Conringianis antiqu'or ad annum spectel 806, ac Leo o Petri conffingam; sed et Gregorlum illinc ponlifi-
esset pontifex ab anno 795. Interea dum feliciori ri cem vinctum adduci curaho. > Idcirco prima in le-
alii e situ illas eruere datum erit, decem istis, quae.
ae gatione ad Francornm principem Carolum Martel-
maximaesunt reliquice integri dominatus ponlificii, i, D lum adornata, claves Pelri, syinbolum scilicet pote-
majestatisqueimperatoriceincunabulanobis exhibent, t, stalis aperiendi claudendive ccelorum regnum, mis-
recensendisinsistam. Ne autem qui Carolini Codicis is saetanto cum successu; ut, quod Carolo non licuit,
epistolaslam aecurate digessi, paruni diligenticead-1- filius ejus Pippinus rex Carolinorum primus Petri
hibuisse arguar inrecensione harum et captu facilio-)- auctoritate per vicarium seu sufecessoremejus, rex
rfimet longepauciorumnumero,easdem omninoleges JS creatus nna cum lilio Carolo Magno ac palricii, seu
mihi servandas prcescripsi, quas In procurandis iliisis defensores Petri et ejus suecessorum, et peculiaris
secutus sum. Tametsi ad lectionis varielatem quod )d populi, Romanorum scilicet, et totius Romani duca-
allinet, Helmstadiensesmembranceab uno eodemque le tus incolarnm designali, nil antiquius, nihil sanctius
auctore iterum inspectceemendationes potius quam m habuerint, quam clavigeriregni cwlorumet peculiaris
variantem lectranem suppeditasse dicendcesint. Ni- [i- ejuspopulidefenslonematqueexaltatiouemapostolicae
hilorainus singulare id nostra edilio prccseferet,quod
)d sedis. Id vero quanto cum fenore uterque rex fecerit,
primas alterasque curas Gonringii ob legentium ocu- u- barbarcetot gentes profligatce,catholiccefideiQ dila-
los ponet. At quia imperatoria majestas fuit prceci-;i- tatio, timorque ingens impiis illis Augustis incussus
puus Gonringiiscopus, cum Leoninas epistolas in lu- u- abundedocent. QuareCaroluslegationibusConstanli-
cem edidit, me quoque ejusdem majeslatis a Leone ne nopoliadvenientihusfatigabatur, licet ancipiti autvano
tertio ihstilutae, vel si mavis instauratce, satagere
re plerumque eventu; quanto enim majori cum alacri-
cequumerit. Quaraobrem ab ipsa instauratione or- r- tate Carolus pro sacris imaginibus pugnabat, tanlo
diens veram illius indolem objiciam non modo mris- :s- detestabiliori cum iinpietate de iis conlerendis.age-
P-TROI». XCVJIL ' , ' . J6
'
m B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 492
balur a Graecis. Quaeomhia coristant ex monumen-, A. valdeque prolixam elicuit epistolam ad HispaniceGal-
tis-jGarolini.Codicis._- , . liciaeque«piscopos (Conc tom. YH, pa'g. 1014) qua
VI. Iu.isto autem Codice, ulpote anno 791 exara- divini salvatoris depositi
1 cuStosihtemeratani doctri-
tq, prceeipuum_desideraturtestimonium defensionis, nam episcopos illos edocuit. Quamvis enim.apud se
qjuaCarolus patriciusj3acrasimagines"asseruitsedem- liaberet Alcuinumjvirum doctissimifra,.cuju"s Jfa.-
que apostolicam exaltavil, At concilium genej'alecon- Ni- ceptis instituebatur, lamen cum de fideicontKner-
ccenumjl nobis posteris tantce rei memoriam siis ageretur, ad ihfallibilfsdoctrinae fonteni se iki-
sefvat (Labbe, Gonc, tom. YH, p. 915 seqq.). Ea sei- lebat, ut fidei ortliodoxcte,dbgmata acciperet/ -cujtfs
licei est.epislola. Adiiani Carolo regi Francommet vindex erat acerripus, ttt scepe vidiraus ifi Jrinio
Idngqbardorum ac patricio Romanorum, dala, ut hujus.operis volumine.
LabbeuSarimadvertit, anno 794post concilium Fran- - VIH. Cceterum«Ummam illam venefaltionem^ tjua
cofofdiense adversus Niccenceprcediclcesynodi oppu- Garolus prce aliis sanctis piineipem apostolofum
ghatores.. Cujus sententiam ut assequamur, aliquau- prosequebatur, Adrianus pro exemplo adhihuit in
tulum retrocedi oporfef. Morluo Constantino Copro- laudata epistola ad Constantinum et Irenem, eosdem
nymo, ut diximus (t_I, p. 556), anno 776, Leo IV ejus admbnehs, utacinstar Caroli regii Francbrum el Lan-
filius imperii ac paternce irapietatis hceres successit, gobardorum palricii Romanorum, P&lri palfoci-
cpii ex IrerieAug. suscepit filium Constantinum, hre- nium implorarenlj: namque ait : t Super § om-
vique immatura morle sublafus successorera sub tu- nes barbaras nationes beato Petro pfiricipe apostplo-
telamatris reliquilanno 780. Hisce Augusiis rerura rum vobiscum comitante, eritis in triumphis inipe-
potienlibus, mom^ntanea lux affulsit post diufurjiam g rantes victores, sicut filius et spiritualis coiripatei*
sexaginla fefe annorum tempestalem. IdsentiensPetri noster dominus Carolus rex Ffancorum et Larigo-
nayis reclor Adrianus, epislolam utrique inscriptam hardorum ac patricius Romanorum, nostris oblefti-
dedil VIIKal. Nov. Intl. i\, sive anno 785, quam re- perans monitis, af,qu6adimplens in omnibus volun-
feruntBaronius (785, n. 14 seqq.) etLabbeus (Conc. tales, îmnis Hespericeocciduceque partis barbaras
tom.VH, p, 99 seqq.), neque id quidem inutiliter. nationes -sub suisjprosternens eonculcavit pedibui,
Namqueiiprincipesadcatliolicamfideminstauia.idara omnipotentatum illarum domanS, et suo subjiciens
proclives generale cpnciliura,cogi permiserunt, quod regno adunaVit. Unde per sua laboriosa certaniina
anno exeunte 78? Niccccccelebralum fuit.: Actis hu- eidem Dei apostoli ECelesiaeob" nimiiim ariiorem
jus concilii delatis in Franciam, alterum ipsius cano- plura dona perpetuo obtulit pbssidenda,-tam provin-
nem sinistra inlerpretatipp.e perceplum, in Franco- cjas, quam chitales, seucastra, et caeteraterritofia,
fordiensi cohcilip damh.Uum fjiissciiquelt B.'c .luiein irao et patrimonia|, qtiae a p'erfida Langobaidorum
supef fe, cuiri niinime insisteridiim sit pfolixis quce- gente detinebanlur, brachio fofti eideni Dei apostolo,
stionibus, quce a proposito uos averlant, \idei>dian- cujus et jura esse dignoscebkntur. Sed et aurum,
nales Baronii, Sirmoncli animadyersiones ad id con- atque argentum quotidie pro luminariorum concin-
cjlium, et praecipue Pelrus'de Marca (De Conc lib. natione, _seu alimoniis pauperum, ^noii desinit offe-
vi, cap. -5)., Qiiodad nos altinet, Frapcofordwnses rendo, quaienus ejus regalis memoria non derelin-
Patres canonem illum jcixla sinistram praadictam in- quatur in saeculam sceeuli. » Religioni duxi de sen-
lerpfetcrtionem s"lylo admbdum virulentp persecuti vici tentia quidpiam practerire, quippe quce' Pif Ludo-
sunt iricapifrilari, qualuorinlibros diviso,quipersum- ^ Caroli filii diplomatis \ erha fefe ipsa cbritinei,
mam injuriam trihuuuluf Carolo, quia eosdeni Adria- magnum sinceritatis argumentum :' <rHas oAines,'iil-
no eonfutahdoshiisit, adeoque Carolini appeliantur. quit, suprascriplas provincias (JSmiliam, Peiitapo-
quod falsurn esse Adfianus docet in supra kudata lim, Tuseiam), urbes et civitates, oppida et castella,
epistoia', qua capitulare isiud doctissime configit. viculos et territoria, simulque et patrimonla. i Quce
•J VII."Et vefo ad ultimum caput <,eniens (Conc. nolari velim a Pagii et annalistaeItali falsaeopinionis
tom. VII, p- 96,0)totum illud recitat: . Ultimumca- patronis, qui Carplini Codicis litterarum inversione
pituium est, u't sciat domnus apo-lolicus, et pater ad annum 787 Tusciae donationem differnht, ut faci-
noster, el euncta simul Romanorum Ecclesia, u_lse- lius datam possessionemin dubium revoceut. Sieniui
curidum quod continetur in epislola beatissimi Gre- Adrianum anno 785 Grcecisprincipibus doriatiories
gorii, quam ad Serenum Massilienseriiepiscopum di- istas nuntiabat; splas igitur civitates Campaniae ad
rexit: Permitlimus imagines sanctorura, quicunque tertium Caroli adventum, seu ad annum 787 differri
eas formare volueiiril tam in ecclesia, quamque extra oporlet.. [
ecclesiam, propter ahiorem Dei et sanctorum ejus. IX. Quid ? quod effusa ista liberalitas patricio Ro-
Adorarevero easnequaquam cpgimus-qui noluerint. manorum ascribtyur? Nonne oblitteralam pfofsus
Frangere vel destruere eas, etiamsi quis voluerit, esse Grcecam dominationem Romce id demonslral ?
non permiftimus. Et quia sensum sanctissimi Gre- Duq scilicet compleetebalur patriciatus, ut anihiad-
gorii sequi in hac epislola universalem calholi- yertit Marca (de Gonc.c. 12) doctrinam approbanle
cam Ecclesiam Deo placilant indubilanter libere Pagio {740, n.. 8)': jurisdiolionem qiia reges Fran-
profitemur. i Deinde Carolo sic reponit: « Hoc corum utebantur Iipsa in urbe Roma ex consensu
sacrum et venerahdum capitulum fhultum distat 'a D ponlificis populique Romani, ac defensionem Ro-
totis supradiclis capitulis. Et idcirco eum agnovimus nianae jEcclesiae.SQuibus addi omnirio debet ortho-
vestrae & Deo servatse orthodoxceque,regalis excel- doxcefidei patrociuium, quod patriciatus prcecipuum
lbntiae esse propiium in eo, ubi rectce fidei plena, esse munus ssepe[vidimus. Neque id novum accide-
penitus" Confessaest sensum sanctissimum Gregorii bat Graecis,qui non semel conati nequidquam fuerant
sequi. Meminit enim veslra pfcerectissima regahs et Exarchatum el Romam in suam redigere polesta-
prceexcelsa scientla, qualiter in ipsa sancti Gregorii tera. Quamobremjqui supremam asserunt dominalio-
papce epistolaSereno episcopoMassiliensidirecta fer- nem Graecisusque ad octavi sccculiextremum, veri-
tur inter ccetera contineri, ubi eumdem episcopum tati fucum faciunll..Quce enim fiducia esset pontifi-
increpans, inquil: Aliud enim esl picturam adorare, cis, principibus [9 insultare, quos catholicam ad
aliud per pictura. historiam quid est adorandum ad- religionem redituros- sperabat ? Secus se gessisse
discere. > Et prosequiluf variis ex Gregorii ejusdem compertum est Slephanum II (tom. I, p. 16, 58)
epistolis, veneratlonem sacris imagiuibus debilam qui per legatum. «eu missum imperialem, perque
demonstrando longe aliam ab adoratlone, quae debe- supplices litteras |Copronymumad Ui'bisdefensionem
tur uni trinoque Deo. Perinde fecerat pius princeps, invitaverat, dominatum lubens- abdicalurus, modo
cum ante Francofordiense concilium, haerelicasopi- Urbi defensio noh deesset. Adriahiautem'aevo, euni
niones ab audacissimo Elipando litteris consignatas Romae magnus defensor adesset, sanCta respuhlica
accepit, doctorum examini subjiciendas; namque ab annis fere sexaginta Graecaradominationemexuis-
_e"asdemad Adriamim afferri curans, sobriam illam set, paucique admodum superessent qui.preeter pon-
493 COD. DIPL. — MONUM-,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.—DISS. IN EPP. LEONIS IH. 494
tifieemin Urbe alium dominalum esse meininissent; A fere vicies cenlena millia in alimoniam pauperum et
Atirianus Roniceprinceps cum principibus Constan- concinnationes luminum eroganda, per summum
tinopoleos ioquebalur pro dignitale ac majestate sua. hefas ablata fuerant ab iconomachis ex patrimoniis
Talis profecloin Urbe, talis in Galliis Romanus pon- Calabrilano tel Siculo ,*quo , faciliofem*ad exaclio-
tifex habebatur. Dominum nostium a Deo decretum hem translalum fuerat quidquid Cohstantinus Ma-
i S. P.-Q".R. eum fassus eral anno 757 (tom. I, p. gnus successoresque Augusti, patricii* atque alii pro
: 14-5;,et Alcuihus Caroli praeceptor, qui I<r*ancorura animm remedio conlulerant in Oriente praedictis ec-
omnium instar erit (ep. 27, al. 72), de siinimis pon- clesiis. At de his iterum sermo erit, cum de diplo-
titicibus ita loquitur : vt,Semper sanclceRomanaese- mate Ludovici Pii dissfefetur. Nunc serio animad-
- dis beatissimbs, craaniuni valui, principes el pasto- yerti velim eaiisas; cur Roniani pontifices adeo im-
res amavi. » At minime dimittenda esl Adriani prin- pense pairimonia ECclesiaerepeterenl, ex Regeslo
cipis ad Corista'ntinumet Irenem principes epistola, sancti Gregorii Magni in uno Siculo, dum illo 1'rue-
quani versamus. Quandoquidemjura tum sacra tum batur Ecclesia. Et-\iri etmulieres cujuscunque ordi-
civilia, per tot annos invasaÂdiianus repetit ab iis nis, ne ecclesiasticis quidem exceptis, ad victuri) ac
principibus; si catholicam lidem amplecti velirit, vestitum necCssaria quoad viverent, obtinuere JJ,
hunc in modum : > (lib. i,'ep. 18, 44, 65; lib. v, ep. 58 ; lib. vii, ep.
X. « Si veram et qrthodqxam sanctse catholicae 58). Alieno aere gravali el cafcere ob paupertateni
EcclesiceRomanaehitimini ariiplecti fidem, sicul an- delenti levamen,"liberlalem, ac Mtccprcesidium sunt
tiquitus ab orthodoxis imperatorihus, seu a caeleris assecuti (lib. n, ind. 11, ep. 56). Yictus eharitati
Chrisiiams fidelifius'oblata atque concessa smit pa- T>inicgrae diceceseos duobus millibus triliei modiis
triinonia heali Petri aposlolorum principis iauloris subventum (lib. v, ep. 4). Innumeras necessitates
vestri, ih iritegrum nobis restiluere dignemini pro aiias mniores omitlo. In lihro Ponlificali videre est
luminariorum conciunatiohibus eideai ( ejusdem ) consuetudinem Ecclesicelaudatissimam, sui orlucon-
Dei Ecclesiae, etalimoniispâuperum. Imo et conse- genitam, thesaufbs in pauperes profundehdi atque
cratiories archiepiscopdrum, seu episcoporum, sicul ecclesiarum decori consulencti.Perindeest in Annali-
dlitana constat tradiiio, nostrcedicecesis existentes; bus ecclesiaslicis, quorum ven. parens Baronius
pemtus canonice sanctae Romanae nostrae resliluan- (175, n.-lO) plura efiusaein pauperes pontificicelibe,
lur Eeelesiae. » Ad sacrajura quod attinel, Sicilice, ralitatis everapla se allaturum spondens, iis prceludit
Calabrice,Yeneticeitem, etulrrusque Illjrici anlisli- insigni iilo Gregoni XIII suis diebus vita iuneii, qui
lum consecrationes repelebantur. Civilia vero minus pontificatus annis tredecim incoJnpletis~viciescen-
late patebant, Calabrice enim el Sicilice limilibus tena niillia aiireorum distribuit. Quamohiem, prae-
circumscribebantur. De utriscpje admodum erudile ler proYincias et ciyilales., patrimoiiia potissimum
Alemannus (De Later. Pariet. c. 15). Ea vero lam sanctcesedi asserunliir in diplomatis prmcipura con-
vehementer repelebaiAdrianus, ut post annos no^ era silio pontificum, quibus rioneratliberum ex publico
in litteris ad Carolum, queis Capitulare, sen lihros cerano in pauperes el eeclesias effundere, quce in
Carolinos &npvatoribus appellatos relellii, Constan- ollicia lam uiililaria quara civilia, in copias militum,
tinuin, qiii matrem in suam ipsius perniciem ab ira- in opera publica, resque in alias lum Romce, tum
perir consortio abjecerat, ab hceresi haiici -emersu- aliis in eivUaiibus et locis ecclesiaslica. ditionis ero-
rum testetur,' nisi jura illa restituat : Dudum ganda erant.
quippe, ait,"quando eos pro sacris imaginibus ere- C XU. Distinctus liic peCuniaeusus fuil in causa,
ctione adhortati sunius, siraili modo et de dicecesi cur Aclriairashon semel quaesieril opem a Carolo in
tam "10 archiepiscoporum, quam episcoporum san- sarta lecla basiliccc sancli Petri (Cod. Car. ep. 66,
ctcecatholicceet apost. RomanaeEcclesice;quce tunc al. 01 ; 87, al. 66)'et Lconina civitas aedificaricoepta
ciini patrimoniis noslris abstulerunt, quando sacras a Leone III, ut est in lihro Pontificali (sect. 552) con-
imagines deposuerunt, et nec responsum quodlibet siunniari noii potuisset a Leone IV, nisi Lolhaiius
exinde dederunl; et in hoc ostenditur, quia in uuo Aug. fratresque ejus noii modicas argenii librds sup-
capilulo ab errore reversi, ex aliis duobus in eodem peditassenl. Pairimoniorum ecdesice indoleni rex
permaneant errore. J Et infra : <iUnde si \eslra Carolus, nalura sua in paupcres el ecdesias libera-
aimuerit a Deo proteela regalis excellentia, eodem lissiraus , oplimisque institutus discipfinis, probe
adhorlariiur impelu pro sacris imaginihus in pristino norat. IdcirCo nuni \ idehs,Aclriani constantiam diu-
statu erectione, gratiam agentes. Sed, de dicecesi lurnamque Graicorum coninraaciain , quoruni arles
sanctae jiostrceRomanceEcclesicetam _rcbiepiscopo- evperimento dithcerat, liclanique amicitianiproltahci
rum, quam episeoporum, seu de patrimoiiiis iterum regni et aposloliccesedis lraric[uilliiate colehat, Sici-
increpantes, commonemus, ut si noluerit ea sanctce liam insulam, anleqyam imperaior fierct, sariclce
noslrce RomanceEcclesicereslituere; hcereticura eum eldem sedi coiicessctil una cum Sardinia et Corsica;
pfo bujusmodi erroris perseverantia esse decerne- an poslea, cunf principis apostolorura patrocinip
DIUS.Plus enim cupimus salutem animarum, el plusquain armis delcndi posse a Safacenorum in-
rectcefideistabililatem conservare, quant hujusmodi cursionihus cogno\it, res cst in conjectura posita,
habitum mundi possidere. » Sic Adnanus auno 794. D nullo siquidem nioiiumenio velcri concessio hujus-
Sequenti autem exeunte occubuit niortem, nec diu- niodi comprobatur. Amio duntaxal 808 ex Lconis Hl
lutno in 'riginti aimorum poutnicatu sancti Leonis epistolis discimus CorsicceinSuIamjuris esse sanctae
HI patrimonia illa ad Ecclesiam redierunt. Inierim sedis liberalitate Caroli, el posl annos novem,'Scurdi-
Saraceni Sicilice inbianfes, ejus invasionem sacpe niam quoque et Siciliam paternae donationi adjimgi
periclitati, aimo demum 1327insula invasa Grcecos. a Ludovicd~piocompertuiu liabeinus. Ilaque aposto-
lota Italia perpetuuni ejecere. Cumque duohus am- lica sedes jura sifa in illa insula, sin conlinuo gos-
plius steculisinsulceincubassent, Nortinannorum ope sedil ob coiituraaciam Grcecoruni, quarii Safa6enica
sancta sedes antiqua illajura recuperavil. excepit iri\asio, Carolo laincn aut patricio autimpe-
XI. Quare Adrianus patjimonia illa tam vehenien- ratori refert accepta. Eciuidemmalim Ig patriclo
tef repetefet, Alemahnusdocet pi'ola(is verbis Theo- ul Carolina donatio integra imperaloriam pi'ceverte-
phanis : « Appellata patrimonia sanctorum princi- rel majestatem Caroli: al conjeclandoreni lanti mo-
piun _aposloiorum, qui apud veterem Roraam in menfi aflirmare non cufsim. Pergam de i'eliquis dis-
veneratione sunt, illorum Ecclesiis janl olim per- serere, quaeanle reiiovaiionemi<imconspicuaedigni-
solvisolita aufitalenta tria etsemis, boc est libras tatis in Occidente sanctce sedi cum palricio Roma-
auri tcrcenlum quiriqnagiuta, » quce t ad nostrain norum inlercessefunt.
raiioriferij,ait ideirt Alemannus , conficiunt summam XIlI. Adriano vita functo vin Kal. Januar. anno
triginta quinque millium aureoium in annos singu- 795",continuo ad magnum Ecclesicedefensofem Je-
lo"s.» Adeoque cuhi ponlifex ea i'epetebal, aui'ea gatio missa de amici ponlificis trarisitu. Haric afia
495 8. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffi. 496
secutaest Leonis postridie electi, consecratique postt A simo prcedecessore vestrae sanetce paternitatis pa-
biduum, quam ipse pontiiex adornavit. De hac lo- ctum inii, sic cum beatitudine vestra ejusdem fidei
quitur raonachus Engolismensis (V. Car. M. ap. et charitatis inviolabile fcedus slatuere desidero;
Pith.,pag. 45) his verbis: t Adrianus papaobiit, ett quatenusapostolicaesanctitalis veslroe,dh hia donante
Leo moxutin locum ejus successit, misit legatos; gratia, sanctorum advocata precibus, me ubique
cum muneribus ad regem ; claves etiam confessionisi apostolica benedictio consequalur, et sanctissima
sancli Petri, et vexillum urbis Romce ei direxit. » RomanaeEcclesice sedes, Deo donante, nostra sem-
Super hujusmodi muneribus alii alia : mihi prohxas; per devotione deferidatur. »
recentiorum disputationes non vacat expendere. Mo- XV. Quod verho |est pollieitus, comprobavit facto.
nachus idem Engolismensis (ibid. pag. 52) quid des Nam sancto lraic pjmlifici necessaria fuit defensio,
iis sentiendum videatur, definiet, munera horum si- quaepalricii Romanorum est propria. Curriqueid fa-
milia enarrans a patriarchce Hierosolymorumlegalisi ctum sit Cai'oli patriciatus extremum atque unica
»' allata: Beiiedictionis causa claves sepulchri Do- imperatoriae dignita'tisorigo, rem totam, quemadmo-
minici, ac loci Calvarice, claves etiam civitalis, et; dum se habuit, diligenter enarrabo. Leonis IU pon-
- niontis Oliveti cum vexillo detulerunl.» AnnalesLau- tificis anno quarto,[seu 799, vn Kal. Maias, in lita-
' reshamenses, ul eos vocat Coinlius, quos Pagius,-, niis majorihus immaneillud faeinus relatu horridum
Duchesnius, aliique tribuunt Eginhardo, hac occa- est 1,4. perpetratum, quod parvo cum verhoruni
sione rem falsam projiciunt: « Rogavitque, aiunt de discrimine apud veleres omnes scriptores occurrit
pontifice, ut aliquem de suis optimatibus Romammit- (Lib. Pont. in V. LleonIII. el A. A. ap. Bar. el Pag.
teret, qui populumRomanum adsuam - fidematque sub- JJ an. 799, n. 1 seqq.). Sacrilegce conjurationis capita
jeclionem per sacramentafirmaret. Id vero essetpa- Paschaliset Campulus,uterque Adriani nepos, oflicio
tricio plus aequotribuere. Quamobremannalista, qui- palatino ulerque irisignis (Cod. Car. ep. 60, al. 751,
cunque is fuerit, miscet tempora, nee secernit, ul de- nam Paschalis eraljprimicerius, et Campulus sacel-
buit, imperatorem a patricio. Quamvisenim par ulrius- larius. His primatibus adhcerentiumnomina silentur,
que munus esset Ecclesiae Romance defensio, tamen causa etiam conspifationis silenlioinvohitur. Summa
impar fuit "Romanorumobsequium erga utcumque. est sanctoponlifici vim fuisse illatam media in suppli-
Basnagius, qua erat eruditione, id sensit (Canis.Ant. calione, prope mohasterium (sancli Silvestri in Ca-
lect. lom. U, pag. 418), quare maluit prochroi»is- pile) quod Stephanus U patriciatus Francorum re-
mum effundere anteverlcns Caroli dignitatem Angu- gum auclor, ejusque germanus frater sanctus Paulus
steam, quam rei cerlae ineruditus videri. « Hcecepi- condideranl in domo propria, effossisque oculis ac
stola (inquit de Alcuini ep. 27, al. 72) scripla est lingua ampulata, fjrequenli lum teniporis immaiiha-
Leoni HI anno 796, cum, mortuo Adriano, Leo, qui tis genere, semiviyum relictum esse. Quamobrera in
ejus vices subierat, imperatori Carolo magno claves prcedictum monasterium ductus a suis, ubi et visum
confessionis Petri transmitlens, poslulavit. ut lega- etlinguam mirabiliier recepit(quod unum qui lerrena
tione ad ipsum missa fungerentur aliqui ex optima- tantum sapiunt, ih dubium revoeanl), indeque in
tibus, ut populus Romanus novo sacramento impera- sancti Petri basilicjmi. Hinc "Winigisi Spoletani du-
tori obslringeretur : ideo deleetusest Angilberlus, cis accurrenlis cum copiis, ut sanclum pontificem
qui jam bis Romam petierat. » conlra impios tueretur, praesidio fultus sanctuspon-
XIV. AnnalistaeItali, qui fato sui nominis qucecun- n. tifex per Spolelum1 in Franciam confugit.. Ibi sum-
que Pontificiam dominationem enervare atque im- mis honoribus pro dignitatesuseeplum, et Paderbofne
perialem aslruefe sibi videbantur, amplexus est, con- aliquandiu moratum cum regiis missis rediisse Ro-
futandis opiuionibus non insistam; se enim ipsa di- mam comperimus;| ubi a fidelihus subditis magna
luunt 1,3 quce huc speetant. Et vero anno 796 ad- cum lcetilia exceptus fuit, quod per lotam ecclesias-
versatur Pagio nullam fidem adhibenli tribuentibus ticam ditionemfacium erat, extremo mense Novem-
Carolo regi dominium Urhis; ac per sacras claves bri, ut legitur in libro Pontificali, unde ab aliis sin-
confessionis id significari ait, ut Caroloolim Martello cera ista naiTatio clesumpta est. Post solidum fere
per claves fuit exhibitum regnum Romce.Anno au- annum Carolus ipse Romam venit (Baron. 800, n. 5,
tem 800 arguit Baronium, quasi argumenlo sibi con- Pag. n. 8Y octavo scilicet Kal. Decembrisan. 800.
trario utatur, dum exemplo clavium Hierosolymis XVI. Anlequam Carolus Italiam versus iler susci-
missarum benedictionisgralia una cum vexilto,rejicit peret, ut tantum negotium, cujus simile nec regio
argumenta eorum qui per claves confessionis et suo genilori, nec jsibi urhs Roma unquam facessi-
vexjllum dominiumUrbis Carolo regi esse traditum veral, sapienter eti jusle expediretur, flagilii Roma-
autumant. Alque inlerim sui immemor Grceeisusque norum Alcuinum monaslerii sancti Martini Turbnen-
ad prcediclum annum dominium idem astruit. Recte sis abbatem aetate, sapienlia, virtutibusque aliis
autem Pagius (796, n. 10) vexillum pro defeiisione prcestantem, prceceptorem suum sibique acceplissi-
urbis Romceinterpretalus erat, fuseque Marcam et mum admonuit, quidve in re lanta agendum sibi vi-
Coiutium Grcecorumdominationem protrahentes ad deretur, consuluit. | Quid iste reposuerit, audiendum
extremum octavi sceculi, ante annalistam Ilalum, ex ejus litteris apud Canisium (Ant. lect. lom. H, p.
confutaverat. Istae autem aliaeque similes illationes D I 592; ep. 4, al. 11)1quarum partem Baronius-eliam
amaudantur litteris ipsius Caroli apud Labbeum et Pagius (799, n.j 6, 5) recitant: - Tres, mquit,
(Conc tom. YH, pag. 1128) quae inscribuntur : Ca- personcein mundo altissimcchucusque fuere : id est
rolus gratia Dei rex Francorum et Lonaobardorum apostolica sublimitks, quce beati Petri principis apo-
acpatiicius Romanorum, Leonipapw perpetuw beati- stolorum sedem vicario munere regere solel. Quid
tuainis in Chrislo salutem. Principem primis verbis vero in eo actum sit, qui rector praefatce sedis fue-
eum fatetur : Peiiectis excellentimvestrw lilteris. rat, mihi veneranda bonitas vestra innolescere cu-
Prosequitur cum gratiarum actionibus, quia pontifex ravit. Alia est imperialis dignitas, et secundceRomce
decretum suae electionis transmiserat, non ex ne- scecularispotentia. Quam impie gubernator imperii
cessitale, nam erat consecratus, sed officii gra- 15 illius depositus sit (Constanlinus Irenae matris
tia, ut electionis unanimitas cilra omne vitium pate- jussu exccecalus,ac praedolore mortuus) nonab alie-
fieret, fidemque ei promiserat se perpetuo serva- nis, sed a propriis et concivibus ubique fama cre-
turum. El post multa, quaeanimumpiissimiprincipis brescit. Tertia est regalis dignilas, in qua vos Domi-
aperiunt, Angilberto se injunxisse ait, « quae vel ni nostri Jesu Chrisli dispensatio reclorem populi
ndbis voluutafia, vel vobis necessaria esse videban- Chrisiiani disposuit, caeleris prcefatis dignitatibus
tur, ut ex coUatione mutua couferatis quidquid ad potentia excellenliorem, sapientia clariorem, regni
exallationem sanctce Dei Ecclesice, vel ad slabilila- dignitate sublimiorem.» Paulo infra, adrem veniens,
tem bonoris vestri, vel palriciatus noslri firmitatem prosequitur : J NuIIatenuscapitis cura omittenda est. _
necessarium intelligeretis. Sicut enim cum beatis- Leviusest pedes dolere quam caput. Componaturpax
497 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS. — DISS. IN EPP. LEONIS III. 498
cuni populo nefando, si fieri potest; relinquanlur A j, ficem ex Francia reducem « susceperunt, t continuo
niinse, ne obdurati "fugiant,sed In spe retineantur, sequitur : « Et post aliquanlos clies fidelissimis mis-
donec salubri consilio ad pacem revocentur. Tenen- sis, qui cum eo veneranl in pontificale obsequium,
dum est quod habetur, ne propter acquisitionem mi- videlicet Hildebaldo et Arno i'everendissimis archi-
noris, quod majus est amittatur. Servetur ovile pro- episcopis, et Cuniperto, Bernardo, Attone, et Jesse
prium, ne lupus devastet illud. Ita in alienis sudetur, j-everendissimis et sanctissimis.episeopis, necnon et
ut in propriis damnum non patiatur. » Iterumque Flacco electo episcopo, verum eliam Helmgoth, Rot-
aliis litteris, queis a Carolo invitabatur, ut secum ticario et Germario gloriosis comitibus, residentibus
iter arriperet Romara versus (ibid. ep. 7, al. 15) rein triclinio ipsius domni Leonis papae, et per unam
ponit, se malle Turonis quiete vivere, ac pefgit in et amplius hebdomadam inquirenlibus ipsos nefan-
priorem sententiam:« Roma vero, quce fraterna dis- dissimos malefactores, quam malitiam a pontifice ha-
cordia initiata est, niistumdissensionisvenenum huc- buissent, lam Paschalis quam Campulus cum sequa-
usque tenere non cessat, vestrceque venerandae dicibus eorum, nihil habuerunt adversus eum quod di-
gnitatis potenliam ad hnjus parlis cognoscendam cerent. Tunc illos comprehendentes "__,"__* praedicti
perniciem e dulcihus Germanice sedibus festinare : inissi magni regis, eniisernnt eos in Franciam.» Pla-
corapellit. Nos vero lacrymis absentiam, et precibus cita hujus similia ipsa in Urhe esse habita Pippino
iter vestrum continuis prosequimur, divinam humi- rege ab ejus legalis seu missis, jam dixi alibi (Cod.
liter obsecrantes elementiam, quatenus suos vestros- Car. lom. I, p. 151). Praeelarum islud duplici ex ca-
que simul cum omni - prosperitate sanos ducat, el re- pite plaudentibus annalislae Italo proponendum duxi.
ducat gaudentes. ] Primo videlicet ut norint, se expiscanles unum aut
JJ
XVU. Priores Alcuini Iitteras aliquatenus poslerio- alterum placitum imperatorum tempore, ut domina-
ribus illustratas alii alias interpretanlur. Eccardi lionem horum extundant, in urbe Roma, aquam tun-
opinio (Rer. Franc lib. xxv, eap. 11) in quam an- dere; nam similia fiebant regum cevo, cum de hujus-
nalisla llalus propendet, est Carolo cum Romanis; modi dominatione quaerere ne ipsi quidem audent.
suaviter agendum esse, ne in 'B.omanos animadver- Deinde ut manibus ipsis leneant, non expugnalione
surus patriciatu et dominio Urbis ab efferatis iis ci- Urhis, aut spontanea deditionepopulorum Romam et.
vibus spoliaretur, Pagius aulem sentit: ne alienam civitates alias Romani ducatus venisse in potestatem
luiturus ditionem, propriam amilteret, videlicet Ita- Caroli: neque arcanis utilibusve hinc inde Iractati-
lice regnum. Neutri adhcereo. Eceardi enim opinio bus rem islam confectam esse, sed metu ponlificum,
manifeste falsa est; Pagii vero, quanquam credibi- qui, coelestibus quam terrenis rebus assueliores, con-
lior, nimis violenta videtur. Alcuiuus de Caroli exer- tinere in officio subdilos non valebant; ac pi'aeseriim
citu loquitur, quem minime committendum suadet egregio palriciatus, aut defensionis munere, quo
cum tumuItuantibusRomanis naluraferocibus, quem- piissimus princeps Carolus rexFrancorum elLango-
que sospitem reduci optat. Caeterura comparalio ista bardorum acpatriciusRomanorumfunctus eral. Jam
trium magnorum principum, pontificis, imperatoris, vero de ipsaimperatoricemajestatis instaurationein Oc-
et regis Franciae, non parvi momenti est. Pontificis cidente, ut vera ejus indolespalefiat, disserendumesl.
quidem potestatem supremam indicari fateor, de qua
idera Alcuinus alia in epistola (27, al. 72) sermonem' § IU. — De renovatione imperii a sancto Leone III
habens, aiebat subjectam esse « omnem Christi gre- facla anno 800.
gis multitudinem suo pastori, licet in diversis terra- . G ' XIX. Carolum Magnum de imprbviso ac pene in-
rum pascuis 1Q eommorantem. » Hic tamen recto- vitum corona imperiali redimitum esse auetores
rem Romanceurbis appellari eum audimus, ditionem- omnes veleres consensu affirinanl.«Cum ad missam,
que alienam Romanam appellari. Quamobrem defen- ait monachus Engolismensis, ante confessionem
sio EcclesiaeRomance, cujus caput Roma, minime-i_ beati Petri apostoli ab oratione surgerel, domnus
confundenda est cum dominalu. Eginhardus, qui non, Leo papa coronam capiti ejus imposuit. » Similia
ignorabat heiile munus patricii, seu defensoris, ubii nuper audivimus ab Eginhardo tradi, _qui Garolo
de ecclesia sancti Petriverba facit (cap. 28) qua ni- erat a secretis. Ademarus et Liber ponttficalis cum
hil sanctius fuit Carolo : « Quam, inquit, eum tantii utroque concinunt, conslanterque omnes tradunl,
penderet, tamen intra 47 annornm quibus regnave- quemadmodum post improvisam coronationem
rat spatium, qualer tantum illo volorum solvendo-. istam, c a cuncto Romanorum populo acclamatuni
rum ac supplicandi causa profeclus est. Ultimi adest : Carolo Augusto a Deo coronalo niagno et pa-
ventus sui non solum bae fuere causae, verum etiam cifico imperatori Romanorum vita et vicloria. - Li-
quodRomani Leonempapam multis affectum injuriis, ber autem Pontiticalis (sect. 576), minutiorum re-
erutis videlicet oculis linguaque amputala,fidem rerum testis, adjungitpuramputamque causampopuli
gis implorare compulerunt. Idcirco Romam veniensi omnis acclamationum : « Universi fideles Romani,
propter i'eparandum, qui nimis conturbatus erat, videnles tantam defensionem el dilectionem, quam
Ecclesiae statum, ibi lolum hiemis tempus protraxit. erga sanclam Romanam Ecclesiam et ejus vicarium
Quo tempore imperatoris et Augusli nomen accepit, habuit, unanimiler altisona voce, Dei nutu atque
quod primo tantum adversatus est, ut affirmaret ses JJ j beali Pelri clavigeri
~ regni coelorum, exclamarunt:
eo die, quamvis prcecipua festivitas esset, ecclesiami Carolo Aug., etc. Quceunius ponlificis deliheratio
non intraturum fuisse, si pontificis consilium prce- a Ludovico U exaggeratur in litlcris ad Rasilium
scire potuissel. » Sic post sex et quadraginta anno- imperatorem, quas ex anonymo Salernitano (cap.
rum spatium patriciatus Francorum regum anno 754. 102) descriptas J,8 alii feferunt, ut aiebam in prae-
a Stephano II instilutus, desiit anno 800 nomine te- fatione (tom. I, n. 4) post narratam Romani ponti-
nus, illuslriori scilicet imperatorio substituto, cuii ficis coronationem : « Praesertim, aiens. cum scepe
munus idem defensionis inhcerebat, ul mox planumt tales ad imperium sunt asciti, crai nulla divina ope-
flet. ratione per pontificum ministerium propositi solum
XVDI. At priusquam mutatio isla insignis, ipsique! a senatu et populo, mb.il horum curantibus, impe-
regi Garolo inexspectata accideret, placitum regiii ratoria dignitate potiti sunt. Nonnulli vero nec sic,
missi habuerant m palalio pontificio, quod minime> sed lantum a militibus sunt clamali, in imperio sta-
prcetereundum videtur, quippe in Libro Pontificalii biliti sunt, ita ut etiam eorum quidam a feminis»,
relalum (sect. 576 seqq.) quo integrior lestis harum[ quidam autem hoc, aut alio modo ad impeiii Ro-
rerumiineniritota in antiquilate non potest: undes mani sceptra promoli sunt. » Estque adeo certum,
etiam Labheus in suamcolleclionem transtulit (Conc ab scelere isto Romanorum profectam esse impera-
tom. YH, pag. 1155). Post narratum, quemadmo- toriam majestatem, ut perpetuum nil tale cogitantis
dum anno 799 « Romani omnes generaliler _invigi- pontificis monumentum exstet triclinium paulo ante
liaheali Aridi'eceaposloli curh almio gaudio » ponli» factum a Leone ipso, ubi placitum celebratum fuisse
499 B. CAROLI BIAGNIOPP, PARS I. SEGT4GIII. 500
vidimus in ejus causa an. 799. Nam visuntur Leonis __At contra in constituendo Carolo imperatore corona-
Carolique imagines musivo opere elaboratcc, quarum lio per pontificem facta, non fuit caeremonia, sed
quce Carolum J'eprcesental palriciatus insigne vexil- veratot imperatoris insllitutio, ila ul successorumnullus
lum exhibet; praeterea inscriptio utrique superposila per saeculaimperalor dici aut esse potueril quin
est hujusraodi : diadema susciperet ja Romario poulifice, el ante
SCSS1MUS D. K. LEOPAI>A D. N. CAHULO KEGI. confessionem sancti Petri. Queraadmodum enim re-
ges et patricii perpetuo dicuntur a Leonis prcedeces-
Quae perperam interprelatur Alemannus (de La- soribus beato Petro acceplum referre patriciatum :
ter. Pariei. c. 15) pro Carolo jam coronafo.ut recte «Jn reges per suum aposlolum beatum Petrum vos
animadvertit Pagius (796, n. 8 seqq.) falsus el ipse unguens, defensores 'sanctae suaeEcelesiae atque lidei
in caeteris ad tricliniupi spectantibus : quod planum orthodoxae constituit» (Cod. Car. tom. I, p. 189);
facere non est hujus loci. ita imperalores, ut ab ipsoPetro persuccessores suos
XX. Incorruptis alque integris hujusmodi testirao- constitui viderentur,i novae hujus dignitalis inslitutor
njis nequidquam annalista Lambecianus auctorilalis Leo ante sacralissimum _g®ejus corpus, e,t de ejus
cetatisque incertce, atque Joannes diaconus, qui altari coronam suscipere voluit. Qucequidem ophiio
Neapolitanorum episcoporura Yitas scripsit nono tam alte ipsorum principum mentibus sedit, ut ex
sceculo declinante, objiciuntur. Hic siquidem : iis duo, Henricus IVJetLudoyicus Bavarus, cum nec
« Leo, inquit, fugiens ad Carolum, spopondit ei, minis, nec precibus imperialem coronam assequl po-
si de suis illum defenderet inimicis, Augustali eum tuissent, juxta fornlam a Leone IU conslitutam, per
diademate coronare : > quod scilieet ex facto certo ]$ pseudopontifices inaiigurari "<,oluerintiu sancli Pelri
scriplor Mc deduxit. Perinde annalista Lambecianus basilica ad sacruni illud altare, unde « coronam non
ex facto certo illalionem falsam deducens, « Leoni » gloriae sed confusionis » susceperunt, ut ait Bertol-
visum esse ail «et universis sanclis Patribus qui in dus de Henrico IV aji. Baronium (1084, n. 2). Rem
ipso concilio aderani, seu reliquo Christiano populo, exemplis demonslraoo ; plurimi enim refert. ad
ut ipsum Carohnr» regera Francorura imperatorem falsas opiniones rejicieudas, nullum dubitandi loeum
nominare debuissent, qui ipsam Romam tenebat. » relinquere. |
Somnia. Die 1 Decembris concilium est congrega- XXII. Undecira omnino Augusti numeranlur ante
lum, cui nomen eanonica purgalio Leonis papw. In anarchiam saeeulix, |quam absthlUMagnus.Ollo Ger-
quo ponlifex de objectis sibi criminibus , super qua- manorum primus imperator : Sepfem videlicet Ca-
tuor Evangeliorum libro se sacramenlo purgavit rolince stirpis, Carolus Vagnus , Ludovicus Pius, Lo-
sponte; cujus sacramenfi formulam affert Labbeus tharius I, Ludovicvs Ifl, Carolus Calvus, CarolusCras-
(Conc lom. Yn, p. 1158). Coronalio autemconslanti sus, et Arnulphus, |cjui supremum diem obiit anno
scriptorum syncbj'onorum testimonio facta est die 899, m Kal. Decembres. Sed inter.Caiolum Crassum
sancto Natalis Doniini in basilica sancti Peiri, af- et Arnulphum duo alience stirpis imperatores inse-
iluentis ol) solemnilatem populi frequenlissima, qui runtur, Guido Spoleti dux,filiusque ejus Lamberlus,
improvisaepontificis deliberationis acclamator fuit. aniiis circiter OGto.Denique duo Augustae dignitatis
Quamobrem utefque scriplor ad Italicas res lllu- compelitores Ludovitus IIIBoaonis filius ex Hirmin-
strandasin lucem editus (Scrip. Iial.lom.~l, par. n) garde filia Ludovici III, el Bercngarius dux Foroju-
J.9 relinquendus mihi videtur iis, quos imperatorice Q liensis Everardi filius ex Glsla filia Ludovici Pii, qui
dignitatisinslauralionem ignorare juval, ne scripta , ad annum penenit 1924 anarchiae octo et triginia
eorum corruant. Luitprandus quoque, qui centuni annorumprimum. Quceconstant ex Francorunihislo-
post annis ilorebat, prcepostere id faclum narral, fia, unoque fere iclii oculiâspiciuntpr in Exercita-
longe tamen ab annalislce Larabeciani .alque Joannjs tione Gpnealogica Jo'annis Adaini Betlingeri de faini-
diaconi mendacibus affirmatis : «Post hscc, inquij, lia Aiigusta Carolingica septem labulis expressa. Per
die Natalis Salvatoris noslri ab omnibus praedictus totura Id 124 annorum spafium hullus imperialem
rex Romanorum imperator Augustus est conslitujjis, dignitajcm est adeptbs aba ratione, quam descripta
et a papa 'nominalo pontifice coronatus » (de Pdnl. in litteris Ludovici II ad Basiliupi, sacram-videlicet
Rom. Vitis, p. 268). Quod Luilprando verlivilio non unctionejn et diadema imperiale de nianu ponlificis
debet pontificum gesta aliunde petita in compendium spscipiendo, ne Ludpyico quidem Pio exceplo, qui
redigenti. Al Liber Ponlificalis Anaslasio tributus, slngulari exemploimperii coronam accepitinFrancia
quo, id iterum urgeo, harum rerum integrior testis a Slephano IV qui jconlinuo post consecrationem
non suppelit, ralionem eliam affert cur acclamatio- suam eo se contulil;, lumneLeonina instijlutlo de-
nes populi consecutcc sint coronationem, quia vide- triraenli quidacciperet; tum prceserlim ut diploma
licet a consecratione ponlificis rilu desumpto, accla- illud celebre ae fundamentale, quod Luqpvicianum
maliones illaealiud in summa non eranl, quam lau- recentiore's appellanL conficeretui', J de quo disseram
des fieri, aut cani sojitce ante confessionem sancti suo loco. l
Petri continuo post coronationem, ut videbimus XXip. Hac super re scriptores summaefidei Egin-
(Disserf. vi, § 5) ubi ritus ipse proferetur. Interim ny hardus et Thegahus' factum narrant, qnod prraio
audienda Libri ponlificalis -\erba, ut res planior aspectu indolem hahc cerlam rentnati Oceidentalis
fiat": « .Carolo piissimo Auguslo a Deo coronafo, imper!!! turbare videtur. Quandoquidem Carqlus
magno, pacifieo imperalori vita et vieforia : arile Magnus senio j*amcolnfectus « consortem, ait Egiiih.,
sacram eonfessionen) beati Petri apostoli, plures sibi totius regpi et[ imperialis nominis hceredein
sanptos invocantes ler dictum esl, et ab omnibus constituit, imposiloque capiti ejus diademaie , im-
coristitutus est imperator Romanorum. » peratorem et Augustum jussit appellari. * EtThega-
XXI. Inauguratio ista Auguslorum Occidentis, nus (cap. 6) cum eo coneinens, narrat Carolum a
quceinter sacras cceremonias relata, et quibusdam piimalibus regni eonsilium petiisse ____!, « si eis pla-
identideni_additiseo majestatis pervenit, quae in cce- euisset ul nomen suum, id est imperatoris, filio suo
remonialibus, ante editum patricii conspicitui-, res Ludewico tradidisset: » illis au.tera consentientibus,
prorsus nova est, quaeul jurisdictionem, ita indolem ad ecclesiam die Doniinjco profectum esse cum filio,
omnino aliam imperatorice majestatis renovatae jn quempalernaadmpnitione alloculumjussisse anream
Occidente manifestat ab ipso inilio, nequidquam se coronam propriis manibus sibi imponere « ph recor-
torquent qui Orienfali utramque similem fuisse con- dalionem omniuin prpceptorum quce mandaverat ej
tendunt. Quamvis enim et in Oiiente mos invaluerit paler : » clauditque narrationcm bis verbis z Ilie
imperatorem per manus patriarcbae Constantinopo- perrexitin Aquitaniam, et dominus imperator tenuit
leos coronandi, quod Leo Ipse testatur (ep. 10, al.4), regnum, et nomen suuni honorifice sicul 'dighuin
non lamen erat paliiarchae iraperatorem constituere, eiv.t. J Prosequitur seqq. capp. quemadmbdum anho
sed electum acclamatumque solemni ritu coronare. post tGarolo imperatore mortuo, «Ludewicus ,de*
501 COD, DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS. — DISS. IN EPP. LEONIS ffl. S02
partibus Aquitanise venit Aquisgrani palatium, ett A tis consortem ad eosdem in officiocontinendos Caro-
susrepit omniaregna, quse Deu&tradidit patri suo:,, lum patricium, seu defensorem-assumeret, majesta-
sineMacontradictione. Quiestan. Incarn. D. 814;; tem imperatoriam pepererun| ;"neque |ld 'quidem
qui est primusannus reghi ejus.3 iegalionesposlea i cogitatum factumque est a sanctp pontifice LeoneJ
suseepitregnorunieorumdem, quas inter Beneven- ut sanclum Petrum successoresque ditiorie su,a spo-
tanam, BtSernhardum fratris fliium Italise regem. liaret, quod non modo pontificp, sed homi^ye omni
Taridem anno lertio regni sui Siephanum IV pontifi- indignum fuissel; iieque<}aroI}issumma pielatjepriri-
cem summo cum honoreatqueobsequioailexcepluni i ceps qui tam vehemenlerjuraJsua vmdicaverat sari-
Remis a rege, qui poslmodum una eum Irmingardai ctaesedi, eademsibirestitui, siyetribuipassus-esset;
regina diadenia imperiaie Jsuscepit, el exinde impe- verum utsu3)ditossjbij)opulosimperatoriap,oj,estate
ratpr semper-appelialur. flinc annalisla Italus con-- accedente facilius regeret. Quare Lolhario Pii Ludo-
jeeturfs indulgens, ut solet, de Leonis eonsensuJLu- vici filio, cuiifideljtaJ.isiuramentumRomaninoripi;ae-
dovicumimperatoreni esse creatum a patre* colligitt slileranl, cum consors imperii faclus Mt, necdum
(an. 815). t Non enlm, ait, a proceribus Franciaji anno 8# cum ab iisdem ijlud exigebal ppo filio
Romse dominationem aceeperat una cum imperato- 2SLudovico II Italiae i'ege; Sergius II, jit estiuLibro
ria dignitate^ J Miror talia proferri ab erudilo viroi PonEificali ,(sect. i&1) basc repohi vofuit per suos
post visam Thegani sinceram narralionem, qui inler1 missos : c -Quia, si vultis gômno Lothario magno
Garoli regna perspieue Italicum et Beneventanumi imperatori hoc sacrameutum ul faciant, soiuriimodo
recensel, interjaeente pontificia ditione prsetermissa*. consejitio, atque permilto, nam Hludoyico ejus filio»
Pruelerquamquod Eginharlus et Theganus unanimesi- g ut hoc peragatur, nec ego, riec omn/s Romanorum
luculeniissioie affirriiant, i]arolum concessisse, pri- zt nobilitas permlttit.» Ej juramenti-auteni formula,
malum consensu, nomen suum imperatoris, quod eratt in annalibusFulden. apud Marquard. Ffelier. (toni. I,
designare, noh creare imperatoreTn, qnemadmodumL pag. fi6) prapstiti scilicpt Arnulpho Caix)linoruiji ex-
procedente lempore rexRomanorum, seu futurns im- tremo patefiet, .quis polestate suprema In Urbe domi-
peralor coepit cligi, qui nisi a pontifice imperiale dia- naretui%: 13uro per Iiajc omuia Dei mystferia, quod^,
dema susciperei, imperator non erat. salvohonore, et lege mea, ajque fideJitajTe domini
XXIY. Keque Garolo Magno succensendum fuit,, Formosi pap3a, fidelis sum, et ero onfjijbus diebus
quasi soeietatis et amieilia} immemor, sanctae sedii vitas meae Arnolpbd imperatori, el nunquain me ad
injuriam fecerit, ipse siquidem -Ludojicus Pius pa- illius infidelitatem cum aliquo honiijie sociabo; et
trem imitalus Lotharium fllium regnorum hseredemL Lamberlo filio Agildrudaj, el ipsi matri suse ad saecu-
atque imperii couSorlem fecit. Rem aarrat Tbeganusi larem bonorem nunquam adjutorium pracbebo, et
(cap. 21) iisdem fere verbis : e Supradiclus-vero i banc cMlatem Romam ipsi Lamperto, et majri ejus
imperator denominavit filium suum Lolliarium, utt Agildrudae, et eorum liQrriinibusper aliquodjqgenippi, "l \
postîMtumûum omnia regna, quseci tradiditDeus j aufrargumentumnontradam. »
per manus patris sui, susciperet, atque baberet no-' XXVI. Audis Romanosjprjestare juramentuni jni?
menet imperium patris : el ob hoccseteri filii indi- peratori, salvo honore st iege mea. QuHgUurlRpma-
gnati sunt. s iQuid vero? Quod £af olo non licull obi nos tanquam - pecus vile atque jmbelle traducunt,
vilae brevitaleni, rii-failpr, Lmdovicus filium imperii anliqua tempora ge ignorare "osteridunt, ^lcuinus,
consorlem Romam misit, ut a sancto Paschali lim- ut supra vidimus(num. XVJ),valde alipsCaroIp Maf
periale diadema obtineret: quod Jgg factum esse 'C- gno eos flepinxjj,. Idcirgo Egjnhardus (cap. 58) de
testantur ejusdem Lotharii lilierse ap. Mabilloniuhi addjtionihus ac mutationibus-leguin factis a Carpib",
(saec.JY, Bened. p. S15) quibus patri nuntiatpromo- sermonem habens : « Post susceptum, inquit^ impe-
lionem_suani ; «Coram sanclo altare^ inqult, et rialp npmen, cum adyerteret gnulta legibus populi
coramsanctocorporeieati Petri principis apostolo- . sui deesse (gam Francilluas habent leggs phirinjis
ruma summo poniifice, vestro ex consensu et volun- in.Jocis valde diyersas), cogitavi| quae deergijt gd-
tate, benedietionem, bonorem, etnoniensuscepi im- dere et djserepantia unire, praya quoque ac perpe-
perialis ofllcii; insuper diadema capilis, et gladium ram prolata,cprrigere. Sed iniis mliil aliud ali eo
ad defensionemEcclesiaj.ii Perinde factum essecum factum est, quam qiiod pajica capitula, et ga in]per-
Ludovico H ambigi nequaquam debet, tum quia confecta legibus addidit, i Francorum scilicet ac Langrir
sors etipse factus fuit-a palre, ut testantur annales bardica?. Rpmanae milenij- id licet valuis"settjdg con-
Bertiniani ap. Pagium (an. 850, n. <3) missusque sensu pontificis, ne apicem quidem ai,j,igit. Roniarii
fiomam adLeonem lVjatjcoronam acciperet: « Lo- enim, ne id fluisquam auderpt, inyiolatam sibiser-
iharius filium suum Ludoieum Romam miltit; qui vari ab imperaloribus, jpso in jyramento, "qupûam
a Leone-papa honorifice' susceptus, et in imperato- fidem spondemV paciseunturj deinde corisorjtiuni
rem unctus cst; J tum quiaidem Basilio testatur Oc- illud imperatori33 polestaljg legitimse*domiriatipni
cidentale imperium longe esse potius Orientali, quia ponljfieiae posthabent: Salva, inquipnf, potesiate
imperatores a summo pontifice inungi et cdronari domini mei N. Quee duo satis mibi esse yidpntur
consuevere, nt sui prasdecessores abavus, avus, et ad gercipiendumj quod imperatoyia pojestas jRbinse,
pater aique ipsemet inuncti coronatiqueiherant. Et " nisi'eadem aliqujs abut,eret1ur,nifiil .aliud erai quam
quod maxime huc speelat, Ucet alibi ~a me allatum socieias„ej, commjinicatio pontificiae : .quairiPagius,
(tom. I, jPraaf.n. k) gloriatur, se Romanos,*t i Ur- pro |am sujblimidignitate minus IpquensVdplegatio-
bem divinitus ghberhandahi, et matre'm omnium Ee- nem potestaljs fliisse arbitrajur. Eapropter ineptire-
clesiarum Deidefendendamatque sublimandam'» sus- mihi yidentur ii qui. disputant uj;ji dojniriatio Urlfis
cepisse, -quod, nt ssepe vidimus, patricii officium tribuenda sit ? Suprema enim 24 onPi proeuldu-
erat. bio eral ppntjficis, jpsis. imperatoribus^ testi)ius
XXV. Quid igitur,inquies, discriminis inter patrl- omni pxceptipne majoribus in suis pafitis",seu pri-
ciiim et imperatorem invenitur? Ex brevi el vero vilegiis4e regalibus confirmqjidis; quippe qui supre-
polius quam lepido Trevirensis ecelesiae chorepiscopi mo jure sibi reseryato in dncatibus ,Tuscia3et Spo-
Tliegarii opusculo, quale illud definivit Waiafridus leti nominatim, caetera qmnia ponfirmant pleno
Strabo, diserimen istud, proindeque Imperiahs novae jure pontificibus, quemadmodum pleno jure aiijj
dignitatis vera indples patet. An. 816 (cap. 17) Leo- possidebant ante donationes, aut obtinuerant a re- :
nislRmorteindicata, < Stephanus, mquit, post eum gibus Francorujn pjppino el Carolo, queni jnoncon- *
successit, qui stalim postquam ponliftcatum susee- slat, num Sicili33, Sardiniae, ej Corsicaeinsulas ante '
pit, jussitomnempopuIumRomannm fidelitatem cum aut ppst.coronam imperii donavgrit, neque creditu
juramenlo promiltere Ludewico. J En discrimen. proclive esj, annis tredecim pdonatam Romanam
Romani_,qui sacrilegum facinus perpetraverant in Êcclesiam reliquisse. Hujus vero suprema? ponti-
sanclum Leonem III, eumque compulerant ul potesta- ficiaj potestatis in Urbis personas et- res, ~adregimen
&03 -.., B. CAROJJ MAGNIOPP. PARS I. SECTIOiIII. 504
quod' attinel, ac defensionem, ut ait Ludovicus II,, A depraedationes in jconfinio nostro non fiant; quse
partieipes fiebant imperalores per imperialis diade- faclai sunl, et ceteraj injuslitiae, secundum iegem ab
matis impositionem; ila tamen ut inibi nullum utrisquepartibus eiriendentur.i Pratereo illud dicere,
placitum, aut ordinalionem faeerent de omnibus quod sentenlia juxla legem Romanam lata, falsum
quepape et Romanis pertinent. Quoe tameu conditio accusatorem mutta el humili supplicalione ab >aecu-
ab Ottone tantum coepit anno 962 una cum Germa- sato repetere, supremum dominium non redolet. Ad
nico imperio. Nam Carolingios el dum regali ute- placita vero quod | altinet, video, eadem e\ causa,
bantur potestate, jure patriciatus, el postquam nimirum evincendi causa dominationem imperialem
imperatores sunt creati, habuisse placita in ipsa in Urbe, peti ex archivo Farfensi (ap. Mabill. Ann.
Urbe comperlum est. tom. R, Append. n. 52)placitumhabitumamissisimpe-
XXVII. Ex iis quae habita sunt a regibus attuli rialibus in palatio] Laleranensi anno 829, Ludov.
supra (num. 8) insigne illud a missis regiis celebra- Pio el Lothario Augg. Libenter autem audirem,
tum anno 799 in causa sancti Leonis III. Audiamus quid_ii discriminis deprehendant placito isli cum
nunc a monacho Engolismensi placitum Caroli jam aliis temppre regis Pippini habitis 26 an- 761.
-;imperatoris in eadem causa : < Post paucos autem (Cod. Car. ep. 29,| al. 17.) 765 et 767. (Ih. ep. 59,
' dies jussit, eos qui papam anno superiori dehone- 42, al. ii, et 19).jCum caeteroqui uulli unquam in
staverant, exhiberi; et habila de eis quseslione sementem venerit Pippino dominium Drbis asserere.
cundum legein Romanam, ul majestalis rei, capite Horum primum luhet ob oculos omnium ponere
damnati sunt. Pro quihus tamen papa pio affectu conferendum cum praedicto, quod eruunt ex archivo
apud imperatorem intercessit, et vita et meinbra T> ;' Farfensi, alque usque adeo exaggeratur in annali-
eis concessa sunt, sed pro facinoris magnitudine bus Italicis. I
exsilio deportati sunt. > Vides Carolum, supremae XXIX. Nafât Paulus Pippino regi Francorum et
poteslatis ponliflcise participem, animadverlere in patricio Romanorum, quemadmodum, t prsefali de-
reos majestatis, qui scelus perpetrare ausi eranl nique missi veslri |iii nostri prsesentia cum Lango-
in summum principem, simulque vides salvam le- bardorum missis neenon et Pentapolensium ac sin-
gem Romanam ab ipsa origine iniperalorise ma.jesta- gularum nostrarum civilatum hominibus assistenles,
lis instauratse. Celebre aliud placitum refertur in comprobatio corairi eis facta est de babitis inter
Libro Pontifieali (sect. 555) habilum a Ludovico II: utrasque parles aliquibus justitiis, etc. > Farfensis
< cum sanctiss. Leone (IV) pontifice, omnibus autem archivi placitum est super invasioriibus,
Romanis proceribus pariter et optimis [Fors. Opti- quas monasterio factas asserebant monachi a sum-
matibus] Francis in domo, quam be. me. Leo III mis ponlificibus Adriano et Leone III. Missi igitur
papa juxta Ecclesiam beali Petri apostoli fecerat, imperiales aiunt: !< Residenlibus nobis ibidem in
sedentibus, placitum habuit. i In eo, accusaiio hu- ' judicio in palalio Lateranensi in praesentia domni
jusmodi audita esl ex ore Danielis magistri mililum: Gregorii papse, et lina simul nobiscum aderanl Leo
<LGratianus Romana? urbis superista, quem erga episcopus et bibliolhecarius sanclae Romanae Eccle-
vos fidelem esse creditis, mihi soli in domo sua ni- siaeTheodorus episbopus, Sirinus primicerius, Theo-
mium super Francos murmurans, dixit secrete: phylaelus numineulator, Gregorius fil. Mercurii, Pe-
Quia Franei nihil nobis boni faciunt, neque adju- trus dux de Ravenna, Ingoaldus et Aceris abbaies,
lorium prsebent, seo magis, quse 25 nostra sunt, _. Alboinus, Lanfridiis, Emmo, et Maximus vassi do-
violenter tollunt. Quare non advocamus Graecos,et' ^ mini imperatoris, gaslaldi, et alii plures. > Aliquid
cum eis foedus pacis componentes, Francorum re- discrepantise esse inter missos regios et imperiales
gem et gentem de nostro regno et dominatione ex- negari non potest; similis lamen causa, judicium
pellimus ? > Accusatio falsa detecta est, accusatore simile. AnnalistseItalo (an. 829) videtur argumen-
ipso calumniam confitente. Quare, < clementissi- tum adeo evideus supremae imperatoriaj potestatis,
mus imperator, nolens contra instituta veterum Au in Urbe ipsa, el iii| ponlificiis aedibus pro tribunali
gustomm peragere Romanorum, eos secundum Ro- agere, ut osorem veritatis habendum putet quicun-
manam legem inslituit judicare. Quo judicio ipse _quesecum non sentit. Solertior Pagius (859, n. 5)
Daniel multorum verbis reprehensus ore proprio ila de eodem placilo loquitur: « Certe non pauca
manifestavit se falsum super euni dixisse. Ideo jam monumenta publica, et antiquorum loca recle inlel-
dicto Gratiano ante omnes esl tradilus, ut quidquid ligi non possunt, riisi scialur penes quem Romae
de eo facere vellet, potestatem haberet. Sed cum potestas judicandi hoe lempore fuerit. i Utrique
lam traditum Danielem imperator a Gratiano multa erudito scriptori brevi aliquid reponendum. Anna-
et humili supplicalione petivissel, Gratianus assen- listse scilicel monasterium Farfense in ducatu Spole-
sit. Quem ille slatim plenaria sibi reddita gratia lano situm, ad imperiale jus supremum tunclem-
libenter suscepit, et sic de mortis est periculo libe- poris perlinere, alque ea propter prhilegia et jura
ralus. i illius ab imperatore vindicanda esse. Ilaque cum in-
XXYIII. Equidem mente non assequor cur pla- ter ipsum et sanclani sedem de possessionibus con-
cito isto utantur Pagius {855, n. 5) aliique recen- troversia verterit, adeoque pontifex necessario au-
tiores, ut Ludovici Aug. supremum in Urbe domi- D J diendus esset ex eo[monasterio abbas Romam duci-
nium exlundant. Agitantur scihcet consilia adversus tur, qui corampontifice, ut summa dignitas exigebat,
Francos, quia non prmbent adjutorium. Hinc vero suam eausam dicer[et, assidentibus una cum legatis
ividens est. majestatem imperatoriam patricialus seu missis imperialibus, duobus episcopis, quorum
munere fungi debuisse. Agitur de foedere ieiendo alter erat sanclse | sedis cancellarius, primicerio,
Mm Graecis, Francos pellendi ergo de nostro regno aliisque officiis'palatinis, quae satis superque sunt
it dominatione. Igilur de Romano dominalu am- ad demonstrandumj quod misii imperiales non resi-
oigiIiaudquaquam potest, in quo Franci milites sta- debant pro tribunali; sed more illius sevi in concilio,
iones habebant, ut Ecclesia; prsesidio essent, prse- seu congressu, pro jmaxima 27 quaelunc erat con-
iipue adversus Saraceuos Italise et Romanseditioni cordia sacerdotii et imperii, causas ecclesiaslicas
lum temporis molestissimos. Quem videlicet domi- cognoscebanl. Pagio aulem reponendum esl com-
iiatuin a regno Italiae et ducatu Beneventano distin- municationem illam pontificise poleslatis, de qua
^tum fuisse, ut hodie cst, eodemque jure a ponti- diximus, satis lucisj afferre monumenlis publicis,
(ice et Romanis administrari, quo suum a Francis, locisque antiquorum obscuris.
patet ex Constitutione quam Ludovici ejusdem pa- XXX. Praeterire rion debeo cl. nuperrimi historici
rens Lolharius Eugenio H instigante ac probante Langobardise minoris., seu ducalus Beneventani
fecerat (Holst. Coll. Rom. par. n, p. 210). Capite (Pratil. tom. II, pJ 196 seq.) animadversionem ad
enim septimo constituilur pro utriusque dominatio- verba illa Ludovici H in ep. ad Basilium • < Quo-
nis concordia boc pacto { « Pracspimus, etiani ut rumque gentem etjUrbeni divihitus gubernandam»
505 COD.DIPL. — MONUM.,"ETC./SEU COD. CAROLINUS. — DISS. IN EPP. LEONIS III. 506
et matrem omnium Ecelesiarum Dei defendendam A liensi, quem Everardus comes susceperat ex Gisla
atque sublimandam suscepimus. > Putabaf scilicet Pii Ludovici filia. At de horum ulroque, ut de prse-
vir cl. Romam cum ejus ducatu in poteslatem decessoribus a tempore Joannis VIH illud affirmare
Romm. pontt. venisse ex Ludovici Pii cessione, quod non dubito, quod a majorum exemplis descivere, ul-
falsum esse€od. Car. epistolis planissime demon- tjmus praesertim ex iis Berengarius, qui caesus a
stravi. Nihilominus veritaiis amore impellente : suis, Carolingioruni Auguslorum seriem terminavit.
e Non itaque, inquit, Ludovicus Pius Aug. Rornanoe XXXH. Quod certo discimus ab iisdem Auguslis
urbis dominium aliquod sibi reservarat in celebri illa ad plenam renovatae majeslatis indolem assequen-
Constituliohe, sive donationis Diplomate (quod pene dam, in ipso actu coronationis publice legi faciebant
omnes, etiam H. Grotius, P. Marca, Labbeus, aliique paclum confirmalionis, seu diploma, quo donaliones
Galliarum, et Germanise scriplores, tanquam veram, el jura omnia sanctae sedis conflrmabantur. Id non
legitimam, certamque modo falentur), in quo aper- ex sua quisque voluntale componere consuevit; sed
tissime legitur, pontittcijurisdielionemin Ro-nanum juxla normam Roma missam a pontifice ad eum,
dncatum cessisse, sibi tantummodo reservato inter- qui diademate imperiali exornandus erat. In archivo
cedendi Jure pro recurrentibus, alque pro Ecclesiae siquidem sanclae sedis donaliones omnes et privile-
defensione, ac tulela, quam iidem reges sihi cum gia, semliploniaia praedecessorum 2@ Caesarum ser-
attributis juribus ac privilegiis-(patriciatus nempe, vabantur, ut passim testatum videre est in, libro
seu patronatus) sibi suisque successoribus reserva- Pontificali. Mitti autem consuevisse istam nor-
runt. s Deinde iueluclabili argnmento allato ex Te- mam testatur Joannes YIII (ep. 65) Carolomanno,
stamento Caroli Magni, a Ludovico Pio ad verbum g qui summopere optabat imperii coronam adipisci,
bac in re exscripto, dum trihus filiis uterque com- quam frater ejus Carolus Crassus esl assecutus ;
mendat, < ut curam, et defensionem Ecclesise sancti t Legatos, inquit, ex latere noslro ad vos solemniter
Pelri shnul suscipiant, etc., > continuo subjungit; dirigemus, cumque pagina eapitulariter continenle,
c H33Cideo a me repetenda duxi, ut futilia qusedam quoe vos matri vestroe Romanae Ecclesioe, vestroque
argumenta, quae nuperi seriptores afferunt, quibus protectori beato Petro aposlolp perpetualiter dehelis
Romanam urbem sub imperatorum Occidentalium concedere. > Neque alia putanda est, quam quse a
dominio fuisse contendunt, diluantur, et rejecta sa- Ludovieo Pio primum facla sancto Paschali, eiderii
tis habes apud Bomani pontificatus vindices. > Huc poritifici a Lothario filio confirmata erat; a Ludo-
placita quaecunqueinveniantur, hue monumenla pu- vico U Leoni IV, sibique a Carolo Calvo. Namque
hlica referanturnecesse est, ut vera eorum sententia alibi (ep. 84) Carolo Crasso imperatori nuntiari cu-
teneatur. Ea propler ut Caroli Magni regis missi in pit Romanas calamitates : « Nobis, inquiens, #pud
Leonis Hl causa placilum habentes, Carolusque ipse beatum Petrum consisteritibus (in clvilate Leonina,
imperator coronatus in eadem causa novum placitum eui nondum accesserat urbis ^nomen) nullam urbis
celebrans, non alio quam patrieii, seu defensoris Romae potestatem a piis imperatoribus bealo Petro
munere functi sunt: ita aul imperatores, quibus jus prineipi apostolorum ejusque vicariis traditam habe-
nullum novum-accessit in Urbe, praeler saepe dictam remus. > Quibus verbis haud dubie lenocinatnr im-
communicationem potestatis in personas pontifici peratori, cujus opem implorat, nam Romam pontifici
subditas, aut eorum missi placita, actusque alids nemo concesserat, utesl demonstratum in Cod. Car.;
jurisdictionisexercenlesJlomoe,iis tanlum supremae pu at Ludovicus Pius una cum xaeteris Romance Ecefe-
poteslatis indicia prsebent, qui sanetae sedi iufensi, siaejuribus Romam eliam coinplexus erat,"ad cujus
laicae potestatis assentatores, ac veritalis'g>S °so- normam tres Augusti successores suum quisque di-
res, inexplorata penitus antiquilate, eam illuslrasse ploma composuit: ijuod satis fuit Joanni, ut traditam
sibi blandiuntur. a piis imperatoribus Romam profiteretur. Quemad-
XXXI. Deferbuit, inficiari non ausim, priscus ille modum Carolus Magnus et Ludovicus Pius inler
ardor, qui annis amplius centum viginti Pippinum, principes beiie de Romana Ecclesia meritos Carolum
Carolum Magnumcorumque nepotes erga principem Martellum recensent, quia legationes a Gregorio III
apostolorum successoresque ejus inflammavit. Neque acceperat, queis rogabatur, in maximis Urbis angu-
inveniunlur post Ludovici H obilum tot suscepti la- stiis, ut illi opitularetur.
bores pro Ecclesiae Romanorumque defensione, cum XXXIH. Pontificem autem non latuisse", quibus-
maxime necessarii essent, ut docent epislolae Joan- nam regibus, Augustisve acceptae referrentur dona-
nis VIH, qui Carolum Calvum fr. Lolharii 1 ac Lu- tiones Romanae Ecclesioefactae, coneilium compro-
dovici Pii filium coronavit anno 876, et Carolum bat, in quo anno 877 electionem coronalionemque
Crassum filium Ludovici Gennanici ejusdem Lotha- Caroli Calvi superiori anno a se peractam confirmari
rii I fratris, anno 880. Quid vero ? Ex socordia ista voluit (Labbe, Conc. tom. IX, p. 295). In eo siqui-
locupletius argumentum emersit verae indolis impe- dem meritis prosequitur laudibus Carolum Magnuni
ratorise majestatis a Leone HI insiauralae; Nam Ca- < qui remp. praeliis auxit, victoriis dilatavit, sapien-
Tolinis, qui sui muneris fere obliti erant, prsetermis- tia decoravit. Qui cum omnes ecclesias sublimasset,
sis, aliunde palroeinium Ecclesiae quaesilum est; semper hoc ei erat in voto, semper in desiderio, sic-
cumque Ilalise principes Widonem Spoleli ducem, D ut in gestis, quae deeo scripta sunt? legitur, ut san-
atque aemulum Berengarii solemniter acclamassent ctam Romanam Ecclesiam in antiquum stalum et
1
llaliae regem Ticini anno 889, hunc Stephanus V ordinem reformaret. Unde et hanc multis honoribus
anno 891 Romam accersitum imperatorio diademate extulit, multis munificentiis et liberalitatibus amplia-
ornavit; eujus filius Lambertus pari modo sequenti vit; adeo ut amissas olim urbes ei restiluisset, et ex
anno imperii consors cst coronatus a Formoso, nec regni quoque sui paTte alias non modicas conlulis-
nisi Lamberto tyrannidem occupanle, sanctseque sel. Sed pauca dicta sunt, nisi quae circa religionis
sedi infenso, ad Carolinaestirpis extremum, riempe incremenlum gessit, magna et sublimia memoren-
Arnulphum filium"Carolomanni, qui Caroli Crassi tur, etc. > Deinde veniens ad Ludovicum Piuni,mul-
fr3ter erat, ad momentum ista dignitas rediil , lis 30 ex capitibus eum commendat, sed nullam ab
ab anno 896 ad 899, idque admodum commode ad eo civitatem esse (radilam memoral: < Cujus, in-
rem nostram, quippe ex juramento a Romanis huic quit, filius divaerec. Hludovicus max. imp. pater
praestito : salvo honore, et lege mea, atque fidelitate hujus a Deo electi principis Caroli semper Aug. pa-
domini Formosi papai, quod supra est allatum (num. trium solium adeo religione imitatus, pietate lauda-
"25), quae esset potestas CarolinorumAuguslorum in Mliter aemulatus est, ul et paterna divini cultus vota,
Urbe satis patet. Restaret aliquid explorandum de et erga praelatam principalem Ecclesiam liberalitatis
Ludovico IH, Bosonis Burgundiae regis filio ex Hir- insiguia pius natus aeguipararet, et roborarel (en libi
mingarde filia Ludovici H quem Benedictus IV co-> Ludovicianum diploma omnia confirmans,,iiihil adr
ronavit anno4>00( et de Berengario duce Forojtt* dens); sedet uberioribusbeiieficiis etdapMlibtts bene»
"
§07 B. CAROLI MAGNI OPp. PARSI. SE.CTIO ffl. 508
ficentiis uthaeres .gratissimus ampliaret. > Idejnque A" perium flpruit, auctoritatem objicit "Eginhardo ocu-
Joanhes mensibus aiiquot, postquamimperatori lenoci- lato testi. Yerba|Sigebertrsunl: <rRomani,'qui alj
hatri^ ut-aleJiam^Romairifiberalitate Augustorum in imperio Constanlinopolitano jamdiu animo descive-
EcclesiseppWstatem^venisse affirmabat, eohcillo Tri- rant, riunc accejjta occasionis opportunitate, quia
cassinoÎ' uriaeuriY-LudoMCO Balbointerfuitauno 878 mulier excaecalo [imperatoie Constantino filio suo
(lbid})'b. 508)'."lri-ed auiem, «promissioregunvlecla eis imperabat,1uno "omnium corisensu Carolo rcgi
est, et sacrariienla qusePippinus etparolus obiujlerurit impefatorias jaudes acclaihant, eumque per manus
beato Petro' apostblo lecta sunt:'» quia videlicelde Leonis papae eorojiant Caesareriiet Augustum appel-
excorinriiiiucandis Ecclesise rerum irivasoribus age- lant." J Qham opinionem recentiores rfoiinulli ribviis
batur. At qualuor Caroli successprum diplomata, ulnis amplectuntur, kninus adverteiitcs hhnc bonri-
qriippe guce^mrllampfaeseferebawi donationem' pro- nem fuisse infensissimum Sancfo pontifici Greg. "VII,
priani, sed"jrifafantum vetera confirniabant, iiulla- ut demonstrant eruditus adnotator Operuin "saneli
tenus meriforSntur. Tametsi ab unoquoque Augusto Anselmi .(ad ep. 56, lib'. i,' p. 557), ac Bellarminus
antequam diadema suscipef et, seu Impefator lieret, (de S,cr. Eccl.) e'l praesertim Baronius, qui pluribus
iri locis eum carpit, atque Henrico IV addiclissimum
diploma hujusriiodi ' dari cpnsiievisse ambhji nequa- fuisse cvidenter
quampotest. comprobat, falsumque in pfuriinis,
.XXXIV. Profecto si pactum istud confirmalionis impostorem, 32 ac schismaticum'suggillat. Quare
abAillo AugristoruriipfaeteTmittipoluisset, nec Wido, illud mirandum subit, scripiores catbolicos non pu-
nec Lambertus, riec Beferigarius, quoruiri nil induisse hujusmodi liominis auclonlale resRomario-
tererat, quid Carolingiigessissent: praeterea ad su- g* Tum infirmasse. Equidem veram certamque indolem
Jiliriiejiliid fasligiuni praepotentia ac rebus prospere renovati imperii |inonumentis veterum patefecisse
gestisperveneraril, ojnisissent. Nihilominus laudabi- tis arbitror: propjerea fonles indicasse uude ex erudi-
lis'hujus corisuetudinis iidem perspicua lestimonia rionnrilli opiniones falsas derjy,ar'unt, satis miJi|
praebenl. Et vero concilium Raveimse celebratum est ad easdem rejiciendas. Yeriio nunc adtranslalio- ita faclae
est anjio S9&ab Joanne IX, cui intererat Laihbertus atque insiitutse inajestatis jmperatoriae
inipefator, qui eodeiri anno in venatione equo lapsus nem ad Germanos1, quae quidem nonnullas' mutatio-
interiit {Ibid., p. 507).' Pontifex atque imperator nes passa est; de illius tamen indole nibil omnino '
vicissjm^constitutiories edurit. inlcr poritificias, quae mutatum fuisse oompertum atqne exploratum erit.
Iwc spectanl (capl' 6 seqq.) siinl hujusmodi : < Ut Praemitti autem jportel stalum, seu condilionem
pactum, quoil 'a be. me. vestro genilore (JominoWi- Urhis, quoe hanc translationem prajcessil, ut cla-
xlone, el 3 Tobispiissimisimperatoribus juxtaprae- fiora sjnt quse deinceps dicenda erunt.
cedenlem corisueludinem |actum est, nunc reinte-
grettir elînviolaium seryetur. De locis autem, atque § IV. — De translatione hnperii <id Germanos, ab
rebus, quce iri eodem pacio cbntinentuf, prseeepla Joanm XII faclaanno 962.
nonriullaifliclta facta sunt, 1 etquaepetimus, ut jn ea- XXXVI. Quoevidinjus a Romanis inserta esse-ju-
demsyno5do 'lerniinenlurj quae nonrecte facla
surit praecepla, cornimpaujtur. Ut patrimonia, seu ramenlo, quod inperatori prsestare consueverunt
(sup. n. 25), salvo honore, et lege mea, atque fideli-
suburbana',' 'alque iiiassse,' et colonitije", necjion tate don\ini N. papai
eoritra nunquam me cum aliquo
civitates, qute ralionerii, quasi p.er praecepta G homine sociabo...}. Hanc civitalem Romam ipsi N.
largita sunt, peiimus reddantur. »A Berengario vero non tradam : supfemam quidem pontiflcis polesta-
rion!solum diploma ^pnsuelurij fuisse eijitum, sed tem, cujus particeps per coronationem fiehat impe-
eliairi ipsa in splenmitate 31 coronatjimjs piibfice rator, testatur; at simul potentjam jjlomanoruin,
lectum fuisse, teslatuf anonymus Aiigusti ejuspane- eorumque administrationem reipub. luculenter desi-
sryrisla ap. Lejbnitium "(Script. Brunsiv. lom. I,
Enafrata lllius gnant. Quare jn mrinumentis ejus temporis ac prae-
p. 255^). siquldeni cojpriatione pey §641111in LiJjro Pontificali, pfimales et proceres
^nanusporit'. ,:Joannis X, die sanclo Paschatis an. 915, summis aifeclos
' hqnoribus videmus, tam laicos quam
prosequil,ur ,e,\ jClcrp.Hujus orilinis sunt celebres ii seplem, qui 1
.... Facta silentia tandem judiees, et palaliria officia nuncupantur : primice-
Leclitaf Angasli coneessosmunere pagos rius, secundiceriiis, jiomenclator, arcarius, primus
Prsesuhsbbsequiogradibusslans leelorin altis; defensor, saceliarhis, et prjmiscrimus, ,qui frequen-
Caasarcquo norinLonines data hiunera; prsedo ier occurrunl in Cod. Caroliuo. Ad Jaicos vernquod
tiltenus paveat sacras sibi sumer« terras. spcciat, emineniissimos duces et consules Cod&x
Cajolinus suppeditjal (ep. 59, 60, 67; al. 49, 75, 69),
.Quamobrem tuto .affirmari posse videtur Carolin- magistros ilem militum cuni eodem lionoris tiijulo,
_giomm omnium diplomala hunc sihi locum vendi- ac prae aliis supejristam, qui Luitprandi conlmua-
cassj) in celebritatecoronationis, cujus rjtumcppor- tori (Hist. Irnp. et Reg. lib. vi, cap. ,6) ,est prjmatum
tjinuis describam disserfatione vi, cum de Godice omnium prjmus : c Ex primatibus, inquit, Romanae
Rudoljihiiio sermo erit. Secus esse de diplomatis J) civilatis Steplianus filius Joamiis superista; * post
Aiigiistorum GermanLficompertum erit § sequenti. ** quem alios decem|numerando recenset. Quin êtiam
XXXY. Prsedictorum autem quinque Caroli Crassi - Liber Ponlificalis (sect. 554) appellat < Romanse ur-
successorum, qui liujus finem inglorium anno 888 bis superistam> quam digniiaiem, siveofficium cum
ineunte exceperunt, non ea prsecipua laus e|.t, suo magisteriomilitum conjungit, alque palatii, et Ro-
jinumquemque diplomate jura Ecclesice omnia con- manse urbis superistam nullo diserimine cumdem
iirmasse. Jd maxlme allendi debet, quod regno Italiae 33 nuncupaf : < eminentiss. magisier militum, et
iuter ,se diviso alque in factiones distracto, qui eos Romani palatii egregtus superista, et consiliarius. »
inlerpotentior videbatur, spondebatque se Ecclesiai Ex quibus supremo piincipi Romano pontifici sub-
defensionem suscepluium, Romam a ponlifice accer- jecta esse offieia plurima, ut regibus Francorum in
situs diadenia imperiale adeptus est. Quod si eorum suo regno, planum fit; unde uirinque gubernalores
nulius eam dignitatem sibi armis asseruit, sed a urbium, militumqiie duces assumi, necnon legatio-
pontificibus patrocinii spe illectis, impense quoesitain nes in gravioribus jrebtis adornari morisisti fuit. Nil au-
ohlinuit,, iniperialis igitur majestas, quam Leo HI tem melius comprobat quid Romani primates
instauravit in Occidente, per pontificiam coronatio- 'possenl, quaeve eorum partes in administralione
nem ineunda eral, neque aliter ad sublime islud fa- essent, quam vacatio illa imperiiper octo et triginta
stigium poterat perveniri. Quamobrem toto coelo annos ab emortuali Berengarii 924assecutus ad 962, cum Otto
aberral Goldaslus (nol. ad cap. 28 Eginh.') cum Si- Magnus imperiale j diadema "est a Joan-
êberlj, gui Iribus fere saeculis pofet reaoyatum im- ne XJI. Romanis quippe invitis nullum ex Ilaliae re-
509 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU 3GODEXCAROLINUS.—BISS. IN EPP. LEONIS III. 510
gibus, quorum series non defecit, licuit pontificibus A baculis.
sex ,rasi barba, alii prolixa jhyslice dncedebant cum
ad imperialemdignitalem sublevare. DItaque Joanries ad 'Petri»cajffiedfamfascen-
XXXYH. Et vero praepolenlia Tusculanorum eo- dens hujusmodi adminislrationem invenk Jidmae a
mitum, quse sub finem noni sseculi Arnulpbo adhuc suo genitore, Romanisque pfimatibus institutam;
superstite emergens, dum magni duo semuli Ludo- cumque in "uno codemque iomine, divino .consilio
vicus HIet Berengarius de regno Italiae decertabant, conjungerentur invasio priacipalus el principis' Jegi-
adolevit, ac denique in tyrannidem apertam erupit, tijni jpotestas, quod Agapitus H ante annos "decehi
horridam Romse ipsius faciem reprsesentat. Quam non potuit, facili negotio ejus successoi Joannes
equidem spectari -malo apud Luilprandum et Baro- perfeeit. Otto siqujdem potentissimus Germanise
nium (ab an. 308, ri. 5) quam ipse exponens, indi- rex ab illo etiam pojnifice invitalus advenerat, itefa-
gnilatum illius sevi relator fieri, ut pojentioe tioma- tisque vicloriis Italiam a Berengarii ejusque fijji
norum testimonia in medium afferam. Summa dun- tyrannide liberaverat. Cum yerto, juxta pofltjficis
taxat eapila excurram, quse ad novam imperatoriae ejusdem vota, in Urbem progressuj-us essel^ per Al-
maj'estalis institulionem juxta primsevam Leonis III bericum, 35 B-omanosque non |icuit, ut .tesjatur
renovationem perducant: objiciendam scilicet Stru- Flodoardus apuo" Pagium ,{9521 n. 1) j «, Otto rex
vio atque ejus opinionis assertoribus, qui tanli prin- legajionem pro susceptione sui Romam dirigit," qua
cipis virlute abutenles, non pro defensione sanctae non oblenta, cum uxore in ,sua regredltur. >"
RomanaeEcclesiaeac Romanorum a summb pontifice XXXIX.Secusaceidit Joarinepontifice, utLuitpran-
cfeatum fmperatorem fatehtur, ut deberii*sed ipsum dus integer atque oculaJ,usjtestis afllrmat, cuj"usver-
per se acguisilo arniis iiiperio pptilunr esse, dicti- JJ bis (lib. vi, cap.6) lubet remjolam, ,quemadmo,dum
tant. Tuscularii igitur cpmjtes, usufpata tyrannide, se habuit, enarrare : « Regnantibus, imo soevientibiis
ad sancluarium quoque niarins inipias extendere non inltalia, et, ul yerius fateamur, ,tyrannidejn exer-
dubitarunt. E sua enim slirpe 'ineptos plerunique centibus Berenârio atque Adelberlo, Joannes suiri-
fibmines, et,'si Luitprando fides, "vitiogenltos, vitiis- irius pontifex, e,t universalis papa, cujus turic Eccle-
que' mancipatos ad principis" apostolorum sedem sia supradiclorhm Berengarii aique Adelberti saevi-
eveher-enoniunl veriti, «(t Juthis potiri rerum per- liam-erat experta, legaiossanctse RomanaeEcclesiae
severarent; ita ut, prseler fideideposituiri, adversus Joaimem videlicef card. diacpnum, et Azzonem scrj-
quairi' portas inferi norijjrsevaliiuras iiffallibili divini niafium sereniss. atque piissjmo tunc fegi, nunc
Sab atoris oraculo edocemur, omnia pessum ierint. Aug. Csesari Ottoni destinavit; supplici,ter lillerjs
Celebres sunt prsecipue senatrices illse Thepdora el i'egum signis o.rans, quatpnus prp Dei ariipre sari-
senior et junior, Marocla', ac Siephania, quarum ctorumque apbstblor. Petri el Parili, quos jdelicto-
opera tantae indignitates perpetrabantur. Tfaruni rum' suorum cupierat ess^ remissbres/ se sibique
quippe arlirius, qui Petri successores eligebanlur, coriunissam sanctami RomanairiEcclesiam exeoruin
nulla fere auclorilate in civilibus rebus usi sunt. faucibus liberaret, ac saluti ei libertali prls^tinaere"
Feedo in hocjferum statu Hugo rex Italiae Marociam, stitu§rel Qui tanto Berengar)jijri atque Adel-
ylro ejits mof tuo, nempe Widone Alberici' marcbio- b^rium celerius regnp expulil, qiiantb eyj$eritius
riis et coihitis Tusculaiii filio, uxoremduxit, cumque coiistat, quod commilitbnes Pelruni et faulum san^-
ea ex Adriaria &|ole dominatus est Romanis, ut an- ctissimos apostolbs habuit. Bonus iiaque rex dispersa
ieafeeerat TJieodoraMarociaemater. Nec-34 tamen * colligens et confrapla consolidans, qjiqd cuyjue pro-
diu; nam Albericus junior Alberici filius fevi ex prium fiiij, restjtuil. 'Dehinc Romam similia faplurjts
causa iri vitricuni Italiaeregem Romanos commout. adiit, ubi miro brnatu riiiroque apparaiu suscepius,
QuamoTirerii'Mc fuga elapsus vix taridenf fedemit ab ebdem summo pontifice et unhersa)i'papa'Joanrie
paceihAlda fiha sua cum Alberico in niatrimopium unctfonein suscepit imperii. Ciii ribri"soliim propria
conjuneja. AJJiefici ejusdehi filiiis Octayjaimsarino, 'restitail, veruni eiiarii ingeritibus gemmarujn, 'aurl
956adhuc ihmubes poritificaturii imasIj.Tunc vero et argenti'munerû*sipsumJionbravitV'jusjjjL'randum
duplici ex capite Urbis Jomjnus, cuma Berengario vefp ab eodejn papa Joanrie siipfa pre.tiosissimumcor-
Italise rege ejusque filio Adelberlo mullia Iridfgna pus Petri, alque omriihurcralatis proceiubus, se
passus esset, ""Oltpriem" Germaniae regem in Italiam nunquam Berengafio atque Adelberto auxiliatufuuf,
cunfexercitu aceersiviti euinque Ecclesiaeet ltaliae accepit. Posf Jiaecih palriam pj-opefaritef repedavij .>
maximum deferisorem
' expertus,
" imperatoremcrea- ' Simile juramentum , si nieministi t(sijp".af. ^Sf, %a-
vit anno 962. - mani praestiteruhtArnufeJjo. QuafpMnbigi noii posse
XXXVHI. De Italise regis expulsione insigne sup- videretur, quinprpcefestormjila eadem iisi sirit:
petil testimoriium Frodoardi (an. 955), qai refert Salvo honore et'lege meddtque fidelitate' dominh
quemadmodum BJieriiensis ecclesiae missi, Rojria Joannis. (De juramento praestito a pontifice siniilia
redeunfes cum pallio pro" Artaldo archiepiscbpo, proferre nemo ausit'f summris enijn prin]cep"salii
< nuntianl, Joanneiri (Xl)'papam filium Mariae, quae priricipi; quem suoe potestatis facitpaiticipem lri
et Marbcia dicltur, sub custodia detineii a fratre subditbs, nbn fidelitatem seusiilijecfioneriijurat, sed
suo noiriine Albrico/qui riiatrcni quoque suarri Ma- sacramento pollicetur; se illius hpstibus non adhse-
rociarh" clausarii servabat, et Romam conlra Hugb- V surum)'. Luitpraridusauleinrie Roniaribs ijuidem ajio
riem fegem tenebat. » De AlbeVici aulem et Roma- sacramenio usos esse affirrnat. ptroque juramento
horum consilio post regis expulsionem Blondus (Dec. riiifuni in modum ajfuluntur scriptores apostoHcae
2, lib. n) hiec narrat: <Tiomse enim duo consules sedi jnfensi, ut, ponliflcis auctoritate deprcssa, im-
ex noMitate quotannis tunc fiebant, qui ad vetusli periaiein 36 pms aequo elevent: pfopterea res cp-
cousulatus exemplar summaererum praeessent, ejt minus" aggredienda erit, ut" quantb' 'di^sideant iri- ''
praefectus itein ex nobililate"creatus pojiulo jus di- teryallo a veritafe paleiiat.
cebat. Ex plebe aulem creati singulis annis duode- °XL. Cuiri pontif}jx Jbannes de imperatprla ma-
cini, quibus' decarconibus eraf appellatio, senatus jestate ad Gerriianos*transferehda cogilsiret', ripn de
vices in conciliiset deliberationibus oblinebant. » iriiproviso'tanti momenfi negbtium peragendurii cen-
Quain ierurii administrationem principio etlam sae- suit, ut Leo 1H; 'alia eiiim tempora erarit,"alii mo-
culi sequentis oblinere testalur Ditmarus ajmdLeib- res. Sed per legaios srios, quo'd ex' cbnscqiienp)us
nilium (Script. rer. Brmisv. lom. I, p. 400) Henrici I liquet, dup sacramenta pfoppsuit magno fegi, qub-
coronationem enarrans : < Decursis a Dom. Incarnt r,um alteriim ponlifici, populb Romano alterum pfoe-
posl millenarii plenitudinem iiumeri annis tredecim, standurii ab' iljp eraj., ,antequam iinperiale' diadenia
et in subsequentis anni secundo riiense^'"'ac' hebdo- sustipefei; ita iamen, u't pbntiflci sacfameritum
mada tertia, anno autem regrii ejus teriiodecimo, et facerel jier |uos riuntjos, anfequarii' pjpficiscerejiir
die Dom. ac vi Kal. Mart. Henricus Dei gratialrex Romam yef sus, quod postea per se jpse,''ul, cdjligifur
iuclytus a sehatoribus duodecinl yallatus", <iuorum ex niore'successor.um; 1a soleniuitaie cbrbaajlbfiis
511 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO IHT 512
repeteret. Pari modo Romanis semel ad radices A i de improviso per manus pontificis coronalus, dictus-
montis Marii, iterumque Leoninam civitatem ingre- que imperator fuit, Romanis tantum patronum seu
dientes Romanorum reges aliud sacramentum praesti- defensorem acclainantibus, Olio autem ad lam sub-
tisse vetera monumenta lestanlur. Ex prsestantis- liine fastigium njon pervenit, nisl prsemisso jura-
simo codice Albiniano primum Ottonis sacramentum mento, de quo loquimur, pontiflci; alioque Roma-
suppetit, locusque ipse, ubi servalur autograpbum: nis, de quo mox breviter dicam, fusiusque aajaminfra
j Juramenlum nunlwrum Ollonis futuri imperaloris, (Diss. 6). I
quod est in Saxonia in monasterio, quod dicitur Lhmc- XLH. Est jirofeclo quod mirer, Conringium mi-
burg. Domno Joanni pape XU rex Otto per nos pro- nime inlellexisse| hanc mdolem ex paucis Leonis III
mitlil et jurat per Patrem, et Filium, et Spiritum epistolis, quas semel et ilerumpublicans 33 Augusti
sanctum, et per hoc lignum vivifice crucis, et has lantum nominis Isalegit. .Altainen Leo lestalus erat
reliquias sanctorum, quod si peimittenle Deo Romam (epist. 5)'Carolo Auguslo, vesiram exspectamusxiefen-
venerii, sanclam Roin. Ecclesiam, et eumdem do- sionem, el consolationem .... veslra impeiialis de-
minum Joannem papam rectorem ipsius exaltabit fensw ubique muhipliciter resonat. » El alibi (ep. 8,
secundum suumposse, si vfvum eum invenerit. Sin al. 5) profltetur! se cum suis sacerdoiibus Deum
aulem, eum qui eril [et nunquam vitam, aut mem- oraie, ul Carolbm ad exallationem et defensionem
bra, et ipsum honorem quem habet] sua voluulate Eedesice per longa annorum curiicula conservare et
et suo consensu, aul suo eonsilio, aut sua ex- piotegere lubeaV, De propria autem dominalione
horlatione perdct neque ipse, neque aliquis succes- agens (ep. 5) primum doleta Francis hominibusAe-
sorum ejus. Et in Roma nullum placitum, aut or- •o eligalia Exarchatus usurpari in singulis civitatibus :
dinationem laciel de omnibus, que pape et Ronia- Secundum quod \solebatdux, qui a nobis eral consti-
nis pertinent [sine tuo consilio. El quidquid in lulus .... Undf. ipsi duces minime possunt sujjra-
nostram poleslalem de lerra sancti Pelri peneneril, gimn nobis plenissimepraisentare. Et alibi (ep. 2, al.
tibi reddam]. Cuicunque autem regnum lialicum 10) cum palatiii Ra-\eimalis reditus imaderentur :
permiltel, jurare iaciet illum, ut adjulor sil dommo Quwsumus, inquil, veslram- imperialem tlemenliam
pape, et successoribus ejus ad defendendam terram ul sic de vestra a Deo accepta donatione, quam praz-
sancli Petri secundum suum posse. Sic adjuvet Deus diclo Dei apostolboblulislis, peragerejubealis, quale-
eumdem dominum regem Octonem, et hec sancta nus in nulla minualur parle; sed maxnne per vestrum
Evangelia, el hec sacrosancla sanctuaria.» Semel et laboriosum certamen firma, atque stabilis, et incon-
iterum supplevi ex Gratiano (dist. 65, c. 55. Tibi cussa perennis temponbus peisistere valeat. Rursusque
Domino) quae cerlo videntur deesse iu apographo, alibi (ep. 5, al. i) de iisdem civitatibus Exarchalus:
quod Romsa naclus fuit Albinus, tum quia Baronms Oblatio, ail, quam dulcissimus genitor vester dominus
(960, n. 4) abique eruditi omnes, ne annalisla qui- Pippinus tex bea\.oPetro aposlolo oblulit, et vos con-
dem Italo exceplo, illud solum noscentes, religioni firmastis. Haecvero amandanljurisconsullorum ima-
habuerunt quidpiam de eo detrahere, tum 37 ginationes, qui Oclaviani aut saltem Constantini tem-
quia successores Oltonis, quod majus est, quid- poribus, Caroli e^, Otlonis setates aequiparando, im-
quid Albiniano deesl, per suos legatos expresse- perium ab utroque armis qusesitum arbitrantur. Non
runt. regiones et provihcise Romanum imperium conslitue-
XLI.Huc acceoit Luitprandi, seu mavis ejus con- ' bant, sed rex quicunque a Romano pontiflce impe-
linuatoris synchfoni testimonium onmi exeeptione G riali diademate fedimilus, ditionibus suis pluribus
majus (lib. 6, cap. 6) qui narrat quemadmodum Otlo paucioribusve, Italise regnum seu Langobardiam,
poniiflciis nuntiis querentibus obsideri sancti Leonis Etruriam, et Spoletanum ducalum adjungebat, quae
oppidum in monle Feretrano, quod sanctae sedis cmn terrani sancli Petri, seu dilionem ecclesiasticaro
juris erat, reposuit: t Omnem terram sancli Petri, fere circumscribarit, promptioremponlifici, etsanctse
quse nostrae potestati subjecta est, Ecclesiae promisi- sedi defensionemjpollicebanlur.
mus reddere; atque id rei esl, quod ex hac muni- XLIH. Quamobrem doclissimus abbas Godefridus
tione Berengarium cum omni familia pellere labora- (Chron. Godw. lom. 1,1.11, c. 1, p. 119) ne reges
mus. Quo enim paclo terram hanc ei reddere possu- quidem Romanorum appellatos animadvertit Germa-
mus, si non prius eam ex violentorum manibus ere- niae reges, ante Italici regni possessionem: « Si hunc,
ptam potestati nostrae subdamus? » Quamobrem du- inquit, exactius consideremus regis Romanorum ti-
bilari non potest quin "Albinus in apograpbum inci- tulum, nec ab Ot(,onianisimperaioribus unquam, nee
derit minus accuratum. Cur autem istud a me praefe- eliam in lemporibus sequioribus ante aelualenrlla-
ralur alii ab eruditis ommbus acceplo, causa est Gra- lici regni possessionem adbibilus. >Et iriferius (ibid.
tiani licentia in veleribus monumentis proferendis. cap. 5, p. 163) mbi sermo est de Magno Ollone:
Quamvis enim rei summam non altigerit, ea de verho « Observandum esl, ait, nec reges nostros anleriores,
.ad verbum exprimere, ut debuit, minus laboravil. Conradum scihcet1 el Henricum, nec Ottonem I anle
Quid enimvero necesse erat legatos Ottonis delegata susceptam Romaecoronationem, elsicante oblenlum
mincipis potestaie exuere, ul ipse princeps loqui impenum, cumsceptro ulloin sigillis repraesentari: 1
eorurn ore videretur? Nullum ex ejas successoribus JD multisque ad rem probandam allatis, diligenlissimus
reperire erit, qui hujusmodi exemplum sit secutus. hic monumenlorum 39 veterum scrutator (ibid.
Bono autem omine prodiit ex monasterio Lunaebur- p. 166) definire lion dubilat in hunc niodum : « Ex
gensi sancti Michaehs in Saxonia sacramentuin Ollo- quibus omnibus flfmiter concludeudum esl, OllonemI
nis Saxonis, primi ex Germania imperatoris, quo anle susceptam Romx coronationem solo regis ti-
editum a Gratiano ratum firmumque esse monslra- tulo in plurimis siriiplieiter, in nounullis diplomatibus
tur. Quamvis enim nulli eruditorum unquam in ducum quibusdam aduilamentis, usum fuisse. > Eam-
bium venerit, locupletius lamen testimonium juris- dem rem comperlam habuil annalista Italus diploma-
comultis Germanicis afferendum erat, ut vera in- lum et charlaruni aucloritate; quapropter in anna-
doies imperii ad Germanos translati leneietur. Non Ubuspassim, praecipuean. 1455,1493,1519, aflirmat
igitur Romanum imperium a Carolo Magno acquisi- nulli regi Romanbrum imperatoris noiuen iributum
tum, deinde ab Ottone Magno denuo vindicatum, per- inveniri ante suscbptamRomaecoronaiionem demauu
peluoque jure cum icgno Germanico ita conjunctum, pontificis. Hinc esl, quod in ancipiti illa Germaniae
ul et namensuumin xt>tudtranslulerit, ut constanter regum eleclione, Philippi scilicet atque Ottonis, Inno-
oirines docenl; sed Iialia a tyrannide illius regum centius III (de Negotiolmp., ep. 50,55, 92) Germanos .
vindicala, Ilomanaequeditionis acpraecipuepontiiicis rem cerlam edocens: 1 Etsi, inquit, alibi coronam
suscepta defensio el Carolo et Otloni dignitatem, seu xegni recipiat, ab aposiolica lamen sede ultimam
majestalem imperatoriam peperere. Hoc lamen inler manus impositionpm, et coronam imperii recipit im-
ulrumque magnum regem dtscrimine, quod Garolus perator» t Pari modo Langobardis propoueus exem-
515 COD. DIPL. -MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. - DISS. IN EPP. LEONIS IU. 514
plum Lotharii II ducis Saxoniae, et Cpnradi fvatris A opinionem ampleelor, piomissionemque istam, seu
Friderici dueis Sueviae,utriusque electi': « Romanus, jusjurandum^ Carolo Magno ascribo. Secus est de
ail, ponlifex Lotharium coronavit, et imperium ob- Cafoli successoribus; hos enim baud nomen impera-
linuii coronalus. > Regibusque ipsis Germanioeusque toris usurpasse ante coronalionem constat ex litleris
adeo persuasum erat hanc veram esse indolem reno- Lotharii supra allalis (num. 24) au palrem suum
vali per LeonemHI imperii, ul non pauci, praesertim Ludovicum Pium : benediclionem,honorem, etnomen
e Suevica slirpe, sanctse sedis osores pravitatem suscepi rimperialis officii^quibuscum vetera onmia
suam dissimularint, quoad coronam assequerentur, monumenta concinunt, ut suo loco planum flel.
etHenricusIVac Ludovicus Bavarus pseudopontilices Hae tantum 41 in re cum Carolo illis convenisse
creari curaverint, ut aiebam supra (num. 21), a intelligo, qucfd professionem, seu juramentum a sa-
quibus imperiale diadema susciperent, quod est tesli- cramento Germanorum admodum diversum emise-
monium omnium locupletissimum. runt, ii saltem, qui ex Caroli progenie orli, vere
XLIV. Neque coronatio tantum Germanos Caro- posteri cum Baronio appeliari possunt. Postremi
lingiorum similes fecit, verum electio ipsa, ante enim reges seriei Carolingicae videntur et ipsi sa-
constilulam certam eligendi formam consilio Ro- crameiitum fldelitatis prseslitisse, lametsi documen-
mani pontificis post Fridericum II soeculo tertiode- torum inopia pro cerlo affirmari nequeat.
cimo. Et sane, cum Otto IH novi aliquid deliberare XLYI. Quod Omni proeul dubio affirmandum est,
praesumpserit super electione fuluri imperatoris, Germaniae reges imperialia insignia non assequeban-
connivente Gregorio V,' tum quia regise ejusdem tur nisi sacramenlo fidelilalis praemisso, quod in
stirpis erat, tum quia Augusti opera ad summum g Ordine, seu Caeremoniali adannum 1046 spcctanle
fastigium ascenderat, Benedictus YIII, leste Glabro (infra diss. 6, n. 24) sic fluit : « In nomine Doriiini
apud Baron. (1015, n. 5),-sanctionem islam edidit, nostri Jesu Christi. Ego rex N. Roinm. et fulurus
qua primaeâm indolem imperii confirniavit: « Ne imperalor Romanorum promitto, spondeo, polliceor,
qaisquam audacter imperii Romani sceptrum prae- atque per haec Evangelia juro coram Deo, ac beato
properus gestare princeps appetat, seu imperator Peiro apostolo, el beati Petri aposioli vicario donino
dici, aut esse valeal, nisi quem papa sedis Romame .N. papaefldeliiatem, tuisque successoribus canonice
morum probiiate delegerit aptum reip. eique com- intrantibus, meque a modo proteclorem ac defcn-
miseril insigne miperiale. » Quaequidem Conslitutio soremfore hujus sanctae Rom.u Ecclesioe, et vestrae
ab sancto imperatore Henrico roborata est prseclaro personse, vestrorumque successorum in omnibris
sui exemplo, cum sequenli anno coronam imperii ulilitaiibus, in quanlum divino fultus fuero adjulo-
ab eodem Benedicto obtinuil. Rem narral Ditmarus rio, secundum scire meum ac posse sme fraude ac
apud Leibnilium (Scr. rer.-Brumv. tom. I, pag. 400) malo ingenio. Sic me Deus adjuvet, et hsec sancta
conceplis Iiis verbis uni annalistde40'ta'° (an.1014) Dei evangelia. » Num Otto Magnus caeierique Otto-
minus perspicuis : c Cum dilecta suimet conj'uge nes duo, filius nempe et nepos, sacramenluin hujus
Cunegunda ad eeclesiam sancti Petri papa exspe- simile ediderint, proeter allatum Tibi Domino; an
ciante venit, et antequam iniroducerelur, ab eodem successor Ottonis III, sanctus Tfenricus omnium
interrogal us, si fidelis vellel Romanee patronus esse primus fidelitalem sil pollicitus, incompertum mihi
et defensor Ecclesise, sibi autem suisque successori- esse faleor. Creditu tamen proclive esl, sin verbis
bus per omnia fidelis, devota professione respondit. _" iisdem, nam titulus-regis Romanorum non conve-
Ef tune ab eodem Inunciionem et coronam-cum niebat Oltonibus, sententia eadem pollicitos esse
coulectali sua suscepil. J Quem Dilmari locum recte fldelitatem. Cum enim de transferenda imperiali
Nat. Alexander (ssec. xi, c. 9, art. 1, p. 617) Inler- dignitate in potentissimum regem Otlonem a ponli-
prelatus : « Jurala prius, inquit, Romanae Ecclesiae iice el Romariis primatibus delibcratum fuit, non
ipsique Benedicto ac successonbus fidelilate ac de- temere tantum negotium pertractatum fuisse jam
fensione, ut Ditmarus initio libri septimi lestatur. > dixi (num. 40); magis autem ac magis confirmatur
Unus annalista ltalus aut non sensit, aut senlire juramento alio quod Romani exegerunt ab impera-'
noluit, rem esse de promissione seu professione in tore electo, antequam diadema imperiale susceptu-
coeremonialibuslibris celebri, quam Carolingii quo- rus, civilatem Leoninam ingrederetur; nam neque
que super gradibus basilicse sancti Petri emiltere Germanioe regemad jusjurandum faciliorem, nec
consueverunt. De qua licet opportmiius agendum sit, Romanos ad id petendum audaciores reddere alia
cum tamen-doctissimus-Mabillonius et ipse interpre- polerat quam Iranslatoe hujus dignilatis occasio,
lans allata verha Dilmari {Jl/z<s.It. lom. H, p. 216) cum duodequadraginta jam annis duplici potestati
minus recte aihrmet, Carolmgios haud dissimili for- morem gerere desueverant. Praeterquamquod idem
mula usos esse, professionum discrimen hic in an- Magnus Otlo non soluni a pontifice, sed etiam ab
tecessum proponam necesse esl. omnibus civitatis proceribus, se nunquam Berenga-
XLY. Fonnula professionis qua usi sunt Carolin- rio, alque Adelberto auxiliaturos, jusjurandum ac-
gii exslat in antiquo illo Oidine apud Mabillonium cepit, ut Luilprandus testatur : quare ut pontifex, ita
(ibid. p. 215) el ap. Martene (de ant. Ec. Rit. lib. n, et proceres a rege Ottone juramentum exegisse arii-
c. 9) parvo cum discrimine sic expressa :« Projnissio D bigendum non videtur.
imperatoris. In nomine Christi promiUo, spondeo, 42 XLYII. Certc in antiquissimo illo Ordine
atque polliceor ego N. imperator coram Deo, el anm 1046 exstat duplex id juramenlum Romanis
bealo Pelro, me protectorem et defensorem esse prsestitum ab Henrico III Germanioerege, et in aclis
hujus sancloe_RomanoeEcclesisein omnibus utilitali- coronationis Henrici Y apud Baronium (1111, n. 5)'
bus, in quantum divino fullus fuero adjutorio, se- legitur : « Duo j"uramenta exmore fecit, unum juxta
cunjum scire meum et posse. > Eamdem aliquan- ponticulum, alterum juxta porlicus portam populo
tulum variam ven. Baronius (800, n. 7) jampndem fecit. > Quse quidem consuetudo ad Henricum IV
in sacros Annales retulerat jusj'urandum appellans, non refertur, quia non fuit coronalus; multo niinus
quo Carolum et posteros usos esse contendit, ne hi- ad Henricum III qui, cum Romse esset, duo illa ju-
scenle quidem Pagio. Equidem video Leonem HI ramenta alibi prseslitit. Consueludo igitur, seu mcs
(ep. 2, al. 10) loquendi genere usum esse, quod vetuslior in aclis laudalur. Ea vero unde melius
Adrianum minime adhibuisse deprehendi: Qui vos, repelatur, quam a iranslatione imperii ad Germa-
inquit, in suis utilitalibus defensores constituit. quae nos, non video. Quamobrem, lamelsi conjecluris
a professione non mulium abludunt. Proeterea anim- indulgere non soleo, mihitamen persuasissinium est,
adverlo promissionem imperatoris nuncupari, alque rei certoe originem isla cerliorem invenlri non posse^
imyeratoremprofessionem illam emillere, quod uni Cselerum animadverli debet, quod promissio,"seut
Caiolo, qui de improviso cofonatus dictusque impe- professio Carolingiorum, in area sjiper gradibus ba-
rator fuit. convenire potesl. Quamobrem Baronii silicse sancli Petri solebat fieri; at, sacramentum
51S . B. CAROLI MAGNIOPPi PARS I. SECTIO HL 516
Germanofum per saeculumxii fieri cceptum est in j^ _J proindeque Romani ponlificis, dilionisque ecclesia-
bratoribsarictaeMariaein Turri. Ibiqrie repeti consue- sticse defensio suscipiebalur. Eapropter cum Carolus
"yif sacramentum per nuntios prsestilum; talis enim Y, qui omniuriilultimus iriiperatoriuin diadema ob-
locus praesefibitur in caeremoniali lihro veteri, quo tinuit, a ClemeriteVH Bonouioecoronatus fuit, quia
usus" est Clemens Y (ap. Raynaldum 1511, n. 14) periculum erat in mora, Gerjnania tumulluante, ac
tametsi ideiri pbhtifex permittil arbitrio electi impe- Ferdinaiido fralre operh flagiiante adversus Tureas;
ratoris renovationem sacramenti per nuntibs praebtitl sancli Petronii ecclesia in Yaficanam conversa fuit,
alterutfo iri loco, dummodo non omittalur. « Reno- Jovio tesle 44 (lom.II, lih.xxvn, pag.324) in cujus
vet eliani sacfanienlum per suos procuratores prae- oculis orimiahebaht. « Eranl omnia, mquil, ad ima-
stitum suae approbalionis tempore coram. riobls, se- ginem Yaticani jtempli constituta, ef novae sacellis
cundum tenorem suprascriptum. Et si in adventu appelltftiones impbsilai, ut ea siîllatlm ad veterem
suo in gradibus, ubi eidem tu et legatus oJiviabilis, consueludinem ex pontificiis libris responderent. >
aritefatus renovatioiiem praedictam facere proeelige- Tam firma stabihsque erat indoles reiovati Occiden-
ret, eontentamuf. > Ex eodem vero Cseremonlalian- talis imperii a sancto Leone HI ahle annos septin-
tiquo rem discimus, quaeprseteriri oinnino non de- i_entostriginla! Quod autem est praeclpuum, confes-
bet. Aperta illa expressio fidelitatis, de qua satis sionem beati PeLfi sub allare majus', ad Vaticanse
dictum esse videtur, desuevit post Henricum HI, ju- imaginem, constitutamesse refert Blasiusde Marti-
Tameriii tamen fbrmula, a Carolingiorum promis- nellis, eaerembniarum magister, qui toiuni fitum ea
sione diversa et in ordinerii coronationis felata re- occasione servalum posteritali maridavit. Quare Ca-
manerile; adeoque Heriricum Y et Fridericum I ju- ji, rolus sacramenlum Pelrh ejusquesuccessori Clemenli
ra'sse invehimus ex libro, nempe ex Ordine, seu; prces"tilit,quod Iiotharius H, ut rifiper vidimus, non
dseremoniali. Quod si in Cseremoniaiilibro, quemL fecit in ipsa Drhe, quia procul a confessione in La-
Clemens"Y Avenione Romam transmisil pro Heri- teranensi basilica!diadema imjstriale suscepit. Tria
fiei YH cotoriatione, jurandi verbum deslderabatur,, siquidem necessaVia erant ad imperatofem consti-
id factuin puta, nonquiajuramenlum exsoleverit, sed„ J tuendum, juxta renovationem a Leorie IH factam :
quiai sacramentum; seu jurauientum per riuntios{ 1° ut rex imperalor deslgnatus profiterelur se Ro-
praestitum, ab imperatore electo renovandum erat. manaeEcclesiae ac pontifieis delensoreni fulurum;
Quare in Caeremoniali eiiam palricii jufamentumt 2° ut ante confessioneni beali Petri inauguraretur;
feperitur : cujus fonriulay ut fidelitatis(sacramenlumi et 5° ut insignia imperalia de Roinani pontilicis mariu
dici riossil, nihil aliud deest quam vox ipsa fidelita- susciperet. Quse identidem addiôportuit^his neces-
iis expressa. sariis conditionibjis, est planissime dembiistfatum,
XLVnl. Quam rem luculenter comprobat Lotba- quaterius ad institutionejn, seu instaufationem impe-
rii If sacfamentum,' in maximis , Urbanaruni rerumL riahs dignitatis pertinet. Plura siquidem, dicenda
nifficultatibus prsestitum, novo exemplo, 43 ante> erunt, cum de electione et coronatione disserelur.
fores basilicae Lateranerisis. Celebre illud est apud1 L. Jamvero/ad epistolas Leonis IH veniendurn es-
Baronium (1135, ji. 2),"mihi autein lubet ev Albi- set; at de prinio ae tertio expraedictis^capitibus non-
hiario codice idem proferre uno aut altero' yerbuloj nib.il adjungi oporfet, ut bnine dubium amoS'eatur,
varians a schedis Vat. upde illud exscripsit Bafonius:: '• quin utrumque nbvam istam Indolem imperii desi-
t Hoc est juramenluiri quod dominus rex t Lotha-- gnel. Gompertum fest Eupnemiuiri Consfantinopoleos
rius tempore hseresis filii Pelri Lebriis domlnb pape>'G patriarcham omnium primum anno 491 ab Aiiasta-
Innocentio prsestitil ante fores basilice saneti Salva- sio professionem fidei exegisse, aiiiequam coronare-
toris que Constantiniana appellatur, in diequa co- lur imperator, u( docent auctofes Graeci ap. Ba-
ronatus est ab ipso Innoc. antequam coronam acci-- ronium (491, 7) qiiaepostea in fitum Byzantinaeco-
peret, dbminoCensio Frajapan [Bar. de Frajapanis]] ronalionis relata est. Gui quidem professioni Occi-
juramentum computante, et Octone riepote suo ac_ dehialehi hihil siriiile coniinere patet, quia primum
caetefis nbbilibus Romariis ibi existentibus. Ego Lo- exigebatur a Graicis, qufab orlhodoxa fide alieni
tharius rex promitto, et juro tibi domino pape In- putabantur; deinde ab iisdem exigebalur, ne ortho-
hocentio, tuisque successoribus securjtatem viie, ett doxse eidem fidei jadversareritur, dum conlra Occi-
membri ( Bar. et in membfis)' et male captionis, ett dentales Augusti, catholici omnes, orthodoxam fidem
defendere papatum et bonorem tuum, et regaliai adêrsus eosdem Grsecostuebanlur absque ulla edita
sanetiPetri que habes manulenere, et que nbn habes,,, promisbione, vel sacramento, quod unice Romanam
juxta meuin posse, recuperare. > Plenius profecto3 Ecclesiamacpontiucem spectabat. Et utpropius ad
jriramentum praestitere Lolliarii decessor Henricus V7 nostra tempora accedamus, sub ipsa inilia persecu-
atque Fridericus I ex liJiro Cseremoniali, ul habentt tionis sanctarum |imaginum, patriarcha sanctus
ulriusque acta; nihilominus confereuil summam a Germanus antequam inauguraret Leonem, spondere
hujus juramenti, dum praecipitanter fieii omiiaa illuni jusserat, minime turbaturum Ecclesiam, Deum-
eompulit antipapa Ariaclelus validissimis armatorumii que fidejussoreni ab imperatore oljlalum acceperal.
cuneis Yaticanum, Adrianam Molem, aliaque niu- Cujus rei lestis estj ap. Baronium (726, n. 7) idem
niroenta occupans, plauum erit, rion modo a Caro-- D"sanctus Gerriianus; « Reducebat autem ad memo-
lingiorum promissione istud juramentum diserepafe,;, riani ejus palriarcha 45 • sponsiones ijisius auie
sed fidehiaiis sacramentum vere esse. imperium factas, qualiter sibi Denm dederit vadem,
XLIX. Dum audis Lothariiim in Lateranensi ba-L- ln nullo commoiurpm Ecclesiam suis aposlolicis et
siliea esse coronatum, ne putes quid detractum essee divinitus traditis rilihus. J EX quibus paiet quse
de instauratse imperatorioe majestatis indole. Henri-i- Graecorumprofessib esset, quibusve cseremoniis in-
cus etiam YH ibidem Cqronari debuit annp 1512.!. augurarentur. Edmundus Martene (deAniiq.Eccl. rit.,
Nam Sicilioe rPx Robertus, rit olim antipapa, Yaii-i- lib. n, c.,9) utrumque fjtum et ulramque professio-
canum invaserat, nec durae necessifati lex ufla prse- :- nem exhibet, quse si coriferantur, manifeslum diseri-
scfibl potest. Quin eliarif idem Henricus et Caroluss njei leriebitur. Quamobrem omni pfoculdubio affir-
IV per legatos Clemenlis Y ei Innocentii VI diariema a mandum erit, primo listo capile noâm omninoindolem
imperiale novo profsus exemplo suseeperurit. Idd imperii designari. Perinde esse de altero capite.late
vero riiagismagisque coriiprobat nbn aiibi quam antee exposuimrism dissertatione, planiusque eril, cum de
sacralissimum Petri corpns facieridafri esse cofona- t- rftu*cofpnationis sermo fiet. Pauca nune asserenda
tionem. Avenione siquideiri uterque existens, suam n de terlio capite. I
maluil facultalem delegafe, quam locum cororiatio- i- LI. Duodetriginta imperatores usque ad Carolum
riis mu't4fe. Pelro enim fidelifatisjuramentum primop Y,recensentur, ex quibus duo lantummodo, Henricus
ftebat; aeitfde Roniaho.pohtifici ejus successori, utit VJjrel^CarolusIV, de pontificiis manibus impeiialia
ex alfatis' formulis paiet: cujus videllceTEcclesiae,;, irisigriia nori susceperunt. Id vero erudili nortml,
51? t,GD. DIPLOM. — ll6NUM.rETC, SEU COMt CAROliNUS'. — EPP. LEONlSJ_L Sll
esse/acfM, nonvefoîw. Exsiant apud Raynaldum __tbfem cofbhariciusfuerit dbminus riostef rei pfqedi-1
(1511,*iiumV7seqq.,'1555,-ri. 5 seqq:) lilterse Cle- ctiis; diclum sacrameriturii1,et aliud fferi eonsiietiM
mentis_YetIribocentii VI quae utrumque luculenter ad requisitionem vestram leifiporc cofohatfdnfs stase
exponunt; Acprimum de jure jiterque ait:,« Deeer- personaliter renovabit. >
nerites",sibipef riosfrasmanus lbcb etiempbre op-
poriiinis debefe concedi nfietionem,- et ipsius irnpe- EPILOGUS.
rii diadema, certum ad hoc ei terminum assignan- LH. Haec vero satis mihi esse videntuf ad dehVbn-
tes.» Deinde ordinem seu„ritum coronalionis inse- slj-andam opinjonis Struvij, eqrumque/ qui iilam se-
furit, ab urio Roinano pbntifice perrigendse, lbcupTes quuntur, levitatem de renovaii imperii translalione
videlicet iestfmonium, qrfod annis*quiiigentis Augu- ad Gefmarios. Non me lafet, Oftohem Magnum suc-
sti tres et viginti « imperatof6s dicti sunt hi dunta- cessoresque Ottones duosriimiuriisibi' tfibuisse,- praj-
xat, qui aRonaanis pontifieibus ad, hoc,olep «sancto s.erjim.evehendo adJPetri cathedram, quos amicitia
perlusisurit;» uf Ludovicus H Basilium edpcebat aut cpgnatio sanguinis^cauSjayealia iisdeni eommen-
(Anbn. Stilerfc cap*.'106). Postea quae prsetefmitten- daref, quod seriatfices eiTusculani comites"antea fe-"
da sunt diligenter praescribunt. Ac denique cdriceptis cerant. Id vero imperii coriditiorii haudquaquM' no-
hisce verbis jus suum astruunt: «,Quia autem, ut ex cuit, sedRomajinvidiam, audaciam, seditiones pepe-
praedietis apparet,- inultae'obsbfvarftise,multaque so- rit, quas armis.compescere.opus Mt.Iude in.ulrapa-
lemnia,-roultaequereyerentiae ,et honorificentise, Ro- que pplestaterii, ppntificiam et imperalofiam, cp|n-
mano pontificl competpnlhvpropter nostram absen- motiories prbcerurii,* quse qtfailraîiiiaêb.rum. impe-
tiam omittuntur, proteslamur, et volumus, tet Apo- u& rii amibs tflrbulentos, quandoque etiain fririestbseife-
stclica auctbfitate decerhlirius, riullum ex hoe juris cerunt. Hqrret animus Rolfrediprsefecti.ufbis, Gpn-
vel facti RoirianaeEcelesiavac nobisTnostrisque suc- cii, Crescentii relielliones, ac csedesfeferrp, quaeapud
eessoribus praejudicium generari; quin cifrh casjis Barohi'um'e'tPagiuni(965, 974,99'8) mdicantur. Re-
regis Ronianorum in inijjieratorem coforiaridi bbcur- gis quoqueHenriei IV, Augustorumque cognomiritfm
reret,- omnia exMbeantur, et fiarit per dorbnandos V et, YI necnon Friderici ulriusque .tempora Roiha-
Romanis pontificibus, sicut iri forriia,' quse in archi- nae Ecclesiae infausla, dum assental.ip_ giipjacia, bae-
vio Ecelesiae, et ponlificali Ordinatrio*contirietur^ su- fesis gfassabaniur, menibria fepuiaijs,,,oppi'essibAem
perius descripta,' seriotius est expressum. > Eratque potius Ecclesise,- priritifichiriv sacrafumque bmriium
omnibusadeopersuasum, a -soln fioihano pontifice legum video quam-defensionehl Ista auieiri feriovatf
coronationpmJaciendam esse tit lidem isti duo reges Occidentalisimp,eriIeonditionemnon oblilteraiit, sed
Romanoruirilbcuin poiius ,riiutari ppsse quafn per- scriptoribus apostoIieEesedi infensis, aliisqup parum
sonam-sirit airbitrati. Quandoquiderii uterque con- caulis,- vetltatis utfisque osorilfuS, oblbqueridi, ef-
siderans pontificem Avenione consisientem, curisque randique per devia occasiones praebent opportfiriis^si-
innumeris,,. longo 46.iPltaU^m^t'n-ereûsc'Pien(l 0 mas. Hos vero sciscitarer :jquodnam laudis genus sit
retardatunij contra praedeeessoruni^hiorem juramen- fjcclesiam et ponlifices ab.Augg. deceptos, AjijgjistQS-
tum'p'er ririntios"praeslituiriipsi pbnliflci sic lefnii- o_ueeosdem jerjurbs^depinxisse?' Yemo ad epistolas
aant:' i Et cum Romaf, vel alibi per vos in impeTa- Leonis Hl Augustaemajestatis instaufalofis.*
47
INCIPIUNT EPISTOLiE DE PAPA LEONE
' AD IMPERATOREM CAROLUM WSBM.
.EPISTOLAPRlifA. C latem ad nos pefyenisserit, qiiae et a*ripcitssusceptoe

(JUALITER (JUIOAMEPISCOPUS EXSDLINVENTCS. acrelectaefuissent, repperimus in eis, quatenus a
(An.Dom/806, God. ix, clxron. 1.) Gradensi insula, ubi Fortuhatus archleplscojius suam"
iVRGUMENTUM. — Fortunato Gradensi arcbiepiscopo sedeiri ha!iere'vi'deb'alur,-^'foptef pefsecu-
e sua sede .pulso a Graecis et Venetis, atque in pfopriam
Francia exsulariti Carolus impetrat a" pontifice lionem Graecorum seu Yeneticorum cxsul esse di-
Polanam ecclesiam tunc vacantem, quoad Gradus* gnoscitur t"; et si congrue nobis apparuissel, pfb
recuperetur. Hac occasione pontifex archiepiscopi causa neeessitatis iri Pola,' ubi jariidudiini jEriillianus
mores parum laudabiles tamin Italia quamin Fran-
cia enuritiat Carolo, aJ)eoque salubriter admonen- quidam episcbpiis prsefuif, qujjeel ciioecesispraedicti „
dum optat. .Fortunati archiepiscopi existit, illic suam s'edem ha- *
Domiuo"piissimo et serenissimo, victori ac trium- befet;" et qualiter festra a Deo"firbtecta 438 imperia-
pbatori ,liIio, amatori Dei ac Dominf nostri Jesu lis' potentia sine cbrisultii'aposiolatus nostri iequa-
Cbristi,Caroio Augusto, Leo episcopus servus servo- quam eum aliubi collocare voluit c. Nos vcro de hac
rum Deia. re pertractantes providimus. Ut secrindum qualitMf'
Dunf vestrse imperiales syllabae de civitate in civi- vestfoe imperiali clementlae'Complacult, ut ih Polaria*
a jEtateih epistolse hbc anno statuit Pagius(ril iO)JD cuperandam fJalmaliam. HistprlamiTraliie,piolixam"
monens Pplaiam eeclesiam ad p/oyinciani' Graden- vifie exDaridiiloaliisque aprid Ughelluiri (tom. Y, p.
sempertiririisse anlequairiIstriairiFraricor.pptesta- 1094J.,, >_ .... ,..,v-,,. -,
tem veniretT Pefinde Cprifjrigius^:Jhoc quippe, arinp c
. Conckmatae^ legis^regjae „ geu, cpnsjitulionis
inilium collbcat belli.Gfsecofum cum Carplo in mafi Adriahi, qua Carblus jus acqijjrj,tinelecljoneporitif>£
Adriatico, quod, 810r est aKsolulum. Cbntinualpi' afcbiepiscopof., etc; ap. Golâstum. (Constit.. Imp..
Ughelli (Ii. Sac. foin. V, pag. 476) utrique" ad- loin.,I, p. 16) et,Lunigiuiri.[li. J)ipUfom,. X P-i)
haeret, afghmentuiri lpcuplej,issjmum.JJejmperaloxûidem','
£ EgifihartTis ap."Pag. Yerielos et cfeatlisjinconsulto Rom. pbntifice quidquam similg*
(riuhi.S)narrat *
Dalmatas m Carbli airiicitlarii venisse; cla'ssemque a sibi arrogal. v
Nicephoro, duce Niceta patricio, missam esse ad re-
5_9 . . B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO IH. 520
ecclesia persisteret, ita maneat, sub eo prorsus te- _} A erunl. Interrogate quidem fideles vestros, et omnia
nore : ut si, Domino annuenle et beatp Petro apo- vobis nota fient, eo quod illi, qui vobis eum collau-
stolo prolegente, per vestram inlriumphis victoriam, dant, hoc 1per munera et calciaria * faciunt. Quid
ipsa sua sedes illi restituta fuerit, secundum qualiter nobis plus amabile est, quam vestra dulcissima
praedicta Polana ecclesia integra cum omnia sibi anima? El Deus cognitor est, quia post salutem
pertinentia susceperit, sic ilerum ea restituatur, et animsevestrse hsec omnia vobis insinuamus, eo quod
non de rebus ejus aut pecunia ad suam debeat sub- de tanto amore, quem erga vestram serenitatem
trahere sedem, sed neque cuiquam ex ipsis rebus seu gerimus, ideo silere non possumus. Poteslis interro-
pecuniis atque speciebus dare quoquo modo prsesu- gare fratrem nostrttm Hildibaldum e arcbiepiscopum,
mat, ut ipsa ecclesia semper irrefragabiliter cum et Ercanbaldum '• cancellarium. Fortassis exinde
suo antistile salva existere possit ". Reservatur si- aliquid cognoveriLis, quia cognovimus eos animse
quidem in ipsis vestris imperialibus apicibus, quo- vestrae fideles in omnibus.
modo in Aquis palalio nobiscum providistis de 1
50 EPISTOLA H.
Aquileiensi ecclesia, velul una quae suam sedem ha- - | TJUALITER MISSIJDSTITIAM FACTURI DAMNUM
beret *>.Credat enim nobis vestra clementia, et quod - I FECERDNT.
ibidem una vohiscum vel cum fratribus et ]
B '
quidquid | (An.Dom. 807, Cod.%, chron. 2.)
coepiscopis nostris oratores vestri pertractavlmus, — Per suos missos Joannem episco-
ARGCMENTUM.
omnia ad mercedem animaevestrae seu filiorum ve- pum, el Basilium hegumenum, munusculum sancii
strorum esse conspicitur. Omnipotens et misericors Petri reliquiis insigne afferentes, queritur, praedia
Deus per inlercessionem sanctae suse genitricis, suo- aliaque ad palatium Ravennate spectantia, pridem
ab Hermino juski Caroli restituta, iterum invadi.
rumque apostolorum Petri el Pauli diu vos in boc Oratque ut donaiionem a Pippino factam et ab eo
mundo conservare dignetur, et per multorum anno- confirmatam nulla ex parle patialur imminui.
rum curricula coelestia regna cum suis faciat adi- Dominopiissimo et serenissimo, victori ac trium-
pisei. Piissimum domini imperium gratia super- phatori, Filio, amatori Dei ac Domini nostri Jesu
na cuslodiat, eique omnium gentium colla sub- Christi, Carolo Augusto, Leo episcopus servus ser-
sternat. vorum Dei,6.
49 EMBOLIM. Ad hoc onmipotens et invisibilis Deus noster
Et hoe vestrae serenitati intimare euravimus de vestram a Deo proteclam imperialem potentiam
praefaloFortunato, ut sicut semper pro illius honore sanctse suseEcclesiae fecit esse^custodem, ut ubique^
temporali laboratis, ita et de anima ejus curam po- gubernatione laudabili ad augmenlum glorise veslras
natis, ut per vestrum pavorem, suum ministerium ^" vigilanlior exisleret, et quos consilio extefius regitis,
melius expleal. Quia non audivimus de eo sicut deeet perire interius non permittalis, quatenus per fru-
de archiepiscopo, neque de partibus istis, neque de clum piae sollicitudiuis vestrse ad aeterna quse sanctis
partibus Franciae, ubi eum beneficiastis <=.Tainen suis dalurus esl gaudia pertingere mereatis, atque
gratias agimus Deo, quia onmia vobis incognita non ex bonorum vestrorum actibus dignam retribulionem
1 i
a Formulse Diurni pontificum tunc maximo erant Vide Baron. (an. 729, num. 5 seqq.). Huc etiam
usui : quare haud canones et decreta adire oporiuit " Conringius lectoreriii remittit, se nusquam reperire
de bonis ecclesise non alienandis, etc. Eas consule aiens quid de Aquileiensi ecclesia Aquisgrani con-
(Diur. cap. 5) una cum Garnerii subjectis notis. ventum fuerit. |
Gregorii enim Magni lilterae ab eo laudatae huc maxi- c Quam recte illius mores tenuerit ponlifexr in-
me spectant. secuta tempora paiefecerunt. Kam an. 818 reconci-
h Aquileia tum temporis videbatur derelicta. Hinc liata cum Venetis [gratia, ut ait Sigonius, ecclesiam
siquidem Gradum sedes patriarchalis .anipridem Gradensem repetiijt poslmodum maj'estatis reus a
translata fuerat, el post varias vices ap. Ughellum Ludovico Pio accersitus, conscientia exsiimulante,
videndas, Forijulii tunc residebat patriarcha, quod Constantinopolim esl profectus (Bar. an. 821, n. 59,
Aquileisemunicipium vocatur nj actis Forojuliensis et ibiPag.). Conring. 1 in notis ad banc epist. ex an-
synodi a Paulino celebralae an. 791, ita ut in Garoli U < nalibus Francorum Eginharto tributis eadem refert
eliam testamenlo an. 811, non Aquileia metropolis, ' -
plenius. |
sed Fdrumjulii memoretur. Quid autem an. 804 a yocem shmi jiro quovis munere et quavis
|Hanc
ponlifex cum Carolo de Aquileia deliberarint, facili pensione admouet Ducangius tum hac in epist. tum
negotio assequimur ex bis verbis : velut una, qum in eharta Alhanasii HI episc. Neap. et alibi; licet
suam sedemhaberel. Ad Gradensem siquidem eccle- corrupte ap. Ugbell. semper legatur Calzarium.
siamjura et bona Aquileiensis transierant; hinc e In Yita Leonis
|HI ap. Anaslas. Hildewaidus ar-
autem Forojuliensis plura slbi asserebat; de ipsa cbiep. obviammittitur Leoni primum iter facienli ad
palriarchali sede Aquileia in stalum pristinum revo- Carolum : eratque archiep. Colonien. ut babenl Han-
candane cogitabatur quidem. Quamobrem Leo egisse siz. (Germ. Sac. toni. II) et Coring. (cit. 1.)
viaeiur cum Carolo de Aquileiensi sede resiituenda f In annalibus Francor. ap.Baron. (an.801, n. 20)
cum Forijulii detrimento. Id scilicel uterque Gre- Ercelbaldus notaritis app=llatur, qui in Liguriam est
gorius II et HI periclitati erant declarantes Forum missus a Carolo adlparandani classem. Utrique hine
Julii metropolim solius ducatus Forojuliensls. At ni- patel, Fortunati pravos mores compertos csse.
hil de Aquileia perfectum esse ostendit Leo IX post s Epistolam hanc Conringius primae codicis, quse
annos 250. Nam de Forojuliensi metropoli utriusque nobis terlia esl, pfaeponendam conjicit; ulramque
Gregorii decreta instaurat; sed longe ut de Aquileia dubitabundus consignat an. 807. Pagius omni procul
reslituta quidquam proferat, Gradum novam Aqui- ad eumdem annum eas refert (num. 9 seq.). -
leiam appellat, eique Histriam et Yenetiam subjicit. dubip
*&} OVn DIPLOM. — MONUM.,ETC, SEU CODEXCIAROLINUS.— EPP. LEONIS 1H. S22-
mullipliciter percipiatis. Misimus itaque praesentes iA sed magis damnum quam profectum nobis fecerunt.
oratores nostros, Joannem videlicet reverendissiinum Yerumtamen missos veslros c qul ad nos venerunt
episcopum, et Basilium religiosum hegumenuni, interrogare dignemini, et ipsi viva voce insinuarc
visltalionis causa, ad vestram imperialem clenien- possunt ea, quse in nostris hominibus andierunl vel
tiam, cum benediclione beali Petri apostoli fautoris viderunt peracta. Sed et praesens Joannes episoopus
vestri ?. Sedpetimus.serenitatem vestram, ne mju- missus noster per singula vcstrae polest irinotescere
riosum ducatisnuod non_aliquid dignum munificen- imperiali pptentise, quia omnia, quidquid per ve-
tise vestrse vobis dirigere valuimus. Yerumtamen strum pium ac legale judicium de causa videlicet
4e beati Petri apostoli rebus, quamvis parvse sunt palatii Ravennatis recolleclamus, unde et jussistis,
quse offerunlur, prp magna semper benedictione ut nullus quihbet homo imposterum conquassare
suseipiendaesunt, quoniam et hic vobisvalebit majora aul in judicio promovere prsesumeret, lani de vul-
impendere., et apud omnipolentem Deum beneficia garia quam eliam de mansis*1,quos per vestram
seterna prsesentare. Dum enim in hominibus pbst dispositum Herminus fidelis vester nobls Teconsi-
Deum et sanctos suos non nisi in vestram imperialem gnarit, onmla cum casis, vineis seu laboribus atque
potentiam fidueiam,habemus, "51 justum prospe- peculiis abstulerunt, et nihil exinde nob;s remansit.
xinius ut et gaudium noslrum et anguslias quas assi- B Quamobrem qucesumusvestram 52 imperialem cle-
due palimnr, vestris prius intimar-emusaunbus, ut menliam, ut sic de veslra a Deo accepta donatione,
oblationem quam vestri dulcissimi parentes et vos quam praediclo Dei apostolo oblulistis, peragere
ipsi JjeatoJPetro apostolo oblulistis, accepta atque jubeatis, quatenus in nulla minuatur parte e, sed
secuva sit in conspectu ejus, quatenus ab ipso cla- maxime per vestrum laboriosum certamen firma
vigero regni coeloruni, qui vos in suis, utilitatibus atque stabilis el inconcussa perennjs temporibus
defensores b constituit, dignam jctrilmtionem per- persistere valeat, et nos, licef impares, tantum Deo
cipere mereamini, el vestra opinatissima imperialis miserante vicem f ej'usdem discipuli tenenles, seeu-
nsunificentia in uuiverso fideli populo laudabiliter^ riter, ac patienter Dei oronipotpnlis possimus exofare
diflariietur, et nos pro causa negligenllae anle tri- clemenliam, ut vestrum rpbustissiinum brachium
hunal Dei cum ipso Domino «t nutritio nostro beato fortilcr eontra inimicos sanctse Dei Ecelesise exten-
Peiro apostolo in judicio minime provoeemur, pro dal, et omnes barbaras uationes pede fortiludinis
- eo
quod oppressiones populi Dei vestrae nou nuntia- opprimaiis. Piissimum Domini imperium gralia. su-
yerimus clemeniise. Misit igitur pia serenitas.vestra perna custodiat, eique omnium gentium colla sub-
KMSSOS -suos, ut justitiam nobis facere debuissent, _ stemat. - ^
l_ > ^
, o Irieplit Uonring. qui omne venenum suum evo- quae et ntatisietmansm appellabantur, fundas [fundos]
mit in sanctam sedeni audacissimis ih notis ad hanc puta, quorum nonnulli erant Iiodieque sunt proprii.
episti' Non aliud hic est benediclio sancli Petri, principum. At tum vulgarise, tum mansorum reditus
quarii munus cum reliquiis, nt ex s"equentibuspatet. quorttm mentio. est, si sententia Caroli ita addicti
Ese vero non erant elaves, nec scobs, seirlimatura fuerantpalatio, ut judicium omriedeinceps lollerefur;
catenarum dniJPelri, quae ad viros principes mitti res igitur non-erat'integra, neG liquida ; sed litibus
consueveruntj nomen quippe earum reticeri nus- obnoxii antea fuerant; et pars.adversa suam caii-
qham comperi.Ducangius, qui multa de iiujus vocis sam ajleo perspicuis documentis tuebalur :_ni fallor,
nolibne congessit, hunc locunTsalis planum prselerit. ut missi imperiales pro sancta sede decernere non
JKequfrobviumcuique est, nisi sectariis, dicacitatis potuerint.
argumentum inde eitorquere. , fi Pessume Sluratorius (an. 808)j)ercepit syslema
i Hoc defensoris tilulo passim appeliari Carolum Exarchatus. quasi Pippinus,' suprpmo sibi jure re-
adhuc regem in Adriani epistolis vidimus. Impera- tento, vdominiumulile concesserit-sanctsesedi. Yide
torem modo crealum a .pontifice non aliter vocari Cod. Carol. (ep. 81, al. 67) uno. siquidem isto ar-
ai) eodem audimus. Aut enim pairieius, aut impera- gumento.syslema corruil. Donatio, pit pontifex, in
tor esset, nil sibi .arrogavit Carolus.praeter defen- nulla minuatur parte: id est palatii reditus proprii,
sionem dilionis apostolicaesedis. • quos paulo supra se percipere (recollectamus) dixit,
* Errat lola via Conring. par aliud missorum sibi rj cccupabantur non ab imperialibus missis, sedriis a
Ravennantibns, qui fundos illos et cpmmunia sibi
fingens. Iidem illi missi, quos Carolus Ecclesisede- asserebant:
fensor a pontifieerogalus miserat, ul sua jura"viridi- adeoque donatio Pippiniana ex aliqua
carent -sanclae sedi, Romam se «ontulere; causam parie minuebalur. Id ne- fiat summopere labonit
prd saucta sede se definire non potuisse ob rationes Leo. f Putidam Conringii dicacitatem super vicariatu
ai>iib alklas, qui bona controversa sibi asserebant
sancliPetri, quem sibi diulissime tribuenintponli-
enarrarnnl; ac vim ponlifieiis-subditis-seu-exaciori- fices
bus factam inspexerunl. sanclissimi, el juxta doctissimi, satis superque
4 Duo erant, quae P. Cousianl refellit inpraefatione ad epistolas Rommr
repetebatpontifex-tanquamjuris Pontt. {iium. 45 et seq.) qui simuloslendit, et Chri-
palatii Ravennatis, quaeaerarium iri pontiflcium infesti-vicarios, licet rarius, quia nomen id episcopis,
rebantur ex reditibus Exarchatus ivulgaria et mansas quin etiam abbatibus commune erat, fuisse
De ûlgaria re&e Ducang. ex Sirmondo admonet, tos, initium ducens a sancto appella-
eani esse scilicet prsedia qu&dam seu prata, queis Conringio ipsi conducere mihi Cypriano; cujus dicia
videnlm' : «
incolaeindh Isim utunfur, commuhiaet nobis dicta, enim, inquit, aliunde bsereses oborte sunt, autNeque nata
quorum jionnulla loeantura prindpe, cujusmodi sunt schismata, quani inde quod saccrdoii Dei non
fuisse videntur ea de quibus bic agiiur. Certe Du- oblemperatur, nec unus in Ecclesia ad lempus sa-
cang. cpislpjseliujusauetorilaie rcm aslruit. Mura- cerdos, el unus ad tempus judex riee Chrisii' cogiat-
lor (an 808) vulgariampuiat tribulum a vulgo solvi tur
consuetum : bellam inierpretatinnem! Mansa autem, (ep. 55, ad Gornet). i _
PATSOL. xcyin. 17
" '
§25 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III &&_
53 EPISTOLAIII. A ex intimo cordis amore. fnter ea ohtulerunt nobis
»r ACCUSATOMBUS. honofabilesêilras epistolas, et capitulafem.
Dom- chron. Quod vero capilularem, post releclionem duarum
(An. 8ft7, cod.t-, 5.)
epistolarum reseranles, iuler eseiera gandia qua?
ARGUHESTU-. —Redeanles missi apostolici binas lit- cordi nostro effuderunt, sic primufh
teras et capitulare afferunt ab imp. Carolo. Iis prsefataecpistolse
scilicet propenso se animo esse in sanclam se- capilulum ejusden capilulariscornostrumrelevarit,
deai Carolus tesiabatur; doiebat in capitulari nul- ut cum propheta dicere coeplmus : DonJine, salvum
lum cx imperialibus missis placere ponlifici, utfe- fac regem, et exaudinos in die qua Ihvocaverimus te.
rebatur; tamque eos, qui.supremum diem obie-
rant quam superstites, vituperio non carere, quare Cumque per ordmem ad sexfcumconj'ungeremus ca-
neminem jani reperiri, qiri legaiibnem obire velit pitulum, quantum gaudium el Isetiliam prsediclre
Romam. Respondet Leo calumnias esse, nec faci- epistolae atque caetera capitula nobis ingesserunl,-
Ies pi\»bendas aures hujusmodi susurronibus; hos tanlum mcerore el trisiiiia
vero a Carolo vel a poutiflce in _udiciuni vocandos; postmodum suinus re-
interim legatum miltendum a Carolo, qui speetei pleti. Continebalur enim'in ipso prsefato sexto capi-
! quid ulilitalis aitulerinl -sanclaesedi, qui ea fini lulo, quod missos invenire||_| non valealis, qui no-
advenientes ponliflci displicuerant. NUIlumpraede- bis plaGent: de qua re valde iristatur veslra sereni-'
cessprum de-Francia melins essemeritum quam £}fas; el nullus
se, suaviter improperat; omnium ingraliis singu- dejipsis qui jam adiios fuit direclus
'are 'adeo benelicium cessisse propaiam dedi- per suam voluntalem amplius riiissus erit 1>,exceplo'
• a;natur. quod obedientiam vestram volQnlarie "Tinusqilisque
Domino jriissimo el serenissimo, victori ac trium- adimplere cupit; ef non «olum missi vestii timerit
pbalori, (ilio, amalori Dei ac Domini nostri Jesu vestram portare legationem ad noslram pusillita-'
Cliristi,-Carolo Augusto, Leo episcopus sefvus ser- tem c," \erunretiani alii jam non sunt ausi quserere
vorum Dei «. a vobis auxiliuin, quia nullus est qui veslram quae-
Remeantes ad nos fldelissimi missi noslri, quos ad sivit clemenliamj ut dicunt, qui postmodum ad ple-~
veslram imperialem potenliam direximus, relulerunt nam poluisset pervenire gra iam nostram A; et quia
nobis de vestra- benigritssima bonitale, quam erga pluresdirecioshabriistismissos fideles, ex quibus jam*
bealum Petrum aposioluni et ejus -vicarium geritis aliimorlui 55 surii,et ipsiblasphematifuere, el deipsis
a De chronologia min.is laboro, quippe quain virum legalione nili. Quidni Conringius eiqne adhse-,
deolumaPagio. luni a Conringio, probabifi admo- rens Muratoriusj documenium aliquod proferuht,
diim ralione habita contentorum in litteris, constita- unde quaedocemur his lilteris, dediscamus? Demisse'
lam hoc anno forsan exeunte. Ad capitularem quod , admodum de se loquilur pontifex, quaesumma erat
atlinet, Ducangius interpretatur Iibellum. At post- p ejus humilitas, afiamen ad se legaliones adornari a
modum ad V. Capilulum 2 planius explicat senten- Carolo, ut ipse adornabat ad-Carohim, testalur. Quid
tiam capilularis, quod et fePerat ad V. Capilulare, eirim esl porlare \legali6nemad nostran}pusilliiatem?
hac Magnnm etiam Gregorium usum essc "oslendens, Nonne id genus missorum indicat Iegaios, seu admi-
riihilque aliud essequam res varias brexibus oapili- . nislios Caroli Aug. Erant profecto missi alii, qui
bus distincias, quod et infra patet: nam ponlifex se habeljanl judicial in pro\inciis moharchiae franco-
venisse ait ad sextum capilulum, quod iicliliam ex runi: imo et in ditibne pontificia, .nam pontifes
quinque praecedentibus, duabusque cpislolis percep- subditorum audacia compulsus Carolo ad imperium
tam in moerorem convertit. e\ecto id poiestaiis largilus erat, ut jiista et reeta
* Ridemla Conringii versutia. Fundamenlum po- ab omnibus ubique fierent, impe.ratori_3niajeslatis
nit, legaios tfansmilti solitos ex more regio Francico melu. Sed communicata ea potesfas Eeelesiae defen-5
Romam, et in alias terras pontiftci subditas judicio- soris d
oflicium,nori jus supremum Carolo aslruit.
rum haiiendorum causa, ac supef "eojussupremum Plures Adriani epistolaehacde re agunt. Yidenda
imperiale slatuil r^juod Muratorius manibus, pedi-: pi'3e aliis (Cod. Car. 97, al. 85). Causa enim cBria
busque ainplectilur,_Conriiigii nomine haud prolato inde suppelii cuf pontifex subdiios suos ad Carolum
nam Labbeiana ex editione has litleras profcrre se prodeuntes arguit. Ealsum autem esse hoc locote-
teslatur in margine. At si ex more Carolus pro statur sanetus poniifex,-quod ad Garolumconlugien-
summo jure legatos miltebat in dilioncm pontiflciam les,-suam gratiarii amiserint; idcirco calumnias vo--
ad habenda judicia, quid inlererat, placerentne dis- cal hujusmodi relaliones Carolo factas, non quia
plice'rent\e<ponliflci? SiCarolus eralsupremus do- jT
"
falsaepmnino essent, sed quia ex jusCe et recte factis
minus, cur lanla ejus sollicitudo in missorum de- quidquid invidiojoum.erat decerpendo, usque adeo
lectu, cur moeret minus acceptos ponliflci audiens? exaggeratum.fuerat, ut veri Jiib.ilin iis remansisse
Cur missi ipsi Romam venire dicunlur inviti? videretur. Yerum ipsa ex hujusmodi ealumniatorum,
-c Num quidpiam desiderari potest apertius ad de- nequitia jus supremuni emergil, quo pontifex m sub-
iriorislrandum rcm esse de obeunda legalione ad dilos sibi popuios utebatur; si enim ii, qui confu-
pontifieem. non autem de tribunali erigendo Romse, giejant ad Carolum, gratiam pontificis amittebanl,
et in sanctaesedis dilione?Per regios missos traditam non igitur domiriiumulile dunlaxat ad pontificem
possessionem chitatum,
1 quas Pippinus et Carolus perlinebat, sed jure principis ntehalur in subditos.
Oblulerunt sanctae sedi, ex Adriani ac praedecesso- Eaprcpter querebatur Adnarius ( Cod. Car. ep. 92,
rum epistohs Cod. Car. planissime constat; perque aL 86) in Campariiatraditas sibi esseclavesdecivitaii-
eosdem jura sua sanctaesedi vindicata esse epistolse bus sine'hominibus; Carolumque orabat ut reliqua-
illae testantur. At petenlibus semper ponlificibus lum instar civiljilum'suae ditionis, Campanaeeliam
utramque rem factam compertum est alque explora- pleno jure sibi darenlur. Remque istam planiorem
tum ipso ex eo fonte documenlorum uberrimo, quo reddit allgto exemplo populoium Tuscise Langobar-
nullum praeslaniius hae super re ad aiosoisque per- dicoe, quos ideiri Carolus subjecerat sanctae sedjj
venit. Dictu quam re facilius Caroli legaios ex mor-e Sicut cmieiis civilatibus parlibus Tusciazdonis vestris
regio Francico judicia habuisse Romae et ante et regere, el gubernare eos cupimus, omnemeorum Iw-
post adeptum Augusli nomen. necnoh Oaroli ejus- benles leg^.
3em supremum jus in ditione sanctaesedis ea misso-
523 COB. DIPLOM.— MONUM.,ETC.,-SEU CODEX CAROLINUS.— EPR. LEONIS III. 526,
qui vivunt nullus jam sine blasphemio esse yidetur. A perium atque confusionemnon habuissemusinfaciem
UndenobiSjfllidulcissime,quid aliudagendum est, nisi nostram. Recordari credimus vestram serenitatem,
preces pro Iiis, qui talia vobis mentiti sunt, ad Domi- quia vicibus nobis misistis, quod aeminem de nobis
num fundamus? Sicut scnptum est: Orate pro ini- maleloquipermitteretis, nequelocum illilribuerelisa.
micis veslris. Credat enim nobis vestra serenitas, Sed quid igitur rcstat, nisi ut inter tantas accusatio-
quia ea quse ad animse vestrsesalutem cognoverimus nes, quse de nobis et fidelibus nostris, qui aliquod
nullo modo tacemus; et si ante tacuimus, nunc au- profectum sanctae nostrse Ecclesiae faciebant, vobis
terii non cessamus, sive de bonis, sive de malis, ve- dictsesunt, cum lacrymis gralias agam Deo omnipo-
strae intimare potentiae. Nam qui per mendacium et tenti ? Nam de' illo amore, quem erga vos gerimus,
malas machinationes vult fllium separare a matre, nullus in hae vila nos separare potesl, nisi sola mors,
f udicium habehit cum ipsb clavigero a regni coelorum quandoque nobis obvenerit. Sed quid tanlum fasti-
Leato Pelro apostolo. Quia mihi in hoc mundo nibil dium facimus auribus vestris ? Certissime in quantum
pretiosius est, quam animseveslrae salus. Sed quia nobis Deus largiri dignatus est, sic in noslro sensu
omriia quae de vestraprosperitate atque exaltatione cogitamus,quod nullus de antecessoribus nostris par-
in corde noslro gerimus per singula exarare non va- libus istis cum tanto .amore servieril, quantum nos
lemus, sic nobis omnipotens Deus, retribuat, slcut B servivimus. Sed nostrum servilium, ut videmus, ne-
fie vestro Lonore et sospitate cupimus. Yerumtamen mini acceptum fuit e. De autem accusatoribus mis-
cum multo amore multaque fide erga vos conslringi- sorum vestrorum, de quibus nobis emlsistis, ut aut
mur, tacere nullo modo possnmus. ut vos ipsi p'0 in nostram, aut in vestram praesentiamaddiscutien-
anima veslra rigikiis, scienies quia ista misera et dum veniant, si placet pietati vestrse, missum ve-
caduca \ita in modicum exlerminatur et fineni ha- strum dirigite absque illis, qui omnia liquidius inqui-
bet, et omnes rationem reddituri sunt TJominode rat, et vestrse imperiali potentiae fideliter nuntiet,
vaniloquiis. Igitur hominlLmsnon citius credatisanle quid aut quomodo istis in parlibus egerint, qualem
satisfactionem ^. Sed tamen sl nos bene suscepimus profectum exinde sancta Dei Ecclesia maler yeslra
el bene honoravimus pro veslro amore, Deus nobis habeat *. Yerumtamen omnia in vestro-committamus
reiribual b»na, et vos satisfaciat, ul iii causis beaii sagacissimoarbitrio. His praemissis, 57 omnipotens
Petri apostoli amplius et amplius decertalis; el si et misericors Deus, per intercessionem sanctae suae
non vobis nuntiaverinl quomodo eos bonoriflce sus- genitricis semper virginis Marise>dominsenostrae, et
cepimus, quid aliud dicamus nisi ut Deus illis 'indul- lieatorum principum apostolorum Petri ae Pauli, lale
geatc? Yerumtamensi prope fuissemus, ggadjuvanle _ cordi veslro salubre consilium inspiret, ut oblatio,
Dei omnipotentis misericordia, vos habuissetis veri- quam dulcissimus genitor vester dominus Pippinus
tatem el mendacium discernere; quia talem vohis a rex bealo Pelro apostolo ohtulit, et vos conflrmastis,
Deo datam esse sapienliam credimus, ut tale impro- ipse clavtgerregni coelestisante pbnspectumDei cum
, a Nil frequentius audi\Imus in Cod. Cnrolino, quam d Plures inter Adriani epislolas \idere est in banc
hujusmodi tilulum divo Petro tributum. Ideni pene sentetiliam conscriptas. Perinde esse factum a Carolo
omnibus'in epistolis Leonis, quae exstant, \idemus cum Leone hinc cerlum scimus.Argumentum minime
fieri, nee desunt alia monumenta inedii sevililuium dubium, quodnna cum lemporah dominatione san-
iilum praeseferentia.11scilicet divinohoeret 'oraculo, ctaesedis invidia, et ex ea detractio duxerunt ori-
dum claves regni coeloruni tiopice tradunlur Petro a ginem.
Salvalore nostro, ut ligandi aique solvendi polesias * Yide disserlalionem (num. 25 seqq.).
designelur. Quamobrem Auguslinus (Serm. 22 de 1 En, quod .nuper aieham (col. 525 not.c), ratio-
SS.) aiebat:« Dignus certe, qui aedificandisin domo nem cerlafh habendi judicii per Caroli missos ipsa in
Dei populis lapis esset ad fundamentum , cblurima dillonesanctsesedis.Ponlifexscilicet summusprinceps
ad sustentaculum, cla\is ad regnum. » Quo si respe- id petebat. Summa enim erat concordia tum temporis
xissent recenliores eruditi„ubi nacti clavesad regnum sacerdotii et imperii. Eapropler videmusLeonis suc-
in GregoriiIHepislola ad Carolum^Martellum (Cod. cessorem Stephano Ludovico, qui Carolo successil,
Car. ep. 1), licet mendose regnum pro royum scri- nemine eumcogenle, voluisse ut Romani saeramcnio
plum fuerit, in tot tamque varias opiniones falsas jrj fidelitalempollicerentur, quod postea Carolinis .om-
nbn abiissent. Aut enim Pelims appellaretur clavis nibus Augustis faclrim esse comperimus."At pensanda
ad regnum, aut symbolice milterenlur claves ad re- -- formula, qua ulcbantur, cujusmodi exstat etiam apud
gnum, haudquaquam de regno Romanorum, quod no- Pagium (an. 896, n. 5) ex-conlinuatore Annalium
men'exitiosumsemper fuit, accipiendum erat, seddc Fulden. « Juro per haec omnhVDei mysteria, quod,
regno coelorum, quod proprie innuunt claves a Chri- salvoIionore et lege mea, aique fidelitate doniini For-
slo~3esutraditai aposlolorum principi. Certe omnibus mosi papae, fidelis sum et ero omnibus diebus vite
adeo persuasnm erat id temporis, per Petrum patere meaeArholpho"imperatori. » Caeterumad Romanam
aditum ad caelorum regnnmjuxta divinum,oraculum, urbem, Romanosque quod attinet, ex Qarolinis nul-
praepipue Francorum regibus et populis, ut una ista lum aut per se, aul per suos missos juditia habuisse,
causa fueritcur saneta sedes eliafbarorum servitute nisi volente ac praesentepontifice, tum Arnolpbi suc-
emergeret, actam inagnifice exaltaretur.Jdcirco tam cessor Ludovicus HI {ap. Fhrenlin.) patefaclt, qui
ffequens clavigeri tilulus audilur. « cum eodem summo pontifice in judicio resedit; »
h Suaviler arguit Carolum, quod aures praebuerit tum praecipue Otto Germanorum primus conceplis
nimiumfaciies calumniatoribus, non exploraia eofum verbis in suo juramento id declarat: « Ip Romana
fide. Salisfacliottis hanc notionem nec Ducangius urbe nullum plaeitum aut ordinationem faciam de
neqne ejus lllusiratores senserunt. _ omnibus quae ad te, aut ad Romanqs pertinent, sine
<•Deum appellari testem a ponliflce sanclo ma-" tuoconsilio i (Dist. 65, TibiDomindZt, cap. Romani
xfmum argumenlum est relalores istos calumniatos principes, dejurejuran. Clem.tit. 9.Baron. 960, n. 5;
esse. Muralor. tom. V Ann., p. J00).
K_,7 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO m. 528
ipsa donalione vobis prsesentetur, quatenus gaudia A mentiae vestrse sjtudio erga sanctam Dei Ecclesiam
"asternapercipere merealis. Piissimum domini impe- nostramque pusillitatem geritis, largifluse iuse mu-
rium gratia superna custodiat, eique omnium gen- nificentiae susceptis pulcherrimis munusculis, re-
lium colla' subsiernat. Iectisque scriplis serenitatis \estrae, quaeinnostro
EPISTOLA 1Y. corde melle condita sapuerunt, illico, ut decnit,
DCBENCriCIlS ACCEPTIS. graliarum actiones tripudiantes giatulanter Deo re-
tulimus. Quia non solum Iaetitiaeverba Iii ea reperi-
\An. Dom. 808, eod. vi, chron, A.}
ARGUMENTUM. — Binis Caroli litteris de itinere Pip- mus, vcrtim etiam el nostrse prosperitatis solertissi-
pini filii, regis ltaliae, respondet; primis ab Hel- mam curam agnovimus. Sed de tanlis immensis bene-
mengaudo et Hunfrido comitibus impsratoris mis- ficiis et muneribus, quibus j*ugiter nos ditalis, opla-
sis sibi redditis cum magnis donis, qusePippinum mus ul ab
media Quadragesima adfuturum .Romaetestahan- ipso (clavigero regni coelorum, cujus
tur, se eorum consilio per apostolicum legatum vicem t, Deo miserante, gerimus, dignam retributio-
omnia disposuisse ad lanti imp. filium regem pro nem suscipialis, cui tantuiu lionorem assidue exlii-
majestate excipiendnm ; alteris per ejusdem Pip- belis. Scimus namque, et fideliter scimus, quia per
pini missos allatis die 25 Mariii, dilatum iler post omnia et iu ornnfbus vobis
Pascha ferentibus, se semper paraium esse ad pertinentibus nostruin
tantum hospitem suscip'ondum; tertris reconci- B gaudlum vos esse,facturos, sed commutatio excelsi,
lialioiiis ergo regium iler insliiutum, calumniain quse j)ia facta pfobat et benigna solita pietale re-
esse; nullam sini cum rege discordiam; unanimi pensat, ipsa
consensu oias marilimas munire adversus paga- pro nobis digna praemia vestrae pie-
nos, senimirum eectebiaslicajditiouis, illum legni laii retribual. Post vero munerum offertionem insi-
Italici: utrique consilium et auxilia Caioli opus nuaverunl nobis fidelissimi missi vestri Helmengau-
«sse. De rebus Corsicae ab eodem donatae beato dus videlicel,
Petro, se cum Helmengaudo comite collocutum, atque llunfridus gloriosi comiles, quod
quid agendum puiaretv filius noster domnus Pippinus rex c ad limina
Dominopiissimo el serenissimo, vietori ac trium- §@ Apostolorum per vestram largilalem media Qua-
phalori, filio, amatori Dei et Domini nostri Jesu dragesima cupit yenire alque colloquium nobiscum
Chrisli, Carolo Augusto. Leo episcopus servus ser- Jiabere. Unde in magnum gaudium cor noslruni
vorum Deia. rclevatum est quotl ipsi fidelissimi missi veslri viva
Magnomunere f§|_ misericordise Dei totius mundi voce vobis insinuare possunl, et continuo omnia
multiplicata sunt gaudia, cum pio cl glorioso cle- cum ipsis disposuimus de praedicti dulcissimi filii
aDe hujus, epistolaeaetate non una opinio est. Pa- appellatam Ibi videre est inscripiam Dominica in
gius et Mabillonius'(lH. 1. xxvu, n. 88) datam putant G medio Quadragesimaz. Pcrinde in libro Missarum
anno 806, Muralorius 807, Conringius 808, et se- (Thomas., tom. Y, _>.60) ubi in notis Vezzos. vafir
quenti parum scite praemitlit, mense eodem, eodem- codd. laudantur ejusdem senlentise lesies. Nec ne-'
que die scriptam utramque contendens. Profecto si gligenda Astionouii 1 aucioritas in Yita Ludo\ iei Pii
spectes unumquemque annum imperii Caroli, post .ap. Pith. par. n, pag. 254).«Q io consLstenlimedio.
inediam quadragesimam Pippini regis missos acke- quadrag. lemjiorp, arridenie etiam loelilia ipsius
nisse comperies,prseterquam anno 805. Pascha enim diei, et oflicii exhortanie cantilena ecclesiastica, ac
eo anno incidil in diem 20 Aprilis, et media quadra- dicenle : Lailaie, lleiusalem.» Quamobrem Conrhigii
gesima in 27 Martii, biduo post missorum adventum opinio cjeteris praeferenda; ueque eninf an. 806 cum
25 ejusdem mensis. Atque ad eum annum referen- Pascha iticidit m diem 12 Aprilis, nec 807 cum in
dam esse Leonis verba videnlur innuere : Dixerunl 28 Martii, Pijipini missorum adventus mediam'qua-
'
nobis, quod in media quadragesima minime conjun- dragesimam prjecessit.
h ^Chrisli \icarios appellari olim consuevisse alios
gere potest, Neque enim Ila pontifex loqueretur, si
media quadragesima elapsa j'am esset. At ratio ista epjscopos , imo j et ipsos abbates monasteriorum
temporis pugnal cum historia, quam continet se-_ liquet. Petri autem viearii titulum singularem fuisse
quens epistoia data eodem ahno. Quid igilur? alia Rom. pontificis, quia in ip'so, ut "ail Leo Magnus
ralio temporis ineunda est, nec quadragesimae iiii- (Serm. 2, c. 2; serm. 5, c. &), Petrus perpetuo vivil,
tium sumi debet a fer. iv Cinerum juxla arvi nostri Coustanl luculenter ostendit in proef.(num. 15); vide
discipbiiam, sed a feria n post Dom. primam qua- supra (ep. % ai.j 10, col. 522, nol. f ). Decretum
dragesimae.-Quasuper re consulendus Ven. Thoma- 0 postea, ut de aliis nommibus olim generalibus, ila
sius opusc. xxv (lom. VII, p. 187), nam quatuor die- et de Christi vicariatu uni Rom. pontifici tiibuendo.
rum jejunium ante Dom. i mulio ânle Gregoriuin c Caiôlomanmisprimo appellalus nalus eral, ut
esse insliiutum oslendit contra Menardum; at Pagius animadverlit (an. 7i>5,n. 4) anno 776, Ro-
niliilominui quadragesimale sex et, triginta dierum maeque bapiizaius quinquennis an. 781 el Pippinus
incipere animad\erlif fer. n post Dom. i quatuor vocalus, et rex Itithoeinunctus fuit ab Adriano, quare
Iffis additis ad plenum 40 dierum numerum extra hoc anno celatis iricesimum, 25 regni agebat.Huc
quadragesimam. Iiaque anno 808 cum Pascha in accedit, quod ante Jiieunium divisio regnorum |res
diem 16 Aprilis incidil, media quadragesima erat inler filiosfacta efat a Carolo (ap. Pith. par. n, p. Sl)
26 Martii post Pippini missorum advenlum. Quare quam hodie a Balurio-acerrime vindicatam adversus
proprio eliam ore teslari poterant, regem minime objectiones Pithsei, consensu omnes ampleciuniur
venturum media quadragesima, ut fecisse eos con- (Pag. an. 806, n. 6). Nihilominus quoad Carolus
stal ex hac epistola. Dies autem medius quadra- vixii, filii precarto velut jure suuni quisque regnum
ges. erat Dom. iv oclodecim hinc inde jejuniis cir- - admmisti-aruut. Quare Pippinus ahsque paierna in-
cumscripia *.quod quidem nomen pracfert in Respon- dulgentia*Romanpm Iter non sus ipit, ei inferius hae
soriali, et Antiph. sancti Gregprii Magni (Thomas. ipsa e\ epistola jiatet obtemperjre"cum debuisse pa-
<am. IV, p. 225) cujusmodi libris Francia tunc abun- lernis imperiis, ad ponlificem adeundum alloquen-
dabat Ronia idDntidem missis, ut vidimus in CoJ. dumaue quod attinet.
CaroLDomiuicamenim IVpostea de Rosa et Lartare
m COD. DIPLOM.— MONUM., ETC.,_SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. u~-ÎS III. 550
Bostri itinere, missumque statim nostrum direxunus, __ inter nos firma et slabilis, Deo mediante, constilua-
qui omnem prseparalionem facere deberet a, quatur. In veritate enim dicimus quia douavil nobis
lenus cum laetitia ad limina apostolorum nostrseque Dominus paeificum imperatorem, de quo Apostolus
pusillitali conjungeret. Jgitur posl modicos, octavo dicit: Quam spcciosi pedes evangelizantium pacem,
seil. Eal. Apr., conjunxerunl ad nos missi praefati evangelizantium bona ! Nam omnipotens , Deus ve-
filii noslri domni Pippini regis, et obtulerunt nobis slrum potest cor satisfacere; quia nullam discor-
honorabilem epistolam vestram. Quam relegentes diam nullamque iniquitatem circa eum habemus, sed
reperimus vestraeprosperitatis salulem atque" soler- sic eum diligimus et illius profeclum cupimus, sicut
lissimam curam quam erga tranquillitaiem sanctae de charissimo filio: sedqui zizania portant incon-
Dej Ecclesise vestra serenitas semper gerit, atque de speetu vestro vel filii nostri domni Pippini regis,
adventu- filii noslri dtunni Pippini, nt noh antea quod nos nec in corde habemus, omnipolens Deus,
esset venlurus, nisipost diem sanctum Paschse, apto qui j'ustus judex est, anle cujus conspectum omnia
videlicet tempore. Gredat enim nobis vestra cle- occulta patefiunt, ipse judicet inter nos et ipsos d.
nieniia, quia quocunque tempore ad nos conjunxe- De vero Ecclesiis Dei ut suas habeant jfistitias, at- '
rit, cumtanlo gaudio tantaque laetitia eum susci- que litioraria nostra et veslra e ab hifestatione paga-
piemus, quantum condecet filio tam magni defenso- B norum ct inimicorum nostrorum lula reddanturiil-
ris sanctse Dei Ecclesiae J>: quia scimus, Domino que defensa, nos, quantum Dominus virlutem dona-
opitulante, eo quod et nobis ct illi profeclum erit si verit, cum ipso prsedicto filio nostro studium poni-
KOSconjunxerimus. Ilerum postquam conjunxerunt mus: sed vestrum consilium et vesirum solatium
ad aos ipsi praedicli missi fijii noslri fiomni Pippini et nobis et illinecesse est. De auteminsula Corsica f,
regis, et dixerunt nobis quod in media quadrage- nnde et in scriptis et per missos vestros nobis emi-
sima minime conjungere- potest, porrexerunl nobis sistis, in vestrum arbitrium et dispositum commii-
prsefali missi veslri, videlicet Helmgaudus et Hun- timus, atque in ore posuimus Helmgaudi comitis,
fridus gloriosi comites, aliam epistolam @Q serenitatis ut vestra donalio semper firma et slabilis gl per-
vestrse, ubi continebat-ut ipsi fidelissimi missi ve- maneal, et ab insidiis inimicorum tula persislat,
stri apud filiumnostrum domnum Pippinum prius per intercessionem sancla?Dei genitricis et heatorum
adirent et de vestro verbo ei praeciperent nt ubl . prineipum aposiolorum Petri ac Pauli, et vestrum
ambolius placuisset nobis obviam occurrissel c-ut fortissimum brachium, et Domino miseranle, lem-
<juodvos omnimedo oplatis, cum Dei adjutorio ve- pore apto, quantum plus celerius valuerimus, per
niat ad perfectionem, id est ut pax et concordia , fidelem missum mostrum omni utiiitale sanctse Dei
a Ita Adrianus (Cod. Car. ep. 58, al. 65), audito C e Serio hic notari velim lilloralia nostra el veslra.
Caroli futuro itinere, in vestri obviam, ait, ubicun- Suprema enim potestas utriusque principis indica-
que vos valuerimus conjungere, grgdiendum profi- tur : poniificis nimirum, dum orae maritimae dilio-
cisci \olumus. El paulo ante (ep.*56, al. 58) renis ecclesiasticse appellantur nostrai, e contrario
gios accepturus missos, Illico, inquil, secundum Oraemaritimse fegni ItaJici, quse ad Pippinum regem
qualitermissos vestrai regalis poieniia; decet, omnem perlinebant, non Pippini, sed vestrm omninovocan-
prmpamtionem, seu et caballos in obviam eis direxi- lur: namPippinus regno inquam precario ulebatur,
mus. Nunc aulem Iialiae regem accepturus lega- quandiu Carolus vixit. Quis autem non \idet discri-
ium apostolicum. praemittil, qui onmia disponat in men inter Pqijiinianam et poniificiam auctoritalem;
sanctae sedis ditione quse ad tanii regis ubique sus- maximamque inter pontificiam et imperialem simi-
ceptionem necessaria erant. Non secus hodie si- litudinem ? Yid. Cod. Carol., ep. 65, al. 65, necnon
mili occasione fieret, nec secus faclum constal prae- infra ep. 8, al. 5, ubi ait ponlifex: « Semper postera
terilis stcctilis, si quando imperator aut reges Roma- el littoraria nostra ordinata habuimus. »
nurn iter instituerent: discrimen tantummodo ali- f Quo praecipue anno Insulam Carolus sanctse
quod notatur, quodprcmncise prsefecto aut rectori, sedi dona\erit, nemo affirmal. Rem negare nemo
qua imperator aut reges transituri erant, prseparatio audet. Muratorius (an. 807) effectu vacuam proce-
ista xommitlebatur. Yide Caeremonial. (sect. 15, denle tempore donalionem visum iri minifatuiv Con-
cap. 1 el ringius hinc arguit Ostiensem, qui Pippinlanse dona-
b Ssepeseqq).
animadveriimus in Cod. Car. Fraucorum lioni Corsicam adjecit. Annalista Fuldensis praeter-
regihus Pippino et Carolo tilulum^ aliud non tribui jj ilo biennio (806-807) classem Pippini regiscontra
quain Defensoris sanctae sedis. Eodem nunc audi- Mauros insulam infestanies processisse traiiit: per-
•
mus Carolum Augustea dignilate insignem appellari inde Eginhardus apud Pagiuin (807,. n. 5). At
a pontifice : id siquidem oflicii erat tam regi dum luendi causa donationem antea faclam, eo classem
palricius erat Romanorum, quam imperatori, ut missam csse certo discimus ex cliarta divisionis re-
tutafelur^ defenderel, protegeret Eeclesiam, iieque gnorum Caroli nuper memorata, quae Pippini re-
aliam auetoritatem in ditione ponliflcia obtinebat, gnum definit usque ad mare australe et usque ad
praeter communicatam, seu delegatam, ut Pagii ,, Provinciam. Pontifice aulem Sergio II qui ceepit
opinio est, ab ipso pontifice, summo principe. Id- an. 844, ex membranis Farnesianis (de quibus op-
circo hisce in Leonis epistolis nonnisi defensorem portunius dixi in Prsefatione n. 22 seqq.) habemus
appellari liquet, prseterquam in inscriptione ac sub- « Adelvertum marcensem el lutorem Corsicansein-
scriptione, obsequii causa erga dignitatem a Leone sulae » pro sancta Romana Ecclesia. Quod satis
ipso -excogitatam, solemnilerque in eum collatam superque comprobat.donationem effectu non caruisse-
novo coronationis-exemplo per ipsius pontificis ma- adversus Muratorii opinionem et minas. Equidem
nus iri sancti Petri basilica. pro certo habeo, quod donatio illa per fines in Li-
, ca Yide supra, col. 528, not. «. brum Pontificalem ex apostol. archivo relata, ad
'_ Nondedecet \irum sanctum calumnias detegere, annum 774 seu 781 aut denique 787, GUIIICarolus.
cumprsecipue res esset manifeste ialsa, idcirco Deum Adriano pont. Romam venit, refcrri non.debel.
ipsuni testem appellat, sussquecausaejudicem facit.
S3I : B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIOi 10. 552'
Ecclesiaeveslrae imperiali potentise liquidius innote- ,& tholicam et aposlolicamEcclesiam, fautricem et au-'
scimus. Omnipotens igitur et omnium futurorum xilialricem in omnibuspetitionihus veslris, atque in -
prsescius Deus ipse vos faciat prosperis -exaltari sacerdotali unitate ser\ alis. Cumque vos jugo plela-"
triumpbis, et post longsevam vitae aetatem gaudia tis cor vestrum huniiliter nostrce pusillanimilaii sul-
tribuat sempiterna. Piissimum domini imperium ditis, ceelesii gratia agitur ,ut omnia queecircaDeum
gratia superna citstodiat, cique omnium gentium ex vestra purissima voluntate agere cupitis -divine-
colla substernat. adjutorio suflfagali ad perfectionem secundum ve-
EPISTOLA V. strum benevolum desiderium deducilis, et vestrum
GRATIARUM ACTIONIS, brachium forte conlra inimicos sanctse Dei Ecclesiae
(An. Dom. 808, cod. v, chron. 5.) et vestros extendilis h. Dilectionem igitur atque fir-
ARGUMENTUM, — Acceptis Caroli Iitteris, Helmengau- mam charitatem, Iquam erga ^serenilatem vestrarii
dum comitem fideliler enarrasse agnoscit quae ab
se credita illi fuerant. Adjicit querelas adversus gerimus, est Deus in ccelis, scrulator corda etrenes,
missos qui ad fustitiam faciendam venerant. Ear- qui scit qualem amorem et sollicitudinem de veslra
dulfum Nordanhimbrorum regem solio dejectum ditilissima prosperitate quoiidie habemus °. Quia,
apud Carolum degere incolumem laetatur. De Cce- post Deum et sanctos suosnulliim consolatorem ]ia-
nulphiMerciorumregisetarchiep. Eborac. discor- B
•diis a Carolo vel ab se componendis, deque misso bemus, nisi solam vestram a Deo proteclam impe-
illuc legando alterutra ex aula cum litteris aposlo- rialem potentiam, unde semper exspeciamus defen-
licis archiepiscopumet sociosaccersendi causa con- sionem et consolalionem a. Relectis
silium petit. In emboloministerium credi episcopo namque vestris
cuidam improbat, et Ravennalis archiep. pravos irnperialibus sjllabis, reperimus In eis quatenus Hel-
mores Carolo defert. mengaudus comes vester noslerque fldelis omnia,'
DJmiinopiissimo et serenissimo, victori ac trium- quidquid a nobisaudhit, vobis per singdaTiuntiavit.
phalbri, filio, amatori Dei ac Domini nostri Jesu Sed si Omniaquse quotidie pallmur vobis insinuasset
Christi, Carolo Auguslo, Leo episcopus servus servo- tam ipse quam etiam cseterimissi vestri qui istis par-
rum Dei a. tibus veniunt, fastidium eos auribus vestris credimus"
Explere verbis, clementissime fili, non valeo quan- facere. Nescimus enim si veslra fuit demandatio
tum vestro opere vestraque vila deleclor. Magnas quod missi vestri qui \eneruntad j'ustitiam facien-
igitur omnipotenti Deo gratias reddimus, quia in ore dam e, detuleruntj secum faomines@g plures et per
cordis experimento dulcis fit sapor charilatis. Gum singulas civilates constiiuerunt, quia omnia, secun-
impleatur quoJ scriplum sit: Sicut aqua frigida si- 4um quod solebal dux quia nobis erat constitulus,
tienti, sic nunlius bonus de terra longinqua. Serenita- „ per distractionem causarum tollerent [lollere], et
tis namque vestrae suscepta plena consolationis epi- nobis more solito nunc [annuej trihuere ipsi eorum
stola, continuo, ut decuit, graliarum actiones omni- homines.peregerunt, et multam collectionem feee-
potenti @2 Deo retulimus, qui vestram imperialem runt de ipso populp, nnde ipsi duces minime possunt
potenliampacisecclesiasticaefecit essecustodem.lpsa suffragium nobis plenissime prsesentare f. Sedvalde
namque fides vos servat, quam ergaânctam Deica- nobisgravis essevidetur, sivobisfastidium fecimus:
a Annales Fuldenses aliique apud Pagium (808, o Hsee duo dileclio et charitas inter sacerdotium et
ii. 10) Eardulfl dejectione definiunl aetatem hujus regnum magnopere viguerunt, ut palet ex pluribus-
epistolae. Quamobrem consensu omnes eam referunt Cod.Carol. epistolis^Duo hsecIdcireo item intersacerdotium
ad hunc annum. Conringius parum scite, ut aiebam, et imperium exopiabantur. pontifex. eorum
prsecedenti eamprsemittit. Atpontifexperspicue nar- teslem d
Deum appellat.
rat in embolo Elmengaudum et Hunfridum, qui Ro- En iterum patficiatus el Augustsedignitatis offi-
niaeaderant die 25 Martii, ab se dimissos Ravennae cium, defensio Ecclesiae. Nil frequentius, iterum yr-
consistere Dominica in Palmis, seu die 9 Apj-ilis,et geo, in Cod. CarolLepistolis, cselera oplniones sunt >
in epistolaecontextu eorum meminit quae ipse Hel- ulinam non etiam icommenta.
c Nescio an luculenlior missorum distinciio desi-
mengaudb -secreto commiserat nmitianda Garolo.
ld vero satis aperte docet hane illi succedere, non derari possii. Aliicrant missi qui legationem obire
contrai consue\erunt ad pontificem, ut est Helmengaudus,et
1 Catholici principesRomanam Ecclesiam venerari 0 qui Romam veniebant : alii vero, qui ad justiiiam
consueverunt, praeciprie quod inde Romanum impe- faciendamimillebarilur , sic volente pontifice, quod
rium profluxerit. Quare Honorius Theodosio aiebat infra planius fiet ex arcbiep. Ravennatis pravitate ad
(Holst. coil. Rom., p. 81): « Procul dubio illiusurbis Carolumdelala. Hujusniodi aulemmissorum officium
Ecclesia speciali nobis cullu veneranda est, ex qua et auclorilas ne pliiris sequoaeslimentur, erui debent
et Romanum principatum accepmius. » Justinus «hu- ex cap. 4 Constitutionis Lotharii sub Eugeu. H (ColL
miliavit se pronus et adoravit bealissimum papam Rom. part. n, pag'^208). Ea siquidem sexdecimtan-
Joannem (apud Anast. sect. 88).» Justinianus « gau- tum annis distat ab aetalehujus epistote: « Yolumus
dio repletus humiliavit se sanctaesedi apostolicse, et eliam, inquit, ut missi constituanlur a domno aposlo-
adoravit beatissimum papamAgapitpm.» (Ibid., secf. lico et a nobis, qui annuatim nobls renunlient qtiali-
96). Justinianus junior « cum regno in capite se ter singuli duces et judicesjusliliam populo facianl,
prosiravitpedesosculansponlificisConsfanlini»(/£i'd., el quoniodonostral constitutio servetur. Decerninius
sect. 175). Potiori jure erga Romanam Ecclesiamet itaque, ul primumjomnes clamores , qui negligentia
pontificem, prsesertim Leonem 1U, qui dignit. imper. flucum aut judicum fuerint, adnotitiamdomni aposto-
instaurator fuerat, obseqnium omne promendum lici referantur, ui statim aut ipse per suos nunlios
erat a Carolo. Id eum gessisse Leo testatur cuhi eosdem emendari jfaeial, aut nobis notificei, ut lega-
magno fenore. De obsequio imperatorum et princi- tione a nobis directa emenderitur. »
pum in Romam pont. late Thomassinus (p. II, I. m, f Isla non mullum ai)ludunt a Lotharii Constitu-
capp, 69, 62, 65) tione. Ducum atqtie jiiilicum munus eral populis ju-
553 COD. DIPLOM. — MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. LEONIS III. ite
confidimus enim in Dei misericordia quia in vestf is A i missum nostrtim mitleremus , ut ad hanc sanclam
tempofibus sancta Hei Ecclesia tranquilla atqup p'a- "apostblicamsedenf cum suis cohsentaueis venire de-'
, cificajiersistere habebil. buisset, aut iirvestra praesentia rationes deducen--
dum t>. Nos vero staiim ipsam episiolam dictavimus
De autem "omnibus bonis et prosperis quse circa
et vobis emisimus. "Sed si placet serenitali' vestrae-
missum noslrum quem in parlibus Britannise ad An-.
amore Jieati <juodipsam nostram"episiolam"per veslrum idoneum
glorum gentem difeximus' omriia pro missnm ipsi in partibus ad missum, quehi ilidem di-'
Petri aposlbli fautoris vestri operati estis,, sicifl so- ut una cum prsediclo mlsso no-
lila est vestra clementia, magnas gralias.vestraepie- reximus, misissetis,
stro ipsum archiepiscopum adhortasset. qualenus'
tati exinde agimus, quia semper in solatio sanclse-
aut hic in nostra prsesentia, aut ibidem iri veslra una
Dei Ecclesiaeet adjntorio orlhodoxae fidei decertatis.
cum sociis suis'conjunxisset, valde nobis recte visum
Sed sicut nobis per veslram honorabilem epistolam
rex de suo fuisset; quia missum npslrum nondum suscepimhs,"
inslnuaslis, quod Eardulphus regno eje-
et ipsi homines dolosi sunt, ut ne missos super mis-
«tus fuisset, jam hoc per Saxones agnoyeramus,
sos suscipienles in dolosilate eveniant/yerumtamen
unde maxime "ipsum missum nbstrurii pro ipsa ne-
nos missum noslrum praeparamus, donec secundum
quitia illie difeximus. Magnum enim gaudium et B vestrum
placitum demandelis, et si placet imperiali
magna laelilia in corde nostro ascendit pro *o quod
vestra pietas misit missos suos et vivum eum ad vos potentiae ut missum "nostrum ibidem dirigamus, vos
nobis per vestfam insinuationem significare lubea-
usque perduxislis- El valde de vlla ejus delector.
mini, et nos statim ipsurii missum nostrum dirige-
quia et vester seriiper fidelis exstllit, et ad nos mis- mus secundum vestram
sos suos dirigebat. Pro qua re vestra imperialis de-• voluntatem. Omnipotens
enim ct misericors Deus sua vos protectione @5
fensio uhique niulfipliciler resonata.
longa per iempora cbnservare dignelur, atque seterna
64 Devero epistolis quibus vobis Eanbaldus arcum .sanctis omnibus faciat possidere. Piis-
garidia
chiepiscopus et Coenulfus^rex atque Yfado emise-_ simum domini imperium gratia superna custodiat
runf, relegentes, reperimus eorum dolositatem quam1 eique omnium genliuin colla subsleruat.
inter se habent. Unde valde conlrislaniur. Quia iste "
c EMBOLIM.
Caenulfus[ipse prsedictus],rex nec suum arehiepisco-.
pum pacificum habet, nec istum Eanbaldum idemi Pro tarito amore tantaque dilectione atque fide
archiepiscopum. Nam et de eorum divisione quotidiei quam erga vestram serenilatem gerimus, ea quae
in [confessione] beati Petri apostoli, licet velut im-- agnoscerp valemus silere non possumus. Jesse vero
merili, preces fundimus, ut eos omnipotens Deus>C* episcopus serviensvesteraliud serviliumvobis facere
pacificet, et dicordiam quam inter se habent ab-- pqtest. Nam missalicum per patrias deportare non
solvat, et sicut coepit vestra serenitas in ipsam pa- npbis videtur quod idoneussil, neque ad secrelum
cem nobiscum decertare, sic incessanter elaborareJ consilium proYoeandus. Sed "rogamusveslram cle-
dignemini, qualenus vestra merces copiosa accreseatt menliam ut de hac re clementer considerare dehea-
in coelis.Misistis siquidem nobis, ut nos ratione [no-- tis, quia nos omnes in veslro servitio salvi existere
stra] apostolicae aucioritatis adhorlaloriam epistorr cupimus. De aulem sacerdotalibus causis,.undeno-
lam saepefato Eanbaldo archiepiscopo per idoneumi bis ad detrimentum venire speramus, quae nos non
stitiam facere: missi autem ipsis ducibus alque judi-- ciosa brevilate silent: quo plane silenlio nitltnr Con-
cibus insisterent uecesse erat, ne suo fungi munere5 ringii dicacitas.
inertes negligerent: c[uidquid enlm aut negligenterr h Nil sibi Carolus tribuit in archlepiscopi Ebora-
autprave faetum deprehenderent, pontifici quidem,, censis causa, qui lilteris suis adorsus eura fuerat: '
sl civitates erant ditionis poniificiae, non imperatori,, pontificise auctoi itati omnia subjicit, indeque privi-
nunliare debebant. ut ipse si fieri posset, per suos3 legium petit ad illius causam audiendam : recru-
nunlibs emendaret, sin aliter, imperatoris auctorila- duisse videtur controvefsia illa ingens maximeque
lem et potentiam imploraret. Et notandum quod1D diuturna inter Cantuariensem et Eboracensem ar-
missi ab olficio episcoporum incipienles', ad inferio-- - chiepiscopum de primalu. Quam anno demum 1D72
res Ecclesise ordines descendebant, inde ad duces5 Alexandro II Pontifice esse composilam Cantuariensi
seu comites et judices veniebanl; ita jit non modo) Eboracensem subjiciendo testatur Mahnesburiensis.
civilis, sed ecclesiastica eliam administratio solerlerr (Labbe Conc. tom.,lX, p..l211 seqq.). Videndus et
examinanda ab iis esset. Yide capitulare Ludovicii Thomassinus (p; 1, lib. i, cap. 56). Inde enim liquet
Pii an. 828 (Labbe Conc.tom. Yll, p. T579 seqq.). nec Leonem nec_Carolum tum temporis concerta-
Idcirco missi isti a Leone accusati haud sibi arroga- lioni modum imppnere valuisse:-
verant ducum oflicia, sed homines secum duxerantt- c Indolem episcopi probe norat pontifex. Conriri-
qui munus illorum cum aerarii pontiflcii delrimenlo» gius rem testalur : nam Ambianensis istc episcopus,
usurparant. Quod, quia novum et intolerabile visumfi qui a.nn.802-legationeJimetus eratConstantinopoIim,
esl pontifici, jus enim suum invadebatur, fldenterr postea aueior fuit eonjuraiionis filiorum in Ludov.
nuntiat transitque ad alia. Pium, et inde depositionis poonam subiit (Thegan.,
a Eardulfl dejeclionem ej'usquereditum inregnuma n. 56-57). Jure igitur Leo persuadel Carolo ut lega-
Nordanhimbrorum Leonis et Caroli ope Annales nar- liones illi haud commiltat, neque ad secrela eum
rant ap. Baron. (n. 55seq.), et apud Pagium (n. consilia adbibeat. DeMissatico perpatiiasdepoftando~
10). Demisso autem, quem Leo illuc legaverat, sta- sivelegationibus per provincias obeundis DucanghiS:,.
tim atque jem scelestam novit; et de missis Caroli,, nlurima, epistolae etiam hujus exemplo allaio^
qjiLNoriomagumeuhi deduxerunt incolumem, inoffi=
"
555 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO IH. SS6 -
slc possumus emenjare, vobis insinuamus a nt in- A atque exinde ad navigationem commode absolutiis.
lerrogetls Helmgaudum et Hunfridum fideles vestros, el cum verleretui, ad vos primum se. -velle veriire,
quando a nobjs absoluti sunt, et in fiayenna con- profiterelur, nolui t missum vestrum exspeclare, qui
junxerunt ,-et ab archiepiscopo ad prandium invitati erimusqueadvosrieduceret',sed arreptoilinerequasi
sunt, id est Dominicp die ad Palmas : quales Ieciiones fugiens, eum[cunf vosillumperdiesaliquot evspecta-
ef quales admonitiones ante ipsam niensam recitans relis@7ad vos venturumsperantes, spem vestram
audierint, sieut decet in sancto .Juadragesimali tem- delusitVElquod missum Eanbaldi archiepiscopi, qui
pore, quando omnes de suis facinoribus Deum de- ipseJItieras suas ad vos misit petens ritpraediclum
precantur, ul mereanlur emendare. Sedcteaquae Iegatum ejus ad vosvenientemlienignesusciperetls,
ibidem audieruntnobis turpitudo est vobis in scriplis et eum ad vos veriire permitteretis, sed neque iile
'
insinuare. ' secundum domini Ssuipraeceplum peragere sluduit.
EPISTOLA VI. . Quamobrem credajtnobisvestraserenilas, charissime
0g INTERCESSIONES ET CJETERA.. ac dulclssime fili, quia per nullum hiiquum quodli-
(An. Dom. 808, cod. vm, chron. 6.) bet consilium hoc facere perpessi sunt, sed ignora-
AltGusiENTUM. — Subiratum Carolum quod ab Adul- tiones sseculi
diacono misso et ab alio misso bujuls solerliae hahc stolidam oceursio-
'pho apostolico j nem perfecerunt. lifosvero apostolica suffulti aucto-
B
Eboracensis archiepiscopi deceptum se crederet,
eosdemque ifaudulenta legatione in Ardulfum re--._ rilate, secundum yestram vblunlalerii vestrse impe-
• gcm functosputaret (uterque enim illo insalutalo Ro- riali polentiae eos dirigere non omillinmsX Sedpre-
mam adVoIaveral),poniifexprimuhimuIcet: deinde camur clementiam
vestram, ut pro amore beati
utrumque falso aceusari nequitiae comprobat Jille-; Petri
xis pluriJrasex Anglia sibi traditis, quas transmitlit. aposioli fautbris vestri, in cujus servilio prae-
Imprudenter .utrumque egisse saeculi solertiae in- diclum Adulpburo iiaconum emisimus, imo etiam in
sclum fatetur; idcirco" venia dignos pulans ad ipsum quod nobis sub
Carolum TCmitlit, Adulpho in Angliam iterum ^ ad jurejurando polIicitu's'est, ut
deslinalo, ut periclitanti illi Ecclesise opifuletur. profectum sanctae Dei Eeclesise et vestrum*.atquc
Domino piissimoêt serenissimo, victori ac trium-. nostrum decertarejdebuisset, et pacem In ipsa insula
phatori, filio, amatori Dei ct Domiuinostri Jesu Chri-. seminare sluduisset ,iterum ipsis in partibus remit-
sli, Carolo Augusto, Leo episcopus servus' servorumx tamus, nullam pro hoc sustineat tribulationem , ut
"Deih. ' cum Propheta dicere Taleat, Corripit me justus in
Onmes enim qui se noiiis fideles asserunt, si ve-. misericordia. Quis erilm vestrarna Deo datam sapien-
strae imperiali potenliae sic fideles non exslilerint,, liam iliudere valebit, cum superna gratia? sicut vos
ita ut omnes pacem atque dilectionem quam, Deo) (« procul dubio credimusut habeatis. Sed quialramines
juiserante, erga sanctam Dei catholicam et apostoli-. sumus et fallimur, betimus pietatem vestram ut hanc
&m Romanam Ecclesiam matrem vestram et nos5 eorum noxam beato Petro aposlolo concedere non
geritis, eognoscere valeant, vacua est spes eorum_ dedignemini, ut al) ipso clavigero regnicoelestisprae-
et labor eorum sine fructu, ct inutilia sunt opera il-. mium mercedis suscipere mereatis. De aulem quod
lorum, exceptis his qui per ignoranliam in aliquodutt nobis emisii vesi.ra serenilas, fraudulentam eos
homo fefellerint. Terumlamen et ipsi corrigendi essee habere legationem; quam vobis ostendere timuerurit,
judicamus. Misit siquidem nobis vestra serenitas, eo9 el quia jiropter hoe tam festinanter profecli sunt,
quod Adulplms diaconus, missus noslrae apostolicae e ut Ardulphi regis iier Romam prsevenire potuissenl,
sedis, cum a vobis more solito benigne ac honorificee omnes epistolas qua? de partibus iilis nobis perlalas
susceptus essel, et usque ad portum rnaris deductus,i sunt, pro vestra salisfactione vobis emisimus legen-
' a Nil melius
comprobat morem ilhfm a Lothario inn- riensis verba apud* Pagium (808, n. 10): J Eardul-
sua conslitulione firmatum malefacta nuntiandi pon- pho Norlhumbrorumrege a regno fugato, Arfwoldus
tifiei, qui nisi emendare illa posset, ab imperatoree 'ei duobus annis successit-» Haec tamen epistola re-
auxilium quaereret. Quareantiqua potras consuetudoo cte a Conringioslaluitur an. 808;. etenim nonmodo
ea constitutione instauratavidelur, quamnovi aliquidd _ silet de reducendojrege, sedetianide illius advenlu
«xcogftatum. Desipit, ut solet, Conringius"sancto Gre-:- ** in cUfbem, Data autem anni extreroa die^
gorio VII infensus : canonibus quippe arceri laicos is Si meminisli ] Adrianus (Cod. Car.r ep. 56, al.
etiam principes ab ecclesiasticis- judiciis conslat;; 58) advenienlibustCaroli tum regis missis, obviam
ponlificio aulem jirivilegio causas quoque ecclesiasli- i- misit, ut honorifice reciperentur; ab hs tamen est
eas agi per eos posse quis neget? Ad disciplinam n delusus, nam aliq iter Declere iis visum fuit. En 1
Tero quod attinet, si religione, prudcntia et canonf- i- Carolo jam imperatori a misso pontificio par pari
Lus obtemperaniia duce, etiam citraprivilegium quid id redditum. Honorifiee et ipse aposiolicum mlssum
-gesserint, movendam iis litem non esse docet Tho- )- suscepturus erat; seque deceptum cum Leone que-
Htassinus, p. 2, lib. n, cap. 54. Hic de pravis mori- I- ritur, ut cum eo idrianus questus fuerat. ModiGa
lus emendandis admonitione sive increpalione res is haeequidem videntur : notanda tamen evenluum pari-
est. tas inter summos principes.
h Quanquam Eginhardo tributi Annales ArdulpM iii d Nonnihil hic discriminis in facti parilale depre-
regis dejectionerh, iter in Franciam, indeque Romam m hendimus ; nam Adrianus per alios missos meden-
ejusque per Leonis et Caroli legatos reductionem in in dum petiit prioruiri illusiom; contra Carolus eosdem
suum regnum lioc anno enarrent, tamen major fides 3S ad se remitti postulat. Par nihilominus rei eventus;
habenda mihi videtur annalibus Fuldensibus, qui ui uterque enim missus benigne acceptus aCarolo,-et
anno 809 reductum regem non edocent. lla intra ra prsecipue pontificius Gafoli benevolenliam alque
maximas temporis angustias multiplex rerum series es opem expertus ftfit, ttt "ex sequenti epistola pale-
, »on coarctabilur. Necsecus persuadent "Westmonaste- e- fiet. I
- EPP. LEONIS IE. *SS-
5S7~ COD. DIPLOM. - MONUM.,ETC, SEU COBEXCAROLINUS.
das a. Proediclum vero missum Eanhaldi archiepi- A , EPISTOLA VII.
69 (JUiESTIONESÔLVENDai.
scbpi, in quanlum Deo auspice agnoscere valulmus,
Dei famulumeum comperimus. Uride (An. Dom. 809, cod. vn, chron. 7.)
in^Somnibus ARGUMENTUM. — Redeuntibus exUritairoia missis
obriixe qusesumus veslram imperialem poteriliam, Leonis el Caroli, qui Ardulfum Nordanymbrorum
• ut beatumPetrum
pro eo"quodad fauioremvestrum f egem in siium regnpm reduxerarit, piratse occur-
apostolum directus est, melius illi sit et non delerius, runt, Adblphum missum aposlbl. prsedanlur, hf
JSritanniam ducunl, ubi redimilur. Rem Carolus'
sicul modis omnibus esse eredimus, quanquam igno- nuntiat pontificj, simulque tres proponit quaestio-
ranter fefellit. Quia valde pertimescimus, ne ipse nes. Pontifex iriaxime sollicilum se fatetur de"
populus acquisilionis sarictse Romanse Ecclesise,per misso suo -.quaestionesHieronymiaucloritalesolvit.
quamlibel occasionem et certamen .-prsedeCessoris Domino piissimo et serenissimo, victori ac trium-
mei domni -Gregorii beatissimi papse, qood ipsis in phatori, .filio, amatori Dei ac Doinini nostri Jesu
parlibus posuit, meis lemporibus infructuosum exi-" Chrisli, Carolo Augusto, Leo episcopus servus'ser-
siere videalur, jiec mihi in judicio eveniat \ -Quid yorum Dei a.
pluradicimus? Sicutper eorumstultiiiamagnovimuss Remeanle ad nos, Dominoannuente, Sabinofe-^
iii aliquo vestrum furorem, itaper-infusionem sancti ligioso episcopo e>de parlibus transmarinis,' obthlit
Spirifus velocius a vobis vestram sentiamus miseri- B '. nobis serenitatis vestrae epistolam contineiitem de
cordiam. His prsemissis, omnipotens et misericors injuneta sibi Iegalione, vel captu atque redemplione
Deus sua vos a malisomnibus proteetione custodiat, Adulphi diaconi missi nostri, fle quo in magno moe-
et quoniam vita vestra bonis omnibus valde esl ne- rore manemus, quousque omnipotens Deus illum ad
cessaria, post longa adhuc tempora vos ad eceleslis' nos usque per vestrum-deducel solatium.
patrisegaudiaperducal.Piissimum domiriiImperium Reperimus etiam in ipsa honorabili -vestra epi-
gratia superna custodiat, eique "omriium gentium stola tres quaestiones subjunctas. Unam quidem de
colla suhsternat. Praedictae vero epistolae tjuaj de eo quodscriplum -estin Evangelio secundum~Mat-
Saxoniae c partibus-nobis missse- sunt magnopere thaeum, ubi dicilur de Domino noslro Jesu "Ghristo:
.precamur clementiam vestram, ul eas nobis remit- Et veniens Nazareth habilavit 4bi : ut adimpleretut
tere jubeaiis, quia fiarum verba pro pignore retine- quod dictum esUper prophetas, quoniam Nazarenus-
mus. Absolutrprid. Kal. Januar. vocabitur. Alterum de eo quod in principio Evange-
a Fidem ac prudentiam ponlificis animadverte : cum, ad Anglos, non ad Saxones perlinebat. Perinde
culpa detergenda erat, cui missi yidebantur obnoxii. Eirdulfus rex Merciorum, seftAnglorum Medilerra-
Quare faaudmittit exemplaTitterarum ex Anglia eos ^1 X neorum, Saxonlse nomen rejicit. Conringio igitur ad-
a scelere vindicantium, sed ipsum earum autogra- hserendum, qui Saxoniam transmarinam, Angliae
phum, ut patet ex fine epistolse. nomine hauddum recepto, tum insulam nuncupari
t Ex quo Invaserunt magnam "Britanniaeiusulam admonei.
- Germaniae-populi,Angli,-Saxones, Jultae, circa dimi- a Daiam hanc epistolam an. 809 Eardulpbi Tegis
dium quinii saeculi, Anglo-Saxones conflato nomine resiiluiio planum lacit^ etenim annales Fuldenses
"coeperuntdici: rieciamen nomen prislinum amlsere. aliigue apud Com ingium consensu ' id tradunl. Vide
lidem post varias \ices devictis Britannis, et in Cam- notam ad prseced. "epist.
briam seu YValliamfugere compulsis, ubi quidquid e Annales Fnld. restitutum aiunt regem per Le-
religionis eral in insula est receptum, septem regna gatos hnperaloris et Leonis papm. Perinde AnnaJ.
aliud alio teriipore consliluerunt. Jultarum regnum Francor. queis ulitur Conringius, qui rem narrant
fuit Cantium, cujusmelropolis Dorovernum seu Can- uberius: « Postquam Ardulfus rex Nordumbrorum
tuafia : Saxonum tria fuerunt regna, Orienlalium, reductus est in regnum suum^ et legati imperato-
Meridianorum, Occidentalium': tolhlem Anglorum, risatquepontificisre\ersi sunf, unus ex iis, Adoljihus
uempe Orientalium , Mediterraneorum, seullercio- videlicet diaconus, a piratis caplus est, cseleris
rum , et Nordanhymbrorum. Augustinus monachus sine periculo trajicientibus, duclusque ab iis in
eo missus a Gregorio hanc heplarchiam in\enit ido- Britanniam, a quodam Cxnulphi regis homine re-
lolatrise omnem misere mancipatam. Canlii reguum dempius est, Romamque Teversus. » Pari modo
omnium pritmmi ab Augustino converlilur ad calho- Annales Francorum sub Ludovico Pio, qui Egin-
licam fidem anno 897. Saxonia Orientalis hodie Es- faardo tribuuntur, ap. Baron. et Pagium (an. 808,
sexia an. 604 ad fidem conversa. Northumbria ab D n. 55; Pag. n. 10) primo dicunt, per legatos Romani
_episcopoPauhuo, qui Eboracum fecii melropolim, ponlificis el domini imperatoris; deinde Adolphum
ad fldem revocata est an. 627, et jie aequo longior duntaxat nominant, ac duos imperatoris: « cum
sim, an. 661 omnia earegna Christi fidem- amplexa eo ab imperatore missi duo abbales Rotfridus no-
eranl. Leo rem tantam jure tribuit sancto Gregorio tarius et Nanlharius abbas de sancto"Aldomaro. »
Magnp,qui obiit supremum dien; anno 604. Ab ipso Quare haud plaudendum videtur Mabillonio (Annal.
.enimopus feliciler coeplum pef divinos praecones lU).XXVII,n. 64), qui duobus tantum abbalibus a
illuc missos, facili postea negolio.perfectum est. Huc Carolo missis Jianc gloriam tribuit. Equidem puto
accedilquod archiepiscoporum Cantuariensis et Ebo- episcopum Sabinum hic memoratum, qui e trans-
racensis controversia unum spectabat .Gregorium; marinis oris legatione funetus reverlitur, alium
nam ipse conslituerat (Lib. xn, ep^f 5) ut Eboracen- legalum pontificis iuisse: nam Adolphus exeunte
sis (quandocunque ad Chrisli fidem veniret Northpm- supefiori anno profectus ej;at, anlequam ponlifex
. bria) pari honore uteretur cuhi Londoniensi, qui la- Earduifl causam discuterct, restituendumque eum
, menposteaCanluariseadhsesit, utliquet. Yide " eliam .regem decerneret. Isvero, quanlum assequi licet,
JLabb. (Concil. tom. YJI, p. 1110.), , Eardulphum cum Sabino misso apost. apud Carb-
,c Exbre\iter indieatis superjorf nota inferri non lurii exspectayit, ut una simul proflcisrierentur : nisi
potestBrilannise insulae accessisse nonien Saxonisa; _,-forte cum duonus abbalibus eo se conlujeral ,eam-
Canlii quippe"regnums,ubimetropolis Caniuaria.aibn êm ol) causam, rege poslmodum adveiiienle' cum
erat Saxonum. Pariterque Nortliumbria, uhi Ebora- alfero legato pontilicio.
gS9 , B. CAROLr MAGNIOPP. ,PARS I. SECTIO ffl. x 540
lii secundum Marcum leslimonium propheticum kflmn estin Isaiaprophela, Ecce mitlo anyelum meum
ila posilum est: Initium ÊvangeliiJesu ,Clmsti.Filii ame tt, qui parat viam luamr Hoc, licet verbis aliis,
Dei, sicuiscriptum esl in haia propheta, Ecce mitto in Malachia legimus. Quod aulem sequitur: 7J Vox
angelum meum, quiprmparabit 70 viam luam-ante te.' clamaniis in deserto, elC, ab Isaia prophela dici-
Tertiamde epistola egregii doctoris'PauIi apostbll tur.. » Item, vero in commentario Mattlisei idem
priore ad Coripthibs, ubi dicit; Si .eiiim cognovis- beatus .dieil llieronymus : t Cum enim testimo-
sent, nunquam Deminttm gloricecrucifixissent; ted nium de Isaia Malacbiaque contextum sit, quserilur
sicut scriptum est, Quodôculus non vidit, nec auris ûomodo velut ah uno Isaia exemplum putemus
uudivit, nec in cor hominis descendit, quw prmpara- assumptum: de quo eoclesiastici viri plenissime
vit Deus diligentibus se a. responderunl. »
Scribit enim bealus Hieronymus de quaestione. At vero lestimonium beaii Pauli apostoli, quod in
prima, id est .secundum Matthaeum, quod hoc in Ejnstola -adCorinlhios protulil, dicens : Quod oculus
Isaia scriptum habeatur, sed id magis juxta sensum non vidit nec auris audivit,'-etc, in Isaia propbela
usum beatum fuisse evangelistam quam juxta ser- scriplumliabetur aliis,quidem verbis, eodemiamen
mpnis,proprietatem. Scriplum namque est in com- sensu. Sic namque scriptum ,esl ibidem; A smculo-
mentario.ipsius evangelislaeab eo beato Hieronymo: B non audiverunt neque auribus perceperunt, oculus non
^t Et veniens habitavil hi civitate qum vocalur Na- vidit,Deus, absquele, quwprwparasli exspectantibuste.
&areth,-utadimpleretur quod diclum est perprophelas, Requirat J>prudenlissima vestra imperialis potenlia
quoniam Nazarenus vocabitur. Si fixum de Scriptu- in capitulo centesimo septuagesimo, et ita inveniet.
ris posuisset exemplum, nunquam diceret quod Quanquam beatus Ambrosius hunc sermonem in ex-
diclum est perprophetas, sed simpliciter, quod dictum positione ejusdem Epislolae, juxta scripium Apo-
est per prophetam. Nunc aulem per prophetas sloli, in Apocalypsi Eliaeiuapocryphis scriptum esse
vocaus,, ostendit se non verba de Scripluris sum- affirmat.
psisse, sed sensum. Nazarwus enim sanclus inter- - His
prsemissis, omnipotens et misericors Deussua
pretatur ; sanctum autem Dominum futurum omnis vos protectione custodiat, atque per multorum cur-
Scriptura compiemorat. Possumus et aliier dicere, ricula annorum vitam tribuat sempilemam. Piissi-
quod etiam eisdem verbis juxla Hebraicam veri- mum domini imperium gratia superna custodiat,
tatem in Isaia scriptum sil : Exiet virga de radice eique omnium gentium colla substernat.
Jesse, et Nazarmus de radice ejus conscendet. » EPISTOLA YUI.
De tesljmonio vero beati Marci evangelistae,quod
ln principio sui profcrt Evangelii, dicens: Initium G yg DEOCCISIONE MAUItORUM INGR^JCOS.
Evangelii Jesu Chrisli Filii Dei, sicut scriptum est (An. Dom. 812, cod. m, chron. 8.)
in Isaia propheta: Ecce millo angelum meum ante ARGUMENTUM. — Mauris minilahlibus Siciliam inva-
faciem tuam, -quifrmparabit viam luam anle te. dere Micbaelemimperatorem misisse classem cum
Et ilerum: Vox clamantis in deserto, parate viam patricio el spathariis; patricium auxilia obtinere
non poluisse ab lAnihimoduce Neapolis, quse non
Domini, reclas facile semilas ejus. Sciendum esl, negata ab Amalphitanis et Cajelanis. Mauros la-
quod e duorum testimoniis prophetarum unum con- trocinatos in insulis Lampadusa, Pontia, Iscla. In
lcxuit corpus, Malachiaevidelieet et Isaise, quorum sanctse sedis diiione salva omnia esse: vix enim
a Carolo nunliatis Maurorum motibus , continuo
unius edixit, alterius vero lacuit nomen. Quod enim coepisse fines atque^ oras marilnnas milite custo-
ait : Ecce mitto angelum meum, etc, de Malachia diri, jugibusque in confessione ad Deum preci-
bus Ecclesiaeprsesidium, iongaevamCarolo vitam
protulit. Quod vero adjecit:Vox clamantisindeserto, implorari.
etc., Isaiaevaticiuium est. Sicut in ipsius Malachise
expositione beatus profert Hieronymus dicens J Domino piissimo et sereuissimo, victori ac trium-
« Marcus evangelista duo testimonia Malachiae et phatori, filio, amatori Dei acDomirii noslri Jesu
Isaicesubunius prophetaesermone eontexens, ita exor- Chvisli, Carolo Augusto, Leo episcopus servus ser-
sus est: Inilium Evangelii Jesu Chiisti, sicut scri- ^ vorumDei c.
a Tres istse quaeslionesdesumptae ex Matth. n, c Ad selatem hujus epistolse quod altinet, Mura-
25; Marc. i, 1 2; I Cor. n, 8-9; nec Yulgatam torius eam cum duabus sequentibus refert ad annum
neque Ilalam referunl. Esedem irifra'sancti Hiero- 815; inde autem Michael jarcetur duobus pfaesertim capiti-
uymi aucloritate explicatse abs re nostra sunt, bus : primo quia sequenti anno a Leone Ar-
quijipe quse neque hislbriam, neque discipliuam spe- meno proditus imperare desiil, monachumque in-
clarit. Yen. Thomas. in Praef. (Tom. I) versionem duit ;'quare non ^cohaerent Gregorii patricii cum
antiquam Latinam j'uxla LXX manibus omnium ver- classe ein solio Siciliam riiissio per Michaelem, ejusque de-
sari tum testalur. "jectio Constantinopoleos. Deinde quia salva
T>Isaiae prophelia olim in capita 181 dividebalur, omnia «x parte Ecclesiae hujus anni pugnaut chm
qualeni exliibel laudatus Thomasius. Idem (sup. cit. acrumnis per Safaeenos allatis seq". anno: quod
^l.) hac Leonis epistola utitur ad comprobandum suam quidem caput Conringii sentenliam ancipitem pepe-
editionem : «Id quod satis respondet, inquit, noslris rit, datam nimirum epistolam hoc-vel seq.. anno.
liisce capitulis, si numerus unus addalilr (qui facile Cum autem Septembri mense dala sit, aique iiiter-^
-scriploris inadvertentia omitti poluit) legaturque \allo tanlum bimeslri epistola sequens disiet; re-
CJLXXI » In Yulgata est cap. IAIV,V. 4, qui rum inversio illa, quae in liac peuitus siletur, inse-
pro.ctxx.
esi ullimus antiquae divisiohisCLXxi, quod incijnt a quenli-aulem fuse narralur , omne aiiio\et dubium
v. 15 cap. LXriu quiiiiilia anno'alib dala fuerit.' Yidecol. seq.,not..c..
541 €0D. DIPLOM. — MGNUM, ETC, .SEU CODEX CAROLINUS. — EPP. LEONfS III. 542
Scimus Igitur vestram a Deo protectam imperia-- A phitani aliquaniacongregantesnavigia in auxilio ejus
lem potentlam semper de integrilate et cxallatione3 abierunl. Postmodum vero, ut audivimus, ingressi
atque custodia riiatris suae sancta3 Eccleslae ejusquee sunt ipsi nefandissimi Mauri, tredecim scllieet navi-
finibus ôleriissiniam babere sollicitudinem, et Ideo) gia, in insulam quae dicilur Lampadusa, partibiis Si-
notum facimus serenitati vestrse ea quae nuper audi-- cilise constituta, _et prsedavefeeam. Cumque de prse-
vimus et ex parte certi sumus a. Vestraesiquidem ai dictojSraecorum stolo septem navigia itidem explo-
Deo flatoe sapienlise incognitum nou est xjuod illat rando perrexissent, nt sc. veritatem cognoscere po-
nefandissima Agarenorum gens partibus Siciliaeanno> tuissent, comprehendentes eos Deo odibiles Mauri,
praesente Tenlre consiliaverat. Nunc aulem, sicutt pcciderunt illos : et dum exspectassent eos Grseci
audivimus, in quibusdam Griecoruin insulis con- qui mlserunt illos ad exploramlum. et minimecssent
junxerunt. Pro quibus vero misil Micbael imperator reyersl,, abierunt generaliter super eos,' et, Chfislo
patricium 1'et spadarios cunijstolo, ulcontra-eos Cbri-• miserante, lotos illos inlquos Maurosoccideruril, ita
stq 73 adjuvante dimicare defauissent. Cumque ipse ut nec unum ex eis vivum religuerint. Porro et hoc
patriciusin Sieiliamconj'unxissel,-direxitmissos suos relatum est nobis: quadragmta naves de ipsis Mau-
per Beneventum ad Anthimum ~cNeapolitanum du- ris venerunt in insulam quae Pontias vocitatuij, ubi
eem, ut cum toto ipso Neapolitano ducatu qui illi B monacfai residebant, et prsedaverunt eam. Postmb-
obedire voluissentnavale auxilium ei prsebere stu- duni vero egredientes ex ea ingressi sunt iri insulam
duissent. Qui vero dux occasiones proponens in ad- quamdam qusa dicitur Iscla majore a, non longe a Nea-
jutprio ejus ire contempsit. Gajelani tamen et Amal-.- pplitana urbe 74miH'ai?a {mllitaria] xxx; in qua fa-
' a Notanda pontificis pruaentia : non enim
quae- gesta omnia quse moeroris causa fuerunt, faucrejici
cunque scribil cerla esse faletur : sed audita tari- nequaquampossunt. Hue accedit quod si Michaelinitio
"quamdubia refert, secernitque ab iis quse certo no- sui imperii ex Eginhardo apud Baronium et Pagium
rat. Saracenorum appulsum ad insulas Grsecorum ; jjkron. 812, n. 12; Pag. ibid., num. 7) per legatos
Lampadussevastationem ab iisdem factam ; septem suos firmavit pacem Aquisgrani cum Carolo, et Ro-
Grsecas navgs exploratum missas, praedatasque per raae cum Leone : huc eliam referri debent quse h&r-
Saracenos, hominibus ad unum caesis, necnon e con- ranturin epistola. NamCarolus, vix dimissisJegatis,
verso Maurospostmodum omnino delelos a Graecis, de Ilalia servanda deliberavit in conventu Aquisgrani ,
tanquani dubia, nuntiorum fidei commendat. Contra pariter coacto, « propler famam classis quae de
decrevisse Saracenos hoc anno Siciliam aggredi; Africa et de Hispania ad vaslandam Italiam Yentura
advenluni Grascaeclassis; abAnthimonegata arixilia, dicebatur"» (Pag. ibid.$ n.^9). Notandi etiam sunt'
eaderaque a -Cajetanis et Amalphitanis prsebita . et legati ab imperatore missi:.i Legatos suos direxit
insularum Pontiscatque Isclae invasiones pro certis p Michaelem scilicet episcopum et Arsaphium, atque
enarrat. r Theognostum protospatharibs.» Nonne igitur et alius
hIn chronico Neapolitano apud Pratillum (tom. Michael patricius, qui cum spathariis classem duce-
IH, pag. 55) Michaelis nomen tribuitur patricio. ret in Siciliam Constantmopoli exstiterit ?
Scriptoris incuriane id factum, an patricius eodem d .Enariae 'insulae, quse"et Inarime et Pithecusa
appeilaretur homine alque imperaior, incerta res olim appellabatur, Isclae nomen accessisse a noni
estJ: nullum- quippe nomen praesefert in -epistola. saeculiinitio nulli, auctores dicunt. Attamen epislola
Muratorius nimis fidenter ei fecit nomen Gregorio : haec de alia insula non loquitur,, tametsi 50 miU.
at pairicii Sicilise appellatione ,vir doetus est deee- Neapoli abesse dicatur, cum sex tanlummodo Inde
ptus. Quod minime illi accidisset, nisi hanc episto- distet. Cur major voceiur non intelligo, nisi
lam ad sequentem annum distulisset; nam cum anno fortp Iscim, quae aliis Pandataria, prope Jôn-
eodera liinselitierae dalae sint, quse mox sequenlur, tiam (Plin. 1. m, c. 7) ratio haheatur, quae et ipsa
et Gregorii patricii in tttrisque -menlio flat, alium tum temporis"audiret lscla. Quod autem attinet ad
non csse dueem classis arbiiralus est. Ita patricius, milliaria 5.0, video Conringium prima in editione an',
qui pro rege, nl liodie dicimus, in Siciliaeinsula je- J647 posuisse miltiaria, postea nova curata -editione
sidebat, Grseci imperii reliquiis praefeGlus, in prae- an. 1655 membranis ilerum diligenter inspectis, mu
fectum maris ab eo convertilur. Pagius quoque lstas litaria 50 eraendasse, quasi Maurorum numerus Jiluo
episiolas dalas omnes pulat au 815, iisque utitur ad appellentium designetur. Et vero diceret illam Leo
Saracenicsehistoriae continuationein ; patiicio tamen non longe a Neap. urbe, si triginia passuum millibus
praefecto maris nullum ausus est nomen facere, esset dissita ? Pecudes jet familia Neapolitanorum
quippe anonymum apud Leonem invenit. 1 inibi existere credi possent, nisi esset fere finitima?
D
c Nil mehus excogitari potest ad hanc epistolam Equidem reor, locum Chronici Neapolitani (Ap. Pra-
illustrandam quam laudali Chronici Neapolitani a lill. tom. HI, p. 61) sseculi sequentis initio, luic re-
Pralillo ediii lestimonium : « Antimus qui noluit ferri debere : namque illi de lsolamri belligeii.Nea-
mandalis Domini imperatoris obedire, _ut cum suo politanam terrarii aftligentes in mari sunt perdomiti,
exercitu advcrsus Saraeenos ire debuisset: quapro- et plcrique Neapolim deducti. Quare non Isola, sed
pter illL pervenerunt usque Neapolim devastantes Iscla ab scriptore antiqui illius chroniciesse positum
pagos et loca sine ulio obstaculo et impedimento : crediderim; at Ubaldi cxscripioris, aliusve vitio'
inculpatus- fuit a Michaelepatricio imperialis exer- Isola mendose seriptum. Ita profecto factum videre
citus dux de intelligenlia cuin Saracenis apud Do- est in Crilice Pagii ad Baron. (edit.Lucen. an. 815,
minum imperatorem, dum poterat defendere loca li. 21). Ipsa enim haecLeonis epislola pro Iscla prse-
illa, etjeliquit indefensa. Exivit lum fama quod sefert Isola. Caeterum, quidquid sit de recenti no-
excrcitus JBomini imp.- Neapolim veniefaat, et non miue Ischia, quod insulse factum volunt al),ejus op-
reverteretur, nisi prius non destruebat domus et om- pido Coxendicis formam habente; nam Coxendix
nia bona domini ducis Antimi; qua de re dux Anti- GraeceIschia to-^tovdjcitur,titIiberexlicam quod sen^
mus volebatllomam fugere, et non poluit, et prse ti- tio, utramque insulam esse appellatam Isciam mino-
more post paucos dies mortuus est, el ducatui sucr rem majoremve hac ex epistola intelligo; a quonam
cessit anno 815 Tfaeolistus. » Profeeto si Anlimus vero i litlera in / mutala fuerit, diyinari ab aliis ve-
nicerore obiit diem suum an. 815, in hune annum lim.
'
543 U. CAROLI MAGNl OPP. PARS I. SECTL III, ,- • S«
milia et peculia Neap"oHlanorumuon parvainvene- /K superna custodiat, eique omnium genlium colia sub-
runt: et fuerunl inibi a xv usque ad xn Kal; Sep- sternal. Absolula vnld. Septembr.
temhr. et nunquara ipsi Neapolitani super eos exie- !EPISTOLA IX.
runt. Cumque totam insulam depraedassent,implen- 76 QU4LITER SICILIENSES CUMS4RACEMS PACTD5I
tes navigia sua de hominibus et ejus necessariis re- iFECCRTOT ET CiPTIVIREDDITI.^
^versi sunt post se. Cajetani aulem, qui post desola- (An. Dom. 815, cod. n, chron. 9.)
lionem jam dictsc insulae ibidem fuerunt, dixerunt -ARGUMENTLM. — Leoni traduntur litterae a Gregorior
ijuod invenissent homines occisoslacerc aet granum patricio Sicilise ad Carolum Aug. absque inscri-
ptione : resignandse scilicel, Iegendse,atque appo-
et scirpha quae ipsl Mauri porlare secum non potue- sito sigillo in Franciam transmitlendse, aiit ipsae
runt, sed et caballos Mauriscos, quos in suis drice- aut earum exemplum; nam erant responsum Ca-
bant navigiis, occisos ibidem dimiserunt. Ecce qua> rolinis, utrasqhe missus pontificius ultro ciiroque
tulerat. Pomifet integras ad-Garolum mitiit, pu-
eunquejaudire] potuimus de Grsecoriim partibus, talque minime!inscriplas, Leone imp. suo incon-
serenitati vestrse iutimare curavimus. De nostris suito, ad se autem remitli orat eum lectsefuerinu
autem lerminis inslnuamus vestrae tranquillissimse eumdem missum nuntiasse quod pairicius pepige-
inlercessionem sanctae rat inducias cufn Saracenis in annos decem, capti-
imperiali "potentiae quia per g
' vis ulrinque repditis; Michael Aug. monachum in-
JDei geuitricis semperque Virginis Marise dominae duerat, pleraque alia evenerant quae slngillatim
nostrse, etbeatorum apostolorum Pelri acPauli, et cnarral.
per vestram pfudenlissfmam ordinationem, omnia Domino piissimo et serenissimo,_victori ac trium-
salva et illsesa existhnt. A quo enim de illofum ad- phatori, filio, amatori J)el et Domini nostri Jesu
yentu vestra nos exhortavit serenitas, semper po- Christi, Carolo Augusto, Leo episcopus servus ser-
stera et littoraria noslra h 75 ordinata faabuimus, vorum Dei C
et faabemuscaistodias; nosque cum nostris sacerdo- Terlio igitur Idus Novembr. susceplmus epistolam
tibus in ecclesia fauloris vestri heati Petri et Pauli Gregorii patricii Sieiliensis : responsum scilicet se-
japostoli], Omnipotentis exoravimus clemenliani ut renitafis vestreeêpistolavquam illi per hominem no-
suam sanctam Ecclesiam ab insidiis inimicorum cu- gtrum emisimus. Yofais siquidem, pro qua causa
stodire et defendere dignelur c, vosque ad exaltalio- ignorariius, epistolam nomini veslro titulatam e non
nemetdefensionemejusperlonga annorum curricula emisit. Illam tamen, quam nobis direxit epistolam,
conservare & proiegere lubeat, atque ad gaudia de qua vobis exemplar, aut postquam eam legeremus
setema per lnuilatemporum-spalia cum-sanctis per- a nostro sigillo restrae imperiali potenlise dirigere
ducat omnibus. Piissimum Domini imperium gralia >,petivit. 77 Nos pro veslra satisfaclione neque cam
a In utraque editione Conringii, et ap. Lahbeum quam futura; septima enim ad Septembrem anni
legere est lacere":*at Pagius et Du-Cangius ( Verbo sequentis perveniebat.
Scirpha) reete legunl jacere. Quse res satis compro- e Anno 814 Nicephoro imp. Orientis csesoa Bulga-
bat j anle vocalem, quse in codicibus medii aevi ris, Michael Curopalales levalus eral Oetob. die 2,, et
quandoque sursum protenditur, tam bic quam in Is- die 5 aNicephoro patriarcha coronatus. Is \ero sus-
cja sumptum esse pro L Ilsecvero eludunt erudilo- - ceptis legatis adj Nicephorum missis a Carolo pro
rum interprelationes, ut Ischiam a Grseco nonrine slabilienda pace, propriam legalionem adj"ungit,pax-
natam ostendant; nec non medii ae\i scriptorum que insequenti anno firmatur Aquisgrani, Eginhardo
socordiam, qui rem minime negligendam aui silen- lesle in Annal. ap.-Pag. (812, n. 7, seqi.) per eos-
tlo pTsetereunt, attt ignorare propalam fatenlrir. dem legatos : pax tamen Grseca, Basiieus 'quippe
- i> Terminospontificiseditionispaulo ante indicatos Carolus
appellaiur a legatis, quem litulum Grseci
hic luculenter designat duabus vocibus poslem et - non modo negarunt Carolo, sed usurpatum aegre tu-
liltoralia. Per banc poslremam' nulla dufailaiio est lerlint semperque improbarunt, Mulla conjectando
quin oram marilimam a Populonio Tarracinam us- recentiores ea de re disputaut, quae BUIIOanliquo
<jue se protendentem intelligat. Per \ocem aulem haerent monumerito. Incipiunt scilicet a Nicephori
pdstera nemo non videt Leonem accipefe qua ditio legatis an. 805. (jPagi tbid., n. 5) ct ineundse paeis
sanctse sedis finilima erat Neapolitano ducatui, qujn . primordia, pro pace inita cum clausula uti possidetis
eiiam ei Beneventano, usque Lirim flumen seu Ga- D venditare non dubilanl (Murator., an. 803). Splen-
filianum ; sequenli enim anno ora maritima, ac sub- dida somnia! Agitaii lum cceptum de pace : anno
sequentibus annis praedicll fines mediterranei Sara- autem 810, ut videre est ap. eumdem Pag. (n. 4)
cenorum invasionibus seu"depraedalionibus fuerunt a Pippino subaclis Venetis, pacero aliquam esse ini-
bbnoxii. tam cum qui Yenetiam NicephoToreddiderit,
L Innumeris Yeteris Testamenti exemplis utraque alii dicuntCarolo,
negantgue alii. At anno demum 812 Caro-
res probatur, preces ad Deum fusse, et bellicus «ppa- Jum relentis Histria, Liburnia, et Dalmalia praeler
Vatus : non enim tenlanda est Dei omnipplenlia : - maritimas civitates, pacem aliquam statuisse cum
oratio et preces necessarise sunt, at una simul actione Nicephoro, ut diximus, antiquorum fere conslans
ojms est. Jta scilicet sanctus Leo III successoribus opinio est. Nomeh tantummodo imperatoris seu ha-
exempiumprsebuii quod sequerentur. Adrianum au- silei, liberalitalej legalorum tribulum Carolo, lan-
"temperinde se gessisse vidimusin Cod. Gar. imidiss plenum rejectum a Graecis.Idcirco pa-
a Tam persjiicuae suninolae temporis hujus epi- •quam
tricius Siciliae in^criptione vacuam epistolam mitlit
stolae, ut minime mirum videri debeal, si consensu Carolo per pontificein. Yide Pagium (an. 824, n. 10),
omnps ad annum 815 referendam,putenl : Junius qui osleniii Graecbsbasilei nomine tum imperaiorem
siquidem mensis transactae sextarindiel. annum iu- lum regem salutasse : adeoque si qui Graeeorum.eo
dicat-815, ante Septembrem mensem; hinc"veroinci- tittilo aflecerunt Francos, reges tantum intellexere,
pit ind. vii. cum epistola data est undecima die No- neque usquam Roriiaiioram scd Francoruin basilei
ve/ub. ; prceterea Indictio octa\a memoralur, lari- inveniunluTâprcJlali.
«.AS rnn nTPT.mr — MnNinr.. F.TC. SEII CODEX CAROLINUS. — EPP. LEONIS m. S46
ad legendunuaperuimas, neque quod in ea contine- A A-nis. 1 vobiscum non sponderous, quia non sunt sub
iur -cognovimus», nisi quod per illum missum no- ditione regni nostri: 78 se£lin quantum valemus-eos
strum nobis in verbis direxit. Id est de illis Jsarrace- •superare, sicut vos ita et nos-contra illos Jn, mare
norum missis cum quibus pactum confirmavjt ipse dimicare permillinms; et si soh nos non valemus,
patricius inânnos decem. Dicebatcnim adprsedictos nos a parte nostra et vos a vestra Christianorum
missos Saracenorum : Quale nobiscum pacium facere finibus eos abjiciemus. Post haec vero convenit ilJis.
vulfis, cum.-ecce jam anni sunt octuaginta quinque et conflrmaverefn scripto inler se pactum in annos
quod pactum aobiscum fecistis et frrroum non fuit?1 decem : et dedit eis missum nomine Theopistum
Imo et Constantinus patricius, qui ante me praefuit, nolarium, et reddidit illis quantos babuit
compre-
in decem annosjobiscum pactum firma jt, usque adi faensos.de ipsis Saracenis, ut illos Christianos,
quos
futuram octavam indictionem h, sgd neque ipsumi de suis parlihus praedaverant, reddidissent «. Et
pactum firmum tenuistis. Nunc autem quale vobis- postquam jaro dictum pactum inter se firmaverunt,
cum pactum facia'mus,_nobis incognitum est. Ad[ et missus ab ipso palricio absolulus est, inTenit in
haec respondebant ipsi Saracenorum missi, flicen- cajena ûnum hominem sub nimia velocitate ad
pa-
tes : Pater istius Amirahnumin c, qui nunc apud nos; tricium. nuntiare festiuans, quod septem navigia
reguare videtur, defunclus est, et iste relictus est; B ' Maurorum prsedaverunl unum vicum in
Regio, et
parvulus, etqui fuit.servus factus est liber, et quii duse naves>ex eis posl eos ad iittus exierunt vaeuae.
liber_fuit effectus est dominus; et nullum se regem Nam et hoc nuntiavit nobis ipsemissusnosler.quod
habere pntabant; sed ecce nunc postquam omniai audisset ab hominibus Saracenorum missis, quod isto-
quse pater suus habuil sibi subjecit, vult firma sta- Junio mense transactse sextae indictionis voluissent
bilitate hoc quod paramus pactum seryare : de Spa- cum aliis centum navibus ad Sardiniam r
peragrare,
" a Sumiriam
pontificis fidem in rebus hujusmodii eiiam Maurorum appellatio iis accesslt: ita ut Sara-
iaudabam supra (ep. 6, al. 8, in not. ); en ejusdem[ ceiios Hispaniae appellatio ejusmodi a caeteris Sara-
argumentum aliud luculenlius. Quid Carolus scri- cenis secernat. Utriusque- rei testis locupletissima
pserit, quidveGregoriusTeposuerit, nullatenus nossei est faaoe,epistola. _ •
vult, ne obsequio aut officio desit in Carolum. Atta- e.De solemni liocjraclatu captivorum utrinque
men aniuiadverti velim quod si patricius Siciliae aL restfttltione firmato, riil apud historicos invenitur i
Leone petit iit liiteras legat, ârumque exemplumi quarc slngularis notitia ista uni Leoni pontifiei refef-
seu ipsas autographas afa se signatas in Franciami tur accepta. Certe usque ad annum 827 Saracenos
mitiat, minime iis continebatur quidquam pontifici Africae molestbs fuisse Siculis non flocel historia z
cekndum : cum caeieroqui de Sieilia tum temporis aL tum vero Euphemii Siculi proditione Siciliam in Sa-
Saracenis frequenter \ exata res esset. At mihi age- „/ racenorum potestatem venisse et Baronius et-Pagius
r-etur de ineundo federe cum Romanis ad repellen- ** (Bar. 827, n. 25; Pag. ib., n. 4) Grsecorum auclorf-
dos Saracenos, an de commulanda insula cum pro- tate demonstrant. Leonis autem Osliensis opinionem
vinciis DalmatiaeLiburniae "aliisve,-in obscuroomnia de adventu Saracenorum in Siciliam anno 820 jufe
sunt. Unum tantummodo certum: quod SicIIia usgue Baiomus refellit: nil ehiin certius invasione ista Si-
ad annum 827 iinperatori Orientis paruit (Bar. an. cnla an. 827, posl editionem chronici Siculo-Arafaici
827, n. 21; Pag.fftirf.., n. 4); qila.de re opportunius, inler scriptores Rer. Italicar. (Tom. I, part. n, p.
cum agam de diplomate Ludovici Pii. Quamobrem veriiati fucum-facerei qui Sicilise
b Arino igitur 80i Constantinus patricius Gregorii 245). insuiam usque ad pr.cdicluhi annum 827 possessanj
prsedecessor foedus cum Saracenis in annos decem a Grsecis, inde duobus amplius saeculisin potestate
percusserat. Et nota quod patricii diu*pweerant Si- Saracenorumjjennanentem aul aCaroIo Magno, aut
ciliae,iil planius intelligas quam longe a vero abeat ab alio e successoribus Carolinae stirpis possessam
Murjtorius, ubi pairicium ducem classis, pro patri- fuisse diceret. Ea nihilominus in diplomate Ludovicl
cio praefceio Sieilias aceipit. quod monebamûpra Pii'rec"ense;ur : quare autem ita factum, ostendam
(ep. 8, al. 5, in not. ). in Dissert. 'de eodem diplomate, quse faas epistolajs
. * Animadvertit Pagius fan. 815, n. 24) amir seu consequetuT.
emir, praefectum seu regulum significare, at addilo f Narralio hfec de Saracenis Afriese "anle pactas
Almumenin -denolare principem fidelium, seu cali- decennales inducias pafum credibilis Tidelur. Leo
pham, cujus Tegia sedes Bagdadi. Elmacini item au- * ipse pluribus utens testibus rem Talde dubiam scripto
eioritate notat de Aronis niorle Leonem loqui, quam' se mandare ostenJit. Secus est de Mauris Sardiniam
censecuia est eodem hoc *anno die 25 Septemhris Dct 1 Corsicam saepe praeda et csedibus vexantihus,
Alamini fratris caeies, et Almamonis alterius fratris Fuldenses anriales et monachus Engolismensis, una
iitauguratio, quem intsr caliphas vicesimum octavum cum Eginhardo, Carolum ejusque lilium Pippinum
jmiiieTant. Almumenim et Almamonem uiium eum- regem classe tntatos esse eas~insulas tradunt, ut
d3mque"esseJkcili ncgolio assequor : at riomen idem dictum est(ep. I, al. 6, in not. ), Cumque neutra il-
pro princ >pe, seu ealipha, esse accipiendum non iu-'' larum periineret ad Italiae regnum, at Corsica e cpfc
lelhga. Ad rem nostranf quod allinJt, quanquam trario donata esset sanctae sedi, nt Ibidem demon-
imnmuil falsi hac in epislola contiueatur, mors fa- stratum fuit, Sardinia eadem fortuna uti videretur.
men calipliacj"uxta adnoiata ejnsdem Pagii certa est. At nullum suppelit'documentum quo res firmelur,
Cshisius etiam ex alio auctore conslgnat hoc anno Duo lfaecdunta\at indicla fere certa insunt hacm re r
Imin Amirse mortem, ac Maimonis succesbionein. insulam scilicet nec Gr3.corum„ neque Francofum
Quae parva nominum discrepantia rem non mutat.. juris esse: Si ciim Grseca'dominatio illuc tum per-
d Saraceni una eademque gens erant: sed-
post- venisset, Franci haud misissent Iljuc classem Sara-
quam, AMca invasa, inde Hispaniam octavo saeculo cenis arcendis : el si insula fuisset Ffancorum jufis,
ineunte occuparuht-, "cique ineubantes, proprio regi haud terminasselfGaToIiisItaiicum regnum Tirrheno
paruerunt, prsefectis ejus amplissimi regni provincias mari ; « una cimi ducatu Tuseano u=que ad jnare;
adminislrantibus; utide postea-regna quatuordecim Australe et usgue adPiovinciam. »,(Ap.Pith,, parl. n,
emersere: lum vero quasi perduelles a Saracenis ca- p. 84.) Equidem causam aliahi non videq cur cla»sis
liphse Bagdadis sufajeclis haberi 'sunt coepti. Quin ad mendam insulam mitteretur a Carolo, pneter eam
' •
.547 B. CAROLl IIAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. *ws
et dum venissent prope Sardiniam sribito aperta -,A amando e& quae dtehacre seniimus-serenitati vestfse
7@ est mans vorago, et subglutivit illa centum insinuamus, îdelbf nobis, qiiia sine corisultu Leo-
navigia, et postmodum sic cum magno' timore renis imperatoris sui non @£. ausus est vbfaisadhuc
t'ersi sunt ipsi Saraeeni, qui hoc dieebant, in Afri- epistolam suam dirigcre c. His pfsemissis, omuipo-
cam, et nuntiaverunt ad familiam de illis qui sub- tens et misericors Deus sua \os proteelione custo-
mersi sunt. Cumque ipse missus noster talia audis- diat, atque per multorum-lemporum annos ad
gau-
set. interrogavit illum notarium qui.eum custodie- dium selernum perducat. Piisslmum domlni impe-
bat si veritas esset quce ab illis Saracenis audierat; rium gratia superha Custodiat, eique omnium gen-
et dixit ipse notarius quod ila essct, et ipse ore pro- tium colla substernat. Afasoluta m Id.-ôvembr.
prio Iegisset ad patricium illam epistolam quam ei Dixlt<Jregorius patricius ad missum nostrtim quod
unus Chrislianus amicus suus ab Africa direxerata, Michael imperator monachus effectus est cunf uxore
in,qua de submersione de praedictis centum navigiis etHIiis suis. '
continebatur. Et hoc factum est mense Junio, quando EPISTOLA X.
jllud signum igneum lanquam lampadem h in co?,lo BSiI\IQUOCONSILIO TACTO.
multi viderunt. Ipsi vero missi Saracenorum in na-
el sic veniendo (An. Dom. 815, cod. iv, chron. 16.)
vigiis Yeneticorum venerunt, eom-1B AitGUaENTUM. — Novo aneipillque accep.o nuntip a'
busserunt igne nayigia quaedeSpaniaveniefaant. Ecee Graeeis hominibus de Michaele-a Bulgaris victo".
quod per faominem nostrum audivimus serenilali deque ejus secessu in monasterium unacuin suis;
nec non de Leonis Armeni acclamatione et corot
uvestrseinlimare curavimus; sed precamur serenita- nalione, novain hanc scribit epistolarii. Summa
tem vcstram ut postquam ipsa cpislola Gregorii^pa- ejus ceria : at Graecorum"narratiunculis aures
Iricji relecta fuerit a1vobis, nobis--eam dirigere non nimirum faciles praebens, pugnantia et fabulosa.
dedignemini. Quare autem minime vobis epistolam nonnulla pontifex nuntiat tanquam certa.
ihse palricius misit, et in illam quam nobis direxit Dominopiissimo el serenissimo, victori ac triun.-
nomen veslrum non exaravit, cum a vobis perlecla phatori, filio, ;amatori Dei aG Domini nostri Jesu
fuerit sialim vestra .a Deo data sapieirtia cognoscere Christi, Carolo Augusto, Leo episeopus serrasser-'
cur vobis ul' decuit non emisit. vorum Deia. v" -
poterit, epistblam ,
Tamen si prsesumplio non nobis imputatur, quod Poslquam eaim epistolam Gregoriipatricii Sici-;
L
.quse ad defendendam Corsicam illum movit : < ut leta est. » Alteram vero, quam copulat cum Mi-
neinpe ejus donatio semper firma et stabilis perma- chaelis monachalu, ac proinde ad hune annum Te-
neat. » (Ep. 4, al. 6.) Nulla, jnquies, mentio est Sar- fert, prselio victam |a Christianis Sardiniaeait. Quare
dinise, prseter islam fortuitam, qua prodigium nun- iG prodigium priori potius quam alteri videlur condu-
tialur a poniifice. Reponam : ne Corsicsequidem Leo cere. AtLeo cum Junio mense hujus anni eam*on-
meminit, rjisi obiler., At quis non ,videt plurimas per juiigens, de secunda aperte loquituiv
duodeviginii annos ultro citroque epistolas Leoiiis ,h Baronius (an. 811, n. 48) Eginhardo auctore tra-
ad Carolum Carolique ad Leonem missas esse, quae ditlribus Caroli annis ullimis <_oeloterraque visa
omnes interierunl ? Profecto ne decem islas quidera esseprodigia atqubportenta, quse-mortem ejuspiae-
ad nos pervenisse gloriaremur, nisi Gonringio, aliis sagiebant: nimirum crebra lunae solisque deliquia,
forlasse ncgleglis, dignae visae esseni quse ederentur Aquensis palatii, ubi degebat, frequens tremor, ful-
in lucem cum suis nolis, quas recle Labbeus (Conc, mina, Tuina regiae, Sncendia et alia,plura. Eclipses a
tom.,YH, j). 1115) delinivii « foedissimis adversus Calvisio-notanlur; signa cseteraab historicis memo-
Ecclesiam catholicam ejusque supremos pontifices rantur, prsecipue inbendia : c[uamobremcceleste -faoc
criminationibus alque calumniis conspurcatas, » iiovum .signum a pbntifice .memoraium non abhor-
a Prodigii ejus prope Sardiniam nulla occurrens ret a flde; tametsi cum ingluvie maris conjuncla in-
mentio apud Anaslasium causa est cur -fldeirelato- credibilis videalur. "
,
runi laii grande factum conimendem. Namque aliud c Causa' certa cur patricius epistolam non in-
sjmbc, postquam- Saraceni basilicam sancti Pelri scripserit Carolo jniperalori, est pax.superiori anno
«lesolarunl ann. 846, non siletur apud Anastasiura cum- Graecb Augusto per legatos flrmata: titulus-
(seci. 495-497). Yerique admodura simile est sacri- enim imperatoris Rbmanorum Constantinopoli male
iegos cum prseda mari rabsumptos es.se. Concinit oluit, nequeiunquam iributus fuit Carplo ct succes- -
Joannes diaconus ,(apud P/atill. tomo HI, pag. 46)! D soribus. Huc accesserant res novse in Oriente : Mi-
enarrans facta posl depraedalionem basilicarum san- chael quippe, abdicalo imperio, postquam a Bulgaris
btbrum Pelri, et Pauli: « Sed pelagi, inquit, vasli-" viclus invcrsionem reruni el. gentium aspexit, in-
iatera sulcaritibus excitavit Doroinus Austrum, quo duerat monachum, ut est in fine epistolse, succes-
dispersi aique demersi, paucissimi ex eis ad sedes seratque Leo Armerius impius ille Augustus, qui •
remearunt suas. » Igno;us etiam Cassinensis, quem saerar. imaginum persecutionem , vprsesulum mo---
sequiturLeo Ostiensis, hancremnarrat(I6id., tom. nachorurnque exsilio ac csede instaura\it. Quare
I, n. 9, p. 205). Anfmadverto autem, patrieio Sici- Jmjjii hujus Csesarife prjefecli, ac prjecipue patri-
liafrem nuntiari ab,afflico captivo, ut novi aliquid e cius Sicilise, qui rfeliquias. OrientaMs imperii lue-
transmarina ea regione referrel; contra aulem a faatur in Occidente,' rem facerc pori cssent ausi, •
pontifice id prbdigium nuntiari Carolo, rei, teinporis quam ipsi Michaelijoptimo principi norant displi- '
a'c personarum cirfeumslantiis adjunctis, ut fldes cuisse. .
i
d Die quinta decima posl praecedentem, seu
major narrationi aecedal : noime hinc conjicilur
pontificfs,non parujn interesse, prodigfo illo Sardi-^ 25 Novembris, dalairi hanc epistolam Leo ipse iesta- ,
niam evasisse vastationem quae a Saracenis immi-" tur in flne, afasoluiara aiens vn Kalendas Decem- •
nebat? Cselerum monachus Engolism. duas Sarace- fares.jQuare vanum esset in epistolse nihil novum af-
noruta expeditiones narratin Sardiniam; "deprima,." fereniis in-ajoremquepart-em mutilis aelatem diiigen-
quae ad superiorem"-anmun referri debel: t Ea, in- tius inqulrere.
quil, classis quse ad Sardihiam est delata, lota de-
"659 COD. DIPLOM.- MONUM.,ETC.SEU COBEX CAROLINUS, — EPP. LEONIS III. 5S0
Iiensis simul cum nostra emisimus serenitati veslrse, A 'Constantinopolitanae, et coepit cum eis foris rouros
-conjunxit ad nos unum navigium riostrum cum ali- vocibus magnis laudare ac dicere : Constantinum
-quibus Graecishominibus : ex quibus unus dixit no- Magnumimperalorem riiullosanrios.-gfj Cumque nun-
•bisquod dum esset Leo, qui nune effectusest impe- tiatum fuisset quod multi milites iugissent a Leone,
•ratoT, contra Bulgaros ad ,pugnandum , <Procopia * et venissent ad eum laudanles illum, fecit eis ape-
uxo.r Micfaaelisimperatoris hafanisset quemdam ami- riri portas civitatis, ut rogam .eis dare debulsset.
cum nomine Constanlinum patricium, et cxhortasse Illis aulem ingredientibus, TIOIIpepereerunt rieque
-eum feam]gl "utsibi-eum conjugio copulasset, pro- viris neque mulieribus, sed neque parvulis quos in
mittens ei thesaurum absconditum mullum,-quod se venire potuerhnt. JEt mortui sunt, ut ferjur, x\i
afadiluma patre suo faafaere dicebal, per quod po- millia inter viros et mulieres. Tunc ipse Leo impe
jmlum erogare debuissent, qualinus imperalowjiri rator misertus est .populo suo, et petiit cum Con
cum sibi elegissent. Tune redurius [seductusj ser- stanlino bellum committere, ne pro duolius viris
monibus ejus, paruit iniquo illius consilip, et paca- tantorum Chrisiianorum sanguis effunderelui\ -Pbst
~\il si!,imultos dans largiflua -dona : post haec vero hsnc vero-petitionem ingressi sunt ambo in loeum
inlromiserunt eum in palatium imperiale, laudem qui dicitur Ipppdromio, e"toecisus est Consiantinus
canenles ei. Ipseautem Constantinus' fecit ad se B a Leone imperalore. Ip eadem hora interfecit Tliep-
âccerseri [accersiri] Nicephorum patriarcham,- et dorum patricium et "omnes qui in ipso consilio fuc-
dixil se coronare{coronari]'-sicul inos est imperalo- runt: Procopiam auleiri ttxorem Michaelis iriipera-
mm a. llle Igilur palriarcha," nolens coronare eum tbfis occidit, et menibra ejus abscidens .distribuit
manifius propriis, inlerfectus est. Uxorem vero per, murum civitalis. Cumque sibi vindictam taliter
i,eonis imperaloris êxorfaavit, el filium ejus par- perfecisset et ordinasset congruecivitalem, -reversus
vulum interemil. Hoc cum audisset Leo imperator ~eslad exercitum suuni in flnibus Bulgarorum h. Post-
Tibi eral in finibus Bulgarorum a,d pugnanj, coepit modum vero coujunxit ad nos unum hqminem Gro-
affliclis sermonibus increpare palricips et opli- gorii patricii,- qui dixil nobis quod neque palriar-
snates qui cum illo erant, dicens : Boniet Chri- cham occiderunt, neque uxorem Leoiiis Imperalpris
siianissimi viri, cur lalem iniquilatem In me facere ~exorba\erunt, sed neque filiusejus interfeclus est,
voluistis, quod elegistis me volis lmperatorem? ct aaisi unam parvulam fiham suam fecit Procppia
ecce nunc et u\oreni4neam etfilium mcum occi- tixor Michaelis imperatoiis inlerflcere. Haecvero de
deronl ctle\3verunt sibi pjium imperatorem.'Tunc Grsecls homlnibus audientes serenitati veslrse inli-
.omnes /siupore.magno repleli dixerunivei: Benignis- mare curavimiis c. His praanissis, omnipotens et
<simedomine, •nrillamperturbalionem ante faciamus, misericors Deus sua vos proiectione custodiat, alque
dbnec inlra civilalem ingredi valeamus. Et fnilo posi mullorum curricula annorum ad gaudia seterna
«onsilio deposuit impefialem veslem el induit nriiita- pei'ducat..Piissimuni,doinini imperium gratia superna
rera, el lollens secum quinque millia viros armalos custodiat, eique omnium gentium colla substernat. '^
eleelos ad proelium, rcversus esl ad lriurum civiiatis "Absoluiavn Kal. Decembr. ,
i Quanquam opinio sii a Marciano originem du- biia, 'lura caeteris adj'unctis novi ritus ailentis, de
cere coronationem impp. per roanus episcopi, tamen quibus \ide Disseft., n. 50 seqq.
Tillemohlius anim.'dv«riil (Leon. I, art. 1) non esse ,i> Narraiio ista lota fafahlosaesl: quain tamen pon-
anliquiorem Leone I, qui anno 457 ah Anatolio tifex, non solum credidit, sed Carolo credehdanniun-
patriarcha e^t coronalus. Tanto viro, quinonAugusleam tiavit. Yera liisloria repetenda est ab arieioribus iirm-
Jtistbriam nulli secundus persequilur, esl cur jcis apud'Baroniiim (an. 815, n."lseqq.) et aprid
fldem'negemus. Ab aiino igitur 457 imperaiores Pagluni, qui Constaiitini Porpbyfogenneti aliorum-
Oiienlis coronari cajierunt a paffiarcliis Conslanii- que narralionibus prolalis, |alsitatem Pmnein cpf-
jiopbieos. Sed coron.ttio isla nil commune habet cum stolaehujus rcfellit (lpid.,t ri. 4 seqq.i. Summa esf:
coronatione a Leone fll instituta,' praetef nomen. Leonem Armenuin a patriareha Nictphoro fbgaium,
Nam Tillemontio codem teste GTseciauctores Ana- itt iidei -symbplum profiteretur, antequam' imperii
-slasium an. 491 ab Ariadna coronalum traduni (In n cbronam acciperel, id facere tum renulsse, facturum
Anast. Dicor., art. 2); tamelsi Theophanes et Ce- se tamen .esse pollieitum, poslquam fata firmaque
ilrenus ah Euphemio patriarcha id factum naf rent. essei acclamalio : quamobrem a 'Nicephoro cOrong-"
Uaron. (an. 49f, n.1) ex Theodoro leelore et Suida lus sequenti die, quae Julii erat nridecima, datara
Eupliemium oslendit aversalum esse-corpnaiiotiem fidem fefellil, mahsque Ingeniihus Oiientale impe-
haeretici hominis, arit saltem suspeclae fidei; nisi fiura sufaj'ecit. ,
prius caifaolicaefldei pfofess.ionem ederel; at de co- 0 Ne haec quidem evGraecorum auctore ullqsup7
rdnaiioiie per manus palriarchse non loquitur. Cum vpelunt : quare ipsa eliam jmer vulgi rumores feji-
tamen multo anle Leonem I a patriarcha cpronatum cienda. Epistola, aiitem Aquisgranum, ,ubi Carolus
Jiqueat, et anno 525 JuslinusvaJoanne 1 ponlilice ser hiemabat, delata, paulo anie exlremam ejus'valelu*-
cundo corbnari vbluerit devolionis crgo, cum a pa- dinemad tanti princlpis marius pcrvejiit- Kairique
triarcfaa ante annos septerifiiiauguralus csset, nt esl Januario mense in morhum ihcideris jquinto Kal.
apud eunidemBarpnium (an 525, n. 7), non esfram- Fefar., ut tradit Eginhardus iri ejus Yita, seu xv Kal.
bigendtim quin ritus iste jam fuerit inlroduclus. ejusd. ,mensis. ut habet mpnachus Engolismensis.
Quamobrem faaud nova res a Leone III excogilata supremumdiem o))iit.Baromus{ari. 814, n.^SIseqq.)»
fuit, cum Carolum Magnurn coronavil, circa ipsam Pagius (eod. arin.','n., 22' seqq.J, et Georgius in
coronam: sed circa ritum, quem non modo pri\a- animad. ad Pagium satis superijue hac de re. Eos
tum esse voluit Romani poniificis, at prorsus noytiiri consuie. , ,
ercegitavit,'tum professionis emillendae ratione*ba-
651 !5. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO HI. 554
[ i
S3DISSERTATIO DE DIPLOMATE L^DOVICI PII
I.Inter veteramonumenta nullum frequentius inlu- A _ modo, etc, in mulilo utroquelegitur : necnon patri-
cem pTodiit Ludoviciano diplomate. Prse aliis Baro- monium Siciliw. Simili modo, etc. JIuj'usmodi vero
nius ex optiinis.codicibus Yaticanis, et noslra setate omissione se1Mem[trium diplomatum simul eonjun-
eroinenliss, Antonellus, dum eral praefeclus ar- ctorum designari quis non \idej? cum scilicet JXorth-
chhi MolisAdrianse, cx apograpbo ejusdem archivi mapnis priucipjbtis jam mansuefaciis, et anathe-
(aulograplium eniro periit) accuralissime illud pu- mate absolutis, Nicolaus H jura demonstraiun-s
blicarunt. Inslituti mei raiio exigit ut preliosum sanctse sedis in Apulia esetertsqu&provnicfis, co se
adeo monumenium et-ego in lucem edam; quare eum contulit, cottcilium ibi celebrarit, ae sacramentum
Albiniano vetustissimum fidelitalis' ab iis principibus accepit anno 1059, ut
prcesto habeain ex cotl.ahludens
exemplum haud multum ab apographo mo- est in libro Cen«'num, et elarius apnd Baron um
lis Adriana?, islnd producam cum variantibus"lectio- (1059, n. 5 et 70 seqq.). Perinde lacuim a Nico-
nibus ejusdem apographi. Credo equidem utriusque lao III cura Rudolpho, cui tria eadem-diplomata pa-
siniile a Cencio relatum esse in Jibrum Censuum, riter mulila transmisit, suq loco videndum erit. Ne-
nam Panvinius, cujus aevogenuinus faic liber exsta- que cnim pulari debet, fliplomata illa fortuilo con-
bai in bibliotheca Yaticana, in calaJogo privilegio- tracta esse, conditjonemve illam, si Deus, elc, muii-
rum sanctae sedis {Cod. Vat. 5921), ubi Ludovicia- latam a librario utrobique.- Northmannis siquidem
num reeenset (pag. 45), sic loquitur : Exlractum ex non amplius infensis apostolicse sedi, ostendendum
Ubro Censuum Romance Ecclesiw fol. cx; deinde erat Siciliam juris esse Romaiuc Ecclesiae, ut vere
Ludovici eral bb imasioneni patrimoniorum Calabrilani et
principium Diplomalis ponit: Privitegium Paschah.
imperatoris de regalibus confirmaiidispapmet . Siculi, quam-\idimus (Diss. prseced., n. ifi seqq.) ab
In nomineDomini Dei mnnipotenlis Patris, Filii, et B Adriano sequiparatam sacrarum imaginuro persecu-
Quod est ipsissimum tioni. Cum verp Ludovicus ante Saracenorum ad-
Spiritus sancti. Ego Ludovicus.Ludowicinomen
codicis Albiniaiii, si dempscris cum vejilum dederit suum Diploma, concessionemque
dupiici w expressum, quae vox cum aliis in diplo- insulae a Carolo Magno "suo genitore factam coiriir-
niale occurrentibus, noni saeculi ingenium refert, marit (optimo_iuidem jure, nam nonaginla jam an-
cum monumenlum dahatur : unde eiicitur Albini nispcr summum riefas possidentibus Graecis ea pa-
major diligentia in exscribendis anliquis charlis, ac triinonia, aureoruin iricies centena ac cenlurajjuiri-
Ludovicianum privllegium sin ipso ex aulographb, quaginta inillia, quanti gg fortasse insula non erat
«x codiee-authenticoarchhi Laieranensis exceptum id temporis, egenis et ecclesiis sublata fuerant; di-
esse. Codicis auctor idem rei lestis esl, ul monebam vinam aliquando pllionem pro\ocatura) cum, in-
inprsefationeprimi voluminis (nurii. 25). Nuili enim- quam, Ludovicus jdijfioma suum dederit anle Sara-
vero major fides" adliibenda est, quam Albino e"t Penicairiluvasioneni, non erat cur coiidiiioneni il-
Cencio, quorum uterque Lateranense archivum ex- lam apponeret, quam in Ottonis et Henrici diploma-
cussil.-Cum autem Cenciicodex genuinus post Pan- tibus necessario apponi debuil, quia scilicet sanctaj
vinii sevum subreplum fuerit ex biuliolheca Yalic. sedisjura vindican|daerant Saracenoram ejectione.
quod eefto affirmo, nulli enim codici afiud sanctam Hl. Nicolai autem pontificis tempbre ab arinis
sedem existenti paginarurn numerus a Panvinio ciia- biscentum triginlai Siciliae insula sub Saracenorum
ttfs respondei, ex Albino, tum quia Cencio est anti- jugo gemebat, Graicique illam rccuperandi spem om-
quior, tum quia propria exaravit .manu suura codi- nem deposuerant; CaJabriam vero, Apuliam el Ca-
cem, illuslre hoc raonumentum exhibeo. Unum ad- C < puafn, quje poslea Sicilia cis Pharum appellari rcoe-
jungo, quod historioe caslitas atque integritas requi- pcrunt, Northmarni armis acquisitas possidebant,
rit, Albinum prsesto Tialmisse diplomalis vetustum quibus sanctus LeolS \i easdem eripere, ut sanctae
al.iud exemplum, ejusque litulum" priori subjecisse, sedi j'us suum assereret,, nequitlquam pericliiatus
qni est hujusmodi : El paclum conslilutionis intye- fuerat. Opporlune|igilur Norlhmannos divino.faaud
ratorum prind Ludovici, et primi Oclonis, ef primi duhie eonsilio sanctae sedi reconciliaios Nicolaus
84 Hpnrici cum Romanis ponlifitibus. Privilegio adiit, secumque allatis imperatorum •diplomatibus,
autenj absoluto, sequilur in Cod.' Ex alio privilegig eos bre\ius atque [efficaciusEccIesiscRomanse jura
piimi Oclonis, el primi Henrici. Deinde recensetur edocuil, quam si prsedictam summam fere triplica-
privilegiuro Otlohis, omissis "iis quae idem Olto ex tam in pauperum Iet ecclesiarum f raudera demon-
Ludorici.ano aceeplt, confirmavitque. Postremo loco strasset, per quamlj"uraeadem magis magisque con-
ponitur: JBa;privilegio Hjenrici imperatoris; ex quo firmabantur". Rem, cessisse e\ volo testantur jura-
pari modo ea duntaxat afferuntur quae ad Henrici menla fidelitatis Rbfaerti-Wiseardi ducatum Apuliae
donalionem
' II. speciant, omissis cseteris. el Calabfiae, necnori Sicilisee Saracenorum potestale
Hinc, ni fallor, exscripium fuit exemplum fere erijiieudae,apostolica auctoritale consecuti; quae ex-
siroile, quod in Cod. Vat, 1D84Doniiuicus Geofgius slant in Albiniano lcodicepaulo posl prsedicta diplo-
naclus, aitatis vidclicet Gelasii et Callixii II, seri roata, et apud Baronium ex llhro Censuum /J059,
ineuntis sseculi xu, in lucemeditSilin no\a edilione n. 70 seq.). Capuaequoque principatus post bierinium
Annalium Baronii (tom. XIII, pag. 6-27),'objeeilf|ue Ricliardo concessi exstat in Albiriiano cod. jura-
Pagio et Muratofio, xjui sectariis sucCenturiati sunt, mcnlum Alexandr) H prseslitura : « Actum in aula
circa Diplomatis sinceritatem. Eodem et ego usus ID Lateranensis sacri palatii vi Nouas Octobr. fer. III,
sum alibi (Orsi Ddm. Temp. Append.) tanquam apo- indict. xv.anno videlicet 1061."f}ujussinrile Grtgorto
grapho aliis, quse' yiderim,' vetustiori. Haud dum VII afaeodem "prsestitumhabet Baronius (1075, n. 63)
quippe e situ eruturii Albinianhm codicem flctierat ex Tegesto ejus saricti pontificis ap. •Labbeum(Coricl
evpendere. Cum aulem codex iste quantivisjiretii ad tom. X, p. 25) cum aliqua var. lect. jn fine..Ad quo-
meas manus perveriit, diu multumque illuni"versans, rum juramenloruiri fidem spectat,' quod Jtobertus
et mutlla iila diplomata Ludoviciano suljectaal- Et nulii, ail, jurabo fideiilatem, nhi salva fidelitale
tenle perlegens,"in ulroque omissionem deprehcndi sanctm Rom. Ecciesia.',' quae.npudBaronium deside-
alicujus momenti. Ubi enim Otlo et Henricus in suo rantur quia scilicet in libro Censuum non hnenii;"
quisque diplomale dixerat: Necnon palrimonium Sf- omnino aulem restituenda, Norllinianni enim Apu-
citim,si Deus illud nostris tradiderit manibus. Simili liam el Galafariara[themataGr.ecorum esse non igno-
555 COD. MPL.—MONUM., ETC, SEU CODEX CAROLINUS.—DIS5, DE DIPL. LUDOY. PH. hM
rabant, adeoque Robertus illorumdominationem haud A seu stipulatio, cujus ingenium verbum confirma-
dum penitus deletam praeservat, salva lamen supre- tionis patefecit. In toto siquidem eo pacto ne ul-
nia sanctse sedis. Pari modo Richardus : Regi vero nam quidem terrse invenire erit a Ludorico Eccle-
Henrico, ait, cum a te admonitus fuero, vel a tuis siae Romanae "concessam: quod neque Siepfaanus
successoribus,jurabo fidelitalem, salva tamen fideli- IV, neque per suum legatum Paschalis I, petierant
tatesanctm Romanm Ecclesim. At de his opportunius, afa imperatore; sed velera jura ejus confirmari
cum de Ottonis diplomale sermo erit. Nune obser- imperiali auctorilate optabant, ut praedieto pacto
vandum venit • Northmannos principes nequaquam confirmationis actum fuil. Quare Astronomus Lu-
poluisse omnia ista noscere, absque eotum diploma- dovici Pii coaeiatieus et ex ej'us comitatu, qui
tum inspectione. Qnamobrem gg non conjectando, ejusdem imperatons Vitam descripsit:« Legatio-
sed firmiter ex consequentibus arguendo, afflrmare nis, inquil, bajfilus fuil Theodorus nomenculator,
nulltts dubiio Nicolaum H mutilalionis diplomatum qui negotio peracto el petitis impetratls, super
prsedictse auctorem esse, alque idcirco anuo 1058 confirmatione scilicet pacii et amicitiae, more prae-
vel sequenti factam esse. decessorum suorum, reversus est. > Quin etiam
IV. Absit vero ut vitio quis vertat pontifici factum Yolturnensis idem cfaronographus, ut lestatur Ma-
istud, quasi eam conditionem subdole abstulerit. billonius (Annal. lib. xxvm. n. 45) asserit abba-
Ulrinsque enim diplomatis aulpgrapha hodieque m tem Josue adeo acceptum fuisse Paschali papje, ut
archivo castri sancti Angeli diligenlissime custo- cum a Ludovico paclum confirmatioiiis âcciperet,
diuntur, in quibus conditio illa patet, nihilque obstat inter Franciae abbates pro parte sedis aposiolicse
donalioni Sicilise a Carolo factse ante Saracenorum g adesse voluerit: ubi, ut, vides consti(utionis vocem,
invasionem, et ab Otlone ^t Henrieo confirmatse, ita Fontaninio minus acceptam, silentio praeterit. Ibi-
tamen ut ex eorum faucibus ereptam =anctae sedi dem vero chronographus gratis milii lestari videtur
reslituerenl. Neuter quippe Auguslus eam recupera- se in libro Pontificali Ecclesise repeiisse confir-
verat, ac proinde ad puram putam Caroli donationem - mationis pactum; illuc siquidem donationes uber-
confugi oportebat a successoribus confirmatam, quod rimis verbis relatas invenies; al cdnfirmationes
fecisse Nicolaum liquet. Olfecit fortasse aliquid an- earumdem, nisi nova cum donatione eonj'unctas
nalista Ilalus (anno 1059); sui enim oblitus (nam haud deprehendes : adeoque libri Poniificalis si-
anno 817 subdititium depinxerat Ludovicianuin con- lentium pacli hujus ingenio suffragatur. Alhinus
ira doctissimorum hominum Baronii, Gretseri, Nat. idem, seu potius Nicolaus H, et Cencius non alium
Alexandri, P. de Marca, Coiniii, Claudif deFleury, titulum Ludo\iciano prsefigunt quam privilegium
Gootii eliarn, Holtomanni et Basnagii opinionem, Lud. imp. de regalibus confirmandis pape Paschall;
nt recentiores alios sileam, qui c-mnes legilimum dum conlra Otionis et Henrici privilegiis titululn
Ludovicianum agnoscunt) per faaeclempora in lucem inscribant, de regalibus beato Pelro concessis: nam
prodiisse auturaat tria ista diplomata, cum addilio- novam uterque donalionem adjecil.
nibus juxta Romanorum ponliflcum vola. Ego vero YI. Id si Pagius assecutus essel, nec male af-
ex Ottoniano et Henriciano aliquid potius esse adem- firmasset (787, n. 8), cum Ludovici diploroa le-
plum demonstravi quam additum. De Ludoviciano gitimura agnovit : < Ad alleram vero- Tusciam ,
autem, cujus pretium non in antiquitate, sed in re- |JS qua potiti semper imperatores, pertinebant
faus contentis consistit, futurum confido ut planum aha loca, quae Ludovicus imperator eidem sedi
faciam quare laudati illi homines doctissimi legiii- ** concessit in partibus Tusciae, ut anno 817 oslen-
mum Augusti ejus fcelum consensu unanimi decla- demus. » Quod non sapit doctissimi ac vcn. car-
raverlnt. Interimabsrenonerit animadverlere, quod dinalis censorem, sed virum allucinatione maxi-
praedictum privilegium ihtegrum Ludovici cum duo- mum. Quid? quod lector ad praedictum annum
bus cseteris inter prima monumenta sseculiM recen- perveniens .(817, n. 7) non sine admiratione Pa-
situm in codice .inscribitur : Privilecjium Ludovici gium invemt Molinaeo et Goldasto adhaerentem?
imp., elc; e contrario alia duo integra inseruntur « Donatio, inquit, quae a-*Graliaiio dicitur fa-
monumentis sseculixn atque inscribuntur: Exem- cta EcclesiaeRomanse a Ludovico Pio, non minus
plum privilegii Octonis imp., etc. Exemplum privilegii commentitia quam quae Constantino Magno affm-
Henrici imp., etc. Itaque aifirmari posse videtur, Lu- gitur, ut jam aliqui viri eruditi viderttnt. » Quae
dovicianum Kicolai U tempore ex autographo descri- sane opinio usque adeo arrisit annalistse Italo, ut
ptum fuisse, perinde ac duo reliqua, lametsi saeculo non solum ofaviisulnis amplexus eamdem sit, sed
xn declinante, cum Albinus ilorebat, nullius aulo- charlarum solemnitates omnes forenses in vetustis-
graphum Romse esset. Quidquid causarum afferrem, simo hoc monumento requirens, earumdem defe-
cur caeteris huc Illuc translalis contigerit ut ad nos ctu falsi illud .arguat; tanto cum suecessu apud
usquepervenerint, at Ludovicianum nusquam inve- scriptores aliquos transmonlanos seque catholicae
niri pottierit, divinatio esset; levis lamenjactura est, religioni ac sanctse sedi maxime infensos, ut eo-
apographis oplhnaenotse existentibus apud Albinum, rum aliquis, quasi de hoc diplomate coticlamatuin
et in archivo molis Adrianse. Summa rei est patefa- esset, sua scripta seu potius derisiones adversus
cere ingenium diplomatis, quod, cum a nemine D apostolicae sedis dominatum annalistce eidem de-
omnium factuin esse videam, lubens ac volens in me dicaverit, plunbusque in locis professus sit, se
recipio. illi acceptum referre quidquid deruendo prcecipuo
§"7 V. Ae primo ipsum diploma se< manifestat isti munimento fwntificiae dominationis in medium
pacium confirmationis semel et iterum, semelque affert. Diploma ipsum, veluli rem contemptui Jia-
et iterum decretum confirmationis se appellans. bendam, non ex apographo aliquo bonae notse, aut
Chronographus sancli Vincentii ad Volturnum (Du- ex tam multis ejus ediiionibus nulli eruditorum igno-
chesne, tom. TU, p. 681) in Vila Josue ahbatis, tispetitum, sed ex commenlariis UrbanisYolaierrani
qui convenlui Aquisgranensi intererat, ubi diploma fere omuibus ignotum (Geogr. lib. m, p. 41) atque
islud datum fuit, pactum consiitutionis ei confir- ex ingenio compositum, in calcem sui parvi vo-
mationis illud nuncupat; quae ipsamet verba usurpat luminis rejecit. Titulum ejusdem proferam, magis
clironologus Cassinensis Leo Osliensis, creditus ab ut liqueat quanto in pretio habeantuf apud seciae
erudito Fontaninio (Dif. 1, ]). 145) induclor novaa ejus homines non slne litteris suffragia catholici
voeis constitntionis, quam diploma ipsum repellit. scriptoris in temporalem Romanae Ecclesiae do-
Mihi autem, ut dicam quod senlio, redundaroia minalionem, quam ut confutandis tot fallaciis ve-
polius videtur verborum quaro nova rei signiflcalio. lun insistere, quod essel oleum et operam perdere.
Aul enim simpliciter pactum juxta illius nevi con- YII. « Cbrisliani Guilielmi Francisci Walchii
suetudinem, aul pacluni constiiutionis vocetnr, censura dij)lomatis, quod Ludo\icus- Pius imp.
semper erit inslrumenlum de compaclo rogatum, Aug. Pascfaali I poniifici Romano concessisse fertur.
P&TRQL, %.GYJU, 3*8
555 B. CAROLI MAGNIOPP. MRS I. SECTIOIII. . . 560
Summp viro Ludovico Anlonio Muraiorio inscri- A . quo cl clecessit sequenti anno : quare Astronomus
pta, et eeleberrimo Patavinorum liistorico Anloniq prosequiiur : t CuroLeo aposlolicus gravarelur ad-
Sandhio opposita. Acceflit dipôma ipsum, nolaiis vefso lncomniodOjJpraediabmnia, quse iili domociil-
lectipn,ibus diyersi,s. Lipsiae, $c. i Quo.d si' ob- tas appellSht, et rioviter ab eodem apostolico insii-
iter" scriptpris" meriteni lubei aghoscere, p.auca ljaec tulaerani, setiel eaqusesibipontra j'us quereban-
ex dedipali.dhe accipe ':' summis eiiollit latidifaus.- tur clirepfa, nullo judice e^spectato, diripere, el sibi
Annales Ilalps, quo/1 inagno usui sint act' defenclen- conati sunt resiltuere. i Quorum slmilia'habenl An-
d uii tilegfluirique,« 'aifgustissuni nostfae Gernianiae nales' Laureshamenses. Qiiidigituf mirum si Leonis
i p.peraloyisjiism Jtaliam cohslanli octpaecim sse- successor Stepbanfjs IV/cbntinuo post consecraiio-
<'uiorturi"usu"cprififma|um, repfessa aiiyersarioruni nem profectus in Eranciam, de' Jiaclo conflrraation s
i iiputfenjfa. >"ISt lrif.a:"« 'De diplomale Lvidovi- juriuro quorumcupque aposlolicae sedis egit cum
tiiiio msquisiUpricmi/ûam Hermanrii "Gqnringii pio principe a se iniperiali diademate rediraito?
h'immi viri fnter''g'eniis nostpe faistoricps|exeiro.lb IX.' Morsenim yero p,aulo'post'redifuin secuta im-
:>ijue'-imilatibrie' cerisufse |$g[ titulo' prnatam ac pedimerito fuit quin Stephahus ex archivo Lalera-
ceieberrinio tuo nbriijrii pfiscb inore vides cpnse- nensi educlis boiiafionum omnium documentss, di-
cratam, "tibj oflero."eariique ut beiiigriius acclpias gestisqqsper prclijnem,paptmri seu dipioma numeris
summbpere rogo la sttque pbtesiof. VScfiptori omuilms absoluium conficerel, quod incipie.is afa
calfaolico,iinmerito tafem' qpiam Inuri asseverariter urbe Roma et"ejus ducatu, quiuque el viginti pnnis
dicb. Non eniro is lbqtriiur ctirii seclariis tfe Ilalia anle primam I^ranjjorumregum donationein sanctae
onyii, se.d de Itajja pfopriecilcta,, seu'de_'regub n] sedi suhjeciis, suigula jura eiiam antiquiora comple-
Iialitc, attt roaviyLqngbbardijaj licet poiebtatis su- ctefeiiu": jiraeiefea disci])liriani electionis consecra-
prcniae parl.pij.es iieifi Auguslos per coroaatiq- tipnisqne Romahorpni, ponliij^cum contliierel. Quod
iieni, Rpmanam non asseculus, de cadem cum poa- aulem spalio bimestri dieruuique aliquot non potuit
iiiicise'detvipiento scnpserit, quA de rc iu superipri Stephanus, suecessor ejus Pascfaali^perfecii; atque
disseriatione egimus. Lu&tfvicianuni vero, diploma arlorriaia ad princij. em legatione, confifmari omnia
suppositum putans, qyia pari modo ingeniuro cjus oblinuit, ut laudaliiScriploresconser.su affirmat, proe-
non tenuit, scrjptorem potius pa.rum sofertcm se cipue Astronomus ^cap. 40) ad annum 817. Thega-
ostendit, qaam fautorem sectariovum, ut Gensor nus, qui.in pii Augusli moribus describeridis esi lo-
exisjiitrat. Caeterum ne juvenlus incaula, a scripto- tus, faacde ic silef : de Stephano aufem (cap. iS)
re taiuJ nominis decepta, LudoYicianumdiifiomacum al!irina\eral : « Quandiu ibi erat beatissimus p.qw,
edicto seu donalione Consiantini amandandum palet, cjuotidie Golloquium liafaebanl de ulilitate sanct.c
de illius ingenio enupleatius disserere delibera\i, D£i Ecclesiae. i Gumque Astronomus (c ip. 59) ad
verilati potius litaturus quam fals.is sliorum opi- an. 816 addat : « Dominus,apostolicus, cimpiis qti.e
niones oppugnaturus. Ordiar ab, ipsis causis qu,» p >poscei'atimpetratis, Romam rediit, > ntillum re-
pactuniistud confirraationis pepercrunt. mausre ctufairimlnilriiiueiur quin Stepuano cuhi JAI-
VIII. Amiales Laureshamenses, Eginhardo perpe- dovico d'e paclo jconlirmatioriis conveneril,' quod
ram trihuii. et Fuldenses aptid Baron. el Pag. (815, postmodum Pascfaalisobtinuil. His fidem adjichmt
n. 1), referunt quemadmodum « Rom.e quidqro pri- chronograpfai duo Volturnensis etCassinensis. Qtt.im-
moresin necemLeonis papaeconspiranles iuterfiehui-, r> l îs-@l enimafa iijs temporibus sint remoii; nain
"<
lur. » Ftisius rem narrat Aslronomus (cap. 58) ad Volluinensis ad an luni pervenit 1071, Cassinensi li-
annum praedictum : i Hoc anno, inquil, cursumver- cet recentioy vidc.ilur annaJisla? Italo; el Cassinen-
tente, perlalum esl imperaiori quod Romanorum ali- sis ad 1115, cum lieo Marsicanus, cpiscopus Osliea-
qui poienles contra Leonem apostolicum pravas sis, qui Gbrohicoii seripsit, \ivere desiit: neminem
iiiicriiil conjurationes. Quos detractos atque 'convi- tamei. erudiloimn fugit cirronogiiaphos\etustis mo-
ctos idem aposlolicus subplicio addiveril cajiilali, le- numenti.sinsisierej cum srribunt de rebus qu,e anle
ge Romanorum in id couspirante. Iroperator autem sua tempora e\enerunt. Yollurnensis igitur ex aclis
audiens aegre haec tulit, velut a primo orfais s.icer- YslaeJpsuje abbati^, qui Aquisgranensi con\entai
dotetam severe aniniacheisa. Ideoque Bemfaardum at-eral, k&c decerpsit: e Tunc quoque Jiealissimo
ftaliceregem illnc misit, ut ipse resciens quid ve- sepe [pape] Paschali pactura constituiionis ei confir-
rum, quidve Msum de haG re-mmor sparserit, per, malionis faciens, etiam propric manus et trium fiiio-
Geroldum sibi renuntiaret. Ipse autem Bernhardus rum suorum signaculo iilud corroborans, per lega-
rexRomam venil, etquae visa suntper roissum su- tum S. R. E. Theojrlorum nomeiiGulatorem predicto
praciicium renuntiavit. Sedmox subsecuti missi ejus- pape iransmisit : in quo deeem episcppos, octo abfaa-
dem aposlolici Leonis Joannes episc. Silvae Caudi- t3s, comitcs quindecim, biblioiiiecarium, mansio-
cie, et Tucodorus nomenclalor, necnon Sergius dux, narium et osliarium subscribere fecil. » Leo auiem
Leonem apostoliGum criminibus objectis purgave- Ostiensis verbis pahlo aliis (1.i, c. 16) idem refert:
re. t Animadêrte quod Ludovicus, non iraparator, t Hic Ludowieus paclum constiiuiionis ct coiifiroia-
ut eum vocat Astronomus, quitriginta fere post an- tionis fecit beato| Petro, aposlolp ejtisqu1; vicario
nos scribehsprsepropere id bonoris ilii (ribuit, sed 'UdonmoPaschali, ad mslarparenturo suoruin Pipini et
rex, ut rectceuih appellat Theg<ums, pro muncre Caroli, el proprise raanus signaculo ac filiorum suo-
slbi comroissoa palie curam gerens Rom. Ecclesiaj, ruro illud corroborans, decem episcopos, et ooto ab-
sciscitatum mittit num poniifev ipse 'aniraadverlisset b.ites, et comites quindecim, biblioihecarium, ma-i-
inrcos, remqueedoctusquievit. Nam ponlifices in sionarium el ostiafium uuum in illo subscriiwrc fe-
huiusmodi causis se gerebant, ut liber Poniiflcalis cit, ei per legatum S. R. E. Theodorum nomcncula-
(secl. 298 seq.)9§ deAdriano refert : « Sanctissi- torero domno Paschali papse transmisit. i
mus praesul precibus judicum universique populi Ro- X. Chronici Cassînensis,seu Leonis Qstiensis tesii-
mani jussit conlraderc auiefatum CaJ\ulum cubicula- moiiiuin alicui videbitur superfluere; at secus est.
riura 6t prsenominatos Carapanos prijefecloUrbis, ut Leoni siquidem prinia hujus diplomatis meniio te-
more hofaicidarum eos cofam universo pppulo exa- mere tribuilur a P|agio (817, n. 7) : t Lco, iiiquit,
rhinaTet. Deduetique Elephanto in carcerem publi- Osliensis ssecali duodecimi inilio demorluus prinius
curo, illic coyam nniverso populo exaroinati sunt. ioit, qui ejus meminerii : ideoque non moLo antea
Sicqueipsi Gampajii, sicul prius, ita et in eadem excogitala fuerat. i Fiduciaro hoaiinis! Qaid igiiuf
exaiiiinaiioiieconfcssi sunt. Calvulus vero, obdurans Bucangius (Gloss., verbo Signaculum) ck i,sr.o.Ca-
cor suiiij), \ix confessus est ila omnia es&e, qui ta- roii Magni, duo jp.jgalia pri;cepi-a Caroii Jlagni et
roenin' epdcm careere cruJeli morle amisit spiri- Ludovici filii; et ex chronico sancii Ymcojnii de
tum. i Verura posi praediciam co'ijnr.Uioncm in Yuliureb (1. ii, p. 634) faaecverba profert: t Pro-
sanclhm poniilicem, bic tenlatur e-itro.i.o iiurbo, pri.yir- „!UoH i<uim flliorum suoruro signaculo iliud
557 COD. DIPL. — MONUM..ET€L SEU CGJDEXCAHClINyS,— DISS. DE DIPL. LUDOY. PH. 558
corrofaorans? i Leo siquidem Qstiensis, t proprise, i _£'" donaliqî exstaret, inyocationem ipsissimam praise-
inquit, t manus signaculo, ac filibrum suorum.' i ferrci quarii siiccessores omnes amplexi fuerlnl.
Iiafjue nbn Ostiensi tribuenda est p.rima mentid dj- "Slir SanctaiS illam rempubiicam, Romam vide.-;
plomatis, sed monasterii Yqltqrnensis vetustis inp?; licet efrfsque' tlueatuffl, quam vidimus mullp antft
numentis. Dum enim Cassiriensi chronico"scribendp,i TCguiri-Ffancofurii dbnaliories juris esse apostplica.
dafaat operam, el Yolturnense. mgriuriientuni ,etJJU-' sedis, d'editione"scillbei pbprilorum "qui ab jmpiis
dovicianum fliploma se ob oculos falrouisse' derii'0r|_ \ G_a.cis'cJ|feceiuM',- locf) j1rihcipe'Ludovicus eonfii>
sirat..Nam illinc rei snmmam.peiit,'vafjantes ariteta iriai. "jia "en"im'"cum imperatofe 'conveuerat Ste-
lectipnes ex diplomate ipseme.t coriipingi^':"quar^ (fa> ; f»liaiitf-lYji qui auclbritaieJ imperatoria clirciptiones
plomatis vefba illa : t Tibi Jreatp P-elrq pTincipl ap'p- afef iere9simfaTqrie" diti&nis ecclesiastiGaeloca otania
sloiorum,' et per te_yicariq tub domri.0Paschali', » tam validb hiuriimefito protegcre optabat. Rem ipse
TOOnumenti Yolturnensis, 4nbd',g>__].xscnb'i_|,dfetlobi imperator docet eonceptis verfais; t Sicut *ap.faede-
aptans, c Beafo, i inquit, s Peu-o aposlplcf ejiiscfue cessbfifauVêslriS iJsqugnuricin vestfa pbtesiate et
vicario domno Paschali, » et conlinuo sulSdil. I _ia- HiSohe teiiuistls et disposuistis. « Deinde civi(ates
rentcs suos Pip. et Car. imitatus; "» co qijpd. in^di- singulas/jriumerando fecehset fam Tusciae RPcnanse
ploinate distincte reeenseniur Pippini et Caroli pd- qnairi Campaniae";"bipeftilb enirii divldebaiur duca-
naciones. Oseiefa. p.er s.e paterit. Falliûr autem tus, ut njSniriem efuditdrum praetefit,' in Cistiberi-
Ostiensis dunf ait Luqpvicum iriiitatum esse ,pa- rium et^Tfanslibefinum. Quas civitates antemlain
rentes suos, eorum quippe uiefqtie dbriationis flhibus SonaliorieinjMs e'sse'apfaslblicaesedis tarii p'er,sp,icue
se teriuerat; pTselercatam_Pippinus,. primus aropli- x, ,' vidimus Jri litteris Codicis Carolini, ti't otiosum vi-
ficator ecclesiasticae ditipnis, prpviripias, e't ciyitates • deatur bic iteruiri id demonstrare. Salis supefque
donavit faealbPetro et supce.ssprifaiis,mjam Carplus eritriioffoniembrlafppeterequod Slejihanjis 1} Pip-
paternae coriflrmator suani amplissimam' donaiibhem pjno, quiin"Franciam'redierSt (Cod: Car: ep. f>, 7,
adjecit. Ludovicus e contrario' lbnge latecjue"eitra M: 7, D), sjgnificatj Langobardos donationem irritam
Francorum dou&Uoaes excurri|V nihilque otfuripo feddidisse,' iilibc rinius palini terraj spalium i sanclae
largitur chitafum aut prqvinciarurii. Quamobfepi secfi'lraclidiss*e*:diiln-etiam iecisse Gscamaras*atque
simplex ea cfaroiiograplsi
1 YpUurnensis tratlitio Jie deprsedafiones seu devastaliones in civitalibus et lo-
pacto confirmationis prajfefericla es. Psiipnsi; qui cis faeatiPeirf. \ Rhrsusqiie ad novafn expeditiopem
non, juxtaPagii sentenliam_, pf.imus diplomalis ine- 'suscipierifJain il}um urgens (Ibid.; ep. 8, 9,*al. 4. 6),
minit, sed primps suis aaditionifaus diplomarciisljir- ciunl Roriia a Larikpbardis ofasideretur : « Sullum,
Jiavit. Jam vero diplpma ipsum ekppndi debet. lhquii.'sragine'ritumiibbis factum est, polius autem.
XI. De iilius titulo jam diximus satis"njulta. Expr- ppst 'defeoiatibiibmlotijis nostrse prpvineiae, i etc.
dium autem, seu inroeatiq Trinitatis, primq aspectu Quid euim \prb idesideratur elarius ad lenendum, ci-
singularis, si atieute CQnsi.Jgretui.suse singiilajitaijs yitaj,ejit Roinariam eiusgue ducatum aiite donationem
eausam palam facit. Et . ero jlqctissimus Sfafaijlonjus oriiniui"ri"priiriaiii*Ljuri's
1 esse aptfstolicse sedis? indi-
(Dipl. L ii, e. 5) contra Propylseitmâpefarbc^ dem nlliflbihirius suppetit lesliinonlum Jocupletius :
-invocationes seri CarQlingipi : Ih nomine Dei et 'Sal- ham ihfrS idefii'pontifex,'i'Civitatem, ait, JMarnien-
valoris N. J. C, In nonune Dojjiinj J/C.; In nomihe sem, qtisriribeafo Pefrq tua Cfa_ri.slianitasconcessit,
Patris et Filii et Spiriius §." Quanirem podefjidiis abstaleri|iit,'et aliquas'e'i\itaies iiaStras @_| com-
*animadvcrtens (Cluoiu Golw. iojii.T, 1-Ji, .• ^"p. P r .pfefaeudeTuht:y"Ndrniahfni4eIIcei ducalus Romani
117 seq.) notat varium. exstjtissenbiajiprunf siyjlifri civiialein*a''e'Eteris 'secerhit.' ac'Pij)pino ingenue fe-
in iis formulis., Praeeipue aut_eni(c. 6, p."251) de'iu- 'fejl acceptafu, quia qliriiin\asam aSpolelano dij.ce
"vocaiioniLusvariis HertjicJ j. f Ron video, inquft, ' mp. Poiiiif., 'se'ct'. 2S4) pfimo in adventu Pippini
quare reiiciemla sjt in d*iploniateiJenricianp 'Ecple- tcjiTii;u"s "Aisfulplius fegiis missis rtistiluerat (Ibid.
sise Rom. cQricessp, et ab. em."Baron. aa"aniipin Seci. 249;;ex'Cod. J(eg.'?_'Mazf.;j Thti.)
4034, n. 7 producto, foi^piuiain.pcajionis In ndmine "SIII. "At quia jjontifleiaVjlitiQnispai^tem istam Pa-
Dei omniyoientis Pgijis, e~i"Filii, eLSpirifus sancli, gius*aliique' cmrieli(Juiii'regiae inunillcentiae-debiiam
quaih ul suspectam incusare ybluil D. Frjder. liah- ©sse, adepque Ludbvicl verfaa a prwdecessoribus ve-
nius in Hist. jmp., pai-t. y, c. 6; | .0, p. 208, lit.' fe, slfis aitiijgBrecpritra cpnsfanieih omriium codd. fldem
•cum tamen in piuribus, Italicis prseserlihT, clipionia- . rion vei_entur,' substitiiendo nkslTis,-ita ui Pippinus
tibus, stjlo haud dujji*.poiiafiorurii ualicojium," eamet CarbluS videaritiir Eoriiam ejusque ddcatum divo
-dem reperiauius. J Yiij eruaUlsslini''obseffa'J,iq"jii . fietrp ej, ejus successoTibus tradidisse, operae pre-
--nerao,.arbilror, repugnafai., .qubd attiriel ad Augusto- , fiuiii erit'irofi rafibhibris, quod ieci in Cbd. J&arolini
rum diplomata, quae Rpmoe fieri corispeyefuiit,' Be jllusiratioije, sed propria eoruro ponfessione contra-
Carolo quidenj magno. exceglo, jjuijijfe donatlonem fiuni osJ,en8efiL Garoluni Maffellurii, quamvis tam
•suani in Urbe edidit. §ed 4e iijypcatione Liicloyiciani riiulla depatriciatil cjuslnani conlentlofle dispulent,
diplomatis, utcunque a Stepliario IV vei a PascJjali Iritef pfsridecessoTfsfcuc|oyici non recensent : aiunt
digesti, m Francia lamen ponfirmati, secus j'udlcari- eaim/anno 7|1 moTte prpbyeritum opituWri pericli-
dum esse yideretur, jjisi apjid.gafpniurii "(811,ji."4/4)jj j tanli Ecclesjaj riori potuisse.' Quiri fej-iamfcUcnturRo-
teslamentum CaroliMagrii, inFranciapariter faclum; mahos jônirfices usqrie ad aririuiri*7S5 in 'Grsocos
occurreret cum ista iiivocaiione': In nomine Dei om- Augiislosy utcunque impios, obse.qutuni non dese-
nipotentis Patrjs_,et Fiiii, pt Spiiiius sqncti. Qu<piicjm rnisse1. Sequgnti-aritbm'aiiho iri prinra expeditkme
iir-eiiilur apucl LabSjejim(CpnciL tqrii. YH,"*p.1202) Pippini, airijit 'Nafniain: undm_ 6x' 'dhpaius Ronfani
ct prsecipae apud Q3 Bollanjium (Acta sanctojufn, ciyiiatitni., Fraricorririi^meturesliliutlriiêsse. Itaque
tom. II, p. 887 ) quf sanpii*Gafoji |lagni'Yi!aiii ex gucmcuriqrie iroaginbfliuf dubatiis Roihani; cujus ca-
Eginhardi duofaus ,Cpdd. mss. pptimae ijofa|, prim phfRppa, fujsse ddinjiiiim,' '<&{&is"ta. Eofiimdem
quinque aliis mss. rirelioribusque ediiibjiibag collafis confessipjie, antequam ilonatipîppiniana suunf sor •
prolert, hoc tantum discrimine qubd in orimirijisJe- iiretur effecthm, Sub principi subdeliatur.-Quis au-
gitur : In noinineDpinini D£i qmnip., etcVu. Jh Lu- tem i*si,eessjjt, Pippihus idem |C6rf. Car. ep1, 4S, al.
do\icianb apopapho Adrianse riiolis, et 'ia diplpmatis 56) Ronfahis iesjatus eraruriicb post suam rjoriallc-
Oltonis et llegrici col. Albjniani juxta ^brum auio- nem arjno, ^cjuod'Roroarii ipsl nosêdoceiil infitfefis, -
grapfaa. Dnde inferrj fjito potest pfijjlegia Cafoiin- quas r,egii,sr.eppnunt i i Circa be'atissimum?ihquiunt,
giorum omnia sanclo Iêlro et successoribus con- et eoangelicujn spirltalem patrem yesifuiii alDeo*de-
cessa in\,oea_ionein istam prsesetuhsse, cjjnm pt Oito crej,unj dominum npsiruhi', Parilum summunl pojili-
et iienricus fuerunt imijaitj_styio scijicet scrjniafio- ficeJh. t Quainojbrcmprcrdecbsswes'vesiriLiiflovjclani
rum sanctaesedis, quorum crat ex arciii\i moomnen- 4ipjpm.fis ante* dbhatioriem per afjiibs '28 'fuerant
Jis isia coiificere. SulIu,_qHedybijLo (_uin *Pjjjpini Gregbjius III, JZaciiarjijS,'Steijhauuîl/pl pfasVdoiia,
s._9 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS 1. SECTIO ffl. 560
tionem Paulus I, Stepbanus III el Adrianus. Namque A redditse iriveniuntur. At Carolus, Langobardorum
iisdem faleniibus, quod negare non possunt, Pippi- rege Desiderio capio, eorumque regno subacto, inte-
niana donatio exarchatus et Pentapolis flnibus con- gram sanctse sedi donationemvindicavit. Rei testes
cludebalur, de Adriano eodemet successore Leone IH sunt Cod. Car. epislolae duse (81, 53, al. 54, 52),
ne hiscere quidem audent: tametsi alia via principa- paucos post nienses a Caroli recessu datae, queis
tum eludere aliquis eorum periclitetur, quod uber- Adrianus regi nuntiat Leonis archiep. Raveunaiis
rime demonslravi in notis ad Codicem Carolinum. invasionem Favenliw, Imolm, Ferrariw, Bononiw,
Quare Igitur Gratiano adbaerere malint, qui primus necnon Adriae, seu Gabelli, in_qua comitem consti-
jiosuit nostris, quam, constanti codicum testimonio tuerat dominicum 'sibi a Carolo coinmendatum in
suaequeipsorum confessioni, non diflicile captu esl: ecclesia sancti Petri _ adeoqueomnes civitates JEmi-
ncsciunt quid dicunl. Jiaea Romana Ecclesia possessas esse cerlo constat.
UJJ XIV. Ludoviciani diplomatis caput alterum De qualuor auteni Pentapolensibus qfiin perinde
Pippini donationem ipsam exhibet, non qualem Ca- esset, omne amovenl dubium eaedemlitlerae, quippe
risiaei factam esse diximus anno 734, et a Pippini quibus ulramque Pentapolim ab Arimino usque Eu-
auobus filiis Carolo el Carolomanno confirmaiam, gubium in fide apostolicae sedis persistere significa-
sed qualem Carolus Magnus Romsecoufirmavit anno lur. Praeterea terfitorium seu oppidum Yahense
774. Prior scilicet in archivo EcclesiaeLateranensis confugium fuisse bjiinque Caroli legatis in Bene-
diligenlissime"custodiebatur, cum viginti post aunos ventana commotione, ex aliis litteris (90, al. 92)
seu 774 Carolus veniens Romam «promissioneniquae liquel. |
in Francia in loco qui vocatur Carisiacus facta est, "_ XYI. jEmiliam, jinquies, inter civitales .reliquas
sibi relegi fecisset, complacuerunt illi, et ejus judici- nominari non video in Cod. Carolino, quae continuo
hus omnia quseibidemeranl adnexa, t ut esl in libro posl Ravennam oecurrit in diplomate. Ejusdem\ero
Ponlifleali (sect. 518), quam utique « propria sua et in Lmdatis episiolis et alifaicomperio mentionem
manu ipse Christianissiinus Francorum rex eam fieri, uti provincife. Quare arfaitror chorograpfaum
corroborans, universos episcopos, abbales, duces Ilalise medii sevi vehementer allucinatum esse, ubi
etiam et graphones in ea ascribi fecit. Quam prius provinciam in civitalem converlere primus omnium
super altare beati Petri, et postmodum intus in est ausus. Nec falleris : deceplus et ego olim cum
sancta ejus confessione ponentes, lam ipse Franco- aliis opinionem islam sum amplexus. Quidni autem?
rum rex quam ejus judices, bealo Petro et ejiis vi- Exarehatum angustioribus tcrminari limitibus \ide-
cario sanctissimo Adriano papae, sacramento sese bam tempore Langofaardorum quam Romauorum
omnia conservaturos quaein eadem donatione con- reipublicse, iEmiliamque provinciam faiperlilo divi-
tinentur, promitlentes, tradiderunt, > ut legebat suo sam usque ad Bonpniaeleriilorium Ilalici regni par-
aevoAlbinus, parvoque cum discrimine faafaeiitomnes tem facere, inde vero exarchatum incipere. Nifailo
codd. tum edili, lum mss. Donatio tam solemniter, lamen minus Êniiliam absolute concedi aposlolicje
tam sancle coniirmaia a Carolo quam Adrianus non se"dicomperiebam Snhoc diplomate, quod legiiiraum
• semel, nec injuria oblationcmet holocaustumappel- esse lot viris doctissimis \isum erat: hisce in an-
lat in lilteris, .nequidquam abfai quaeritur, uno in gustiis quid facerem ? Singularis atque antea inau-
Ludoviciano diplomate exstat integra. Diligentissi- dila doctrina emergit chorograpfai,optimis, utprimo
mus velerum monumentorum collector Franciscus aspectu videntur, ralionibus pro\inciae nomeii au-
Blancfainusex Cod. Farnesjano celeberrimo eam se G ferentis jEmiliaeiri 97 exarcfaatu, in ejus senten-
'optimo publico edidisse putat in lucem (Anast. tiam ivi pedibus. Poslea vero ad jura sanctse sedis
tom. II, p. 57). Nam preliosi illius codicis aequus vindieanda roe sefio veriens, neque ullas opiniones
sestimalor, cum suo tempore Parmam translatus hominum admilteris quae cum cerlis annalium mo-
esset una cum Farnesiana bibliotheca, eo se contu- numentis piignarenl, tenui chorograpliuni islum
lil semel et iterum, specimenque cfaaracterisuncialis, annalistaeItalo acceptissimura, ut in aliis multis, ila
aetatem codicis Carolo Magno supparem designantis in delrahendo proyinciaehonorem jEmiliaevehemeri-
excipiens, quod Holstenius et Scfaelstratius neglexe- ler aliucinatum ejsse. Non enirii de sua condiiione
rant, dum codex erat Romae, loeum illum lolum provincia ista excidit, quod patet ex pro\inciarum
descripsil quem alluli, ufai de Stepfaani II epislolis ecclesiaslicarum divisione, sed civili in adrainistra-
agefaam, ianquam Pippinianae donationis mouimen- tione angustior esse ccepit. Quandoquideroin exar-
tum. chatu JEniilisenomen retinuit, in regno autem Italise
XV. At virum doctissimum decepit lifari Ponlifi- prseclarum istud jregni nomen provinciale illud ab-
calis enarralio. Quamvis enim ibidem referalur sorbuil. Quin etiam ipso m exarchatu exorta Penta-
quemadraodum Pippinus, ratum hafaens quidquid polis duplex, jEmiliam coarcta\it: adeoque tres in
Carisiaci suo diplomate concesserat divo Petro et exarchatu provmciaeesse coeperunt, iEnriiia \ide-
ejus successofibus, novo diplomale anterius illud licet, Pentapolis maritima, el Penlapolis mediter
roboravil, addito etiam Comaclo: tamen civitates ranea. i
ibi tantum recensenlur quarum possessionem Fulra- XVH. Quse ut vera sint, Fuiradus possessionem
dus Pippini missus iniil clavesque Romam detulit. D iniiurus civilalum Pentapoleos et Emilie, ut est in
Quapropter decem civitates deessCcomperlum erit cod. Farnesiano, in exarchalum esl progressus, « et
in libro Ponlificali, quae omnes in Ludoviciano ipsas clafaeslam I|abennantiuni urbis quaque di\cr-
diploroate reperiuntur, prseter Narniam ducatus Ro- sarura cibitatum ipsius Rabennantium exarcbalus J
mani civitatem, cujus quoque possessionem inierat Romam detulit. jCivilatesipsoe enumeranlur in co-
Fulradus, tametsi postliminio @@ redeuntem ad dice, nullo hahilo [discrimineprovinciarum exarcha-
sanctsesedis ditionem velerem a donatione secreve- tus. Adrianus autem nuntians Carolo arcbiepiscopi
rat : quafe Ludovicus recte inter civitates Romani Leonis invasionem (Cod. Car. ep. 51, al. 54) illum in-
ducatus eam recenset. Eadem\eroPippiana donatio vasisse ait« civitatesjEmiliae», deinde Pentapolenses
integra tam exacte, lantaque cum distinctione re- ad defeclionem sollicitasse; hos aulem conslanles
censelur in diplomale, ul mirum sit cur erudili duo permansisse in saiclaesedis obsequio, « quemadmo-
recenliores vel hinc a suspicando de sinceriiate ejus dum exsliterunl s ib nostro praedecessoredomnoSle-
non sint absterriti. Enim vero quanquam solam Pip- pbano papa, cui sa. rec. genitor tuus simulque et
pini donationem referal, tamen eamdem non soli prjeclara excellentia tua ipsum exarchalum sub jure
Pipjrino ascribit, sed Carolum ejusdem participem beati Pelri permanendum tradidit. > Pari modo in
facit. Elenim viginli illis annis, qui donationem Pip- alia epistola (ep. 55, al. 52) provincias separatim re-
pinianam secuti, primum Caroli adventum in urbem censel, perspicue docens Ravennates populosque in
praecessere, decem eaecivilates, quarum possessio a provincia JCmiliaexistentes aPeniapolensibus clistin-
Langobardis iradi noluit, saepe pi omissr, nunquain ctos esse: « Nulluroex Ravinianisvel iEmilia;«iiide
561 COD. DIPL.—MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS. — «uISS. DE DIPL. LUDOV. PII. SC2
Pentapolensium fidem commendat. Quainobrem me A inde per Padum fiuvium termino currenle usque ad
pudet chorographo adhibuisse fidem bac in re, resli- fines Regensium, et ipsam Regium, et Civitalem
tuensque jEniilise honorem pristinum , auctoritale Novam, atque Mulinam usque ad lerminos sancli
diplomatisJUum confirmo. Ludovicus igitur donalio- Pelri. Has civitates cum suburbanis, et lerritoriis
siem Pippini avi sui, a genilore Carolo instauratam suis, atque comilatibus, quae ad ipsas pertinent, et
confirmans, ipsissimam illam recitat; videlicel Ra- quidquid inde Romani pergenti ad laevara respicit,
vennam caput et metropolim lolius exarchatus: et de regno quod Pippinus babuit, una cum ducalu
Etniiiam, unam ex prorinciis exarchatus, civitates Spoletano, hancportionem , sicut prsediximus , acci-
singulas numerando recensens, ne cui provinciam piat Carolus. Quidquid autem a prsedictis civitatibus,
isiam latius extendere in mentemvenial. Deinde aliam vel comitatibus Romam eunti ad dexteram jacet de
subjicit, simul el Pentapolim (quce Pippini tempore praedicto regno, id est portionem quae remansit de
smidiim in duas provincias dividebatur, unde magis regione Transpadana una cum ducatu Tuscano, us-
magisque sineeritas donationis agnoscitur) similem- que ad mare auslrale, ct usque ad provinciam, Lu-"
que in modtim enumerat provincise illius ci\ ilates, dewicus ad augmentum sui regni sorliatur. » Yides
ulrobique lerritoria, 93 oppida, finesque ad easper- cuin terrilorio Mutinensi Italiae rcgnum terminari_,
tinentes subjungens : idque adeo perspicue ac dis- quia Bononiense lerrilorium , ul hodie, Mulinensi
lincle, ut iidem illi fines cjuos ecclesiaslica ditio ho- erat finitimum. Yides insuper divisionem istam de-
dieque habet, quibusve a Mutinensi ducalu JEmilia signatam per fines ab ingressu Italiae usque Muti-
dividitur, deseribantur. nam : indeque non modicam illam Italise seu Lan-
XVHI. Hanc sane provlnciam seriptores magis ce- ]} gobardisepjirteiii, quae adlaevam venientisRomam
lebres saeculi sexli decimi contra omnium veterum protenditur, ubi nunc Yenetse reip. amplissima domi-
monumenlorum fidem,juxta Romanse reip. tempora natio esl, una cum ducalu Spoletano, qui, licet bealo
latissime extendunt. lis vero tum quia ecclesiasticse Retro et successoribtis oblalus, ad jus supremum
pro\inciae rationem hafauere, turo quia illorum aetas imperaloris pertinebat, ut infra planum fiet, aug-
parum illustris id ferebat, venia videtur aliqua ad- mentum fore regni Caroli. Parlein vero alteram
liibenda. Secus est de noslri aevi scriploribus, qui- Ludovico destinatam nifailmelius explanat, quam de-
faus Codiccm Carolinum et diploma Ludovicianura signatio alia per fines ecclesiasticae dominationis ,
excidisse expediebat., quam, prsedictoiuiii vestigiis quaediplomate Otlonis continetur; ipsique Carolo tri-
insisiendo, uiriusque monumentiasseriores fieri. De buitur tum in eodem diplomate, tum in libro Ponti-
amplificatione exarchatus, seu de civitiiibus , quas ficali, estque liujusmodi: «A Lunis cum insula cor-
donationiFrancorura regum adjiciunt, alibi dicendum sica , deinde in Suriano, deinde in monte Bardonis,
eril. Hoc autem loco praeieriri non debet ex iis una, deinde in Bcrceto, exinde in Parma, deinde in Regia,
quam donalioni eidem eripiunt. Ea scilicet esi Bo- exinde in Mantua, atque in Monte Silicis, atque pro-
bium, faodieSassina, aliquanlo magis australis Cac- vipcia Venetiarum et Istria ; » De qua iterum sermo
sena, quamdiploma omnium primam emmieratfCo- eril in nolis ad Oltonianum diploma. Interea Trans-
dex Carol. (ep. 51, 55, al. 54, 52) Caesenaeproximam padanam Ludovici porlionem Italici regni assequere;
nominat; etFarnesianus codex interCastellumsancli modo designalos fines non intelligas moenia ipsa ur-
Marini et Urbinum reeenset: anliqua jEmilise civi- faium nominatarum, sed cujusque territorii extre-
tas, cujus episcopusquinto sseculo exeunle intererat mum : prselerea Tuscise ducatum accipias, perinde
conciliis Symmachi (Labb. Conc.t. IV, p. 1567-1576) C ac Spoletanum, supremi juris imperatoiis, lamelsi
et in libro eensuum Albiniani codicis Bobiensis epi- apostolicsesedi ofalatus esset; quare 100 et in nu_
scopaius cum tribus monasteriis inler Foroliviensem jus ditione includiiuf, et Ludovici portioni adjun-
et Populiensem locatus \isitur. Prseterquam quod ex . gitiir. Hactenus de donatione inlegra Pippini a Ca-
quiuquaginla pagis Sassinae subj'ectis quatuor Bobia- rolo Magno ejus filio cbnfirmata Romse, ante sa-
nura comitatura eiflciunt, ut animadverlit Ugfaellus cratissimum corpus prmeipis aposlolorum, anno
(It. sac. tom. H, p. 652). Hanc vero nofailem, et an- 774. Veniendum modo est ad Caroli ejusdem do-
tiquam chitatem JEmilite Pippinisnse donationi eri- nationes.
pientes, Bobium oppidum monasterio sancti Colum- XX. Princeps hic jnagnus pietate in Deum, nec-
bani celebreinlnsubria substituunt, episcopali sede non ofasequio, amore ae iiberalitale in Petrum, qua-
donatum a Benedicto VIII, sub inilia saeculixi (Dit- ter omnino, ul in Co.d.Carolino est dictum, Romam
mar. ap. Bar., 1014, n. 4; Ughell., Mafaill.aliique venit, annis videlicet 774, 781, 787 et 800. In primo
plures). Quam recte extra limiles JSmiliaelatissime adventu, praeler instaurationem praedictam paternse
sumplsepetatur isla civitas, lectoris judicihm esto. donationis anle illius.apostoli beatissimos cineres,
Eqmdem video impossibilia disputationis restu nar- Tusciam Langobardicam, seu polius ejus partem,
rari: nam Fulradus Pippini missus, qui Bobii ul Gae- nam iota olim Langobardica dicebatur, quamvis a
teraruni ciulatuin, possessionem iniit, cerle in lon- recentioribus Regalis nomen sit inductum, largitus
ginquas adeo regiones non est profectus. Cumque est (Cocf. Car. tom. I, p. 297, 521) : in altero terri-
hsuieampro cerio successores omnes di\i Petri Adria- torium Sabinense integrum (Ib. 585, 415): in lerlio
ni verbis (Cocf.Cor. ep. 71, al. 56) protestari: «Te- j) sex civitates ducatus Beneventani (Ib. 475 seqq.)..
stem enira invoco Deum, quia nullorum flnes irratio- Quid in quarlo tradiderit ob veniam peccalorum et
nabiliter appelo ; J fldenter dico Bobium Insubrise pro mercedeanimm, utsemper tam ipse quam jiater
nunquam iuisse juris sanctae sedis. De civitatibus ejus feceranl (Ibid., 228, 525, 550, 555, 541,584),
aliis, quas exarchatui adjungunt, secus esse fateor: in Cod. Car. non habetur, quippe novem ante annis
non quia Pippiniana vel Carolina in donatione conti- collecto; sed Corsieam, Sardiniam et Siciliam do-
nerentur, quod afllrmare aeque falsum est, acBobium nasse videtur, tum quia Corsicaemenlio occurrit in
cx Insubria in Flaminiam traducere, sanclaeque sedi litleris Leonis III ad Carolum imperalorem, tum quia
nullo auctore vindicare; sed quia ex 09 alio capite Eginhardus fidem facit, Carolum non recessisse ab
ad aposlolicaesedis dilionem omninopertinent, ut suo Urbe indonaia sancta sede, tura denique quia Codex
loco oslendam. Interim ut firmius constet de eccle- Carolinus, donationum testisomni exeeptionemajor,
siasticae dilionis finibus, pauca subdam ex Caroli di- altissimo hasee insulas silentio prseterit. Quam-
visione regnorum inter Ludovicum, Pippinum et Ca- ofaremante annriro 791 est ceito_certius, earumnul-
rolum filios. Pijmino enim dedit Italiam, quw etLan- lam sanctae sedi donatara esse. Quidni igitur anno
gobardia dicitur, inter fratres dividendam, si forte octingentesinio, cum per imperiale diademasupremae
iis praemoferelur: licel alibi (tom. I, pag. 298 seq.) pontificiaepotestalis consors a sancto Leone terlio
eadero asl rem aliamallatafuerint. factus fuerat? Id lamen nullo veteri monumento
XIX. «Ab ingressullaliaeper Augustam civitatem conflrmari fateor, 'prseterquam Ludoviciano diplo-
accipiat Carolus Eborej'am, Yercellas, Papiam et mate; ita ut diu adhseserim Balutio, Mahillonio ac
565 B. CARQLI MAGNI 9PP. PARS I. SECTIO Itl. * 561
Leblanco interpolatum alicubi priiilegium seu di- A^baliisA el'afa'ebrum! |>eslifefA liialitia iiliefeto fet
plomaistrid puianiibqs. Guai yero aceuralius illud scGura reddatiir, atque Oroif.aprbjriieiaiis sii&fei-
expendens, -Sardiniaeduntasat iel Sicilise doriationeffl cipirii; unde pro aniniaj vestfae salrite iridefessi iu-
in incmio versafi cognbverim, istofum opmionem minariofum conciimatio Dei Ecciesiis psriiianeai,
controuo ppsthafaendahi deliberavi Baronii csetero- et esrilies pau_)erum egenofuin vel peregiiriorjim
rumque jioctissimojuro homjnum sententia;, quam resecetur. i Tertfo IdcO Neajjolilanuhi palriffloriium
Grotiris. Hottomannus et Basuagiusamplexi sunt. Et cbhfirffiatrir, iqhodaeqiie ac Calabritanum irijusle de-
sanejnra sanettesedis in Siciliara minus dabia eraut, tinebatur a Gfsecis, iquemadnioduiri "3eneyeiita:riiSi
ntlate diximus in piâceejdenlidissertatione. Otto a Berieventahis, qrii jGrseicisquani sahclaBsedi airii-
Magnus.interjura C33teraistud vindicatIsahctêsedi•, ciores erant tunfc teipporls. Lorigiim 'esset jjairihio-
ut vijiebiriius in sequenii", et sajictus Henricus noa nii hujus faisloriam perseqili, qiiam repeiere poits
modo imitalut Ottonem, sedLudoyici.dijlomS ratujh ex Cod. Garolino (pag. 495). Id satis modo erilir.- "
habet, nequidquam se lorquentibus qui falsas opi- nuere quod AdriaiiU|STafracinani poiilificiis riiiliii-
niones suas ruere moleste Xerunt.At de iristilis islis bus subegit, quaih rctmefaat lpco ejus patriraonii.
njhilfemere aflirniandum esl. Qaairiofaremearum Gajela qsioque «adein !decausa exjjughala, sexque
doiialiohehJ jiJiiijffle dufaiajn-esse, iempns autehi do- civitatibus Campahise poslmoduffl (d6natis a flarolo,
naiionis incertum affifmo. ditih sanctae sedis ea in parte pilatata, imius Hea-
-*l@i XXI. Be caeteris Garoli Blagoidoiiattortibus, politani patrimonii causa; quahll illud esset; osten-
ncacJum^gei'e Videaf, nilril adjungendftni feor iis dunt. Huc lamen nori spectat hfagnofum iiiumpa-
quse ufaBnime sunt allata in coramentatione pVaeviajn triihonioruiii histofia. Se*dSiciliaedbriationem ijuan-
ad -Adriani epistolas. Ulud nibiiomlnus praeleriie docunque faclahi a CarpIP, et aLudbrico confirma-
non sfebeo quod Sabinense palrimonium seii.terrii6- tara plbfaafaiiioremefficlunt. Prfecipue vefo annalistae
rmmliiLudoyiciano diplofaiale idckcojjonilurco-h- Itaii' animadversioncjm inoppbfturiarii.
"' fae ahdaciae
tuiuo ppskKiffiinianam jlonationem, quiafegioiirim pienaro dicam, declarant. ,
situs Talio Iiaberi riialuit quarii iemporis. Caelrjram XXIH. Antiquus hic pbntificis^domihalionis sehiu-
primuni ojnnhim Tuscise Langofaardicse îvitates, lus '(an. 1059) pf odiisse ait per sa3e'uluiijxi diplbma
una cuih "ducaiibus TUSGISS et Spoleti, a Carolo do- isiucl cum additionfehs, ribi agituf de Befievenfo,
natas tesse fidem faeiunl -epistolae Godicis Cafolini Galafaria, Sicilia hliisque regiobifaus, pro rebhs
daiseDriinesanle annum 78i, in quifaos«tcivitaiarii, qaae tum leinporis maxime sarictae sfedisintererarit,
1
etducaluum aperla .roenlioest. Altera dos)aiio,-i*el^ rion pro eafumdem staiu pfsecedeniibiis saeculis.
ritorii videlicel Sabinensis, Jiaquaquahi' ficia -fiiit', ld\eropersua'del)itignafo vulgd, et Walchio, sectse-
ante annum 781, cuni Carolomannus Reiiae faapfi-- que ejus horiiinifaus(PfaeT.pag. rV), arinalistam Ila-
zatus ajipellatusqueab Adriano faustissiriio Pippfnli liilri esse « aiUiquitalis rennnquegesiarurij Ihesau-
nomine, compalris cognpniehtum pareniibtis acqui- ruro. ac prsecipuum bioslfi oevi brnamfehtum : "i at
sivit. Jd -singulare in iioe diplomate pereipitur quodl vifis^vbra ernditipne prsestantibus ac ponlificiaebi-
Itherius et Maginarfus abbates eo-ntrover-siainoiri- storiae ghdris, leges jdmriesfaistbrico priBscripiaf re-
nem inter ânctam sedem et Reatinos susltilefuhtl penle viqlafi. videbuntur. Kbnne eriim falsitas, au-
constilutis fiaibus faps inter et Sabinense territo- dacia, simuitas inde emiteaht? GodicfsvCarolini
ritim pqst aqhum 784: hoc cnim "anno Maginaiiuss monumerita certa ankialistahi hientiri fidem faciuni:
*
suceessit Fulrado abfaati Dionysiano, per meriiemiCNicolaus H, suorum ! prsedecessofum vestigiis insi-
Julium. Qusarps iaveniri non poterat in epist. Co"d. stens, iiijuriam sibi temere illatain i'epellil : anna-
Gar. (<57.68, 71, 73, 75, al. 70, 68, S6, 76, 78),, les ipsi itujusmoai reBhs in pontiflbiam dbraiiiaiio-
utpote orimifaus datis aniequani Maginaritis 'afibas§ nem identideni riespersi simultaterii inanifestant. At
iieret J Ildegarde .enim superstite offlhes dataj fue- enirii verd lufaet cbnbedefe, in pacto cbnfiriiiaiionis
runl', quae anno 785 dieni snpremfim lobiili Teriiaj seii priiilegid Siciliarii fuisse ihsertam a Stepfaano
aulem donatio -sex civitatam Campairiae pu§ifethoj IV 103 aul ejiis successcire sahcjtp lâfecbaii I Do-
loco recte ebnstituitur : ad annum quippe perlinett natkmi Carolinoe, quippi*quse sehibl, iterarii ac ler-
787, cumCarolus Beneventanis aUolficirirji reveca- tip, quin etiaih quarib facta, riovfs sempef regioni-
tis, secumque afaducto Gririioaldo cum aiiis duode- bus expressis, conjubgendi siiiiul etal in eo pactb
cim ofasidifaus, Arichirii GrimoaJdi pair-femBene- confirmatiphis: nuiri Siculi palririibriii minus ccrta
ventanorum iiucem, regibhehique illam omnein siide e eranl prisca jura quani Berieventaiii, utriusque Ca-
subjecit potestatii labrise ac Neapoiitani ? Qhid igitiif Stepliahus II an.
XXII. Afasolhia avitae paternaeque ddriatioiiis re- 786, iisdehi in littefis fcjueis Pippino graiias agit de
censione, una eum utraque coriflrfflat patrinioiiiaa adepla civitaium exarchatiis jJossessiorie, ut nuper
juris quidem-sanGtae sedis, at hon ufique afaeadema aiefaam, patrimbnia •Oalabritinum et Siciiluni noritine
possessis. Beneveritanum loco principe,-riiiiherat,,, vropVietalis sum apbsiplicaj sedi viiidicarictaeijerii
quod Adrianus (Co<d. Car. ep. 59, al." 4i}) Cafoldri regi perguadet ? Quid AcLrianustestaiiii*Carplb arinb
lestafaatur, « diversos imperatores, palricios eiianid 794 (Concil. tpm. vlfl, p'."965) se Orieritalem Atig.
et ajios Dpiiin tiijiehtes, pro eb.um animae"riiercedee B*pro boerelicS faafaitufuni;nisi cum episcoporhm con-
el veiia deliclorum, in pariibhs' Tuseise, 'Spoletbb secratibnibus prae_diciapatfinibriia reddiderit, ,ut,su-
sfeu-Benev^nto > langitos esse apostolicse sedi. Etlt pra in prsecedenti iisseftatibhe; num. f 0, ciictiroi
aliquot aiite ariiios Stepfaauus III ijjulta lajide pro-i- liiit? i Seu de patfiirioniis iterurii increpanles.COffl-
secutus'eiat Itheiium, Rfirlradai et Caroli legaluin,i, mpncmus, rit si nbfuerii ea sarict&e;nostrjeR. Eccle-
qtidd t illicb ih paries Benevehl&riiprofectus est st sise festitiiere, faseretjciimetihJ Jr gliiijiisinpdi erroris
ciucatus, pro reeolhgendo iilis in pafiibus patrinib->- perseverahtia essfe 'd^cefneriius. > De miribfiiius eê-
nib (IMd., epi 46, ai. 44). Sequiiur (JaJAbritaniirii,I, tefis agaro iri riStis.
cui iion adjungit Siculum, quia totam insulam paulb i'o XXIY. Qusecuii iia sint, iltufl ammadêrtendum
supra in d.onatiohe Caroli conflfmaverat. De hoc ic siibit; tantam esse lfujus dipiSniatis sirieeriiatif yim,
' patrifflOniB satis multis qriaediela sunt, adjuii|i bhi-
i- rit annalista iiletri, "quiari. 817 supjjosituni illiid de-
nino dfcbet, Stephanum H usqiie 3b anhb 756,1 ^g% pinxit, anno 1059 inief'pdla!tjimtanlumriidcio fuisse
duro Pippino agebat gratias (Cod. Gar, ep. 11, aT.~8),), Contendat. Egb vefo, ni faljor, levliateii sepund*
de exarchatus ôssessiohe inita jlef Fulradhrii; serioIO lnijus,bpihipnis susofeqiie habendairi ostehdi. Rfeslstt
egisse eum eodeni rege: « irigpiratiis, inqriit, a Deb,
d, modo ut pfaecipuas rationes cuf pWimonia ianlunj
et ejus principe aposlolorum faeatp Petrb, iia dispb- i- utriulque Siciliae fio^jiiinatiniconfirmentuf, praetef
uere juteas de parte Grasfeorum',ut fides sancta ca'- i- missis cseleris^cpfflpeii"diafib.sefmbhe ampleetar, ul'
tholiea et (ifabstoliGapef te intogra et incpncussapgfSr niagis msEgJsqiie Eoiisietê jegitinia auctofitate fliplq
le maiietit ili oeleraum.- et gancta"Dei Ectfesia, sieut
nt niSiiii. Syfacusafiiihi 'ijt Panrii-hJitanuiiiaroplissims'
£0E COD. DIPL. — MONUM.,ETC.. SEU COD. CAROLINUS. — DISS.DE DIPL. LUDOV. PII. 56<?
illa patrimbhja Gf egfirii Magni epislolis celebralis- Jk admddummvcrsa hj iis deprelieridituiv Plhres "quippe
sima, qufealiquarido Siclliae et posiea feiculi unius "duces alii aiiafhm civitarurii inveniurithr, Glusirius,
voeabulo apud vbteres appellantur, Sicilise iotlus Etorerilinus, Lucensis'. (Cod. Gar. ep. 55,' al'. 00
confirmatione, perfnde ap pairimoniuni Sardinise; p, al. 64; 80, "al.;55)mii iumrei fidehiftehii':'.
liuius item lnsulffi coiififhiatiohe, in "diplomate reium leves eoruiri bohaiiis elridhnl qui Tfiseise nie-
ceusita, cum caiilumabuiide esset Rbmanaj Ecclesiic tfopolim emsbafiiur id tempbris. Caeierurii fani
jiiribus ea fecensione, iiiter patnnicjhiarelicjiia ribh Spolelanus Bucatus', qhi imi coihrililjebaljir, qutJm
memorantur. Sebtes est 'de utrhtsqiie Ctlahriai e'i Tiiseamis, qu.em j>lure's cluce. -adfhihistrafaant, a
Keapolitano, siiis \idelieet ih regibnibus _3roecorum Ciirolo oblati 'divo Petrb et-succeSsqribus, sin|falaria
adhucpotestalisuijditis, ulSicilia. fcalalm tahi autebij; srinl diploriiaJIsLudovibianiadjuncia, qiiae noh rli'op'0
rt pote nlniitim temoii, eamdem Taiibneiri esse faa- 'sincerum id deelarant, sbd supremam in j-eliquis dt-
failam vidiuius ac Sicilise, tuih ab SYepliaribII, luin iionifausdOminationempbntificlain lbehpletisslirie te-
ab Adriano : at de Keapolilarip, quij Gfaecis"eripi a iianiur.
rege Langofaardofumjier Beiieventanos slbisuSiiilol• XXVI. "Eninivero•doininiitaritum tilllis coneessio;
pbieigt, Pjppinris ipse multo anlea rehi faabiiefai praeceptuiri', seu diploriia pqntifieitihi quo ipsi dlsla-
(1'iaj'ePaiilus I ahhb 766 graiias eidbhitegerat, 'cthoa tofi CafoWufefqiifeducafus festituilur; ab ptefspifcua
jusslascl Desiclefiumr regerii Keapolitahos ac"Caje- "declaralio sliprerni Ihris Ga'rolpcidein resfefVSLII," sin-
ianos'conslfrogere *ob"reslituenda patrilhbiiia pro- cgrijatii adeo hianiresta shnt indicia, rit profaalipnem
tectori \esiro b,ealoPelro iilicNeapoli sila (Cod. Car. 'qiiamcuhque aliam fejiclanii Praetefea Jioriim boln-
ep. 40, al 26). Et Adrianus 'aririo7_S0(Tbid., ep. fi5, $ plfexio,^seu exlrema ilia blahshla : c Salva sempef
al. 64) iSJ subleslaefidei Keapblitaribriihi admoriet "*supef jebsdem 'ducaths hostra in omnibus doiriina^
Caroldm, quod pacta conventa "sefvare nblueiihi, ac tione,, et jllqrum ad noslram partem subjebtione •
:»
restiluere detreclaverini « patririionium faeati Petri 8h'bmirius diifaiasuppeflital afgiimenta 1. Vectiga-
apostoli, qul ifaideni iri Neapoli poiiiliir. i Beneyeii- lia bfiihia lioraih ducatiimii.coufirmari satfcto Peiro
tanidemumpatrimoiiiijlaroetsi in Graecbruin poie- tet sibcessoribus, qurc paufe su'pra singillatim ex-
"slale non essei, mlfieileih tamen cphJitionein fuisse pressa ftieranl p*ercensus, pensioiieset datioiies, ut
eliaffl anno 788 perspicue docent fririaJ Gbdieis Ca- l'6ble apogfapfaum molis-Adiiaiirje, non donationes,
rolini lajeraj (89 seqq., al. 90, 92, 88}. "Qiiamobreni flt legil Coclei scripturae vitio. .2. Et tqta in ecclesia-
el liujus patrimpnii, et illorum cjuaeiri,Grse'capote- stita ditione faoslitaiuni ducaths adshpreinam Roffl.
state erant, necessaria fjiit Ludoviciani pacii con- pohtiiicls potesiafeffl Ltidovici leiiibbre non perli-
firriiatio, ne jura sanclse sbdis, "quaeavus ac geniiof nere.. Nariiqiie iiiiperaior, ht jJonlliibi morem ger"e-
nequidquam asserere ponati erani, qilid detrimenlt jbt, ihiperiail auctbritate jura baeiriraita conftwnave-
acciperent, postHmiriio scuicel Tediliira, cum Deo fat, ut fji jure, 'pfmcipatu ntgue 'diiione sahbtse "sbdis
optiinP maximo visuni iesset. Icicjruedejiium eVeiiisse *pei's'Slei'l;!it', usque in fmem bwcufi; qttod in teequen-
\idjmus pef sseculum xi, cum anhalisla lcalbs, im£- llbus per eadehi \erfa'a aliacjue validiora sigriifleat:
plorata penitiis aritiquiiate, Jucolao II Inurei e imiip- Neque i'd quidero âliacle causa nisi iit Ueinbeps in
sloris notain, jnulio moriumenio, riulia hisibribla-. regibmSiis jfcr reges Franedrmli dbhatisi ab Romse
nulio vel damnabili jteste. non eslyeiiiiis. 'ei iri "ejus diicjlii pbjitifices supreirib jul-e dtimihiri
XXV. Duos faucusqtfetiiulos, si\e, ui riieHustli- p viilaraiUfi iriiperiali auctbrilale, ad repfimeridahi
cam, chiojuris genera., .qiieis domjhatio jJoitBScia^ guWitoriihi "audaciain,'qui hibjSstkte imperatoria ad
nititur, difaicW'e_ac dislincie sujit dehibhstvata. Spori- eum'dehifiheiij fehovata bohiberi rion potuerant afa
tanea Videliceipopulorurn dediiio, jipst defetrtioriem appeienda insidiis supl-erh^printipis >ita, atque "Eb-
' iicaitim
Gi^cis, Romahis pqnlilicibus Romam ejusque du- clesiaj pfJediisihradenci&jUtaiefaam supra (num.8).
sufajecit. Fraricoj-uin autem regum PpJffli et Qui seciis putat, iohge a vciiiate euhi abire, lam
"Caroli lifaerabtate proyincias et civitates reliqiias rohlta dbmiriatiohis arghtebhtft qcise ariie regum "do-
sunt adepti. Quse oinnia Ludovicus Paseriali ejusqtie natibnes perspicua stiht in Coilibb fiarolino, Ipfe
successoriims peipeiuuro confirmat^\tiin suo deiirieat demonsirani: Posl donalionbs autem, cum hihii jam
pne, piincipatu atqveditipne. Sequituj' praedjctorum liriicretur "aLahgobardis; Francorilmque paificialus
i'cgaro liberalilatis seri tlonalioms geiius alirid; dfe liiagiifj jiraesidio Bsset t adyersus Grsecorum roolimi-
quo pontiiicibusmipime conventum cjral cuiii regifaus, na, lot fefe arguhifehta sujjpelunt ex eodeiji Godice,
sei ipsimet sua voluntale apostolovrimlprilitjpi e_us- qhbt pontffifeumRohjaborum epistolae. Ccriiora at-
que successoribus cbccesserunt. De hujus autem ge- ipe eVideiitlora repeti pbssuhi farevitatis crgo cx
nerisdonatioi.ibus, xilpoleiu diplomate riop. expi-es- cbriiroehtafiehe praevi? ad tepisurias Adriani et ex
sis, nomiibii disseremus cum ordo jeriim iios tiucet bjlisiblis 6B, al. 6S; 76, al. 7S; 81. »1.67; 97, al.85.
ad saricii Henrici privilegium, ubl ile voluhtariis ' XXYII'.W ijdi' Uifc!cissblahaaj'bs sijjpe duumvirbs
omnium prsedecesspiûmhujus Aiigbsli donati&n5bu,5 (jiedisequostbtldem'pluresve nifail moror) persuadeii
sfenno faabebilur. Uha Iiic spectanda esl Carolina, niifai non potbst. : jitriusque siijuideni iaconstaiLiia,
quae iriutiles aliquot fecentiortini qiisestiories'super riam-fliploiiia Lutlovibianhm jilodo legitjpium, ihoilo
clpminii genere quo iilas poritifices pbiinuerlbu, B suppbsituiii, fnodo intefpolaluin dictitan!, pei-bpirup
aihaiidat, Jmo delrudii. Anho igjtuf 774, curii ctoebt, errofis quemquc sui couscium siiil fuisse. Ijifi
Carolus prinjuiii in Ufbem Ver.it, nori inodo pater- Siitbih seeus essb "pbtest? Uhica intefpoIatiD primo
nanf donatibneiii 'ihstaurayit robofavitque-, Tusbiae bbtritutiium ihsuiai'uhi coiifirmaiibessc videlur. Ai
LangobardiCjSjadjecta _)ai'le,ubnmbdica, sedja_fk.iri >quajsfeqiihnfuf %iispibi'onemavertiint: / Aa icjfiTo-
aiiam Tusfeijj, 'ducattas,npmine a piiofi disiiriciahf riis, niarilimis littoribus, portubus ad.siiprascjjp.Sis
(fa''ic receiitiores fecefuiit iioroen Regalis), tjri.se ciuiates et irisiilas pertinentibus.-s Itefu.hqiie iuiia,
scilipet cohtinebat civiiales Lunain, Pismii, Lubani, ubi îinefe sedis jura omijia: in uiium cblliguntur:
Vtfalerras, Senas, Pislorium; fhr'entiam, Arretium, « de feuprascriptig videlicet pfovinciiSi urbifius, ci-
Ciusium novurii, siriiuique Spoleianurii ducaihm , ab viiaiibus, oppiois, castfis, viculis; insulis, letiitoriis
Iialia propiie dicta, sive a LangobardJa ulriiriiqije atijite patriitforiiis, riecrione't pensidnibiis^tque cen-
disjunclum, ofatulit'divb Petro. Qtiairi rein teslatur sibiis. J Afe"dembm tertio, ubi uqa ctini prjidictis
Adrianus i0g (Cod- Qar. ep. S6; al.S8).-Anno si- otaijibus frisulas se "defensurumpollicetur, i ut rim-
quidem"770'.«Quia^ inquit, et ipsum Sgoleiinum dti- nia ea iii illius dilione ad utendum. et ffuendum, 1 at-
calum vos prsesentaliler offefuistis pfpicctofi \ festfo qrib djspoiieiiduni iifniiler s perseverent. QiiidJ quod
faeato Petro; pfjiicijji qiostblorunij per nostfahi me- quacunrjue ex tivitalesanctse sedi spbdiia confugien- •
diocritalem, prp ariinise vfeslrsemercede. > Ttisciae les ad se faoinines aul pontificio dominalui se sub-
auiem ducalus sitnileqiiid norisuppetit ex Cbd. Ca- trahendi libTdine, aut res novas moliehdi animo^ aut
roliiii episôKs.Gondiiio iahtum ejus a Spoletano nretu peenae,de iiac taiitum de causa susbenturum
S67 B. CAROLI MAGNIGPP. PARS I. SECTIOIII. 568
I
promitlit, ut veniam iis petat, si levis culpa; ,si au- A' rois eral idem Stejihanus. ui praedecessores ejus
lem gravis, ut suo eosdcm principi puniendos remit- Gregorius HJ et |ZacIiarias fuerant, et ul Paulus 1
tat, iis lantum exceptis qui aut vim passi, aut prae- successor fraterque ejus a S. P. Q. R. Dominus no-
potentia aliorum civium oppressi imperaloria inler- ster a Deodecretus appellatur in lilteris ad Pippinum
cessione indigeani apud ponlificem ? Nec putes ista regem el patricium Romanorum. Ea tamen domina-
forluito esse posita : non enim archiepiscopi Ra\en- (io non vacafaatmistura senatus populique Romani,
natis Leonis audacia mente exciderai (Cod. Car. ep. qui sacramenlum fidelitatis pontifici, ul summo prin-
52, al. 55) qui,pontiflceinscio, anno 775 ad Ctrolum cipi, prscstabant; salva nihilominus lege seu jure
se contulerat, res hovas molicns in exarcfaatu : civili Romanorum; adeoque Rom. ponlifex lunc lem-
Adriani exemplum ofalivione deletum non fuerat poris erat quidem summus princeps, sed roinime
(Ibid., cp. 61, al. 1), quireos quosdam sibi subdilos absolutus in repufalica gerenda. Nec Stephanus IV
reraitti a Carolo einagita\eral, quemadmodum ipse aul sanctus Pasefaalis quid novi moliti sunl in sena-
subdilum Caroli ante biennium eadem ex causa in tum el populum. cum suam ipsorum potestatem
Franciam femiserat: recentiusque aliud exemplum summam in Urfaejimperiali auctoritate nili deinceps
ejus pontiflcis lenebalur (Ibid., ep. 97, al. 85), qui desiderarunt; non enim id unquam consue\eruni
anno 790 repetierat a Carolo Ravennates quosdam Romani pnntiftces, sed ipsissimam illam, qua sui
ac Pentapolenses, qui ab ejus obedientia se sulrtra- praedecessores usi fuerant, S. P. Q. R. aclminislra-
faere concupiebant. Quo exemplo Eccardus (Rer. lione nullalenus iriiminula, a Ludovico rofaorari vo-
Franc. lib. xxv, cap. 58) cl annalista Italus 107 luerunt. Yerfaa diplomatis sunt adeo evidentia, ut
(An. 789) moli, ingenue fassi sunt Romanum pon- g commeniariis non| indigeant: t Sicut, inquit, a prae-
liflcem tunc temporis in exarchatu et Penlapoli do- decessoribus veslfis usque nunc in veslra potestale
miiiatum esse. et ditione tenuistis et disposuistis.» Quamofaremlioc
XXYill. Yideo cquidem non minus dilucida indicia ratum flrmumque| esse velim, haud novam in Pa-
esse dominationis in urbe Roma quam in exarcfaatu: scbali dominationem incipere, sed illam ab Auguslo
etenim laudata in epistola (61, al. 50) Adrianus non Ludovico roborari, quam annos fere nonaginta S.
solum subditos sibi homines repetii, sed puniendos P. Q. R.,afa impiis Graecis deliciens, propria volun-
lepetil. Poslquam enim nefaria illoium crimina Ca- tate amplexus eral in Gregorio III, tanquam capiie
rolo ipsi nota exaggeravit, faisce eum verbis depre- sanctae reipufalicselfassusque erat in lilleris supra
calu.': t ut viriliter Deo vobis inspirante exsurgatis, laudalis ad Pippinum regem, sine ullo pi'opriae au-
et niiserse et flagitiosaeprsesuraptioiiis, ut pole pius cloritatis delrimenlo, quod satis superque monslra-
re\, legalem vindiciam nobis de eis exercere j'ubea- runt sequentia leiripora, ut in praecedenli disserla-
tis aut nobis eos dirigeie digneris, ut onmipotens tione palam feci".|
Deus respiciens de excelso pro justa vindicta a nohis XXX. In cseterjs vero dilionibus ex lifaeralitate
eis illata, concedat libi, etc. » Nec tamen miror piincipum pTofectis solus Romanus pontifex, riuila
quare in exarcfaalu dominationem fateantur, at eam- senatus populiquejmistura absolutus princeps domi-
-dem negent Romae. Quandoquidem alii alio anno nabatur : earum quippe dominium uniPeiro ejusque
exspeclant, Urbis donaiionem fieri cum incerto do- successoribus concessum fuerat. Tesles sunt onini
minii genere. Alte enim sedit scriplorum Francico- exceptione majores Codicis Carolini epislolce plures
rummenle, Romanos poniifices potestatem indire- ' ., conceptis verfais |id tradenles : t Quas faeatoPelro
clam seu temporalem Francorum regum donationi- * pro magna animaevesti'semercede contulistis, i aie-
bus acceptam referre : quam opinionem esse omnino faatPaulus de civiiatibus Penlapolis (ep. 18, al. 15);
falsam tenemus, cum certum sciaraus, quinque et et alibi (ep. 40, cI. 26) de ctincto exarchatu : t Ea,
viginti annis antequam Pippinus, qui omniuni primus inquit, quae bealo Petro polliciti, et ofaveniaro 1©9
ditionem pontiflciam amplificavit, exarcbatus pro- vestrorum concedere studuistis deliclorum, illibato
vincias .-Emiliam et Pentapolim largiretur, Grego- ejus jure-perenniler permanenda conservare satagi-
xium III, Zachariam, et aliquandiu Slephanum II, tis. » Item (ep. 42f al. 19) Donationem esse factam
Romoeet in ejus ducatu dominatos esse. Scriptores ait t Beato Petro [ et ejus vicario prsedecessori no-
vero alii, tum quia falsam eamdem opinioncni imbi- slro domno et germano meo sa. ivc. Stepfa3iio pa-
berunt, lum quia laudatos pontiflces non deposuisse pae. i In eanidem senlenliam Adrianus (ep. 52, al.
vident spem "conversionis Gi'secorum ante annum 53) Carolum Magiiumalloquitur : « Quse faealo Pe-
753, cum sanctae sedi patrocinium qusesitum fuit ab tro pro magna animse luse mercede et a Deo pro-
eodem Stephano H in Francia, tum demum quia tecli regni veslri slafailitaie. » Leonem arcfaiep Ra-
exarcfaatum duntaxat donatum esse a Pippino, neque vennae accusat (ep. 55, al. 52) dicentem de JEmiliai
aliud quidpiam usque ad primum Caroli adventum civitatifaus, t quod"\eslia excellentia ipsas civitales
Roroam ann. 77J Pippinianaedonationi esse additum minime faeaio Petro et nobis concessit. » Et, quod
norunt, Carolo eidem donationem Urbis ascrifaurit majus, in menlemj revocat sequenti epistola, quero-
iucerlo anno, dominatu incerto, incerto auctore. admodum c eidem Dei apostolo prsesentaliter mani-
Utriusque generis scriploram allucinationes Adrijni faus luis eamdem bfleruisti promissionem. » Ac de-
praedecessnrumepisio]isprofligaias,nonestcuriterum D nique (ep. 59, al.| -49) de patrimoniis onmibus lo-
aggrediar.Discrimen aulem ingens, quod Urbis ejus- quens : « Quae,ait, per diversos imperaiores, patri-
que ducalus dominationi cum reliquis apostolicae se- cios etiam el alioslDeumtimentes pro eorum animae
dis dilionibus inteicedit, ad majorem Ludoviciani mcrcede et venia delictorum in parlibus Tuscise,
diplomatis perspicuitatein,quamfieri poteril brevius, Spoleto, seu Bene\ento, aique Corsica, simul et Sa-
demonstrabo. binense patrimoiiio beato Pelro apostolo, sanciccque
XXIX."Quanquam de suprema ponlificia domina- Dei el aposlolicaeRomanse Ecclesiaeconcessa sunl. »
lione Urbis, ac proinde ejus ducatus, constet ex plu- Alia multa praeterriiiltoquaeuna cuni istis opporlune
ribus Codieis Carolini epistolis, earum tamen nulla -bic repetitis allata' fuerunl in prsecedentifaus; pauca
id melius eomprobal quam illa ipsa (97, al. 85) qua enim fasecdiscrimen illud maguum demongtrant quod
palricialus Pelri cura Caroli palriciatroconiparalur : regum donalionibus cum dominalione Urbis,. ejus-
unde Eccardus !£.§ el annalista Ilalus fateri com- que ducatus intercedit. Ea propter ne Suevi quideni
pelluntur supremam eamdem dominalionem in exar- Augusti, donaliorium faujusmodiinvasores onroium
cbatu, ut diximus. Si enim dominaiio Caroli in Urbe maximi, Romanos| imitati esse inveniuntur, qui solo
iril aliud erat quam defensio Urbis, antequam impe- piincipis nomine \ pontificibus relicto, temporalem
ralor fieret, et postea consortium ejusdem supremae reipublicae adniinistratiouem tempore tam diutujTio
poleslalis poniilicum, cum igilur una cum palre suo tamque obstinatisl animis usurparunl. Usque adeo
Fippino et Carolomanno fralie palricius designatus principis aposlolorum patriciatus, seu defensio, cle-
fuit in Francia a Stenhano II, an. 754, Romse domi- fensioni Auguslortim prievaiuil'
569 COD. DIPL. — MONUM.,ETC, SEU COD.CAROLINUS.— DISS. DE DIPL. LUDOV. PII 570
XXXI. Absolutam quoque hanc doniinationemin A j excellenliam et cunctam gentem Francorumgerimus,
exarcbatu Ravennstes arcfaiepiscopi lurfaare ausi eum ad vos repedandum cum nostris missis aposlo-
sunl. Quid vero? Adrianus (Cod. Car. ep. 51, al. 54) licis absolveremus; » Qui scilicet regi testarentur,
refert Carolo, quemadmodum Slephanus II Sergium pontificem t in ea fide et dilectione, et charitalis
nimis sibitribuentem dejecit-: « Nos, inquit, excel- concordia, atque pacis foedere, qu.c praelatus beaiiss.
leniissime flli, quemadmodum lempore donini Ste- me. domnus et germanus meus sanctissimus ponti-
phani papae, qui iliuc Franciam profeclus est, cui fex vobiscum confirmavit» permansurum.
et-ipsum exarchatum traditum est, ita et nostris XXXIII. Ea vero discipUnaeligendi et consecrandi
temporibus eum sub nostra potestate disponere at- pontificem, postmodum ad Franciae regem legalos
que ordinare volumus, et omnes in hoc cognoscere miltendi, qui praediclam regni et sacerdotii concor-
possuntqualempolesiatem ejus ter faeatitudo in eam- diam inslaurarenl, adeo firma constansque est, ut"
dem Ra\ennantium urfaem, et cunclum exarcfaatum nullum prorsus exemplum quod illi adversetur in-
faabuit, qui etiam archiepiscopum Sergium exinde venialur. Et vero ipse invasor Constanlinus nonnisi
abstjilit, dum contra cjus voluntatem agere spiritu post deteslabilem electionem ordinaiionemque suara
superbise nitebatur. i Leonis autem pertinaciam re- (Cod. Car. ep. 43, al. 98)' Iegatos ad fegem misit,-
pressit vita brevis; anno enim 777 e vivis excessit, promittens se Stephani Paulique exemplo « perman
cum Adriano vix triennalem molestiam inlulisset. surum in veslra cfaaritate ac fida dilectione, alque
Postea 110 TCTOsimilis audacise exemplum non sincera amicitia ». Quod iteruro ac tertio repetit, ur-
reperilur. Quinetiam anno790 idem pontifex parem gelque sequenti episiola. Stephani III et Adriani
rationera habet Francoruni Carolo subjectorum ac: _."' legationes et litterae post consecrationem ad rcges
Ravennatium, et Pentapoleusiuro faeatoPelro et sibi missae non exstanl: sententia tamen eadero suppelit
subditorum (Cod. Car. ep. 97, al. 87) : « Sicut veslri exaliisutriusquepontiflcislitteris (Ibid., ep.47, 62).
faominessine veslra absolutione ad Hmina apostolo- Stephanus quippe Carolq, et Carolomanno fratribus.
rum neque ad nos conjungunt, ita et nostri faomines: «In vestro, ait, amore atque charitatis diiectione
qui ad vos venire cupiunl, cum nostra absolutione et; firmiter usque ad animam et sanguinis effusionem
epislola veniant. Quia sicut nos semper veslros ho- una cum universo populo permanemus alque perroa-
mines suscipientes commonemus, ut in vera fide at- nefaimus. » Et Adrianus Carolo Magno:«Iu ea fide et
que puritate cordis totis eorum viribus in vestroi dileciione simulque et promissione te confidinius
maneant senitio, itaetvos simili modo quicunquei permanere, in qua et nos finni et stafailes,quod facie
ex nostris hominibus ad vos venerint, eos omninoi ad faciem polliciti sumus, Domino praesidiante, et
ofatestari alque commonerevestram regalem pruden- faeato Petro principe apostolorum mediante, usque in
tiamquaesumus, ulsicutgenitor vester sa. rec. domnus: finem manemus. » Leonem III, post suam consecra-
Pippinus magnus rex eos beato Petro ejusque vicario lionem, Adriani obilum suamque exallationem nun-
concessit et demura excellentia vestra "confirmavit; tiasse, fldem faciunt Carbli regis lilterae apud Lab-
sicadmonereatqueobtestarijubeamini, ut nullomodo beum (Conc. tom. VII, p. 1128) per Angilberium
audeant se in superbiam elationis efferre, quando ad missae; queis proteslatur se velle instaurare con-
vos properaverunt, sed polius subjecti atque faumiles cordiam illam sacerdolii et regni quae vigebat sub
in serviiio faeati Petri et nostrae praeceptionis ma- Adriano: « Sicut enim, inquit, cum beatissimo jirae-
neant subjecti, el faortaminieos quia omnino in servi- decessore vestrse sanctaepatermtatis pactum inii, sic
tio et dilione beati Petri ejusque sedis vicario nun- C ( cum beatitudine vestra ej'usdemfidei el cbaritaiis in-
quam vos sublrafaemus, sed in ea fide el puritate violabile foedusstatuere 112 desidero. » Quaecum
quam pollicili sumus beato Pelro apostolo usque in ita sint, lifaenter audirem a Pagio et annalisla Italo
finem saeculipermanemus. » quidnam discriminis faiscein diplomatis Ludoviciani
XXXII. Jam vero planum fecisse, mihi videor cur verfais introspiciant? «Eum, quem divina inspira-
Ludo\icus confirmans dominationem pontificum Ro- lione et faeati Petri intercessione omnes Romani uno
manorum in Urbe et ejus ducalu, conditione illa uta- consilio atque concordia, sine aliqua promissione, ad
tur : « Sicut a praedecessoribusvestris usque nunc ponliflcatus ordmem elegerinl, sine aliqua ambigui-
in vestra potestate et ditione lenuislis "et diposui- tate vel contradictione more canonico consecrari. Et
stis. » E contrario ditiones « per donationis pagi- dum consecratus fueiit, legati ad nos vel ad succes-
nam > sedi concessas, quavisconditionepraetermissa, sores nostros reges Francorum dirigantur, qui inter
perspicue confirmet t Pascfaali summo pontilici el nos el illos amiciliam el chaiilalem, ac pacem so-
universali pape ejusque successorjfaus usque in cient. » Attamen ii duumviri hinc diploma esse com-
froem seculi, eo modo , ut in .suo delineant jure mentitium fidenter pronuniiant quod colligunt ex
principatu atque ditione. >Magniidquidemmomenti Leonis successorum legatione etlilteris adCaroIi Ma-
ei-atad sinceritatem Ludoviciani diplomatis vindican- gni fiiium Ludovicum Piuin, ab Astronomo memora-
dam ejusqueingeniumaperiendum. Cumaulemple- tis anno 816 ei seq. De Stepfaanoenim in Franciam
raque omnia quaehucusque disserui ex novem et no- pi-oflciscenle; « praemisit tamen, inquit, legationem,
nagintaCodicis Carolini epistolis,et decem Leonianis, quaesuper ordinatione ejus ifflperatori satisfaceret. i
a Conringio editis, constent; epislolaris faujus histo-JD El de Pascfaali: « Post expletam consecrationem so-
rise anacepbalaeosimjure appellavi diploma istud, lemnem, legatos cum epislola apologelica el maxiniis
quippe quo jura omnia sanctse sedisfareviler collecla muneribus imperalori misit, insinuans non se ambi-
rofaoranlur. Posthsecdisciplinaelectionis etconsecra- tione, nec volunlate, sed electione et populi accla-
tionis Romanipontiflcis conflrmalur: quaeres, ad Sle- matione fauic succufauissepoiius, quam insiluisse di-
phani IV prsedecessoresquod atlinet, tum ex eomnien- gnitati. » Aiunt enim has litieras imperaloriae con-
talione praeviade epistolis Adriani (n. 2 seqq.), lum firroationis indicia esse roinus dubia. Erudilum parj
ex roonito ad epistolas pseudopapaeConstantini peli XXXIV. At enim vero iis quseanno 769 in concilio
polerit. Surama est quod libera omnino erat electio, Latei'anensi decrela erant, ne suinma electionis et
etordinatio, 1H seu consecralioRomani ponliflcis. consecralionis pontificiaealiunde delrimenlum acci-
Quod magis magisque conflrmatur Pippini reeis le- peret, adjungi videmuslioc loco: sine aliqua promis-
gati praesenlia consecrationi Pauli I (Cod. Car. ep. sione. Id autem niagis magisque confirmat diploma-
12, al. 15). Cum enim pervenisset Romam qtto teni- tis integritatera. Quod enim olim ad Simoniacam hae-
pore electio pontiflcis flebat : « Cum eo loquentes, recim averiendam constilulum fuerat (Conc. Chalc.
aitPautus, unacumnostrisoptimatifaus, aptumperspe- c.2; Symm. adCsesar.ep. 5, tit. 2; Hormisd. adepisc.
xinius eum faie detineri, donec Dei pro\identia sacra Hisp. ep. 25 , c. 2), novis decretis sanctioriibusque
aposlolica benedictione illustrati fuissemus, et tunc insiauralum invenitur pro Ilafia seu regno Lango-
pleuius satisfactus de noslra, vel cuncti populi puri- *bardiae, Tuscia et exarchatu, imo etiam pro Franco-
tale, et dilectione quam erga tuam benignissimaro rum regno; illa enim pestis longe lateque pervagafaa-
m B. CARGLIJMG-M OPP- PAlJS J. 8ECTIG III. S72
lurid temporis. La projJter Adrianus aij. 790 (Cod. A. "^XXYI.Ut Pagii alqfaeboiniiiiqui euin sbquuritur
Car. ep.97, ai. 84) scribfibatCiirolo,:« Myllaepecuniaj alluGinatib.teneatur, \bi;ahj boiistiliitidiiehi Efagbnii
per talera nefandam daliohem alienalse psse cerriun- et Lojlwii datariTin alrlp beatj Pefri apbstbli anha
tur, ul auruiri et argenluni jam non habentes etiani 824 Jihc affefpndampulQ (Coli.jioi%. par. li, p. 20f)
ipsaeres Ecelesiarciniper emjriryteusesmanu conscri- quam in Otlonis efllenrfpi privilegiis lere bmne.tavi-
plas existant alienalae.» Et paulo infra de ordiria- defaipjusconfirpial.h]. Ad elbbiioneroigilurpohiijicis
lione episcoporum eorunique examine: ,«Obiestanles, qubd at^tinet, pontifex.et iihperaior ila-^cohsliluiint,
ait, sciscitanmr: Videne aliquaro propiissioiiehi cui- cap. ill: | In electiorie auienf' Rbmahi pbhiifieis
quam aut dationein fecisses. quia Siriioniacumet nullus sive liber, she sei;\ris, plicsumat aliquod im-
conlra caiiones est. » Ipse eijani Carolus annp 795 _ pedimenlhm facere. S'ed illi sbiiifflliibdb Iloniahi,
in eommoiiitorio (Uonc. tom. YII, ji. 1129) jd pfaeci- quibus anllqjiiiusj conbbssurii esl coristitillibfie san-
pue adnionendum Leonem ponliiicem vult ab Angil- ctbfpm Patftim, sjbi eiigant jjoiitificeiii. Quod siquis
berto: « DeSimoniaca sufaveitendabseresi dihgentis- cbnlra hanc nostfani consiiluttbriemfacere praeshih-
sime suadeasiili, m_f$ quae sanclumEcclesiaccoipus pserit, exsilio Iradatur. i Eqhiderii riegarb non ausini
mullis male maculat in lobis. i Quid plura? eodera pohtificiam cons'ecfaiiorieiriimperialis cohfirmaiibnis
anno 816, cum Slephanus IV, quem sequenti anno jrigbiterum succubuisse. At iiovsefaujussubjbclionis
imitatur Paschaiis, pDsl suam .consecratipnenj Au- certa est aetas, causae certae,/certa derorim cbnditio,
gustoLudovicoelectibneni suara bmni labe carentera qiiaea veleri iila Cbifadrumalque impefatoi-iihi'Orier-
nunlial, idem imperatbr eriidit capilulare,(lib. i.cap. tis usurpatiorie longe aliam fuisse denioristrant. Mla-
84) relalum eiiam a Labbeo (Coiic. toro. VIJ,p. I479J, U lero videlicet detiiiiunt afmales Beftihiaiii ajl ahrium
in quo baec leguutur: « Sacror.tni eanonuro non 814 concejilis bis js"erbis: s Gregorius(IY) Romanoe
ignari, itl in Dei nomine sancla Eccksia suo lifaerjus Ecclesiaeporitifex-ilecessit,cul Sergius HI) succedens,
polirelur faonore, assensum ordini ecclesiastico pfae- in eadem sede substituitur. Quo in sedo apostolica
buinius, iit scilicet episcopijier eieciionem cleri et ordinatb, .Lolfaarius filium suura flltjdovicrihi cum
populi sebundumstatuta canonum depropriadiceccsi, Di'pgbneSIedioniatricbi'timepiscopo dirigit, acturos
reinota personarum et murierum acceplione, pb vi;oe ne ileiiicepsc]ecedente aposiolico quiscjuaraillie jirae-
merituin et sapientisedonum cligantur. » tprsui jussionem,|missoruroqub suoruih pi&seniiam
XXXV. Qtiaecum ita sinl, ,non s'me admiraiione ordinelur aniisles. Qiii Romani venieriies, faonorifice
Jegi potest apud Pagium (817, n. 7) post recitaiam sjiscepli 'surit, êracloque riegotio, Hludovicuhj pon-
diplojtiatis pariiculam illam de legulione mitlehda tifex Ronianus unblione in regein cohsecratutr, ciu-
«iad nos. vel ad successoi-esnpstros re'ges Franco- gulo decorayil; bfogoiiem verp episcopuhi siii rica-
rum, » falsiiatis et autiacia plena illatio ista. « Quod rium GaljitjruhiGbl-maiiiaruriiguepartibusdesigijavit.»
nierum commentum est, eiim ipsp Ludovico Pio vi- Quodsi pfiyjiegiurii liujrismodi hon est anno 844 VB-
vente Eligenius II papa, ad jipstulaiionem Lolharii ihstius, iion igilurlEugenius II anie antios \ iginti Lo-
imperii palerni collegse, staluerit ut ponjifiA Ro- lliarip Luciovici(ilioillhd | J.^ concessit; sed Sergius
manus non consecrelur nisi in pr.csentia legalbrum II LudoyicoLotharii (ilibjargilus est. Cbiisarciiiaior
jmperiiilium.»Non enim sapil hon.inem ralioije uten- autem pseudodiacorihs,hbhiina aiqtie annos pen er-
tbm proposilio faujusfflodi: DisGiplinacreationis Ro- lens, ex pririlegid |\rero,ralsiim illuJ qubd ahdiviinus,
roani pbhliflcis in diplomate Ludoriciano confirmata A confla\it., |
anno 817 eoiimenliiia est, quia anno 825 Lolharius ^ XXXYIF. At bpnsafcihaloreni Pagiuriique, et uno
Lhdovici fiiius ab Eugenib II privilegium in.petravil, yerbb orimes aposi. sedi iri suam pemiciem infensos,
ne iti posleriin) Roniani poiitifices consecrarenlur, cbnsarcinaiib Ipsa falsi -afgiiil. Nahi^privilegia Otto-
nisi legatis imperiaijbus pj\Eseiilibus. Huc accedit nis et Henricj, unde coriciftantfidcriirei falsse,-con-
privilegii ejusdem falsitas Baropin, Cpintio, Naiali, stanter leguril: «JQhalem(pfomissionem)domnus et
Papehrochio, passimque auctpribus catholicis per- veneraroius spiritualis pater noster Leo spbnte fe-
specta; annalistse etiam Ilalo id pririlegium (an. cisse dignoscilur. |> Quod magis magisque privilegii
825.) cst valde suspectum, iametsi qjjod opinioni suse aelatem comprobai; Leb enimlVSergio II succedens,
acconirabdalum, cum Ecewdo muiata curonologia, quanquam Saracejiicaeiffhpiioriis metu, absqiie jus-
obviis ulnis illud aropleclitur. Al neque Epcardus sione principis consecratiis, tahieh promissione
llBque annalista remedio isto temporis falsilatem au- sponle facla prlvilbgiuhi a 'decessore concessum pro-
ferunt. Non eiiim gravi ulla aiictorilate privjlegium prio exemplo fatum babhit. Et veri et falsi jirivilegii
nititur; sed exslat ejuS nienlio in suppleraento Lan- fesjis ojroii excejjlione major lifaer Pohtificalis ac-
gbbafdicte hislori'33,quod Paulo Warnefridi ab impo- cedet. En iotain elpctionis et copsecratibnis Yaien-
slore ascribitur, j'uxta roorem id genus liominui i, tini, qui Eugenio H siiccessit annb 827, celefaritatem
qhi iidehi conciliaturi suis consarciiialionibus, ab il- sine iiiijierialis missi prsesentia, et sirie ulla prohiis-
lustri aliquo seriptore liomen muluantur. Post libel- sione aul sacrahiehtb : . Aiihae plefais (secl. 455) et
lumigitrir de Metensifausepiscopis, ita legitur: « An. lUis utriusquemiiitiae Roinanortim elebtus est voci-
825 Lotfaarius imperaior jteruni ad ijaham yeuiens Ijusjji sede poiitificum. Ab deinde condignis glorisa
missam sancli Marlini Romaecelpbravit, lioc est ju- D ] lafadibuset hbnori^ ainplitudine ad Lateranense pa-
j'amentum quod Roraajio clero et populo ipse et triarchiuui afa ipsis deduclus, el in poiilifieali est
Ehgenicis papa faeere miperavit: Prdhiillg ergqfll. posilus tbfbno. Cujus ovanier ab omni Romanorum
per Deum omnipotentem, el per ista.sacra quahior semiu pedihus ostulatis, et bpipibus ijuaeexplenda
evangelia, et.per faauc crupera Dpmini nostri Jesu erant rite ac \eneranter peiactis, magha sofarietas,
Cbristi, el 114 Per co>'PuSfaeatissimiPetri principis inagna iii tofius scxus el cejalis populo Iselilia roan-
aposiblorum, quod ab bac die in futurum fi.ielis ero sij;. Ejiisque boiisecratiouis iiibsereho jam iilucescen-
dominis nostris imperaloribus Hludovicoet Hloiiiario ie, ciim lumine jaro 'dictuni antistitem ad faealiPe-
diebus vitae meae juxia vires et inlellectum roeurii tri aposlolorum jirincipis ecclesiam onines paritei'-
siiie fraude atque malo ingpmo, salva fide vquamre- Roijiam a Palatio Beducenles euin, inajcstate di\ina
promisi domino apostolico, et quod non consenljara, atixiliante, iri allo throno suhimum consecra\ere
ut aliter in faac sede Romana fiat elcctio pbntificis, ponlilicera. »f£ contraiio de Ses'gii II successoie
nisi canonice et j'uste secundum vires et inielleclum Leone IV '{siecl.4JJ7): t }Ibe iimore, inqiiitj et fu-
nieum: et ille, qui electus.iuerit, nie consentienle iuro pasu perterriti, eurii sine peiTOissu principis
conseeratus pontifex non flat, ijriusquani. tale sacra- pVaesuierofoiisecrariint. » Ei de ejbsdem Lbor.is
meutum faciat in praesentia missi domihi imperatoris s xcessore Berietiieloit! (sect. 558):« Cierus etcuricti
et popub, cum jnramenlo, qnale dominus Eugenius proeeres decreium componentes projiriis inaniLius
pajia sponte pro conservatione omnium factum faabet roboiaverunt, et rit eonsubtudo jirisca _Joscits in-
per scriptum. » victissimis LotfaarjoefLudoviGO tleslinaverunt Au
£75 COD. DIPL. — MONUM.;ETC.,SEJ3 CODEXCAROLISUS. — BISS. DE DIPL. LUDOY. PH. 674
guslis. » lla gost Gregorjuro III anno 407 ihstau- A dedit, ne suain eibciioriero cbnfirniarel; sed disci-
j-ata estjirisca illa consuetudo iiiittend. cleGreturiJ plinsejion inscius; quse sho sevo obtiriefaat, jjiimuni
ieleciionjs adprincipem; anrio videJieel 847 in Lpo- lalel)i'is, deinde constaritia lantuhi ,onus se a\ersari
jjis IV eleclione, tametsi Urfai periGulum_immineps serib teslatus est. Postquam auleniLudovicusJILo-
jriipedimeritp fuit, quin jussio _tc mjssi, jiiiperi ales tharii patrissuiijussuapostolicum privilegiuhi obti-
cxspectarentur. Quainobrem bujjjsmbdi insiauratio- n.uit, Leo IVtRene"dictusIII, Kicolaus I, Aflfianus II;
nis "setas est adeo cert a, ut ex documentis sufalest.e et Johnnes, VIII; hjiitique el viginti ahnorum spaiio;
fidei.exiun dj rieguaquaijj deieat. juxla coristiiufam hanc pqriliiicia auctoritate -fiisc>-
jJLlS XXXlilj. Certairi faanc pristinae subjeclib- plinam, inaugurati -fuefuril. Secus est ,i.g novnn
nis inslauratioijem prapcessit causa ajque certa, cur successoribns Joamiis YHI sexdecim annoruin spaiio
Sergius apostolicam sedera jugumjatnpridem excus- afa anno. 882 ad 898 electis, fidelicet Mditino II,
sam subjrejterum pateretur, Ludovicum videlicet Adriano HI, Stepfaano V, Forinoso , BoiifDcio VI,
Tatam faabuisse .canonigam .electionem Gfegorii IV Stephano VI. Romano, Tfaeodoi'oH, et Joarine IX,
anno S27. Quandoquidem Yalentino post brevem quos omnes absque jussibne principis-niissbruimb
quadraginta djerum. poij.ifieatum decedente, Grego- praeseulia ordinalos compertum efit. Qhaeres Cavolo
jjus IV rite electus eonstanler adeo summum hono- Grasso et suceessoribus persohale id privilegiiim de-
Teijj regusavjt, ul Liidpviei auctoritas accessisse ifi- fuisse demonstrat. ,
.Teniatur ahte clecti pontificis .consecrationem. Id XL. Tres, Gai*oloCrasso irapefantrj^ electi conse-
testatur Aslronpmus in Yi_aLudovici Pii: « Grego- cralique sunl pontifibes, quorum fabstfemum Ste-
rius presbyter lit. saneii Marci eledus esl, dilata ft plianum Y ignota nobis ex causa imperdtor aegre tu-
consecratione ejus-usque aS consultum imperatoris, **lit, se inscio crpatuiii esse; Rerii ti'adunt annaies
quo annuente et electiojiehi cleri el populi profaante, Eulderises ap. T^j-efaerum(tom. I; p. 00) simulque
ordinatus est in locp prioris. t Quam reni annales docent, quam iiiutilis fueril Augusti exposlulalio -.
JSginhardq tributi, et Berliniani verbis aliis coiifir- -n Romani pontiflcis sui (Adr. III) hiotte comperla,
mant: « J}on prius ordinaius esi, qushi lc'gatns im- Stepfaanum in locum ejus coiislituermit. Unde impe-
peratoris-Romam \enij. et clectionem popiili qualis Tatbrii-aius, quod eo inconsuito ulluni ordjhare prse-
.esset, examinavit.. t Hjs quijlem t.stimoniis Paghis •suihpserunt," misit Liulwarcluni', et quosciaffl Rom.
aliiqup uluntriT ad suppositam Eugenii et Lslfaaiil •sedis episcopos, qui eum -deônereril : quod perfi-
conslilutipnem, de ^pia diximus, roborandam; sed cere jninime potuerunt. Kam piaedictus pohlifex
cum iidem annales Yalentini electionem et cbnse- imperatori per lbgatossuos, plusquam 50 episcopo-
cralionem; nulla consensus imperiaiis mentione runi nomina, et oliriiirim^m-esbyletofuhi, et diaco-
facia, r_feraiii,_Gregorii jiotius renuentis causa im- noruiu cardinalium, atque uifenbris gradus persbna-
ploratam auctoriiatem imperalpris; ut canonieam Tum, necnon et laieoj-uhi pfiutSipuniTegibhis stripta
fustamque eleetionem tueretur, demoitstranl, quam deslimnii, "quibmhes unanimiler eum ele;gerurit; et
pip impjjralori injusiam hiijusmodi usurpationem £JiJS 11© ordinationi sufascripseiunt.» Opiniones
asGribant. Praeterquam quod si fanjusmbdi arlibus aliorum alias, preeeipue iilof»m qui Adriaho III de-
disciplhiam ab eodem .Ludovico Aug. confirmafam creihni tfibuutit iie bonsecfatibuis libbrthtb piislina
^nno 817 in diplpmate de quo agimus, posterioribus deinceps reeipienfla, brbvitails ergo jjfaelerhiiltam;
faisce argumentis infirmare con|enduut, jam dixi id auteni affirniarb riullus du])ito,' quod Cafbliiigiqs'
(n. 55) quanti oporteat fieri argumenli istud genus: ^; inter Aiigiislos pj-sedicliSuo dcintaxat privilegio isfc)
Gseterum causa ;perta instauralae subjectionis esl personaliusi suiil. Ctim verp seidebiniiis arihis qtii
piaedicta imperialis auctorilalis iroploratio; instau- octavi Joannis obibni Conseeuti sunl. flsqub aBJpaii-
jator autem Sergius n pbtente Lbthario Ludosici his IX ereationeni arino 898*hiulta mala everierint,
filio. Hic quandiu pius genitor vixit nil novi mpiilus ejusdeinque Joannis elbctionem Sergianuin schisma
cst, Ludpvico autem uibrtuo annd 840, et ineurite pferirirfaarit, sensit faib })onlifexnon esse inulilb inl-
841 decedente eliam Gregorio IV; crim Roniani pro perialT auctorilatb lanttim hegotium pertraclarc;
illius iemporis disciplina Sergium clegissent alque fjuamobrem bodem anno Gonbiliocbh^regato (Coiic.
nrdinassent, ineonsullo imperalorc, hic LudoviGuni iom. IX, pJ.502) prae "glavibus aliis bausis de prhi-
filium in Urfaem misit. ut praVdictum privilcgium legio istOTenovandoiibceriibnsi «Quia, ihquitbap. 10,
ofatineret afa apostolica sede. sancla Roriiana Ecclesia cui beo aijGipre prseside-
XXXIX. Eqnidem, definire non ausim, num Lo- mus, plurinias jjatitur violentias pbriliiice obeunte,
tharius ob simultates, qhae sifai cum 'Gregorio interquse ob fioc inferuriiur, quja absqtie itnpefatofis no-
êsserant, nuia .Ludovici patris sui amicitiani dese- tilia et subrum legatorurii pfaeseritfa pbntifieis fit
rere; ac sibi adhoer-erenoluerat; an arcana alia de cpnseeratio; nec canonico ritri, fet bonsubtiiflirie ab
«ausa, exeniplo. Gregorii ejusdem impcriali aiiblp- ifflperaldre direclt inlersuiii nuntii, qrii violeiiliam
Titate .pohtificathni subehntis allato, ab apbstolica et scahdala in ejus conseci^librib non J)erri1ittant
sede id privilegium qusesierit. Hoe certum scib; .r.cb fiefi : volumus id, ut deinceps_afadicbtur; bt coiisli-
Loifaarium, filiufflque ejus Ludovicum ex Carolin- luehdus pontifex, eonvenientibus episcopis et uiji-
giis Auguslis, jieque ex Gerinanis aliquem Gotbos « verso clero eligatur, cxpetehle 'senalh et jiophlo, qtii
'Orientalesve imperatores imitaium esse hac 11,7 ordinandus est, et sic in conspeblu briinirim cblc-
in re. Son enim veluti annexo itnperatorise dighitati berrime electus ab omnibiis, praesentibus Ifegalisim-
privilegio, sed coneessione apostoliba, quoad vixe- perialibus consecretur. Nullusque siiibperichiojhra-
runt, Romanorum pontificum electiones Tatas faa- mehtum, vei prqinissiones aliquas, ribya ailliiven-
fauerunt, quod pontiflcum eofumdem spectatis ele- tiorie ab ep audeat exlorqiiere, nisi 'qhseanliqiia exi-
ciionibus planumfiet.Caroli Magni et Ludovici pii git consueiudo, ne Ecclbsia scandalizethf, vel lifijpe-
tempofibus Leo IH, Stej)banus IV, Paschalis I; Eu- raioris lionoriflcbriiia minualhr. t
genius H, Yalentinus . et Gregorius IV sunl electi; XLI. Quam inuliliter facta fueril ririvilegii lihjus
nec nisi hujus poslfemi necessaria praedicta eleclio- inslauralio, comperiet-quicurique liistbriSih bbfum
nis confirmatio feperitur, quam fbrluito, mei'aque teinpbrum cqnsulat. Anho siquidem (899 exeuriie
es necessitate electi renuenlis pelitam esse a clerb Arnulphus Arig. Carolingiorum exireihhs, nibrteiii
etpopulo, ineluctabile argumenlurij est electio Ser- occubuit Joahnb IX supbj'stile : i Circa corifiiiikirie-
gii H qui Gregorio IV successit, ejusque consecfatio, morafi anni Arnulphhs irop. migravit a sseciilo, iii
Lotfaario riullatenus consultfa. Aliud quoque afgu- Ilal. Dec, sepullusque est bbhofiflce iii 0'dingis; ribi
nienlum suppelit ex Gregorio eodem : uon enim ut ct pater ejjris (Caroloman. fr. Caroli Cfassi) lumu-
sauctus Gregorius Magnuspfsedecessor, sive ut saii- iatus jacet, »ul tradunt annales Metenses. Fuldenses
ctus Gregorius YII quorum tempore conftfjnatio ini- ap. Freher. habent 900, parvo unius circjter nfejisis
peraioria ugebai;sujjplices ad Auguslum litteras discrimihe. Eodem anno deciinante JoSnnes ihoiitur,
"
§75 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO Hl. - 576
nulloque imperatore Benedietus IV eligitur et con- JA rolingiis Germanisque Augustis, qnam saepe laudati
secratur. Ab hoc pontiflce imperiali diademate redi- duumviri sectariis adhaerenles utrisque inurunt.
mitus Ludovicus HI anno 902, ab aemuloRerengario Quasi Odoacrem Orientalesque imperatores imitati
captus el excaecalus miseram incerlamque vilam vi- rem sibi allribuerint, quaj, afasque aposiolicae sedis
vere orsus est sub eodem pontifice Benedicto. Quara- auctoritale, mefa usurpatio est. Non enim soli Au-
obrem quin successores ejus sex Leo V, Christopfao- gusli, qui cum| diademate imperiali eonsortium su-
irus, Sergius III, Anastasius III, Landus, el Joan- premaepotestatis poniificiae acquirebant, sed ipsi re-
nes X electi, consecratique fuerint sine ullo irope- ges, quibus constanli omnium confessione nil rel
iMloris X|,@assensu, nulluin dubium. Joannes au- erat cum Urbe urbanisque negotiis, hujusmodi privi-
tem decirous Berengarium coronavit imperalorem legium a sumriiis pontificibus ofalinuerunl. Quid?
anno 916, qui pontifice eodem vivente mortuus, Quod sancto eidem Gregorio YH, qui pontificaium
eliamsi privilegium obtinuisset, quod nemo aflirmal, decbnaiurus rejgis privilegium agnovit, visum fuit
uti eodem non potuisset. Qusepostea eveueruul, Ma- prsedecessorum|exempIanon sequi, sanctamque se-
rocia et Tusculanis comitibus per annos octo et tri- dem a suJjjectione illa penitus liberare? « Mentiar,
ginta dominatum Urbis dncatusque ejus usurpjnti-^ _ ait Baronius 10j85,n. 12, nisi ista jam expefimento
Jius, neque amplius ponlificiae siraulque imperiali* rerum prsesentium monstrari possinf, per Gi'ego-
potestati subjici volentibus, apud Luitprandum virium nempe vindicatas e manibus principum eecle-
desis. Yen. card. Baroniusperversitatem saeculij'ure siarum inveslituras, liberam electioneni Romano-
deteslatus ( 900, anum. 1 ad 8) ila concludit: «Ita rum pontificatuin postiliminio restitutara, discipli-
quidem omnia Romselam sacra quam profana factio- R nani eeclesiasticam collapsam penitus reparataro, et
nibus misoebantur, ut penes illam parlem essel pro - alia innumera bona parta. » Et revera nusquam in-
motio ad aposlolicam sedem Romani pontificis, quse venietur deinceps imperialis, regius\e consensus re-
potentiorappareret, ut modo Romanorum proceres, quisituspro Romanis ponlificibus ordinandis. Quam-
modo Etruriae principes inlruderent saeculari poten- obrem aifirmari luto potest, duos duntaxat Augu-
tia quem vellent, et dejicerent quem possent Roma- stos ex Carolingiis, et Henricum regem exGerroanis,
num ponlificem a conlraria factione promotum. Quae privilegio isto usos esse. De sex Augustis Germauls,
toto lioc ferme saeculo sunt actitsta, quousque Ger- qui eum regem praecesserunt, secus sentire oporlet.
manije imperalores Ottones medii inlercessere ulii- Namtres Otton;s depravatam x saeculi disciplinam
que parti eontrarii, arrogantes licet el ipsi sibi pa- amplexi, nullatmus attendi debent. Sanctus Henri-
riterpapae electionem atque electi dejectionem. » cus Aug. a Benedicto YIH coronatus a recto et aequo
XLU. Invasionem istam principum depravaiae po- nullatenus discessisset, quae erat illius religio; sed
lius disciplinse ferreo illo sseculo X argumentum, tam ipso quam |Benedicto, parva dierum inlercape-
quam privilegii ab apostolica sedeeoncessi Augustis dine obeuntibus supremum dietn anno 1024 Joan-
continualionem esse nemo non videt. Praeterea ex nes XIX ex Iaico ad 121 pontificatum assuinpius
sequentibus privilegiis liquido constat, Joannis IX largitione pecuriise, ut ait Glaber ap. Baron. (1024,
decreto praetermisso ab Ottone et Henrico, ut pote n. 4), a nemine est confirmatus. BencdiclumlX.per-
nunquam usu reeeplo,* Eugenii tantum II et Leo- inde electum a ConradoSalico confirmatum esse nus-
nis IV temporum disciplinam confirmari; adeoque quam reperitui'. Unus Henricus II Aug, rex Germa-
privilegii duntaxat mentioneta fieri, quod Sergius H nise tertius priviiegio islo usus esse \iderelur; cum
Ludovico petente, Augusto ejus genitori Lotfaario G vero apostolica auctoritale illud non obtinuerit, ne
concessit, quo eumdem quoque Ludovicum esse usum fauncquidem cum duobus Carolingicis compai'andum
compertum, exploratumque est. Istud autem perso- existimo; Pelrus enim Damiani (Dhcept. inter reg.
nale fuisse in Germanis quoque imperatoribus, si adv. et Rom. Ecclesim defens., Goncil. lom. IX, p.
qui eotlem usi esse reperiuntur, palet ex decrelo 1159) ante me senteulise ejusdem fuit.
Nicolai n in concilio Romae habito anno 1059, XLlY. Yei'ba ipsa huc afleram; non parvi enim
Wonc. tom.lX, p. 1104) deeleetione Romani ponti- moinenti est ad unum Henricum IV regem id privi-
ficis : « Eligatur aulem, inquit, de ipsius Ecclesiae legium redigerei quod annalistae Ilalo jus imperato-
gremio, si reperiatur idoneus; vel si de ipsa non in- rium est visuin. Regius advocatus inducilur sic
venilur, ex alia assumatur, salvo defailo faonore et loquens: « Pater domini mei regis piae mem. Hen-
revcrentia dilecti filii nostii Henrici, qui in praesen- ricus imperator|factus.est pairicius Romanorum, a
liarum rex hafaeiur et luturus imperaior, Deo con- quibus accejrit in eleclione super ordinando ponti
cedente, speratur, sicut jam sibi concessimus, et fice pincipaluml Huc accedit, quod praeslantius est,
succcssorum illius, qui ab apostolica sede persona- quod NicoJaus papa boc domino meo regi privile-
iiler hocjus impetraverint. » Monumeiiluniisto op- gium, quod ex pjaternojam jure susceperat, prsebuit,
porlunius ad eludendas Pagii et- annalistae Itali opi- et per synodalis iosuper deci*etipaginam confirriia-
niones, qui aequpfidenter, ac temere jus imperato-• vil. » Romanae Ecclesiaeadvocatus Henrici Aug. jus
rium fuisse coniendimt electionis ponlificise confir- populi Roraani j auctoritate nitens insuper faabet;
mationem, excogitari non poterat. Quandoquidem sanctseque tantum sedis auctoritatem veneratus re-
Nicolaus planissimis verbis declarat se concessisse jj ponit: « Privilegium inviclissimo regi nostro ipsi
12® id privileginm Henrico IV regi, eodemque quoque defendinW, ej, ut superplenum illibainmque
usuros, quicunque illud ab apostolica sede persona- possideat optamus. » Deinde Alexandri H ordinatio-
Iiter obtinuerint, queinadmodum usuin eodem esse neni esse faeiajn eo inconsulto demonstrat, quia
Henricum acta Vaticana creationis saneli Grego- adhuc ei-at impufaes; el sane.AIexandri successorem
rii YH ap. Baronium (1075, n. 27) leslantur. Nam Gregorium privilegii ejusdem fuisse memorem nuper
electus Gregorii Magni exeraplo « nuntios ad r'- 1
vidnnus. De hae re qui secus 'senlit, depravatse di-
gem Henricum celeriler destinavit, per quos el ele- sciplinae subsidiurn adfaibet, atque usurpalionera,
ctionem desup^r factam ei aperuit, el ne assensum cum pontificumjiolerantia quodammodo necessaria,
prseberet altentius exoi'avit. Quod si non faceret, cer- miscens, plus oequo tribuit, maximo curo
lum sifai esset quod graviores et manifestos ipsius ponlificioeauctorjtatisAugustis
detrimento. Haclenus de privi-
cxcessus nullatenus impunitos toleraret. Rex vero ut; legio Henrici IVJ Cum autem Ollo et Henricus In suis
electionis veiitatem cognovit, eleclioni ejusdem as- privilcgiis Eugenii H constiiutionem, et Leonis IY
sensum praebuit, et Gregorhmi Vercellensem episco- spontaneam proriiissionem laudent, unde consareina-
pum Italise regni cancellarium ad TJrbcmtransmisit, tio profecta est, quaesupra estallata (n. 35); ut tenea-
quatenus auctorilate i'egia eleclionem ipsam, coufir- tur qurc vera eleblionis consecrationisque pontificiae
maret, et consecrationi ejus interesse studeret, quod1 disciplina esse debuerit Germanorumterapore, quidve
sine dilatione factum est. » Eugenio, quid Leoni Iribuenduro sit, operse prelium
XLIH. Id vero notam illam omnino avertil a Ca- est rei veritatemj nosse ex historicis feresynchronis.
£77 COD. DIPL.— MONUM., ETC, SEU COD. CAROLiNUS. — DISS. DE DIPL. LUDOY. Pll. 57«
XLV. Sarrat Astronomus in Yita Ludovici Pii £A semper Augusti; Saxonim ducalus; ab imperio pen-
/Pith. edit. p. 222) quemadmodum Lotfaarius a patre deniium feudorum; regis Saxonim; consilii fidelium; '
Romam missus, «Jibenlissime ab Eugenio papa sus- consensus principum imperii; subscriplorum regis
ceptus esl; cumque de his quae accesserant quere- Bohemim; marchionis Misniw; iandgiavii Thuringim.
returi quare scilicet hi, qui imperatori et Francis Quantam enim, quantam diligentiam adbibeant coro-
fideles fueranl, iniqua nece perempti fuerinl et qui menti alicujus eifeclores, ut setatis ab se remolae in-
superviverent Iudihrio reliquis 122 forenl et ha- dolem imitentur, quandoque in sui lemporis mores
faerentur; quaiê etiam tantae querelse adversus Ro- labantur necesse est. Profecto si horuro aliquid Pa-
nianorum pontificesjudicesque sonarenfr, reperlum gius et annalista Italus objecissent, puderet me lam
cst, quod quorumdam pontificura vel ignoraniia vel vefaementerpro validilate diplomatispugnare. At Pagii
dcsidia, sed et judicum csecaet inexplebili cupiditate ol)j'eclibnibus, quas conlemptui potius habendas
Eultorum prsedia injuste fuerint confiscata. Ideoque quam diluendas dixi, unam addit annalista Iaudatus,
reddendo quse injusle erant sublata, Lotharius ma- quae causas agenti convenienlior est, quam vetera
irnam populo Romano creavit laetitiam. » Eamdem monumentaad trutinam revocanti (an. 817); diploma
fem annales Eginharto tribuli referunt : « Cui (Eu- scilicet ex Ludovici cancellaria minime profectum
__enio)cum injuncta sibi patefecisset, statum populi esse, quia caret dato, quod est indicium, informe
Romani j'amdudum quorumdam perversitate praesu- tantum ejus exemplum superesse. Quis aulem eru-
lum depra\atum, memorali pontlficis benevola as- clitoruni aflirmare unquam esl ausus, Pippini, Caroli
sensione ita correxit, ut omnes qui rerum suarum Magni, et Ludovici diplomaium autographa ad nos
direptione graviter fuerant desolati, de receptione gseros
] acceditposleros perveuisse? Attamen tanta iis fides
bonorum suorum, quseper illius ad\entuin, Deo do- ex Codice Carolino, aliisque annalium mo-
nante, provenerant, magnifice 'sint consolali. » Eu- numentis, ut levis admodum jaclura constanter j'u-
genii prsedecessores fherant sanctus Leo III, Stepha- dicelur autographorum defecius. Chorographus etiam
nus IV, et sanciusPaschaiisI; quare melius Astro- Italiss medii aevi Pagio et annalistse sucrenturialur,
nomus judices avaritise insimulans, pontifices inscios - nifailotamen minus jjraecipuo isto niuninieiito tjuid-
desidesve appellat, quam annalisla, quicunque Tue- quid veri esl in sua tabula nitilur, ita ut similis illi
rit, perversos. Praeter quam quod prhilegia Ottonis esse malit, qui navim perforat, in qua ipse navigel,
et Henrici « pontificum irralionabiles erga populum quam prsedictis auctoribus, in quorum verba jurat
sibi snbjectum asperitates causantur. » Et consti- adversari.
tutio ipsa ab Eugenio et Lotfaario facla nimiam an- XLYH. Cselerum dali, seu datm defeclus, exter-
nalistse hujus iicentiam perstringit, ut videfaimus, nmn scilicel viiium, commune aliis eliam monumen- -
ubi de iisdem privilegiis sermo erit. At mittamus tis non tantse antiquitatis Ludoviciano parum nocet.
ista Ievia : juramentum a Lotfaario et Eugenio -in- Datum quippe est in Aquisgranensi conventu amio
junctum Romanis, ut dicilur in praefala consarciua- 817, vi Kalendas Julias, ul piincipio ejus legilur
"tione de canonica et jusla electione ponlificis, sin (Conc. lom. YH, p. 1507) 124 :« Annoincarn. Do-
cerium, veri admodum simile esl. Quod autem pa- niini nostri Jesu Chrisli 817, iniperii vero gloriosis-
tenti mencacio ilridem asseritur de promissione simi principis Ludovici quarto, vi Idus Julias, cum
sponte facta ab Eugenio, bona cum Eccardi el anin domo Aquisgrani palatii, quae Lateranis dicitur,
nalistse Itali venia, imposluram pseudo-Warnefridi „• afabates coinpluies una cum suis resedissenl mona-
aperit, Ottone, et Henrico, seu potius apostolico " chis, etc.» Qnos inter reccnsetur Josme abbas Yol-
arcbivo, et libro Pontiflcali testibus, adeoque ad lurnensis monasterii, pontilici acceptissimus, ut do-
Leonis IV conseerationem anno 847 promissio illa cel Mafailionius(Annal. lib. xxvm, u. 45) qui chro-
spontanea differri debet, post privilegium triennio nograpfaoejusdem monasterii rei monumentum sup-
anle concessum a Sergio H, quam scilicet Leo idcirco peditavit, ut dixinius (n. 9 seq.). Quod autemmaxime
iecisse dicitur sponle, quia prae metu Saracenorum, attendi oportet in diplomate, subscripiiones antiqui
nec jussio, nec missi imperatoris exspectati fue- moiis; quales fuisse dicuntur donationi a Pippino
rant : quamobrem neque illa promissio necessaria rege primum factae Carisiaci, subjungunlur. De Pip-
erat. piniana siquidem liber Pontifiealis (sect. 318) haec
XLYJ. Hanc sane disciplinam Lolbafio et Ludo- Iradilin Yila Adriani : « Proraissionem illam, quam
vicoAugustis cbtinuisse jam vidimus, eamdem obso- ejus sa. me. genilor Pippinus rex, et ipse proecei-
letam a JoannelX nequidquam instauratam fuisse lentiss. Carolus cum suo germano Carolomanno,
anuo 900, summaquejn illa depravatiorie saeculi x atque omnibus j'udicibus Francorum fecerant faeato
confirmatam ab Ottone et Henrico, at minime usu Petro, el ejus vicario sa. me.-domno Slephano juniori
receptam; ac denique iu sola Gregorii YII creatione papse. i Ac de eadem alibi (sect. 255) dixerat: « A
servatam deprefaendimus,qui eam afaolevil. Jam vero faeato Petro, atque a sancta Rom. Eccl. vel omni-
ad Pagii ofajectionemrevertamur, qni Ludovicianum bus in perpeluum poriiificilms ap. sedis misit possi-
diploma merum commentum esse autumat, quia di- dendam, quse et usque hactemis in arcbivio sancfce
sciplinam praesefert omnino aliam ab ista, triginta D nostroe Ecclesise recondila teneiur. t A quibus non
fere post annos institula : nonne id est de rebus ' video quid discrepet Ludouciani diplomatis finis:
123 prorsus inexploralis judicium ferre? Objectio- « Per legatum sanclse RoraanaeEcclesiae Theodorum
nes reliquas cordatus quisque floccipendel. Ubi nomenculatorem domno Paschali papae direximus; •
cnim ait nullum ex Romanis pontificibus Ludovicia- et subscripliones imperatoris, filiorum, episcoporum,
nse donationis meminisse, ac perinde Ottonem et abfaatum, comitum, officiorumque palatinorum quo-
Henricum Pippini et Caroli donationes recensere, at rum numerus lantuni aflertur lara a Yolturnensi
Ludovicianam silere, se ipse inscitiae arguit, quia quam a Cassinensi chronograplio, quemadmodum
diplomatis ingenium non est assecutus, in quo jura ipso in diplomate numerantur. Id vero esse.. maxi-
omnia sanctse sedis confirmantur, ne ulna quiclem mum antiquitatis indiciuro colligilur ex Anselmo Lu-
terrso priscis donalionibus adjuncta. Simililer ubi censi (nisi forte aliquanlulum recentior est auclor
putat Siciliam, et caeteras insulas a Ludovico apo- collectionis ei ascriptse) qui eodem anno 1073, cum
stolicse sedi concessas esse, pace sua dixerim, turpi- Gregorius VH pontiflcaluro, Lucensem episcopalum
ter allucinalur. At enim vern ad falsi arguendum iniit. Nam suaro in collectionem canonum a Gfaliano
diploma, <ruodhomines doctissiroi legitimum agno- postea ampliflcatani, retulit ex Ottonis et Henrici
scunt, detexisse in eo verba et formulas necesse priv ilegiis capulde electione pontiflcis (lib. vi, cap.
erat, quae ab ailate illius abluderent, quemadraodum 55), aitque in flne : « Et suLscripserunl ambo impe-
Ludewigius (Prsef. ad rel. mss. omn. se\i, § 22) Ca- ratores quisque' sub terapore, et episcopi xxm, et
roli Magni diploma suppositilium pro Frisia enunth- afabales vi, comiles xm, optimates xvn, quorum
vit, quia menlionem in eo esse vidil: Juris feudalis; nomina iufra videbimus in "utroque prlvilegio; deceiil
"
579 B. CAROLI MAGM OPP. PARSl. SECTIO III. 58G
scilicet cpiscopor. in Oltoniano, xm in Henriciano; t_ notum (Iib. IV, cap. 35) aaque ac duo superiofa, non
et sicde Caeterisab AnselmosimUl epnjimfclis.Qiiam- ex autpgraphis, jsed ex iis exemplis, de quifaiis prin-
obrein Ludoviciarii diploraatis negari poh potest cipio clixj (num.l 2 seq.), et quojum 'caput, eJFatLu-
apograpl.uin ad iios pervfenisse, ?ed apograpiiuiri^ Hpvicianuni inlegfum, '4uphus caeleris"cfenlractis
" :
thults. antiquiiatis, quippe tjiidd Ahselmo eidem qriod patet ex subscfipijoniiiri.refeerisione.
liS ? PRimEGIUM LODOYIGtIMPERATORIS

DEREGALIBUS CIONFIRMANDIS PAPEPASCIlk.Ll.
In nomihe Dei omnipotentis Palris, et Filii, e.t majorem et minorem puTvensini [pulvensim et
Sj)irilus sanetih- Ego Ludbvicus ° imperator Aug. lacuni], Narhiam f, Utriculum, cum omnibus fiiii-
Statuo et concedo. per hoc pacturo conftrmationis faus ac lerritoriis ad supras-eriptas civilates porii-
nostre tibi faealo Petro principi aposlolorurif, et per nfehlibus |
lc vicario ttio donmo Paschali summo pontifici et imi- Simili niodo in partibus âfflpariie Segniani, Ana-
versali pape, et successorifausejus in perpeluum,sic- gniam, Ferentinum, Alatrum, Patricum, Frisilunam
jil a predecessoribus \cslris a usque nunc, in vestra g cum omniljus fiiiibus 120 Campanise,neenon et Ty-
potestale el dilibnb tenuisfis et disposuislis, civita- faqrim cum ommbus fiuibus ac tferntoriis acl easdem
tem Rofflafiaijicum ducatu suo et suburfaanis, atque civitatespertinenlibus ?.
viculis omnibus, fit territoriis ejns montanis, ac ° Necnon el exarchalum Ravferinatemcum [sub] in-
marilimis, litloribus ac portubus, seu cunclis civita- tfegrilatfe,cum urbibus, civitatibus, oppidis et castel-
tibus, casteilis, oppidis ac viculis in Tuscie partibus, lis, que pie recordaiionis domnus Pipinus rcx, ac
id est: Pcrtum, GentuniGellas,Gbere, Bledam, Man- bone membrie geniior noster Karolus imperator h
luranum [Maturanum], Sutrium, Nepe, Caslfellum, beato Petro apostolo et predeeessoribus vestris jam-
Gailisero, Horlem J.Ortam], Polimarliuin, Ameriam, dudum per ônatipnjs paginam 1'cstitûerunt: boc est
Todem, Perusiuro curo tribus insulis suis, id cst civitatem Ravennam, et Emiliam [fEmiliairi] >, Bo-
» Dantur vafiantes lectiones ex apograpfao arcfaivi strictus Romani civitatibus generaliter comprebensis
Castri sancti Angeli. jn suburfaanis : Otto nullam Campariiseciyitalerii me-
h De Carolingiorum invocationifausvariis vide di- morat, onjhes eriim in ducalu et sufaurhariis upa ex-
cta supra (pissert. num. 11). Hanc diplqniata etiam pressas inlelligit. Yide Infra nola,s ad ejris djpioina.
Ottoniset Henribi exfaiJjenf: arguinentuiri valde prp- L"Huc omnes diploraalunj interprbtes qmnesque
faabile ialem hafauisse diplomata Pjppini elCaroli M. faisto.iioepohtiiicjae scriptofes iniperps appeflo. Ludo-
qub deslderantur. Ex Archivo enim apost. petefaa- iQ viGusprimum loquitur de apostolica" ditipne anipli-
tiir exemplum praecetientium hujusmodi concessio- ficala per Pippinhm et Carolurii, ne avo et palri in-
nuin; quarum iormulas mutare, iit videlur, religip jmiairi facial: « Quae,inquit, j)iaefec. D. Pjjjjrinqs
fiiit. "W&ichius(Cehsur. Dipi. p. 12 seq.)' pcquid- rex ac Jio. me. geriitor noster' Carplus imperaipr,
quam ihvocaiionibus luncusu receplisliiflraiarc co- etc. i Pari modo infra.de ierritbrib Sabinensi:
natur diploma. « 'SiculVgenifore* npslfq Carolo imp. s Item infe^
c Ex insueto principio diplora. idem consta.t: rius de donajipuibus sppntarieis ; « Quas piaerecord.
nam Otto et Henricus eodem utuntur. Mabillon. (An. donnus Pl_)pinps,rex avus noster, et posiea donnus
Bened. App. n. 26) diploma Pippini afibrt cuih faac e"t genitor nosler Carblus"ifflp. » El paulo pqst de
subscript. : Ego Pippinus et conjux mea her\iada. dilfioraate Adriq:ni prp Spojplano dupatu : « Inter
Qua ex "subscribendi simplicitate colligi pqsset, lapi sa. ine. Adrianum" papa.ni et dbnnurii ac gepitbi'eui
ipsum quaffl fllium Carolum, ac pfoiiide nepotehi lipsiTura Caroluiji imp. cpnveriit. _ Ac denium in
Ludpvicrim, alia formula iiti noluisse. fine agens dêaroicitiae, cbafiiatis et pacis Icederp
d ReeieBaronius, Harduinus, Lecoinle, Sigonius instaufandoa quovjspontiiicepbst suam consecj'a-
cum Cencio'reiinerit vestris; ita feriimcoiislajiier ha- tionem, « sicutjail, iempbrilicis jiise rec. donpi Ca-
faenlpmnfes cpflices, et ila senlenfia prpcedit: naai rbli atavinoslfijjseu donni Pippini a\i ijosiri,' vel
Pascbaiis a sriis praedecessorifausRomaih et ejus du- eliam Carbli iinp. genitqris nosiri cpnsueiudo erat
catuiri per manus acceperat. Perp'eram vero Gratia- faciendi. » Ludoyicqs ila.que nunquam. inajqres suqs
nus, Arinales Reicherspergen.", Baluz., Muratonus, prmdecessoresappellal, sed nomine et agpaiionis li-
^Yalcfaiusaliiqye' ieguht noslris, quasi Pippinus et U tulo eos prosequitur. Yeniant nunc Gratianus, anna-
Caroius Roinam dederirit poritificrorisj fluod inaiil- w listaReichersperJgensis, Balnzius repentioresque alii,
fesib falsum. YicleDisserl. num.12 seqq. et contra Cencium codicesgue onmes mss., Baroniurii
c DufeatUsRomani pars non ignobilis lacus prope doctissimpsque aliqs viros fidenter mutent vestris in
Pernsiom.Ts bnim est Trasimenus,* in faist. Rom. jjorr.s, ut e\ eorimi vblb Rorna et ducalus dpnatio-
celfeberrittihs.victoria Annibalis. Vide Cellar. (Geogr^ nis nalui'am induant. Qupdnam monujneniura pro-
ant. l.ii, c. 9). Tresinsulas bic memoratas ro lacu ferunt, quod velj levissjroum adminicuiura iis suppe-
esseatqueiiifcpli testatur Elbprtus (Etrur. Medit.) tit, quo reui adeo noyain susterilenl? Post diploraa
qui doljfeiap. cosroographos*et gebgr.* hrijus la 'us istud annis pircitbr cjuinquaginta ab Joainie 1.IJJ, aul
mentionfemhon reperisse. Chorogr." Anon. " (Scripi^ lenocinandi causij imperatorifaus, aul qtiia vere iu
Itai. toin X, t'a"b.sect."20) ufaerrime. diplomatis Romana etiani pitip coiifir-
f NaThiani unain ex totb ducatu invenies pontifl- imperatorum Ronja apsa cpncessa ,o piis imperaioribus
- ces atcep>ani referre Fraricisregibus (Cod. Car., ep» mafaamj',
cnuntiatur. Alperperaih: riam Ludqvicus ei succes-
8, 9, al. 4', fi); nam Steph. Il questus Langofa. eairi. sores non concedunt Romam el ejus ducatjijn; sed
invasisse, quain, ait Pijrolno, bealo Petrq tua Chrir Romffiet ducatus ditionem confirmant, pontificibus
stianitas cshcessil. Eam Spolelani oliiri imaserant ita vblentibus, quinon mjnus a jiopulis sjfai subdilis
(Anast. sect. 254); sed Aislulplius pi-imo adientu quara ab hoslibus, jure timebanl.
Pippini tefritus illam reslitupfal. Anasl.' (sect. 249). i A Pijjpini et Cafpli donatione ordiens exarcjia-
s_Remoiioi'p§Latii seu*dticatus Romani cj,viijj- " lum integium j)j.liu§nomroal, deinde ejps cjviiates
tes ih pafte Cistrberfna eiiunfefaiifur, >„v "«JCUdi- singulas recensetcuiuoriniilius tcrritoriis ad Ywita-
5S1 COD. DIPLOM.- MONOM.,ETC, SEU COD.CAROLINUS. - DIPL. LUDOV. PII. 68S
faiiim-a,Cesenam, Forum Populi [Pompilii], Forum A Eodem modo"terfitbrium Sabinense, sicut a geiiifare
Livii, _L_!5*Fa\enliam, Immolam [Imolam]; Bono- nostro Karolo imperatore beato Pfetro apqstolo pcr
niam, Ferrariam, Comiacrum [ComiaclunjJ, et Adria- donalionis scriplum concessum est, sub iijtcgritale,
nis, que et Gabelum [Gafaellum],cum omnibus fini- quemadmodum ab Itherio et Majenario abbjttifaus
bus, territoriis atque insulis in lerra marique ad su- missis illius inter idenj tprriloriuiii Sa,bjnense f.tque
pradictas civitates perlinentibus h : .simul et Penta- Reatinum definiltiro est J.
polim c, videlicet Arimiuum, Pisaurum, Fanum, Item in partibus Tuacie Langobarilo,r,umcastelium
Senogalliam, Anconam, Ausimum [Auximum], Hu- Felicitalis, Urbiveturii, Bafaieum Regis_ Ferenji Ca-
manam, Hesim, Forumsimjjronji, Monlem Feretri. strum, Yiteriium, Qrclas, if|g Martam, Tuscanam,
Urfairounef terrilorium Yalvense [Balnense], Cal- Populonium, Suanam, Rosellas0, et insulas Cojsi-
lem, tmciolis, Egufaium [Eugubiuro] cum omnibus cam f, Sardiniam et Siciliam sub iniegritste, cum
finibus ac terris ad easdeni civUates perlinentibus. omnibus adjaceritibus ac territoriis marilimis, litto-
tes pertinenlibns, quas smgillalim enumeravit. Ea,s dantur. Et Ad,ria,nus \n supra laudatis litteiis i:pu
inter nori' est Mulina, neque Paima, net Plaiekiia, solum discrihien illud'setvat, sed (ep. 54, ai. 51)
celebcrrimaeufbes usque a. teinporifausTeip. In do- quandoque bjperlito ipsam Penlapaiini dhfdit, iiiedi-
natione per designatos fines Parma a Tuscia Lan- Tiierraneam scilieet el maritimam.
gobardonini, seii regia non dissita, iioroinatur pro dYideepistblas Cod. *Ca.rpl._ (5*0,67,7l-,7i, 75, al.,
confinio. Et in divisione reghorum inler Dlios eae- 49, 69, 56, 76, 78) feteojflmeniaT.prisv. 'ad epislola-s
dem chitates partemTegnrPippiniani coiificiunU Adr. n. 52 seqq. Inde bistoricC hujas priupipium
Yiris eruditis xvi sseeuli\isae sunt eae. civilates. in suppetit: reliqua non, babentur in po Cpdice, nec
exflrchatu esse, quam opinionem ampjexi suut no- cfefiniritu,tp poiesl quandopam {th.eri.uset-Magiiiaritis
stro aevoviri clarissimi, scnptisque eruditis voluriii- abbates firies'illos pos'uefiiii intbr Reatihos fet SSbi-
nibus cplnionein suafairiiaximecredibileineftecerunt. nenses. Gcrtuni iaroen est Maginaiiuro minime
Digladiari ciinmostratibus nolo : id lairien dico, &- assecutum esse digirifatem abfaatis nisi amio 784,
milioementionem in Ludoviciano diplomate non ci- cum Fulrado afabali Dionysianp successit. Quam-
\italem, sed provinciam innuere. Duas quippe m obrem nonnisi post eum annuiri territorium Sabi-
provincias exarcbatusdividebaturid leinpoiis:- iEroi- nense possidcndum sahctse sedi tradilum est. Cum-
liaro, cujus civitates seorsim receusentur, et Penta- auiem Dionysiamis abbas Maginarius ofaierit suprc-
polim, ctijus civilates pari modo seorsim emimeran- mum diem anno 795, liherio superstile ad annum
iur. Ita etiam in Cod. Gar. primsepro\incise exarcha- 796, cum Alcuiuus ei successil in sancti Mariini
tus a Pentapolensibus seeernuntuf (ep. 51, 55, 54, -Turonensis monasterii prsefeclura : binc est quod
al. 54, 52, 51), uec secus sudiunt quam civitates inter annuni791, cum Cod. Car. epistolaecoliigcbasi-
jEmilim, quas sibi arcfaiepiseopus Ravennas usur- tur, el 793, Maînarii emortualem, teiritorii Sabi-
paverat. Certehacin re Muratorius et Gaorogr&phus nensis controversia fineiri habuisse videtur. Si ita
recte seiiliunl: Mufina, Parmi, Placentia, ut ut civi- n se res habel, tanlam causse prOcrastinationem, ejus-
tates iEniilte, quarum jepiscopisufiiaganei erant Ra- ^ que exilum haud sciremus, nisi diploma'istud cx-
vennatis meiropolitse, ad Pippini Carohque donalio- • staret: etenim ex Adriani litteris liquet, rem pr3e-
ncra nonpertinent. Plufa \idesls -in 'dissertatione, dictis abbatibus commissam esse, sed difllcullatibus
KHfl.16. semel iterumque et tertio exortis, non poiuisse fiuiri.
* Civitatem monasterio sancti Columbani cele- e Quanquam hse duae civiiates maritimse terrilorii
brem in Cpttiis Alpibus sitam faienon meniorari Lide nunc Seneusis seque ac cacterseex JTusda Lango-
lijcet quod episcppali digniute non esl fruila anle bardor. juris essent sanelse sedis ex clonalione Ca-
s'33c.xf, Benedicti'YHI auctoritate (Ditin. ap. Bac. roli, eas tamen pacifice nunquam, nunquarii inicgre
1-014,n. 4; Ughell*., Mabill., etc). Sassinani, sfeu sancta sedes possedit vui saeculo (Cod. Car., epp.
Sarsiliani,' inielligi opbriet urbem anliqnaro, cujus. 88, 89, al. 81, 90). Ineunle saec. xi ap. Albinum fet
episcopus Bpbierisemse appellat in conciliis Sym- Cencium, parvo discrimine, baecfaabeiitur: «In quo-
inaclm YideDissert. n: i8.' dam lomo carticio, qui est in cartulario j'uxta Paila-
. h Chpi-ogr.Anon. totidem civitates in exarcfaatu dium legitur papa Benedictus (VHI) locasse civita-
expiscatur ex Agnello, Blondo, Anaslasio. Glmerio, lem et coraitatum Suanesem cum eastellis et \iliis,
qiue duplicant iiumerum\ (fab. chorogi. sect. 16). ct eum omnibus suis perlineiiiiis. Et civitatem, et
At condiiib et elironologia nOvorum nominuni at- comitatum'Rose]lensem cum villis et casiellis, et suis
tcndi defaent: pleiveque enim^casira erant iu finibusi pertinentiis, et districto, et placito, et cutn omni
bxarchatus civttatum comjjrefaensa; riorinulLc jami dalione et reddilu suo.'Prcestat unaquocquecivitas LX
nominatas expriraebant, ut nuper Bobium et Sarsi- sol. J Crcterum Populonium et lloseilae haud ila
~?iamunam eamdemque esse \idimus; Adriamque et," multo post' exeidere. Nam ROsellenses episcopi, SJB-
Gabeluni unam eaindbmque civitaieni esse docet culp duodecimo ineunte, Grbssetani clici coeperunt,
diploma. Exarcfaatusauiem sttb integritate est dona-- Ruselia oliro Romana colonia jampridem cxcii't
iiis a Pippino et Carolo, qualis' tuac crat, Bononi33 ! (Gellai'., Geogr. ant., 1. n, c. "9, p.454, edit. Lond.),
territorip detinitus, quod constat ex pi\edicta divi-- quse cral prope GrosseUun, ul; Pojjulania p'rrp'e
s'one regnorum. Qui aritem "conteiidit, juxta auti- Piumbinum (Cellar. ibid.)., mauifestis utiobique anli
qaiorem extensionero fuisse donalum, monumentisi quis uideribus. Populoiiiensis episcopalus unih.s
if profaantihus desfituiiur. Massoe. Ugfaellum consule" - (hal. Sac. tom.' III," \\
c Rolanda temporum varietas. Anno 726 scribefaalt 655 el 701. -
Gregorius U Leoni Isaurico in irojiietale"persistentii f Itisulaefaujus donatlo certa, certus item donator
(Labfae,Conc. tom. YJI, p. 19) buhc in iiiodum dci Carolus, tempus vero incctum/De duabus insuiis
'toto exafchaiu f « Longobardi' et Sarniate, cselcri-- reliquis salis est dicium in superioribus; nonnihil
que qui ad septentrionem liabitant, miseram Decar- - adjiciettir ad diplpmata seqiienlia. .Tura earamdem,
polim incursionibus mfestarunt, ipsaiiique meiropo-- praecipue Sicilise,aniiqua el certa : scd"Caroli inter
lim Ravennam occuparunl, et ejfeciis majjslraiibiiss donationes reeenseii a Ludovico, Steph. IV et Pa-
tuis, proprips constiluere magislratus. rCuni Pipjii- scfaalis consilio, causa est cur coujiciam cfaarlam
nus au. /54 Carisiaci eiarchatum sanctae sedi coti- vere aliqusmi exstitisse turii ifeiuporis in apostolico
tulil, 'Hullufnhabuissb discrimen \idetur jEiniiiae elt arcfaivo, qua Caj-olcistres illas insulas donb' dederit.
Pealapoiis. fentapolenses saepe in"Pau"liepisiojis lau- Is siquideni, ufalAdiianjim tidit tanlopere sollicituni
S§5 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 684
ribus, portufaus ad snprascriptas civitates et insulasi A tum firmamus donaliones quas pie recordationis
perlinentibus. donnus Pippinus|rex avus noster, el postea dounus
Item in partifausCampanie Soram, Arces, Aqui-- -et genilor noster Carolus imperator beato apostolo
imm, Arpinum, Theanum et Capuam », el patrimo- Petro spontanea^voiuntate contulerunt °. Necnon
nia ad potestatem et ditionem vestram perlinentia, et censum et pensiones , seu ceteras donaliones
sicut est patrimonium Beneventanum 129 et Saler- [daliones], que ahnuatim in palatium regis Lango-
nitanumh, et patrimonium Calafarie inferioris cti bardorum inferrii solebant, sive de Tuscia Langobar-
superioris, et palrimonium Neapolitanum, et ubicum- dorum, sive de riucatu Spoletino [Spoletano] : sicut
que in parlibus regni atque imperii a Deo nobisi in suprascriptis donationibus continetur. Et iter sa.
commissi palrimonia vestra esse .noscuntur c. Jlas > me. Adrianum papam, et donnum ac genitorem no-
omnes suprascriptas provincias, urbes ac civitates,, slrum Carolum imperatorem imenit, quando idera
oppida atque castella [castra], viculos ac lerritoria,, pontifex eidem de suj)rascriptis ducalibus, id esl
siinulque et patrimonia, jam dicte Ecclesie tue, beate> Tuscano et Spoletino sue 130 auctorilatis prece-
Petre apostole, et per le vicario [tuo] spirituali Patri[ plum confirmavit e. Eo scilicel modo ut annis sin-
nostro donno Paschali summo pontifici, et universalii guMsprediclus census Ecclesie faeati Petri apostoli
pape, ejusque successoribus usque in finem seculi eoi B persolvatur, salva super eosdem ducatus noslra in
modo conflrmamus, ut in suo detineat [detineant] omaibus domhiatione et illorum ad nostram parlem
jure, principatu atque ditione. subjectione f.
Simili modo per hoc noslre conflrmalionis decre- Ceterum, sicul diximus, omnia superius nominata
ut patriraonia Calabritanum et Siculum (unde pin- lerni principem a primoribus Beneventanis, qui a
gues aniiquissimi reditus pro egenorum suslentatione principe Radelcblsio defecerunt, quam rem omnes
et ecclesiar. decore j'arapridem inferri desueverant in cum Peregrinio ad annum refei-unt 840. Exstatque
aerariuin pontificiuni) a Constanlino et Irene redde- capitulare Radelchisii princ. Benev. anno 851 (ap.
rentur, in lilleris ad eum datis an. 794 (Conc. tom. Fratill. tom. HI, p. 214), quo statuunturfines utrius-
VII, p. 963) remque postmodum omnemfuil edoctus; que principalus | cum Siconulpho, ita ut exinde cuo
tam certa jura nequidquam toties repetita esse principatus nosci coeperint. Quamobrem si Ludovi-
segre ferens, de subjicienda Sicilia, ut Benevenlanum cianum diploma featerapora seculuin esset, tum quod
ducatum fecerat, cogilarit. Inlerhn vero totam in- novum edocemur, patrimonium videlicel sanctse sedis
sulam sanctae sedi concessam puto ejus parum dis- in utroqueprincipatu esse, bene baberet. At quinque
simili condilione quam in Ottonis diplomate expres- et viginti fere aiinis diploma illud Siconulphi prin-
sam videmus, Si Deus nostris iiiud tradiderit mani- cipatunj praecedit. Quamobrem Ludovicumnon aliud
bus. Nam conslat Siciliam paruisse Graecisusque ad sibi voluisse arliilror quara utriusque civilaiis dis-
annum 827, cum Saraceni lllam invaserunt. Unde r/ trictus, in quibrispairimonium illud faiperlilo divi-
enim in Oltonis diploma id de Sicilia profluxit, nisi sum situm esset,idesignare, id scilicet suggerentibus
ex charta aliqua archivi, unde Ludoviciano diplomati StephanoJV elPaschali, quos minime lalebat patri-
et alia nonnulla adjecta sunt? Et nota, quod in Gl- monii illius condiliocl situs.
lonis diplomate, cujus Henricianum exemplum est, c Pula Tuscum, Istrianum, Dalmatinum, lllyricia-
conditionalis ea concessio Siciliae non ponitur inter num, Liguriae, iGermanicianum, Gallicanum, et si
spontaneas Caroli doiialiones, neque donationi pro- quaealia erant in Gallicaua monarcfaia quaespecialis
priae adjicitur; ai'gumenlum cerlum quod Sicilia mentionis non indigebant ut sanctae sedi vindiea-
lanquam a Carolo donata, et quidem conventione rentur, ut pote exlra Grsecamdominationem.
hafaita cum pontifice, habebalur. Quare auiem Ludo- d Qusenamfuefint spontaneae istaedonationes col-
vicus eam conditionem siluerit, non esi pelendum, ligi potest ex hisloria ; eae vero singillatim enume-
nam jura omnia is confirmabat sanctse sedi, nilque ran non possunc. Vide Dissert. ad Henrici diploma,
ei novum concedebat; nec nisi ineptum fuisset Sici- n. 14 seqq. !
liam sub conditione a Carolo donalara confirmare. e Argumentum isto evidenlius ad quorumdam
a Has Campaniaecivitates a Carolo donatas fuisse opiniones refelleridasdesiderari non potest. Dispulant
nullum dubiuro. Iia scilicet constat ex litleris Cod. ii siquidem de jure Romanis ponlificibus concesso
Carolini (ep. 88, 89, 92, al. 81, 90, 86). Capuanos iii civitalibus etprovinciis donaiionum, num scilicet
eliam pr.estilisse juramenlum fidelitatisante confes- utile an supreunim esset. En luce ipsa clarius defi-
iionem faealiPelri dischnus (ep. 91, al. 88). Et licet nitum jus supremum iu cseleris, exceptione faac du-
.U)adeunda earura possessione eaedetnsupervenerint _r catuum. Iidem quooue in eamdem supremampotesia-
diflicullales qusein lerritoiio Sabinensi et in duabus "* tem venissent, riisi Adrianus ea quse divi Petri jam
ex Thusciaecivilatibus, Populonia nimirum et Ro- erant, suo praecepto seu diplomate eidem largilori
sellis, jura tamen non exciderunt, nam una cum Carolo concessisset, uti conveneral eidem cum Ca-
caeteris Neapolilani regni ope Nortfamannorum a rolo. I
pontittcibus viudicata sunl sseculo xi, ut dicam iu- f De reliquis sanctaesedis ditiouibus aut actu pos-
ira. aut qusejuris ejusdeni erant, perspicue diclum
h In Campania duplex patrimonium erat Gregorii sessis, erat in suo detineant jure, principalu, alque ditione ,
Magni tempore. Et Joannes diac. , qui florebat post quibusjus supreriium definitur : al hic supremum ad
Ludov. Piutn*"Joanne VIIIpontifice, duo patrimonia Carolum pertinere, dominium ulile ad pontificeni
diserle nominat, Neapohlanum et Campanum, in declai'atur. Staliinque, ne suspicio ulla suhrepal su-
Greg. Yita (lib. n , n. 55). Totidem in diplomale Ot- premse domiuationis pontificise in reliquis o i nibus ,
tonis et Henrici numerautur. Quid igitur tria Ludo- clausula eadem supremi juris non niodo enunliaiur
vicus? Salernitani mentio nusquam mihi fuit obviam iterum, sed planissimis verhis explicatior redditur.
praeterquam in hoc dijjlomate. Quid aulem dico iria Jd laluisse eruditos iilos ne suspicari quidem possii-
patrimonia ? unicuro est Ludovico palrimonium Be- mus; idcirco atl suppositionis remedium unicum
neventanum et Salernitanum, tainelsi duobus illud confugiunt. Alnpquidquam: eademquijipe occurrunj
noroinibus designel; quse res non parum negolii fa- in Oltonis el Henriei diplomatibus, quae falsi ar
cesbil certam causam exquirenti. Narral siquidem guere dementia est.
Ecrbeii.pertus (n, 14) Siconulphum essc facluin Si- I
"585 CODi DffLOM. — MONUM.. ETC, SEU CODEX CAROLINUS.— DIPL. LUDOV. PH. €.86
lla ad noslram [vestram] partem per faoenostre cpn- A_desupradietis
, ciyilalibus ad vestram Ecclesiam per-
firmalionis decrelum a roboramus, ut in vestro ve- tinentifaus ad nos venirer[venerit], subtrahere se
slrorumque successorum permaneant jure, principalu volens de vestraditionevelpotestate,velaliamquam-
atque ditione,"ut neque a nobis , neque a filiis vel ^libet iniquam [aliquam] machinationem metuens,aut
Huccessoribusnostris per quodlibet argumentum sive culpam commissam fugiens, nulloanodo eum aliter
rnaebinationem in quacunque parle minuatur vestra recipiemus, nisi ad justam pro eo faciendam inter-
oessionem : ita duntaxat, si culpa quam commisit
polestas, aut vobis de suprascriptis nmnibus vel
successoribus vestris inde aliquid subtrafaatur,de su- venialis fuerit. inventa : sin aliter , conrorehensum
Temittamus [remiltemus] °.
prascrhptis videiicet provinciis, urbibus, civitatibus, vestre polestati eum
oppidis, castris, viculis, insuJis, lerritoriis atque pa- Exceptis his qui violentiam vel ojipressionem poten-
trimoniis, necnon et pensionibus atque censibus.Jta L tiorum passi ideqadnos venerint [veriiunt] ut. per
nt neque nos ea subtraliamps , neque quibuslihet nostram intercessionem justitiam-accipere merean-
sribtrahere volentibus consenliamus 1set [sed] potius iur. Quorum altera conditio,est, et a superioribus
omnia que superius leguntur, id est provincias , est valde disjuncta.
civitates, urfaes, oppida, castella, territoria et patri- Et quando divina vocatione hujus sacratissime se-^
monia, atque insulas, census et pensiones Ecclesie'B dis pontifex de faocmundo migraverit, nullus ex re-
-beati Petri apostoli, et ponlificibus in sanctissima "igno^riostroaut-Francus, aut Langobardus, aut de
Hlius sede in perpeluum residentibus, in quantuin qualibet gente faomosub nostra potestate conslilutus
possumus,""nos defendere jjromittimus ad hoc ut licentiam liabeat contra Romanos aut publice aut
omnia ea in illius [nullius] ditione ad utendum et private veniendi, aut electionem faciendi *: nullus-
{fuendum, atq_ue(disponendumfirmiter valeatop- que In civitalibus vel territoriis ad Ecclesie beati
lineri [obtinere]. _ Petri apostoli potestatem pertinenlibus 132 ali-
Nullamque in "eisnobis pariem, aut potestatem quis [aliquod] maluih propler hoc facerepfesumate.
disponendi, vel j'udicandi sufatrahendive, aut mino- Set [sed] liceat Romanis cum omni veneratione et
randi vendicamus, nisi 3.31 -quando [quatenus] sine aliqua perturbatione honorificam pontifici suo
ab iJlo qui eo tempore faujus sancte Ecclesie regi- exhibere sepulturam f, et eum queni divina inspi-
men tenuerit rogati fuerimus h~.Et si quilibet liomo ratione et beati Petri Intercessione omnes Romani
a Kon afasre vox pactum, caeteroqui satis nota, et phani IH tempore ditio jiontiflcia non extendebatur
in Ottonlano, etHenrlciano diplom. non mutata, hic ullra Latium seu Tusciani et CampauiamRomanam
ilerum per decretum exprimilur; nam dexonfirman- antiquijuris, et exarchatum seu ÊmiliametPentapo-
dis^pontaneis quoque donationibus>agitur, quaemi- C lim ex donatione Pippiniana: quare Stephanus decer-
nime ex pactis conventis factse erant. nit ne de Tuscia et Campaniasive de aliis locis ullus
h Hanc.rem teslatam invenies pluribus Carolipi homo introducalur in Urbem, quoad pontifex ordina-
Codicls epistolis : at prsecipue consulenda commen- tus fuerit a clero et populo Romano,juxta canonicam
tatio praevia ad episjolas Adriani (n. 7 seqq.). Po- eleclioriem,et plenam libertalem consecrationis quae
strema verba in Olloniano non reperiuntur, sed re- tune vigebat. Tempore autem Ludovici Pii Lango-
rum et temporum niufalio ingens facla" erat: Prae- - bardis, eorum regibus exactis, dominafaanturFranci,
terea in juramenlo, quod fieri coeptum ab Ottone quorum praesidiain regni Italiseurbibus morafaantur:
successores omnescmittere consueyerunt, multo am- idcirco utraque gens profaibetur libertali electionis
pliora et dilucidiora leguntur, quae ad Francos mi- obsistere, aut Komam ingredi turbandi causa eleclio-
nime perliuefaant. Idprsecipue expressuni videas ad- nem ad solos Romanos jure pertinenlem. YidenLu-
versus eos nui Romam ipsam sufajicereAugustis non dovicum intaclam relinquere pontificiam ditionemj
verentur. «In Romana urbe nuilum placitumaut suamque constitutionem ad Francos, Langobardos
ordinatfonem faciam de omnibus, qua? ad te, aut ad sribditasquealias^sibi gentes duntaxat extendere? Ita
Romanos pertineht, sine tuo consilio. > (Dlst. 63 , scilicetSiephanusIHdesuis tanlum populisdecreverat.
c. 55.) e Astronomus in Vita Ludovici Pii, de Leonis IU
c Hsec,quae jure silentur ab Otlone et Henrico, suprema infirmitate loquens, refert Romanos, occa-
ad quos nullatenus pertinebat reciproca illa sacerdo- sione eaptala Leonis Hlextrerao morbo laborahtis,
tii et rcgni ofaservanlia,societatis et amicitiaefcedere praedia Ecclesise diripuisse atque usurpasse, ut aie-
êam exigente; ediscenda sunt ex CodicisCarol. epi- Dbam"'siipra, ipsis Astronomi verbis allatis (Dissert.
stolis, prsesertim epp. 76, 97, al. 75, 85. Inde patebit - num. 8). Ex quibus liquet, tum Stephano IV, Leo-
nimia facilitas damnandi monumenta vetera, si opi- nis III successori, non lpnge petenda fuisse hujus
nioni proprise adversentur. , 1 rei exempla; tum Ludovicianum'diploma;rebus cer-
d Stephahus HI in concilio Lateran. anno 769 de tis" et praesentibus inhserere. Octavo inde anrio,
electioneRom. pont. ita decrevit: « De castris autem , nefflpe 824, Eugenii U auctoritate Lotharius Ludo-
"Tuscisevel Campanise,vel de aliis locis nullus audeat vici filius in atrio heati Pelri- constituit : « Ut de-
Romam ingredi, uee aquopiam iiiritentur, aut in- praedationes,qusefaactenusfieri solefaant,nullo modo
tra civitatem introducantur. Sed nec quisquam ex fiant, neque vivente pontifice, neque defuncto. Si
servis tam cleri quamque militisein eadem electione quis vero ulterius lioc fecerit, sciat.se legali seriten-
inveniatur : nec ullus penitus cum armis et fusli- tia condemnaiidum.Qusevero retro factse sunt, lega^
bus. J Item «Siquis j'uvareaut_introducere in hanc liter emendentur. j-Gaelera infra occurrenl in di-
'_chitatem Romaj praesumpserit, quemquam de.qua- plomalis Otionis et Heniici qui alienam coustitulio-
cunque civitate, aut castro, vel loco pontificis prius nem suam facere videntur. Plura invenies in admo-
discessum quousque in sede beati Peiri pontifex or- nitione ad lilteras Steph. III et in Comment. prsev.
dinatus fuerit, anathema sit. » Horum similia de ad epistolas Adriani. Vide eliam Dissertationem ad
Francis aliisque populis Ludovico subdilis desreta epp. LeonisIII.
vides consilio pontificis, ut plena esset libertas ele- f Statim ae pontifex morti erat proximus de-
Gllonis.Serio aulem animadveftas disciplinam. Ste- serefaatur per ea lempora fere ab omnibus, non so-
PATROL. XCVIH. 19
587 B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SECHO ffl. KS»
u
rifloconsilio atqiie boneordia, sine aliqua promis- jk miusque per futuras
generatipnes ac secuia-ventura
"sione a, ad pontificatus ordinein elegerint, sine ali- custodiatur, proprle maiius signaoulo el venerabi-
qua ambiguilate vel coritradictione more canonico lium episcoporum atque abfaatum, vel etiam opti-,
consecrari {conseerare], et dom consecralus fuerit, " matum nostrorunj siib jurejurando promissionibuset 1
"Jegatiad nos veTad-successores nostros reges Fraft- subscripiionibus pactuni Islud nostre confirmationis
torum •dirigantur, ijui inter nos et ilios [illum] ami- robbraVimus, et perlegatumsancteRomaneEcclesie
«itiam et^cfaafitatemac pateffl socieht^sicultferopo- Tfaeodorum nomenculatorem donno PaschalLpape
ribus pie recordalionis donni Caroli aitavi'[atavi] no- direximusa. |
*
'Stri,c seu donni Pippini avi nostri,Telctia_m dbhni Ca- Ego Ludovicus misericordia Dei imperator sufa-
Toli imperaloris genitoris nostri consuetndo efat fa- scripsi, et sufascripserunt tres filii ejus, el episeopi
eiendi. *x, etâhbates vni, et comites xv, el faliviotfaecarius
133 Hocautemutaj ohmibiis fidelibussaiicte Xbibliotfaeearius]e unus, et mansionarius f, et fao-
•DeiEeclesie el nostris firmum -esse credaliir, fir- stiarius Tostiarius] s nnus,
ium fat'de successore rfte eligendo ageretur; verum confirmandae cautsa cum.iis regibus, tum aute, tum
ctiam ut vis aliaque incommoda'arcerentur : nec de post collatam imperii dignilaiem_ Quod lta fieri per-
-honore funeris quidquam cogitabatur. Slephailus IU, a'g sevferaium fest usque ad Sergii H tempora,' qui Lo-
in alloculione ad prjediclum concilium, rem docet: thario et Ludovico H~"privilegiumconeessit confir-
"t Quahdo domnus-Paulus papa de hac vita recesse- mandi nl late demonstravi in Disserla-
omnes eum electionen^,
rat, derelinqueiites, nisi ego luneris as- tione. lis vero qui re inexplorata in Pagii, Muralo-
-sistefaam custodiam -ofasepullurse tradendum. » Id- Tii, cfabrograpliiianonymi et seclariorum omnium
circo Steph. 1Yct Pascfaalis ad ejusmodi averten- verba jurare non!dubiiant, consilium prsebeo m meis
dum incommodum auctoritate imperiali ita decerni verbis fidem nullam adfaibeant, sed monunienta per
voluerunt. me allata serio ekpendant, deinde judicenl nuni opi-
a' Vide supra, Dissert. h. -54. niones recentiortmi iisdem mbnumentis pi-aeferri de-
h Consule eamd. Disserl. (n. S3)k Vidensque lan- beant. j
15Aqoisgrani enim
tam disciplinse convenientiam cum monumentis ejus fiebat diploma, et per missum
arvi, judex esto num Pagii aliorumque falsi nisimu- apostolicum mittebatur Romam. Hujusmodi clausu-
-lantfum"diploma, lioc prseseflim ex capite, cortina laro difficile admodum in diplomatifausinvenies. Erit
veret. supposiium ?Jmo qui doeuhienta supponunl,
0 Tam Carolus M.agnusin prsefatione ad epistolas Sgiturusqub -adeo imjtantur legilima", ut sapientes ipsos
"Cndicis Carolini, quam Ludovicus, Carolum Marlel- viros decipiani:. et nisi aut slylus, aut iormulse, aut
fum rbcensent. lHe scilicet inter Ecclesise Romanae \oces supposiliopem manifesient, pro eeriis et au-
defensores, unde tot erudilorum concertationes de tlicnticis itabeiilur quse suni faaud duDiefalsa. Quam-
patriciatii eldem collato, quas rejeci in Admonitione ofaremnequidquarii Walcfaius, AnuafastaeItaliiiucto-
ad Jiltefas Greg. III. Ludovicus autein ad euni vult ritale auuacior lactus, exlemas iornjulas Ludo\i-
missos lbgatos post ordinationem pontificis, quod;C c.ani^diplomatis baipil: quae quldquidsingulare ha-
"faisumesse clariiat Fredegarii conlinuator ad tem- faeut, Pippini et Caroli donalionious in archi\o Ec-
pora ultima Gregorii, faujus legationibus dilatis. Qua clesice Roroaiije nmc exislentifau» acc(.pium refe-
super rfe consulenda laudata Admonitio. Praeterquam runt.
quod Gfegorius idem tertius, quo superslite Gdioius e Dignitatem fuisse inpalalio reghui Francije sub
Martellus est mortuus, ad exarchum liavennae ofase- Carolo ttagno Liidovico Pio, et usque a3 tempora
qriii causa decretum electiouis misisse dicitur ponli- Garoli Oalvi, notal Ducangius hi Glossario.
ifbuni tfriiniuhi ultimus. Nec tamen ptipsa est faic ^ laem auctoriiate hincro. (De ojfic.palatii, c. 16
mentib Cai-oliMarteili: nam legatio illa memoralur, et 23) ha.,c quotjue csse digmiateni palalii I<i'ancori
'qusetanfliii post ordhiationem in Frauciam estmissa. regum demonSlraI, precarutm quoque Jamiaiis sufa
Cuitfque ejusdem naturae Gregorii successorum lega- LudoviGO Pio, cui subseribit Gauzhnus Mansiona-
tiones a Ludovico ileflniantur, fainc perspicue disci- rius. |
*rifus,cpiod plurifaus Caroiiui Codicis testimoniis est s Goteramnus magnificus ostiarius missus, seu le-
a
demonstratum, legationes ponlificibus post conse- galus Caroli ie'gi's efpatncii an. 788 (Cod."Car,,
"cratlonemmissas fuisse, anucitim, chantuhs et pacis p. 482) quanti esset palalina ista dignitas ostendit.
APPKIHDIZB
WDISSEETATIO DE-DIPL5MATE OTTONIS I im.'
ET OTTONIS II EEGI^L
i
I. Quanquam exstet in tabulario MolisAdrianse au- D seferal ullum litulum, quod aJiorum diplomatum so^
iographum hujus diplomatis aureis litteris exaraium, lemne esl, editorjjs alii alium apposuere: prseque iis
ejusdem lamen exemplum -excod. Albiniano in lucem Goldaslus (Consi. Jmp.-lom/ H, p. ii) et Lhnigius
prodiie jussi non una ex causa. Primo siquideni_.Ee- (Cod. It. Dipl. toro. II, p. 695, et Spic. Eccl. Contin.,
clesise Aanalium parens abs re non esse duxit (962, p. 1S9) Iicentius riuaro deeiiil hunc illi litulum fece-
n. 2) duplici exemplo ex Yalicanis codicibus dili- runt: c Otionis jf imperatoris paclum confirroaiio-
geuier<5ollato cum autographo, varianiihusque ali- nis, quo diliones et civitales Romanae Ecelesiae"a
quol leclionibus excerptis, illud "ehiillere; unde pi aedecessonbus suls donatas confirmai, lioirouilffsque
Labbeus aliique plures exceptum in sua opera trans- addii A. D. 962, jind. v, mense Febr. xni die, anno
ûlerunt. Dejnde quia cum autographum non prse- Ottonis imp. 27. 4 Roma enim aliseque chitates Ro-
i . :
£89 COD. DIPL.— MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.- APP. — DISS. DE DIPL. OTT. I. 590
iiiaiii ducatus afa lmperatorum donationibus secer- A non tamen est data apposita in eodem, et iriutroque
nendse erant, ui late roonsj,ra\*nius in praecedenti 4 sunt positse subscriptiones ipsorura imperatoruni, ac
bisserlatione, .utque ipse Otto_ fatetur, constanli prselatorum, etjjrincipum suorum. J Quamcfa/em \ir
rutograpfai ct omnium codicum lestirabnfo: t Sicut dociisshnus exsulCansgaudio sua omnia confirmafi
a prsedecessoribus vestris usque nunc in vestra po- ait, qusb in opere~de re diplomaliba ofaservaftl. ffinc
testate ac dilione tenuistis, ac disposuistis. j,Quare patet, quania cmn fide Romani pdnliflces j'ura sua
BafOnfus^recle ex ipsius diplomatis sententia istum yindicaverjitt appstolicse sedi. Non enim "Pippini, aiit
elicuit: « Diploma Oltonis imp. de confirni. juriimi Caroli, et Ludovici diplomata,,nride (Jtlbnum et Hen-
RomafiaeJicelesiae. » -Et in cod. Albiniano, legitur: rici privilegia profecla sunf, transcribi profaarique
«Exemplum privilegii Ottonis Irap. de.Tegalibus taffl solemiiitbr Ihnbcentius 'toliiil, quoruhi apograpfaa
beafo Petro coneessis. J Ac denlque ,quia, eum em. lantura exstafaarit, sed ea duntaxal quofum autogra-
Anfonellus , <ium tafaularii ejusdemêrat praLfectus, pha pi-aestoerant. Quin eliaro dulograpfaorum si qui
ex annoso- illo autograjjfao alicufai perceplu diffibit erant defectus, arcfani riionuriienta non sileiit. Quse
linio diplomatis exemplum pufalicaverit, lebtori j)er- bmnia, niirum cst cur ficluciam nbn neminis Jiaud
gfatum ruiurum est, exemplum aliuil non bene cen- represseifnt, qui opinionem suaiil prsefracte susli-
lumpost annis ex eodem exeeptum, autograpfai ya- nens, de talium privilegiorum fide aliquid delfahere
fiante lectione non praetermissa-oculis sufajectum non est verilus. Et vero cuni yetera monuhifenta in
fidelifausffledilari. Eruditi enim omnes segre adroo- tol codicibus incorisfanter scripia reperiuiitur, aequa
dum ferunt, noslra faac aetate tam illustri,. diploma. et recia de iisdefri suspicib suboriri potest": at curii
isfud, quod taniae seroper fuit auclorilatis apud ve- g autographunr eofuffl exstat (quocl cerlo aflirmare
ferfes,.inlefpolatum fflciitari (Annal. ItaL 1059) ef "*possum^ namque illud flagitanii rtiihi meis"oculis
quideiriafa apostolica sede, utalienas Igg sibidi-" cernere ac diligentef "coriierfe a sanctiss. dbhiino
tioneS"auetofltatb principum assereret. i_uod quam nostro Clem. XHI concessum fuit), turo vero de iis
injiiste prolalum lueril. nil melius -doeere poterit ullalepus dubitare audabia bst. Pfofecto si Innocen-
quajri prseclarum istud monumentum ûmma chm tius mirabilis typograpfaicse aftis praesagus fuisset,
fide formis ciisum."- " f tam multa autfaeniica exempla fierinon curassel.
H. "Neautem quis miretur quare flttonianum di- Tiene autem id nofais cessit." Etenim ex iis tinum ser-
pldriia, contra moreiri jâmprideniiisu receplum, au>- vatur in arcfaivo"Adrianse-Molisuna' etim eodem au,-
feis litteris exaratum fueril, redire eum oporlet in tograplio in purpurea memfarana lilteris aureis,
irienioriato donatiolriVAriperli Langobardorum re- congcripto, mide plenissimam fidem accipit. Eorum
gis, de qua Lffaer Pontificalis (sect. 168) sic loqni- plura diligentissime cuslodiri in aTcfaivo-Ciuniacensi
fuf: i AripeTtus rex Langofaardorum donationem capsa ferreis laroinis circumducta tfestatur oculatus
pattrimonii Alpium Gutiarum, quae longa per tem- testis em. card. Dominicus Passionei in farijusfflodi
pofh a" "jure Ecclesise privafa fueraf. ac ab eadem veteribus monumenlis indagandis nulli secundus.
.genlfe aetinebatur, in lilleris aureis cxaratam jure Mabillonius ipse ibidem exempla illa autbentica se
pfoprioJ)eati apostolbfum principis Petri Teforma- vidisse testalur (It. Ital. ufai sup.). Inde, sin Golda-
tlf. i Et quod propius ad rem nost)'am accedii, saepe sto sanctae sedi faosti infensissimo, annaliste Iialo
laudaii Godefridi abbatis Gotwicensis aniraadversio (962,10U, 1023,1059), tot monumenioiTim veterum
(toni. I, Iifa. ii, p. 82) audiencla est tam de hoc di- ,n cdilori, facile admodum fuit, per accuralum aliquem
plomafe Ottonis Tquam de alio Otlonis H similiter " inspectorem-quidquid suspiciosum illi erat, exqui-
seriptb in hiembrana purpurea, Leukfeldio leste* rere. Sic Pagium, quem LudoViciano diplomati ad-
'{Aniiq.Boetd. cT8, § i, p. 29), necnon de Henriciano -versantem sequitur, imitajus essel, qui (962, n. 2)
ari. 1014, aliisqhe. Noiat sciiicel vir doctissimus, a Goldasli oijectjonibus Ollonianum vindicans, illud
commuriioreih in scribehdo liqtiorenJ fuisse alra- jure vocat certissimum aniiquitatis monumenium'.
mentuhi, quamvis bb majorem regiae majestalis 13_f IV. Quae duae res jure objici posse videren-
splendorerii aurfeum liquoreni adhibiium repererit; tur primo aspeotu, defectns sigilh et annus impeiii
additque : "t Ex quifaus regum ac imperatorum no- 27, si attente examinenlur, evanescunt. Privilegium
sfrorum Teulonicorum in clipldmalibus magniflcen- -siquidem-est datum die 15 Februani, dieque cfaslino
tia ac majestas sacro illo encausto"apud imperatores imperatorafa Urfae pTofectus est, quod ex Cod. Yat.
antiquos, Graecbsprsesertim ita celebrajo ac decan- 1540 per id lempus conscnpto, animad\erlit Geor-
iatb, lohge auguslidTac splendidior eluceseit. i Ilis gius (ad Baron. 962, n. 1); de Joanne enim XII jta
-iifie ii ^tdjungit rei diplomaticae fatile princeps "Mafail- ibidem legilur: s Hujus tempore scilicet, anno inc.
lonius annis aliquot vetustior Godefrido; -quPcum Domini 962, primum vemt Romam Otto imp. cuni
_anno 16S5 Romaeversafetur Getofari mense, eadem Adelaida mense Jan. die 51, fer. vi, et sletit ibi die-
liheralitale ac benevolentia-usus fuit carclinalis Otlo- faus 1S bl exiit inde m. Pebr. die lA in festo sancti
boni, qua ego sextodecimo jara anno utorem. card. Yalentini ind. v. J Qnid vero facilius, bre\i aliquot
Dominici Passionei ad benemei'enduuf de Iiileris, faorarum intercapedine, accedenle adolescentis pon-
litteratisqub omnifaus nalura instiluli. Narrai jgitur ',-* tiftcis desidia, ejusque aelalis mira sciiniariorum
-vir doclissimus (It. Ital. par. i, p. 96) quemadmo- ineriia, quam necessariseapposiiionissigilli praeter-
;dum inter non paucos veterbs codicbS laudati cardi- missio? Pfaeterquam quod, ut-Godefridus (Chron.
nalis henignitate ad se transmissos, ut coihmodius Gotw.- toim 1, L ivc. 5, p. 165) animadvertiuiesi-
atque utilius domi eos versaret atque expenderet, in gillis OtloJiis : « In i'egiis imberbis plerumque et
Jioruni altero jndicem reperit piiulegiorum Ecclesiae vultu adhucdum j'uvenih, capiie vel nudo, vel clausa
Romanse :'t Quorum aliqua, ut ifaidemlegit,-ad per- sallem corona reuimito, in majiibus velbaculum re-
petuam rei-memoriam conservandam per fel.~'rec. giura, vel lanceam, el nmbonem geslans apparet.
Innocentiuin papam IV in concilio Lugdunensi sub J]um e conlra in iroperialibus faarba quodanimodo
- faulla sua et sigillis quadraginta pi\glatoruni, qui prolixa, corona superne clausa, pomoque et sceptro
prsesenles fuerunt, sunt aimotata et transsumpta, et ornatus repraesenletur, quale quid in Zyllesiano si-
efsdem transsumptis" sic, annolatis dictus dominus gillo Heineccius ofaservavit. » Forle igitur caelalum
Innocentius ,. praedicto approbante concilio , fidem nondunf fuent. Ita scilicet conjibere posset qui au-
decrevit perpetuo sicul originalibus adliibendaro. t tograpfaum non \idit. Secus sentiet qui illud v.idit ,*
3,36 III. Primum locum inier iroperaioria occu- perforalacnim membrana duofaus consuetislocisir.
pareisicunturprivilegia duorum Ottonuro, primi et extrema parte osteiidit sigillum indiligentia cosiodum
secundi, iium HenrierAugu&fi: /Litteris aureis per peiuisse. Ad chronologiam quod allinei, similis pri-
. totum scripta, quorum primum non est sigiliatum, viiegio apposita. pro monasterioLaurisliamensiaiJutl
>licet ex ienore ipsius appareat, quod dcbuit sigiilari; Freherum (Rer. Germ. tom. I, p. ii9) occurrif
$ed fiecmidumest siijtllatum aurea. faulla imperialij i Data. VJI Eal„ Febr. anao incam. D. N. 3. C. 965,
591 .*.'&.*' - B. GAROLIMAGNIOPP. PARSI. SECTIO IH. 592
MiuVvi,Tbgnantepio ifflperatore Ottone anno 28. A teritos, ihiperiales
- lunc incipienles adnexuit. Miror,
Actum Papise feliciter. » Huic vero Struvius in nova no\um iis argumentum suppedilalum verbis illis
edit. Frefaerislatim subjicit aiterius diplomatis lianc spondemus,dlquepromittimus,non esse arreptum»ad.
subscriptionem : c Data n Non. Maii anno inearn.' spissiores tenebras eflundendas ponliflcisehistofise.
Dominicaj965, indict. vm; anno regni dorainiOtto- At confirmandirpborandique subsequentibusvocibus
nis 50, imperii vero 5. Actuiu Hereslein Palatio, in delerriti, prseterea sermonis similitudinein juramen-
Dei nomine feliciter. Amen.s lopernuntiospraeslito (Diss. 1, num. 40) inlelfigen-
Y. Ven. Card. Baronius, quae erat summa ejus tes, maj'orem viro inesse promittendi ac spondendi
eruditio (962, n. 12), continuo post subscriptiones vocibus GermaniaeAugustorum, quam statuendi et
et datum : «Ita numerans, ait, a lempore adepti re- concedendi Carolingiorum,necnon Henrieuni conce-
gni eosdem annos jungens cum imperio, cujus hic dendi voce usuni esse in spontanea donalione sua,
primus est annus numerandus, reliquos autem annos novum illud argumenlum, ul arbilror, deseruerunl.
prseleritos proprios esse regni, ejusdem Ottonis di- VII. Romaeet ejus ducatus conflrmatio fit juxta
plomaia docent atque acta synodalia cuncta, quibus Ludovicianuto diploma, tametsi omiltitur et succes-
nihil conslantius. i Godefridus autem (loc. cit.) Lau- soribus in perpeluum, titulusque additur Petro clavi-
risham. monasterii privilegio laudato ex anliqua edi- gero regni cmioium, quod postremum faclum puto"
tione Preheri, ut demohstrafet singulare non esse insinuandi causa etiam Germanis amorem Carolin-
iliud EcclesiaeRomanae,sufajungit,J_3g se in aliis giorum erga taiitumprincipem. Successorumaulem
obsef vasse regni annds ab iis imperii separari. Quam omissioinfra emendatur in generali omnium donatio-
rbm annalista etiam Italus affirmat, secus euim esse » num collectione. apponendo: Ejusque successoribus
hon potesl, cUmdenominatio imperaloris, atque im- usquein fijienr swculi. Quod majoris momenti est,
perium non inciperent, nisi ab suscepto de manu Gampaniaet ejus civitates silentio prsetereuntur, fe-
pOntificis imperiali diademate. Prseter haecduo ai- gio scilicel celeberrima (um Caroli Magni tempbre*
modum levia, nihil posse objici mox planum fief. {Cod. Car. ep. 60, al. 75), tum Ludovici ejus filii,
Qtiamobrein cfaorograpfaus(Script. Ital. tom. X, afjuo prse aliis recensetur Patricum non ignobile
princ.) qui Ludovicianum, cujus ope suam' lafaulam oppidum nono sseculu, ut patel ex antiqua Nolitia"
confecit, lam male accepit, de Ottonis el Henrici (Cod. Vat. 1184), quaetribuiturLeoni Sapieriti apud
privilegiis (n. 20, 22, 50 et 99) eum sermoiiem faa- Schelestratium (Ant.Eccl. tom.H,p. 68I),acproinde
bet, quo passim utuntur qui eruditi videri volunt, ad honum sseculum spectat. Oppidulum faodieque
sibique admodum placent, cum imposuerinl vulgo : exstat, cui nomeriPralica, ufaiolini celefaerrimaurfas
« El bina, inquit, diploinala, nisi et baec in discri- Lavinium, ut accurate PfailippusAmetus adnotat in
men vocentur, Otionis l et Henrici I. » Quid auteiri suis tafaulisLatii. Et chorographus Ilalise medii ae\i
hisce immoror? Nec sigilli delectus, neque cbrono- (Scr. II. tom. X; p. 227), quod maximenotari velihi,'
logia minusêxacta privilegif conditionem mutant. observans locum Maginoquoque faaud ignotum, lau-
Ejus siquidem aulographum exstai, coiiFectuinque dansqueOrtelium aientem: t Patricum Bomaniduca-
est ex Ludoviciano diploiriale el chartis donationum tus in Lalio ojipidum: J Holslenii opinionemrejicit,
arcfaiviRomanaeEcclesise.Plura in eodem sunt, quae putantis Patricum esse, ubi olimLinlernus, interra
in Ludovicianobaiid Ieguniur, nonnulla eiiam in isto Laboris; inde:|« SiinLatio, inquit, sive in Cam-
existentia in privilegioOttonis desiderantur. Ea vero . pania Romana Palricum haberiiusjuxta' Ludovicia-
hegotium nobis posteris facessere, at privilegio fidem G ( num, cur illud peterealonginquo et extra ducatum?t
minuere nequaquampossuni. Itaque nostrum est ex- Ita illevetustissimiLudovicianidiploinatis auctorilale
plorare, cur ita faclum, iion autem damnare quse aut hanc civitafem astruit, quam nescio an alibi quis
mente non assequimur aut cum nostra opinionepu- repererit praeterquam in Leonis Sapientis 140 ^0-
gnantia negligimus.Atque faaecsalis sint de sinceritate tilia, et m hoc diplomate. Equidem nullo in Provin-
diplomalis, cujus capita singula aggredior expendere. .ciali, seu Notitia, civitatem islam invenio: quare a
VI. Quae fori magis quam veterum monumento- Saracenis.vastaiam, fortasse etiam excisamnono &o-
rum indolis satagentes in Ludoviciano desideranl, ea dem saeeulo, aut metu illorum deseilam 'ab incolis
in Ottonis privilegio'non desunt. -Otto enim 1 Dei credibile est. Certe ex Joannis YIU epistolis maxima
gratia imperator, et divina providentia rex, Ollo JI Italise damna, praesertira in orae marilimaj oppidis,
appellantur. Id novum in diplomate, quod nullo Ca- illala esse constat. Et Lifaer Pontificalis (bbct. 476)
rolingiorum exemplo una crim iiuperatore filius rex lestatur oppida |eiiam'muiiiliora Ostiam et Portum
Germanise, cui nil cum Romauis eorumque refaus, anle annos quinquagintamagno in discrirainefuisse
diploma conficit, oninfumque fii compos_quae uni versaia; quare Gregorius IV novis munitionifaus
'
imperatori debentur : tanta tum temporis R.omae Ostiain cinxit, rie a Saracems diriperetur, et Portus
inertia erat, tanla prsecipuarumrerum oblivio! Quid muniendi sollicijudinemfaalfuit.
enim Germaniaeregi cum ordinalione pontiflcis? At- ' "VIII.Ex iisdemvero epistolis Joannis passim, ac
lamen vel imperatoris, vel filii regis.missommprse- praesertim 217, [246, 277, 286, 295, 299, novumno-
senlia decernitur promissioni ponlificis ante conse- menjam tuiic accessisse•Gampaniaein civilLadniini-
crationem. Quid regi eidem cum regno Italiae?Atta- ID stratione comperimus. Suburbanas enim ""civitat.es
men paternaespontarieaedonationis sex civitatumex unacumaliis orimibus Campaniae,lerrw elterritoiii
eodem regno rex filius fil particeps. De conflrmandis nomine appellatas deprehendimus. Quare idem pon-
quibuscuuque juribus sanciae sedis niliil dico, nam tifex Berengarium orat,ut imperalori referat(ep. 85),
el Carolus et CarolomannusPippini regis filii dona- quemadmodumLamfaerluscomes.Spolelanus,collecta
tionem Exarefaaius Carisiaci conflrmarunt, quod populi multitudine, omne terrilorium sancli Pelri in-
pluribus ex Cod. Carol. .epistolisconstat. Quare Otto vasil. Nec dufaitari posse videtur, quin Campania
Carolingiosomnino imitalurus, seu polius bifaliotfae- Romana otunisjierritorium sancti Petri appellareiur,
carius et scriniarii, qui donationes habuerunt ob " quia regiones cseteraepriscum nomenretinebant, ul
oculos, parvipendentes, niim regise ah imperiales patet ex concilibRavennaehabito ab eodem ponlifice
e->senl,diplomaI3@ confecerunt a prisco more ab- anno 877, ajmd Labbeum (Conc. tom. IX, p. 505),
soiium, quo scriptores posieri aut in dubium revo- cujus can. 17 ila decernilur: t Sancimus, nt amodo
caio, Oltoni Magnogloium imprudenles eriperent, et deinceps nulluscujuslibel gentis, vel ordiuishomo
aut afautentes jm>imperaioriuin cum regio confun- monasteiia, coftes, massas, et salas lam per Ra\en-
derent; quod saiis superque esse lactum afa juris- nam, el Penlaprilim, ei JSmiliain, quam et per Tu-
consultis Germanicis nostratibusque aliquibus com- sciam Roraanorum atque Langobardorum, et omne
perlum est. Eoque id magis quod Otto, ut nuper vi- territorium sanctiPelri apostofaaul conslituiaspraesumat
dimus, nullo inter regnuui et imperium servalo beneficiali more, aut serijrio, aliquoiibet modo
tliscrimine,aliquot in privilegiis ad regni annos pras- petere, recipere, vel conferre. t Terrse postea no-
595 COD:DD?L.— MONUM;,ETC, SEU COD.CAROLINUS.—APP. — DJSS. DE DIPL. OTT. I. 594
mine'-cunctas provincias a Radicofano usque Caepe-A . tamen, ut perspicue monslret, ,una cum Ludovici
ranum dictas esse-veteramonumenta lestantur. Quin -diplomale, monumenta archivi esse adhihita. Si eas-
etiam Otto in suo Juramento (diss. 1, n. 40, p. 56) riem recensendi ordinemspecles, exemplum Ludovi-
Joanni XH per nuntios praeslito, terrm. sancli Pelri •cianiagnoscis^si nonnullas delracliones atque addi-
-nomine ecclesiasticamomnem ditionem ampleetilur. tiones iis intermistas consideres, non aliunde profe-
Sed faoc in ejusdem diplomate nec terrae, nec terri- ctas esse quam ex arehivo inielligis. Et "vero Sabi-
torii nomen auditur, suburhanis, Campanisequecivi- uensis territorn pura puta donatie recensetur. Con-
-tatibus uno ducatus nomine cornprehensis. Jta etiam troversia autem finium, quaepossessionem diu dislu-
tempore Innocentii HTrcum Tuseia utraque patrimo.- lerat, tandemque sufalataeral a fegiis missis Itherio
nium appellabatur, uno ^ducatus nomine pars ejusi et Maginarioabbatibus, siletur. Eam siquidem Ludo-
Cistiberina,-seu suburfaanae,et Campaniae civitates a vici sevo,tum quia recens memoria erat, tum quia ob
Tuscia secernebantur, ut videre esl apud Baluzium. -constituios certos fines necessaria visa fuit, religioni
_(Gest.n. 124). Innocentius Jenim t ad suam praesen- habilum esset non exprimere. Tenipore autem Ottonis,
liam convocavit"ejriscopos, et abfaates, comites, et; jiiuturna possessionis nunquam.interruptse prsescri-
barones, potestates, et cousules civitalum de Tuscia, ptio, secus faciendum persuadebat. In TusciaeLango-
Ducatu, etMarcbia, i quantumviseo tempore Cam- bardorum civitatibus enumerandis tanta inter duo
paniajatius 141 extendeictui. ac biperiito divisa diplomala convenientia est, ut unum fere atque idem
Campaniaj et Marilimaenominibus clara esset. Haec: esbe utrumque videalur. Sed post Rosellas trium in-
adnbtasse satis sit ad Illuslrationem diplomatis annis; sularum donatio penilus reticetur ab Ollone, ita ut
145 a Ludovieianodistantis. g viris. doetissimis,. mihique aliquandiu interpolatio
IX. "AdExarchatus donationem oiunium primami Ludoviciani apographi suboleverit. Quid vero ? Ex
venitur, quse recte admodum Pippino et Carolo tri-• Leoijis III epistolis e situ erutis a Conringio Corsicae
fauitur, tum quia Carisiaci uterque eam fecisse sae- donatio cerla suppetit, et ipso hoc in diplomate con-
pius diclturin Cod. Car., tum quia Carolus civilates,, tinuo sequitur donatio alia per designatos fines, quae
quarum possessionem inire per Langofaardos non li- a Lunis cum insula Corsica orditur, et infra confir-
"cuefat, sanctsesedi omnes asseruit. At perperam"im- matur donatio Sicilise cum ea conditione, si Deus
peralores ambo nuncupantur, quae res sine dubioi noslris manibus tradiderit, quia videlicet sub jugo
aseribi debet -crassseillius aevi ignorationi. Qui ex; Saracenorum anno j'am centesimo tricesimo quinlo
Xudovici silentio colligunt Ludovicianum diplomat infeliciter gemebat. Corsica etiam ct Sardinia for-
'supposititium esse, suam ipsorum allucinationemt tuna eadem uiebantur; boc tamen Iiisee cum illa dis-
patefaciunt: in Heririciano enim, quia Ottonum eliami crimen maximum intercedefaat, quod amplissimi
nomina proferre libuit, Ludovicum quoque hominarii reditus in egenos et Eeelesiarum decorem erogandi
'oportuit, non quia de Exarchalu quidquam ad illius5 nulla unquam ofaliviodelesset patrimonium Siculum;
lifaeralilatempertineat, sed quia donationes avitaml Sardiniaeautem et Corsicse vectigalia admodum an-
et palernam confirmavit, quaspostea Ottones el Hen- gusta nullo fere loco habebantur a sancta sede, ita
"ricussimiliter roborarunt. Hujusmodi autem censo- ut, nisi donatio illa per designatos fines in archivo
rum solertiam satis mirari non possum. Si eniml reperta esset, ne Corsicsequidem nomen ab Oltone
usquam Ludovici nomen deslderandum erat, in Urfais 5 prolatum iri credendum sit. Hac lantum in re inter
"Romanique ducatus concessione, qnae neque a Pip--r, illas convenit, quod Germanise Augusti nullam un-r
pino,'neque a Carolo facta esse ullo in loco reperitur,", quam sollicitudinem de iis habuerunt, nisi cum
probafailiusdesideratum esset, non vero in donatio- aliena ope ad sanctam sedem postliminio redierunt.
nibus tam ex convento, quam sponte factis, quarumi Tunc 143 enhn illos, Siciliaeprsesertim et Sardiniae,
'auctoreschartae et monumenta apostoliciarchiviex- infaiassehlstoria nos doeet. .
faibebant. Andaeia quidem ingens fuisset autographii XI. Caeterum ne a Sardinia digrediar, quaftin pri-
"verbailla: t sicut a prsedecessoribus vestris usque3 vilegio Otlonis desideralur, iis quidem non adhaereo,
nunc in vestra pbtestate ac dilione tenuistis et dis- qui praecipitem fidem adhibent actis Silvestri in Ll-
posuistis : i prorsusabjicere, eorumque Iocoponere: : farum Pontificalem relatis, in quifausSardinia donata
* tjuse piae recordationis Ludovicus praedecessor no- fuisse dicitur ecclesise sanclorum Marcellini et Petri.
ster exc. imp. jamdudum per donalionis paginaml Nam sepiimo saeculo ineunte sanctus Gregorius Ma-
'contulit. i Atnon minor audacia est Ludovicianuml gnus (lifa.xi, ep. 59) Yitali defensori jura sanctaesedis
diploma cominentilium fleclarare, quia Qtto illius3 lllic administranti: « Quoniam vero, inquit, posses-
mentionem non facit, dum Pippini et Caroli donatio- sores nos Sardiniae petiverunt, ut quia diversis one-
nem recenset. Equidem pro certo hafaeo, neque Hen- ribus affliguntur,Constantinopolim debeas pro eorui»
"ricumprolaturum fuisse illiris nomen, nisi necessarioj ^ remedio proficisei,licentiam tibi eundi concedimus.»
apponendum fuisset, ut-pari afiJcerentur honore Ger- Romani quidem defensores Sabinus et Yitalis, nec-
mani principes Henrici prsedecessores: non enim Lu- non Petrus_ notarius a nunciis, legatisve apostolicis
dovici quain Ottonum minus inlereral jiirium sanctae e parum discrepare videntur (lib. n, ind. xi, ep. 56;
sedis vindicem iu solemni diplomate appellari, inquo3 1. JV, 9; 1. vn, 66; 1, ix, 10; 1. xi, 55, 59). Nam
aut silentio prseteriri Ottones, aut Ludovicum, qui inl D monasteria, ecdesiaevacantes,episcopi, eipresbyteri
Pippiniana etCarolina donatione confirmanda utrum- totius insulse iis comniittuntur. At de lemporali do-
que praecesserat, iisdem praemitti oportuit. Notandaa minalione sanctse sedis ante iconomachos mussilare,
etiam est voxilla restituerunt Ludoviciani diplomatis,, mentiri est. Secus reperitur Caroli Magui aevo,prae-
mutata in contulerunl, quia scilicet causae, cur anti- cipue post renovationem imperii. Cum enim Sara-
quilus erat adhifaita, ignorafaantur Ottonum aevo. ceni Hispaniae fere quolannis in Sardiniam el Corsi-
Attamen Liber Ponlifiealis in Yita Slephani II dee cam excurrerent, magnamque iis insulis molestiam
donatione, quam rex Langohardorum eludere aususs iuferrent, anno 806 et sequentibus Pippinus Caroli
fuerat, 142 reddendi ac resiituendi vocibus ssepe e filius rex Italiae Burghardum comitem stafauli misit
s*aepiusutitur. Et licet Pippinum (secl. 251) legaioj in Corsicam cum classe, illam tuiturus, ut arfaitror,
imperiali prolestatum fuisse dicat « quod nulla euml sanctse sedi, cui pef eadem tempora donatam fuisse
tfaesauri copia suadere valeret, ut quod semel faealo 3 vidimus (pag. 60). Annales Fuldenses id leslantur,
Petro •ofatulit, auferret: » paulo post subjungit:: quibuscum concinunt Eginhardo tributi, -Bertiniani,
< restituit ipsas civilates prselalas, addens et ca- aliique, quorum verba ipsa refert Aimoinus (lib. rv,
strum, quod cognominatur Comiaclum: J Usquee c. 94), quse cum sint alicujus momenti, audienda
adeo verum est, monumenta vetera grammalicis cen- sunt: i Qui juxla consuetudinem suam de Hispania
sbribus non indigere. egressi, primo ad Sardiniam appulsi sunt, ibique
X. De pluribus Caroli unius donationibus Ottonia- cum Sardis prselio commisso, el multis suorup
num diploma a Ludoviciano nonnihil discrepat, ilai amissis, nam tria millia, jbi ceciclisseperhifaeniur, ii.
595 - - ' 'B. £AROLIMAGM"0PP, PARS I. SECTIO IH. - 3915
Coj'i.mam -r-ectq eur&u jjjerycnerunj,. Ibi jiteriuro in A-mus. Igitur quia devotionem bealoPelTO .fefaafaefe
qiioflam porty ejusdenj jnsulae cjim classe, cui Bur- in legato suo |monstrasti, si eam, sieut c_porlet,
cljarclus pr^prat, praelio deeertaverunt, victique ac sfermre volueris. non solum per nos nulii terraiii
fugati supj,, amissis 13 navjfaiis,ct plurimis suorum restram vi higrjediendi licentia riafailur; • sed -etiam
iijiejfcctis.j Annales Fuldenses aliique hanc pugnam si quis atteniaverii, et sseculaiiter, et spiritualiter
ad aniijjm refer.unt 807, quare cam Leonis HHitterae prohifaefaitur a|nqbis ae repulsafailur. Auxilium'de-
spectent ad-sequeniem annun^prjeivissecliamposset -nique beati Petri, si in ipsius -fidelitate jjersevera-
4enationem; idGJi'conum Pippinus paterna jura, an nwitis, procul dubio quod non.de.erit vobls etfaieet
ânetso sedis defenderit, discerni non potest. Gûod ffi ftituruffl, promiitimus.. » Si cui lubej in sectarjcV'
iuto affirmaniurouesi, Graeei tunc leroporis segre"ad- •rura-gTaiiam mendp.c"iarguere sanctum poiiiiflcem.
jjjjodura-iuenles Siciliani, quam tandem anno S25/ quia •bpijnionifaiib suis sqisque eonjeciuris paru n fa*
amiserjini, jure omne exciJorant in duabus illis in- "•.ei,fae:'eilli sii. Equidem vjdeo, cujn qualuor hisee
sulis. Nec liquei, num Sardinia perinse ac Gorsica in judicibus, qui, totidem quasi reges, in Sardinia do-
Garoli potcslatem venerit, nam de Corsica tantum miiiafaanlui. s.iriclum poniificem agere eadem fere
annales Ioquuntur. i'aiione, qua biim Corsis ultro se bealo Petro more
'' 144 XII. Hauddum rero e situ erutum esse mp- majoruro ûfajieientibus, anie annos qualuor ges-
numenlum vetus, quo averleretur dubitatio omnis, serai. Quaniob|lem faaud ila multo post apostofacse
ijiohfacil ul diploma Ludovicianuni lemcre arguatur sedi obsequium ^rlscum ab ulraque insula esse^prae-
falsi. Nam «seculo xi jura s.mclse sedis non modo in -slHuni, anfequam Pisani et Genuenses post sseculi
Sicilia, de qua est dictum salis, sed in duafaus etiam B spqueniis dimidium de illarum ppssessione acerriine
aliis insulis posllimimo redierunl. Evstant apujj tleceriarent,
' crediderim.
Lafabeum (Conc.-lom. X) Gregorii VII epistolseliujus XIV. Sub iniiia ejusdem saecuii supremum sanciae
Tei testes. Corsos videlicet (lib. v, ep, i) anno 1076 seiiis dominiumi ulrofaique esse cogmajm} l,esiis fest
svalde commendat, quod ad apostblicse-sfedisdilio- offlui exceptipne rriajnr lifaer cens.ualis codicis Albi-
lieiii reverli cupianl, ul ei signiiicaverani; auxiiium niani, cujus auciorilate risus sum in prsefa.liojje (n.
pollicelur, < habemus, inquiens, per imsericordiam *i3).' H)iêniin tifes jiidices Sarciiniae, exceplo Gallu-
I3ei in Tuscia mullas coroilum ct nobiliuro virorum fensi, sujini trifauiuni quotannis solvere aposlolicae
copias ad vestrum adjuioriuni, si necesse fderit, sedi perspiciujitur: u Judex Calariianus n lib, ar-
defensioneroque paraias; » ad eos semiller_e aii legenli pro censti. jridex Arborensis n lib. .et judex
gatum Pisanum episeopum, ctti fideliiatem prsestejji, Turritanus irjib. J jiroeterarcfaiepiseoporunijAd episco-
4 pf8emissa tamen sancti Pelii, et nostra, nostrb- poruro, ei ecclesiarurii totius insulse tributa. Cor-
rumquesuecessorum; » acdenique aflfideiconstan- sicam qnpd attiiiet, Innocentius H qui ponlificatum
£iam Jiortalur. Cuin Sardis negollum poniifex ipse 'iniit anrip 135CJ, concessisse dicitur eam insuiam»
ificfaoat (Jib. i, cp. 29); dans enim litteras t Mariano t Japjje stib annuo cgrisu unius lifare auri. i De jitra-
lûrrensi, Orzocco Arboi'ensi, iiem Orzocco Calari- 'qne insula in lifaro censuum editoa Muratorio (Aij-
tauo, el Gonstantino Gallaurensi judiclbus Sardiniae,> fiq. Ilal. tom. Y, cpl. 8*jl) sermo fit jtflniodum di-
fluui adhuc Capuae essct an. 1075 ad pristinam oie- Versus; narii et jconsulifausJanuejisibus cejisus Cor-
dieniiam eos liorla.ur, ac propediercTse ad eos^mis- slcae'pr,!escrifailur; et Gafiurensis S.ardinice judicis
Bunim promjltii legaifum snum, raulta interim de- f. cerisqs enuntiaiiir, Calaritani juflicis omisso ; at
mandaps Coristanlino Turrensi arcfaiepisGopd,quejn ^ cujn in eo codice pujjlicijuris faclo pro lifarbGensuum
coiiseerayerat fiapuae. Quid litierse isise pfofuerint. Cencji, Honoriij IY iiai mentio, qui anno 1285 ad
rolligitur ex aliis sequenti anrip dalis (Ib., ep. 41) "Pelri .cajiiednam ascendit, |^@ neroo jiop videl,
a.d Orzoccmn j'ndicem Galafilarium, qui ponlifici qtiapti faciendusfsitpro soeculiitndeciroi a'c sequeritis
BCiipsefat seveiiturum Romam. Ex iisdem vero lit- Jprjfaus sanctse sedi asserendis. Ne ineum genuino cjui-
leris liquet, quid Coristanlino arehiep. in jnandalis dem Cencii, si alicubi late(, quicuifgne possidft,
tledeiit,* quid\e poniifex de sanciae seclisjuredehbe- Al])iniani vetererii sinperiiatero reperiel. JSam Coele-
faverjt: t Admonemus, lnqu't, prudenliaro tuam, stini IR poniificis aeyo, cum Cencins ei .conscrifaendo
ut <3ecausa, qiiaro per arcliiep. Consianiinum Tur- daitaj, pper,aro,rion parva in proviuciis discrepantia
rensemTioc in aiino a nbhisCapuaeconsecraium ijfai jerai, ut patet e» Noliiia ecclesiastica ejus lemp"oris
iiiandavjmus, cuni caeteiis Sardiiilje jjjdicibus loqua- .apu.cl Scbeleslraiium (Ant. Eccl. tom. II, p. 754).
lis; ct "firmitef intcr vos cproniunicato consilio, Jd lamen comiiiodi ex posfeifori eo libro censuum
nofais juppeiit, quod oisque ad Bonifgcii ajtatero, cl id roi- ,
gliidquid yofaisinde eordi, el anirop sit, celerinisi
respon.ioiie liolificale, scientes, quoniani' in ^graiioriem.sanctjse sedis in provinciam jurjs aposto-
lioc anno "cef(,aiiohis super hac re ratiorie -respon- lici sub flnem saeculixi in .utraque insula inslaurati
deatis, nec aniphus vestra'responsa quaererou.s,nec _conlinuatipnem,|utcunque aPisanis et Genuensibus
iamen ufterijis jus et tionorem sanctiPetri irrequir 3isliii*batani, quqs nonnulli ex Germaniae impei^tp-
> sunt • investiiuBas
situm^rejinquemus.
' îbjis imitati, perspictmus quare
XHI. Persuasissim.um esse vjcjes sanctq pontiflci, iilriiisqueinsulasîeri.cocplasab eooemJJonifapio V\]J
SaVcliniamjuris esse sancti Petri; -ex aliis aulerii DAragnniae regibu-i, non jujrs, sed -census uovam
eju§dem Jilteris (hb. vui, ep. IQ) ad eumdem judi^ inrlolem induxisse comperipm erit. Si cui niomir
eeiii datis airooiOSOpeiipde intra et extra Ijaliampro menia hujiismofii propriis oculis usurpare }ufaet;
ceyip haberi mpx iijielliges. Populonji episcopum Je- Raynaldum adire poiesl (1295, n.lsi;*f297, n. 2;
gatum suum magno curo bonore suscepturo in Sar- 1.503, n. 29; 450^, n. 16; 1505, n. 8; 1506, n. 10).
dinia, adepque sifai et sancto Peirp dehflaro devolio- Satis enim mifai. esse yidentur quae sunt allata, -
nem esse prsesiilam gratias Deo agil; deinde int;er ad illuslj'alionem Oltoniarii diplomatis, in qno nulia
caeteja ad cceptum negotium pertmeniia faoecsubdii; fit inenlio Sardinise.
i fraelerea nolumus, scientiaro tuani 1,4,15laiere, XV. In calce donationis _ejusper designatos fines,
ôfai^ tej'raJH-vestram a raultis gentfljps esse peii- cui diploma Oltonis Corsicaenomen acceptum refert,
tijrh,, maxjma spryjtja, si eam permitierenius invadi, Spolelanus ct Beneventanus ducaius donaii diisuntur
fi|j_3$eprpmisga, ila ut m'edjeiaj,enitplius tprTaeno- sanclae sedi; sedVerfaa illa ,ex Lifaro Ppiitificali faaibi
s(FO_u.\ii'velient relinquej'e, parlemque alteram ad dribie desumpla, lintejpretationis egent. Nam Sppl^-
fiderjtatem nostrajp sibi I.afa?re. Curoque hbc non tanum una cum Tusciaj ducajn aposJoliG» sedi obla^
s,olpm aWortfaroannisêt a Tuscis, acLongofaardis, tum fujsse et Codex Carolinus (cp. 56, al. 58), el
^fl.etiam a quibusdamUlti-amraitaiiis cfeln-o e\ no- diploma Ludovicianum leslantur, sed t-salva semper
Ip esset ppstulatum, iiennrii in ea re miquam as- super eosdem <iuea(us nostra in omnibus domina-
sensum dafe decrerimus, donec ad vos lpgatmn tione, el illorum ad nos.tram.p.ai_:em-sul)jectione.j
jicistrum miltenies, animum vestrum deprehendere- Quamobrem lam Tuscise intra designalos fines com-
597 COD.DIPL. — MONUM.,ETC.,*SEU GOD:CAROLINUS.— APP.— DISS. DE DIPL. OTT. I. 598
prefaensae,quamSpoletidueatjisêorsim nomiriati dor A ; nihil adjlciam iis, qtise in jifsecedenti^<Iis?erlatiojTe
natio ceria est,adcensum,seu pensionemsanclaesedi dixi de sanciae ejusdem sedis antiquo jure in Sieilise
ôlvpndam quod atfmet; suprema autem utriusque insulam, ofadiuturnani palfimonii Calahri. Sieulique
dominatio ad regem Italise afa ipsa origine ajile invasionem
renovatum imperium perlinuit. Secus est de ducatu XYH. Patrifflonia,omniaRorifanse Ecciesise ponti- '
Beneveniano, quamvis enim modica ejus pars, vi- - fices sedulo veliemenlerque repeliisse ab ihvasoribus
delicei Capua cum quinque aliis cjvilatifaiis, dquala Graeeis, ut pote ecplesiaTunjdecori et pauperum ino- ,
fueril -a rege Carolo anno 787, illius tanjen modicse piaeaddicta, passim vidimus in pfimo hujus bperis
partis Adriaaus jus snpremum obtinuit, ul dictum volumine. Sollicitiores autem invenimus nunqnairi -
fuit (Cod. Cfl). iom.T, p. 175, 484, 487). Quod si in eosdferoponliflces, quam de duobus praedictis ac de
Librum Poniificalem Spoletanus sine ulla deelaiâ- Neapclitano. Eo usquevenil Adiianus, ut Tarraci-
tione et Benfventani pars modica, generali nomjne naui viexpughatani pigndris loco reiiniieril, ut pa-J
ducatus, relata fuil faibliolbecarii ejus temporis'in- tviinonium istud recuperaret (Cofi. Car. ep. 65,- al.
curia, norifalsi arguenda cst rei sumnja, quod riimis 64). Ex faocloco diplomatis discinius, de Neapolita-
fidenter faciunt siepe laudati duu,mviri, sed-faistpria no ipso ducatu asserendo poritificifaus agi, quod iis-
secerni debet, ut veritas eliciatur. Perinde est de dero verbis ab "Henrico fieri comperturri erii. Falla^
Otloniano diplomate : nam desidia eorum temporum ces vero fuerunt spes,pojitificum, vana. utriusque
donatiojsia libri 147 Pontificalis alia visa esl ab Augusti pollieilatio. Nondum enim divinitus eonsti-
allata inLuJovicianodiplomate.; qiiareutraquemious tutum erat, ut patrimonia illa ad apostolicam Sederii
solerter est inserta, ita ut prjmum afasoluie donati feverierentur, nec Germaniaeimperatoribus tanlae rei
inveniantur. ducatus SpoleUmjs et Beneventanus, B gloiia destinata erat. Romani ipsi pontifices pOlen- '
deinde faujus civitates tantum sex, et illius pensio ti Norlfamannorum ope jus suum omne vindicafenl
duntaxai seu tribulum reperialur.Qiiaepugflaiit inter sanctse sedi necsse eral. Faciumque id, vacante
se, adeoque quod Scriniarii temporum Joannis XII imperio, maxlmoque Pomjficije ulriusqiie polcstatis -
pafum solertes addiderunt Ludoviciano diplomali," contemptore Henrico IV impufaere. A' majori cce-
rejiciendum est, aut nullo loco faafaendum. Eeclesla ptuin : Calabritanum videlicet, Siculumque ab' an-
seu monasterium sanctae Gfaristinseprope Olonnam nis 555 tnvasa, Northmannis principibus apostoliea
palatium regium in Insufaria, fundatum a Langofaar- aucioritale concedendo anno 1059. Deiride ocloginta
dis, ul putat Mabillon. {An. lib. xxix, n. 57; lib. annorum intercapedine ducatuni quoque -Neapolita-
xxxix, n. 65), valdeque commendatuni a Glabro^ nujn iis permittehdo, censu annuo eonstituto, qui
duobus faisceducatibus non alia de causa adjuncium prispos patrimoniorum reditus aequjjfararet. Divino
videlur, uisi quia positutri extra designatos fines.^^ autem consilio factum est, ut, queTiadmodum nulla
Ad monasterii hujus ahbatem Gisulphum exslant imperalorum ope Calabi;ia et Siciljaâdjusprislinuni"
lilterae Joanhis YUI (ep, 259), quibus eidpm alterius RomanaeEcclesiae pervenerunt, ita Neapolitanus du-
monasterii cura apostolica auctoritate committitur. catus Gonrado Friderici ducis Sueviaefratre Germa-
In _Libro aulem Ponlificali ejus nomen deside- nise rege, imperiali diadfematinequibquanf inliiante,
ratur. anno 1159 Calabriam et Siciiiam sit imitatus. Quin -
XYI. Quresequitur confirniatiojuris in sex Cam- etiam cum Robertus "WiscafdusApulia; dux, honthim
panise^civitates,inslar Ludoviciani diplomatis^ prse- integra insula e Safacenorum manibus ei'epta, jura-
diclam Beneventani ducalus donationem explicatio- jG mentum fidelitatis fecerit Nicolao II, censumque pro-
rem reidii simulque ostendit, scriniaiiorum desidia miserit supradicto annof059 quod poslea -rehovavit-
unam eamdemque rem dujilicl moiio narratam. Quae" GregorioVTI Nicolai successori, qui eideni ^llvestitu-,-
duaecivitates adduntur in ihie, videlicel Caieta ef" ram confirmavit. Rogerius Northniannorum primus"
Fundi, magis magisque comprobanl, Canjpaniam ab 149 Innocentio H anno 1159. Regis tiluluffl, et
Romanam ducatus, seu territorii Romani nomine ac- SiciifB regni (ila-eniin deinceps insula appellatur),
ceptam esse, cum cseteroqui latior, ac bipertito di- necnon ducalus Apuliaeet Calafarise ac prinelpatus
risa sequentibus eliam saeculis esset celefaris, Cam- Capuse investitufam accepil. Qnare tum ihstituiio
panimscilicet,et ilfan%;i<Eappellalione (Chron. Fos- re^gniutriusque Siciliae, uf procedente tempore ap-
scenovw 1160, 1165, 1186, 1194,1196).Êt in anti- pellata est insula, et terra oninls eitra pfaafum,' us-
quis Notitiis ap. Scfaeleslr.(Ant. Eccl. tom. II, p. -* cjue ad ecclesiasticae ditjonis terminos; tum generalis,
760), etap. Baron. (1057,n. 19.seqq.) deeem episco- investilura, censiisque omnis,nullo imperalbrisinler-
pales sedes illi ascribantur. Imoin J?rovinciali cfad. ventu, conatu ejus nullo, suain hafatierunt originera.
Albiniani, Ravellensisptiam e\ provincia Salemilana CfeJ.o equjdem, ita dMnitus constilutum esse, qtiia'-
extrenius Gampanise episeoporuin recensetur i « In neque Hemicus IV neque e Sjiorum stirpe aliquis,
Campania Tiburtinus. Anagninus. Signinus". Terra- Ludovici, Oitpjiis, el Henrfei pietatem, aut in apo-
cinensis. Fundanus. Gaietanus. Ferentinas. Yerula- stpiicamsedeiriqSsequlum imilatics&ent,'quod satis
nus. Alalrinus. Soranus. Rivellensis. i Fundano, superque comprofaanl illorum acta.
Gaielano, el Tarracinensi quacunque in notilia oc- XVIII. Omnia perspicue ConslMt exi sacramehtis
currentibus. De Tarracina el Caiela dixi allbi (tom. _. praedicti Roberti dhobus poniificihus proestitis, quae
I. p. 4=95)utramque chilatem armis pontificiis ex- "' exstant apud Baron. (1059, n. 70 seq. 1080, 56),
pugnatam, variis licet possessam jjarlibus, j'uris esse sunlque a me diligenter coliata cum bod. Albiniano,
sanctse sedis; Fundosque' inter utrumque oppidum, a quo nihifadiscrepant, tametsi post fidelitatem Ro- >
ab Ottone inter Campanise civitales numerari liic manae Ecclesii» prjeslii_iin, eode-xpauca haec' adj'un- -
ridemus, Tarracina praelermissa, quae faaud dubie gat -.t Etnulii jurafao fideliialem, nisi salva fidpii-
cum caeterisducatus romani civitatibus comprebendi late sanctae RomaiiseEcciesiae*.> Primum bofum "sic"
credila fuit. Nuni Joanne YIH poptifice, ut putal se faafaett t Ego Rtfbertus Dei gratia et sancti Pej '^
cfaorographus Italiae medii sevi, an sjnlea, constitui tri dux Apuliseet Calabriaej bt utroqcfe «ufa.v'enê"nle^,:
debeat faarum civitatum domlnationis initium, no- fulurus Sicilise, ad eonfirtnalioiiEm efxtd''
iraditionis?
stra nifail refertinquirere. Id enim certum, ralum- recognitioneriifidelitatis de'omni lerra, quam egb
que est, 148 a Ludovico ip neulra ex duabus Gam- propne'sub dominio meo"teneo;ct quam adfaric>iiuUr
panijs rceenseri: Ottonis autem sevo dominationem Ultramontanorum nhquam concessi,iit teneat; pio±"
pbntificiain, quoeunque nomine aut Terrse,-aut Ter- milto, me annualiter pro unoquo.quejugo boum pen-
rilorii, aut Campaniaeappelletur, ad Lirim nsque, sionem scilicet duodecim denarios papiensis mone-
vulgo Garilianum, pervenisse. Qua de re in sequen- tse persoluiimim beato Petro, et tibi domino meo Ni^
tibus uberius dicendum_eril. Duo siquidem roajoris colao pape, el omnifaussuccessoribus tuis, auf tuis,
momenti, quse sanctse sedi confirmanlur in diplo- aut tuorum-successorum nunliis. Hujus aUtem pen-
mate, Neapolis videlicet et Sicilia, Wguffl, ut non- sionarie reuditionls erit semper terminus, finito veroi
B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO 01. "
599 .: 600
arino sanctse resurrectionis die Dominico. Sub hac A plomataobscure admodum loquuntur, ^tddeadumesse
eondilione hujus persolveridepensionis obligo me, et .' aliquid videtur, ut Sjciliaecitra pharum,pars mdia novae
omnes meos sive faeredes, sive successores tibi do- probalionis indigeat, cum de utriusqiie Siciliseregno
mino meo Nicolao pape et suceessbribus tuis. Sicr " subseculis tenfporibus sernio erit (Diss.7, § 2, n. 17).
me Deus adjuvet et JiaeC'sancta Evangelia. » Setpii- Capuanum principafum jam diximus Ricfaardo esse
lur sacramenlum fidelitatis"aliquanto prolixius curii traditum a Gregorio, ita tamen ut Neapolitanum du-
indicata additiuncula, quod videsis apud Baronium. catum acquirerel. jld ante annum 1159, sextum et
Lapsu riginti annorum plura evenerunl, qusa non sexagesimum post lejusmodi investituram, non acci-
modicas inler sanctam sedem et Robertum simultates dit. Namqueeo arino cffln Innocentius II contra
peperere; Richardo inlerim Capuae principe suum Rogerium duxisset exercilum, caplusque esset per
sacfamentum fidelitatis exhibente ponliflci Grego- insidias ac ductus in regia caslra prope Beneventum,
rio VII, dum Gapuaecralanno 1075, quod apud eumdem ( c se flestitutum virtule el armis, et desolatum aspi-
Baronium exstat (eod. a. n. 65). Rofaertus autem sua ciens,.ait Falco ad eumdem annum,- precibus regis,
doraiuatione longe aucta, praesertim in Sicilia, in et petitionibus assehsit, et capitularibus et privilegiis
gratiam. rediit cum Gregorio ," cui sacramentum ab ulraque partefirmatis, rex ipse, et dux filius ejus,
praeslitit aliquanto aliud afa eo, quod Nieolao II et principes 17 die stante mensis Julii anle ipsius
praeslilerat. Discrepantia nolatu digna est. « Ego apostolici prsesentiain veniunl, et pedibus ej'us advo-
Rbbertus Dei gratia et Igj) sanctiPetri, Apuliae, luti misericordiam petunt, et ad pontificis imperium
et Calabriae,et Siciliaedux. >Et post promissam de- usquequaque fleclunlur. Continuo per evangelia fir-
lensionem regalium sancti Petri, prosequilur : i Ex- jj maverunt beato Petro et Innocentiopapae, ej"usque
cepla parte Firmanse Marcfaise, et Salerno, atque successoribus eanjmice intrantibus fidelilatem de-
Amalphia, unde adhuc facta non est diffliiitio, et ferre, caeteraque quaeconscripta sunt. Regi veroRo-
adjuvabo te, ut honoriflce et secure teneas papatum geriostatim Siciliaeregnum per vexillum donavit,
Romanum. Terram sancli Petri, quam nunc tenes , ejus ilueiiilio ducalum Apulisp, principi alteri filio
vel habiturus es, "postquam scivero tuae esse potes- ejus principalum capuanum largilus esl. > Diploma
tatis, nec invadere, nec acquirere quaeram. i ponlificium, quodisuo loco afieretur, unl Rogerio
XIX. Appositaeistae conditiones lucem accipiunt omnia concedil. Paulo infra idem Falco narrare per-
ab ipsa pontiflcis inveslitura, quae conlinuo sequitur git, quemadmodum « in faisdiebus cives Neapoiilani
in regesto Greg. VII in cod. Albiniano, et apud Ba- venerunt Beneveritum,et civitatem Tfeapolimad fide-
ronium : « Ego Gregorius papa investio te, Roberle litatem domini regis tradentes , ducem filium ejus
dux, de terra quam tifai concesserunt antecessores duxerunt, et ejus fidelilati colla submitiunl. » Hunc
mei sa. me. Nicolaus et Alexander. De illa vero faaliueruntfinem Neapolitani duces, uranimadrertit
lerra, quam injuste tenes, sicut est Salernus, et Pratillus ad Chroni Neap. (tom. III, p. 80), qui simul
Amalphia, et pars Marchie Firmane, nunc te patien- initium filit Nortfamannorumdominationis fiduciario
ter sustineo m Dei et tua confidentia, ul tu postea j'ure, ac prsescriptih illa lot sajculorum, quse anna-
exinde ad honorem Dei et sancti Petri ita le habeas, listam Italum faieri comjmlit, de jure Romanorum
sicut et le agere, et me suseipere decet, sine periculo pontificum dufaitari amplius non posse. Infra in seq.
anime tue et mee.»Ita Gregorius aperte invasiones Diss.. (n. 15 seqq.) de faacre ilerujn.
declarat tam quae in ditione ponliflcia factse erant, n 152 XXI. Non secus sensisset, ut arbitror, de
quam quse in Campania, ut pote pertinentes ad Ca- antiquo jure si penitus illud expendisset. At breviter
puanum principem, a quo idem Gregorius fidelitatis rideamusquserestaht deOttonianodiplomale. Septem
sacramentum acceperat. Pacla enim convenla a pon- civitates elargitur pro-animw nostrm remedio nostri-
tificibus cum Roberlo erant de Apulia, Calafariaet que filii et nostrorum parenlumdeproprionostro regno.
Sicilia, dummodo fainc Saracenos ejicerel. De Capuae Spoletanum quippe ducaium ad supremum j"usimpe-
autem principalu convenerat cum Richardo , quem ratorum perlinere, | aposlolicseliGetsedis esset domi-
Neapolitanos duces pari modo expellere oportefaat. nium utile ab sevo,Caroli Magni regis , eruditorum
Chronicon Cavense genuinum, variis licet lacunis fallit omnino neminem. Quare auteni pauloinfra ex
sealens, editum a cl. Pratillo (Hist. Princ. Langob. Ludoviciano referanlur-adverbumquaecunque spon-
tom. IV, pag. 586 seqq.) de utraque re non obscure tanea donatione Carolus de censu et pensione illius
agit. * An. 1059. AMcoiao apostolico Wiscliardo ducalus constituit, | suprema dominatione sibi reser-
occupata in tota Calabria, et Apulea, et ctiam in vata tam in eo, quam in Tusciae ducatu, diflicile as-
Sicilia, quatenus a Saracenis liberaret Riccardo sequimur, nisi donktionemistam Ottonis hiieraiitate
honorem principalus Capue, si expulsaret Landul- faGtamab ejns cancellario insertam pulemus diplo-
fum. Propterea Norilmani consociati sunt cum apo- mati, quod scriniarii de morc digesserant, illius pror-
stolico, et hostes Ecclesie supmiserunt. i Et ad sus inscii. . Cerle iseptem illas civitates Gtto ila se
anttum 1072 loquens de Roberli progressibus in donareprofltetur pro animm remedio, quod iterum
Sicilia : t Yiscardus , ait, post captam Panurmi urget, ut Romani pontificesperpetuo illas delineant,
urbem , dedit Rogerio comiti totam Siciliam , lan- insuojure, principatu atque ditione. Id vero aperle
tummodo reservans sifai prefatam civitatem cum D pugnal cum subjecta illa condilione: salva super
castro suo, et Messanem.» Quidquid alteruler, extra eosdemducalus nostra in omnibus dominatione. Id-
concessas sibi terras, acquisivisset, invasio erat. Nec circo non minus inertise deprehendimus ferreo illo
alio nomine Gregorius Roberli acquisitiones appel- saeculoin scriniariis sanctae sedis, quam in Ollonis
lal. In eodem chronico adducunlur causaeinvasionis cancellaria. Hujusmodiautem repus;nantia curn aiiis,
Campanise, anno 1075. « Vischardus sub pretextu, quse supra vidimusj magismagisquecomprofaanisin-
quod Gesulfus cognatus suus fecisset illum anatfae- ceritatem diplomatis, cuj"us nisi exstaret autogra-
matizare a papa Gregorium, opsedit Salernum post phum, faclio ipsa i indolem "comprobaret. Et vero
Kl. Aprilis, et post septem menses summisit eam scriniarii ex libro pontificali transferunt Spoletani
"Vischardus post 151 captam Salernum, apprendit ducatus donationem inlegram, qusecerta est, lametsi
eliam Malfiaro.» Synchroni hujus scriptoris auctori- conditione vacet supremi dominatus apud largilorem
tati -si adjicias jurainenta fidelitatis nuper allata, Carolum i'emanentls; deinde in Ludoviciano diplo-
pontificiae domiiialionis in utraque Sicilia certam mate ipsissimam illam donationem aliis expressam
epochem tenes , simulque intelligis, triurii Augusto- vferbis,cumprsedictaconditione offendentes, aliampu-
rum-diplomala nil aliud esse , cjuam praeclara mo- tanl priori a illa libri Pontificalis; quare eam quoque
nrimenta antiqui juris, quod ipsi pontifices aliena ope recensentab Oltone confirmandam; denique cancel-
sibimet suisque successoribus vindicarunt. larius Ottonis spontaneani doinini sui donationcmin-
XX. De civilate lanluin Neapolitana cura onmibus serit, duabus ahis intaclis, quanquam prior illa ex
ad eam pertinenlibus, de qua Ottonis el Henrici di- libro ponlificali desnmpla abjicienda esset, -altera
-91 COD. DIPLOM.—MONUM.", ETG., SEU GOD. CARGLINUS.—APP.—DISS. DE DIPL. OTT. I. 602
vero quam diplonia Ludovicianum prsesefert.distin- 4 autem, de quo agitur, fauncin modum exprimitur:
guenda, ne eivitates donatse pristinum onus'subirent Firmiter valednt oplineri. Salva in dmnibus poteslate
cum reliquis, aut donalio nno eodemque in diplo- nostra, et filii posterorumque noslrorum secundum
-mate illusoria videretur. Yerum si. ita factum fuis- quod in pacto el constilulioneac promissionis firmitale.
sel, ingenium saeculi illius esset minusevidens. Eugenii pontificis successorumque illius continetur,
- XXH. Quod si ex prsedictisde fliplomatis Ottoniani idemutmniiis -clerus, etc. , Fatebr equidem me non
sinceritate constat, ex sequentibus Ludovicianum re- assequi menie, cur Codices omnes constanler legant
spuentes falsi ac temeritatis aj'guuntur. Acde^disci- idest, eum in autograpfao litteris valde perspicuis le-
plina quidem eonsecrationis pontificice dixi in praece- gatur idemijuod haud dubie pro item estpositum;
denti dissertatione. Afaiis verfais, Prmterea alia mi- d enim in t et vicissim frequentem inutalionem inve-
noray ml afiud occurrit quam Lolharii conslifutionis' niri apud veteres cofflperlum est. Quamobrem iria
anni 824 Eugenio II assensum 153 prsefaente,paulo referri defaent ad potestatem principis, sive ad bono-
aliis quandoque verbis ordirieque aliquantulum alio, rificentiam, aut honorem et revereniiam eidem debi-
iidelis exscriptio. Ponitur enim loco prhno cajiul 5, tam, ut Joarihes IX etNicolaus II (Concil. tom IX, p.'
deinde capntl, atque ex ulroque compingitur eonsti- 502 et'1104) eanfappellant: Promissio, seu professio
Xjitio,quse-apudAnselmumLucensem (lib. vi, c. 35) pontiflcis, instar Eugenii II;.sacramentum cleri et
audit coiistitiitio-imperatoriimprimiOlhonh, et primi populi de canonica et justa eleclione; et pontificia
Senrici; at revera est Lolliarii, ut palet ex capite eadem professio coram missis imperialibus facienda
ejus 4 integre allaio post duo prsedicta, quod in con-' Leonis IV exemplo: Promissionem vero istam eo re-
stitutione iis Angustis triJmta, licet scriniariorum R spexisse arbitror, ut quemadmodum rex Romanorum
compositio esset, desideratur. Ulramquepef otium antequam imperator per coronationem fleret, sacra-
consule apud Holstenium (Coll. Rom. par. n, p. 208 mento fldelitatis se*astringebat Romano pontifici, ita
et 214). Tuum inde judicium e^sto, num Ludovici Rojn. pontifex vieissimse imperalori obligaret, quod
diplomanil faorumcohtinens, quianondumconsiituta Eogenii II savo foedferisnomine exprimi consuevit.
fuerant, recte commenlilium, juxla prsecipitem se- Cerle Luitprandus, sive ejus continuator (De reb.
ctariorum sentenliam, nuncupetur. Mihi enim sedulo Impp. et Reg.l. vi, c.-6) fefert, Joanuem XII hujus-
consideranli Olioniairom diploma, quod Pagio est modi sacramenlumprsestitisseOttoni: « Jusjurandum
certissimum antiquilalis monumentum, etLujJovleia- vero ab eodem papa Joanne supra pretiosissimum
num, quod Gommentitiumeidem vidstnr, hoc since- corpus Petri, atque omnibus civitatis proeeribus, se
ritatisplenumapparet, quia faistoriam ac disciplinam nunquam Berengario atque Adelberio auxiliaturum
suitemporis continet; ac donationes, quse tunc in accepit. i Ilaque quod in diplomate Ludovici sanci-"
arcfaivo erant, iliHgenter nullaque cum repugnantia tum Msse vidimus, ut postpontificis consecralionem,
enuffiiat. Ottoniani vero sinceritatem indigesta ru- t Legati ad nos, vel ad successores nostros reges
disque conr.posilio,donalionum confusio ac repetilio, Francorum dirigantur, qui inter nos, etillos amici-
necnon disciplina creationis pontificise a Ludoviciano tiam et efaaritatem ac pacem socienl, » hinc colligi-
sevoadmodum varia, mibi vidcutur prseseferre. Yi- tur, Eugenium II qui Paschali 1 successit, atque Eu-
4entur autem? imo illudpro cerlo aflirmare non du- genii successores in promissione, seu professione,
liito, quod Ludoviciano, unde Oilo, scriniariorum consecrationis tempore soeietatem illam 155 ami~
sanctae sedis opera, et offlcio, in suum transtulit ^ citise et cfaaritatis, pacisque expressisse, quam legati
gusecunque inler se nihil pugnant, ae diligentiam ' adimperatorem deferrent. Quaeres aLeonis IV suc-
fficriniariorumveterum demojistrant, fateit-a-tisnotam eessoribus-fiericoepilcoramimperiafabus missis, quod
inurere audacia, Oltonianum vero in dubium vertere,- liquetcx superioribus.
mentiri est. XXIV. Diplomatis pars extrema, seu confirmatio!
.XXffi. Uiiimi mihj affaiotandumexciderat, quod et signum imperatoris, atque optimatum, sive epi-
pfaedicta omnia ad disciplinam eleclionis cohfirma- scoporumel comitum subscriptionessinceritatiulrius-
tionisque Rom. ponlificis parum solerler creduntur que diplomalis suflfagantur. Non enim aliunde
fncipere al) iis verfaissesundum quod, etc, etenim a consortium Ottonis filii petitum est, quam ex Lu-
.conditioneilla salva in omnibus potestate nostra, etc., doviciano, cui tres Ludovici filii subseripserunl.
'Incipiunt, alias sententia earet principio. Al ita fa- Quamvis autem Olto filius non subscribal, ut illi
(Cleridumfuita scriptoribus sanctse sedi infensis, Tit fecerant, quia scilicet puer in Germania i'emanse-
jpontificibus quod suum erat, eriperent, iribuerent- rat, tanien una cum patre inducitur, sanctse sedis
«gneprincipibusquod suum non erat, ne falsse eorum jura confirmans, quod minime factum fuisset, nisi
opmiones de pontificia dominationc corruerent, ac a Ludovici flliis paternam conflrmationem roborari
videreturius imperatorium, potestas quse privilegio perspectum esset^ Inter sufascribentes autem palatii
sanctse sedis innititur. Nil facilius, quam ista perver- Francorum offlcia, seu dignitales, bibliotbecarius,
£ere la exscrifaendis diplomatifaus,de quifausloquitur mansionarius, hostiarius non reperiuntur, namque
Joannes Heumanrius' (Comment. de re Dipl. cap. 1, alia erant tempora, alii Germanorum mores. Prae-
§ 18, p. 41) ex Mabillonii observatis (1. i, c. 11, n. D terea illud proprie manus signaculo in Ottonis et
15, de re Dipl.), quod et Godefridus ahfaas (Chron. Henrici niplomatibus hisce occurrens, undenam pro-
Gotw. tom. I, L i, § 6) et quieunque post tanlum fluxisse credendum est, nisi ex diplomate Ludovici,
virnm scrfpsere, -confirmant: « Antiqua diplomata quod prae manibus seriniariorum fuil, haud dubie
nno qnasi nexu, nullis distiuctionls signis interposi- etiam Ottonisoculis subjeetum? Profecto abbas Gni-
tis cofaserent.-Quitabulas transcripserunt, varias no- wicens. saepe laudalus (Chron. tom. I, 1. n, c. 5,
las ascripserunt, quarum 154 arbitrium rectius p. 177), quo scrutator alius Germaniae regum atque
forteleetori relictum fuisset. Carolus Magnus equi- Augustorum diligenlior non invenietur, Oltonis sufa-
dem Alcuini, et Caroli "Warnefrldi ope codices inter- scriptionibus variis in medium allatis, tres inde re-
jjunclionihus illuslrandos curavit; cas tamen chartae gulas certas educit: I. Oltonem manu propria, \ el
.aiiquanto serius receperunt. > Quod diclum velim manus propricesigno conslanter uti in diplomatibus.
îro iis qui Oltoniaiium autograpfahm non vlderunl. II. Annuli, et sigilli vocera promiscue usurpafe.
Tortasse enlm persuasum iisdem eril_ omnia distin- IH. Insigniri, subsignari, roborari, corroboraii, si-
ctionis signa inde etiam abesse, ac pfopterea prae- gillari, affigi, firmari, muniri, confirmari, vocabula
dicta verba ad superiora Teferri impune posse. At semper adfaibere. Unam saltem ex tribus hisce re-
secus est in Ottoniani diplomalis autograpfao: suis gulis servasset Otto in faoc diplomate, ut morem
quippe interpunctionis varielas sententiarum distin- suum imitatus esse videretur ! At contra pro nianus
guitur. Tametsi seripturse continuatio nullum ex iis propriae signo, proprie manus signaculo; pro an-
"capitibusadroittat, m quaeego, Baronii exemplum nulo, vel sigillo insigniri, etc. bullm nostrm impres-
seculus, illud pro rerum varietate disiribui. Locus sione obsigndri. Falsiigitur insimuletur "diploma ?
605 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffl. 604
Imo vero singularitatis causse aliunde 'quserendaeA num islud dijfiomatela serica aureura scriptura pro-
suut. Ludovicianum scilicet diploma proprise manus tegente, obvolutum, ac tubo cx tenui metani laniina
sjgnacujo, etoptHiiatum subscriptionifausjoboralum ineiusum diligenfissime servalur in aposloiico ar-
Ottoni et Jlenrico exempliimpivefauit, quod seque- cfaivo Molis Adriariae, el est hujusmodi: Membrana
rentur. Ad sigillum vero quod attinel, cumLudo\i- oblonga .colore jjiirpnreq iutrorsus infecia, modico
cus diploma iJlud dedeiil in conventu Aquisgra- eum ornaiu in uiroque margine, aureis liiteris >ma-
nensi, iiliorumque, episooporain, abfaatum, comi- gnam parleni nostiis eliam diebus lucidissimis in-
turo, et offlciorum palatii diploma confirmantium scripta, a piimo all uitiiuum scriptionem, raradun-
nbnijnibus proprjae manus sufascrijjlionemprseposue- taxat interpunctione sermonem dirimente, contlnual.
rit, jiulla sigilli mentione babita, hac lantuminre Non litlerae grandiures, ul moris est, in invocatioiie,
Ottoni et Henrico integrum fuit suo modo agere. ljoii monogrammat coiisuelum in fine, non denique
Quamobrem Oito Francorum consuetudinem imilari cancellarii recognitio apparel. Sed omnia indicant
maluit, quam consuelum sibi morem. In Spicilegio Ludovicianum evfemplar es<,eadbibitum in Oiionis
Acfaerii (tom. V, p. 407 seqq.) t&Q plura Ottonis et Heniici dijflomkiuus evarandis. Forma chara-
exempla videre esl non faulla utentis, sed sigillo, cteris nequidquam quseritur in cseteris Gitonianis
quaeres cbronologi Golvricensisdoctrinam confirmat. juita specinieu a Papebroehio exbibitum (Bollctnd.
Glossarii aulem iiluslratoi'es obsenanl, Oltpnem April. tom. II, p. 12) s-mililudo maxima Iiabetur iji
Magnum omnium ultimuni bulloeappellalione usum diplomaie Ollonisjlil quatuor et Iriginta post annos
esse, quod faujus diplomatis auetoritate-compi'o- dalo in eadem -faaeurfae Roma pro ecclesia saiicio-
faatur. rum Bonifac-iiet Alexii, quod opporlunius indicafao
XXV. Optandum sane eral, ul quemadmodum B (dissert. 6p n. 14)1 Ex litterufas nonnuHaj excide-"
preliosum istud anliquitatis iiionumenlum ex ferreo runl, nonnullae in jaliqua sui parte deliimenti ali-
illo saeculoper iol sancioe seuis vices ad nos usque quid passoe sunt. Yerum duodecimo etiaro sseculo
seros poslej'OS penenii, hullam quoque, quae illi aeirilas fuisse aliquas leslaiur Albinus, qui Otto-
certissime anne\a erat, pr.cseferret. Cum enim nem vocat Octonem; nam duae istoe lilteioc c et (
Godefridus (Chron. Gotw. i. n, c. 5) annotaril dissimiles omnino supt inferne, tenui tantum linea in
crimen inler regia et imperialia Otlonis sigilla, ex supeiiori parte isiam ab illa secernente. Numidem
bulla isla dociissimi \irj «bsenaiis fides, ni fallor, v eieneril dicioni pcjst Alhiniana lempora, quae sero-
afjjecta essel. Pi-jelej-ea quod Mabilloniuro legisse per. Icgilur in aulograpfao, incertum. Albiiius dilio-
aiebam in Cod. Olloboniano : •«Non est sigillaium, nem uhique posuiti Jam vero preliosum faoc nionu-
licelpx tenoreipsius appareatquodriebuil sigillaii, > meiitum lecioris oculis ex Albiniano codice, et si-
faulla«adeni confirinaturo fhisset. Caeterum Ottonia- mul e\ aulograpbo subjiciam.
S,5f a EXEMPLUMPRIYILEGH OTTONIS IMPERATORIS

h.
DEtTOPJSntOCONCESSIS
m REGALIBCS
In nominc Bomini Dei omnipotenlis Palris, et Fi- G Casleilum Galliseu, Orlem, Pollimartium, Anieriam,
lii, et Sphitus-saiiGti. Ego Octo [Oilo] Dei graiia Tudam, Perusiam cum trifaus insulis suis, id esf
imperator Aug. una cum Ocioue [Oltone] glorioso liiajorero [majore] et minore, pulvensin [Pulvensiin]
rege filio noslro, diuna ordinante proudeuiia spon- Narniam et Uiriculum cum omuibus finibus et lerri-
dentus alquepromitlimus per hoc pacturo confirma- loriis ad supra scripias chilates perlinenlihus c.
lionis noslrc tibi J)eato Petro, priucipi apostolorum - 158 Nec non eKarcfaaturaRavennatem spb inle-
et clavigero i*cgni celoruni, el per te vicario tuo gritaie eum urbifaus, civiiatibus, oppidis et castellis,
donno 3ofaaimisummo pontifici, et univer=ali XX qsie pie recordaiibnis dounus Pippinus cj donnus
[XII] pape sicut a predecessorifaus vestris usque Carlus excellentissimi imperatores, predecessores
nunc in vestra potestale ac ditione lenuislis et dispo- videlieet nostri, beato Pelro aposlolo et predecesso-
suistis, civilatem Romanam cum ducatu suo ei sub- rifaus veslris jam dudumper donalioriis paginam con-
urbanis suis , atque îculis oiuni3)us [el] ierritoriis tuieiunt: faoc est eivilateni Ravennam, &t Emiliam
ejils montanis ac lriaritiinis, litoribus ac portubus, [Eineliani], Bufaiura,Cesenam, Forum populi, Forum
seu cunclis civitatifaus, castellis, oppidis ac viculis Livii, Faventiam, lriiolam [Immolam],Bononiam, Fer-
Tuseie parlifaus. Id est porlum, centumcellas, cfrcm, rariam, Comaclunii[Comiiaclum] et Adrianis, atque
Pledam, [Bledam] Marlurianum, Sutriam, nepem, Gafaellum cum omriifaus'finibus, territoriis, alque
a Dantur inler uncos conclusse lectiones variantes Magni anliquis charlis, levi tamen Jactura.
codicis autographi. <=In confirmatiorie aniiquse dilionis sanctae sedis
b Aulographum in archivo Arcis sancti Augeli J} nil mutaium videas, quamvis 145 annis Ottonianum
nullitm prsesefert titulum. Apographumibidemexstat diploma dislela Liidoviciano ; prseter \erfaa aliquot,
in faulla innoe. 1Y, quam dedit Lugduni in concilio de quibus dixi iri Disserlatione, iniactis iis quse
iii Id. Jul. ponl. an. 5 seu 1245 faulla plumfaeamu- summara attingunlj cujusmodi sunt principium Lu-
nilara et XLpraelatorumsigillis. Ejusdemplura exem- dovicianosiinile Ego Otto, revocans antiquiora tem-
pla sirailia fleri voluil, quoruni nonnulla sub arctis- pora, et sicut a p'rcedecessonbnsveslris, poritifices
sima custodia in archivo Clumacensi servala se vi- rerum dominos designans qui Joannem XII praeces-
disse iestalur -Mabillon (It. Ilal. part. i, p. 36). In serant, jjueniadmolium Ludovicus indiearat Pascha-
eodem arcfaivo apograpbum seu irapsuniplum -Ot- lis praedecessores. Cistiberini etiam ducatus cniiates
toniani privil. exsiat afa Joanne de Amelia chm tri- aliquot, Campanise^cilicet Romanse, quas Ludovicul.
faus publicis nolariis factum « Assisii loco Fratrum recensuerat, silentio prsetercuntur, forsan quia lalius
Mmor. in palatio domini pajioe i an. 1559, jussu Be- patebal •CampaniaJ quippe quae ad Lirim usque per-
ned. XH, naro ibi lum exslaliat aulograjfiiuro," ct veniebat. PraetereaJPatrici de qua in Diss., nientio
dicitur t scriptura litteris aui'eis in cfaaiia eoloris non reperilur, x saec. inceilum num a Saracenis ex-
violati rufaei. J Summa transumplofuni corisensio, cisa fuerit. ,Quare omnes Campaniae civitates voee
quamvis diversis temporibus facia fuerinl, transun p- illa ducalus, cuni suburbanis compiehenduntur,
tis iisdem, „et niuito magis autograpfao, roaxiinaiu exceptis Cajcta et Fundis, nam olim ad Campaniam
fidem conciliat: quoe liimirum congruil fonli unde Romanani non perijnefaanl,adeoque anliqui juris san-
provenit ulrumque diploma, id esiLudoriciano, cu- ct33 sedis non dicuplur. sedêorsim nominantur, ut
jus autographum periit una cum Pippinj et C^roli videbimus oaulo infra.
M COD. DIPLOM. — MONUM., ETC., SEU CODEX CAROLINUS. — APP:— DIPL. OTT. I. 606
ingulis .£erra_ojarijjne ad supradictas cmtates per- ,"ksancte Christine posita prope Papj_sm juxtjpadum
finentifaus a. Jsimnl et jPeniapblim, videlicet Arimi- IIII miliario.
num, •P.ensauiutn,Phanum, Senogalliani, Aneonam, Item in partibus jcampanie Sora [Sorain], Ai-ces,
AusiniHffl, Humanam, Hesim, JJornm Simpronii, Aquinum, Ai"pinum{Arfainum],Teanum,jetiGapuam *,
Montem.felirL, Urbinum, et territorium Balnense, necjion el patrimonia ad poteslatem ei dijionein ve-
Gallis, Liuciolis, &t Eugubium cum omnibus finibus strani pertinenjia, sieut est patrimoniam Benevehta-
êt ferritoriis ad easdem civitates pertinentibus. Eo- num, et-patjimonijjm Neapolitarium, atqufepatriijio-
dem modo territorium Sabinense, sicut a donno riia Calafarie supefioris,, et inferioris *, De cjvitate
Carolo jraperalore anteeessore noslro faeato Petro autem Dfeapolitana cumxastellis, eJ.ferj'itoriis, ac fi-
aposlolo per donalionis scriptum concessum est sub iribjis etinsulls suis îbi perJinentifeiis, îeut ad eas-
inlegritateb. dejn asjricere videntur, necnon patrimoniura Sicilie,
Item in partibns Tuscie Longofaardorum Caslel- siDeus illud nostris tradideril manibus h. Simili roo-
luin Felicitatis, Urfaem veterem, Balneum regis, Fe- do eivilatem Gaietam et Fundimcmnnmmbus earum
rentuni, Yiierfaum [Ferenli Yilerbum], Orchem, perlinentiis *.
Martliam, Tuscanarm, Suanam, Pppulonium, Rosefles ItSd Insujjcr offejfmus tibi, faeate Petre apostole,
eum suburbanis atque \ iculis c-mnibus, et terriloriis, yieaiioque tuo donno Joanni pajje, et suceessoiibus
ac maritiriiis oppidjs ac viculjs, seu finiJjus om- cj'us pro nostre anime remedio, nostrique filii,"<et
iriibus
' B. nostrorum parentum de proprio nostro .regno civita-
153 Remque a Lunis cum insula Gorsica, ^leinde tes et oppida cum iiiscariis suis, idest Realem, Ami-
in Suriano, deinfle in jjjonte Barflonis, deiode in ^terjmm, Fureonem, Nui'siam, Baivam, el Mar-
JBerceto, exinde"in Parma, deinde in Regia, exinde sim, et alibi civitateai Teraninem cum perlinenlils
_n Manlua, afque jn monte Silicis, atque proyincia .suisJ.
.Venetiaram. et Istria d, necnon -et cunclum ducatum Has omries suprascriptas provincias, jurfaesel civi-
Spolitanum e, gep Beneventanum una cum ecelesia •tates, jojipidaatque castella, viculos ae territoria, si-
aEx Ludo.iciano pariler dipl. derivatur donalio ducalus Tuscanus, el Spoletanus ofalati eranl saneto
Exarchatus eiPentapolis,quse recte tribpiiur Pippino Petro a rege Carolo, at reges Ilalisefn iis domiijaban-
jetCaroJo; faiccnimproeteiquamqu,oflGarisiacj donatur sujiremo jure cx concessione et privilegio sanclso
'tionem paiernam confirma\eral, anno postea '774 sedis, juxta pacta conventa inier Adrianum el Carb-
JLangbbardorum regihuscxactis exarcfaatum ex par- Juiu, iributo ianlum soluto apostolicae sedi, quod
jte altqua ab iis invasum, Romanae Ecclesise asseruit quemadmodum cvanuerit in ducaiu TnsciaB, Spole-
inlegrum. At excell. impp. uterque appellaritur ma- tano sanctse sedis poteslati omnino subjecto, nil
,nifesto mendacio.Quare aut Ludovicus sufaslituen- "allinet nunc excjuirere.
__dus,ut est in Henriciano, aut tegendum- Imperator, e Ducatura Spoletamim oblatum, seu donalum
;utj legitur in Jjiidovici diplomate. Posterioramonu- esse integrum sanctae sedi, constat ex Adriani lil-
jaienta faujusmodi .donationes repetenfia a Ludovici teris (Cod. Gar. ep. 56, al. 58). Benevcntanum
jtemppre, Lndovicum faue revocant, licet Gttoniani nullo alio ex lnonumento liquet, quam apud Anasla-
ae\i inscilia persuaserit, lamejus quam succfessorum sium et duobus hisceex diplomatifaus,quofaaiid-diifaie
jCarolingicorum nomina silenda, cjuia nihil addide- p" illal-im ab seriniariis fueril ex ipsomel ' Libro Ponti-
runt donajionibus Tfappinianaect Carolinae. ficali, qui Anaslasio trilfflitur.
. h Nufia fit mentio finium conslitutoram a Magina- < Donatione-bjjruBi chitatum in ierlio-Caroli ad-
rio-etlifaerio afajjatibus, ut in Ludo\lciano: forsan ventu Romam an. 7-87 nibil ceiiius, ut «sepe in
quia infra Spoletanus ducatus' mte_ger ab eodem "Superioribus-est dictum. Subjecto enim riucalu Be--
'Garolo donatus dicitur. Quse quidem omissio Lndo- neventasio, sex illas civitales beato Petro obtulji,
-vjciario fidem adjungil, quod faistoriam Iiaud plene •quarum princeps Cajjua sacramenlum fidelilatis prae-
•narratam in Adrianiepistolis iTadil: eorumque exa- siitit Rom. pontjfici Adrianp ame confessjonem
nien miuus accurafnm flemonslratj, gui suppositio- cjusdem principis apostotoum (fiad. -Car. ep,. 91,
-nem sibi «Ifecisse videntur. al.
- P Tres iosulse Corsiea, Sardinia, Sicilia, quas tri- -' s 88). In Ludov. dipl. Beneveiitanum patrim. divjditur
.plici donaiioniiCarolinse insertas vidimus in Ludovi- in Benev. el Salern. de "" quq' vide dicla afl dipl. Lii-
ei diplomate, .omiltuntur afa O^tone et Henrico. fit -dov. (m not.)."
-quidemjure : nam cominuo sequitur Corsica in Do- h Tempore sancli Gi'eg. ni tria crant amplissjma
-natione per designatos fines, et de Sicilia_quse tunc jjalrimonia in Siciliae insula ; Sicilise, Siraeusanum,
-eratin potestate Saracenorum, infra agimr tanquam Panormilanum; sequioribus saeculis ompia simul
•deditioneiancfaesedi vindicanda. Sardiniae nullaiit conjuncia patrimonium .Siculum audierunt. Prioris
meatio, incertum, num scriniariis nonnisi cbartasvet trinse divisionis testes sunt pluriniae episjolae ex re-
. donaiiones simul "congereniibus exciderit, an certa gesto Gregor, Magni. Altenus testifflonium Jocuples
iilius juratumjreglexerinl, Greg. YH (lib.j, ep. 29) pivebeiur h Tfaeoph. (Chronogr. p. 275) Adriano iji
-in suorum praedecessorum negligeniiam rejicit cul- D episipla ad Carol. Magiium (Concil. lom. VII, p. 965),
-pam nmneni; anno scilicei 1075 quse sequentibus "Nicolao1 (epist. ad Micliael. imp.). Ottonis tempore
-saeculisevidentia erunl, prseserlimliiisocentio III pon- Sicilia lota Ecclesiae patrimoriium audiebat, ut binc
tifice, cum Eridericus OEnofaarfaus,Otto IV et Fride- jiatctj el-ex dipfa Henrici, ae jnulto iria.gisex invesli-
ricus II sibi iilam asserere siint rooliti tanquam j'uris tura totius insulse a Nicol. II Norlbmannis tradiia,
impeni, quod Jalsum omnino-est. Italiaeeniin reg- qua de re in dissei-t. (n. 17 seqq.).
nujn terminafaatur Australi mari, ut constat ex di- i Juris erani isanciae sedis, ulhabenlnotitisevete-
visione regnor. Garoli. Tes (Disserl. n. ^fi). At principium huj'usmodi juris
- d Designalio '
ista per iines, xjuani recitavi jn dissert. ihcertum aliis Joannis YIH aevum reputaijtibus, aliis
de4ipl. Lud. Pii (n. 19) iianccipienda esl, ui prseter alia tempora.
Corsicarn, cjuseinter pontificias ditiones per conjun- i Paulo supra cunctum Spolelanum ducatum esse
ctionem cum recensetur, civitates ct loea enumerata donalum sanctae sedi testabatur. El recte, nam Ga-
.cxcludanlur; inde serio «xpendatur,si notioribus Io- TolusMagnps lotum oblulgrat sancto Petro; sed ab
-cis nominatis prseeipue civitatifaus (earam haudduhie "AdiianOfterum receperai, tributo lantum penso
-terrltoria, oppida, vieula et omnia ad eas pef-linentia sanctae sedi. Hic septem civitales cjusdeni ducalus
solo -civitatis nomine comprefaenduntur) recie sunt ab Ottone donantur :J'us igitur suum abdical inipe-
constituli fines xJofflinationissanetae sedjs, qui hodie- -rator in ea non modica ' parte "ducatus, quod sanclH
que iidem sunt, prseter eos, qui Tuscano ducatui cir- «edes afequiril.*
cuiitscribuntur, Atqueii quidem tunc recli er-anl,nan.
607 _ J3. CAROLUIAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. - 60S
mulque et palrimonia pro remedio anime nostre, et A £ successoribus nostris per quodlibet argti_jientum,
filii nostri, sive parenlum noslrorum, ac successorum sive maehinalionem, in quacumque parte vestra po-
nostrorum, et pro cuncto a Deo conservalo, atque testas imminualur^ aut a [aut da] vobis inde aliquid
conservando Francorum populo a, jam dicte ecclesie subtrahatur, de suprascriptis vfdelieet provinciis,
tue beale Petre apostoie ct per te vicario luo, spiri- urbibus, civilatibujs, cppidis, castris, viculis, insulis,
tuali palri nostro donno Joarnii summo pontifici, et terriloriis, atque patrimoniis; necnon el pensioni-
universali pape, ejusque suecessorilius usque in finem faus, alque censifaus;' ita ui neque nos ea facluri si-
seculi eo modo confirmamus, ulin suo detineanljure, mus, neque quibuslibet ea facere volenlibus consen-
principatu, alque ditione h. tiamus. Set {Sed] potius omnia que superius legun-
Simili modo per hoc nostre delegationis pactum lur, id est provincie, civitates, urbes, oppida, ca-
conflrmamus donationes quas pie recordationis don- stella, territoria, j et patrimonia, atque insulas f
nus-Pipinus [Pippinus] rex, et poslea donnus Karius [insulae], censusque, et pensiones ad partem eccle-
cxcellenlissimi imperatbres [excelleniissimus impera- sie beati Petri apostoli, alquepontiflcum in sacra-
ior] c beato P. [Petro] apostolo spontanea voluntate tissima sede illius j_@___! "residentium nos, in quan-
conlulerunt: necnon et censura, vel perisionem, seu tum possumus, defensores esse iestamur : ad hoc
ceteras daliones, que annuatim in palalium regis ul ea in illius ditiorie ad utendum, et fruendum, au
Longobardorum inferri solebant, sive de Tuseia, que disponendum flrmiler valeant optineri.
sive de'ducatu Spolitano, sicut in suprascriptis dona- Salva in omnibiis potestate nostra, et fllii, posle-
tionibus continetur, et inter sancte memorie Adria- rorumque nostrorum, s secundum quod in pacto, et
numpapam, etdonnumCarlum [Karlum]imperalorem B ; constitutione ac promissionis firmitate Eugenii pon-
convenit, quando idempontifexeidem desuprascriptis ; tificis, successorumque illius continetur: idest [idem]
ducatibus, id cst Tuscano, et Spolitano, 1@1 sue: ut oninis clerus. et universi populi Romani uobilitas
auctoritatis precepiura confirmavil: eo scilicet modo, propter diversas necessitates, et pontificum iriratio-
ut annis singulis predictus census ad partem ecclesiei nabiles erga populum sifaisubjectum asperitates re-
beati Petri apostoli persolvatur d. Salva super eos- tundendas,-sacramenlo se ohliget, quatinus futura
dem dueatus nostra in omnibus dominatione, et pontificum electioj quanlum nniuscujusque intelle-
illorum ad nostram partem per" faoc noslre conflr- ctus fueiit, canoniê et juste fiat h. Et ut ille qui ad
mationis et filii nostri subjcctione e hoc sanctum alque apostolicum regimen eligilur,
Ceterum, sicul diximus, omnia superius noniinata nemine consentiente consecratus.fiat pontifex, prius-
ita ad vestram partem per faocnostre confirmalionisi quam talem in presentia niissorum nostrorum, vel
paclum roboramus, ul in vestro permaneanl jure, filii nostri, seu uniyerse generalitatis, faciat promis-
principaiu, alque ditione; etneque anobis, neque a sionem pro omnium satisfaclione atque futura con-
a Notat Du-Cang. in Gloss. Francorum nomeni instrui, qui aut lgnorant, aut ignorare simulant,
late patuisse, ita ut ad Germanos etiam extenderetur: quod caeterae omnes ditiones erant supremi juris
quaeres nulli erudilorum ignola, cumCarolus Magnusi ponlificum, talesqne ab Augusiis confirmabantur".
ejusque successores Francorum monarchiam rege- verfaa'illa per hoc nostrm confirm. faaud dubie ex se-
bant. Ollo ipse susceptus eral ab Henrico Germ. re- quentifaus imprudehler desumpta sunt, nam desunt
ge ex Mathilde uxore sua Ludovici Balbi filia ut tra-• in fautographo. r
in
.dit YVill.Nangius cliron. quare ex Caroli Magnii C Ne ulla suboriatur suspicio, quin de Sicilia, Sar-
stirpe licet feminea, erat progenitus. Nifailominus i dinia, Corsica faie agatur, inspiciendus est ordo, quo
.Francia Germanis distinguefaantur id lemporis. Qua- semel et ilerum tam in Ludoviciano, quam hic re-
re melius in Henriciano legitur Chrhlianorum. Att censentur. Alque iri Otloniano quidem paruni scile.
RomaeOtlonis tempore ium Carolhia 33tas inslaurarii Nam Corsicaefacta [erat mentio In donalione per de-
credebatur, tum Ludovicianum diploma chartseque. signatos fines, >et |Siciliae, dum promittebatur ej'us
alisenil nisi Francorum liberalitalem jiraeseferebant: restitutio sanctae sedi, si e Saracenorum manibus ii-
quare precatio illa, quaepassim legitur in CodicisCa- lam eripere conligisset.- de Sardinia vero ne verbum
rolini epistolis pro Francorum populo, hic videtur quidem fit in diplomale. Ea propter quae Ludovicus
adhibita. de tribus praedictis jinsulis asserebat, ea minus con-
h Notanda clausula, de qua dixi in dissert. praeee- ducunt Otloni, qui silet, et Siciliam ita se
pardiniam
denti. , vindicaturum promittil sanctae sedi, si Saracenis
° Hoc loco Tippinus inter Augustos non recense- eripuerit. At necessitas assuendi Ludoviciano- diplo-
tur in aulographo, sed suus utrique liiulus certusi mali quaecongruebant tempori, et rudis illa setas ta-
tribuitur, Ludovici verbis, quod supra faclum nont lia ubique inseri co|egerunt, quae aul minus conve-
fueral (col. 605, nol. »). niunt praemissis aut secum pugnant. Id vero etLtido-
d Quod saepe est dictum supra, nil melius com- viciani, et Ottoniarii diplom. slnceritatis est argu-
probat, quam spontaneas inter doiiationes Caroli,, mentum locupletissimum.
et
ducatuum Tuscani Spoletani tributorum seu pen- B Perperam a sectariis apud Dietericum Herman-
sionum jêcensio.Et sane caliginoso illo Ottonis sevoi p num (Introd. ad JL pub. hb. i, cap. 15, n. 8) se-
tam accuratenarrari poteranl donatio integri illiusJ quentia referuntur kd omnia supradicta, nam quae
ducatus, ejusque concessio ab Adriano facta Fran- deinceps narrantur faaerentin salebra, nisi afaea con-
corum regi cum annua pensione, nisi apostol. ar- ditione, salva nostra potestale, sustineanlur. Prseler-
cfaivum documenta omnia suppeditasset? Ludovi- quam quod non potestate, sed dominatione positum
ciani diplomatis verba ipsa essent adhibita, nisi idemi esset, ut de ducalibus Tuscano. et Spoletano facium
scriptofi Ottoniani fuisset ob oculos? Pensio quidemi vidimus. At de his dictum esl in dissertat.- (num. 25).
juxla Carolina, seu Ludoviciana tempora Ottoniano) - i En quo extendjibalur imperaloria potestas, ad
sevo parum eongruit. Nam septem illse civilates ei tria scilicet ista capita^ Primum infaaerebatpromis-
ducatu Spolelano avulsse, et sanclse sedi donalse afa ) sione Eugenii II et successorum; alterum pontificic
eodera Ottone, integro tributo aliquid debuissentt consiitutione ut clerhs et populus Romanus, ad quos
-ielrahere : at neque id temporis melius agi pouyat,, unice pertinefaat eleclio, sacramento se ofaligarentad
ueque nos seri posteri divinare possumus, qua ra- canonicam et justam elcctionem : quod ut fieret, vi-
'.ione, quove auctore id diploma digestum fuerit. sum est Eugenio ijrnperatoriae aucloriiaiis melum
Hoc solummotlo esl certo certius, diploma Ottonia- proponere. Sacramentum ejusmodi non erat no\aim,
*aumex Ludoviciano profectum esse. nova eratpotestas imperatoris, quam caeteroquiob-
e Jairidixi ad dipl. Ludov.
(in not.) faac lantuml tinebat auctoritate laposlolica. Hanc rem aliquauto
eccasione dominalum et sufajeclionem reservari. fusius in seq. disserlatione traetataminvenies.
jûnc adjicio, singulari faaccaulione satis superque 3 1
809 GOD. DJTL. — MONUM., ETC, SEU COD. CAROL. — APP.—DISS. DE DIPL.HENR. I. 610
servatione, qualem donnus et venerandus spiritualis A.directos emendentur e. Hoe ut ab omnibus fidelibus
pater nbster Leo sponte fecisse dinosciiur a. sanctse Dei Ecclesiae/et nostris firmum esse creda-
Preterea alia minora huic operi inserenda previ- >tur, proprie manus signaculo, et nohilium optima-
dimus, videlicet ut in electione pontificum neque li- tum nostrorum subseriptionibus hoc pactum con-
ber, neque servus adhoc venire presumat, utillis firraalionis nostre_roboravimus, et bulle nostre im-
. Romanis, quos ad liaric eleetionem pei constitutio- pressioniadsignarijussimus f.
nem sauctorum patrum antiqua admisit consueludo, f Signum donni Oclonis serenissimi imperatoris,
aliquod faciat impedimentum. Quod isi quis contra ,acsuorum episcoporum, aljfaatum, et comitum. f-SI-
hancnostram conslitutionem ire ~presumpserit, exi- gnum Adalgagi [ Adaldagi] Hamaburgensis ecclesie
Iio tradalur *. Insuper etiam/ul nullus missorum arehiepiscopi. Signum Arberti [HartbertiJ Cuflen-
nostrorum cujuscumque impeditioriis argumentum sis ecclesie episcopi. Signum-Driogonis Osnaburgen-
componere 163 hi prefatam electionem audeat, sis [Dryog. Osnabrugguensis lecclesie episcopi.
profaifaemus°. Nam et faocomnimodis instituere pla- Signum Ocionis- Argentinensis [ Yotonis Argente-
cuit, ut qui semel sub speciali defensione- donni nensis] ecclesie episcopi. Signum Otuvini Hilunese-
apostolici, sive nostra fuerint suscepti, impetrata mensis [Hillinesemen.] ecclesie episcopi. Signum
juste utantur defensione. Quod si quis in queiriquam -Landuvarcf [Landwarti] Mindonensis ecclesie epi-
illorum qui hoe promeruerunl, violare presumpserit, scopi. Sigrium Otgeri Nemetinensis ecclesie episcopi.
sciat se periculum vite sue esse incursurum. Illud 164 Signum GezonisTonunensis ecclesie episcopi.
etiam confirmamus,-ut donno apostolico justam in Signum Hucfaerti Parmanensis ecclesie episcopi. Si-
omnibus servent obedientiam, seu ducibus, ac. judici-
• -- > g®num Guidonis Mutunensis [Mutuenensis] ecclesie
bus suls ad justitiam-faciendamd. episcopi.' Signum Hattonis Fuldensis monasterii afa-
Huic enim inslitutioni hoc necessario anheeten- iatis. Signum Gunthaiii Herolfelfeldensis [Herolfes-
dum esse perspeximus, ut missi dooni aposlolici, fel. ] monasterifaalifaatis. Signum Heberhafti comi-
seu nostri sernper sint constituli, qurammatini notis. Signum Guntharii comitis. Signum Burgarti
.fais, vel filio nostro Tenuniiare valeaut, qualiter sin- [Burgharli ] comitis. Signum Ytonis' comitis.' Si-
guli cluees ae judices populo justiliam faeiant, faanc .gnum Conrates [Crohrates ] comitis. Signum Ernus-
imperialem conslitulionem quomodo ofaservent. Qui tes.SignumTfaietheres [Tfaiesteris],Ricdages. Liupen,
missi decernimus, ut primum cunctos clamores, qui Harviges. Arnolfes. Ingilifaies,Burgarthes, Retinges!
per negligentiam ducum [seu judicum] fuerint in- Anno Dorninice incarnationis DCCCCLXII, indic. v,
venti, ad notitiam donni aposlolici. deferant, et ipse mense Feb., xin die ej'usdem mensis, anno vero im-
unum e duobus eligatj: aut- slafun per eosdem mis- perii donnl Oclonis [Oilonis imperii] invictissimi
sos fiant ipse necessilates emendate, aut-misso no- imperaioris XXVII,e faeta est faec pactio feliciter.
slro nobis renuntianle, per nostros missos a nobis
« Caput lertium, -mio lmperatoria ,potestas exten- facile inlelliget assumentum esse parum ~conducens
debatur, in eo situm erat, ul missi impeiiales.conse- Ottoniano sevo, cum Romani imp. potestatem aver-
crationi interessent, coram quibus pontifex electus safaantur.
jjromissionem seu professionem emittere defaefaat, _ fB Yide disserlationem (n. 2A).
qualem Leo IY absque missorum praesentia conse- _J Nil cfaronologiaista rectius, sijpro anno vicesimo
cratus, emisit ullro.__- Qusenam ista fuerii nusquam septimo imperii, primus esset posilus. Baronius
reperitur. Quare smriniam ejus diplomati liule, el se- (an. 962, n. 12) ex diplomatibus el aclis synodali-
quenti referri qportet acceptam. bus constare ait praecedentes annos ad regnum spe-
h Ex Constitut. quam Lo'harius fecit Eugen. H ctare, non ad imperium. -Erudili omnes unanimi
conseniieniein atrioânctiPetri an. 824, cap. 5, hsec eonsensu idem affirmant. Nam revera anno 956 Hen-
desumuntur, verbis aliquatenus mutatis, senleniia rico I rege Germaniae mortuo, Otto ejus filius Aquis-
integra. Holsten. (Coil. Rom. par. n, p.' 208). granl coronatus erat rex; quare hoe anno 962 vice-
0 Pauca baec desunt in conslitutione praedicta, ne- 'simus septimus fluefaat. At anno vix 961 rex Italioe,
que ibidem esse jjoterant: nam Lotharius viginli et.962 Februar. mense imperator est coronalus
amplius annis postea privilegium ofatinuit, ut missi Romae. Yerum Gotwicensis abfaas' ssepfe laudatus
imperiales consecrationi inleressent. Hinc autem li- animadvertit, diplomaaliud exstare apud Freherum.
.quet, quam vefaementer pro libertaie canonicae ele- in quo annus sequens dicitur 28 imperii "(Cliron.
ctionis pugnaretur. tom. 1, 1. II, c. 5, p. 189), tametsi aliis in diploma-
a Laudatae constilutioriis cap. 1 quod Francorum tibus, ul idem observat, regni anni secernuntur ab
regum temporibus magis conducit quam Augusti annis imperii. Pagius et-Muratorius cum 'erudilis
Saxonis,_ut patet. caeteris consehtiunt, Germanici tantum scriplores,'
e Ejusd. eonstit. cap 4,-alfqualenus ul caetera im- quos certe latet indoles imperialis dignitatls afa' ap,
mutatum, sententia intacta. Quae lria'capita si quis sede inslauratse seu institutae, secus seritiurit.
attente contulerit cum historia eorum temporum,
165 iHSSERTATIO DE DIPLOMATE HENRICI I.
. Quanquam mihi videor patefeeisse magni Otto- D plum fere est, nonnihil disseram. Annoigitur impe-
nis diploniate, quam similis Carolo magno princeps rii allero ea evenerunt Romae, quae jure ac merilo
in tot tantisque apostolicse sedis atque lialrae omnis iratum principem in Urbem iterum evocarunt. ,Hac
aerumnis, cx Gerriiania accersitus'sit Romam, atque quidem occasione eum^communicatae sibi poteslatis
imperiali diademate a pontificeeiredimitus supremse limites transcendisse cum causa, annales docenl, nec
su33 potestatis consors factus, ecclesiae defensor nostra est a ven. card Baronio recedere,-ut'quse pon-
constitutus : quia tamen ipso in hoc niagno principe tifex adoleseens imprudenler gessit, contra faisioriae
.urisconsulti Gsrmanici lot falsitatum fundamenta castitatem tueamur. Sumrna estpontificem Joannem
pouere non verentur, operaepretium est, quacbrevi depositum, ac Leonem YIU pscudo.pontificem crea-
admodum sermone principio operis amplexus sum tumfuisse : caetera fauc.non spectant. Yir iste nec
(Prjef. n. 1 seq.) aliquanlo fusius explicare, ante- rite_ad tanium fasligium evectus, neque ulla pojleus
quam de Hemici diploinate, quod Ottoniariiexem- auctorilale sanctionem edidit, quam ex Cod. Yat,
611 - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SEGTIO ffl. 612
.
198i genmnam eaidii in lucein Georgius in i)o\a_A in chron. Rficherspei-gensi nsque adeo detestatur
editipne annaliivn Lucensi, coriLrendam cum edita (An. 961), ut Bafonii, Pagii, aliorumque Ii.s impo-
a Tlieodorico lîenio, quam_ Goldaslns transcripsit sturas refellenliuiii sedulifatem summop -re ci mroen-
loii). I, p. 2'2l).""Eqhidem neque eani- .det. Hisce omnibus alia conslilutio accedft Oilbhi H[
(fionsl. imp.janiesi
.derri, muito publiGatam a Graiiano (dist. 65, ascripta, qui sepiemdecim civciler aririoruhi ado-
c. 2*5)indeque suaipiam a Baronio (964, n. 22), ne- lescens diaderaa jimjjeriale suscipiens a GfegoVife"V
que istam nuperam Baronianaj subjectam a Georgib, affroi suo an. 996 post triennium, ut dicifhf, iJlam
uiramqufe nullius ponderis, legentium oculis prfepo- edidil, ab iisdem aructbribus relatam (Gokiasl.JMd..,
Aaih, sed eommentitiam iilam impostorum licentia p. 226; Lunig., God. II. Dipl., loih. I, p. 7; -et-
jnutatam, inepiisqae oppletam addilionibus, quse Spic. p. I, pa_g.liO), quae ap. Lunigium inscfifaitur
.apud Goldastum jjiostai; quijjpe quairi iirimensis t Oltonis 111Roni. imp. corfstiiutio, ijiia sedi Rb-
fere .commentariis oneratahi praedieti. jurisconsulti maiise-certum ex cj\itaiibus quibusdam pairnhonium
jtdhibehtad f_lsam ingereridam indolem rehovati constans^ assignat; famosi>,siroa"mqu""e Constantini
inipefii, quod Romano-Gerfflanicum appellant. Quin Magni iinp. donatjonem memoratse scdi factam, eta
cliam, cum sordes istas movere nisi cbaelus non Carolo Magno impi eonfirmatam pro ficla et supposi-
soleam, paflem ejus duntaxat,> quae ad fem facil, titia cleclarat.n Desuppositi hujus palrimdnii civitati-
excerpam, pmissis csetens, quanquam ad impostu- JJUSoclo «Pisauro,' Fano, Senogallia, A_ncona,Fossa-
fa"ffltenendam acbommodarissimis. Ea vero est Iiu- brimo, Callio, fisiri, et Ausiino, $ et de aliis oinni-
jusmodi. bus, quse contjneif animactversioni Pagii (999, n. 5)
II. «Idem enini sarictus vir (Adrianus) synodum n riifail addam : u Tjot, inqtiit, fere mendacia., quot
congregavit.. et in praesentia omnium, eorumque verba.» Juriseonsiilii ipsi constitutionem alris uten-
aucloritate Domiho Garolo inviGtissimo _j,@@regi dam reliquerunt, julpote cui cum lege regia et anti-
Francorum et Langofaardorum ac patricio Romano, papse Leonis minus convemt,
suisque successoribus regnum Italise, patriciatus IV. Utraque harum, veluti suoslructionibus niti-
dignitatem, ac ordinatioriem sedis apostolicse eon- tur, jurisperitus de quo agimus, quod scriptores ipsi
cessit', insuper et episeopatuum investituras, velut "palam fatentur. Erit omnium iristar Struvius (de J.
ipsi cum discretione et reverenlia libitnm fuerit, Pitb.,>c. 1, § 5) qiii ejusdem antijjapae constitutloni
prseter iqucs fam pontifici summge sedis, quam ar- Inliaerens : e Ex ho|cpacto, inquii, jura imperii Rom.
cbiepiscc-pis ipse Carolus reliquit. Jgitur rios Leo -quod faucusque Franci possederant, ad Gei-manos
servus servorum Dei episcopus, ad ideni eiemplum delati, sunt petenila,' dum Romani a Francis pro
Adriani, curii cunclo simililer clero, et universb dereliclo faafaili jura dominii directi una cum im-
populo Roiriano, pmnibusque ordinjfaus hujus almtu perio~Roinano in Ottonem, ejusdemque suceessores
Urbis, sicut in suis scripturis apparet, constiluimus, reges Germaniae contuleiint; iia ut nexu nunquam
confirmaiius, et corroboramus, et per nostram apo- violando, pacto iii perpeluum valituro, imperiimi
slolicarii auctbrifalem eoneeainius atque largimur Uomanum cum regrio Gerroanico jungerelur. Ex-quo
ttoinno Ottbui primo Augusto êutonicorum Tegi inilia et fundamenia juris publici imperii Roroano-
prudentissimo , spirituali in Chrislo filio nostro -, Germanici, de quojagirous. sunt petenda. __.Fatlhm
ejusque successoribiis hujus fegni Italiae in perpe- negare inscitia essel. Nam Conradus Friderici Sue-
f&uni tain sibi faeuitatem eligendi successorem qriam i, viaeducis frater, rit eoronam jmperii quam \efae-
suinmse sedis aposioiiese poiitificeni ordinandi: ac' C menter optafaat, a|ssequerelur, atque lialiae regis
per Iioc arcfaiepiscopos, seu episcopos, ut ipsi tan- titulum ad id nori suiiicere intelligeret, Germathei
tum afaeo investituraro accipianf ct consecrationem regni coronam adijjjsci modis omnibus curavit, quam
hfaicunque periimierif, Cxccptis his, quos imperator aemuloLotiiaifoH decedente adeptus fuit anno 1158,
pontifici et archiepiscopis concessil. Ita demum neque ullris ex ii,clytis Alemannorum principibus ad
asserinius', quod nemo deineeps cujusumque gradus, iinperatoriam majesiaiem pervenit, quih Germaniae
vel conditiouis, aut xligniiaiis, seu religionis eligendi rex creatus essel. Quare, quod Carolingioruni tem-
regem vel patricium, sive poiitiiiceih sumniae sedis pore I@3 f"011fui".in more posiium, ea consueiudo
apbstbiicaj, Sut quemcunqhe episctfpum, vel ordi-' post Othincsihducta est, nt in Gerinania rex Roma-
nandi hafaeat facultateffl, sed soli regi Romaui impe- horura, futurus imppfaior cofoharetur, deinde Italise
rii hanc reverendam tribuimus facultalem, quam regni diadeffla susciperel, ae demura Romae iropei-a-
absqtre omni pecunia disporiet, ab reget, utpote rex, tor fieret a Romano pontifice, vctlate est demonstra-
et patricius Romanus. » Hacienus de eoromerititia tum (Dlss. 1, n. J5 seqq.): At de jure secus dicendum
ista conslitutione, bui nequid desit, indicatse legis fesl. Neque enim quicuriqueTbx Germaniae creabaiur,
regise Adiiano affletsetituluhi (Goldast., Const. Imp. simul fiefaat imperatoT: cujus rei testes suni Hen-
tbm. I, ji. 16; Luriig'., C. It. Dipt., tofii. I, p\ 1) ricus rex Gcrmaniae IV, praedictus Cbnradris Geri-
subjiciam: «Lfex rfegia imperii Francoruin, sive maniae rex U, Rudblphus, (de electis leropofe fatalis
conslililticrAdriaiil Ijiorif. «iax.jTojMiqub Rtiiri. qua interregni, quod llli appellaiit, nibil dicarii) Aool-
in Carolum Magnum Romanum imperatorem ejusque pfaiis, Albertus i, litidovicus Baiafus, Wenceslans,
guccessqre.s_jus^jjontificem Rom.jnec non archiepi- D Rofaerlus, Albertusl II et Maximilianus reges Rqma-
scopos et episeopos eligendi cuin directo simul in nr- norum futuri imperatores electi, qui ad supreriium
faemRomanam ejiisqueterritorium dominio est trans- ,istud"fastigium non' pervenere, Quandoiiuiuem eo-
lalum, J quam scllioet legem Jatam aiunt aimo 77J, rum 'nullusji Romahb pofitificb impenalia insignia
id est seito et vigesimo ante renovationem imperii. suscepit, juxta congeniiam reno\atse majestati indo-
UI. Tilulos etiam senatus-consultor. perinde sup- lefn. Neque Romajium imperium in illud Romano-
positorum' adjiGiam . Golda'st., ibid., p. 217, 221; Gerriianici est convprsum nisi a scriptoribus com-
Lunig., Spic. Eccl. cont. 11, pag. 65, p. i, pag. 159), memitia ea moniimenta secntis, quae supra attuli,
quippe quaj mihi videntur ev. uua eademque figliua quemadmodum inffa planum facibl Rudolpfainus
profecla una eademque foriuna usa esse. Eoruni pri- codex commentoruih bujusmodi eversor, et auiea
mumiiunctitulumpraefert: < Senalusconsultum Ro- faulla Caroli IV qua sanelms inonunientuin juriscon
manorum de lege regia, cpia a papa S. P. >Q.R. jus sulti iidem conslanlissime afilrmant non reperiri.
omne, et polestas Otloni I imperatori, et in eum Utrobique euim Jloriianum inperium; al ftomano-
confertur. Ig^Hem de electione Rom. ponlificis, el Gerjnanicum, nequelibi, neque usquam reperiluf:
investituris episcoporum.j AIieroTerohicjiroafigitur: id quippe, si uesciunt, Romani m-ijestatein imperii
t Senatus consulium Romanum tie ifcstiiuendis Ro- lebeiactat, cjuod nec pontifices, nec iroperatores
manoimpefio omnibus lemporalifaiis, quaeper reges, cogilasse unquam credLu prochve esl..
acaniperaiores Ecclesise Romanae eolteta fueraift. * V. -Quod absolute jnegandum non videter,j&r-_gQ-
Cujusinodiputidafigmentaltalus aimalisla offendens rius V ad juem haud dubie imperatoria res~p"raecl-
61*5 COD."DIPL.— MONUM.,EfC.,' SEU COD. CAROLINUS,—APP.— DISS. DE DIPL. HENR. 1. 614
|)ue pertinebat, una cum Ottone HI aut affinitate, _Vforma a nulloex tribus Ottpnibus adhibita- statim-
autalia causa id utrique persuadente, de fuiuri im- ijue adbiberi cceptaa-sriccessore Ottonis IH rovi ali-
peratoris electione constilulioneftj ediderunl, non ea quid siatuiuro ess"esignificat. Praeterea- Ccnricum
quidem de numero electofum aliquid slaiuehles, nlin fegem Gbnriahisetantum electum esse; sed fu=
quod Bloridus et Platina anfrmant, sed ad Gertoanla" fhruni ihlperaloreni eolligitur ex regni Italiae acqui-
_prineipes electioriehfcoarctanies. Quambbrem verba sitionc pbr feuffifactst,sifai expulso Hifduinor tyranrio;
illa Platinse, quamris Bloiidg auetofe eadfeilipfotfa- quem jhirfcipes Itali elegerant post mortera
Jerit, nolim omnirio rejiei, ufai agil de Gregbrio V. Oitonis IH afasqueprble mascula, ut pfse aiiis tradit
<tIs autem, ihquit, cognita" impefii imbecillitdte, Adelboldus ap. Bollaadislas (tom. Iif Jfnl. jf. M
. vaiietaleque fortunae, quo diutius apud Gerhianos seq., n. 20, 25j aufetor cosevus suinffiseqrie fidei.
summa potestas remaneret illeque cseteris prseesset, « Rex in regnissingulis antecessoris srii prigtgr Ila-
-ijui .\irtute ac digriitate cseteris praestaret, sariclio- liaiii el Alemantiiam recepitis, et ab oniuibus tffaalni-
nem retulit baud abnuehte Otfaone de impefalore riiiter collaudatus, etc. »Et inffa : <tEodero tfeftfpbfe
eligendo an. Chr. Mac secundo, quaifi usque ad lem- quidam episcopicida Harduinus norohib ffoh ffeghst-
pora noslra servatam videmus, videlicet solis Ger- bat, sed vitiis in semorte regnanlibus, sufasfei-viefaal inlta1-
manis lieere principem deligere, qui Caesar, et Ro- lia. Audita enim imp. Gtfonis, Lbrigobafcfi
manorum fex ajjpellatus, tum demum iriiperator et surdi, et cseci, et de futuro non providi imnc ble*ge-
Augustus faaberetur, si eufh Jtomahus jjoniifex con- ruht, et ad pceroteniiam festinantes in fegciri sifii
firmasset. J Cfai'onoIoglaenlm manifeste falsa (nam cofohaverunt. » Quein postmbduln ejecturi, ad Heri-
an. 1002 ineunte Otlo est moriuus, eratque tunc 'g ficum legalis precifarisque J -confhgiuut, taiiqttaih acl
pontifex Silvester H) rejecta, esetefa }5rocedunt. vefuro regeffl.
Missa siquidem opinione 2,53 Septemvirallscollegii YH. QuS cum ita siht, non omninb, inquam, afaji-
tuncinslituti, quajn lninime adtnitti posse OsCendam 'cienda bst Blandl Plaiinsequfe aflirmafio illa""de re-
infra (Diss. 6, n. 7), animadverlidebel, quod « Olto gis RoniaTiOTuffl futuri iinperatoris (lriodo "eiinipon-
•OttohisH filius aconsilio conjugaii, riioitiia conjuge, lifexprofaasset) electione iriGeffflania apud prinGipes
ex qua sibl filium masculuiri jninime genuerat, alie- fejus geiilis fifcifendd.At de bls opporlunius dissefam
nus,» ut tradit Landulplius seriior sseculi undecimi -(oiss. 6, u. 4 seqq.). Nunc enim de prtmi faujus
\ scriptor (Script. Ital., toin. IV, I. n, c. 18) profae fegis Roniailbruni cohfirmati, et aurba cbi;bnainipe-
Inorat, se extremum fore ei Oltoriifaus Augustis, ratoris ihstilhti diploihale dicfefidum esi. De ejus
pluresque adesse causas cuf imperatofia digiiitas aut setale faominesdoclissimos disptitare ccimpertuni iia-
rediret ad Francos, aul aliunde alii accersilo, ut JJeo; ijcctameii a"ritBaTonius, et quieurii sequuntuj',
quatuor et tiiginta ante annos eveherat, cum Ottoni illud rfefefenfesad annum 1014-(ideiiim eralin moro
Slafmo avo suo collala fuerat, imperiale dladema jfosifuni CaToIingiorum,ut dipioma hiijusmodi iri so-
imponeretur. Praeterea pontifex, cujus seque atque lemriitate coronaliOriiBlegefetur); auf MaTriilonius
Augusli, sure gentis decor inlererat, perpetuariai a"dannurii 1024, quia inter sufasciiptiones legit Ri-
cupidus fantuni lionorem in Gefinania, id consiiii "cliardum afabalem Fuldfensem, quaiii aignifatem nqn
cepisse dicitur, quo nil \eriiafi iriagis congruens. esse asseculum piita"vit ante annum 1023 (Anndl.
_ Huc accedit usque adeo cerluni esse uni Roni. pon- I. LIH, n. 97), cei ti aliquid prajscfibunl de xizip c|i-
"iifici ejus majestaiisinstilufori debefi inno\ationem >plomalis, qrittd nullain deslgnat; chjusmotli plura hu-
_ electkmis, ui ipsi juiiseonsulii Iegem rcgiam Adriani G"jus iiiiperatoiisrepeiiuntur; quainrem tum Mdfaillo-
et psehdopapaeLeonis -insiituriohem pro fuhdanienlo "uius, tuni abfaasGotwicehsis (Chwn. cap. 6, p. 2"i3)
sui Romano-Germanici imperii posuerint. ' bfasenahl. A( Mafaiiloniusajiateni cei-iam, ni fallor-,
YI. Quod aulem maxime comprohat, a Gregorio Y ' depfefaendisset, modo' se in Fuldensls suhscripfione
et Oitone, ui olim ab Eugenio II et Lotbario, consti- non Siitisset. Prtfc aliis est Ebeffaafdi Bamfaergensis
tuiionem hujusmodi factam esse, Henricus rex episcopi sufascripiio, qui se appelfat Romahm sedis
Germ. H imp. I omnium prirous rex Romanorum subdilum. Ea vero iiidicat tenipora profeclionem
appellatus imenilur (Chron. Gotw. tom. I, 1. n, c. 6, jJonfificis ln Gfermania'm cofiseciita. De qua legiiur
p. 2B5I in duofaus diplomaiihus el in faulla Benedi- " apud Ostiensem (lib. u, c. &6)ufai narrat uno duclu
cti YHI. Neque anibigendum quin liiiiluni istum ille fundaiionem? dedicatiOiie*ro et j$\ commulationem
adliibueril, nam plura Henrici JV diplomata inscri- TJanifaergehsis efeclesiae: « Hic idem Augustus ex
bunlur, Regis Romanorum III nomiiie. Et sigillum pfojJTji patfimoiiii suifijjtibus construxft eccTesiam
Zyllesianum Henfici regis Gerraahiaelil imperat. II ad hbnorem saiicti Georgii in-Balieriilifei-geiise, "el
eplgrapfaem exfaiLet: Heiuicus Dei gratia III rcx ad\oca*ns Beriedibtum p*apa*rii, ab Ipso illara cohse-
Romanorum. Quae uicunque id singulare habeat, crari fecit, atqufe fpiscopaleni iri ea sedem consti-
qjiod regni Germanlci ralionem init, Henrico etiamV tuens, beato Petrb 6XintegiôbJjfulif, siatirio censu
exemplum in suis dipIohiatibus_sequenie, tamen perisiiigtilbs anritfsejfuo unb"optiifio albo, cum omiii-
constiluiiohis edilioni suffragaliii*.Efenihi legis Ro- bus ofnaihentis, et*"faie*iissiirs, el cenfurii fflarcbeis
manorum tiiulum jam obtihefe fidehi factt. Cumqhe argenli.PbstmoduiriveioLeoIXpapa variationisgra-
3uos inter Henricos Augustos I et H sit inedius Cori-.DfiaBenfeventumabHeihrico CHubni-adifiliorecipiens,
fadus rex Gerih. H cognomento Salicus, cujus fli- praedietuniepiscbpiumBamfa*ej'4ense,sufaejus "cftione
ploma nulluih exstal in Jariaato cfafonicocuni fegis femisii, eqiiotautum, qiiempraedixinms, sibiretenlp. >
Romanorum titulo, plufa e cbhtrario exstant Con- _At multb aritfea ipse BenediClusporiljfex (apud Bol-
radi HI qul primus in sigillo hafaet Romm. rex. Hic land. Jul. tom_.HI, p. 771),BariibergensI eidem epi-
autem in dijilomatifaus Romani et Germanici f egni scopo Eberfaafdo suis litterisfestatus eral de episco-
.fationem hafaens, titulum regis Romanorum II in pafus fundatione, ejus siihjeclione sanctae sedi, et
pluribus, fn alils etiam III sihi tribuil. Prseclarum xensu pfsedicto stabilito, aliquo tamen cuni discri-
exstat exeriiplum ex anfographo ap. Jo. Frideiic. mine.
Cbrbeien. p. 907) spectans ad an.
FaIke_(Tr<7f/iJ!'o«. YHI. Querii eniin Lco refef I, longe poslerior est
pohiif. cum Henr, fundatore consti-
',r 1147,-quodvetinprincij)Io ef In sigillo exhibet regem priore illoper exBenedicti
Rom. .secunduiri, boc tanlum discrimine, qubdpiiri- tuto; ulpatet verbisipsis : <r.Ila sane,
cipium hafaet : Cunradus divina favente clemerilia . ut singulis quibusque indictionifaus, stfb nomine
Romanorum rex securidus; slgillum autem : Cuhra- pcnsionis, equum ununi album nobis nostrisque
_ dits Dei graiia Roriianor-. rex II. Helneccius \idit in successoribus persolvat Cum sella conveniente.Bbm.
eodem afcfaivo I5Q'Cbrbeierisi hoc diploma aufeis pbutilici. i Cui fidem adjungit liber censuum Cencio
litterls memfarariae purpmeae inscfiptum (de Sig. anfiquibr in cod. Aflriniano: J In episcopalu Bab-
Genn. par. i,xa'p. i, § 5J, cjualeest Oltonlanum su- beriiurgen. episcopus palaTridum alfaum pro sella
praJaMatifm (dissert. 5, jf. 2o'). Haecautein iiova Soinlii pape, vel xn fnarcas faoriiarênti.» Ista autem
" """
fiiS B. CAROLIMAGM OPP. PARSI. SECTjIO ffl. - 616
minime facta esse ante ahnum 1019 J.-B. Sollerius _\ A quinHenricusipsa 173 m solemnitate coronationis r
[Ibid. p. 742) scriptorum veterum anctoritate de- more prsedeeessofum, jura RomanaeEcclesise confir-
monstrat. Perinde fecerant Baronius et -Pagius, maverit; nam diblomata faujusmodi inmonumentig
Janningo tantum adversante, qui Hermanni contra- annalium memorata, si novi nihil afferefaant, tam a
cti fusiori cfaronicoinfaaerensad seq. annum profe- pontificifaus quam ab imperatoribus laudari consiie-
ctionem illam differt. Quam equidem chronologiam verunt in genere|; Ludovici lantum, Ottonis, et Hen-
nec profao nec rejicio : aut enim Benedictus Bani- rici diplomatifaus in medium prolatis, quia singula'
bergam venerit anno 1019 aul sequenli; ea occa- necessario proferri oporluit, ad .sanetae sedis jura
sione diploma istud, de cujus celate qusestio esl, da- omnia comproba|ida.
lum fuisse prp certo faabeo. Et sane ideni pontifex X. Et vero dominabantur Roinani pontifices Romse
in laudata epistola : t Yeiiimus ergo, inquit, Baben- et in ejus ducatp , antequamExarchatus provinciae
faergam, ubi ab eodem iniperatore suscepti sumus, duse iEmilia et Penlapolis ad eorum dilionem-per
jirout poterat, et.noveral melius, ecclesiam autem reges Francorum Ptppinum et Carolum aecederent _
cum omni iulegrilate episcopatus, sanctae Romanae Tuscia Langofaarldorum, seu verius ejus pars, Rega-
Ecclesiae, cui Deb auctore prcesidemus, et nobis ob- lis uomine postea adinvenlo, territoriurij Sabinenser
lulit. J Quod autem factum esse puntifex narrat, et census seu trihuium ducatus Spoletani, partisque
Henricus in suo diplomate ita evponit, ut nullum du- alius"Tuscise Lahgobardorhm, "quse et ipsa dueatus
faitandi locum relinquat, quin Bamfaergaj una cuniL nomine agnoscefaatur, ac denique Capua cum qiiin-
confirmalione aliorum jurium sauctae sedis, episco- que aliis ducatus Benevenlani civitatifaus liberaliiale
patus ofalationem fecerit. Recito locum diplomatisi j> " Caroli ejusdem, Jjuris evaseranl sanclae sedis. Prse-
valde planum: « Sub tuitione praelerea sancti Petri, terea patrimonia! Calabritanum, et Sieuluni, Meapo-
etvestra, vestroruinque successorum prsetaxatumi litanum,' Beneventanum, aliaque in aliis prbvinciis,
episcopium Babenfaergenseofferimus. Cnde sufapen- ex-anliquissimisldonationibus iroperatorum Orientis
sionis nomine cquum unum albuni faleratum exc et pairiciorum, quaj a Graecis eorumque amieis Be-
ejusdem loci episcopo vos annualiier suscepturos3 neventanis detinebantur, ad sanctam eamdem sedem
sancimus. J !"?__§ Quod vero diplomalis aetateml pertinebant. Haec oinnia variis donationum chartis
prohibet citra aimurn 1020 differri, Hermannus ldem,, expressa, et in afcbivo Rom. Ecclesiae existentia, iit
qui Janningum compulit profectionem Benedicli aj imperiali aucloritaie confirmata tutiora essent,
superioriaiinoreinovereadversus BaroniielPagii ob- Stejifa. IV llagitante, Ludovicus suo diplomate robb-
servata, ad annurn 1021 Moguntini et Colomensiss ravit, quod a Carolingiis omnibus instaurabatur die
archieplscoporum, qui diplomali subscribunl, obitumi- ipso coronationis. Idem istud Otto Magnusf oboravlt,
referl. « Henribertus, inquit, ColoniseAgrippinae ar- addita donatione per designalos fines, quje quidem
ebiepiscopus- vir magnae sanctilatis hac vita deces- nihilo amplioreni dominalionem pristinam efiiciefaat,
sit, multis miraculis claruil, eique Piligrinus suc- sed ipsemet sponte sua ex ducalu Spoletano , cuj'us
cessit. Erchenbaldo quoque Mogonliensl archiep.de- supremum j"us imperalorum erat, tanquam partis
functo Aricho \M. Aribo] archipraesul efficitur. » Italise regni, septem civitates adjecil donationiJius
-
IX. Equidem Hermanno cosevomajorem fidem ha- priscis : quaieOttones duo H et 1Unccnon Henricus
faendam puto, quam posteriori chronographo Ri- Ottonianum istucl diploma rofaorassein solemnitate
chardum Fuldensi inonasterio prseficienti anno 10255 _ coronationis creclenciisunt, quanquam Ollo -H pa-
quem sequilur Mabilloiiius. Quamvis enim de se ipsee « terni diplomatis consors esset. Ea propter, quemad-
testalur aimo 1020 : «'Ego Herimannus litteris tra- modum ab anno 817 cum Ludovicianum, ad §62 cum
ditus sum xvn Kal. Octobris, J tamen cuin pleniuss Ottonianum esl dalum, Ludovici solius diploma me-
illius chronicon ap. Canisium (iom. III, par. n,, moratur, quia successorum similia erant: ita ab
p. 195) aut ab ipsoparenteauctum formalumque fue-- anno praediclo 962 ad 1020, Ludovici et Otlonis
rit, ut putant Canisius el Urslisius, aui ab erudilis 1U0
o dijfiomalum meritio erat. Tum vero Henricus quid-
uientibus emeiidationes et additamenta aecepent, utit quid reiiqui eratjSpoletani dueatus ad Italise regnum
vultBasnagius, siquaaucloremadolescenlem fefellere e spectans, bmnemiliam ierram, quam inter Narniam,
de episcoporum obiluetsuecessione, haud difficilefuitit Teiamnem, vel Spoletum e%regni nostri parte habui-
ex necrologiis catalogisque ecclesiarum emendare.!. mus. ecclesiae sancli Pelii concessii. Atque exjnde
QuamofaremnonRicfaardiFuldensis principiumincef- Ludovici, Ottonis et Henriel diploraata asucessori-
tum,nulloquefaaeirqnsvelerimonumenlo,chronologiam n bus coiilirmari srint coepta nominatim, generali im-
dijilomati Henriciano praescribere, sed diplomaipsumn peratorum et regum prsedecessorum nominalione
Richardi initia retrahere debetante annuni f 020, seu u aliis comprehensis.
mavis prsecedentem, cum dabatur in Bambcrgensi 3i 174 XI.*'Aniriiadverti tamen debel Capuam cum
oppido. Mabillonius enim non peuitus explorata re,), quinque aliis ciyilalilius ducalus Beneventani, nec
praecipuos Germaniae arehiepiscopos excessisse nonn Ludoviei, neque Otlonis, neque Henrici tempore a
sensit, dum Richardi prjefecluraui conbtituens annoo sancta sede possessas iuisse, quippe quse non solum
1023, diploma ad sequentem annum distulit. Ne au-i- fortuna eadem ulebantur, qu3 patrimonia caetera
temputcs gravi aliqua aiicloritate usum esse, cumn D vastissimse regionis, quse hodie audit Sicilia cilra
Baronii chronologiam deseruit, ipsum audi (An.>,. pfaarum, sed proprio sufaerant principi afa aimo non-
1. LIV,n. 28) adannuni 1016. « Boppone mortuo,, gentesimo, qui jGapuanus ajipellabatur. Propterea
vacavlt etiaro Fuldensis ahbatia, quam Brantfao seuu Ludovici tempore, dum recens menioria erat dona-
Brantohus, ante annos tres ab Heinrico exauctoratus,;, tionis Carolhiaj (tod_.Car.ep. 88 seqq., al. 81,90,'92,
recepisse videtur, idque eolligilur ex Lamberli chro-i- 88. 86) faciae scilieef anno 787, Capuanos juramen-
nico, in quo Brantho abbas Fulderisis anno 1023 Al- 1- lum fidelitalis prsesiitisse Adriano; possessionem
berstati episcopus factus fuisse dicitur, eidemque inn fuisse datam, licet non integram, apostolicis missis;
Fuldensi regimine Ricfaardus successisse. j Quod d earumque possesîonis hitegrae Adrianum salegisse,
scribendi genus," ut dicam quod sentio, nullo loco o ut patrimonii seu lerrilorii Safainensis; jure ac me-
habendum est: propferea non smc admiratione video o rito inier Caroli Idonationes recenseri debuit': non
verbis ipsis Mabillonilfem islam falsam in cfaro- i- enini populorum levitas jus acquisitum ofalitterare
nico Gotwicensi affirmari (eap. 6, p. 245), et Luni-i- poterai. Ofionis lautem et Hennci aevopristina ea-
gium a Baronio, Lafabeo,Goldaslo, Rousseto rece-s- dem jura confirmabantur. Quare cum sex et triginta
dere, ut Mabillonio adhsereat in recensione diplo- i- post annos Nicdlaus H Richardo Northmannorum
matis. Hactenus de eelate quam mihi videor asse-:- principi eas civiiales concessit, usus est jure suo
cutus esse, tametsi causas tamdiu dilali ejusdem, i, perinde atque in[cseleris utriusque Siciliaepatrimo-
non alias compeiiam, quam Bambergensis ecelesiae e niis, imposilo censu qui priscos rediius non excede-
fcufajectionemsanct» sedi, adeoque nulius dubiiem,i, ret. Illud autem Ipratermitti non debet, quod Hen--
fif7 C.(\T>1>IPL.—MONUM.. ETC. SEU COD. CAROLINUS.—APP.— DISS. DE DIPL. HENR. I. 618
. rieus paucis atmis post confiTmatajura sanctse se- _A vero prorsus e.vcidit. Nam iraperatores ipsi se exue-
dis, in auxiliuin vocatus afa iis populis adversus runt jure omni, quantumcunque Norliroianni ,earum
Grsecos , Norlhinanni enira hauddum praevalebant, gentium domilores reliquerant. Siquideni Henricus
Capuani principatus omnem curamut gessit, acsi su- omne rex GermaniaeIII imp. II eum sancto Leone IX illud
prema adetroi polestas pertineret, videre est apud quod Rom. Ecclesia -transmontanis 17@ in
Ostiensem (Chron.Cass. lib. n, cap. .41et S8); Cbro- regionibus possidebat, anno 1052 commutavit. Rei
nica etiam anonymi Cassinensis, et Cavense apud testis est Hermannus Cpnlraclus, quo integrior ha- >
Pratillum (Hist. Princ. Lang. tom. IV, p. 71 et 432 beri non potest; penuftimo enim ejus vilae anno id
narratio est factum ita recenset: « Imperalor cum doniino papa,
seqq.) rem tradunl. Cavensis praecipueHeinricus
hujusmodi: « An. 1022 prefatus imp. in multisque episcopis, et prmcipibus Natalem Domini
Apuliam profectus est, etcepit Trojam, Tracona- Yormatiae egit: nbi cum papa, sicut dudum cceperat,
rium, et Asculum. Pandulphus Capuanus caplus est,. Fuldensem abbaliam, aliaque nonnulla loca et coeno-
et in Teutoniam relegatus. Landulplius Bfenev.prin- bia, quae sancto Petro antiquitus donala ferunlur, ab
ceps cumAug. paciscitiir, etinBenev. magno faonore imperatorereposcens exegisset, demum imperatorple-
eum recepit, et cum sublimi triumpfao hospitatus raque. in ultra Romanis partifaus ad suum jus perti-
est: quod quideni accidit paucos dies anle sanctum neulia pro cisalpinis illi per concamfaiuni tradiditi
Pascha Domini mense Ajirili. Hoc etiam fecit Yai- Gumque idero papa de Nordmannorum violentiis, et
mariuspihic. Sal. et consul quoque Neapolis, qui injuriis, qui res sancti Petri, se invito, vi tenebant,
seipsos, el sua in Heinrici lioniagiuroutrailideruut, mulia conquestus esset, ad hos eliam inde propul-
quia videbant suos Grecos jam pene desiructos. Irap. j} sandos imperalor ei auxllium delegavit. > Ita ille ad
deinde ivit {".apuam, et fecit princlpem ibi Pandul- annum 1055; quem inchoat a Nalali Domini (Canisi
phura Tianensem nepolem Panduifi relegati, et inde lom. HI, par. i, p. 272 seq.). Cum to concinit cfaro-
profectus eslin Gasinum. » nicon Cavense, tametsi caput ejus principatus dun-
XII. Prseceptum Pandulpfai Theanensis comiiis taxal nominet: « Benevenlum in manus apostolici >
principis instiluti, post Pandulphi IY dejeclionem, conlraditum est afa Henrieo pio imperalore, quod in-
exstat ap. P. Ab. Galtolam, in regesto Pelri Diac. vidiam el livorem dedit Noritmanis, qui illam ur-
et apud Pratillum, < datum n Non. Januar. an. Dom. faem pro se ipsis optafaant -in regnum. * Perinde
incarn. 1022, an. vero domini Henrici regnantis 21, Ostiensis, ul aiebam supra (n. 7), Benewentitantum
imp. jvero ejus 8, Ind. 6. £75Actum Poderbrun- meminit; sed commulatam eam civilalem dicens
non feliciter. J Eodem ulitur annalista Italus, ul, cum Bambergensi episcopio, non exciudit caetera
quod eruditorum nemini, prseter sectarios, in men- cum Fuldensi, aliisque coenobiis et locis simiJiler
lem venit, Henricianum diploma pro Romana Eccle- commutala. Gerte neque imperator deinceps invej
sia in dufaium revoeet* Idcirco exemplum diploma- nitur contra Northmaiii.i-osvindicans antiqua jura in
lis illud vocat, transversaque hujusmodi argumen- iis regionibus, neque ponlifex e convei*soin irans-
talione falsi arguit, quam Latine ad verbum facio : montanis qnaerens apostolicae sedis proprietates.
« In exemplo diplomatis, quo idem Henricus inter Quae satis sunl ad Sigonii recenliorumque aliorum
imperatores- primus dicitur an. 1DI4 EcclesiaeRo- cfispulationeseludendas hac suuer re.
manae confij'masseejus ditioues, legimus : ln parti- XIV. Quqd si Beneventum, idque omne quod im-
bus Campanim Sora , Arces , Aquinum, Arpinum, r. perialis juris remanserat de amplissimo alias ducatu
Theanum , Gapuam , ci\ itales pnncipalum Capuae" Benevenlano, ad sanctam sedem jure commuiatio-
componenles. Si ila fuisset, adeo iinmemor sui, nis pervenit, Capuanus principatus Carolinae dona-
adeoque religionis exjiers credi non potest Henrieus tionis j'ure ad eanidem rediit, terraque in omni citra
imperalor sanetus , ut postea eadem Capua et ejus jihafum, necnon in Siciliae insula, quas postea
principatu Pandulpbum , hujusque filium Joannem Northroairoi Grsecis ac Saracenis deuctis acquisie-
in\esli\eril. Quod eliamsi fecisset, Romanus ponti- runt, jura patrimoiiioruni Calabritani et Siculi
fex reclaiuas-set: cujus rei nullum vestigium apparet. Nortfamannis iisdem censura, seu tributum saera-
Quiiligiturdicendum est de exemplo dipiomatis anni menio pollicentibus, revixeruiit: non igitur sola lot
1014a Baronio relali ? t Dicendum, faona cum ejus sjeculorum praescriplione nilitur jus pontilieiuro iu
venia, diplomalis auiographuin. tametsi cuni Otio- utraroque Siciliam, ut vi verttatis faleri conipellilur
niano non exstet, autfaeulice exscriptum, et 40 epi- annalisla Ilalus, sed pjisci juris instaurali per ipsos
scoporum sigillis pendentibus roboratum senari in Romanos pomiuces ope Norlhmannoriini ceria epo-
archivo Molis Adiianae, in eodem, nt duofausprse- cfae, cum faujusmodipraescriptionis origine, conjun-
cedenlibus, confirmari quaejuris erant sanctoesedis, cte incipil. Longe forsan \idear vagari ab Henri-
licet non possessa, Henricum satis contulisse utili- ciano diplomate,*dum de civitate Benevenlana aliis-
tati publicse ejus principalus amo\endo principem que rebus ad imperatorumj'us pertinentibus in ducatu
minus probum, melioremque el populis acceptiorera olim Beneventano, cum iis quse sanctoe sedis j'uris
alium subslituendo ; pontificem mopporlunam expo- eraut ultra montes commutatis sermonem.habui.
stulationem non fecisse, quia sua jura vindicaiidi n 177 ^.t uecessario hujusmodi comrautationis tem-
teinpus nondum advenerat; ac denique ne clirono- D pora cum diplomatis setate conjunxi, ut spontaneis
graphum quidemltaliae medii sevi ausum esse de cer- Pippini, Garoli, Oitouis, atque Henrici donationifaus
lissimo hoc anliquitalis monumenlo tale quid proin eodem coniirmatis lucein aiiquam afierrera. De
ferre; eienim si quando videri voluil de eodem du- Pippini enim donalione id tantum apud Aimoinum l
bitare , pofrtmodum ratum faabuit, dicens , quod (iih. iv, c. 62) comperi, Stephanum III ab eo rege
f Charla Ottonis fuerit bona sauclaque credulitate accepisse « quaindani villam nuncupalam.Palatioluni,
recepta, et firmata a piissimoHenrico. » Quamohrem silam in pago Parisiaco perpeluo habendam regali
vetera monumenta, quae non assequimur, exploranda praecepto; j et monaslerium Soraetense (Cod. Car.
potiusarelinqui defaentfeliciori ingenio, quam de iis ep. 41, al. 16) donatum, seu polius reslitutum Paulo I,
lorige vero quippiam aut defroiri, aut ad definien- qui quatuor ante annos regi eidem illud concesse-
dum proponi. rat (Ibid. ep. 52, al. 12). Caiolus autem Magnus, .
XIII. Id enimvero occasione illius prsecepti obser- qui « suis opibus prae omnious eccksiis, > sancli Pe-
vari sequum erat, supremam Augustorum auclorifa- iri basihcam ornavit, ditavitque , ut ait Eginhardus
tem in ducalu Benevenlano, quanquam plures in dy- (Vit. Car. c. 27), plura est elargitus prseler census,
nastias diviso , et Norifamannorum, Grsecorum, seu pensiones ex ducalibus Tusciseet Spoleti. Nam
Saracenorumque molesliis obnoxio, esse aliquam, sancio Gregorio VII leste (lib. vni, ep. 23), inter cae-'
Etenim non innltos post annos Northmannis eas re- teras largkales, «Carolus imp., sicut legitur in tomo
giones suaepotestali subjicientibus, Romana? Eccle- ejus, qui iu archivo ecclesiaefaeali Petri habetur, in
siaej"uspristinum postliminio rediit, imperatorium Uibus locis annuatim colligebat mille et ducentas
PATROL. XCYIII,
610 B. CA.R0LIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. - 620
Jibras ad servnium apostolicje sedrs, id est Aquis- j/_tis monuiiienta inl^gritali suse \indicanda. De Hen-
grani,' apud podium sanctaeMariseef apud sanctum riciani parle illa, (jure disciplinam spectal, nonnihil
jEgidium. >' Quod tribuli genns eleeraosynam Pa- -adjiciendum pulouberrime liis quse in secunda dissertatione
gius appellat (S04, num. 8). Oltonis liheralilatem (num. 52 seqq.) disputavi. Interea ne for-
non obscure designat Spoletani du.catus dimidium san privilegia, seu diplomata Oitonianuiu el Henri-
sancto Petro et-successoribus concessum ; quemad- cianum (roaxima mim inter utrumque similitudo
modumsancti Henrici largitalis argumentum esl re- esi) detrimenti quidpiam inde accipianl, unde pluri-
-liqui ejusdem ducatus concessio, lametsi coramuta- mum iitriusqueinlegritasoomprobaiui. aniraadverti
tionis noniine appelletur. Facta autem rerum om- opovtet, moiiicairi locorum mutationem iro i.745
nium ultra montes commutalio, quam retuli ex Her- iisdem occurrere, ijuia Ludo\iciani norniam plerum-
marino, cum Beiieventana civitate, caeterisque ju- que sequunlur. At jn sequenti disserialione (n. 16
ris imperii, prsedecessorum Henrici Hl sponla- seqq.) planum fiel quanta noipinum varietas sae-
neas donaliones non modicas fuisse plauissime-osteii- culo x et sequenti m monumentis in\ eniatur. In Be-
dit. neventano praeserlim ducatu, ubi umbratilem fere
XV. Quos inter jirsedecessores minime numeratur semper invenies imperalorum Occidentis domina-
LudoviGusPius, qui aliorum donationes roborans, de lionem. slantibus etiam Carolingiis, tot exorise dy-
suo nifailaddidit. Ea propter in Henrici diplomate se- naslise angustos adniodum limites principatui aetatis
mel nominari illum audis, ufaide Exarchatus provin- Henrici III 'circumscripserant. Pj-seterea Marsiae et
ciis ."Emilia et Pentapbli agitur: Donnus Pippinus, et Apuliae,aliaque nihiora nomina \elus illud absor-.
donnus Carolus, et donnus Ludovitus, et Otto , et o buerant. Ciirifque|Augusti .ex Germania peti xocpe-
itidem Otio filius ejus, prwdecessoresvidelicetnostri; runt, magna reium locorumque mulatio facla erat.
Ludovicus enim prseleriri faicnon debuit, quia scilicet Quare Sigonius recenlioresque alii exquirentes, num
Ottonum noroinaTccenseri libuit, uiaiebamin prae- sola civitas Beneyrotum, an alia etiam loca juris
cedenti dissertatione (n. 9). Iterunique memoratur Cresarei coramutata fuerint, quaestionemmiiii viden-
ln genere, ut Augusti ceteri, cum -Safainenseterri- tur i"nanjssiraamcpnslituere. JSaroconstat ex Falco-
toriura, et reliqua a Carolo donata, et a successori- nis Bene\eniani chronico, longe ampliorem ibi fuisse
bus rofaorata confirmantur : sicut a prcedictis impe- sasiclsesedis diiioriem (an. 1145'et seqq.), adeoque
raioribus antecessoribus nosiris. Cum \ero ad spon- majorem fidemessjeadhibendam Hermanno iradenti,
taneas donationes venilur, numerando recensentur Ilenricum 111anno 1052 exeunte omnia quse jtirls
Pippinus rex, Carolus excell. imperator, el Ottones eraut itiiperii cuin pontifice commutasse, quam
piisimi, ubi et illud notari defael, Ottones videlicel clironist.e Cavcnsi soiam illani ci\ilatem traditam
imperatores non appellari quia Gtto II regio lantuni affirmanti, nisi eajro,1 quod probabile est, lanquam
titulo illuslris erat, cum diptomati 178 paterno inpi incipatus caput, nominare, perinde esse credidit,
serebatur : hinc enim esl evideus, neque ipsum, ae caetera omniajJoa silere.
neque Ottonem HIfilium ejus novi quidquam adje- XYIL Continualor Osliensis (lib. iv, c. 19) me falM
cisse suis diplomatibus, alias non omitteretur ab no:i sinit : hoc siquidem monumeiitum exbibet ad
Henrico, si quid liberalitati eorum Romani poulifices annum 1088.-« Anso reclor Bene\entani principatus
acceptum retulissent. Pari modo cum paulo supra ad fidfelilatem Rcimanae Ecclesiae, et nobiles viri
Spoletani ducatus civitales reeenseret, praedecessores 'G fratrcs sui Dauferius , et Atenulfus , Joannes, el
Ottones iraperiali honore prosecutus non fuei'at; e Berardus, Petrus. et Alfanus, el Liuprandus- filii
contrario ducatus ej"usdefflol)Iationeroaiiliquanicon- dompni Dacomarij Beneventani prsesidis ojriulerunt
firroans : Sicui, inquit, inter san. mem. Adrianum sancio Benedicto ecclesiam sancti Nycolai consiru-
papam, el donnum Carolum imperptorem convpnil. ctaro sursum i.i Tu,Te ôva Bene\enlanse civilaiis
Quod planius oslendit honorem iilum semel et ite- qu.e vocaturPagaJia. i Prsecepfi seu donationis hu-
rum Otlonifausnegalum esse daia opera : nam Caro- jusantigrapha-ii Peregrinius (Prml. ad Falc. Benev^
lus Adriani teiripore Augustum tituium assecutus rolegens i I regesip ejasdem continuatoris pag. 285,
certe non fuerat, sed nihdominus mipcrator Carolus Ansonem fatinc vifiit principem appeilari r quare
ab eodem pontifice investiius esse dicitur de Spoleti Urbani I! comifcemia Benevent. domiuiura usuipasse'
et Tuscise ducaiibus, quos magnus idem rex Fran- iiIuiii-evislima\i(,'q'.iod successorPasefaalis II nullo'
corura aijnis sex et viginti sancto Petro obtulerat, pacto tolerarit, utjliquet e\ Falcone. Cseterumprse-
antequara a -sanclo Leone HI diadema iroperiale icr asbiduas Northroannorum infestaliones, Beneven-
adipiscerelur. AdLudovicum veroquod attinet, ele- tum intesiiiia discordia lafaoravit boc ponlifice, quo •
gans cerle est Anionii Pagii (1014, n. 2) et cfaoio- sufafinom aani 1112illuc adeunle, civium audacia
grapbi ItalLe medii cevi (Tab. Chor. n. 20) objectio: aliquanluluro repfessa; cum eniro reclorem aliP
Noinen istud uterque addilitium esse contendit. •dium sifaieligere |ineonsultb pontifice deliberassenl,
Goldasto etiam succensel chorographus, quia id non Nortfaniannoruradepraedaiionibusaverlendis, ponti-
videiit. Profeclo si ex atuograpfais quidquid non as- lex consilio liabito Landulpluim de Graeeia virum
sequiniur menie, abjiciamus manu, noslris opinio- slrenuum comestsJbulumillis instituit meuse Marliq
nibus quanquam falsis, nihil adversum, obscurum JI>unni H15. Remedium exitiosum foris, et domi in-
nihil reperiemus. Tum vero quid de poslerioribus ulile : nam cum Kortfamannisaegrepugnatum, el in
monumentis conslanter, ut in re nostra, retinentibus, comestabulum seaiiio facta est, quare arcbiepisco-
quse abjicimus, sentiendum eril? Nilfacilius: quse pus, cui c-tiamnomen J.QQ Landulpho, conspiralio-
addititia nobis semel visa sunl, ubique abradi de- nis caput,c\i\ airouo magistiatu functum abdicare
beni.Itane \ero? Scrifaendi genus istud aliis inte- compulil. At poslea archiepiscopo per Pascfaalem
grum per me relinquitur. deposito, comesltfaulus fuit rssiitutus anno 1115,
XVI. Henriciani dijiloraatis, ac proinde duorum ut ail Falco : « Hoc anno Landulpfaus Beneventauus
prsecedentium pondus non praeteriitMoIinseum,Wol- archiep. cap'us est, et Landulphus de Graecia, qui
fium, Goldastuni, aliosque ejus sectae faomines, quo- expuLus fuit dejcivitate Reneventana, reversus
rum eruditio ex scriptis eorum patet, at voluntas est, accepta coinestabilia. His omnibus, et aiiis
eorum in sanctam sedcm iniqua veritalem rerum ila pei'aetis, apojslolicus ipse ix Kal. Sept. Tro-
in-sensus alios solertissime transformavit. Quani- jam telendit, lbique ccnciliuni statuit. J Quo ex
obrem tria ista diplomata, ut pote suis ipsorum cb- compendio bistorioe, fusioii calamo a Falcone
nalifaus adversantia, sufaleslselidei declararent ne- enaiTatse, Beneventanus principatus, ad chilatem
cesse eral. Proferret aliquando setas ingenia fervida ipsam cum casiiis castellisque ad ejus tferrito-
eorurn vestigiis inhserere non verentia, ut opiniones rium spectanlibus, videtur redactus fuisse a Nortfa
suas tuerentur. Quibus equidem reposuisse mihi vi- mannis, insuper molestiaeterrilorium erat
satis sunt quoruni|
ad vetera fasectria anliquita- ofanoxium :.at -sexagijtta jani anni erant-, eum.
deor, quoe
621 COD.DIPL.—MONUM.ETC, SLU COD. CAROLINUS.—APP.—DISS.DE DIPL. HENR, I. 62S
commutatiofacta fuerat, paucisque post anms Apu- A SLcreationis poatiflcis a Panvinio excogifati, admodum'
lia tota cum Calabria concessa erat a pontilice, duci contrahendi stint; sexqcieilli, quos contraxit doctis-
Northmaniioi-uin Roberto Yviscardo. Quare nifail , simjis MafaiUonius {Convnt.Prmv. in Ord. Rom. c. 17,
imTuhi,si Northmanni, qui segre tulerantprovincise p. 109)aliterperjractandi.flic quippe nimium adhseslt
illius capul pontifici xui tunc infensi erant, sufa- Panvinio profana quam-sacracrudiiiorieprajslantiori,
jeciuni esse, positis etiam simultatibus eidcm infaia- atque iis temporibus florenti, cum necessariacritice,
faanl; el si iisdem onmia caetera fiduciariojufe pos- infanlilibusiicefiegumenlis obroluta, exfaorrefaatuf.
sideniifaus,Capuanum eiiam principatum ejusdem JHt.veroincomparafailifiauddubhrdoetrina scriptbr
gentis principe pari j"ure ofalinente, sola eivitas ejusdem aeYicard. Baronius de pseudopapse Leonis
cum territorio_,apostolicae sedisjuris fuisse deprehen- VIII constitutioiTePanvinio acceptissima (an. 774^
ditur. n. 15) vgrba faciens, t Nos, iuquit, et hane conten-
XVin. Quin etiam una in ista civitate proprieta- dimus jgji essejmnosturam, ei commentitium esse
tis Roniaiiorum pontificum satis modica regalia-ad decretum priori simile (fictitiaj'legi "regiaeAdriano
eosdem perveniebant, ul constat ex monumento ad suppositse): etenira tottim, quod asseritur, falsum
hsec tempora"spectante, quod in -codice Albiuiano esse monstratur.'> Cui Petrus de Marca et Pagiiis
exstat ex regesto Paschalis 11 suppletqueJ?alconis novis allaiis Tationibus astipulanlui. Sigebertoduii-
faistoiiam: * Proprtetas, qum^remansitcurie de ye- taxat \indicatoab aculealis.ejusdeui-contra illuni
galibus Benev."Hcc sunt, quse in dominicalu pipe senlenliis, _ quasi synodum illamrijjse.conlinxerit-.
remanserunt. Quatuor roolendina de Donno, Dao quia ineditione Sigeberfi a.Mii'a?ocur<t(aad^codd.
moiendina de sancla Barbara. El molendina de n mss: fidemnulla synodiraentioesti" At Mafaillorims,
.Burgo. Turres et plateaticum porte surarae. Ortos de Gratiano et Ivone nimium credulis1Panvinii • opinio-
Turre Corvula. JPlaza dejionte, niajori, et omnes nem tuentibus, novam hane falsam disciphnaeperio-
plancascum plateatico piscium "et foIioruin.Tingta dtim>aGarolo Magno ad Forraosum pontificem sla-v
iudseorum. Plateaticurii de ponticello, et pbhtili. tuit, Anastasio etiam tesie adIiihilo,'quanqu"ainnihil
Domos que smil circa palaiium. Alanetuin loluni; inlibroponiificaliliacdeTe inveniaiur, qubdosiendit ,
et Salicelunijtotum de ponle leproso, et vmeas scul- Mabilloniuma Panvinio deceptum esse."
lais, et vineam de Vardia, et vineas de cirdo, et vineas XX. Qui enim falsa huj'usraodidoclrinain librum'
principis. Iscla de Callarulo cum-posta. Pratum Do- Pontificalem*referri poterat in AdrianoI,raut eliam
rainicum, viridarium. balneum, etfurnuni.-Planca in Leone HI, si in Adri.rooII; qui annis fere qiiadra-
piscium, et curatura de brudo porte rufine. Yhieam ginia a Leone dislat, permitli noluisse dicituf. ut
de Cantaro. Terram 'de Tinea Yeterana. Ecclesias legatiLudov. IIiRom. ponlificis-eleciifenf adessent?
emnes. Vineam de_ Gellarulo medietatefn. Domum Ratio quoque apertis liisce verbis rcaailui'j « Ne
Ghristiani de faurgoporie auree,-Monetain, et ele- \idelicetlcgatosprincipum in electionemRomanofum
ctam, idcst banuum. Medietasreddiluum de placitis, prsesulum.cxspeclandimos per hujusmodi fomitem
de fbrfacturis, et scadentiis peregrinorum, et exlra- inolesceret. > Quod si ne Lucioviciquidem '(qui pri-
ueorum. Scadentia Benevenlanorum !(§!,,tfela/j vilegium a Sergio H ohlinueiat Lotfaariopatri suo
Quantulacunque autem regalia fuerint, possessionis ante annos quatuor et jiginli, quo ipse etiam ute-
tam cerlae, tam diuturncemonumenlum istud, yalida faatur, ne afasque.impeiialium mis&orumpraesenlia
comprofaalioest. Quamobrem id Tatum ac fifmum consecratio fieret) legalis fuit permissum ut electjoni
esse defaet, Beueventanam civitatem, perinde ac G ( imeressent,libroPontificali leste,-poteslne libri ejus-
evarcfaatus, seu provincire /"Emiiia, et Penlapolis, dem aucioriiate afliirmari, ab 'Adriano' facultatem
et uno verbcjquidqmd donalione principum nitilur, csse concessam *. Carolo eligendi jionliiicem eter-
evcepia Romaetejusducalu, quorum-aliam rationem dinandi apostolicam sedcm? s Perinde est de Ottone.
faabendam,fuit uberrime demonstratum, esse juris ad prhilegium seu dijfioma ipsius. cujus exeihpluni*
pioprii Romanorumponlificum, tanquam sancti Pe- esl Heiiriciafflini, si respicias;-secus sl conslderes
tri successorum -sine ulla Ronianorum principum quaj ille acjuo successores cognominesusurparnht.
raisiura; ciui, si aliquando aliquid sibi \mdicarunt Nam Tusculanos comiles imitati, eiigere ausl shnt,
quocunqueprjelexiu, Lcclesiae faonoruminvasores, Roiuanospontifices, non modoeifra corpus Romanse
ut Augusti aJiquol, Iuhendi sunl. Quandoquidem Ecolesire, sed etiam extra episcopos cardinales;
uni Peiro. Romanisque ponliilcibus imperatores quod manifeste pugnai-, cum diplomaie. Henricus
Oiieniis,-ei pairicii, i'eges_t rancoram, alque impe- quidem Augtistus, qiue erat ejus pietas, ne verbum
ralores Gecldeniis pro remedio aniroarum suarum quidem sui.diplomatis violasset, si poiitifieis eleclio'
concesserunt, ut in eorum dilions ctcprincipatu pi t- aliquaeo superstite facta essei. LIeij,cO"serio anim-
tnanecent usque ad finem smculi; suprema tanlum adverti debentjjuae ille confirmat ab iis -verbis i
dorainalionesibi resenaia in docatu Spoletano, quai Salva in omnibus potesiate nostra,' etc. Ut \ldelicet
Otio et Henricus se penilus exuerunt, ut eoium- clerus et universajiobilitas sacranientose asli'irigefe*r>
dem diplomata planura faciunt. Yenio ininc ad,ea.L juj.ta,EugoJiiiirconstituiionem. nullum eleetuffliri*,;
quae discijilinse.ordinalionis ponlificiae adjiciendai nisi « canonice ei jusle; > ut decretum electionis_
sunt. - - ] more piistino ad -imperatorem milteretur, quod. li-
D
XIX. Videoequidem multi operis rem esse disci- cet in diploroatenon evprimatur, exeo tamen coili-
plinam omnem electionis consecrafionisque Roma- gitur, quia missi impenales ante consecfationemex-
norum ponlificam persequi. Eapropier alio in opere; spectandi erant; proptefealibei Ponlificalis, utsiipra
(De prwstantta Val. Basil.) singillaiim eiposilurus3 est dictum (diss. 2, n. 57, p. 115) J-gg hanc rem
quse vera sunt de intfaroni/alione, faeiiejictione, co- luculente testatnr; ac denique ut pontifex "conse-
ronalione, aliisque nonnullis in libro cseremoniali i ci'andiispraesentibusimperialibus missls coram om-
occurrentibus, faic tantum dicam, quae plenius illu- nibus professionemseu proraissionem illius similem
- sirent Oltoniani et Henriciani aevi disoiplinam. faceret.-quam Leo IV sponte'e\lnbuil, etde qua^satis
"Nonnulla siquidem disserui - (iom. I, p. 260 et 2893 superque Csl dicium in superioribus. ' "
seqq.); plura deinde attuli (lom. H, p.,110 scqq.J;; XXI. QuoniVimvero êr-uditLaliquot recehliores
ex quifauspatet discrimen Ludovici temporum, cumi tantoiliabenl inpi'etio privilegium in fine libelli' de
Rora. pont. ecorpore sacerdotum RomauseEeelesiav,> episcopis Meiensibus Lotfaario 'Aug. -et Eugenib H
sl\e e\ presbyteris et diaconibus desuraptus conse-!- poniijici tributum, opeisepretium facturus esseniihl
r \icleor, si estendero, coisarcinationem istam,' ut me-
ci'abatur, cum setale Otlonis, quando j'am coeperfifflr
exlraiilud corpus, et episcopali etiam dignitaie jn- rito illud appeilabam (dis^j 2, u.r55), nifailnovi in'
signes contra morem majoruro et statula Patrum add pontificiamdisciplinara rofewe. Prsemittitur inoppof^
summumEeclesiseuniversje apiceni jiromoveri. Jiss lune sAeramciitum; seu^juramentum Melitalis a
vcro adjiciendum prirao, -quod octodecim illi modi li Romanispr33starisolitum imperalori ab ipsa renova
C25 B."CAROLI MAGNIOPP. PARS t. SECTIO.IJH. G2J
lione imp., ut alifaidemonstravi (diss. 1, n. 2b, p. A quindecim ordinalionem prsecessit, diulius quoque
&2), al sine insolito illo principio, magna cum iner- differcndam, nisi periculum Urbi imminens a Sara-
lia conflato ex formulis poslerioris sevi : id quam cenis, negligi jussionem princijiis coegisset, ul testa-
apposite, tute vides. Sequitur sufaeodem sacfamenlo tur liber Poiitificafas1.Qua quidem in professione non
promissio electionis canonicw et justm. At ego jam- est dubium quin ea' Leo IV adjecerit, quibus eum
pridem edidi fragmenlum concilii Lateranensis qua- sententia diplomatuin conveniret: Promissionempro _
luor etseptuaginta annis ante ponlificatum Eugenii U ommum satisfactione, et futura conservalione, aiunl *.
si Steph. IH habiti, in quo Chrislophorus primicerius Otto et Henricus, qualem donnus et venerandusspiri-
-notariorum congregalos patres sic alloquilur : i As- lualis paler nosler Leo sponte fecissedignoscitur.
sertis in eadem domo pusillilatis meae sacrosanctis _L©5XXHI.Mentiar, nisi additio illa hic indicatur,
-Christi qualluor evangeliis, et venerafaili crismale, quaero professione cbntra indiculum publicata a Gar-
et csetens Dei mysleriis, sacramentum mutuo prse- nerio exstat, ubi de EGclesiaerebus non alienandis sic
buimus, quod nullus extra alium electionempontifi- pontifex profitetur : Ififindiminutas res Ecclesimcon-
catus egisset, *ed eum, quem ex suo consilio divina servare (neque alienare, seu in feudmn, censum, vel
provideniia trifauisselex corpore sanetaenostrseEc- emphytheusim dare. quomodolibet, ex quacunque
clesiae, videlicet de sacerdotibus et diaconibus, j'uxta causa) et ut indiminulm custodianlur operam dare.
hujus apostolicaesedis traditionem nobis eligeremus Quamvis enim quarti Leonis temjKMehauddum feudi
antistitem : et praestitointernos eodem sacramento, nomen obtineret, posterioribus tamen saeculis, cum
corum credidimus sponsioni, affirmantes et hoc in professio isia usu repepta erat, mutatio unius voculse
eodem sacramenti foedere, ut neminem rusticorum „B facla fuit, ut res significanliusexprimeretur. Certeop-
faujus Romanaeurfaissubjacenlium castrorum in hanc portunior occasio hsfecadjiciendi pio omnium satisfa-
eivitalem ingredi permitteremus. > Nonne et islud ctione el fuiura conservalione,se nunquam olHuiit,
longe antiquius sacramentura est de canonica et quam postSergii II pontificatuin,tjueni incomplo ad-
justa electione? Eruditi illi igitur de re usu jam re- modum stylodescripiumvidesis ap.Vignol um (Anasl.
cepla digladiantur, ut imperatoriae nwj'eslati novi lom. III iii Seig. II, an. 40 ad 4->)seu potius exmem-
honoris aliquid tribuisse videantur. Quod novura in branis Farnesianis diligentissimeexcerplum ab erudi-
ea consarcinationeoecurrit, csl pars exlreraa, videli- tiss. praesuleFranc. Blanchinio, per ine alibiln lucem
cet non consecrandum poniilicem sine praesentia edituni (G. 1755, p. 292). Qualiscunque auiem fuerit
unius missi imperialis, et promissionem factam esse professio Leonis IY.jea mLsis imperialibus prsesenti-
sponteper scriptum ab Eugenio II. Quaecseteroqui ab bus ante consecrationem fieri praecipilur in ulroque
Otlone et Henrieo falsi arguilur, substiluendo duos diplomate. Quam, quia necessaiio absque missorum
saltemmissos imperiales, et proinissionem sponte praesentia Leo praislitit, sponte illam fecisse dicitur.
factam a Leone IV quorum neutrum a veritate ab- Jure autem ac merilo iniquissimis iis tempoiibus
faorrel. Fateor equidem haud captu pruclive esse, inslaurantur decreta Eugenii 11de canonica et jusla
curejusmodi supposilionis auctor in re certa menii- electione; et Leonis IY de consecratione coram im-
tussit. Summa enim disciplinseuna eademque est. perialibus legalis. Nam aniequain in diuturna illa
Praeterea Lolbarii lex certa, quam fere J_§4 buinem vacaiione imperii saeculi decimi Ecclesise Romanae
Olto, et Henricus suo quisque diplomali inseruerunt, disciplina oninis pessumdaretur, Joannes IX ulrum-
consarcinalionem istam penitus ainandat. que collapsum in Romano concilio resiituere, licet
XXII. Negare non ausim, afa Eugenio II aliquid iG nequidquam, nixus | erat (Diss. 2, n. 40, p. 118},
novi constitutum esse super juramento a clero popu- alioque in concijio Ravennaebabito(Bar. 904, n. f.6;
loque Romano prseslando de futura eleclione juvta Lal)faetom. IX, p. 509) querefaatur cap. vn niolatuni
canones; at siquaudo e situ eruta hujusmodi consti- esse diploma impefiale Widonis et LamfaerliAugg.
-ttilio emergel, certum scio eam minime exhibilurani alienando, seu Tn censum vel emphyieusim dando
sacramentum fidelitatisimperatoriprsestandum. Nam Ecclesisebona (Diss. 1, n. 34); quainobrem ab Impe-
Olto et Henricus perspicue docenl, in eo situm esse ratore aliquod remedium afferri effiagiiabat. Unde
cleri populique sacramentum, ut electio canonice et patet quam necessaria esset iis temporibus instaura-
juste fiat, quaeerat indoles illius ceviin capitulari-.. lio imperialis auctojritaiis, ne liorum simifia com-
faus,aliisque monumentis expressa, quod eruditorum milierentur, modo Augusii Germ roice Carolum Ma-
neminem latere arbitror. Ut aulem clerus et popu- gnum poslerosque ejus fuissent huitati, scienies, se
lus eo sacramento se astringerent, imperiali auclori- suscepisse Urbem divinilus gubernandam, el Malrem
taie injunclum sibi esse non ignorarent, necesse omnium ecclesiarumDei de\endendam, atque subli-
orat. Utinam forluna eadem usa non esset promissio mandam, ut aiebat jLudovicus II in epis'. ad Basi-
a Leone IV sponte facta pro omniumsaiisfuclione, et lium. I
fuiura conservatione.Easiquidem, nisi quis velitno- XXIY. Quae sequuntur, jam dixi in prsecedenii
vum aique inaudilum rilum in crealiouem Romani dissertatioue desumpta esse ex Lotbarii consliiutione
ponlilicis introduclum, professio erai, quaein libro Eugenio H consentiente anno 824, ordine lantuui
Diurno andit indiculum pontificis (Garner. cap. 2, rerum immutato, verbisque quandoque aMis adhibi-
t. 9 ) et a saeculo x appellaif ccepit professio, quae Dj lis. Unum hic mihi addendum esse video, Pagium
sequebatur decretum electionis, sive, ut mefausdi- vldelicet eruditosqiie alios, qui eani condilionem,
cam, consecrationis initium erat, necessaria scilicet salva in omnibus potestate nostra, etc., adsupeiiora
niora interposita : breviori, dum consecratio libera 1@6 referunt, ictii aneipili quaepraecedunt et quaj
Dominico lantum die ab electione disjungebalur; sequunlur destruere. Si enira imperatores quascun-
longiori, dum-decreli confirmatio exspeciabalur a que res juris apostolici eonfirmatas, supremo fanlum
principe, ejusque legaiorum adventus. Utramque dominiosibi reservato in ducatibusTusciaeet Spoleli,
rem tempoiifaus, queis versamur, monumenta com- conditione illa complectuntur, fallax igitur confir-
probant. Adriani eleclionem anno 772, cum clerus malio est. In Romani autem po.Jlificis creatione,
et populus plena libertate ulebantur, ut videre est nec deci'eti eleciionjs confirmandi, nec legatos mit-
ap. Mabillonium (It. Ital. tom. I, par. n, p. 5S) con- lendi, « qui violeniiafflet scandala in ejus consecra-
tinuopostdecretum ordinatio, seu consecratio secula tione non pemittant fieri, J ut decernitur in conci-
est.: ii Explicil electio. Ipse etiamven. Adrianus in lio Joanni IX potestas ulla imperatoribus remanet,
initio ordinationis suaeindiculum rectae fidei hiijus- sed consecrationi duntaxat interesse videntur cum
modi composuit: Ego,etc.i Econtrario electio Leo- cleuoet populo, incertum quojure Romamvenerint.
nis IV, quia Sergius H privilegium Lothario conces- E contraiio si concliiioilla referatur ad constitntio-
seral, ut more prislino decrctura eleclionis confir- ncm Eugenii U et successorum, qua imperiali aucfo-
maret, novumque in morem legalos mitteret, qui ritate clerus el populus sacramento astringunlur ad
consecrationi adessent, duobus mcnsibus diebusque caiionicam et jusiara electionem,.ei ad sponlaneani;
U25 COD. DIPL. — MONUM.. ETC. , SEU COD. CAROLINUS. — APP. — DIPL. HENRICII. 628
proniissionem,"seu professionem Leonis 1Y,qua co- .A decrevit, ei Leori IY qui pontificum omnium primi-s
ram imperialibus missis se canones et decreia prse- in exsecutionem roiisit Sergii II constitutioiiein, qu.t
fiecessorum ac praesertim res Ecclesoe eonservalu- Lolfaarius clLudovieus potesiatem illam obtinuei'an',
j-um pollicelur : tum vero perspicua est imperialis referri testantur aeceptam. Quamobrem jus illufj
potestas in Bomani ponlificis creaiione. Ai Pagii imperiale, pro quo asserendo tam multa dispulani;
aiiorumque opinio, qui scilicet, ut Occidenus impe- tamque vehemeiiter digladiantur, imperatores ipsi
ratoribus j'us coufirmandaj electionis viiuiicent, gra- respuunt, seque aposlolicre sedis privilegio in re
rein iis injuriam faciunt, dum Odoacris et Augusto- ianti momenii habere pofestatem fatentur, quam sibi
ruiii Orienlis usurpalionem iisdem attrihuuni, convel- suisque posteris salvam fore consliiuunt. Desubscri-
lifur. Nam Otto et Henricus faanc imperatoriam po- ptionibus caeterisque ad extremam partem diploma-
testatem, quam uterque vult salvam, non Lothario tis pertinentibus, dixi in prsecedenti dissertalioiie..
et Ludovico Augustis, sed Eugenio qui de electione
187 EXEMPLUM PRIYILEGn HENRICIIMPERATORIS

DESEGALIBUS J3EATO PE3UO CONCESSIS.
•>>
In nomine Domini Dei omnipotenlis, Palris, et __$ j cura urbibus, civitatibus, oppidis, ei castellis, que-
Filii, et Spiritus saneti. Ego Henricus Dei graliaiin- pie recordalionisdonnusPippinus, el donnus Carolus,
perator Aug. h spondeo atqtie promitto per faoc pa- et donnus Ludovicus, el Octo filius ejus predecessores
clum confirmationis nosire tibi beato Petro principi vldelicet nostri bealo Pelro apostolo, et predecesso-
apostolorum et clavigero regni celoruni, et per te ribus l@f_i vestris jamdudum"per donationis pagi-
vicario tuo donno Benedtcto summo pontiiici, el nam contulerunt d, faocest civitalem Ravennam, et
universali pape, sieut a predeeessoribus vestris usque Emiliam e, Bobium [, el], Cesenam, Forumpopuli,
nunc in \ estra potestate ac diiione tenuistis, el dis- Forumlivii, Faventiam, Imolaui, Bonoiiiara, Ferra-
posuistis ° chitalem Romanam cum ducatu suo, et riain, Gomiacclum [Coffliaclura],Adrianis, alque Ga-
sufaurbanis suis, atque viculis ompibus, et territoriis bellum, curoomnibiisfinifaus, lerriloriis, alqueinsu-'
ejus montanis, ac maritimis, Iitoribus, ac portubus, lis terra marique ad-supradiclas civitates pertinen-
seu cunctis civilalibus, casteliis, oppidis, ac viculis tibus. Simul ei Pentapolim, videlicet Ariminuin,
Tusciepartibus, id est Portum,Centumcellas,Cerem, Pensauriroi, Fanura, Scnogalliam, Anconam, Auxi-
Pledam, Marturianum, Sutriam [Maturianura, Su- muni [Aushnum] Humanam, Hesim, Forumsjmpronii
trium], Nepem, Castellum Gallisem, Ortem [Orcenfj, [F. Sempronii], montem feltri, Urbinum, et terrilo-
Pollimartium, Ameriam, Tudam, Perusiam cum tri- rium Valvense [Balnense], Callis, Luciolis, et Eugu-
itis insulis suis, id est majore et minore, Pulvensim bium cum omnibus finibus ac territoriis ad easdehi
k et lacu], Narriiam, et Ulriculam [Utriculuro] cum civilates jiertinenlibus. Eo [Eodem] modo -territo-
omnibus fiuibuset lerritoriis ad supradictas civitates rlum Sabinense **,sicut a predictis imperatoribus
e
pertinentibus. pr antecessorilms nostris bealo est Pelro apostolo per
Necnonet exarehalum Ravennatem sub hitegritate donationis scriptum concessum sub integiiiatfe.
a Dantur uncis inclusoevariantes lectiones, ex au- luta scilicet, an senatus populique legibus admisla.
tfaentlcaInnocenlii 1Ydesumptae. Idcirco condilione illa sicut tenuistis dominii qualilas
h Deinvocationeet prineipio semper simili in tri- relinquitur in ancipitl.
bus diplomatibusest dictum satis in dissertationibiis. e Yellem astiptilari iis qui, nimio sanctae sedis
De imp. Augusli titulo, quem sibi tribuit, nolandum amore ducti, extendunt jEmiliam usque Placentiain,
adversus Germanicos scriptores, qui etJam Henricum unde vere provinciailla incipiebat Ronim. teropore.
patrem Ottonis inter imperatores recensent, diple- Provincia item erat sseculo\m et seqq., ul patel ex
mata faujusdiligenter inspecta a Gotwicensi abbale moiiumenlis velerum : prse aliis luculenier id lesta-
aliud vocabulurii, quam regis non praeseferre, nulla lur Ravennalensls concilii an. 877 canon 17 (Labbe,
addilione aut Germaniae, aut Francoriim, aul orien- Conc. tom. IX, p. 502): « tam per Ravennam, et
talis Francite (Chion. tom. I, 1. n, c. 2, p. 151). Penlapolim, et jEmiliam, quam et per Tusciain Ro-
Id minime annolassem, nisi apud Glossaiii Cangiani manorum alque Longobardorum, et onine territo-
continualores (Y. Imperium vacans) addilionem insci- rium sancti Petri apost. > Sed provincia eral valde
tiae et audacisepienam offendissem. Eam consule; angusla, cujus fines territorium Bononiense ex parte
mirare fiduciam hominum, vide quid possinl studii una, ex allera \ero Pentapol-is. Quare Ludovicus,.
causae cum assidua sectarior. leclione conjunctse. Otto, et Henricus Exarcfaatus et Penlapolis civilates
Chartas quaeafferunlur nemo cordalus admittel: at enumerant. Placentia et Parma, aliisque ullra Bono-
imperialem dignitatem a Leone HI institutam, tolque uiam silentio altissiroo prsetermissis. Eslne eredibile,
monumenlis testatam eruditi probe norunt. I Gafaellumlantulam ciiitatem, quam Adrianus bre-
D
* Annis fere trecentis ponlificesin Romano ducatu, vissimamvocai (Coff. Car. ep. 5'4, al. 51) recenseii,
cujus caput Roma, dominali erant, dominatu illo & nullamque ex celefarioribus ultra Bononiam nomi- «
praedecessoribusin successores, ut saepe dictum, per nari? Mei-eturneullam fidem qui in donatione per
manus transeuute. Id constanter aflirmant epistofae designatos fines Parmam aperte videns cum Mutina
Cod. Carol. et alia monumenta vetera jam allata us- excludi a dominatione sanctae sedis, allucinaliones
fauead Caroli Magui mortem; et exiude imperatorum •auctoram decimi sexti sseculi monumenlis olijicit
omnium diplomala, miorum instar sunt tria hsecquae venerandse antrquilatis? Mibi quidem tam errat qui
expendimus, incipiendo a Ludovico Pio, quem Ste- diplomatibus faiscedetrafait, quam qui adj'ungit terrae
phanus IY et Paschalis I imperiali aucloritale robo- ulnam. Yide notas ad dipl. Lud. Pii.
rare voluerunt jura omnia sanclaesedis, non exceptis f Satis de faoc lerrilorio-in Cod. Car. et in disser-
iis quse ab aliis injuste tenebanlur; quippe quae tationibus. Yide etiam notas adLud. Piidipl. elad
sancUe sedi blim vindicatum iri sperabant, necjue Otton.
eas spes fallaces fuisse compertum est. 6 In dipl. Ludovici Pii leges, sicul a genilore noslro
d En luce clarius donationum initium. Donalores Carolo, in Ottoniano. sicut, a domino Carolo imp.
siquidemexpresse nomhnntur, quodfieri nequaquam aniec. nostro : utrobique recte; nam Carolus unus
p otuit, ubi de Romm. poriiificumdominio agehatur: territorii Sabinensis largitor fuerat. Ilic aulem vides
non enim liquel, num Gregorius 11an Hl fuerit pri- imperatores omnes paulo supra nominalos"iiulicari,.
mus minceos, et qusenamadminlstralio fuerit, abso- nempe^laroium, Ludovicum, Oltones, non quia lar-
627 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. - bii
Etem [Et est] a in parlibus Tuscie Longofaai-do-'jA ea sancti Petn, et|\esira \e>lrorunin_iiesuccesso-
rum Castellum Felicitalis, Urbheluro, Balneum Re- ruir. pretaxatum episcopiumBabembai-gense[episco-
gis, Ferenti, Yiterbiuiri, Qrlem [Ortbem], !"§$ pum BabembergensJem] offerinins. Unde, J_||0 sub
Martain, Pledaro, Tuscanam, Suanam, Populoniura, pensionis nornine [noslrse] equum unum albuni fale-
Rosellas [Roselles], cum suburfaanis, atque \iculis, ratum e\ ejusdem loci episcopo ves annualiler »us-
el omnlbus terriioriis, ac maritirais oppidis, seu fini- cepturos sancinius <|.
bus omnibus. Offerimus insuper, firmamus, et rofaoramus tibi
Ilemque a Lunis [alunisl eum insula Corsica in beato Petro, ac vicario tuo donno Benedicto, et suc-
Suriano, deinde in monle Bardonis, deinde in Ber- cessoribus e.us prout bone memorie pape Joaimi,
ceto, exijide in Parma, deinde in Regia, et evintie suisqiie successoiibris a predecessoribus nostris Octo-
[Regia, exinde] in.Manlua, atque in> nionle Silicis, nibus [Ottonibus] faciuin est, civilates et oppida cum
atque provincia Yeneliarum, et Ystria [Islria]. Rec- piscariis suis, Reatem, Amiternaro [Amiternum"),
non et cunclum Spoletanum ducatum, seu Bene- Furconem, Kursiami Balvam, et Marsiam, et alibl ci-
ventum [Beneientanum] una cum ecclesia sancie vitalem Teramnem bum perlinentiis suis e.
Christine posila prope Papiam jijxta padum, quarlo Has omnes suprailictas provincias, urbes, et civi-
miliario. tates, oppida, atque casiella, \iculos, ac territoria,
Iteni in partibus Campanie Sora, Arces, Aquinum, simulque patvimoiiia pro sfatu i'egni nostri cunctoque
Ariminum, Teanum [Arpinum Tbeanum], Capuam, populo Christiano j[Cfaiislianorum populo] conser-
necnon etpatrimouiuni' ad polestalem et diiionem vando jam dicte Ecclesie iue, faeale Petre, vicarioque
veslram perlinenlia, sicut est patrimonium Bene- g tuo BeneGicto,ac suecessoribus ejus usque in finem
venlanum, el Neapolitanum, atque patrimouium Ga- seculi eo modo confirmamus,nt in suo delineant jure,
labrie auperioris, et inferioris*. De civitaie autem principatu, atque ditione f.
Neapolitana, [cum] castellis, el terriloriis, ac finibus Simiii modo per hoc nostre delegationis paclum
et insulis sibi pertinenlibus, sicuii ad casdern aspi- confirmamus donationes, quas pie recordationis Pi-
cere videntur, necnon pairimonium Sicilie, si Deus piuus rex, el postea-donnus Carolus excellentissiiiius
nosiris tradiderit illud manibus. Simili modo eivila- impeilator, ac deinceps ditiones [Ottones] piissimi
tem Gajetam [Cajelam], et Fundum cuni omnibus Jjeaio Petro Chiisti apostolo voluntaie spontanea
sarum perlinenliis h. coiitulerunt s, IgJ necnon et ceusum, vel [et] pen-
Super hec [hoc] confirmamus vofaisFuldense mo- sionem, seu ceieras" donaliones [dationes], que [quse
aaslerium, et abbaiis ejus consecrationem, atque annualim] in palatium regis Longobardorum inferri
omnia mouasleria, eortes, et villas, quas in nllra- solcbanl sive de Tufecia,si\e de ducalu Sjiolelano,
montanis sanclus Pelrus faabere diuosciturj absque sicut in suprascrijitis 1 doiiationibus, et iiilei sancle
antesna uiuni rerroga, sheuuillinbach [Yuniilerii.ga, memorie Adnanum papam, et donnum Earolum iin-
sivc Urufimbacfa],que a sancli Petri ecclesia per peratorem convenif, quando idem pontifex eidem de
conveniionis [commulalionis] paginam cpiscopo 110- supradictis [suprascriplis] ducatibtis, id esl Tuscano
stro Babemfaargensi[iiafaembergensi] collafe sunlc. et Spoletano sue aueiorilatis preceptum confirmavit.
Pro quibus sepedicte Eoclesie sancti Pelri transcrifai- JEo scilicet modo utannis singulis prediclus census ad
mus, concedimus, et confirmannis omnem illam ter- p.arfem ecclesie sanjcli [beati] Petri persohatur, salva
ram, quam inler Narniam, Teramnem, vel Spoletum P : super eosdem dueatus nostra in omnibus dominalione
ex regni nostri parle habuimus. Sub tuitione preler- et illorum ad nostram pariem suJjjeclione h
gitores el ipsi fuerint, sed quia Carolinam donatjo- donationem istam tribuere. Unde facile assequeris,
nem confirmavei'anl. Pagio Ludovicus amo\endus paulo supra ageutem de territorio Sabinensi faaudex-
videtur, nam declaravit commenlitiuin diploma Lu- clusisse ullum e suis antecessoribus,qua in re liber-
dovici. Mifai vcro, qui non modo certum, sed alio- tate minus ferenda Pagium \idimus usum esse,
rum fontem Ludovicianum esse demonstraii, Ludo- Ludovici nomen detrahendo. Paulo infra res clarior
vicus cum-aUis Auguslis est cerlissime retinendus. fiet. S
Negligcntia enim Ottoniani sevi, quae Ludovicianum } Summa esf, diplomata omnia constanter confir-
diploma transcrifaendum exfaifauit,auctoremque ip- niare jus pontificium supremura omnibus in j)ro\in-
guro diplomatis sileniio prseteriil, damnanda potius ciis, el cfvilatibus, ac locis faucusque enumeratis, ita
quam in falsae opinionis patrocinium vocanda. ut tam in anliqua dilione sanclse sedis, quam in ejus
» Mendosa lectio, quse tamen mendosior occurrit amjilificationea Pijjpino el Carolo, necnon ab Ottone
m CoSd. Baronii. At facile emendari potest ex su- ct Henrico facta, pfincegs absolulus Romanus pon-
perioribus diplomatis, quse legunt : Item in parti- tifex 8
declaretur. |
bus, etc. Ludovicum hic sileri nihil mirum : namque, ut
b Hucusque ab Olloniano nihil discrepat. Yide quae saepe est dictuin, nihil prorsus donasse eum constat
ibi diximus in notis. sanctae sedi. Est iainen notatu digna hujusraodi do-
0 Bamfaergensemecclesiam impense afa Henrico nationum confinnaiio. Nam Ludo\icus faocloco pro
dilectam an 1007 concil. Francoibrdii habitum pri- D paclo decrelum adhilfflit; et Otto atque Henricus,
vilegio nitens Joanni XVII in episcopatura , eiigit pactum delegaiion^s pro confirmationis appellant.
(Labbe, Coricil. tom. IX, p. 784). Ditmarus, cjui con- Loquendi vaiietas âpei^taesf : Ludoiicum quippe
cilio interfuil, rem narrat: quae ibi desunt Iiinc sup- decreti nomine usum esse pro paclo, seu constitutione
pelunt. inter partes composita, intelleclu arduum non vide-
d JVidedissertat. (num. 7 scq.)..Baron. (an. 1019, tur; atpacti voce riou routaia, delegationempro con-
jium. 1 seqq.) et ibi Pagros Benedicti YIH adventum firmaiioae substilui, aliquantulum ohscuram notio-
Bambergam statuunteod. aimo 1019. Janiiingus au- nem redcdt. Notat tamen Ducangius (Y. Mediatores)
ctoritate fusioris cfaron. Hermamii, rem differt ad in chartis ejus aevi ilelcgationisvoce designari ratio-,
seq. annum."Altei'ulro evenerit, cpiscopaius lumfuit nem acquirendi perimonasteria . irDelegatione firma,
suJjjeclussanctsesedi. Quarediplomaiis selas nonest in cujusmanum delegatio eadem pernianum nostram
an. 1014. Nam episc. Bamberg. subscriLit Rom. se- prius fuerat facta. is Quare afare nostra delegationis
dis subdilus. nomen non afaluditlAd sponlaneas Ottonum donalio
e Duohi^ notanda. Primo Henrifcumdonationisuae nes quod attinet, nulla alia comperta mihi est, pra>
propfise in Spoletano ducatu (sive, ut melius dicam, ter septem civitates Spoletani ducatus : sed ea ipsa
commutationi, cujus dominium est valdefirmius) sub- satis est ad eorum riomina ' recensenda, rejecto Ludo-
jicere civitates ab Qttonibus donatas,.cjuare ducatus viciano.
omnisjuris sanctae.sedis est factus. Deinde quavis . h In disserlationibus 1 et notis prsecedentium diplo-
"orocul ambiguitale prmdecessoribits suis Otlonibui matum singula fere capita sunl exposita, quse sanctte
629 COD. DJPLOM. — MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.^-APP. — DIPL. HENRICI I. <>Sff-
Ceteruin,sicui dixirous, omnia superius nomina A anliqua admisit consuetudo, aliquod facial impedi-
[nominata] ita ad vestram partem per lioc nostre mentum. Quod si quis contra hanc nostram -consli-
confirmationis pactum corrofaorarimus, ut in vestro tutionem ire presumpserit, exilio tradatur. Insuper
permaneanl jure, principatu, atque ditione, el [ulj etiam ut nullus missorum nostrorum cujuscumque
neque a nofais,necjue a successoribus nostris per impeditionis argumentum componere audeat iu pre-
quodlibet argumentum, sive macfainationem,in qua- fatam eleetionem prohibemus. iNamet hoc omnimo-
cumque parle-vestra potestas imminuatur, aut a dis instituere placuit, ut qui sefflelsub speciali db-
vobis indealiquid subtrahatur. De supradiclis vero fensione donni apostolici, si\e nostra fuerint sus-
provinciis, urfaibus, civitatibus, oppidis, castris, vi- " ccpti, impetrala juste utantur defeilsione. Quod si
culis, ierritoriis, alque patrimoniis, necnon et pen- quis in quemquam illorura, qui faoc promeruerunt,
sionibus, atque censibus; ita uf neque nos_ facturi violare presurapserit, sciat, se esse \ile sue pericu-
«imus, neque quibuslibet ea facere voleniibus con- lum incursurum. Illud etiam coafirmamus, ut donno
senliamus. Set [Sed] potius omnia, que superius Je- - apostolicojustam in oninihus -servent obedientiam,
gunfur, idest prorincie, chitates, urbes, oppida, seu ducibus, et judicibus suis ad faciendam jusii-
castella, terras, patrimonia, atque insule, censusque tiam.
et pensiones ad parlem eeclesie faeali Petri apostoli, Euic enim institutioni hoc necessario anneclen-
alque pontificum in sacratissima sede illic residen- duni esse perspeximus, ut missi donni apostolici,
tium, nos in quantum possumus, "defensores essg seu nostri semper sint conslituti, qui aimuatim nobis
testamur : ad hoc ut eam |ea in] illius ditionem ad renunliare valeant, qualiter singuli duces, ac judices
utendum, atque disponendum fujiiiter valeanl opti- B [populo] justitiam faciant, hanc iraperialem consti-
neri [obtineri]. iiitionem quomodo ofaservent.Quimissi decernimus,
Salva in omnibus potestate nostra, poslerorumque ut primuin cunclos clamores, qui per negligenliam
nostrorum >»,secundum quod inpacto, el constitu- ducum, vel judicum fuerint inventi, ad nolitiam
tione, ac promissionis firmitate 1@_| Eugenii ponti-. donni apostolici deferant, et ipse uirani e duobus
ficis successorunique illius continetur : ut onmis eligat: aul slatim per eosdem missos fiant neccssi-
cierus et unhersi populi Roniani nobilitas propter tates emendate, ant misso nostro nofais renuntiante,
diversas necessitates, et ponlificum irrationabiles per nostros missos a nofaisdirectos emendentur. 1@3
ergapopulum sibi suijeclum asperitates Telunden- Hocut afaonmibus fidelibus sanctae Dei Ecclesise, et
das, sacramento se oblfget, quaiinus ftitura ponlifi- nostris [vestris] firmunj esseT,redatur, propiie ma-
eumelectio, quantum uniuscujusque intelleelns fue- nus signaculo subscriptionibus faoc jiaclum confirnia-
rit, canonice et juste fiat. Et ut illi jjlle], qui ad tionis nostre rofaoravimus,et sigilli nostri imjjres-
faoc sanclum apostolicum regimen eligitur, hemine sione adsignari jussimus. i Signum donni Henrici
consentiente consecratus fiat poniifex, jmusquam gloriosissiriiiRomanorum.imperatoris Aug, Signum
talem in presentia missorum nostrorum, seu uiiAerse Erchandildi 1=Maguntin. arehiepiscopi. Signtini Her-
generalitatis faciat promissionem, pro onmiuni satis- faerti [Heriberli] Goloniensis arcfaiepiscopi. Signuni
iactione atque futtrra conservalione, qualem donnus, Boônis c Treverensis [Trevirensis] archiepjscopi.
et venerandus spiritualiter [spiritualis] pater nosler Signum Tfaiederici d Melensis episcopi. Ego Heber-
Leo fecisse dinoscilur [sponle fecisse dignoscitur]. hardus e Bafaemfaurgensis[Bainbergensis] ecclc>ie
Preterea alia ntinora huic operi inserendum pre- f< * episcopus Romane sedis subditus s-s f. Ego Maceli-
vidimus [inserenda providimus]: videlicet, ut in ele- nus Y/irciburg. episcopus s-s. Ego YVallius[Walte-
ctione poniificum neque liber, neque servus ad hoc rius] Spirensis episcopus s-s. Ego Ruodardus [Rico-
yenire presumat, ut illis Romanis, quos ad lianc dardus] Constantien. episcojms s-s. Ego Rodalricus
electionem per constitulionem sanctorum patrum Kuriensis [Zodalricus Curien.] episcopus s-s. Ego
sedi jus suum apertissime .\indicanf. Nihilominus guntina (Lafab. Goncil. tom. IX, p. 844).
notari velim et istam formulam pro illius sevi ele- « Poj)ponem faunc vocalum invenire esl in fiictis
gantia plurimi faciendam. Procedunt scilicet paii monuiiieiilis. Mafaillon.(Ibid., 1. LIV, n. 42) Megin-
gressu. ad vestram partetn, ufai res est de ditione gaudo successisse tradit anno 1016, biennio post
sanctae sedis, et ad nostram partem, ufai agitur de oeialera diplomati assignataro a Baronio. .
imperiali dominatione. Yide exempla plura ap. Du- d Ditmarus, qui Bambergensi concilio aderat in
cangium (Y. Pars. Ad partem alicujus solveie)/ Ex dedicatione ejus faasilicse, an. 1012, Theodoricum
quibus omnibus inferiur, quod, nisi temere negentur appellal (Labi). Concil. lom. IX, p. 806) et faaecde
diplomata quse tot veierum monumentis roboranfur, eodem narrat: « Posthsec synodus hic Tuit magna in
jura civilia apostolicaesedis validissimis Iiaerent fun- qua Gebefaardus Ralisponensis eccl. praesul ab
damentis. archiepiscopo suimet arguitur, cl Melensis ecclesiaj-
a Quae sequuntur usque ad finem, jam notaviraus pi'sesulTheodoricus a rege increpatur, eo quod epi-
ad Ottonianum diploma : eadem enira sunt rie disci- stola suimet hunc injuste apud papam (Serg. 1Y) ac-
plina ordinationis Rom. pontificis nullatenus varia, "n cusarel. J Yide Baron. et Pag. (1011, n. 1 seqq.).
quod spectat ad Romanos*ipsos pontifices, lamelsi e Labbeus (Append. tom. IX, Conc. p. 1248) ex
secus evenerit ex parte Ottonum niniium sibi arro- cfaronico Hildesfaeimensifaoectradit de monaslerio
ganlium, qua de re in calce disseiiationum satis pro Bamfaergensi : « Yenerafaile monaslerium, ipsius.
nostra disseruimus-.
"re •> domiui regis nohile ac specjale studium afa Eber-
Codex ms. Baronii unus legit Erkinbaldi, esele- hardo primo ejusdem sedis episcopo cum consensu
fis autographi lectionem retinenlibus. At Mabillpa. et conventu onmium cisalpinorum prsesulum n Non,
(An. Ben. lib. LIII, n. 89 et alifai) Erchanbaldum le- Maii consecraturo esl (an. 1012). J Henrici canccl-
git, seu Erkembaldum cum cliron. Saxon. Hunc au- larius dicitur a Mabillonio(Ibid., I. LII, n. 94). Hoc
tem esse mortuum an. 1021lestatur idero chronicon. in dipl. sanctcesedtssubditumse opportune subscribit,
ap. Mabill. (Ibid., lib. LIV,n. 105). Quin eliam Hen- quse res annuni indicat 1020, ul aiebara in dissertat.
rico tum degenti Merseburgi, ubi Pascha celebravii. (n. 7). Nam vix amiis 22 Bambergae subjeclio illa
Heriberti etiam Coloniensisarchiepiscopi mors nun- persevei-avit. H.ec disciraus c\ Hermanno Contraclo
tiata fuit ex eod. cbron. Quamobrem est cur mire- in fine amii 1052, quem ille vocal-bS, namgue a
mur .eumdem Mabilloniumfajec referre, cum antea Natali Domini orditur annos. Cumque is oLierii anno
-dixerit (Ibid., 1. LIII, n. 97) Richardutn abbalem sequenti, suramam mei-etur fidem. Y. dissert. /n. 5
Fuldensem, quidiplomati subscribit, \ix anteannum et seqq.)
1025 eam dignitateni assecutum esse. Et sane con- f fl.e duaelitterse nil aliud valent quam subscripsi,
cilio Salegunstadiens. an. 1022 celefarato snbscrjbit ut eruditi norunt. "
Aribo, qui Erchembaldo successerat in sede Mo-
B3i B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 652
Adalbertus Basiliensis episcopus s-s. Ego Heimmo A nis comitis. Sigmim 134 Cunradi [Eunradi] comi-
iHemmo] Yverdunensis episcopus s-s. Ego Walti tis. Signum Oclonis [Ottonisj comilis. Signum Adil-
tleihsteidensis [Walter Heicsteden]. episcopus s-s. brabtis [Adilbrralilis] comitjs. Bobonis[Signum Bob. J
Signum Richardi Fuldensis [Fuld. afabatis]. Signum comitis. Signiim Fredeiici comiiis. Sjgnum Bezelini
Arnoldi Herfeadensis abbatis. Signum Brucfaaidi comitis. SignumtEzonis comilis palalini. Signum
fhbatis. SignumRyodhois Eluanen. abbatis a. Signum Frederici Gamerafii, Signum Ezonis inferloris [In-
Gottifredi ducis. Signum Beringardis [Beringardi] fercorum]. Signiim Heimzonis [Hemizonis] pincer-
ducis. Signum Thiedericis [Thiederici] ducis b. Si- narii. Signum Buzis Alimunberejjger. Adihnan. Ad-
gnum Wejphoiiis [Yelphonis] comitis. Signijm Guno- hilbero e.
" Ista suhscriptio deest in authent. Innocentii 1Y. e In autfaen . mnoceutii IV sequitur : Egu Wice-
h Post signum Thiederici ducis in authent. Inno- linus Astrarburgensis episcopus. Sigmtm Ryodhois
centii iy legitur : Signum Simonis comith. Fluvanen. abbatis.
195 DISSERTATIO c
DE CHARTULA COMITISSJ** MATHILBiE
I
SETJBOSATIGHES. SEBI SEMEL ET ITERUlir
i FACTA.
CAPUT PRIMUM B devotissime obtulit. Hoec ergo causa inter poniificem

et Romanum dissensionis et edii fomilem
De mmine, conditione, situ, vicibus terrm Mathildis. ministravit. >imperium
Diploma istud primum periisse conslat
I. Quanquam duo Romauorum reges, post sau- ex altero, quod comilissa eadem quinque et viginti
ctum imperatorem Henricum, diadema imperiale sus- post annos condidit, anno videiicet 1102 juxta illius
ceperinl, Conradus Salicus anno 1027 a Joanne XIX, lenorem; exslatqiie hoc postremum apud Baronium
ejusque filius Henricus a Clemente H an. 1046, ac (eod. an. n. 20), Leibnilium (Scriplor. rer. Brunstv.,
proinde jura omuia sanctae sedis suo uterque diplo- tom. H, p. 687), Muratorium (Rer. It. Script., tom.
mate confirmaveiit, quod usu receplum erat, eorura Y, p. 584) pluresque alios, quos prseiermitto una
tamen neutrum ditiones sanetse sedis âmplificasse cum Lunigio (Cod. It. Dipl. tom. H, p. 701; et SJJIC,
diplomata sequentium imperatorum demonstrant. Eccl. contin. I, p. 165). Nam compertum liabeo
Permutatio tantum Beneventanse civitatis facta esl editiones omnes profectas esse ex pervetusto illo
a prselicto flenrico cum transalpinis Ecclesise juri- codice Yaficano olim cartl. Sirleti, unde illud tran-
bus, ul proecedentidissertatione (n. -15et seqq.) vidi- scripsit eard. Bafonius. Quod Leibnitius luculenter
lom. I, Inlrod.): « Adjeci, inquit, et
m.is^,dum sanctus Leo IX Wormatise degeret anno _ leslatur (Ib.,comitissae
1055, Duo aulem singularia undecimo Ecclesise chartulam Matfaildis super concessione
saeculo eveneruiit, quae maximum Ecclesise ditioni- bonorum suorumj facta Romanoe Ecclesise, quae in
faus incrementuin attulere. Primo scilicet Romani eodem eodice ascripta reperitur, neque scio an ejus
pontifices Nortfamannoium ope anliqua jura sanctae authenticum exenjiplaralibi habeatur. n Deinde usum
sedi vindicarunt in Apulise el Calabrise ducatu, el n se esse fatetur ill. Laurentii Zaeagni bibliothecse
principatu Capuse, ex qtiibus Neapolitanum regnum Yat. custodis ope in recensendo tum ipsam char-
coaluisse postmodum constat : et in Sicilise insula, tqlam, lum Yitam Mathililis ab ejus capellano Dom-
septem j'am saeculorum prsescriptione confirmata; nizone conscriplani.
deinde magna illa comilissa Mathildes, afasqueprole III. Chartulae iejusdem exemplunj, quod per me
deccdens, bonorum suoruro omnium apostolorum prodit in lucem, brjeferendum faaud dubie est qui-
principem beredem iiisiituil, ut ait Domnizo: fauscunque aliis undelibet desumplis. Albiniano enim
ex codice prseslaritissimo, unde monumenta alia meo
Propria clavigerosua subdiditomniaPetro ; leclori exhibui, Inon uno ex capile describendum
Jauiior e>,lco?listiiiali^res, ipsaquePelri:
Accijueiisserrpluindecuiiclis Papa betuguus atque evulgandum mihi esse inleilexi. Primo siqui-
dem auctor codicis Cencio antiquior, et, \erbo absit
Tje primo ex duobus liis capitibus nonuihil est di- invidia, in eolligendis vetustis monumenlis diligen-
Ctum in superioribus, ei opporlune aliquid adjicien- tior atque accuratior fuit. Deinde Leibnitianam re-
dum erit. At de altero, seu de Mathildica donatione, ceusionem pluribus in locis mendosam ostendit.
cuni opinio aljorum alia in editis tol libris reperia- Postremo emendaliones a Muralorio factas aliorum
ttur, serio agam necesse aiit in praesentia. dijilomatuni ope ihuliles reddit, ipsumque se prodit
II. Donationem bujusmodi seinel et iterum factam ex eomitissse autographo exceptum. Quamobrem
esse inter omnes tam veteres quajn recentiores con- ad diploma quod jattinet, nul.um ex tot apographi»
stat. Primum scilicet Carrosii anuo 1077 postquam ante fauncdiem ih lucem proaiit Maifaildianaechar-
.Mathildes deprehendit Ilenrici IV regis Romanorum r. tulae magis simile. Utinam J.QJ chartulse ipsius
13S poenitenliam fuisse falsam, sibique metuere **summa non essei ubique eadem! Unus siquidem
ab eodem ccepit. Rem narrat Domnizo comitissae aposiolorum piiiiceDS mstituilur fa.^res bonorum
ejpsdem capelljiius, et hujus auctoritaie uberius omnium magnae comiiissse; at bona ista non ulin
card. Baronius (1077, n. 25) et Florentinius (Me- pluribus ejus diplomatibus pro variis monasleriis
mor. lib. n, p. 181), Petrus Diaconus Leonis Ostien- atque ecclesiis singillatim enumeranlur, sed aut
sis continuator, quem Baronius aliique Ostiensem bonorumsuorumomnium, aulproprise terraj generali
ipsum minus recte ajroellant; non enim senserunt nomine designantir:
continuationem Ostiensis incipere a cap. 54 libri m Cuipropriaasoriemlelimis subdiditomnem,
De renovatione Ecclesim sancli Marlini; Pelrus, iu-
quam, Diaconus (lih. m, cap. 49) Domnizoni astipu- ait supralaudatus Domnizo,quointegrior lestishaberi
lalur, t Anno autem, aiens, Dominicseincarnationis non potest. Quoer JSmultaeinleK antiquosreeentesque
j077, Mafhilda comilissa Ligurise et Tuscise, iram auctores dissens onis causa fuit. Aiii siquidempro-
hnp. Henrici sibi infesti metuens, Liguriam et Tu- vincias, civitates etcaslraalii,aliiquepraedia duntaxat
seiam provineias Gregorio papje el S. Rom. Ecciesiai bona Dropria Matliildis fuisse contenduul. Leonis Os-
i
653 COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEIl COD.CAROL.—APP.—DISS.DE CHART. COM.MATHILD.654
tiensis continualor Liguriam et Tusciam pontifici et',A diploraa, -quod promitlilur, licec posl pacem Con
S. R. Ecclesiaedonatas affirmat, quod fieri nequaquam stantise faclum, nullo loco babendura difficili in eo
poluit. Dominicus Mellinus, qui anno 1589 librum statu, non solum sanctae sedis, sed llaliae oninis, dp
edidit pro sua aetate satis eruditum de refaus Ma- quo ufaeriuset opporlunius dieam.
tbildis, et post quinquennium Hbri ejusdem apolo- VI. Prselerire liic non possum, nee deheo, Joannis
giam adversus D. Benedictum Luchinum Mantua- Friderici Joakim Hallensis dissertationem anno *!755
num ord. Ben., opinionem sequilur Joannis Villani elaboratam pro asserendo Mathildicam donationem
(lib. iv, c. 20)de quibusdamoppidis aBeatrice coem- MagnaeBritannise regl Brunswico-Luneburgensi ele-
-ptis, aliisque a Malhilde -aedificalis, deque multis ctori. Idque non alia fini, quam demonslrandi causa,
hujus opibus et prsediis, quse nostram quaestionem male admodum feuda post Matfaildemnata a priscis
integram relinquunt. Luchinus prsedictus (Chron. illis beneficiis sevi Mathildiani secerni. Ponit pri-
c. 5) Beatriei dotem constitutam iuisse aita consan- mum iste auctor (Praef. p. 1, el c. 2, p. 29) terram
guineo Henrico H Mvlinam, Lucam, Regium, Par- comitissae 190 ah eruditis definiri e marchiam
mam. Felix Contelorius, vir maxime erudilus in sua Tnsciae, ducatum Ferrariensem, ducatum -Parmen-'
Matliildis genealogia (p. 61 seq.), de nuptiis ej'uslo- sem, Placentinum, Mantuanum, Spoletanum,,mar-
quens cum Welfone Bavariaeducis filio, affert Ma- chiam Anconitanam, Lucam. > Deinde harum di-
thildianas litteras ex cfaron. Bohem. CosmsePra- iionuni priorem ab aliis affirmari ait post caeteras
gensis, quibus tolius regnum Lombardim,plurimas- traditam esse Bonifacio viro Beatricis, ac patri Ma-
que civitates et oppida Welfoni promittit. At regnum thildis a Conrado Salico j"ure feudi: feuda vero non-
Langofaard.j'uris imperii erat. g dum nata esse, proindeque lam Tusciam quam di-
IV. Hisce autem ex auctoribus ingentes Matfaildis liones caeteras, quarum Maihildeshseres fuit, allodia
dhilias veras falsasve discimus, nifail vero lucis esse contendit. t Ipsi autem (Bonifacio) tradila a
acquirunl bona propria sanctae sedi relicta. Secus Conrado Salico, ut propria: adeoque erant allodia,
esse videretur de Francisco Maria Florentinio, qui in quibus Bonifaciiposleri omncsque ex ejus familia
anno 1642 librum edidit, cuffecit nomen Memorie succedere debefaant. .>Ita ille (cap. 3, § 5 seq. p.
di Matilde la gran contessa d'Italia. At si monu- 46). Mitto csetera : non enlm ifii adhsereo quatenus
menla dempseris, quae plurimas Mathildis donatio- recensitas provincias, quia feuda nondura nata eranl,
nes, et decreta, chartasque continent, per devia allodialium vult naturam induisse. Etenim alia dono
eum abire comperies. Idem vero allodialia tantum dari, alia beneficio, seu beneficiario j"ure concedi
bona donala esse putat (lib. n, p. 5M). Quid vero? consueverunt, modico cum discrimine interbenefi-
Posl annos quatuor et quinquaginta, seu 1696, D. cium et feudum. Utriusque rei chartae plures in
Benediclus Bacchinius, aliis omnifaus facile praefe- annalibus exstanl, noiaeque in dies a recentioribus
rendus, sua in absolulissima historia monaslerii edunturin lucem. In codice saepelaudato Albiniano
sancti Benedicti de Padolirone agens de hac dona- esl t Transcriptum cartule Odonis de Poli de lotal
tione (lib. n, p. 7-4), inter causas iraemaximse, qua lerra sua, quam beato Pelro et S. R. Ecclesisein
Henricus IV exarsit in Matfaildem, « donationem proprietatem donavit m. prop. ind. v, > anno scili-
omnium saaruro dilionum, ipiam fecit Mathildes cel 1157. Eodemque anno « Aliud iranscriptum car-
sanctse sedi, > recenset. Infra autem (lib. m, p. tule domini pape de eadem terra, quam eisdem co-
"141 seqq.) qusestionem 19§ movet, num allodia- - milibus in beneficium coneessit. J Et notandum,
lia tantum, an etiam regalia faona inteliigi debeant. " quod ante biennium in eodem cod. mentio feudi re-
Deinde aiens abs re sua esse istud inquirere, quse- peritur: t De medietate chitalis Tusculane dala
~stionem discufiendam permittiftractantibus faanc Jonathe in feudum, que post mortem csjus debet ad
maleriaro ex professo. -Quodprofecto estFIorentinii Romanam Ecclesiam fibere reverti. > Ilaque nata
opiiiionem ad truiipam revocare, atque inlegram essent necne Mathildiano sevo jura feudalia, paruro
rem relinquere. Tefert: beneficiaria erant, quae a donalionibus in
V. Altamen incredibile dictu est, quanto cum proprietateni distinguebantur.
plausu GodefridusGuillelmus Leibnilius, Ludovicus VII. Quamobrem recie Sigonius (de Regno II.
Antonius Muralorius, nostrisque diebus Christianus an. JH5), Mathildis morte narrala: « Ita, inquiiv
Ludoricus Scheidius Jclus, Fiorentinii opinionem Parma et Mantua ad eum (Henricum V) pervenit.
acceperint. Quam quidem consultius fieseruissent Feri'aria quam Thedaldus avus a Joanne XIII ponli-
cum Bacchinio, ut ex dicendis fiet evidens. Leib- fice acceperat, Romanam ad Ecclesiam rediit. > Non
nitius qu.ppe in ipsa sui operis introductione: <iNo- enim aliter loqui debuit illius aevirationpffl habens.
laridura aulem est, inquit, ea tantum donasse Ma- Et sane hanc historiae partem Baronium ct Pagiuro
tfaildem, quaejure proprietario, seu allodii posside- ex auctoribus synchronis certisque monumentis
faat. Itaque ducatus Spoleti, aut Tuscise marefaia, petitam in apnales retulisse quis ignorat ? Ditiones
et qusealia beneficio Caesarum feudali roajores ejus sanctse sedis el Jtaliae regnum ad rem nostram fa-
habuerani, comprehendi donatione non poluisse. > ciunt. Haecserio animadverli oportet apud laudalos .
Muratorius (cujus epistolam de duafaus lineis Guel- auctores: comperfum quippe erit (Bar. 1110, n.
ficis Mulinensiet Brunswicensi Leibnitius, tanquam D 2 seqq.) in pactjs conventis inter Paschalem 1111
sibi amicissimi faominis, primo sui operis volumini Heuricum Y ante coronationem duo ista capita exi-
adjecit) passim sequilur eamdem opinionem, prae- stere: <i Patrimonia possessionesque beaji Peli i
cipue in Annaliuni tomo IY et alihi (Scr. Ital. tom. restilueret, sicffli a Carolo, Ludovico, Henrico, aliis-
V, p. 566). Kemo tamen affluentius causam istam que imperatoiibus concessa sunt, libera, servaret-
egit Scheidio, qui quatuor magnis voluminibus origi- que ea beato Petro pro viribus. > Et paulo infra :
nes Guelficas est amplexus. De Mathildiana enim r Quse20(0 omnia postquam imple\erit rex, papa
donalione disserens (tom. 1, a p. 448~ad 465) eani juberel episcopis astantibus in die coronalionis ejus,
cuni Leibnilio et Muratorio ad prsedia et castra dun- ut regalia iniperatori dimitlereiit, quae a tempori-
laxat coarctat; deinde aucloritate Muralorii usus bus Caroli, Ludovici, Henrici, aliorumque praede-
aliquodeliam cxiis castris, propriis Ecclesiae Ro- cessorum ad fegnum pertinebant. > Quaesacramenlo
manse, eriperenon \eretur: « CI. Muralorius, in- Henrici et principum imperii, necnon Pelri Leonis
quit, non absque ratione putat Henricum nunc pro pontificeconfirmatafuerunt (Id., 1111, n. i seqq).
etiam castellum Canossse in feudum dedisse avo Quidquidsacrilege a perjuro Caesareactum fuit die
Guidonis et Rolandini, quibus Fredericus primus ipso coronatiouis, prhilegia per vim et melum a
imperator anno 1185 ejusdem investituram innova- pontifice captho extoita, eademque in concilio epi-
vit diplomate, cujus editionem pollicetur. > Erudi- scoporum et cardinalium cassata legi apud Baroniiim
mm par! Henricus V donationem susdeque habuit, malo, quam tragicis hisce rebus enarrandis' plus 7
mvasitque hsereditatem Mathildis; Frederici aufem cequodigredi a re proposita. Idunum nicmoriaie-
C33 B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SECTIO IU. 336
neri cupio, luro regnum ilaliaj, tum ditiones poutifi- A Dianzano, Casalefflagno, Casale ligogno, Fregasso,
cias tjeniici IV teroporibus in eo magno ac diuturno Pi'egnano, Caviano, Runcaliis, Planzo, Caslro Ca -
sacerdotii et regni Geriamine disturbatas, ad sta- npsise ejusque cuiiae, Fonlana, Campogajauo, san-
tum pristinum revocari non poluisse ante Matfaildis cto Marlino de Rijsustinolo,Padis, Corregia, Fossa-
mortem, ac proinde antequam sanctse sedi faseredi- canalis, Miliare, Uurgatellis, Fossulis, Brundiono,
latem adiie fas esset. Soleria. Et in toto podere q. Cavalcacomitis, ac «ni-
VIII. Ne Mathilde quidem decedente an. 1115, \ erso iroolaecomijalu, et in loto eo , quod esi in
Pascfaali II illius adeundoefacultalem fuisse constat: praenominato podeie. In episcopattf Bononiensi, Mu-
nam Henricus quintus jurepropiuquitatis haeredita- tinensi, Regino, Parmensi, eseterisque aliis episeo-
lora omnem invasit (Rar. et Pag. n. 8, 7). Nec nisi paiibus adjutor efo ad retinendum et defendendum
post Augusti faujus morlem anno 1125, die22 Maii, cum quae hafaei, et quaenon babet ad recuperandum , et
Honorius U sanclae sedi vindicans jura sua, Alberto jecuperata fuerint, 2©2 afI retinendum et de-
duci et marcfaioni Tuscise invesliluram tradiditillius feiiilendum contra omnem rnortalem. Eamdemque
liaereilitafis, ut docel Muratorius (Aniiq. Est. par. i, vero lerram- nec |teneo, nec ienebo nisi a Romana
c. 50, p. 295) qui donationem affert ab eo factam lantum Ecclesia, et pro ipsa solvam ei singulis an-
monasterio Padolironensi: t Albertus Dei gratia nis, nomine censns, quadraginla marchas argenli,
marchio et dui. lege vivens Salica, coojierante gra- et serviam ci proj ipsa terra meis sumptibus : in
tia, et beali Pelri et domini papaeHonorii ejus vica- Lombardia el Roinania !eumvel centuin mililibus; in .
rii munere ad faujus Iiouoris provectus fastigia, ad Tuscia vero, Yallespolelana, Marchia cum qtiin-
petitionem conjugis suae, ac eiiam pro mei'cede ani- g quaginia. Ab Urfajeautem et infra \ersus .Apnliam
mae, dominae Matbildae comitissae, etc. > Perinde per Campaiiiam, et toium regnum Sicilicecum \i-
Honorii successor Innocenlius II anno 1153 Lolha- ginti,per mensein integrum singulis annis, quando-
rium II et Ricliizzam Augg. investivit, exstatque cunque fuero requisilus, terapore veniendi et rece-
hujusmodi prseceplum apud Baronium (1155, m 5) dendi minime coiripuiando, el deinde, cum sifai pla-
el apud Lafabeum (Couc. tom. X, p. 946) quodiiic cuerit, in suis duiitaxal expensis. L-egaloset nuntioa
transeribere non gravafaor ev codice Albiniauo ali- apobtolicoa sedis iii ierram venientes praidictam de-
quanto varium, quod inscribilur: t Innoc iiapaH vote recipiamet faojnQrifice pei fraptabo.»
Lolhario imp. Aug. et Rigefie imperatrici. Allodium X. .Yersijielli fauic liomini pontificem adfaifauissa
1)0. me. comitisse Malhilde, quod utique afaea beato nimiam fidem posteriora facla monstrarunt^- ista
Petro constat esse coilalum, vobis conimitlinms, et vero fauc non spectant. Investiturse faonorum Ma-
ex apostolicse sedis dispensatione concedimus, atque thildis exeniplura ttliud, atque omnium extremum.
in praesentia fratrum noslrorum arcfaiepiscopor., ni fallor, exstat apud Raynaldum (1*221,n. 29 seq.)
episcopor., afahatum, necnon principum, el baronum, ex libro Censuum, el alio ex cod. Bullar. ms. Tameisi
per anulum investimus, ita videlicel ut centuni li- hnjusmodi invesiituram verius resiilutionem appel-
bras argenli singulis annis nobis et successoribus lafaimus, nam Frejlerieus 11 voce invesliendi ulilui',
nostris exsolvas, et post luum obitum proprietas ad dum Honorio pontifici terram Matfaildianam resfi-
jus et dominium S. R. Ecclesie cum integritate tuit: s Tam de caslro praedicto (Gonzagae),inquit,
absque diminulione et molestia revertatur. Quod si quam de aliis castfis, scilieet Pepugnano, Bondeno,
nos, vel fratres nostros __@1 in eamdem lerram Q ( necnon de toto ipsb comilatu, podere, ac terris co-
venire, manere, vel transire oportuerit, tam in sus- mitissse prsediclre dictos capellanos nomine Roman.e
ceptione quam in procuraiione, atque securo con- Ecclesise inveslimu^s,et eos constituimus possessores,
ductu, prout' aposiolicaoi sedem decuerit, faonore- el mandamus de taslris prsedictis per ven. episc.
niur. Qui vero arces tenuerint, \el rector terrae Taurlnensem vicarium nostrum in corporalero pos-
fueril, beato Peti-o, et nobis, nostrjsque successori- sessionem induci. > Fridericum II fuisse supersli-
bus fidelitalem faciant. > Utramgue invesiituram lem usque ad annum 1250, deinde inlerregui trium
brevem admodum fuisse colligilur ex ejusdem in- et viginti annorum, ut Germanicis scriploribus pla-
dole: non eiiim ad successoies transibal, sed eo cet, quinque annor nn spalio diuturnioiis , ut verius
decedenle, qui investituram acceperat, ad jus ac alii sentiuul, finem esse allalum aRudoIpho Augustae
domiukjm sanelae sedis rcvertefaatur. Idcirco Alber- domus Auslriaeae progenitore coniperluro alque ex-
tus marcbio septem circiter annis eam terram reti- j)loralum est. Eumdem aritem Rudolphum j'urium ac
nuit, Lotharius aulem non 'faene quinque; nam honorum omnium jsanetae sedis, post Suevicas fot
anno 1157, die 5 Deeembris, excessit e vila. hivasiones, inslauratorem, hccc suo diplomate dis-
IX. Hinc vero per annosfere septem etseptuaginta tincle ac dilucide^ exprimere voluit Nicolaus Tfl.
usque ad 1215, Arnaldistis rege Roraanorum Con- « Ad faas pertfaiet iola terra, quoe est a Radicofano
rado in Urbe grassantibus, Friderico postmodum usque Ceperanum, marcfaiaAnconitana, ducaius Spo-
jEnobarbo jura sanctae sedis ubique invadente, ac letanus, terra coniiLissaeMalfaildis,civilas Ra\ennae,'
ponlificibus ob rerum maximam difiicultatem longe et iEmylia, Bofaium, Caisena, Forumpojmli, Forum
ab Ufbe vagantibus, nulla reperitur investilura. Prae- Livii, Faventla, Imola, Bononia, Ferraria _ Coma-
dieto autem anno Innocenlius III, qui afainilio ponti- " clura,' Adriam, atqtie GabelJum, Aiimincroi, Monsfel-
ficalus ditiones Ecclesiae prsecipuas recuperaverat, tri, territorium Balnense, Peniapolis, Massa Tra-
SaiinguerraeFerrariensi jjartem Malfaildianaehairedi- faaria, cura adjacenjlibus terris. > Diploma isiudcum
tatis concessit. Cujus rei monumentum a Raynaldo aliis pr8ecedenlibus|2£fj8 ab Alberto Rudolpfaifilio
relatum (1215, n. 40)hic subjiciam, qua pertmet ad confirmalumBonifacio YHl, videsis apud Raynalduni
rem «ostram, ex juramenlo prcedicti Salinguerrse : (1505, n. 9) cum likc addilione e scbedis Card. Ba-
« Id lotum, mquit, quod mifaiconcessistis in feudum ronii: <rAlheiTus ijnp. (scil.eleclus,seu rexRomm.)
de lefra quondam cla. me. coniitissas Matfaildis,vide- per suas Iitteras dalas Noiimbergae sub faoc anno
licet Medicinam, et duas partes Argellalse, Momfaa- fecil homagium papoe, ei juiamentum fideliiatis, -
rozzone cum plebatu sanctce Mariae, Carpum, Car- confirroavilque omnia priv.legia et donaliones facfas,
pineium, Besinaium, Mandrinam , Bibianellum, Ga- de terris per pradeclessares, iuilque ab ipso ponli-
strum Ariani, Foscundum, Mozzole, Bondenum, fice confirmatus injimperatorem, ut faafaelur lifaro
Ardumi, Pijgniacium cum universis curtis, et perti- privilegiorum RpmJ Ecclesise. >
nentiis, juribus, et faonoribusoninium prsedicloruni XI. Hic vero sis|endun\ mihi esse sentio. Non
castrorum et locorum, et cirocta jura , et rediius , enim salis esse video Malhildianaedonalionis per du-
responsiones, jurisdiciiones et honores, xisus et albe- cenlos anuos jura, possessionem, invasiones, resti-
garias, quae sunt dicti poderis prsediclse comitissse luiioiiescjue indicasse, cura nifail de conditione seu^
Mathildis pise mcmorise in iis locis.sive pertinentiis, ingenio ejusdem defcreverim : quod profecto maxime
\idelicet in Sablono , Gazolo, Belegaiia r Bioloforta, necessariumerat, lallodialia aliis, aliisque regalia
637 COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD.CA.ROL.-APP.—DISS. DE CHART. COM.MATHILD. 658
eliam comprehendi ea in donalione volentifaus.Bo- A _ eadeni ulilur : «Feminam, inquit, virilis animi, quce
na igilur Matfaildispiopria penitus expendi oportet, ad instar fortissimi principis totam lerram illani suo
prseinisso eorumdem siiu, juxla Radevici gravissi- dominio suhjugavit ( n. 9). >
niuni testimonium in appeudice ad Ollonem Fri- XIII. Quid, quod idem chronista (num. 15) vetu-
singensem, quo eliam uiitur Florentinius (Jib. n, sto Augusfaedomus exemplo, quse totum Roiuanuin
p. 552). De iisdemloquensRadevicus (lib. n, cap.10) ram imperium arapleclefaatur, domum Malhildiseani ter-
c Quorum, inquit, prsediorum magnitudinem, ejusque appellat? Narrat jlle scilicet quemadmodum
terrse copiosam ojiulenliam qui ripas Eridani perva- Fiidencus Ênobarfaus« avunculo suo Guelfonimar-
gatisunt, nonignorant. >His subjicienda comitissae cfaiam Tusciae,'ducaium __j(§5Spoleli, piincipatum
verba ipsa Canusbereficienlis diploma : tam ea qum Sardiniae, domum comitissse Malfaildisin beneficio
ex hac parle montis habebam, quam illa qum in ultra- tradidit. > iiisignem hunc fajvasoremditionum san-
montanis partibus ad me pertinere videbantun Ista ctse sedis talia praestilisse aliunde ctiam constat:
scilicet pronuntiat de prirao dijfiomate, quo Grego- quo jure, non esl quserendum in praesens. Attendi
rium YH haeredeminstituit. Moxeadem confirmans potius lebent, quse sequunlur in cbronico paulo in-
Paschali II adjungit, que in uilramontanis partibus fra : « Civitales , caslell?, seu villas per totam do-
habeo, vel habilura sum sive jure hereditario , sive lnum Matbildis perlransiens, negotia lerrse civiliter
alio quocttmquejure, pro mercede, et remedio 'anime pertractat. > Prseter faaecnomina, quifaus faonapro-
mee et parentum meoinm. De ullramontanis lucu- pria Malfaildis designantur, alia duo reperiuntur
lenler agens Homnizo (lib. i, cap. 10, el lil). n, c. 4) apud veteres, quaepi'seteriri non defaent. Exstat si-
ab Henrico IY invasa fuisse illa bona-testalur : „. quidem apud Margarinnm-(BM//.Cass. tom. II) con-
" stitutio Pfailippifratris Henriei VI, cui titulus ': «Phi-
Prajsertim\ilias et oppida, qiiseeomitissa
Hsecuftraraontespossederala guiiilnce. lippus Dei gratia dux Tusciae, et dominus fotius po-
deris coniilissae Matfaildce.> Et 'Raynaldus (1221,
Nam Beatrix Friderici Lolbaringiae ducis filia, quami n. 29) ex lifaroCe.isuum diploma exfaibetFriderici II
iste susceperat ex Malfailde filia Hermanni Suevisei supra laudatum, cujus autograpfaum servalur in ar-
ducis, adeoque Conrado Salico et Henrico IHÂugg. chho caslri sancli Angeli., in quo, el terra, et po-
sanguine juncta erat, cum Bonifacio marchioni Tu- dere, et comitatus Mathildiana bona ssepe ssepius
scise secundo nupsit, ofatinuissequidem fertur (Lu- nuucupantur : « Cum, inquit, ad resignationem co-
chin. Chron. cap. 5)Lucam, Mulinam, Regiuni, et mitatus, lerrae, et poderis quondam comitissaeMa-
Parraam cilra montes pro dote : al plura ciiam pos- thildis faciendam S. R. Ecclesiseven. matri nostrae,
sedisse ullra montes (tametsi Domnizo villas et op- ad quani pertinet pleno jure, serenitas noslra con-
pida non enumeret) vetera monuniGnta lestanlur, tra quoslibet delentores speciale mandatum dederit,
quoruni haud dubie praecipuum est Mathildiana ipsai etc. > Itaque ,faonajuris proprii Matfaildisquocunque
cfaariula, seu donalio. Nibilominus de bonis _5_|Q)._. , nomine appellata inveniantur in monumentis xi
ullramonlanis-ab Ecclesia Romana nunquam pos- sceculi et sequenlis , magna prsedia", ojipida, arcos,
sessis vana disquisilio esset; Cismontana duntaxat, ac civitates fuisse videntur. Adeoque si "Paschali II
eaque juxla ripas Eridani, ut Radevicus aii, quae- adirebsereditatem illam Jicuissel, ambigendum non
renda sunl. esse crediderim, quin civitates eliam domus MathiL
XH. Ac primum serio animadvertendum mifai dicaeadepturus esset. Cum vero Henrici Y Germaniae
videtur, quod fadna isla propria Mathildis variis IG regis aviditas ac prsepotenlia possessionem toto vitae
nominibus appellaia in velerum monumentis inve-_ suae tempore distulisset, usque ad annum 1125, cum
niunlur, allodium videlicet, terra, domus, podere, co- die 22mensis Maii, nulla sui prole relicta, occuhuit
mitalus olim appellabanlur. Quaequidem generaliaL . mortem, creditu jjroclh e esl civitales quoque illas,
nominalaiius patent, quam noslro more melientibus> ut Langobardicae aliae, in lil)ei'taiem se"vindieasse
aelatem illam \ideatur. Et vero, narrat Radevicusi post morlem Matfaildis, qua superstite, infelici
apud Baronium (1159, n. 16) Tegatos Adiiani-IY- - eventu id tentaverant. Cerle nusquam reperire -rit,
Friderico JEnobarbo prse aliis capilibusproposiiisse: Romanos pontifices civitalem ullam repeliisse, cum
t Nuntios imperatoris in palatiis episcoporum reci- ex adverso terram a civitatifaus invasam sanctai
piendos > non esse. Quibus Fridericus : « Concedo, sedi asserere et vehementi objurgatione litterarum et
inquit, si forte aliquis episcoponim habetin suoi legationifaus non desierint.
proprio solo, et non in noslro palalium. Si aulemi XIV. Quaeut vera sint, magnus ille pontifex In-
in nostro solo et allodio sunt palatia episcoporum,, nocenlius IH, quo majorem suarum ditiouum \indi-
etc."> Ei siquidem persuasissimum erat universumt cem Romana Ecclesia nunquam faafauit, principio
terrarum orbem suo esse subjeclum imperio. Signi- sui ponlificatus,_ut est in Geslis apud Baluzium
ficatio ista latior allodii difficileinvenietur. DuGan- (lom. I, n. 15) jura possessionesque sanctae sedis
gius(\erb. Alodis)de multiplici alodii usu in vetusfis> indesinenler asseruii: « Cum autem per legatos suos
cfaartis erudite disseril, atsimile nihil afferl;neques ad hoc specialiter destinatos requireret tcrram co-
aliud coUigilur ex innumeris fere exemplis, quami mitissae Mathildis a civiiatibus delinentibus earo,
allodialia faonaesse prsedia immunia nullique prae-. D licet illaeci\itates vellent eamdeni per Romanam
slationi aut oneri obnoxia. Quam profecto defnii-'-" Ecclesiam sub certis pactionibus recognoscere ac
tionem faaudconvenire Malfaildianoallodio, ul illud,l, tenere; quia famen pacliones illaeconvenienles non
appellat Iimoeentius II allala roonumenla planum fa-- erant,_20@ noluit ex ijisa terra quidquam conce-
ciunt. Imo ipsamet Innocentii ejusdem investiturat dere, prseter id quod concessit episcopo Manluano."«
semcl allodiitm vocans, saepiusleiram hona illapro- Tanii ejiim pontificis tempore ciiitates omnes Lan-
pria Matfaildis,deinde juramenta fidelitalis afa ar- gobardicaea suis consulibus ac magislraiibus jampri-
cium cuslodibusterraequerectoribus exigens, censumi dem administralae, non solum iniperaloiia majeslate
injungens, denique ad certum tempus ea concedens,, postbafaita jus quseque suum tuefaatur armis, sed
perspicue" docet donaiionemMatfaildicam jfius ali- singulaepotentiam suam-lo>ge auxeranl. Decedente
quid fuisse quam prsedia Iifaera : ac proinde Rade- siquiJem Lolhario H, qui terram Mathildis!obtinue-
vici sehtentiam haud roiiltum abludere a re nostra. rat ab Innocentio II quandiu \i\cret, afa anno ejus
Huc accedil, quod in laudalis capitibus Adriani IV' emoriuali 1157 usque ad 1155, cum Friderious
eddem nomirie appellantur bona propria Maihildis,, Ênofaardus imperiale diadema suscepil, per annos
quo duaf TusciseRomana "BfLangobardjca, xpiaecir duoderiginti neglectu Conradi Italise regis, ac post-
lilales pfures ampleclebsnlur : J Tolius lense co^; nioduni Friderici ejusdem odio, vires afaexternis-
mitissae"Malbildis. Tolius teiTse, quse afaAquapen- faominifaus-sifaj coraparavei'ant. QuaniofaTeroanno
deule est usque Romam. > Cfarouiconetiani Wem-_ _ li'75 fere omnes, icto foedere, in Fridericum arm3
caiienseiipud Leibnitium (fom. I, pag., 785), voce',, sumere ausse-siml,^validioresqueûlessent, sihgulac
'
_5S B. CAROLI MAGM OPP. PARS I. SECTIO IIT. 640
terrilorium prisco more inslaurarunt : quse resMa- A dem mulalo, prisco "auiem jure a posscssoribus,
thildianam hsereditalera seu donationem, miruni in in\ asoribusve nhllatemis oblitterato. Perinde esl de
modum disturbavit. Huc accedit, quod Fridericus Exarchalu, cui Romandiolaenomen accesserat, Inno-
ldemin celebri pace Constanliae anno 1185civitatum centii tempore : Inon quia invasoris Henrici VI bene^
libertatem ratam babuit, modo supremum imperato- ficio illum possidens arcfaiepiscopus, Marcualdi el
ris dominium agnoscerent. Idcirco Innocentius HI Conradi exemplo, dcjectus fueril,-sed quia sarictae
-castra, villas et praedia a civilatibus invasa repetiil, sedis jura sunt confirmata tum in Exarchalu,'tum
quse serius oeius recupcrata ab eodeni esse lestanlur in parva alia ditjone ibidem nata, quoe audiebat ler-
praedicta concessio facla Salinguerrse -et Manluano ra Cavalcacomilis, cujus caput castrum olim Sussu-
episcopo alia, cujus menlio in Gestis occurrit.Mathil-
Man- faiumin Pippiniana 20S donatione celebre, Brito-
luano autem prsesuli concedens hsereditaiis norium postea dictuni. Huj"ussiquidem caslri, praeter
-dianae parlem, ab illa terra, seu domo civitates jus antiquum, npvum accesserafex donatione facta
propalam excludit; nam Mantua, Regium Mutina, Venetiis ab ipso Cavalcaeomile anno 1177, eum ibi
et Parma sunt civitates illse, quas jure proprietario consisteret Alexander III concordise sanciendse causa
possidefaat Mathildes, et de quibus seorsini agen- cum Friderico JSnobarfao Henrici VI genilore. Rem
dura erit. Nunc magis ac magis confirmandus est si- testantur Acta lcjusdem Ponlificis ap. Baronium
tus certus terrae, domus, poderis, aut comitatus Ma- (1177, n. 29) et melius Nicolaus Rosellius Arago-
thildis conlra eorum opinionem qui aliena jura nius patria Tarraconensis ord. Prsed. vulgo card. de
perperam illi Iribuunt, propria vero contra aequum Aragonia, quinatus anno 1514, ad 1562 vitamper-
et rectum eidem detraliunt."" B' duxit (Cod. ms. rfol. 98). Namque Acta illa genuina-
XV. Id aulem melius fieri nequaquam potest, quam r praesto hafauil nonnifailvaria a Baronianis, « C. co-
laudatis Gestis Iunocenlii IH inhserendo, quae ditlo- meSjinquit, de Brectanoro absque Jiberis apud Ye-
nes sanclae sedis ab eo pontifice vindicatas singilia- neiias defunclus lest, qui pro remissione peecatorum
tim eimmerant. Quanquam enim uovis ingruentibus suorum, suorumque defunctorum seu parentum, et
mofifausin Siciliaeregno, Innocentius distulerit illius castrum ipsum Brectonorium, quod alio nomine vo-
terrae recuperationem, adeoque oppida et loca om- catur Subsubium (Bar. legil Sussulianum), et totam
nia enumerata iu iis Geslis non reperiantur, tamen terram suam, licet ab anliquo beati Pelri .fuerit,
ditiones caeterae,quas recepit, anguslis adeo finibus sacrosanctae Romanse Ecclesiae In propriam faaeredi-
domum Mathildicam circumscribunt, ut per sanclae talem donavit. |» Quamobi-em Innocenlius (GesU
sedis ditiones vagari non sinant, duplexque oppido- n. 12) post praediclasprovincias recuperalas, c mi-
rum,^rciura, prsediorum ab Innocenlio facta concessit praeterea nuntios ei legatos ad recuperandum
sio episcopo Mantuano et Salinguerrac, situm fere Exarcfaatum Raviennae,Brictonorium, et terram Ca-
ipsum definiaiit intra Parmae, Mutinae,Regii, el Jlan- valcacomitis. > Quidvero?» Arcbiep. Havennasas-
tuse territoria. El vero cum Henr. VI deeessit an. serebat Exarchaûro antiquitus fuisse concessum a
1197, maxima invasionis Henricianse p-niio HSy Romanis pontificibus Ecclesiae Ravennaii, et privi-
erat apud Marcualdum, qui gratia principis pluri- legia" oslendefaatl Brictonorium quoque concessum
mum utens, testamenti ejus exsecutor designalus fuisse de novo abj Alexandro papa, dum Yenetiis mo-
fuerat (Gesl. num. D). Is nempe cum csset « sene- raretur. Supersedit ergo dominus Innocentius pru-
scalchus imperii, dnx Ravennse et Roraaniolse, mar- P denler ad tempu^, magis quanj super faocvellei alL-
chio Anconaeet Molisii, > nullum non movitlapidera, quid expeiiri. Permisit tamen ut arciiiepiscopus
ui marchiam fiduciario jure retineret,""sed nequid- Ra\ennas, salvo jure apostolicae sedis, recuperaret
quam : « Ohtulit domino papa! pecuniam copiosam, Brictonorium, ei leneret. > Quod quam prudenti
annuum censum promitlens, si recepta fidelitale consilio pontifex gesseiit, arcliiepiscopi conditio
concederet ei terram. C_uodcum domirois papa fa- planuin facit. I
cere nollet, quia suspeclam faafacbatfraudem ipsius, XYH. Hunc scilicet variis appellatum nominibus
reliquil marchiam et regnum intravit. Reducta est tradit Cgliellus \(It. Sac. tom. n, pag. 575) Guil-
igitur tola maichia, praeter Asculum, ad dominiuro lelraum, Guillelmottum, Ottfaonemi Curianum, ad.
et fidelitatem Ecclesise, videlicet Ancona, Firmum, quem exstant Henrici VI litterce inler cseleros
Auximum, Camerinum, Fanum, Esim, Senegallia, mundi praelatos Imembrum sacri imperii speciale i
et Pensaunium cum omnibus diocesibus suis. >Pari illum appellantes, queis Augustus summa imperii
modo Conradus Suevus dux Spoleti et comes Assi- negotia eidem commitlit. Henrici obitus allero ejus
sii « multis modis ientavit, si posset apud domi- archiepiscopatuslanno, et magni .pontificisInnocentii
num papam gratiam invenire, offerens ei decem res prseclare geslse sub ipsa pontificatus Inilia faaud
millia librarum incontinenti, et annuum censum dufaiefuerunt in causa, cur pontificia tantum aucto-
centum librarum argenti, et obsequium ducenlorum. ritate Exarcfaatum et Britonorium sibi assereret.
militum per patrimonium Ecclesiae a Radicofano Et de Exarchatu quidem, bene; nani Gualterius prae-
usque Caeperanum. > Praeterea sui suorumque ju- decessor suus anrio 1125 obtinuerat ab Honorio H
ramentum fidelitatis, propriosque filios obsides pol- Exarcbatum sibi confirmari, concessum videhcet
licefaatur. Omnia ponlifex rejccit Italorum gratia, **anliquioribus aposlolicis privilegiis : quod palet ex
queis exosi erant Theulones, qui tyrannidem exer- bulla ap.' Ugfaelliim(Ibid., p. 565) octodecim cardi-
cuerant, miseramque in servitulem e«s redegerant : nalium subscriplionibus roborata : %QQ « Prseterea
t Recuperavit ergo Romana Ecclesia' ducatum Spo- confirmamus vofaisExarctatum Ravennse, qui Ro-
leti, et comilatum Assisii,»videlicetReatem, Spole- manaeEcclesisejuris est. > Secus esl de concessione
tum, Assisium, Fulgineum, et Kuceriam, eum speciali Britonofii ab Alexandio facta Veneiiis, ut
omnibus dioeesibus suis,.. Recuperavit etiam Peru- dicitur, quamvis Gerardus eidem pontifici familiaris-
sium, Eugubium, Tuderlum, el civitaiem Castelli sirous Ravennse archiepiscopus esset : non eniin
cum comitatibus suis, recepto juramento fidelilatis constat de hujusmodi prhilegio. E conlrarlo Acta
aeivibus, baronibus, et eatanis. > memorata doceni Fridericura foedifragum, slathn
IXYI. Marcfaiaro, olim Pentapolim, alteram ex atque Yenetiis discessit, Britonorium obsessum ivis-
amplissimis duafaus provinciis, queis Pippinus rex se, pulsisque quos miserat Alexander no\ae : faseredi--
Francorum sanctam sedem donavit el Spoletanum tatis possessionem initum, illud invasisse « IJJSOS
ducatum a Carolo Magno sanctse^sedi dblatura, su- de castro ejecit, et sine conflictu ac jmgna inexpu-
premo jure sibi reservato, ab Oltone Magnoparteni gnabile castrum illud coepii, et sibi acfilio suo regi
non modicam Romanae Ecclesise concessum cum ab omnibus ipsius loci jurare fecit obedienliani
sumrao jure, ac fiemum ab sancto Henrico traditum (Bar. 1177,n. 89.. > l^riderici filio HenricoVI usque
ex alia parte in concambium Benedicto YIII poslli- ad extremum diem Briionorianos paruisse aliunde
minio-rediisse audis ad sanctam sedem, homine qui- comprobat fanjusfe&tamenlum(Gest. Inn. III, n. 37
ali COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEIJ COD.CAROL.—APP,—DISS. DE CHART. COM. MATHILD. 642
et ap. Bar. 1197, n. 8) in quo fasecleguntur ad rero A gimini et custodiae ipsius regis duximus committen-
uostram: t De imperio ordinamus, quod dominus dum, tenendum, custodiendum,el servandum, quan-
papa et Ecclesia Romana illud filio uostroetconfir- nominatim
diu de nostra et EcclesiseRoroauae fuerit voluntate:
ment, et pr-o faac confirmatione imperii regni Radicofanum, Precenam, Aquapenden-
volumus, quod tota terra nostra comitissae Matlnl- tera, Monteflasconem, Martam, Yalentan. insulam
dis restiluatur domino papse, et Rom. Ecclesiae, Martan. cum alis locis, quse ab olim consueverunt
prseter Medisinam et Argelatam eum earum perti- £11 jurisdictioni castellani Montisflasconissubesse,
nentiis. Et insuper ordinamus et volumus, ul tota Yerall. Peironian. salvis proventibus dilecto lilio no-
lerfa de monle Payle cnm Monte FoiTino liber di- stro R.S. Mariaein Cosmedin dia conocard. concessis,
mittaiur doraino papje usque Cepeianum, et quotl Orde, Monlaltum, Centumcellas, Cornetum, Peru-
Ecclesia Romanahabeat montem Fiaseonem cum sium, Urfaemveterem, Tudertum, Balneoresbim, Yi-
omnibus pertinenlus suis. Insuper praecipimns Mar- terbium,Narniam, Sanctumgeminum, Struncon., sal-
cuaido senescalconostro, ut ducatum Ravemiie, ter- vis proventibu? dilecto filio nobili vjroPetro Capucio
ranLBritlenorii, et marchiam Anconitanensem reci- consanguineo,""etosliario nostro concessis, "Tuscan..
piat a domino papa et Romana Ecclesia, et recogno- Ortam, Ameliam, Nepe, civitatem Castellauam, Galle-
scat etiam ab eis Medisinam el Argelatam eum suis sium, salvis proventibus concessisdilecto filio nosiro
pertinentiis.De quibus omnibus faonis securitalem /Egidio sanetorum Cosmaeet Darriiani diac. eardi
eij"uret, et fidelitaiem ei faciat sicut domino silo. > nali, Sutrium, et alia, quae ipsa Ecclesia Romana
XYIII. Pretiosum istud monumentum Dei opiimi habei., vel tenet infra lerminos prsenolatos curii
beneficio ad Innocentii manus pervenit, postquam [} pertinentiis suis el juribus universis. i Animadverii
praedictas proviueias recuperavit. Nam Henricns autem velim, usque ad initia sseculi xiv patrimonium
morti proximus aut poenitentia duclus anteactaevitse, latioiifaus finibus circumscnbi; quidquid, enim a
aul infanti filio et Aug. uxori metuens a Siculis, Radicofanousque Ceperanum, civitatum, castrorum,
prsecipue ob faiennalemlanienam, testamentura con- locorumqne aliorum erat, patrimonium-appellaba-
didit anno 1197. at Marcualdus illud celavit, in- lur: ea propier in monumentis invenilur terra ea-
certum qua fini, usque ad annum 1200. Tum vero in dem absque ulla patiiinouii mentione; ita lamen ut
Sicilia devictus, versusque in fugam, supellectili tota terra, qu e est a Radicofano usque Ceperanuml
omni amissa, lestamenlum quoque in serinio re- marchia Anconitana, ducatus Spoletanus, terra co-
condilum eum Henrici aurea bulla praedam viclo- " mitissmMathildis perspicue ac distincte recensean-
rihus dereliquit. Coutinuo taraen post morlem Hen- tur, ut jiluribus in Rudoljfiiidiplomatisapud Raynal -
rici, ut Rogerius in Anglicanis annalibus-apud Baro- dum videreest (1275, n. 58; et 1279, u. 1 seqq.):
nium (1197, n. 9) testatur, « Magna pars Tusciae, quod profecio abunde comprobat allucinari eos qui
quam idem imperator et praedeeessores sui abstule- aut in Marcbia, aut in ducatu Spoletano, aut demum
Tant Romanis pontificibus, reddita est domino Coele- in Tuscia Matbildianam bsereditatem constiiuunt.
stinosummo210pontifiei, ridelicet Aquapendente XX. Prce aliis aulem allucinatio Florenlinii vii
-et sanclaCrispina et Mons Faliseorum, et Radicofa- ferenda esse mihi videtur. Docet siquidem, sub finem
num, et sanctus Quiricus cum omnibus pertineniiis libri secundi, Henricum YI tesiamenlo mandasse
eorum, redditaeque sunt ei Sicilia, Calafaria, Apulia, ui patrimoiiium Maffaildisponliflci redderetur, si ,
et omnes terrse, -qusefuerunt regis Siclliac, sicul pro- Friderico ejus filio puero iroperium el Sicilise re-
prium patrimonium sancti Petri, de quibus ipse, ut su- G gnum confinnasset; a CcelestinoIII id esse factum,
pra dicium est, conslituiuFi-idericum HeniiciRomm. quare niagnamTusciae pariem, Rogerio tesle, fuisse
lmp. filium regem. > Quapropter in Gestis Innocen- jedditam Eeclesiae; suo taraen instiiuto minus con-
lius non dicitur Tusciam, ut cseleras provincias, reducere pervestigationem quanlitatis redditi patri-
euperasse, aut saltem jura ejusdem vindicasse' apo- "monii, num videlicet tota lerra, quae a Radicofano
stoliGsesedi.Irao «civitates (Gest. n. ll)Tusciae, quae usque Ceperanum a iMaihilde donataerat Ecclesiae,
propter importabilem Alemannorum iyrannidem juxta jEneam Sylvium {Hisl. Boem. c. 21), ad
quasi gravem incurrerant servitutem, societatem eamdem Ecclesiam pervenerit saeculoxn exeunle.'
hanc ad invicem inienmt, prseter chitatem Pisa- Hoc nihilominus serio anlmadverlendum putat, lor-
nam, quaenunquam poluit ad faanc socielatem in- ram Matbildis sseculi unius «palio inlcr pontiftees
duci ; et ofatinuerunt a summo pontifice ul et ehi- et imperatores conlroversam, si quandiu apud lai-
tates Ecclesise quae sunt in Tuscia et ducatu Spoleti cos fuit principalus nomen oblinuit; cum denique
se illis in faac societale conjungerent, falso semper ad successores beati Petri est translala, perpeluo
in omnibus apostoliese sedis dominio et ma.idato. lantaeiiberalitatis monumento patrimonii antiquum
Constiluerunt ergo singulos rectores de singulis civi- nomen adeplam esse. Id vero non est historiam ca-
tatibus, et unum priorem, cui temporesuiprioralus ste iniegreque scribere, sed polius illam pervertere.
omnes intenderent ad societatis negotia peragenda, Henricus siquidem, ul nupervidimus, primum 212
omnesque tam rectores quam alii juraverunt, quod omniam restilui imandat lerramet totam comitissaeMa-
societatem servarent ad honorem et exaltationem tfaildis, prseter Medisinam Argelatam, > quae
apostolicaesedis, etquodpossessiones, ei jura sacros. 0 duo oppida juris Matfaildiciin territorio Bononiensi,
-Rqmanae Ecclesiae bona fide defenderenl, et quod una cuni ducatu Ravennse, marchia Anconitana,
nuilum in regem, vel imperatorem reciperent, nisi Bretonoriique lerra infra in eodem teslamento man •
quem„Romamis pontifex approbaret.> dJt Marcualdo, ut in feudum accipiat a pontifice.
XIX. Tusciaaautem Roraanae patrimonii nomen, Deinde « Et insuper, ait, ordinamus eLvoluraus,
cuilibetEcclesisepossessioniolim tributuni, propriuni ut tota teiTa de monte Payle cum monte Fortino .
evasisse ante saeculunixin comprobant tum exfaibi- libere dimiltatur domino papseusque Ceperanum. >
tio « ducentorum militum per patiiuionium Ecclesiae Itaque Rogerii testimonium de magna parte Tus-
a Radicofano usque Ceperanum, > quam Conradus ciaereddita Ccelestino ad donationem Mathildis nul-
Suevus fecit Innocentio HI, tum prjecipue largitio lalenus pertinet. Namque Jnnoeentius IH Coeleslini
facta Joanni Brennensi regi Jerusalem ab Innocenlii successor post vindicatajura Exarcbatus, qui a ter-
successore Honorio 111,quam Raynaldus refert ex jitorio Bononiensi deflnitur, lerram Mathildis Exar-
ejus regestis (1227, n. 5). Regis isiius a Fride- chatui conlerininam a civitatibus eam detinentibus
ricofl spoliati rebus omnibus, calamilas movit pon- j>rj3lerquamabepiscopoMantuano, repeliif.Praelerea
tificem, utquo poterat modo principem sublevaret. lllius lerrse parte n concedens Salinguerrae, eastra,
Quareadministrationem Tusciae illi concessit : «To- \illas locaque alia nominat non in "Tuscia, sed in
tum, aiens, patrimonium, quodfaabetRomanaEcclesia ducatu Mutlnensi nondum nalo existentia. De cuj'us
a Radicofano usque Romam, excepta Marchia Anco- oilgiue seorsim dicam sequenti capite, cum de civi-
nitana, ducalu Spoleii, Reate, ac Sabinia, curae re- taiibus lerrae Mfltfaildis sermo erii. Nunc de patri
B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. - 644
645
monio dilucidius aljquid fai-eviter afferrioporte', ad A _ Ilalise inversione, factionilms Guelfica et Gibellina
Florentinii opinionem falsam, quam cum vnlgo eru- alternatim prarvalentibus , fateor incompertum mihi
diti aliquolimprudenler sequuntur, rejiciendani. esse. Unus auctor TabulaeGhorographic3eItaliae me-
XXI. Tripertilo dhisam fuisse Tusciam afasvo diisevi adjumento esse poterat perversas basceaeta-
Francorura regum, quse postea divisio per tria fere ies perscrutanti. At, ni fallor, perterritus difiicultate
ssecula pei-severavii, e\ diclis in proccedenlifausdis- " rerum, quaeposi saeculum decimum evenere, ista
serlationibus liquet, in Romanam videlicet, Lango-" snmmis tantumJiabiis, §_!4. aul minus recte atligit.
faardicara, et regalem. Ilanc postremam, quae faodie Mihi erunl instar omnium pauca baecde donatione
audit Etruria, una eum ducatu Spoletano, esse obla- Mathildis (Tabl Chor. n. 22). Praeraissa duplicis
tam apostolorum principi, utili lenus dominio, cliarlulse faistoria : « Utut sit, inquit. si dipiomata,
summo auteffljui'e reservato imperatorifaus, diplo- sive donaliones]Pij)j)ini, Caroli, Ludorici, Ottonis,
matis omhibus , quoe attuli, Juculente oslendi. Dis- et Henrici eiiuntialsc, sunt legitimae, cerio sequilur,
crimen eliam, quod intercedit Etruriae cum Spoleto, vigore faaium dohaiionum imperialium, rcgiones et
palam feci, faunc siquidem ad Ecclesiam paulatim urbes, quas Matfaildispossedit, priusfuissejuris Ec-
pcrvenisse compertum faafauimus, dum e contrario olesise, ut ex illis invicem collatis manifeslissime ap-
Tuscia regalis una cuni regno Italise imperatoiibus paret. Ideoque suppositis donalionibns illorumimpe-
paruit. Langobardicam vero Tuseium cum singuiis ratorum omnem alienationemprobifaentium,<rocquit
suis civitatibus a Garolo magno fionalam esse apo dici proprieloqriendo, donalionemfecisseMalhildem,
stolicse sedi, Cai'olini codicis lilterse planum faciunt, sed jjisfam restitulionem; adeo ut ea decedente sine
et Ludovici, Oitonis, atque Heiirici diplomala con- j} j hsereaifaus, ut decessit, ejus faona de jure sine alia
iirmant. Denique Romanam-fuisse pariem dueatus Iegitima disposilione in Ecclesiam de\olverentur.
almse Urfais, a nullo unquam rege, aut imperatore Etenim faonaMathildis, ejusque ascendenlium vel afa
apostolorum principi ejtisquesuccessoribus donatam, imperatorifaus jjrovenerant, vel afaEcclesia... Si afa
sed prsedictis diplomalis ad majorein firmitatem cum Ecclesia, ad Eeclesiam redire debefaant jure devolu-
cseteris ditionibus rbboratam, ita scilicet peientibus lionis el resiitutionis, non donationis, ul non recte
Romanis ponliftcibus, qui Romam ejusque ducatum dictum dono, doitatio mea, neque more illiusiempo-
spontaneae populorumaulenideditioni referebanl accepta, ris. Si ab imperaloribus, arguant- desides, -cum. ne-
demonslravi. Duabus bisce Tusciis posi san- ccssaria sil illalio. >
cti Henrici ae\um, certe anle duodecitoi ssecoli ex- . XXIII. Tam ' alte sedebat ejus menti marcbiam
itum, patrimonii nomen esse factum, nuper aiebam. Anconitanam et ducatum Spoleti infer bona j'uris
IdveTo nominis principio lalius paluil, -__13 quara Malhildis recenseri! Mitto quseinscite admodum scri-
ab initio sseculi xiv, dum pontilices Avenione con- pta a Florentinio deTuscia inutiliter j-ejicit (Ihd^
sislebant. Quod palei ex lilteris Henrici VII datis num. 98), prsetermissis quse de Tuscise marchia se-
Lausanae anno 1510 ad Cienientem V, el relaiis a rio agenda eranl. Ea siquidem proecipua -difio fuit
Raynaldo (1511, n. 5 seqq.) ex archivo caslri sancli comitissse , quam a Bonifacio palre sibi Teliefam,
Angeli, el codd. Non enim ut antea quidquid terra- jure faeneficiario, seu mavis concessione {instar riati
rum est a Radicofano usque.Ceperanuro, patrimonii postmodum feudi) imperiali ad nioiTem usque reti»
nomine nuncupatur, sed ad prsediclas duas Tuscias nuit; queniadmodurii Ecclesise ditiones, quasidem
coarctatur, civitatibus Perusii et Castelli detractis, ^, '
^
reete devolutas ilixit, perperam donatas putavit, per-
aliisque nominatis adalias provincias perlinentibus : missu pontificum administi-avit quandiu vixit. <_uas
« Patrimonii etiam beati Petri in Tuscia cum civi- inter ecclesiastibas diliones, etiamsi ulraque Tuscia
talibus Tuderti, Narnise, Urbis veteiis, et Reate. > Mathildi pai-ulsset, quod nusquam reperietur, nec
Cujusmodi mentio usque ad ejusdem saeculi dimi- TusciaeRomanse, antiquissimoeditionis sanctae sedis
dium in aposlolicislitterisreperitur (Bull. Vat. lom. I, jurededitionis, jriecTubciscLangobardicaedonafionls
p. 272, 289, 540). Etenim Joannes XXII anno 1526 Caroliuae jure nitentls,' et hodierni pairimonii jiar-
Pandulfo de Sabellis agit grates, quod « rectori tem meliorem lacicntis deterior conoitio eral, quam
pairimonii faeati Peiri in Tuscia > opem tulerit. Be- tam Spoletani ducatus et marcfaia; Anconitanie. Jfaque
nediclus XII anno 1559 scnbit« thesaurario patri- aucior Tabulse Chorograpliicse,quam 'Floienii-
monii beati Petri in Tuscia, > Et anno 1550 Cle- nius, faanc mibl dent veniam, errant tolo ccclo. Do-
mens VI « rectorein patrimonii beali Petri in Tus- nalioenim, seujpodere, domus, ieiTa Malbildis non
cia > praeesse vult niilitibus pro peregriiiorum sein pontificia dilione , sed m j-egno Italise quoeienda
curitate ifaidemdispositis. erat : lfai enim jiuni liberalitate imperatoria el regia,
XXII. Hnjusvero pontiflcis tempore, ut legitur in tum opifaus alque armis comparata fuerant faona
cod. Yal. *20l0, pag. 51, ap. Raynaldum (1550, n. 6) propria Matfailuis,quorum hseres insliluta ab cadem
ecclcsiasiicse diliotusprocercs in pontificeni perduel- fuit aposlolica sedes. Id luculenter testalur Berthol-
les,varios injustos piineipatus condidere : « Hujus dus apud Barohium (1092, n. i) antcquam Malfail-
temporefere omnes ci\ilates,'lerrae, et eastTa patri- diana charlula iterum prodiret in lucem : t Henrfeus
monii sancti Petri, marcfaijeAnconitanoe,et Roman- quoque, ait, "jilS impius in.perator, in LongoJjardia
diolae',se rebellaveruni sedi aposiolicse, el ipsius in D jam bieiiliio mhiabatur; ibique circuraquaque ter-
illis parlifahs fectoribus et olhcialibus. Omnes de\e- ram Welphonis|lialici ducis prseda, ferro, elJncen-
uerunt ni manibus iyrannoruhi : \idelicet patrimo- dio devaslare non cessarit, ut eumclemducenr-et
nium in roanus Joannis de Yico pi'aefecti Yiterbii, prudenlissimani ejus uxorem a fidelilale saneli Petri
Marchia in manibus dominorum "de Malatesia et Ga- discedere,sibique adbsei-erecoinpelleret,sed frustra. >
liojti de Aiimiiio, etc....; Romandiola \ero, eic. > Necpulcs, dumjaiidis Italioe ducem, Weljfiioni Lan-
Malthaeus etiara Villanus (lib. i, cap. 80; lib/iii, gofaardiam, sive Ilafaseregnuni afa imperatore com-
cap. 16 ; lib. IV, cap. 7) scmel, ilerani, et tei lio missum, ul moris eral. Nam plures Langofaai-dicse
patrimonium memoiat, cum Romaui aciem duxe- civilaies, contra lienrlcum foederatae,Welpfaonispo-
runt adversus praefecium de Yico, cumque faic se tenliam longe aiixerunl sequenii anno, ut iradit idem
dedidit cardinali legalo JSgidio Albornotio, Tuscioe auclor : « Civiflales quoque de Lengofaardia Medio-
nomlne supprcsso. Quamobrem nuduni patrimonii lanuro, Ci'emoiia,Lauda, Placentia contra Heniicum
nomen, uthodie audii, niedio saeculo quartodecimoi in viginti annos con'uraYerunl, qui omnes praedicio
'.ldfaiberi coepfum esse crediderim, ul sub finem xn duci adhaeserunt > (ap. Bnron. 1095, n. *2).Qtiam-
sseculi appetlabatur, lametsi terra a Radicofano us- obremnullumoiiiniiio dubium est quin ierraMatfail-
qae Ceperanum frcqueiHius dicereturante steculo xm, el dis in Langofaaruiaesset, iisdemque feie limilifaus
patrimonium faeali Petri in Tuscia prsediclumi circiiroscriberetur cjueis Wulinensis - postea ducalus,
i
annum 1550. Num ulique iidem esscnt fincs quos cujus epoches'bfevi6palam fict.
hodie Iiovimus, in maxinia ilh icjuni ditionumquei XXIY. Matbildis quidem domirialio quidouid Juris
643 COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD.CAROL.—APP.—DISS.DE CHART. COM.MATHILD.646
imperatorii erat in Italiseregno amplectebatur. Nam & S.dixerat:« sivejure successionis, sivealio quocumque
Tuscise marchiam elLangofaardiseregnum, beneficio jureadmeperliiierent. i
imperatorum, ditionem illius propriam longe laleque XXYI. Quod si - Mathildes Nonantulano cosnobio
protendisse constat ex monumentls.-Wippo siquidem « res omnes terrilorias > Ferrariensis comitatus do-
narrat quemadmodum Raynerius Tusciae marcfaio navit, Romanseautem sedi onmia bona quocunque
imperatori Conrado Sabco parere noluil; quare jure ad eara pertinenlia , non igilur, faona curo
post annum 1027 Raynerii loeo Bonifacius marcbio venia scriptoris gj 7 relaiionis prcedictae, opinio-
"ipvenitnr, quem Jiluraiorius colligit eodem anno ad nesque ejus obviis ulnis amplectentium Muralorii,
ca'm dignitatem eveclum fuisse, post Raynerium a Leibnitii, ac Scheidii, chartula seu donatio, de qua
Conrado devictum atque ejectum. Et Domnizo agimus, erat piâediorum,seu rerura terriloriaruni,
refert Henricum V anno mi a Romana corona- ul senteniia utar Maifaildis; sed oppida , sed villae,
t'one reducem tridui moratum esse Bibianelli cunr sed civitates, quaeferram, domum, comitatum, po-
Malhilde, dere magnceejus principis elficiebant. Ei vero jure
Cui I.iguris regui rej_imendedit jn vice regis. hsereditario faafaebalMathildes « villas et oppida *
Nihilominus desipeie videretur qui regnum Italise et ultra monles, Domnizonelesie , citra montes autem
ILcivilates, castella, seu villas, >chronista Weincar-
marcfaiam Tusciae inler faona propria Matfaildisre- linsi leslante possidefaat, inqueiis insignia duo-op-
censeret. Perinde est de illis qui RomanaeEcclesise
diliones a prepriis hsdem faonisnon secernunt. Ne jfida Argelaiara et Medicinam territorii Bononiensis,
harunnjriideniinvasores Suevi Augusti Matlnldisdi- n HenricoTerram YI invasore maximo id fatenie prope Judicii
tionem cum ecclesiasticis conjunxere. Cujus rei te- 1 portas. et loca ipsam plurima confihenlem oppida
alia Innocentius III panimepiscopa
stem.attuli Weincartense chronicon apudLeibnitium, villasque
partim Salinguerroe fiduciariojure con*.
quod Friderici JJmobarbi invasionem refert; ei FIo- Maniuano,
renlinius (Mem. Math. lib. n, pag. 550) ex Arcfaho cessit. Quaeomnia cum late in superioriims exposue-
faicsatissuperqueesse ducoin memoriam revo-
Lucensi laudat prhilegia pfaira Welfonis Friderico rim,
invasas ditiones referenlis acceptas , in quifaus con- easse. De Carfagnana, quse ulique erat juns proprii
stanter inscrifaitur : Welfo, Dei gratia dux Spoleli, Malfaildis, Florenliniuscomilissaedatuni
(lib. n, p. 506, et Append.
marchio Tuscim,frinceps Sardinim, dominus domus p. 75) diplomaprofert Poniremuli"
tomitissm Jj/ai/ii/dis.-Propierea Sigonii opinionerara- anno 1110 quo confirnianlur « plefaicaslri veteris de
larii faabui, -qui Ferrariam nnam Tedaldo avo Ma- JJarfagnana > decimae,quas Ugolinelluscomes patro-
thildis a Joanne XIII "concessam norit, aitque post nus ei donavefat. Et Gregorius IX iteratis litteris, ut
ejus rnoriem ad Ecclesiam Tediisse. De hujusmodi animadverlit Raynaldus (1250, n. 19,1254, n. 11)
Lucanis censuras inlerminatur, nisi Carfagnanae
concess>oneDomnizo(lib. i, cap. 2): castra quse invaserant, quantocius reslituerenl. No-
_*2i© Romanus papa,quem sincere Deramabat, slra tandem setate opiimo publico iir cl. Josepli
e i
Etsibiconeessit,quocl ferraria servit. Garampius Basil. Yaticanse canouicus et prsefectus
XXY. Nolimvero tam iners existimari, ut negem utriusque arcbhi apostolici, Yaticani scilicet el castri
Mathildem in Ferrariensi eiiam comitatu, ut in Bo- sancti Angeli, paucis ante diebus (Antiq.sigiil. Gvtf.
noniensi Argelalam elMedicinain, nonnulla j"urepro- p. 14 seqq.) documenla edidil faancrem iliustrantia,
prio.possedisse; id enim semper solemne fuit sum- p'^ ac prseiisjuramentufflfidelitatis nobiliumet baronum
morum principum, nt allodialia in alienis ditionibus Carfagnanaejjrseslitmn Cencio capellano et subdia-
retinerent, quod faodiequefieri neniinem latet. Prae- cono poniificis Gregoiii IX, ac rectori ejus provincioe.
terquamquodilluslre afterturmonumentumseu cfaar- die 25 No\emb. 1128, quod exstat ini-egesto libri
tula Mathildis abUgbello (Ital. sac. tom. II, pag. 170) censuum (Archiv. secr. Vai. p. 265), pluresque epi-
pro mopasterio Nonanlulano, in hanc sentenliam : stoks genuiuas ex regestis Romm. pontificum, quae
Omnesqueres territorias, quas in lolo comitaiu Fcr- omne clubiumamovent quin Carfagnanaeoppida per-
rarim videor possidere; omnesscilicetres supradiclas, tinerent ad apostolicara sedem iuie hajreditario Ma-
quas prmlibataisanclwRomanm Ecclesiwjurepi oprie- tfaildis.
laiio tradidi, et nunc ab ea videor possidere. Quid XXVH. Quamvis enim curtes et massaeplures tam
vero? Xeibnitio (Scr. Rrunsw.tom. 1, Introd.) el ex- iu prseslanfissimo codice Alhiniano, quam apud Ceiv
scriptori ejus Scbeidio (Orig. Guelf. tom. I, pag. cium, recenseantur juris apostolicaesedis, castra ta-
449) audiam, qui sanclse sedi donala esse contendunt men ct oppida Carfagnanoead eam minime pervene-
a Matfailde« quaejureproprietario seu allodii possi- runt, nisi ex donationeMathildis. Quin eliam antiquaa
debat? > Id facei'ern ultro, nisi uterque auctoritate illaecurtes et massse, qucein libro bibliolbecoeLate-
Muratorii nixus (Rer. Ital. lom. Y, pag. 585)relatio- ranensis , qui Benedictus' inscribebatur (incertum
nem de thesauro Canusinoe Ecclesioe, opinionis suoe num oclavus, ac nonus intclligi debeal), confuse
lestem adhiberet. In ea siquidem lcgitur : « Tandem admodum recensentur faunc in modum: t Item in
fransmisso thesauro Romam per asscnsum et volun- alio tomo, cui prescnptus est papa Benedictus, le-
tatem pap.e (Greg. YH), qui cbarlaffl offertionis de . guntur posita esse in comitatu Luccensi et in 218i
omnibus proadiisprsedictsecomitissseab ea recepe- D j comitatu Cornino, et in comitatu Rosellano, et in
rat. > Cum autem auctor relationis multo post ea comitatuPisanohecpatrimonia. > Infraaulemappo-
tempora floruerit, nam infra, « Demum vero, inquit, situm invenitur in margine « Garfagnana >; texlus
post concordiampapse Pascfaaliscum imperatore, et vero habet: « Masse et terre, que ponuntrir in ©
po=t morlem comitissse Matfaildae,etc., >fainc est,- Terra in Dimizano. Terra In funo ^tgnip. Terra in
quod major chartuLe seu donalioni fidcs faabenda, tiinpaniano. Terrain decimo.Terra in leojana. Terra
quam relationi hujusmodi videtur. M aulem con- in Paslrino. Massein \ane etmasse in rojo.êt masse
cepiis \erfaisjegitur : «Dono et offero omnia faona et lei'ra in convalli. Terra' et masse in anclauo*
raea, tam que nunc faabeo, quam que in posterum Terra et masse in lacune. Masseet lerra in conlroni ?
Deo propilio acquisitura sum, et lam ea que ex hac luit in casa Basciana vel in buliano, sive eeclesia'
parte montis, quam que in nllramontanis parlibus S. Petri in Cisai-ana cum omnifaus suis periroen-
babeo, vel habitura sum she j'ure faereditario sive tiis. Villa miliana, et villa ariana. Villa in faar-
alio quocunque jure, pro mercede et Temedioanime gano, seu ros in duza, in villa majore, In Bacano, in
niee et parentum meorum. Que autem ista mea bona loscana, et curfe in Castellione. Villa a colle masse
juris niei superius dicta una eum accessionibus et siliquano rojana. Masse in caricino. Masse in rojo^
ingressibus, seu cum superioribus et inferioribus Massein casatieo. Corie Cesarana cum ecclesia S«-
suaruni, qnaliter supra leginms in integro afahac die Andree, et curtis qute dicitur vicus, et Eeclesia S.-
in eademEcclesia dono, et offefo, et per Iianc cartu- Rufine cum curte sua. et curiis in p'scaria iji inte-
lamohlationisibidem habendum confirmo. J>Etfeupra gram. El curlis de campaniatico. Masse et terra ii>
647 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I.^SECTIO IH. 648
eascauia. seu in corflne, seu in Peti'oniano, in ca- A £ rint. Tum vero momentaneas vices passae, non quia,
stello de Curfiniano. Gurtis in Vasignano. Masse que ut bona propria Mathildisab annis fere quadringentis,
dicunlur Grisomolecio,que ponuntur inter paternum, dhnatse dicerenlurj sed quia Exarchatus fines iatius
et petronium. In capruniana: in Yipiliano : in faa 0 protendi sunt credili. Quam opinionem noslra eliani
in Ceruliana. In Gragnio. Iif gragniana, Cahalia, et aetale tuitos esse proestantissiinos viros non mirari
alia gragniana, in icano. Curtis Faloniana cum per- non possura. Monpmenla siquidem certa apud Ray-
tinenliis suis. Curlis in coscumana Gurtis in 6 ia. Et naldum irritos eorum 229 conatus demonstrant, irii-
curtis iu- Lactaria cum introitu et exitu earum, et nusque j'uslae causse patronos eosdem fuisse palam
cum oinnifausad omnes suprascriptas curtes et terras faciunt: quod sequenti capite demonstrabo.
generaliter, et in inlegro perlinentibus. > Locuui
exscripsi integrum s ne iis quide>n possessionibus De civitatibus j CAPUT II.
praetermissis, quas scriptor codicis per graecam lit- Parma, Regio , Mulina et Manluu
teram 0 designavit, ut pote exesas in vetustis cbartis, \ juris olim comitissmMathildis.
uude illas desumpsit, ut liqueat nulluin omnino ca- I. Cum de Oitonis Magni, primique Henrici Augu-
strum, oppidumve aut in Garfagnana, aut in tcrrito- slorum diplomatibus res fuit, aeque celebris atque
rio Lucensi juris fuisse aposlolicseseths ante Matliil- ofascura illa desiglnatio dilionum S. Rom. Ecclesiae
dicam donationem, proindeque, pontificum exposlu- per flnes fuit cxpdsita, quam opportune huc affei-re
lationes ob castra invasa refeiTi oportere ad teropora oportel: « Item alLunis cum insula Corsica, deinde
comitissae obilum consecuta, sive annum 1I2G, cum iii Suriano, deinde in monte Bardonis, deinde in
HonoriusHhujusallodhiin concessit Alberto Tusciae K Bereeto, exinde iri Pafma, deinde in Regia, exinde
marchioni, quod initoepossessionis argumentum est in Mantua, alque in monte Silicis, atque provincia
certo certius. Yenetiarum, el Istria. > Hanc quidem designationem
XXYIU.Itaque, inquies, terra, seu doraus Malhildis, finium Garolo Magnotributara, tametsi pius Ludovi-
non eratj more aliarum ditionum, regio aut provincia cus ejus non meminerif, cum finibus Iialiae regni ab
afa ahis separata, sed caslra et possessiones liac illac eodem Carolo prjescriptis filiis suis, comparatain,
dispersa corpus illud efficiefaant,cujus liseres aposto- ofascuri aliquid prseseferre ostendi alibi; cum Muti-
lica sedes insiituebatur; nec longe a veritate aber- nam in Ecclesiae |ditione, ut videtur, comprehendi
rant, qui Marciiiam, Spoletum, Tusciam in ista hse- mirabar, et ex adverso in regnorum divisionedilucide
reditate compreliendi autumant. Uoique e.iim faona includi, « usque ttd fines Regensium, el ipsam Re-
propria Mathildis deprehendunlur. Ita scilicet pulan- gium, et Civitalem novam, alque Mutinam usque ad
dum videtur primo aspectu, secus autem esse osten- terminos sancti Petri. > Quis vero ausit vetustis adeo
dunt Gesta Innocentii III "21® supra laudatii. Ma- monumenlis fidem rainuere, quia illorum senlenliam
gnus siquidem iste pontifex, caeleris Eccles.iae Ro- non assequithr ? Consuevil Carolus, ut patet ex divi-
manseditionibus recuperatis, juribus jue Exarchatus sione regnorum, solo civitatum nomine amplissima
et BritonoriiTindicatis usque ad Mutiuensis faodierni earuro territoria ejomplecii,quampluribus faorum op-
ducjlus limites, continuo de terra MaihilJis recupe- piJis villisque silentio prsetermlssis. Quamofaremnon
randa per legatos et nuntios serio egit, ul aiebam mrenia civitatumj sed fines teiritorii cujusris per
supra (num. 14). Quanquam igitur et m Ferr.iriensi. dicta nomina designantur. Cumque incompertum sit
et in Bononiensi, et in aliis ejiiscopatibus propria ulrum Regicnse an Mutinense lerritorium magis fini-
Jjona Mathildis exislereiu, niliiloininus erat terra' G timum esset ecclesiasticaeditioiii, non nostra est de-
propria, in qua rector instituebalur, eustodiebantur signationem illam]improfaare. Certe infra descriptos
munitiones, Romanus pontifex, aut cardinales eo ve- fines, qui tunc duealum Tuscioe(sanctse sedi ofalalum
nientes, atque ibi consistenles faonorificeexcipieban- a Carolo, utili lerius dominio) a regno Langobardico
tur. Ilanc vidimus (num. 9) iujurameiiio Salinguerroe secernebant, aevollalfaildis, propria faujus faonacon-
designari «>in episcopatu Bononiensi, Mulinensi, lineri colligimus eji.dictis prsecedenti capite. Indidem
Regino, Parmensi; » a Radevico j"uxtaripas Eridani didicimus, non solum castra, el villas, sed quatuor
coflocari; et a Friderico jEnobarbo lustrai i « civi- eliam civilates, Regium et Mutinam, sine ullo dubio;
lates,castella,seuvilias per totam domum Malliildis. » nec non Parmam et Manluam, lametsi non suppetant
Proeterea compertum exploratumque est, in diploma- monumenta satis ffirnia, quibus dominii proprietas
tibus imperatorum et reguin Romanorum usque ad comprobelur, ad Mathildianam haereditatem refereir-
initia soeculixiv. lerrain Mathiidismemorari seorsim das esse. Chartulae donationis absoluta sententia om-
a palrimonio Tusciae, seu lerra a Radicofano usque niuni bonorum jurjis cujuscuuque 221 alios in aliam
Ceperanum, Marcbia Anconitana, ducatu Spolelano, opinionem pertraxit; nemo tamen, iis exceptis qui
et Exarchatu. Qtiin etiam Imola, Bononia, Ferraria, ad proedia donationem imprudenler redegerunt, ex
in quariun coraitatibus fuisse constat casfra et proe- propriis Illis faoniscivilates detraxit : in ecclesiaslicis
dia Mathildis, secernunlur a terra ejusdem propri.i, siquidem pi*oviucits sitas esse censenles, aut jure
sive, ut loquar pro sevinostri more. a inaguje comi- dolali traditas Bealrici in Langobardia, ad filiam per-
tissse principalu. Neque eniin creditu proclive est, venisse aientes, bona illa propria civitatibus vacua
mulierem potentia singularem in Ilalia, beneflcio D cssenouputarunt.|Quamofarem fulurum videturoperoe
tantum Gaesarumin Tuscia regali, et in Liguria do- pretium, qiue vere civitates in Malliildis terra, seu
miiiatam esse; nec non pontificum faeneflcioFerra- domo essent, disquirere, tametsi cum aliis Lango-
riam urbem administrasse, at proprii juris castra, faardicis libertatem adeptae nee pontificibus. neque
solum et oppida possedisse. Civilates Mutinam et; Augustis, nisi apparenterparuerinl.
Regium numerandas esse inter bona propria Malfail- H. In diuturna illa vacatione imperii post Carolinae
dis; imo Parniam quoque etMantuam iisdem proba-- slirpis Augustos, dum res Italici i'egni male admo-
bili admodum ratione adjungendas mox ostendam. dum faafaebantur,!Atto, seu. Azzo Sigefridi filius,
Id tamen pro certo amfruare non dubito, nullam un- proavus MathildisJ potentia et opihus maxime insi-
quam ex iis civitatibus ab apostolica sede jure illoi gnis, Ganusinam ircem in Regii Lepidi comitatu a
haereditatis aut quaesitam, aut repetitam esse. Causajj fundamenlis erexii. Hunc praeclaro comitis nomine
ex diclis patent. Primo siquidem in liberlalem unat appellatum animadvertit Muraiorius (Anf. Ital. diss.
Gum cjeteris Langobardise urbibus se vindicarunt; 1 28, Annal, 958), pec nosse se fatetur eujusnam ci-
deinde proprium principem elegerunt. Mutina proe! vitalis. Regii tamen fuisse, arx ipsa Canusina non
aliis et Regium, quae Ateslinis marcliionibus jfarue-- longe ab eadem cikitate existens nobis facile persua-
runt, principes tam faenede Romana Ecclesia meritos; det. Prselerea Otto Magnus anno 962 diadema impe-1
elegisse glorianiur, ut a pontilicibus honore et ditio-- riale assecutus al Joanne XII ut gratias eidem re-
riibus (flduciario lamen jure, quod Jieilum est de re-- ferret, ob Adelajdem insontem periculis ereptam,
hus Ecclesiae)semper auclos anle Julium H aspexe- atque in arce eadem inexpugnabili servatam, civita-
549 COD.DIPL.-MONUM., ETC, SEUCOD. CAROL.-APP.-DISS. DE CHART. COM.MATIHLD. 568
tes aliquot dono dedit. Rei testis est Domnizo fiib. i, 1A 223IV. Civitates, inquies, regniItaliae juris eranf
c. 2): imperialis, quaj*e beneficio, aut in leudinn concedo-
MuneribusmagnisAttonemditat, et aitis . faantur. At donahantureliam : idcirco Olio Jlagnus de
Cuinonnulloscomilaluscontulitullro. proprionostroregno civitaleset oppida sedonare aienat
Per quemregnabat nil mirum, si peramabat. apostolorum priricipi, ejusque successori Joanni XII,
Per comitatus autem civitates intelligi oportere nos idemque eodemMantuam jure Atloni Regium et Mulinam,
donavere. Nonne Henii-
ciocetprse aliis eorumdem fere temporura monumen- successoresque
luni Oitoni III ascriptum, tametsi Baronius (1191, cus IV triennali obsidione non e.vpugnatam, prodi-
n. 37) integrum illud producens, manifestsefalsitatis tione Mantuam acquisivit, ut teslalur Domnizo?
arguat; el Pagius (999, n. 5) per sseculum xi a male Nonne civitalis ibius domina, ut recte eam appell.it
feriato homine confictum ostendat; el uno verbo Mabillonius (An. ~B.Jib. LXVII,n. 3; lifa. LXX,n. 54;
erudili omnes pulidum figmentum appellent, peni- lih. IAXII,u. 105), anteqtiam «moreretur, in suaropo-
tusque amandent, ut aequum est. Quod vero attinet testatem redacta civitate, co reversa est, ubi sacra-
ad rem nostram, monumenti polius indoles quam meutum fidelii'.t;sa subditis 1'ecepit? > Ad Parnfom
sentenlia attendi defaet. « Octo igitur comitatus pro quod allincl, docuraenla exstanl apud Ugliellum,
amore magistri nostri domini Silvestri (H) papoe quihus cvincitur totum comilatum Pjrmeusem epi
sanclo Petro offerimus, et donamus, ut ad faonorera scopo Hugoui concessum esse a Conrado Sabco, sc-
Dei el sancti Petri cum sua et nostra salute faabeat, mel anno 1029, ilerum 1055, ac lerlio 1036, quem
et'leneat, et ad incrementa sui aposlol. noslrique _ Cadolao co:i!irma\it Henricus II, 1047 (It. sac. lom.
imper. ortlines. Hos autem sibi ad ordinandum con- " II, p. 164 seqq.): « Perpetua, inquii Conradus, do-
cedimus Pisaurum, Fanum, Senogall. Anconam, natione largimur sanctse Parmensi ecclesi;e, cui Hu-
Fossabrunum, Callium, Esium el Ausinmm. > Ita- go proeest episcopus, totiirn comitatum PaiTiieiisem,
que quidquid sit de flgmento islo, comilatuum notam infia uifaem qiiaro exlra per circuilum. > Et
mine chilates designanltir. Quidni civilales erunt, altero in diplomale posl annos sex : « Tolum prorsus
quas comitalus voeavit Donniizo? quidni Atto jam- et integrum lam intra muros quam cxira comiiatum
pridem coraitis cognomenium pr.rseferens, ac pro- per suos cerlos fines, et anliquae descriplionis limi-
inde Regiensis forsan chitalis adminisirator, 222 tes, sicut illtroi sanctscParmensi eccleshe j'amdudum
deinde Ollonis liberalitale et Regii et Mulinse sum- fideli devolione contulinius. Vidclicet quantum epi-
mum dominium adeptus erit? Ationi Tedaldus filius scopatus ipsius comitaius disiemlitur a Pado usquc
successit, de quo idem Domnizo : ad Alpes, et a termino illo, quo di\ isio est inter
praediclum episcopalum, et episcopalum Placenti-
(Juipost Attonemtotumservavithonorem , num usque ad teiroinum illum, cjuo divisio proefati
Ainplificansterras propnasdives nituis exstans, Parmehsis episcopatus et Rbegiensis est cxtra prae-
Jlegibtiseiislil carus notinsimusillis.
Roinanuspapa, quem sincere peramabat, scriplum Parmensem episcopatum suprascriplas cur-
Et sibi concessil,quod ei Iêrrariaservit. tes ad proedictuin episcopatum pertinentes castrum
Saxolum, castrum Picicoli, Palazanum,
III. Ulrumque Muratorius (Ant. Ital., diss. 6) mar- Arriani, cum omnibiis pertineniiis earuro, per banc
chionis tilulo insignem reperitin monufflentis: quare Longurareiiiunerationis nostrse paginam confirmamus. > Ac
suspicatur quatuor ex rivilalibus Regio, Mutina, demum novo diplojnate donationem coiifirmal se-
Parma, et Mantua conflalam fuisse marchiam, cui G quenti anno 1030. Ipsissimis aulem verbis comitatum
uterque pi'sefuerit.Equidem conjecturis aegre admo- lam intra urbem quam cxtra, ileuricus II Conradi
dum indulgeo, quanti enim sinl in rebus facti, probe filius Cadolao confirnianl aroio 1047, adeoque gratis
novi. Regium quippe et Mutinam utrique subjectas .asseritur chilaiem illam hserediiario jure ad Ma-
fuisse ox fflonumentiscertiseruiiur. Hujusmodi ununi tbildem pervenisse, quia scilicet B 'atrici assignafa
referi Bacchiniusin monaslerii Padolironis historia: fueril pro dote afaHeurico 11ejus eonsanguineo auno
c Adalberlus, qui et Atto, gratia Dei comes Mutinen- ul ereditur
sis. > Et apud Ugfaellum(lora. H, p. 269) est diplo- nio Benedicti 1057, cum Bonifacionupsit, quae est opi-
Luchini (Lhron. cap. 5). Quidni potius
ma ad annum spectans 964, quod dedit Otto Magnus, Bonifaciuni Ifalioemarcfaionein
c interventu, et petilione Adelberti inclyti comilis manno Contracto? Hic aguoscuut eum Her-
siquidem liinc lemporis vi-
Regiensis, she Muiinensis. > Muratorius utrumque adannuin 1052 : « His dieous, inqtiil, Bonifa-
vidit (Ant. Ilal. tom. I, diss. 8), tertiumque adjungit, vens,
cius Italise marcfaio ditissimus Beatricis nobilissimai
nempe placilum Tedaldi anno 1001, in quo legitur, comitissse gS&marilus a duobus militibus sagiitis
t Teudaldus marcfaioet comes istius Regiensis co- toxicalis vulneratus
mitatus. > Al duafaus de aliis civitatibus idem aflir- sepelilur. > Et cum eo morilur, el Maiiture honorifice
concinens Domnizo,
mare non ausira. Mantuam quippe incertum, num
Otto II Teodaldo avo Matbildis, an ejus genitori Bo- Cuijuravere, palre lunc vhenle , fideles
nifacio Conradus, cui ob res prseclare geslas erat Servi,prudeutesproceres, lomiles panlerque.
accepiissimus, concesserit. Secus est de Parroa, V. Comites quippe, queis comitatus seu civitas
tametsi pro certo faafaeridebeat, quatuor hasce civi- una cum terriioiio subject-a erat, raarcfaioni, qui du-
tates cum suis territoriis terram, sive, ut nostro D cis instar prorincise proeerat, morein gererc lene-
more loquamur, principatum comitissse Matfaildis banlur. Idcirco imp. Conradus codom" anno 1057,
eifecisse; non aulem marfhiam, nomen illa in re- cum Hugonem Parmensem episcopum creavit comi-
gione insolens, imo inauditum. Oliosum esset placi- tem, Bonifacio marcbjoni seditionem Parmensem
loruni, diplomatum, aliorumque hujusmodi monu- compesccndam •demandavil. Qtiarenisi veritali fu-
roenlorum aucloritate Malfaildisdomum coraprobare; cum facere, aut cum Muratorio novas marchias con-
ea siquidem -proslant in nova ejus Memoriarum edi- j'ectando velimus animo effingei-e, Bonifacium mar-
tlone. Ex eoruriidem autem loco, subscriptionibus cfaionem temporibus Conradi -Salici, el Henrici H
tebiium, concessionibusvariis, ac praesertim episco- Augg. Italise efTuscise praifuisse faleamur necesse
pis una cum comilissa convenienlibus, terra, domus, erit. Quin etiam Beatricem cum Maihilde in iisdem
podere, comitalus, de quo est dictum uberrime prse- provineiis eodem jure dominatas esse usqiie ad an-
cedenti capite, quatuor istis chitatibus earumque num 1061, cum Cadolaus episcopus et comes Par-
teiritoriis definin inde colligitur. Castra vero alia, et mensis apostolicam sedem sacrilege invasit,
prsedia alibi existentia, ut Medicinam et Argelalam exortse illae maximse simultates regni et sacerdotii, suntque
in Bononiensi episcopatu, res territorias in Ferra- quaepristinam Italise civitatum subjectionem distur-
riensi, ac prsedia in Imolensi, cum in alieua dilione baiunl, pro cerlo faaberi clcbet. Ac Bealricem qui
essent, quis non videt, aecessiones potius quam ter- dera id tcroporis, nempe usque ad aunum 1076, ciim
rani propriam dicendas esse? obiitPisis supremum diero, in 1'uscia et in Lango-
PAIEOL. xcyin. 21
651 B. CAROLI MAGKIOPP. PAR.S I. SECTlD HI. 652
faardise provincia, seu Kaiise j'egno, proeter ayitum A _ corai.e g_2|} jisque ad faodiernum diem. sive tem-
principaium, jure fiduciano dominalam esse colligi- pore pafrifemei, sive etiam fflodo afalaia suht, quse
tur ex monumenfis. At Matliildeni ejus filiam peipe'- faafaeo,eidem S. | R. Ecclesire restituo, quse au-
luis fere facllisab Henrico IV pgiialajji ei aviiam ter- tem non^ hafaeo,lut restituauthr fideliter ju\abo." J
ram latius extepdisse jure belli, et afaanno iV qijid*- Csetera videsis ap. Barohiiiro (1122, n; 5 sftqq.f
quid impcraioriae potesiatis erat iii Italia, pi-o rege exslantia' eliam iji prsesfaiilissimo cod. Albiniano
adniinistrasse, cpmperfum pxploTa'j,umqueesi. Et quo utor, nen nJoditih cum reium verboriimqut
vero cum Henriciis IV, quem, ulpoje imperiali dia- discrimhie. De Mathildiana boeredilale ne mhssi
cicuiate nunquam redimilum, Iialiae civitates prseei- talum quidera esse ab Romano jiontiiiee,' altiori
puoe delrectabant, anno 1084ex Guiberti pseudo- vulucra sahctoe sedi infiicfa sanaturo, inde liquef.
poniificis maiiu coronamperrlitionis, ul aij Barpnius, quod nonnisi post Henrici morleiri Honorius 11 pos-
accepil, in campis Sorbariis adco infelici Marie con- sessionem illius inivit an. 1126, possessionem \e-
fiixit cuffl Matbilde, ut Iialiam fere omnein amiserit. ro mutilam; tenam quij)pe civitate qualifaet \a-
Inierim civilates nonnullaj excusso prisceesubjeptio- ciiaro tum Honorius, tum Innoceiilius H, lum dr-
nis jugo reipublicae formam induerant, seque ipsac nique Iimocentjus III, jure proprietario aliis conces-
per suos magisiratus regefaant; quare post annos de- sisse traduntur. Ex lis lamen pontificibus nullus
cem, ul supra esl dictum, refeienle Berlboldo apud alitid quam prsedia, castra, villasque coneessit, quia
Baronium (1095, n. 2), Mediolanum,Cremona, Lau- scilicet lertii Innocenfii aavoLangobardicre cnitaics
da, Placenlia j'unclo foedere, in Hcnricum ccciuerp onines suijmis eranl; eumque longe' ante Hono-
ciassicum, ac Matfaildi adfaaeserunl. Quod sane foe- gj iiuffl et Innocentiuro H noiinullse in libeiTateinse
ri.usnon esse jnitum pliijm a civitaie Paj-mse,ierr.e vindicarinl, credibile adnioclum esi, Pariiiain, et
Maliiildis contermina, suspieandi locum jiroehet jelitjuas terroe Malhildis aliafum excmplum secu-
Kum terrae ejusdem pars esset? tas esse, tametsi j-ei raoTiumentuiiinon evsiet. Lt-,
VI. Quid, quod facHs comprobatur ]us supremum cunque auieni fucrit, pro ccrto liafaendumesl, Ma-
Mnjbildis in eadem civitate? El vcro anlcquam co- tiiildem aut acqujsilionis, aut alio quovis j jre Par-
mitissa tlalioe regnum, seu jrolius 2gg illius reli- mam, queraadmodum faaereditarioRhegiuro, Muii-
quias pro rcge arlnihiisirarel, Paiîenses cives anno n.imet Maniuam posscdisse.Propterea nullus duhito,
1104 immane sacrilegium perpelrarunt in Bernar- quin istoe quatuor chitales, nisi piiffltiro iniasio,
duhi card. aposloliese sedis l"gatum (queni postea deinile liberias obslitisseni, una-cum rcliquis bciris
episcojmfn sibi daii efflagitarunt). Mathildes re au- pTopriis testairidis ad aposlolicam sedem jienert-
diia eo con\o!at cum milite, in i'eos,pro tanto sce- turoe essent. Tahti momenti rem comprOfaarCvi-
lere animadyersura, tametsi Bernardi precifaus mo- delur placitum ej"usdem existens ap. Ugliell (It.
ta, ad' oijicium tanlummodo Henriciani scliismatis Sac. tom. II, p. 171) cujus partem liuc afrerrenon
fautoTes revocayil (Baron., qn. 1102, n. 24; llfjfj, gravafaor :
n. 51). "Sonpe hinc patet, clvilatem. istam inler ea VIII. « In nomine sanctrc et individureTilnitatis.
faona cqmitissserecenseri, de quihusaiefaat iri cfaar- M.ttliildis Dei gratia si quid est. Duni olini apu 1
lula dohationis :*lam qite nunc habeo, quam que ht riontem Baruncibnem essemus, et preesentibus s'o-
poslerum Deo propiiio acquisitura sum sive jure mino Bernai'Jo Earroensi, et Bonoseniore Rhcgiensi,
herediiaxio,sive atio quocumque jnre? Ununi id ofa- p(^ filque Manfredo| ManluanOriim vencrabilibub ej>i-
siafei, quod aiefaam prsecedenti opite (num. 7) si scnpiSjqq.edamnegolia tractaremus, \enerunl lionii-
regnum Ilalioe j"u\ta pacta conventa instai.raiunti i.es de Monticulo conquerenles, quosdam inaios
esset, quale fuerat sancii Henrici ac proedecessorum et injuslos usus |per nostros miuisleriales silii fieii,
tejnpojlluis. Longg".autem ut Ileuricus Y starci pa- qui nuiiquara antecessorjfaus illoium fuerunt iinpo-
ctis, ei PasefaalemH poiiiificem el cardinaies, violato siti.... Noturo ligitur esse volumus omnibus no-
sacfainenfp, in capiivila.em abduxil; privilegium slrisfidelibus lam jiraesentihusquanifuturis, nos om-
jurp pravilegiumappellafum a plurifaus,per vim ex- nes malos et inkuelos usus, quos a (empnre 1)0.
torsit a Pascfaali eodem, qui suse aliorumque capti- me. Beatricis matris nosti-sehabuerant, aut pernos
viiati fiiiem allaturus, pacique pufalicie liiaturus ho- ei nostros ministeriales eis injuste impositi luerant,
stiis niajoribus, investitufas, ante eum diem damna- omnibus hominibus de Monticulo deinceps remisis-
tas in principibus laicis, eidem concessit; ac demum se . ... Dominus autem Bernardus prenominatus
pejof patre pontificias ditiones ihvasil, et Mathildis Parmensis episc6pus per se suosque successores
postiiiodum decedentis bseretfitatem lotam sibi ar- npbis, nostrisque successoribus e converso refuta-
fpgaiis, vlpiiaiionem sanetoesedi afaea factara elusit. vil, quod noslris larimannis de Monticulo nullos alios
(Juaiiiobrem ncc poiitifex prsecipere debuit, aut po- usus, vel factiones deinceps requisierit, nisi quos
luit episcopispraesentibus die coronaliohis, « ne ih- ejus 227 antecessores, videlicet Cadalus et Efae-
iroroittaiil se'vel invadant eadem regalia, id esl ci- rardus Parmenses episcopi solummodo in pace,
vitates, ducatus, marchias, comitatus, roonetas, et non in guerfa ex illis faabuerunt.... Actum
roercaium, advocaiias, et curtes, quse raanifeste re- ", est an. Dom. hic. 1114, vn Kal. Jul., Ind. 7, ap.
gnf er.wt, > ut ej-at in pactis, ajiud Baronium (iv, i Monl. Barunciori. > Hinc profeclo elucent plui'a
u. 2). Mulio autero minus Matliildemspoliaie poterat supremij'uris indicia. Placiio siquidem episcopi ade-
bpni-Jsuis, quse olim ad regnum Ilalise pertinebant,- rant e domo Maihildis, Mutinensi excepto, quem
ef, quornm liseres instilula ftierat sancla sedes.- aliunde eonstat |ex eadem domo, seu lerra fuisse.
Qiiajn rera probe intelligens Henricus, forfasse eliam Proeterea ministeriales in comitatu seu territorio
nicriilans quoe posf comilisseeobitum facturus eraf, Parmensiab cevoBeatiicis, subjeclio Bevnardi epi-
in Gennaniam i'ediens post coronalionem, bidni cum scjopi Parmensis; ac denique arimanni, quos Ma-
illa gubsiiiit Bibianelli, fi'etusque illius potemia et; tfaildes ihfmunitate vult gaudere sufa suis eiiain
opibus, Iialioe regni adminjslrationem eidem com- successorifausj spmmum dhminium Mathildi vindi-
mis.it : quare post annos quatuor ea decedentc et-,' cant; tametsi incompertum mihi esse falear, an
q-uaeregni erani, et quse teroaj sfiu domus Mj.thil-, i origo ejus afa Sdrbariensi pugna, seu potius ab ini-
dis, consanguiniiatis obtenlu, sibi arrogavit. tio sefaismatis pelenda sit. Quamofaremapostolica
YH. Hoc in stafii u.sque ad Gallisti 11 tempora, licei sedes nullius ex quatuor civitatibus posses-
seu ad anijum 1122 rem~permansisse consiat. Tum sionem nunquam ofa allalas causas inierit, ne_gari
vero pliiritim annorum diro cerlamini, qhod ar- tuto non potest,j Parmain quoque -inter liona juris
oiis el .scbismaie sacprdolium affliterat, finis de- proprii Malhildis!recenseri. Quoecum ita sint, quan-
roum aliquaudo est a.Matus; et Henricus jurejuran- quam ofascuritatisplurimuni in designatione illa jief
«
Jn hsec pr-e coeteris est pollicitus: posses-icmes fiiifs OtlQiiianidiplomatis inesse aliquibus vMealur,
et i«§.Allaheali Petri, ,qiioe aprincipio liujuc ui->- allaino; si pirrofnsis, Rfaegichsisqut;, ae Manlua
635 COD.DIPL.—MONUM., ETC, SEU COD. CAROL.—APP.—DISS:DE CHART. COM.MITHILD.654
ni comitatuum fines ecclesiasticse ditionis termi- Amus. > Hajcplanc verfaa miile audiunl apud scriplo-
nis adfaserentes considerent, tum Italiaeregnum ab res nosiri sevi, quia scilicet majestalem imperii
apostolicsesedis deminio, tempore Ottonis secernent, Romanp-Germanici tune etiam temporis ofalimiisse
tnm Matfaildisterrain, donium, comitalum, podere, arbitranlui-j.neque veramjridolem tenenl imperialis
sive principatum tenefaunt. dignitafis a Leone HI institiitaJ, et cohsianfi pmnihin
IX. Quareaulemafa saeeulixiv initiisnulla amplius iriiperatfjruni auclojîtatcj,fifmatae, quam videlicet
memoria occurrat bonorum proprii juris Malhildis, nullo unquarii tempqfe 22S assecuti surit Qsesares,
quorum haeresinstitutus fuerat sanctus Felrus, facili nisi diademaiis impeiialis per Roniariuih ponliftcein
negotio quis intelljget, si diutumam reputet vaca- impositione. Tunc \ei-o"prselef supremse auctoritatis
tionem imperii ab anno 1245, Gutn Fridericus II consorlium in*pppulos pontifici RQj\iaho"subdit6s,
exauctoratusfuitablnnocentio IV in Lugdunensicon- -Italiam et Tusciani veluti tantse cligriUatis dotero
eilio ad 1275,cum Rudolphus, magnus ille progenitor jure possidebant, cuni cseleroo_uiunurii, autpluia
augustisslmse domus Austriacse rex Romanorum regna, dillonesve aiisefegum, qui ad smnmum illtfcl
eleclusfuil. Quam scilicet Vacationemquinijue annis fasiigiuro eveliefaaplur,"ad eani dignitatem nullate-
hieviorera, nempe a Friderici proedicti emortuall nus altinerent. Ea propter Cleiiiens'VJion deGerma-
aniio i250 ad Rudolphuin, Germanici scriploTCS nia, Burgundia, aliove regno, sed deltalia lantumcl
fatale interregnum appellauf. Illa siquiueni in diu- Tuscia, loquitur, sive, ut sup tempore audiefaant, de
lurna vacatione LangobaTdicae civitates, excussa Laugofaardia et Etruria-. Quas pfofccto pfovincias
subjectione omni, >quam in pace Constanlioevide- oevoMalfaildisa f ege Henfico IY.deforniatas, et afa se
ha.Tur subiisse, aul singulse, aut plures simul pro- j_jalienalas, deinde %faSuevis Augustis siicces.sorifaus
piium sibi principem coeperunt eligere. Exemplum tyrannica adminislratione ad nrilluin fere sliltum,re-
imitatse qualuor civitates terrse Matfaildis suum et dactas, et fatlionifaus pfanoxiasHqmariofum pontifi-
ipsaj principem eiegerunl, quanquam Mantua tantum cum sofiicitudine, diulurnseyorcalioriisprsedictaeocca-
covi regis Romanorum eleclionem praevenerit, nani sione, aliquariluluni sufaleiatas repefij, Rudolplius, ut
anno 1269 Pinamontem Bonacossium acclamavit. Infra palamfiet,urii deRudolphino codice sefhio erit.
Aliquanto lardius, Rudolpfaojain regnarite, Mutina 51. Prsedietus aulenj Clemens.non vefbis -tantum
anno 1288, et post faiennium Rhcgiam, Opizzoni sententiam suam expressit, sed factis l-atani habuii.
fflarcfaioniAteslinoultro se subjecerunt. Rarma etiam, Nam vacante tunc imperio ob proejiroperamIlenrici
licet sufajeetioneminus diuturna, amiq 1305 Gisberio" mortem, Roberlum ipsum ejus Augusti semuluni,iiii-
Corregiensi se subdidii, rege Romariorum Alberfo perii. \ icariurii in duafaus iis provinciis ins 'itiiit; ila
RudolpLi fiiio.Kovis bisce principibns, praeter civi- lamen ut rege Romanorum electcj, vicariatum di-
taies, comitalus 22S earum integros paruisse inde nfiUeret, quod ille captata occasiorieduplicis' electio-
colligilur, quod teu\e Malhildis nulla in diplomatis riis, nam quinque electores Lndovicum Bavai'um,
meulio fil post Rudolpfainum. Albertus quippe Ru- duo reliquiFridericumAusiriaj ducerrielegerarit, non
dolpfaifilius, qui omnium ultimus illam confirmasse fecit. Quare afa anno 1514 usque' ad 1322, Gum
\idetur BonifacioYIU (ap. Rayn. 1505, n. 9) Ludo- Fridericus in faellocaplus fuit a Ludoyico^pfo sum-
vici et Oitonis diplomaia conflrmat ex libro Decrete- ma rei utroque invicem fiecerlante , i*exSiculus im-
rum (dist. 65) praeque aliis paternum conccptis -pune molitus est ltalise totius doniinaiionem assequi.'
faisce_\erfais: « Recognosco et fateor, omnia et shi- p Postea vero res illi fuil cuiu Bavaro, quem Gibellini
gula quae a divoemem. Roduljiho patre meo Roma- " Roberto regi, ac Bellrando card:; poniiflcis legato
norum rege, et eliam a quifauscunqucpraedecessoribus Guelforutn rlucibussuperandis impares, rin Italiam
ejus Romanorumregibus\el iniperatoribus sive super vocarunt anno 1527. Inierea jirsedicto ariiio caplivi-
fidelitalis juramenlo, sive super quibuscunque aliis tatis Friderici, Placentini exosi tyrannidem Galealii^
recognita, confcssata, promissa, facla, jurata, confir- Mattlioei\iGecomitisvicarii Mediolanensis filii, qyeiri
mala, inno\ata, remissa, scu de no\o donata fuerunt Henricus YH anno 1513 Placentisevicarium instiiuc-
simul, vel diversis temporibus ; et ipsa ralifico, in- ^rat, spontanea deditione, Yerzusii Landi opera, pon-
no\o et CQnfirmo,et eajuro, etproniilto, me invio- tificiam dominationemsufaierunt (Scr. Ital. iom. XVI
lafailiterservaturum; elexnuncsimiliain prsesenlifaus Cbron. Plac.). Paulo post Parmenses legalo eidein
lilteijsmeis patentifausmeo magno signatissigillo re- apostolico se subjecisse constai ex monumento ap.
snitto,facio, e.tdenovoconcedo. >TerrseautemMatfail- Raynaldum (1522, num. .13), in quoprse aliis faacc
dismentioneiriullain specialemnequeAlberlus, neque leguntur: «Item ad conflienduro, recognoscendum ,
Romaiiorum Tegum, imperatorumve ullus, qui Alber- et asserendum realitcr, ei cum effeclu regimen ci\ i-
tum secuii sunt, fecerunt; neque Romanus ullus tatis, et districlus Parmensis, vacaijte Romano im-
pontifex, majorum exemplum sequens auS invasam perio, sicut nunc vacare dignoscitur , ad dominum
rcpeliil, aut iu feudum alicui concessit. nostrum suminum ponfificem, et Ronjanam Eccle-
X. Quamofaremcum annis fere ducenlis Romanos siam pertmere; et quod SsSO ipsum regimen, et fe-
poniificesjura sancti Petri asserendo, aeGermanise ctores ipsius recipient, et tenefaunl deinceps nomine
reges, atqueAugustoseorum Invasioneninunc tuendo, " praefati domini nostri summi ponliflcis, et Romanae
ndiic ultro dimitlendo tantopere sollicitos atque Ecclesiaesujiradictse, quandiu el quotiesctinque va-
anxios \iderimus, altum adeo silentium deimproviso cabit imperiura supradictum, sicutreciperent et tene-
naium non mirari non possumus. Cufflprtesertim rent abimpeiâtore^sidictumimperjumnon vacaret. >
iiiem poniiflces, qui auctoriiate et opifaus in pro- Huc profectosi respexissenlquiexarchatumPiijpinia-
v.ncia jiluriffiumvalebant, ut provincias coeteras, ita liie donalionis Placentiam usque, ut priscis Romano-
terram Malfaildisex aliorum niatilfaus eripere armis rum aetalibus extenduni, non iribuissent pontifici,Ro-
yotuissent. At serio animad\erti velim cjuodRomani roaneequeEcclcsiaequod poutifex et Romana Ecclesia
pontifices ubi sedem in provincia posuerunl, de pri- sui juris factumnondum esse lucujcntef osfendunt.
felinoIlalioeregno, utcuuque in varias dynastias di- XII. Eoque id magis, quod Joannes XXH, ut nolal
viso, sollicitiores fuerunl, quaifi de Matfaildianahae- Raynaldus (1522, n. 10 seqq.), apostolicis"ejus litte-
reditate. Gum praesertim vacante imperio ipsimet ris allalis, de Mediolanensibus eadem affirmat:
supi'emoj"ureuterentuf in eodem regno. Quod facjle « Ad noslram. inquit, et EcclesiaeRomanaedevotio-
assequemur mente, si repuiemus poslremam partem nem el obedientiam, a qua deviararit, per devia et
ClementinaePasloralis (Clem. 1. u, tit. 11) omissis errores Gurrendopraecipiles, ulentes saniori consilio
quse ad sepiimi Henrici Aug. el RofaerliSicilioeregis Tcdierunl, intendenles, nobis et eidem Ecclesiae, ad
simullates pertinenl, ut pole afas re nostra : « Nos, quos imperii regimen, imperio vacanle, sicut et nmic
iuquit Clemens Y, tam ex superiorilale quam ad \acare ciignosciiui',pertinet, obedire fidelitcr, et j)a-
imperium non 2st -Jubiumnos i.abere, quaro e.\ po- a-ere nostiis et ipsius Ecclesise beneplacitis et raan
tcsiale, in qua vacanlc imperio impe^jlon siiccoi- datis. > AiqucfaaecquidemGonsectaria sunlCIemen
" '
6*3 B. CAROLIMAGNlOPP- PARS I. SECTIO ffl.' 636
tincePastoralis , adversus quam MarsiliusPaduanus A Ilorenorum millibus mercalns est. Anno vero se-
hoeresiarclia,ut Ludovico Bavaro assentaretur, re- quenti ab eodem principe tam pro se quam n-.o
clamavit. Al neminem eruditorum latere arbitror, desoendentibus, ducatus doiem accepit Papiani et
tum Marsilium; tum Joannem de Janduno , qui Ita- reiiquas 232 civitates, quas invaseral, easqueinler
liam et praecipue Romam, suis scriptis infecerunt, Placentiara et Pafmam qusecoeteroqui nunc rlefe-
Bavari clientes fuissc. Cumautem id temporis Gibel- ctione a pontiftcio|dominatu, nunc proditione, variis
liui viderenlur Guelfispraevalere,antiquiora et cer- possessoeparlibus iuerant (Rayn. 1551,n. 19; 1555,
tiorajura sanctse sedis audacia scriptorum in du- n. 27). Haecfuerurit initia ducatus Mediolanensis,
faiumverli, ac factiosorum armis invadi consueve- sub finem soec. xif. Sequenti saeculovicecomilibtis
runt. Marchioipse Alestinus Opizzo, a quo nil tale successerunt Sforiiae; quibus devictis eodem exeunte
metuebatur, Ferrariamprimo, deinde simulato lan- ducatus in Gallorum potestatem venit. Non multo
tisper reditu ad ofasequiumsanctsesedis, Comaclum post, Julium II icto foedere cum Maximilianoaliisque
ei Adriam oppressit. Quamvis enim pontiflcesAve- principibus, expulisse Gallos bistoria eoruni tempo-
nione lunc morantes non essent desides, itno utrum- rum docet. Tum yero Maximilianuin Mariam Sfor-
que gladiura exerentes, novosque armorum duces tiam a fcederatis principibus Mcdiolaniducem desi-
quotidie acquirenles Iegatorum opera, prisca jura gnatum esse, Parmamque et PlaGentiaraJulio reddi-
eflicacius assererent sanctse sedi quam sui praede- tas fuisse, anno videlicet 1512, ex Paridis Diariis
cessores; niliilorainusnisi Italise regnum apostolicse conslat ap. Raynaldum (1512, n. 70). Easdemque
sedis ditioniconlerrainum ad suas partes traherent, anno sequenti, audita Julii morte, Sfortia ad momeii-
ne quidquamlegati operam bellique artem armorum » tum invasas, Leoui X postmodura electo tum sponle
duces irapendissent.Inde enim defensio, inde securi- sua, tum Maximilihni Aug. voluntaie reslituit. Quoe
tas apostolicse sedis ditioni sufaipsis Carolinis ex- res ut firmior esset, anno 1515 pactis conventisinter
specfafaatur.Testes raihi erunt Berengarii aemulus Coesaremet pontificeni, roborata fuii (Id. 1515, n.
Wido Spoleti dux, filiusque.ejusLambertus ad irope- 40). AtLudovico XH Gallorumregi eodem anno \iia
ratoriam coronam vocati, Arnulpho stirpis Carolinse functo, Franciscus I successit, statimque per suos
postbabilo, quia potentissimi reges erant Italise: duces Mediolanensiducatu in potestatera redacto ,
testis J3erengarius eadem de causa LudovicoIII prse- Parmam quoque ei Plaeentiam, aliis de causis non
latus , testis Germanorura primus Auguslus Otto renuente pontifice1,aliquandiu retinuit, quoad ponfi-
Magnus quem AgapetusII bellica 231 rirtuteinsi- fexjuncto fcederecuniCarolo V adversus Gallos, illas
gnem in ltalia, iraperatorem coronasset, nisi prsepo- anno 1521 Carolo plaudente ilerum bello acquisivit.
lentes Romani ofastitissent,quemadmoduni posl an- Caroli ejusdem lilieraeexstant adcardinales tempoie
nos aliquot Octavianus (JoannesXII) ex iisdem prae- Clementis YH in hanc sentenliam : « Parmaro, et
poientibus civibus ad apostolicara sedero evectus, Placentiam a Romani imperii feudo disj'unctas, sedi
imperiali diademate redimivil; teslis denique virilis Romanoenullo jurje coacti possidendasreslituimus. >
animi Maihildes, quae, quia forraidafailis in Italia Eaevero datoefuerunt posl celebre Urfaisinfortunium
eral.tum magno praesidio fuit Rom. Ecclesise ac anni 1527, cum Clemensex castro sancli Angeli e\a-
pontificihus,tum ab iisdem maxime culta, nonnullas surus, ulramque |civitatem una cimi aliis nonnullis
apostolicaesedis diliones in beneficium obtinuii. Ciesari se dalurum spopondit, quod minime tiroi fa-
XIII. Quoniam vero cavendum erat, ne quid de- (u« clum tradilur, tahielsi cx laudatis lilteris, quas \i-
Irimenti ab infidisItaliaeregni ac Tuseiae guberna- desis apud Fontaninium (Domin. Parm. el Plac.)
toribus ecclesiastiee ditioni inferretur , Joannes XII serius ocms in Csesarispotestatem venisse ulramque
eumque imitali successores saeramenlo ab electis conslet. Post hujusmodi restitutionem paciflce
imperaloribus prseslando adjiciendumvoluenmt eo- utramque possessam ab sahcia sede Paulus III Pelro
rumdem gubernalorum juramentum, quod exactu- Aloysio Farnesio boncessitjureflduciario, anno1545.
rum se promisit per suos nuntios Henricus YII. Cresopost faienniumAloysio,Carolus, qui amio 1535
« Quandocunque in Lombardiam aut Tusciam ali- a Francisco Sforlia afasqueliberis deccdente Medio-
qucm miltet, pro lerris aut iuribus suis gubernandis, lanejisis ducatus Iioeresinsiitutus fuerat.Plaeentiajn
quolies miltet, faciet jurare eum, ut adjulor vesler invasit, ad Mediolanensem diicatiim eam speclare
sil ad defendendumlerram Rom. Ecclesise, et Ro- contendens, necjiisi morti pro.ximusanno 1554 le-
manam Ecclesiara secundum suum posse (Rayn. stamento mandavit Pbilippo H filio , ut sanclae sedi
1311, n. 7, Bull. Yat. tom. I, p. 248). > Cujusmodi illam redderel: quodutique factum liquet.
jjroescriptumpostea visilur in CaeremonialiPatritii XV. Ex hislorisehujus summa ab ill. Fontaninio
(lib. i, sect. 5, c. 2) praeslandumscilicet, ab impe- et aliis uberrime | perfraclata (utinam studii causis
iviloreeleelo priusquam agrum Romanum ingredia- omnibus procul faabitis)plura capita illusti-antur. Ac
tur : « CuicunqueItalicum regimen commisero, j"u- primuro spatio jllo annorum inaxime diuturno a
rare faciam illum, ut adjutor suce sauclilatis sit ad 1595 233 ad lS35,dum stetit Mediol.ducalus, longe
dcfeiideudam terram sancli Petri secundum suum a verilate abire Palritium et Blasiura Marlineliuni
posse. i Quod plane j'uramentum an exigi posset 'v cseremoniarum niagislros, dum regi Romanoruni
aroio 1188, cum illud Palrilius librpruin cseremonia- imperaiorium diadeniasuscepturopraescribmit jura-
lium quam faistoriseconsultior prsescribebat, erudi- mentum prislinum : Cuicunque Itaticttm regmim
tos non lalet. Cura aulem Blasius de Maiiineilis commisero.DeindeParniam etPlacentiam regnf oliro
juraraentum iisdem conceplum \erfais apud Gatticum Italici uibes, ad Mediolanensemducatum niinimeal-
(LHar. Gmr.lom. II, p. 102) a CaroloV praeslandum linentes, praeter antiquiora jura, novumillud acqni-
aiuio 1550 exhibeat, operae pretium facturus mihi silionis prseseferr|e, nihilo infirraius jure ducura Me-
esse videor, si Mediolanensishistoriae summam huc diolanensium; nani semel Julius II anno 1512 ite-
alluloro, quippe quaeuna cum lifariCaereraonialisnii- rumque legalus Leonis X 1521, utramque armis as-
nus opportuiie praescriplo, simul leiTaeMaihildissi- serunt sanclse sedi. Teriio , easdem civitales post
leniium ex llalioe regni, seu ducatus Mediolanensis diuturnam concertaiionem oevo Clemenlis vn de
\icibusnalum demonslrat. qua Couringius(de Finib. imp. c. 20, p. 512) Roroaiite
XIV. Mediolanensis civitas, quoe Rom. pontifici Ecclesiaefuissereddilas, eumdemquein nioduin PJa-
.sacraraentumfidelilatis prjeslilerat vacante imperio, cenliam post Carpli V controversiam annorum jilu-
vixdumLudovicus Bavarus in llaliam venit, ad\i- rium, ad sanctam sedem poslliminiorediisse, id prse-
cecomites rediil, quibus ad annuro usque 1595mo- cipiente eodem Carolo. Legilimo isii sanctae sedis
rero gessit. lllo autem aroio Joannes Galealius co- juri, possessionisjfere ducenienariseillud cuicunque
gnomentoComes virtulis, ab Wcnceslaoineptissimo alii prseferendumaccedil. Quarto demum per hujus-
principe CaroliIV filio, qui regis Romanorum litu- modi Iegni Ilalici (iversionem,qu;e in plures illud
um pretio emerat, insiguem ducis honorero mul is dorainaiioiies difecerpsit, antiqualam omnino esse
657 .COD.DIPL.—MONUM.,ETC., SEU COD. CAROL.—APP.—DISS.DE CHART. COM. MATHILD. 058
lerrae, domusveMathildianaementionem , cujus loco A in Peiri calbedra airoo 1181velustius: onmiumociilis
JuhTH aevo exarcbatus praetendebatur, luni quia snlijiciciiflnmjniio, ut jus siiura ponlilici, faeneficiuni,
oliui Placentiam usque pervenit, tura quia ecclesia- feuiumvealiisvindicetur, fiatquepalanialienainvasio.
sticaprovincia pro civili parum scite accepta est. Et 235 XVII. « De redditibus omniurn jirovincia-
vero quajnamfuerit chilis, seu exarchatus Pippiniano riira et ecclesiarum , qui debentjir Rom. Ecclesire.
aevo a regno Langofaardorum divisus,ex donatione Primo de civilate Ferraiie. Romana Ecclesia debet
Pippiniana luce clarius patet, nam civitates ej'us om- habere censiim de civitate Ferrana sol. LLuccen. in
nes, quarum ulfinia est Bononia , recensenlur. Ec- unoquoqueanno.Medietatemtributiripe,etdislrictum
clesiastica vero qualis , quanlaque fuerit usque ad de mereato annuatim. Et totam ariraaniam deplebe
s.eeulum xn docet antiquum provinciale ssepe laudati Cornacervina. Et totam arimaniam masse Fuscalie.
codicis Albiniani: « In provincia Flaminea metropo- Et totnm pufaliciim ejusdem. Et totam arimanniara
lis Ravenna suffraganeos babetxv:Placentinum,Par- deGabfaiana. Et totam arimanniam deLungula. Et
iuensem, Reginum, Forolivium, Adrian., Populien., tofam arimanniam de Septepullesino. Et tolam Cu-
Ferrarien., Mutinensem, Bononiensem,Faveulinum, riam sive districtum de Massa. Et tolum districium
Imolensem, Cesenaten., Cerviensem, Comaclensem sive proprieiatera de Ciniscelli, et de Cavallo. Et to-
et Sarcinensem. J Sub finem duodecimi saeculiali- tam arimanniam et lotum publicum de Sadriano. El
quaienus \ariam faanc provinciam exhifaet provin- fotam arimanniam et totum publicum de Trecenta.
ciale ap. Schelestratium (Ant. Ecci. lom. II, p.750); Et totam arimanniam de Banniolo, et totum
Placentinus quippe, etFerrariensis inter suffraganeos cum. El lotam arimanniani de villa nova, el pufali- lotmii
Mediolanensismelropolitae reeensentur, ut apud Cen- g publicum. Et tofam arimairoiam de Maneggio, et lo-
cium edituni a Muratorio : utrumque aulem Flami- tum publicum. Et totam arimanniam de sauclo Mar-
niam provinciam exhibct, Jiiiiiliaiii onmino silet, rei lino, et toiuni publictim. Et totam arimanniaiii de
falsae defensoruni ingratiis- Lucarano, el lotum publicuin. Et totam arimaiiijiam
XYI. Ad Italise autem regnutn revei tens animad- de sancta Maria, ct totum publicuro. Et loiain ari-
veiiiel iliud velira, quod CaiolusIV inaximus ille maniiiam et publicura de villa Coinede. Et lotuin
.issertorGerroaiiici majestatis imperii, cujus lanlopere publicum de Gognano. El lotum pufalicum de villa
celebralurAuieabuIla, suo in diploinate apud llay- Marifaana. Et totain arimanniam deArcuada, et to-
nalduni (1517, n. 5) ex aulograpfao quo.I servatur in liimpublicum. Et totum publicum deBonisciago. Et
Jaliulario molis Adrianae, septimi Henrici exemplo totum publicum de Agnano. Et totam arimanniam
jurejuj-aiido : « Item promiltimus, 234 alt> etJu" de Ponfiado, et publicum. Et tolaro arimanniani de
ramus, quod quandocunque in Lombardiam et Tu- Fillhatico ef publicum. Et toiam arimanniam de
seiam vel earum alteram aliquem, vel aliquos roille- Runci et publicum. Et totam arinianniam de Ciipil-
nms pro terris et juribus imperii gubernandis, quo- lialiea. Et totam arimanniam de Bratica. Et totain
tiesillum \el illos transroittemus, facieinus eum, et Salariam, et lotum FicaroJo, el tres partes de Ri-
eos jurare, uladjutor, \el adjutores domini papoe palico, et parles tres porlus de rupla Ficaroli. Et lo-
sinl ad defendendum lerram sanctiPetri, et Romanoe tamarimannjamcleTrenta. Et lolain arimanniani de
Ecclesiae, seeundum suum posse. » At Sigismundus, Leorie. Ettotam arimanniam de GelIo._El lotaraaii-
qui primuspost Carolum imperialia insignia est as- manniam de Fabriciano. Et tolain arinianniain de
secutus (Wenceslaus ej'us fraler ob suffragia pretio P ( sanctn Donaio. Et totam arimanniam deFIesso.Etde
cmpta, dignitate iegis Romanorum moius annol400, Firacolo et lolo coniitatu ejus Baliam, el districtum
et Robertus comes palalinus pius et clemens, alie- deomnibus criminibus. Et omni anno bis, scilicel in
cors, majestaiis iiiiperalorioe honorem non fuerunt Madio.etin sancloMartinogenei-alepIacilamentum.»
adepii), Langofaardiain alienatam reperit a fratre, Cum hic de censibus, aut tributis agatur, placilamen-
adeoque siimle jfirameutum non proestitit. Itaque ah tum pro laudimii generecum Ducangio malim accipi,
ineuute saeculo xv, nulla aniplius nienlio i*eperilur quara dis<-imile aliud a tributo seu censu cogitaii.
Italici regni, seu Langobardioeet Tusciae ; in ulrius- SVHI. Esl revera ineodeincodicepiivilegiiFerra-
que enim locum suecesserunl ducatus Mediolanensis riensiuin"particula aliquanto anliquior, cum sanctoe
et chitalesElrurJaeliberae, quaesaeculoeodeni exacto sedis aetionarii eam civitatem administrabant, ante-
in ducalum evasere. Harum piinceps Florentia, ut quam faeneficio aliis concederetur, quoe sic Iiafael:
pote opulentior ac potentior coeteris, perpeluis fere *^ i Excerptum deprivilegioFerrariensium. Et semel in
bellis finiiimas reraotioresque alias petens late jani anno si a nofaisrequisitum fuerit, ante nostrum apo-
doiiiinabatur, cum Leonis X et poslmodum Clemen- stolicum nuntium, siprecoimposuerit 236 handuin,
tis Yll Medicesegentis ponlificum consilio, et opibus, per tres dies custodiant geuerale judicium, el usque
famiiia eadem exaltata, magnuni Elrurioe ducatum tcrtia hora scnbanUir clamores, et queiimonia; post-
ad nostrain usque aetatem magna cum felicitate. pa- ea per meusis circulum clamati justiliam faciendo,
rique gloria moderala est. In regno autem Italioe, si vocati fuerint, custodiant.judiciunj. » JElatis pri-
prceter ducatum Mediolanensem, etParraae ac Pla- vilegii nullum indiciura exslat, cum lanien in codico
centiseducatum aliuin, dequonuperestdicluiii, aliud suLjicialur loeauoni Proenesiinaeci\ilalis, quam fecit
longeantiquius, necminus gloriosum marchionis Es- "* Joanues XUI anno 970 eidem suppar videlur : cuni-
tenôs dominium exeiiarant, quod lerram Malhildis que idem pontifex avo Mathildis civitatero benefi-
fere omnem afasorfauit, Romanique pontifices nienio- ciario j'me concesserit, exutroque monumento ej'us
ria, nifallor, repulantes, MalfaildemiiupsisseAzzoni civitatis conditio, antequam faeneficiotraderetur Te-
Alestino, ac proecipue sifai, et aposlolie» sedi con- daldo, etpostredituinadapostolicam sedein, luculen-
sulentes, longe ul reclamarent, tum virtule atque lerpatetusque ad ssec.xu fere exactum, eum sciiptor
opibus illorum luili sunt Ecclesise Romanae ditiones codicis Albinus vivebat, liiterisque mandabat ab se
veteres, tum harum aliquibus eos proefecere, ac prse- collecta vetera monumenta. Quanlo igitur in errore
sertim Ferrariam, ut olim aevo Mathildis, iisdem in versantur, qui vera Malhildis donatione posthabita,
feudum conce^sere. Sed antequam liaecfierent, dum Ferrariam ab ea sanctae sedi oblatani contendunt?
per duodeciraumsaeculumin magna Ilalise civitates Eslque idprofectoadmiratione dignum quodubi exlra'
perturbalione erant, Ferrariavariis paruisse dominis ecclesiasticam diiionem de terra, seu bonis propriis
aptsd faistoricos invenitur. Hinc est, quod a recen- Malbildis verfaa fiunl, eaniliil aliud sunl, quam prae-
liorifaus nonnullis, aut pontificise ditioni temere au- dia, sive ad suminuui caslra, ciira ullani civitalein.
fertur, aut Maihiidicoedonationi imprudenler adjun- Cuin auteni in Tuscia Langobardica, seu patrimoiiio
gitur. Quare cuni suppetat ex Albiniano codice mo- Tusciae, in ducatu Spoletano, in Marchia, pro alia
numentum haud dubie antiquius mulilo, ac mendoso aliorron falsa opinione bona eadem collocantur,
ilio, quod evstal in libro censuum Censii eamei*arii; quidquid civitatum in iis provinciis esl, Malhildia
tjnip etjtiin mvopontiljele J.ijcii .11l""i sede.. p«f il ni.ni fld tip|j,.tiofiei)iperliijet, Qujd de nuper. anpa -""
6S9 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS 1. SECTIO III. 660
Jisia Ilalo dicendum eril, qiii Iransverso ilinere oo- A 1 \erii. siifaditumquo/eonslitheiii, fidelitatera j'urave-
nationero fundiths excidere periclitalur (Sciipt. Itai. ril, tribuliimque spdnlc spoponderit, hiagnahi ex eb*
tom. Y, p. 566)1faxc nimirum iste ad cfaajfulam Ma- accessionemad suain glorjain coniparari .exislimans,
tliildis animftdyeifit: « Invaluil e'osseculo acpotissi- si ex libero princjjie efficiatur subditus sahcto Petro,
niimiGregofii YHpaps. temporibijs mos offerendi JJOJJ cjusqiie rlieeretur ejssefidelis.» Prostat monumenlum
castra solum, sed et ihtegfa regna apost. sedi,"eaqiie cilaiis iocis, cujusJcum sit valde prolixuro, ej;ibsTe,
rursus afaiila accibieudi infeudum. ld prseslitll De- farevihacBaronii seiitentia summamatluli. Ex ad\er-
metrius Russorum rex duofausapte pacem Canusi- so Bertrami ofalatibnemutcunque obriajn in regestis
nam anjiis, nerape aiinrj 1(175, liinj alter Deiiietrius Greg. VII (iib. jx, jcp. 12) et ap. Baroniuro (1081, n.
Croaliae'el Dahnatioedhx, sive fex. Ber.lramus quo- 55) integrampraemittam cbaiiulse Matliildis,quaeroo\
que Proviricisecoihes orinriasua eidem ofatulita11110 sequelur, ex eodeni cod. Albiniano; turo quia in 1e-
1081. » gestis, et apud Baropiuin admodum varia evsiai,
XIX. Non sseculi cohsuetudine, sedJGrei_orii YJI quod solenme est |mpnuraenlis non aulhenllcis, e\-
magnanifflilate reges, el principbs a bealo Petro, scriplorum licentia, qiii proeterilis selalibus variiri,
quam a Teulonicoriim rege Hehrico IV reghi aut atque aJ sua tempbra accojmhodari cfaartas veleres
principatus investiluram accipere maluei'unl. At nec imjjune posse arbilrabantuf; Jum quia una cuin Ma-
Malhildis donatio, nec Bertfaroi ohlatib ejusdera ge. Ibildiana donalionfe,quic.um maxijna ejus convenien-
neris sunt. Quod luce ciarius palebit ev iitteris (lib. tia est, falsi arguitahnalistam nuperura, pessinio pu-
11,ep. 11) sancti ej'us poritificis Denielrio Bussor: falico, dissimilia cdngerehtero, ad sanctse sedis jura
j*egiet reginse: « Filius vester, iiiquil, limina aposlO- Q lafaefaclanda. « Jurapieijlum Bertrami comitis Pro-
lorum visiians ad nos venit, et 'qriod regnum illud vincie. Ego Berliymius Dei gi'atia comes Provincie
dono sancti Peiri per manus nostras vellet obtinere, afafaac faora ei deinceps fidelis ero sanclo Petro, et
eidem beato Petro aposloloruin principi debita fide- domino nieo pape Cregorio, elS. R.EccIesie, etcun-
lilate exfaibita, devoiis precibus poslulavit, indubi- ctis successoribus luis, qui per meliorcs cardmales
tanler asseverans illam suam petitionenneslro con- intraverint. In nullo vestro dampno, *velS. R. Ec-
sensu ratam fore, ac slabilem, si aposlolicse auctmi- clesie, me sciente, cOnsenliam. SicmeDeusadjmel,
tatis gratia ac niunimine 2,3_? donaretur. i Estue id et faec sancta e\angelia. Prelerea pro remissione
oiferre primum, ac deiride in feuduin accipereprinci- peccalorum meoriiro, et parentum meorum offero,
patus et regna? De alio Deiheirio, quem in synodo concedo, dono omhem honorem meura, quantum ad
hafaitainDalmatia legati ejusdeni Gf egorii(Cod.Atbin. me ]'ure parenfuffl nieorum pertinel, omnipoienfi
Ccncii; lib.Cens. Baron. 1076, n. 66) ex cluce regeni Deo, el sanctis apbstoiis ejus Petio, el Paulo, el do-
feeerunt, salis mifai erit ven. amialistie senteiitia.: mino meo YH papb Gregorio, et prefatis successori-
t Idem Gregorius.papa, inquil? qhi Henricum regeni faus ejus; ila ul quicquid eis placuerit deinceps cie
regno privavit, ejus impietale id ab irivito scilicet me, et de toto faohoremeo sine ulla coniradieiione
extorquente, pietate exigente, dUcem Croalise .Hque faciaut. Ecciesiasautem onmes, quein fnea poteslalc
Dalmatiaein regem evexit. Admiratione plane digna sunl, in eoruni poteslale omnino dimitto.i Jara\ero
res accidit,"*ut quo anno Henricus rex se scfaismate1 ipsa magnae comiiissiEchartula audienda est.
ab Ecclesia separavit, rex barbarus eidemse conjun-
23g. CARTlJLA GOMITISSE MATHILDE a.

In nomine sancte et indiyidue Trinitalis. Amw ab C proprietario d tam quod fqusc] tunc haljueram, quani
ineafnatione Domini nostri Jesu Chrisli millesiriio ea que in antea acquisitura eiam, she jure Succes-
ceutesimo 11,quinto decinio die Kal. debembris Ind.x. sionis, sive alio qufaeumquejlire ad me perlinereni
i>
Tempore dni Gregorii YII pape in Lateranensi pa- [pertinent]. Et laro ea que ex faac parle monlis
latio. In cappella S. Crucis. In bresentia Centii Fra- [montium] faabeliain,qnam illa que in ultramojitanis
japan. [Frangiparie], Graliani, Cbnlii [Cehcii] Fran- partibus ad me pcrtinere videfaarithi'e, onroia sicut
ciilini, et Albeiici de Pehe Leonis, Cice, et Behein- dictum esl, per manum dni Gregorii YH pape Ro-
casa |P. Ltione, et Benincasa] fratris ejus, et Uberti mane Ecclesie dedi et tradidi, e! cartulam inde fieri
de Tascio [ejus Uberti de Tuscia], et aliorum plu- rogavi. Sel [Sed] Jquia carlula riunquam [nusquam]
rium. Ego Mathilda [Matbildis] Dei gratia coniitissa ajjparet, 239 el tiraeo. ne donatio et oblatlo mea
pro renjedidanirae mee, et parentriin meoruro c defll| in dufaiumirevocetur; ideo ego que supra comitissa
ep opluli Ecclesie S.Petri per interVentum dolnini Matfaildaiterum a presenli dle ddno et oflero eidein
Gregorii YII pape [papaeYII] omnia bona mea jure Romane Ecclesie per manum Berndrdi cardinalis et
a ood. ms. add. : Mathildis super concessione bo- caeleriqueAugusli exemplo LudoviciPii confirmarunt
noYumsnoi'um fgcta Rom. Ecclesiw. Yarias per jronlifices.
~>MuratOrius in sua edit. semel et iterum legit a Quamvis donapei propria juris sui tam quse thuis
domni Greg. Cod. Yat. domini, ut hafaet Leibnitius, faabefaat quam quce jure quovis acquisitui'a erat, ta-
cui major fides, quia ill. Laurealium Zaeagnuin ad- men ancipiti ex loqhendi genere vix intelligimus,
jutorem adhibuil in collatione Godicis. Pi'aeierquain r. num ipsa ulatur erga Roffl. Ecclesiam juie illo vali-
quod in niqnumenlis soec xn dotamum non domnum dissimo, quo doraini et legitimi possessores utuntur,
appfellari Iiontificem compertum est : et in nostrb, ul firniior donatio sit, et quo se excidiss^ fatetur post
codice semper legilur dominus in haccartula. E chn- donationem, beriejieiario exifadbritens, an jure pro-
trafio in diplomatis Ludov.,Ottonis, et Henrici sem- prielario deihceps luli BefaeatEpclesia Rbfiiana. Mu-
per domnus, qubd animadverti debet pro inajori mo- rator. (Script. Ital., iom. Y, p. 566) acl Domhiz.
numentor. iide. mbrem invaluisse ait: « offerehdi non castra ôlum?
c Opportune Ducangius (verh.Jn^ruenirânimad- sed et integra regha apofelolicaesedi, eaqrie rursus
, vertit, voces istas per interventum, seu iniervenlu, ab illa accipiendi jin feudum; J quam rein prhlalis
quae in hujusmodi concessionibus reperiuntur, sumi exemplis comprobat. Sed donatib Mathildis non est
pro intercessione, aut medialione : quae res infra ejus generis, ut patet ex iis qhre sequunlur, tamelsi
clarius explicatur per manum. Unde patet, donalio- quoaH ipsa donalrix superstes fuit, iisdem bqnis
nem factam esse Ecclpsice Romanae, eadem prorsus frueretuf. Nani vera baeredis Ecclesise Romanae in-
i-atione, qua Pijipinus",Carolus, Olto, Henricus suas sfitjitio fuit, rit nou seniel Doronizoait.
donationes fecerunl principi ajiostolorum per Stepfaa- e De faonis prhpriis ifans, et citra Alpes vide
num II, Adriarium, Joannem XII, et Benediclum YIIL dissertat. I
COI COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLtuiS.—APP.—GHART. COM.MATHILD. 662
(egali ejusdem Romane Ecclesie a, sicut illo tempore A A.vero, quod futurum esse non credo, si [sive] ego Ma-
dedi per Inamini dni Gregorii VII pape, oninia bona thilda comitissa, quod absit, aut ullus de liereHiL-us
mea tam que nunc habeo, quam que in posterum ac prolieredibus meis seu quelifjel opposita jiersona
Deo propitio acquisitura sum. et lam ea, que ex liac cQntra bane carlulam oblationis ire quandoque agere
parte montis [montium], quam que in ullramontanis temptaverimus, ahl eaffl h per quodvis ingenium iit-
partifaus faafaeo,vel liafaiturasum she jure faeredita- fririgere quesiverimus, thnc inferamus ad jjlam paf-
rio, sive alio quocumque jure h, pro mercede et re- tem, contra quam exinde litem iiiltilimus [iniuleii-
medio anime mee, et parentum meorum. Que autem inus], mulla [raulGtani], cjuod est pena auri opljmi
isia mea faonajuris mei superius dicta una ctim ac- libras mille argenti pondera ini milia. Et qiiod i re-
cessionibns, et ingressifaus, seu cum superioribus, et petierimus, \endicare non valeamus. Set piesens
inferioi:ibussuarum qualiler supra legimus * [legavi], cartula oblationis cunctis temporibus firma perraa-
in ictegro : ab hac iJie in eadem Ecclesia dono et neat, alque persistat. Et bergameha [pergamena]
offero, el per presenteni cartularii oblalionis, ibldem cum atfamentario dejerra levavi, pagine Gu*idons
hafaendum<*confirmo. Insuper per cultellum, festu- notarn tradidi, et scribi rogavi. In qua_subtef cou-
c.iJit nojatara, guantonem, et guuasionem e terfe finuans testibus opluli roborandam t. Acthiri Canii-
[giintonera et vascionem lerroe], atque ramum ai'bo- sie felieiter. Matbilda Dei gratia si quid esi, iji Jicic
j'is, ei me e.inde foras expiili. guarpivi [garphi], et carta a me facta s-s ~-jj< Ego Afdericus judjx iiitei-
^•srffliemrtie feci ", el aparteipsius Efcclesiri,24® fui, et s-s et -j-Ego "Ubaldusjudex inieriui, ;et s-_ et
h.ibendum reliqul facienclumexinde pars ipsius Ec- Signum raanus AtlOnisde Monte Barranzbnis, .el Bo-
clesie, aut cui pars ipslus Ecclesie dederit,- a pre- jj j nivjcini [Bonvicihi] de fajiusia rogati testes. Ego
senti tlie quidquid voluerit 6, sine omni mea et here- Guido notarius sacri palatii s&riptor, el hujus cal'-
duin, ac proheredum meorum contradictione. Si quidi tule oblationis l post traditfSmcoinplevi el dedi.
<tDe hoc Bernardq e\ afabate YallumbTOsanoin unde Leibnitius explicans ejeci recte innuit, Matjijl-
cardd. collegiumcoopialo, ejus virtutikis ac vicibusi dem a bonorum suorum possessione se eiecisse ipso
in ehitate Parmae fide Baron. (1102. n. 22 seq.) ac: in actu donationis. Proinde Ecclesia eoruni doSiiiniuiii
pi'aecipiieUgfaellumin Episcopis " - Parro. (tom. li_. p. hdepia est anno eodem 1102, tametsi pdssidenda
168 seqq.). remanserint Matliildi tisque ad anniim
h God. ms. Iiabet : habeo, quam que in posterum• ulendaque 1115, ealn eadeni obeiinte supreraum diem, ab
Deo propitio acquisilura sum alio quocuhiqueyure. Henrico invasa fuerunt, nec nisi post annos plure.s
<-Loous-adnjodumdepravatus, qhem taraen orones> Ecclesia Y Rorii. possessionem eorumdem iniit ui di-
ila Jegunt, ulpofe ex cocl.Yat. recehsione profecltiiK. clum est in dissertatione.
Baronius (1102, num. 20), qui prseter eum cod. 15Loebs alter ad intelligendum diflicilis. Barohius
alium etiam consuluit ejusmodi anliqua monuitientai ope allerius cotlicis mehidlali, sic legii: et a parle
coniijieiiiem,-sic ilium proiert: untt citm accessioni- ipshis Eccicsiw IiabenXldreliqtd facienda exinde papm,
bus, et ingressibus, seu superioribus, seii inferioiib si aut ciii pftpa iUius Ecclcsim dederil, a prmsenti die
qualiter supra legavi. Muralor. animadtetlit, vulga- quidquid volueril: Leibnit. repte rcstiluit habenda;
rem eorum temporum formulam esse, qualiter supia' atfaarbarura deol&valillhd faciendnin, et YOcemfie-
legitur, neque alitcr hic legendum pulat. Leclio no- r* , detit arfaitratur feJundare. Sentenliam vero baric
"* fesseait:« ut faciaf exindfepars ip'sius ecclesioe*quid-
Blri codicis afaemendatione ista paiura abluilit.
d Et hic Murator. notat usitatam csse noliiriorurai quid voluerit. >
formulam habendum. Anitnadvej'sioaiInjjusroodi no- 11Leibn. legit tam, recte Muralorius scribendum
ster coJex fidero adjungit. ' aut ed\n : niale autem Leibniiius casf,igaleliam.
e Monet Baron. formulns liasce, natas ex idiO- pufat Aptid.Leibh. legitur q.uo. Baronius habel quod,
tisinis ejus lemporis, in liujushiodi diploniatibus re- qlfriin leclibhem prohal Leibhitius ideih.
periri, quse niodo exoleiermil. Per I.ujusinodi aufenii i Lcclio Baronii explicalior : Pertiamenam cum
loimulas fiebant inyestitulav Jjonorum , ut mnllai atraiiienio de terl-a lcvavi, pagihutn Guidoni nolario
Oiempla videreestap. Ducajigiuih in Glossar: (verb. ii-adidi, JJuae pbslremli veilia Lejinllio arriser&nl.
hivcsiitura).Vrm alnshanc"affeit ex Mirrjeo(tbhi.-l1 Formula est anliquissihia : nam liucang. {verb.iP<!i'-
-DipLBe/r;.; p. 570) : i Et per praiSeiiteih cliaHulaih) gaiiiethith) ex Tabulaf. Casaurien. proferl exeroplum
oliertionis ibitlem habenda c.onfihrib,-ihsiijJer pcr ciil- Ludpvici Lolh. F: Ad rem nostraro nil accohnntida-
lellum, festueam nodaifhn, gahlbrirjin, et f.iivascio- iius Cfaartaapud MnratoT. (Ajilr.jEsr., pag. 1011),in
nem 101-1.33, t qiia faoecIfeguritur septuaginta anhis duniaxal ajite
aique rclinum arfaoris. » Leibhitiris Ifegil
guantoneni ut in nostro cod.,<deflnitque ciiii >*eGaiii; ; chartulam Mathildis : « Et faergamena cumalfa-
ItiTn guvascionem cum Mifeeo, etplicalfjue c£s/iife>n. inenlario "egoqui supiraAdeleyda de lerfa levavi, ,el
Videndusoninino Ducangius tum ldch cilatd. tum afl !1 Agimoni notario sacri palatii tradidi, et scfilifete rb-
singulas \oces; nani loiiSjhihesset tS.uimiiM eiem- giivi, in qua supldr cdnfinhans, testibusque bbipli
pl i,f quifausrem comprofaat, hic conf_erere.- roboraildain. J
Liem Leibnitius post proedictas fornnjlas inyesti--T> t ApuclBafonium lfegitur subscripsi; et ita ih se-
luroeaddendum pulat tradidi ? quod Mineh ufaique e ijuentibuS: htlerfui, et subscripsi. Neque aliuc)inhuit
desidejatur. Quse sftquuntur suht fere synoiiyifaa: ajiposiium signum s-s. "
Garpiie enim quod el gueipire, ef verpife in chSrfis is i Leibn. aliique semper legunt bffersionh.
iinenitur, valet possessionem fei alicujiis dimitterfe:
DE GODICB RUDOLPHINO,
|3Etj DE RUDOLPHI EPISTOLARUM LIBRiS TRIBUS
DlgSERtATIO,
241 PROOEMIUM- dissererem de epistolis Leonis III. De Rudolphi regis

I. De imperatofioe majfestatis Ih Occidenle in- Romanorum epislolis nuhe diclurus : capita ddo
stsuratse ingenio salis mihi \ideor disputassfejwiih prsemitlara neeesse cst..sine hfibrum ehgiiiljoite
CG3 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO IH. "
604
earumdem sentenliam assequi nequaquam possu- A 2.48 Ludo\ ici Pi. filia suscepei'at, a decimo joanne
mus. Ea sunt impei atoris electio etcoronaiio. Hanc arl iroperiuin designatum anno 916, dum Berengarii
si quidem Rudolpbus, tamelsi non est adepius, im- seraulus Ludovicris oculis privatus inulilem adhuc
pense adeo a ponlificibus peiiil, tanloque cum ajipa- vilani sustinebat, Iraiio eadem tuetur, quse Widonem
r.atu ad assequendaro veniiirum se lestatur pluribus ejusque filium Laniberluni, ab anno siquidem 888
in litteris, ul negotii magnitudinem ac necessitatem rex eral Ttalisepblenlisshnus, nec sanctoe sedi prse-
' palam facial. lllam vero fecte ait Bceclerus (lotn. II, sentius videbaturj prsesidium inveniri posse. Quam-
Comit. imp. p. 870) « per solos electores, ul faodie obrem affirmari posse arfailror, nullam aliam formaro
vocanlur, Jifasqiie cseleroruni principuin ct slatuum electionis exeogitatam esse, quandiu Cai'olina
consilio in Rudolplio comite lIafaspui'gicocoeptaro, stirps stetit.
el ad hoec usque teropoi-a continualam. > Quam-
obrem electionem btijusmoJi _speei.)re opoiiet ante § II.—De trium Ottonnm eorumque successorum ttsqtte
et post Rudolplium. Ad coron.ttionein \ero quoj ad Fndericum II eleclione.
attinet, cum eadeni scmper fuerit (unus enim Ro- HI. Berengario felieiler iraperante anno sejiiiroo,
manus poniifev diaderaaiis impciialis impooiiione j"uxla rcclam eorum ojjinionem , qui afa ipso ulc
iinperatorem poterat Instituere, unaque in principis nalali Domini anni 915 imperialem illius coronatio-
aposlolorum hasilica tanla solemnitas celebranda nein repelunl, siye anno 921, Ilalise populi Rudol-
plium Burgundioeregem contra Berengarium ad Ila-
erat), non coronalio ipsa, sed accessiones illi identi- lioe
dem factse, ritusquo pro tcmpoium condilione \arius regnum invitant, atque Italico diademate redi-
expendanlur necesse est. Propterea cum de elcctio- "R mituni adversus limperatorem, a quo defecerant,
nis negolio, acdescpleiu\irorum, seu sacri Romani seijuuntur. Quampbrem Berengarius regnum ci\ili
imperii electornm cena origiro', quidquid necessa- bello recuperaiidiim, post duo prselia infeliciler com-
rium erit aitulero, tmic de «oronaiione projinciam missa, deseruit, ab jjosl trieniiiura Yeronoea conju-
nec facilem, nec brevem suscipiain, eamque, ni fal- ratis coesus, Carplingioruni imperii fineni attulit
lor, expli.calissimam reddara. Proelerea faisara opi- anno 925. Hinc per annos fere quadraginla reges
nionein illorum evertam, quino\oe hujus dignitalis lialise fuerunl, praedictus Rudolphus, Hugo Provin-
indolem non asseculi, ab Octa\iano, scu veriori, ut ciae marcbio, ej'us'filius Lotharius, el Berengaiius II
pulant, illalione, a Magno Constaniino repetendam una cum filio Adelberio, qui lyraimice dominanles,
putanl. Tum pauca de ipsis epislolis dicam. elEcciesioe ciilionijniaxime infensi, tum Italise priu-
i- — ®e Caroli cipes, tum prsecipue Romanuin pontificem ad impe-
242 § Magni successorum Carolin- rialem majestatem' instaurandam impulerunt. Forle
giormn electione. evenit ut Octaviaiius Alberici H filius, qui patris
H. Quandiu slelit Carolina stirps, ab anno vide- aviseque Marocioelexemplo pontificium dominatum
licel 814 ad 887, cum Carolo Crasso exauclorato, invaserat, ad Petri caihedram XU Joannis nomine
Arnulphus ex Caroli ejusdem fralre Carolomanno asccnderet. Inde is luculentius aspexit, quse Italice,
nepos, Germani.e rc\ eleclus fuit, in sex illis Augu- quse sanctse sedi inaxinia danroa inferrentur a ty-
ttis, qui Carolo Mtgno successcrunl,' Ludovico Pio, r.iiinis, Quare Ottonem Germaiiioeregem rebus pi'aj-
Loihario I, LudovicoII, Carolo Calvo, Carolo Crasso, clare seslis in Italie tyrannos comroendatum, el ab
ei Anmlpho, eleclio admocluro parabiiis fuisse de- Agapelo H proedecessore anle annos decem ad im-
prehenJittir. Pms eiiim Ludovicus patris regnorum C jierialem coronam fruslra qusesitum, ipse elegii.
nreres, a palre ipso Carolo Magno eleclus fuit. Perrode factura de II Ottone eoronalo imperatore
Perimie Loibaiius 1 a Pio Ludovico ejus patre, et una cum palre, ef de bujus filio Ottonelll quod ele-
a Lolhario Ludo\icus II sunt elecli, aique omues ctionem special, non contendo : at utriusque-eleclio-
a Romano pontilice coiilirroali. Tres reliqui, utpote nem a Rom. pontifice probatam fuisse antequam
qui parentibus non successere, absque ulla ad impe- diadema imjieiialej afaeodem obiinereut, priorum
rialem dig-iifalem designalione elecli l-egesAleman- Carolingiorum instar, nullus dubito. Qui secus sen-
jiioe et Gallisc, Romams polius ponlificibus 'electio- til, errorem illormn sequitur,quieIeclionem Germa-
nem ad Romanum imperium retulerunl acceptam, nise regum pro imperatoria accipiunt. g44 &t con-
quam suis piiiicipijms aul pareutibus. Testem ap- siderare eosdem oportet, Conradum Franconise, et
pello coneihinii Rom. anno 877 celebratum proCa- Henricum Saxonheiduces pari modo electos Gei'ma-
roli Calvi confirmaiione (Labfae, Conc. iqm. IX, nioe reges, neutrum tamen ant imperatorem, aut
p. 296); cjuandoquidem Joannes YHI fralres sic Romanorum regem' in diplomalibus appellari, quan-
affatur : « Quia pridein apost. me. decessori nosiro quam ulerque acierii ducens regum Romanorum, et
papoe Nicoho id ipsum jam inspiratione coelesti imperatorum cognoimnum, scriptores imperitos de-
revelatura fuisse compeiinius, elegimus faunemerito, ceperit; ita utHenficos septem enumerent, cum sext
et approfaavimusuna cum annisu et voto omnium tantummodo Romanorum reges, et quinque impera-
fralrum et coepiscoporunuioslrorum. » ExArnulphi lores exsliterint; Conrados autem ires, cum duo
aulein, postremi eorum, pontificia Jiujusniodi ele- lantum reges Romanorum fuerint, unicusque impe-
clione indoles tantoe majestatis a Leoue HI instau- J3 rator.
ratoe dignoseilur, Slcphanus enira Y post Caroli IY. Diplomalum scrutaior diligenlissimus Gode-
Crassi obiluui, non Ariiulphum cjus nepolera, qui ifridus abbas (Gliron. Godwic.iifa. n, tom. I, p. 119)
eodem exauctoraio rex Germanise fueral eleclus diplomata Com-adi I apud Browerum et Scbanat
aniio 887, sed Widouem Spolcii ducem ad imperia- exhibentia in litulo Romanorum et Francoium rex,
Jeni dignilalem assumpsit, (juera sequenli anno iini- falsi arguit, remque comprobat genuinis diplomaiis,
talus est Formosus, Lamfaerium Widonis filium et auctoriiate scriptonmi ejus sevi, Reginonis, Wiii-
consoriem imperii cligeus cuin patre. Quia scilicet cfaindi, Luilprandijjaliorunique. Perinde in Ilenricii
liILc regnuni ii lenebant, spesque major defensio- diplomatis semper yocabuhim regis in\eniri lestatro'
nis apostolicse sedis afa utroque liornm affulgefaat, (Ibid., p. 151) nulla additione vel Francorum, vel
quam afaArnuljjfao. Cum vero expenenlia secus csse Germanise, vel Orientalis Francise. De trifaus Olto-
clocuit, tunc Formosus idein Lamberto adhhc super- nifaus vero, qui diadema imperiale sunt assecuti,
slileAiiiuIplium ad avitam digniiatem vocavit.Ludo- ' absolute pronuntiat regis Romanorum titulum ab iis
vicuiu lil Burgundise et provinckc regem Benedictus nunquam esse adlii|)itum. E contrario Henricum II
IV anno SGOsufieck Arnulpfao, non quia ex Hirmin- Germanice regem, primumque imperatorem repeiit
garde Ludoriei II filia a Bosone genituni, Carolina (Jbid., p. 255) cumltitulo regis Romanorum, ul supra
stiipe profectum, sed quia sanctse sedi defensio, est dictum (Diss. i\ n. 6) post allata verba Plalin.e,
atlmodum necessaria lum temporis , quoei'ebatur. qui Blondi ,sentenliam planiorem reddidit. Ea vero
Borengariuui, quem ccunes Everardus ex Gisla esl "hujusmodj : «iPaulo enjm postquam reijier-at
665 COD.DIPL. -MONUM ,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP. — DISS. DE EPP. RUDOLPHI. CG6
Gregorius papa scilicet, eam fecit de imperatoris A torem, nisi Romanus pontifex abnuisset. Hactenus
eleclione sanclionem, quaro faucusque super annos de electione fufuri imperatoris, ante Rudolphuin
quadnngentos, servatam videmus, solis Jicere Ger- Jlagnum Austriacoe domus progenitorem. Nunc de
manis, qui inde electores dicti sunt, principem deli- eadem electione dicam, quae a Rudolpho eodem in-
gere, qui Csesar lunc, et Romanorum rex diclus, si cipiens, ad nostram usque aelatera perseveral, re
a Roraano ponlifice curonabitui, imperalor Augusius scilicet redacta ad septemvirale amplissimum colle-
appelletur. > Decipitur is quidem, et ctim eo Plalina gium.
seplein\irale collegium aGregorio institutum putans, § III. — De septem electoribus sacri Romani
quod infra luculenter oslendam. Sed fuluri impera- imperii.
toris, cum litulo regis Romanorum, electionem ab VII. Daronorum perlsesi omnes, quse Italise el Ro-
eodem pontifice sancitam esse oosteriora nionu- manse Ecclesioe fuerant illata non paucorum spalio
menta planum faeiunt. arinorum a Suevicse slirpis Augustis, eo tandem di-
Y. Primum oinnium occurrit decrelum Benedicti venere, ut Fridericumll in generali concilioLugduni
YIU antequam Hemico II Germanioe regi diadema habito anno 1215 exauctorandum decreverint. Id fa-
imperiale tiibueret. Illud refert Glaber apud Baro- ctiroi auctoritate Innoeentii IV qui concilio pweerai.
nium (1115, n. 5), el esl hujusmodi : t Ut ne quis- Maguum inde illud interregnum coepit octo et viginti
quam audacter iniperii Romani sceptrum proepro- annorum, ut Rudolpfaiepistoloetestantur, seu tfium
perus gestare prineeps ajjpelat, seu imperator dici, el viginti, ut Germanici scriplores autumanl, a Fri-
aut esse valeat, nisi quem papa sedis Romanoe mo- derici obitu illud meuntes, quod fatale apud eosdem
rura probitate delegerit aplum reipublicoe, eique D appellatur. Namque eo lempore proealiis, « coepisse,
conimiserit insigne imperiale. > Quifaus evplicatur aiunl, seplemviralem senatum, qui reliquos Germa-
conditio illa, 245 Taam recteBlondus apponit, si nioe jirincipes ab eleclione regis Romanorum reje-
a Romanoponiificecoronabilnr. Conslalque inde, ele- cil i (Keromerich, Int. ad J.publ. Iib. n, eap. 1, art.
clioiii Germanise regis a principibus ejus gentis fa- 6). Qua quidem a sententia Puffendorfii cseterorum-
ctoeuuum, idque proecipuum, deesse, approbatioiiem que juris publici scriplorum communi, Bcecleri supra
scilicet Romani pontificis. Cregorium autem Y et allata auctoritas non abludit, qui Rudolpfaum oni-
Oiionem 111conslituisse aliquid de eleclione regis nium primura a septemyiiali eo senatu electum tra-
Romanornm videtur duJfilari non posse, nam ium dit, ut audivimus. Ea qiiippe regis Romanorum ele-
Henncus successor Ottonis, ut uuper diximus, tum ctio diuturni liujus inlerregni finem attulil. Equi-
successores omnes Henrici, regcs Romanorum se dem Besselii (not. ad Eginh. cap. 9) opinionem, qui
appellant anie coronationem Romanani in diploma- aut Fiiderici II tempore, aul paulo ante, id colle-
lifaus.ut virlere eslapud laudalum Godefriduro (Ibid., gium inslitutum pulat, et glossarii illustratorum sen-
p. 269, 28i, 510, 526, et 5U). Proelerea Henrictis tentiam, qui ad Caroli IV auream faullam anno 1556
rex Germ. III in promissione, seu professione anle editam ejusmodi institulionem diffcrunt, oninino de-
coronationem, anno 1046, propalam se profert Ego serendas censeo, jurisque pufalici scriptorifaus adhoe-
rex N. Romanortim, ut j)atet ex ordine Romano, rendum. Nam Gregorii X litterse ad Alpbonsum Hi-
qiieni producam ubi de coronatione sermo erit. spanioe regem sub inlerregni finem, apud Raynal-
Quamobrem, quod eniditis fere omnibus persuasum ,dum (1272, n. 54) secus fieri non posse admoiient:
esi, non ab auno 1158, cuni Conradus III GermanioeG « Inter coetefa, inquit, Ungebatur, quod cla. roe.
rex eleclus, coronalusque est Aquisgrani, litulus Ricfaardi in Romanoruin regem electi elecloribus
regh Romanorum deduci debet, sed ab electione nonvocatis, vel sallem denuntiatione aliquanon fa-
Henrici II qui anno 1002 coronafus fuit Moguntiae. eta eisdem, non erat ad expeditionein petitioiiuin
Persuasio autem eruditorum profluxisse videtur ex faujusmodi procedendum, cum eorum videatur spe-
Confaoi-ejusdem sigillo, quod primum invenilur cialiter interesse, utpote qui j'us eligendi regem
cuffl tiiulo j-egis Roraanorum, et a successoribus Romanorum, in imperatorem demde 247 promo-
onroibus exemplum seculis, quod niinime faclum vendum sibi vendicent, et in pacifica esse dicantur
erat a Conradi proedecessorifausGennanise regibus Ipsius possessione, vel quasi. Ex quo etiam argue-
(Yid. diss. J. n. 6). balur, non posse, nee debere inbiberi eisdem, quo-
VI. Nee prjelereundum mihi esse arbitror,_quod minus buj'usmodi sua possessione libere ulereiitur,
ssepe laudatus Godefridus , ubi ex tribus Ottonibus alium, si eis viderelur expediens, eligendo. »
nulluni eo tilulo usum esse recte affirmavit (Ibid., p. YIII. Quod si electores jus suuro tuentur posses-
119), roinus.caute sufajunxissevidelur : c Nec eiiam sione, non ponlificia constilutione, qu;e nulla usquani
in lemporibus sequioribus anle actualern Italici regul reperitur neque imperiali, quse inlerregni tempore
possessionem adhiJjitus. > Et vero Henricos Germa- fieri non poterat: spectanda igitur altentius monu-
niaj reges III et Y qui in diplomatibus eo litulo utun- menla vetei'a, ut septenarii istius senatus origo certa
tur, Langobardicam coronanfadeptos esse nusquam teneator. Ac primum audiendus est Parisius auctor
apparet. De III dunlaxat annalista Italus (an. 1046) syncfaronus, de quo Baronius (966, n. 65) ita loqui-
raoie suo conjicit, post congressum Ticini faabitum tur : < A quo siquis demat caluninias, invectivas,
coronam accipere eum potuisse Mediolani a Widone D dicacitates et blaspfaemia"sin apostolicam sedem
raelropolita; sed prseterquam quod conjecluras fai- frequenter ileralas , aureum sane dixerit commen-
sioria rejicit, angustisetemporis secus docent. Etiam larium, ulpote quod ex publicis monumentis lotidem
de quinto Henrico Gualvanus Flamma el rccentiores verbis reddilis egregie contextum et coagmentatum
alii, suara setatem cum prisca iila componentes, eani- invenialur. > Parisius igitur Mallinkroti auclorilate
dera rein alfirmant. Al Pagius (1110, n. 2) Landul- contra Gewoldum ostendit, Germanise olim reges
pfaum, Ottonem Frisingensem , scriptoresque alios cunctorura ordinmn convenlu eligi consuevisse; al
syncbronos nil lale tradenles iis objicit, quam sane Innocentium 1Y anno 12-45exauctorato Friderico II,
obj"ectionemconfirmat Grossolani arcbiepiscopi abut princeps Ecclesise commodior subrogaretur, id
sentia. Quid plura? Conradus Friderici ducis Sue- negotium dedisse septem principibus ex onmi nu-
viie frater anno 1128, ut refert Landulphus apud mero deleclis, Eos infra recenset hoc ordine: <Mag-
Purieellum et Pagium (eod. an. n. 15) afa Anselmo nales Alemanniw, non tamen eleclores imperatorum:
c riropolita Mediolanensi inauguralus iiiil rex Ilalioe rex Bohemioe, dux Lolharingise; dux Bruneswichise,
pnroum Modoetise, deinde Mediolani. Nihilominus dux Suavise, Iandgravius Thuringiee, dux Lerabur-
titulus regis Romanorum in suis diplomatibus non gise, dux Carinlfaohise, dux Saxonise, comes de Gel-
legitur, nisipost annum 1158, 248 cum Aquisgrani ria. Eleclores imperalorum laici: dux Austriae, dux
Geimanisecoronam accepit, Itaque non Italici regni Bavarise, dux Saxonum, dux Brabantise, qui et La-
actualis-possessio, sed electio et coronalio Germa- vanioe. Piwlali principales : archiep. Coioniensis,
liica instltueb-it regejn Roraanorpnrfuthruui imper*.- arehiep. MoguiHjnus.Salsburgensis, Js|4 duoeuluj' |n
667 - - B. CAROLIMiGXi OPP. FARS i. SECTIO III. 668
insulani quaradain Rheni, cl dimitlentur soli in ea, A quandiu FriderieusH vjxit, pro certo affirmari non
et amovebunlur olnnes navicule, et ibi tractabunt potest, a,dsepteniviros ilfos devolulara esse eleclio-
de electione imperaloris ; nec adveniet aliquis ad nem. Secus est| deincejls : lillerse enim evslant
eos, donec omnes sinl concordes. Hujc negotio prse- AlexandrilV apudRaynaldum (1256,n. 5 seqq.) qui-
erit archiep. Coloniensis, secundus Moguntinus,ter- bus arcfaiepiscopusMoguntinusConradini electionem
tius Salsburgensis. His a domino papa directa esl ayersarijubeturin hsec verba: «Aliisvero coeleclori-
diligentissima admonitio cum supplicalione ut sibi bus luis tam ecclesiasticis quam ssecularibusnostra fir-
alium imperatorem eligerent; promisitque eis sui et niiterinhibeas. »El seq. anuofacla dujfiiciauctoriiale
lotius Ecclesiseconsilium, et pjincipio sub spe po- eleclione, de ea sic loquitur Heinricus Stero in chro-
tioris successus quindecim millia librarum argenti. nico apud Canisiiihi (lom. IV, p. 191) : t Principes
Prsevenit aulem, elprsevaluitFrjdeiicidissuasio, qui regrii pro eligendo rege jamdiu babitis diversis con-
eis, et maxime duci Austri.e vinculo alfinitatis est venlibus, landerii diffinitivum electionis diem in
confcederatus. Unde monitis ct pi-ecibus papalibus octava EpipiianiselstaiueruiJlin Franliefurt celfebran-
electores minime paruerunt. » Sic gravissimus id duro, ubi dum quidam convenissent, Mogpntinus et
cetatis rerum Anglicarum scriptor, ul ait Hansizius Colhniensis arcfaibp. ei Ludwicus eomes palaiinus
Soc. Jesu (Germ. Sac. tom. II, p. 959). Rheni, et frater suus dominus Heinrieus dux Bava-
2*48 K. Antonius Pagius (996, n. 14), et post rioeih Richardumlfralrem regis Anglioecon\eneiuni.
eum Raynaldus (1257, n. 6) Parisio tribuunt alium Et eleelus afa ipsis subsfequenter in <lieAscens. Do-
catalogum Germanioeprincipum oronino diyersum ab minicoeapud Aqtiisgranuihinregem ungilur, et polen-
eo quera retulimus, opus videlicet scriploris minus g ter in regni solio collocalur. Dorainus autem Tre-
gnai i Germanisererum, qui Parisii Ghronicon conli- verensis episcopus cum aliis quibusdam piincipibus
nuavit, recensuitque ex siio ingenio pifncipes ad an- consehtire nolens eleclioni proedictse,in media Qua-
num 1258.. At nosse jioterant, Parisiuni, se teste, drages. fretus litteris, et aueioritiite regis Bofae-
amium 1250 non proeteriisse. t Hie tenninantur, ait, mise, ducis Saxohise, niarcfaionum de Brandeburg,
Fr. MallfaoeiParisiensis monachi sancti Albani cfaro- e't hiultorum principum, elegit doimnum Alphon-
nica, qusepro utililate posteritatis subsecuturse, Dei stim regera Hispaniee. >
pro amore, et faeatiAlbani Angloruraprotomarlyris XI. Sieronis riarfata millatenus dissealiunt ab
bonore, ne memoriam eventuum modernoruiji vetu- Alexandri, "Ufbarii,Clementis IV et Gregorii X epi-
lustas, aut oblhio deleal, litleris commendavit: stblis, aliisquemonuineutis apud Raynaldum videndis
Virginisa parlu jaui millevolumitiaPhcebus de diuturnailla eontroversia super dupliei electione,
Cnmbis centenis el quiiiquaginiapciegit dum Richaldiis etlAlphonsussuamulerqueelectionem
Annua. Sed visumnonest suh teniporeianto a pontifice ratam hafaeri cupientes; utminime pro-
Aprilissexlo fuerit quod PasehaIialendas, hiberentur diadema imperiale assequi, et lilleiis, el
Dumquinqnagenusorbem percurreret aimtis; nunliis Romanos bontifices fatigare non desliteiunl.
Jloe tameii fevenilanno cuiterminusIiicest. Sjnt gg® omiiifira inslar faiuseUi-faauiIV litterce
Fluxerunl utique ab incarnafione Doroini viginti et (1262,n.5.seqq.;^2(>'5,n.45seqq.).PrimisOttocaium
quinque annorum quinquageuse. > Nil chronologia Boliemiseregem alloquehs: < Yenerafailis,inquii, fr.
ista luculenlius, quam si Pagius aiiimadverlissei, noster archiep. Moguntinus tibi et aliis principibus
queniadnjoclum(an. 996, n. 15) affirmavit, i ponljfi- regni Theulbhise,bjj quos Romahi regis inimperato-
ces Romauos, a quibus renovatuin imp. Occidentale, G rero promoVeiidi spectat electio. >Et ciarius alteris
jus suum illsesumconseriassc, et electiohes aul ap- Richarduni sic affatur : t Novit siquidem circumspe=
probasse, aut improbasse : > ita pro certo asseruis- tihnis [uoeprudenlia, quod cariss. in Chr. fifius-iio-
set, anno 1245 non constilujioiie ulla, sed consllio Ster rex Casielloe|ac Legionis illustris se a maj'ori
fmioceijlii IV septenaiiuin eleclorum numerum ba- parle principuiri in eleclione regis Romanor. \ocem
buisse origmem. Ex iis quatuor haud ita multp post liabentiiiin electum affirmaiis, iibi, etc. > Quod si
rautati, quia Friderico adhaarebanl: arch. Salisbur- quatuor illl piiiicip'&s,in eleclione regis Romanorum
gensis, cui substitptus fuit Trevifensis ; e| Austrise, vocem bafaehles,jqui anno 1257 elegenuit Alphoii-
Bavarioe,Brabantioe duces, quoruni IOGOallecli siihl sum, pars major electorum aiipellauiur, nullum igitur
Bohemiserev, palatinus Rfaeiii, et marehio Branue- dufaiuiiicst, qilin jsepfenarius ium seualus ofatinerel.
burgensis. Quod teslatur Albertus abbas Stadensis Et quidejn afa ipso ahno 1245, cum consiiio pontifieis
(ap. Baron. 996,,n._47) aiiejor synchrouus, qui cliro- res ad sejjteih priiicipes redacta est, aliter Grego-
nicon sui scvi pertiuxit ad annum 1256. t Ex proe- rius X pacifieaih eorum possessiohemnon appellaret.
taxalioue,-inquit, principinn, et consensu eligunt Cerla igittfj- Brigo septemvir3lis senatus : printipio
imperatoiêmTrevirensis, Moguntinus, el Coloraen- \aria et subObsCura,ut aliarumirefum origihes, post-
sis. Palatijius eligit, quia dapiferest; duxSavonise, modiim valfle pefspicua, el in eleclione Rudolplii
quia maresealcus; et margravius cfe Brandefaurg, e\idens, ut cbiistai ex plurihus ejhsdejn cpistolis in-
quia oamerafius. Rex Boiiemioe, qui pincerna est, Ira afferendis. Nofarida j)rse iis (lib. i, ep. 51J quam
iion eligit, quia non est Tiieulonicus. » scripsit rcgi BoliepiioeOllocaro, qhi licet« cum aliis
X. Septenarii autem senatus electio ex Innocentii D comprincipibus j.ih electionem convenerll, ccntiuuo
IV consilio principibus aliis f heutonieis j'us a Gre- tamen a Ritdoljiliodefebit; quippe, ut ail Gerardus
gorjo Y et Oltone III permissum principio g_49 non de .Roo [Hist. Auslr. 1. i, p. 18) contemptui illum
anliquasse ridetur. Nam et m concilio Lugdtmensi hahefaat, quia paijlo ante prsefefetum'equitum, seu
post pfonunliafam sentenliam in Frideiicum II marescalcum \iderat in sua aula : t Rudolpfaum
.(Labfae, Conc. tom. XI, p. 645) lioec sufajiciunlur: iiihili faciebal, uti quem fdmfflufflsuum paulo anle
t Iili autem, ad quos in eodem iniperio imperatoris fuisse diceret. > ,Quamvis efiim Stadensis, ut \iU-
spectat eleetio, eligant lijjere successorem: > ct In- ihus, e septenario numero eum esse iiegef, quidquid
nocentius IV -sequenti anno (Rayn., l24l), n. 2) in sevo scriptoiis hujus fuerit, et Greg. X in litteris ad
eaffldem ancipitem senlentiam scripsit episloiaih SalishurgenSem circfaiep.(Rayn. 1274, n. 56) iiuer
« archiepiscopis et nofailibusaliis pfincipibus Tiieu- electQres eum reperiset; i Regls Bcjiiemiseiilustris,
tonise faabentibus potestaiem eligendi Roniaiioruiu gui sibi jus in eligerido iihpefatore coinpetere a*sse-
regem, et in imperalorem postmodum,propioven- rit; > et Rudolpfaus ciihi Gregorio fconcinit in iis
duffl. > Quin etiam Henripo landgravio Hassise, qui jitteris. j
eleeius fuerat, infra hiennium decedente, idem pon- XII. Objici forsan posset diplbina electorinh, quo
lifex Lugduui adhuc degcns pi'o.cligeji(lo Yvillelroo sanclse sedis jujy oihnia Conflrniaritur, Rudolphi
Hollandisecomile varias dedit liiteras (Ilayn. 1247, ejusdem_ijjiistolis incertum (lifa.m, post ep. 41) faas
n. 4 seqq.) ad Germanioeyrihcipes, yui e septenario cnihi suhscriplioiies proesefert: « Sps piincipesim-
electorum numero nequaquam erant. Quamobrem perii Heriricus Tfevirensis, Siffridus Coloniensis
•369COD. DIPL.— MONUM. ETC.SEU CG3. CAsiOLLSUS.—APP. — DISS. DE EPP. RUDOLPHI. C70
WeiTierus MogunJinensisarcbiep. Ludovicus comes A £ iniperialis auctoritas necessaria eral. Quire anony-
palatinus Rfaeniutriusque Ba\ari« dux, Joannes dux mus auctor Yilse sancti Adalberti Pragensis apud
Saxonre, Albertus dux Siixonias, Joannes marcfaio eumdem Pagium (996, n. 5) de coronalione illius lo-
Brandenfaurgensis, etnos Ottones marchiones Bran- quens : i Novus imperator, inquil, dat jura populis,
denfaurgenses. > Hinc enim liquet, plures ejusdem dat jura novus papa. >
familise prhicipes subscribere, adeo ut electoralis XIY. Cseteruni ex memoratis diplomatis unum af-
dignilas non personse, sed domui tributa videatur : fert Dgfaellusin episcopis Veron. (Ital. Sac. tom. V,
quare assequimur, cur Alphonsus a majori parle p. 750) dalum x Kal. Junii. AliudMargarinus (Chron.
electorum electum se iactarel, quia 251 Treviren- Cassin. tom. 1) datum vni Kal. Jim. Et aliud Mura-
sis archiep. rexBoIieihise, dux Savoiiioe, et marcfaio- torius (Ani. Ital. diss. 8, et an. 996) dalum vi Kal.
nes Brandemfaurgenses eum elegerant, lametsi lot- Jtin., ac demum emditissirous afabasHieronymianus
Idem elegisse videantur Ricfaardum, arcliieiiiscopi Felix-Nerhiius aliuil protulii inler jfiurima Historica
scilicet Moguntintis el Coloniensis, comes palatinus inonumenta, quoe congessit ih prseclaro opere de
Rfaeul, et frater ejus dux Bavarise. Duo siquideni hi Templo et ccenofaiosanctorurii Bonifacii et Alex.i
postremi prcuno tanfum electore accipiehdi sunt, (pag. 572). Cumque exvelusta membrana illud edi-
cum BavarLeduces inter electores tum temporis non defit, nec sibi penitus plafeeret, quhad ipsius auto-
recenserentur. At Bohemire regis nomen in prsedictis grapiium deprefaenderet, post annos aliquot reperlum
sufascriptionibus desideratur. Animadvertl aulern exsultans lnecum comrounieavif. Ejus autem pars
oporlet, Ottocarum Bohemis? regera perpetuuni Ru- poslrema, quse in membrana desideratur, ita fluit :
dolphi hostem, afaeodem semel et iterum proffiga- JJ ] t Signum doraini Ottonis jnvictissimi (locus sigilli).
tum, anho deaum f27S esesumfuisse (L n, ep. 32 Herihertus cancellarius ad vicem Peiri Cuniani epi-
seq.); diploraa vero est datum sequenti anno, cum scopi. et archicaiicellaiii leeognovi. Data pridie Kal.
Wenceslaus Ottocari filius puer octo annorum Otto- Junii anno Dhminice incarii; 996, ihdiclione ix.
uis Brandefaurgensistuteloe commissus erat. Quam- Anno regni domni terlii Ottbnis XHIj imperii vei'o
ofarem aut Brandeburgensium Marchionum sufascri- primo. Actum Rome feliciter. i nujusmodi autem
piionibus Yvenceslai quoqtie sufascriplionem conti- doeumentorum, quse jurisdiclionem indicant, ut in-
neu credamus, aut minime necessariam putemus, dolem assequamur, memoria repeti oportet, quse ipse
septenario senalui nullum delrimentum infertur. imperator juraihenlo proniiserat; priusquam coro-
Peiinde est de cliarta, seu epistola (lib. III, ep. i), nam assequeretur : -t Ih Romana urbej ihquit, nul-
qua electores t una cuni aliis uostris coelectoribus, n lum jilacitum, aut ordinationem faeiam de omnibus,
nt aiunt, rata hafaent bona, castra, terras; et pos- quse ad te, aut ad Romanos pertinent sine luo con-
sessiones a Rudolpho coheessas Annseuxori suse. silio. > Quorum similia, quoad Carolinse slijpis im-
XIH.Huicnostrenio eleclionis generi. quod nostris peratores steterunt, in diplomale, seu pacto confir-
eliam terapoiibus viget (dud postreml electores du- mationis jurium sanctse sfedisprolata ihyeniuntur :
ces Bavarise et Hannbjeroe hue non spectarit) deco- « Nullamque in eis nofais partem' atlt polestatem
T-is multum, mulluraque majestatis ad.ectum essft disponendi, vel judicandi, subtrabendive, aul inino-
aurea faullaCaroli 1Ynerainem latel. Summa lamen Tandi ggg vendicamus,-nisi quando ab illo, qui eo
est eadem. Id tantum discriminis occurrit a Maxi- lempore faujus sanetse Ecclesioe regimen tenuerit,
miliani tempofe, quod TCXRoinanorum, iriiperator p( rogali fuerimus. > Cum enim Leo HI Cafolum patro-
electus mmcupari est ccepius, ac sensim acljunclo illo num ac defensorem Eeclesioe, dignilale imperiaii
relieto, imperator passim audil: cum enim cofonatio tiuxit, haud tibstulit apostolhruro principi, ejusye
Romana, quoe una imperatorem facit, post "Caro- successoribus dominalioneta, quod nefas eral, sed
lum Y desueverit, ac plura sint quse cordnalioni aiqui- sapienli cbnsilio populos sibi subditos auctoritale
pollere j'udicantur, proecipue sanctse sedis CQnfirma- hujusmodi continere; prsesertim Jlomanos delibera-
iio, et primse preces, jampridem esi, cum neque vit. Idcirco successores Caroli eoniiimo pbst susce-
pentifices, neque reges Romanorum, sive imperaio- ptum diadema, antetjuam exurbe discederent,
res electi imperatoriam majestatem constituunt in diplomata, placitave ibi dafaaht _ aut lenebant,
cliademate per manus Chrisli viearii super elecli consensu semper pontificis aeeedbnte, quibus juris-
captit imponendo, ante prihcipis apostolonim sacra- dictio, sive aTictoritas piinfcipis manifestabatuf,
iissimum corpus, quemadtooduiii fiefaat Rudolphi at nullo cum pontificise auctorilatis detriroento. Id-
terapore, ut plures Bjus epistolse planuin facient. Sed circo iideni Roniani fidelitatis juraibehtum facientes
tanto oliin in pretio fuisse habitam coronationem ni- novo principi. salva, aiebant, fidelilate ponliflci prse-
fail mirum. Pontifices enim patfbcinii ac defeiisionis slita, iit late demonstravimus in dissert. 1, ubi et de
indigebant, non solum adversus Romancc Eeclesioe cajleris ad coronalionem speelantibus aliquatenus
hosies, sed etiam pro eontinendis in oificio populis disseruimus. Nunc de ritu vario ejusdem coronafionis
sifai subditis, de quibus est diclum satis in disserla- -difcam, nt Rudolphi epistolis lux indb major afful-
iione 1. Imperalores veto per ejusmodi coronaliQnem geat.
Bupremsepotestalis ponliflcise consortes fiebant in
ipsa urbe, ita-scilicet volentibus pontificibus, qud- D | IV. -—Besitu.coronationis Garglingiorum Augg.
rum intererat. Idcirco Rudolpfaus tam impense eamL XV. In coronatione onmium priina ritus aliquis
-
qurerefcat, nec slbi videbatur, quidquaip esse, nisii servatus iiequidquam exquiiilur. Nam Eginhai'dus,
opus Dei, ut ^52 verfais illius utar (lib. n, qui Carolo 'Magno erat _. secretis, el Omnia norat
ep. 1) a Romano pontifiee perficeretuf. Quod quia. (Vita Car. 3L, c. 28), auctor-Vitse Leohis III apud
n njquam est factum. nullum ejdsraodi jurisdi- Anastasium (secl. 576), cseterique aueiores cosevi, ac
Glionis monumentum reliquit nobis posteris. E; prse iis monachus Engolismensis deimproviso factaro
contrario, prsedecessorum ejus. qui coronam sunt. lesiantur : t Cum aij missam, ait monachus, ante
adepn, -placita et diplomata exstant, quse receii-. confessionem faeati Petri apostoli ab oratione sui'ge-
tionbus nonnullis (faos -eruflitos vocant, veriusques jret, domnus Leo papa csronam capiti ejus imposuit. >
baruni rerum inseios appellarenl) summce iihpe- Nihilominus quia Ludovicus II in celebri epistola ad
ratorise polestatis cum detritoento pontificise docu-- Basilium imp. Orientis (Ahon. Salem. Gap. 102) un-
menta videnlur. Propius veritati Pagius pontificise• ctionem prsecessisse testatur .,« Carolus Magnus
potestatis delegationem \ocat (825, m 1), Oltonum,, abavus noster nnctione hujusmodi per summum pon-
etprsecipueHlplura exstant diplomala queis bonar tifieem delibutus, ptimus ex gente et gencalogia np-
et privilegia eeclesiarum conflrmat in ipsa urfae. At; stra, pietate" in eo abundante, et imperator -dictus
hujusmodi jurisdictionis acta opportuniora niiiiquami est, et clnislus Doniini factus est; > quia, inquam,
fuisse videntur. "Urbi enim ejus temporibus agifaba- LudQvicus II inunctionem addit, faanc el coronpe
-lui factionibus Ciesceniio dime, queis comprimendisi iinpGsitionem conslituisse toturo rilum coronationis
J71 . B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO ffl. - (*72
.Jaroli Magni non improfaafaileest. Ludovici Pii co- A esse principium pxcipiendi imperatorem ad porlarn
ronationem singulari exeroplo factam in Francia castelli, cjuod in| Germanisc rcgum exeeplione so-
Tfaeganus(cap. 17) describil bis verbis :«In proxima lemne fuit, et us([ue ad novissimura Romse corona-
dieDominica in ecclesia antefflissarumsoleninia, co- tum Fridericum III perse\eravit. Verum quia caire-
ram clero et omni populo, consecravit eum et monia ista niullum discrepat ab exceptione reguni
unxit ad iroperatorem, et coronam auream mirae Romsefieri solilaj, et Carolo Magno fieri ccepla eum
piilchritudinis et 254 preliosissimis gemmis or- Romam primo venit an. 774, ex lifaro Pontificali
natam, quam secum ajiportaveral, posuil supra ca- (secl. 514 seq.)] liuc illam afferam i <rDirexit in
pul ejus. > Et Lotharius Pii Ludovici filius consors ej'us occursum unlversos j'udiees ad fere triginta rail-
patris coronalus ita genitorem rei admonet: «Coram lia ab faac Romataa urfae in locum qui vocatur No-
sacro allare, et coram saero corpore beali principis vas, ubi eum curri baudora susceperunt. Et dum ap-
apostolorum a suramo pontifice, vestro ex consensu propinquasset fefe unius milliarii spatio a Romana
el voluntate, benedictionera, bonorem, el nomen urbe direxit universas scfaolasmililioeuna cum pa-
suscepi imperialis officii, insuper diadema capiiis, tronis, simulcjuebtpueris, qui ad discendas litteras
et gladium ad defensionem Ecclesise. > Quod refert pergefaant, deporlantes omnes ramos palmaTum at-
Mabillonius (sec. iv Bened.,p. 515) filium faujusLu- queolivarum, lajidesque omnes eanentes, cuni ac-
dovieumII non est, quid siraili modo coronalum anno clamalionum earurodem laudum vocifausipsum Fran-
850 a Leone IV ostendam, cum ipse sui, et proede- corum susceperuntregem,efaviam illi ejus sanctitas
cessorum sit testis in laudata ad Basilium epistola. dirigens veaerandas cruces, id est signa , sicut iuos
De Carolo Calvo Lolfaarii filio et Ludovici II fraire, g est ad exarclium ,1aut patricium suscipienduin, euhi
iisdemque fere verbis de Carolo Crasso Ludovicifra- cum ingenti faonore suscipi fecit. >Infra auiem de
trisLotharii filio, annalista Bertinianus apud Pagium ipso ponlilice regem excepturo : c Cum universo
(876, n. 6; 880, n. 7) lisec habcl: t In die Nativita- clero, ei pojmlo Romano ad beatuin Pelrum jjrope-
tis Domini beato Petro multa, et pretiosa munera ravit ad suscipieriduui eumdem Francorum regem,
offerens in imperatorem unetus et coronatus, atque et in gradibus ipsius apostolicse aulse eum euro clero
Ronianorum imperator appellatus est. > In conc. suo proeslolatus est. >Et de regis accessu : « usque
Bom. an. 877, ap. Labfaeuiu (tom. IX, p. 295) pro ad jireenorainaluni pervenil ponliflcem. Ubi in alrio
eonfirmatione Caroli Calvi, prseter unctionem, co- super gradus juxta fores ecclesise assistebat. Eoque
ronam, el gladium, sceptri etiam flt mentio. Nil susceplo routuo se aroplectentes, lenuit isdeni Cbri-
novi suppetit de Widone, ejusque filio Lamberto in- stianissimus re.v dexteram manurn antedicti pontift-
ler Carolinos insertis ex cfaron. Casauiien. ap. Con- cis, et ita in eamoem venerandam aulam beaii Petri
tinuator. Frelierianum, et Pagium (892, n. 2). principis aposlolofum ingressi sunt.
XYI. Aliquantuluni explicatior occurrilapud eum- 25© XYIH. Occursum, exceptionemque faujus-
dem auctorem (896, n. 5) rilus coronationis Arnul- modi, quorum shhiles fuisse advenientis regis coi o-
phi esrlremiex descendentibus CaroliMagni a Formoso nandi ex laudato panegyrista colligimus, ritus ijise
peractoe : t Aposlolicus, inquit, paterno amore dili- coronationis excipiebat, quem ex codice praestantis-
gendo regem ante paradisum, loeo qui dicitur gra- simo Albiniano hic sufajiciam.
dibus sancti Petri suscipiens, et .honeste ad faasili-
cam faeaiorum principum apostolorum laeliflcando Incipit ordo Romanus ad benedicendumimperato
inlroduxit, et secundum morem antecessorum suo- C rem, quando coronam accipit.
rum imperialem consecralionem capiti sibiiroponens Promissio imperatoris. In nomine Cfarisli promitlo,
Cjesarem Augustum appellavit. > Islud quidem testi- spondeo, atque polliceor ego N. imperator coiam
moniuin basilicam principum aposlolmum appellans Deo, el beato Pelro, me protectorem, atque defen-
ecclesiam sancli Petri, et Cwsarem Augusium vo- sorem esse bujusj sancle Romane Ecclesie in omni-
cans imperatorem , ae proinde sequioribus lempori- faus utiiitalibus, in quantum divino fultus fuero ad-
faus scriptuin niillo loco haberem, nisi anonymjis jutorio secundum 'scire meum ac posse.
panegyrista Bei'engarii, qui seriem Caroliiiorum ex- Dehinc oralionem primam det Albanensis episcopus
plel, Freheriaui continuatoris narratoium summani anle portam argenteam basilice beali Pelri: Deus, in
veram esse ostenderet. Carmine is perquam obseuro cujus manu corda suut regum, etc.
ritum persequitur, ai clariorem, et in compendium Oraiionem vero secundam det episcopusPortuensis
redaclum a Pagio (915, n. 7) eum proferam. Ita igi- inlra ecclesiam beali Petri in medio rote. Deus ine-
tur exceptus el coronatus est Berengarius: t Franci, narrabilis auctor inundi, condilor genefis, etc.
Laugohardi, Saxones, Anglique in scholas turmas- Deinde vadant \ftite confessionembeati Petri apo-
que divisi patria cjuisque lmgua laudes ei dixere, et sloli, el prosternatlse pronum in terra, el archidiaco-
Petrus papae frater, ac Tlieojjfaylacti consulis Ro- nus faciat liUmiam. Qua finita episcopus Osliensis
manoruni filius, illum ad Joannem pontificem de- ungat ei de oleo'exbrcizata brachium dexlrum, el inler
duvere, in gradibus basilicoe faeati Petri aposloli, scapulas', et dicat hanc orationem : Domine Deus om-
vcl in atrio super _$55 gradus ejus basilicse seden- nipotens, cujus esi oronis poteslas, etc. Sequitur hec
tem. Poslquara gradus onmes ejusdem faasilicsecon- D oratio .-DeusDei Filius Jesus Cbristus Dommus Deus
scendit Berengarius, Joannes X, qui in sella aurea nosler, qui aPatre oleo exsul, etc.
considefaat, assurrexil regi demum, eumque oscu- Demum vero pontifex Romanus sursum anle-allare
lalus esl. Posl faasilicceingressum, et factara a Be- imponit ei diademd vn capite, dicens : Accipe signuni
cengario professionein, fusasque ad sepulcrum beati glorie in nomine Patris, et Filii, el Spirilus sancli,
Petri preces, Joannes papa ei in palatio suo coenam ut sprelo anliquo jhoste, spretisque contagiis vitio-
evquisilissimam dedil, landemque die dominica re- Tum omnium, sicjudicium et justiliam diligas, etila
surrectionis, seu Pascfaatis, quo die Cfaristus Deus misericorditer vivas, ut ab ipso Domino nostro Jesu
et homo e sepulcro ûo surrexit, eum corona impe- Cbristo in eonsorti^)sanctorum eterni regni coronam
riali exornavit, et Berengarius litteras dedil, quibus percipias. Qui cum Patre et Spirilu sancto viv.
oinnium superiorum principum donationes conlir- XIX. Bre\issimum iiunc Romanum ordinein pri-
mabantur. > , musomiiiuinedididin lucem Raynaldus (1209, n. 18_)
XYII. Quse a panegyrista numerantur scholoe,Be- scriptum ptitans sevo coronationis Ottonis 1Y.Deinde
rengarii tempore intra moeijia eranl, sed priorum Mabillonius in sua collectione (Mus. It. lom. H,
quatuor imperatorum Caroli Magni, LudoviciPii.Lo- Ord. xn, n. 88) eiimdem evuigavit, tanquam Ceneii
tharii et Ludevici II extranioenianoe. Nam liquet opus. Deinque Maftene (de aitt. Ecci. rit. 1. n, c. 9,
Leoninam civitalem anno 852 a Leone IV condiloi'e Ord. \n) pleniorera cseleris eum eroisit ex cod. Are
dicatam esse. Cumtamen eas tantum scholas memo- latensi, nil de setale definiens. Atuna promissio, seu
Ktt jfmuere yidetur_ ab ipsis Cafoliiijg desumeiidijm professio, E<JQN, tkpQralor prtesefrrens.-ovdijieinud
075 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—DISS. DE EPP. RUDOLPHI. 674
Carolinos rejicit. Nam primus omnium Germanise A mutari omnino debuit. Quare autem in Henrici IH
regiim, quem duo sequentes imilati 257 sunl, ne- Germanisoregis coronatione, necessario facta ii,ler
que in diplomalibus plurimis, ut Godefridus animad- missarum solemnia, mutatum non fuerit, mox vide-
vertit (Gliron.Godwic.tom. I, p. 166) neque m cele- bimus.
bri juramento a Gratianoêliam relato, aliud sibi — Ritus coronalionis Germanim regum, post-
nomen vindical quam regis. Video equidem Carolum § Y.
Magnum, Eginliardo teste in ejus Yila (cap. 28) quam electio regis Romanorum constituta est.
nonnisi post coronam imperatoris et Augusti nomen^ XXI. Post diuturnum 58 annorum interregnura,
et
accepisse, quod successprum stirpis Carolinse so-
l.-mne fuit; sed professio defensionis Ecclesim in dignitas imperialis iterum Romeeclaruit anno 962 in
Oitone Magno, qui primus inier .Germanisereges nn-
omnibus utihialibus nonnisi Carolinis conducil , periali diademate redimilus Auguslorum ejus geniis
Germani siquidem profitebantur una cum Ecclesise aciem ducit, qu«d inter onroes conslat. Sed horum
defensione, defensionemelexaltationem recloris ejus, coronaiionis ritus alius, aliudque imperiale insigne
quod infra planum erit. Itaque, hanc mihi denl ve- reperitur in priscis monumentis. Nam coronalio
niain erudiiihujus ordinis editorcs, ej'usdemsetatem fieri inler missarum solemnia iroperatori no-
iion sunt asseculi. Neque ego dixeriro ab coepla
ipso impe- vum decus attulit; et coronse, sceptro, gladioque
r.alorise dignitalis initio eum ordinem oblinuisse, insignibus, pomum aureum pontifices
cum nulla apud auctores meniio servati ritus inve- Carolinorum addiderunl. Animadvertit Dufresnius (Diss. de inj.
niatur, prseterquam apud panegyristani Berengarii; mvi numism., § 19) Stephanum Baluzium delineare
al hujus leslinioroum salis superque est ad ordinem B fecisse
isiiroi relrotrafaendum , removendumque ab oetate, faum crueigerum. imaginem Caroli Calvi gestantis sinistra glo-
At quantam quis adfaibeat diligen-
quam illi tribuunt, rati Cencium Camerarium "eni- monumenta vetera id comprobantia non inve-
jiium primum recensuisse eum rilum. Nam prope- tiam, niet. Oltone auspice Gernianos imperatores
diem videbimus, ante medium sseculum xi obli- observat soepeprimo laudatus Godefridus ex ejusdera si-
iiuisse alium ordinem pleniorem et Gerroaniseregi- gillis (Chron. Godw tom. I, p. 165) pomo ej'usmodi
bus convenienliorem. Huc accedit, quod orationes 259 nsos esse : t In l-egiis, ail, iniberbis pleruni-
a tribus cardinalibus dicendse, ul in uostro cod. et que, el vultu adfauc dum juvenili, capite vel nudo,
in quovis antiquo ordine indicanlur dunlaxat; ita vel clausa saltem corona redimito, in manibus vel
et Cencii eevo, cum nolissima res erat, imperaloris faaculum regiuin, vel lanceara et urafaonein gesians
litulum eonsequi coronationem, aut Joco iinperatoris apparet. Cum e conlra in imperialibus faarba quo-
pnnceps, seu rex fuisset positus , aut indicata tan- dammodo prolixa, corona superne clausa, pomoque
lura esset prima oralio ab episcopo Albanensi diel sceptro ornatusreproesentetur, qualequidmZylle-
cenda. Nec secus esse comperiuui erit, siquando sianosigillo Heineccius observavit. > Quamobrem
genuinus ordo a Cencio inserlus Censuali Jiriro Glaber Rodulphus ap. Baronium (1015, n. 5 seq.)
emerget. loquens de Benedicto VIII quem falso ejus globi au-
XX. Prselerea islud debet animadverti (quod po- ctorem faciunl: € Licet, iuquit, msigiie illud impe-
tissime ordinem illum \indicat Carolinis) neque riale diversis speciebus prius liguratum fuisset, ven.
ullam fieri luentionem missse, nec locum relinqui tamen papse Benedicto scdis apostolicaejussuni est
eam imaginari volenti, ut ordini eidem inseral. Nam admodum intellecluali specie. Qui idem insigne
statim atque Ostiensis episcopus regem inunxit,"r" prsecepit fabricari, quasi aureum pomuni, alque cir-
poiuifex diademate imposito ritum explet. ldcirco cumdari per quadruni preliosissimis quibusque gem-
in ordine Iegiiur: Demumvero pontifex, etc, quod mis, ac desuper aurearo crucem inseri. >
i-perle indicat ritus ouinis complementum. Quin XXH. Hinc patet aureum pomum, quo Ottonem
mis-a postea celebrarelur non est dufaium, nam et Godefndus insignem vidll, a Benedicto VIII
Dommica, aut solemnis dies ad coronalionem electa primum formam accepisse post Oliones, Henrico sci-
ici exigebat; et de missa consecuta coronationem novam
Lu.iorici Pii luculenter ait Tfaeganus (cap. 17): licet II Germanise regi, ac primo regi Roroanorum
Iradendum. Sed inter irapcrialia insiguia in soleinnL
Stepbanus IY c in proxima die Dominica aute mis- coronatione tradi solita, recenseiidum ab inilio,
sarum soiemnia coram clero et omni populo cpnse-^ discimus ab eodem Glabronon
ciavit euin, et unxit ad iraperatorem. > Quaqui- referente, quemadmodimi
(ieinin missa proeter oralionem diei propriaro, alte- Benediclus cum Henrico « Romam venienii obviam
ram pro imperatore fuisse addiiam, nemo negare cum jnaxima virorum, et sacrorum ordinum mulli-
ausil. Ea vero non ex cseremonialibus petebatur, tudfnescilicet processisset ex more, eique ejusniodi insi-
gne, imperii, in conspeclu toiius Romanoe
qui ad missee sacrificium non „erant usui, sed ex etc. > Coionalio enira sequenti
hbro Sacrainenlorum, uli 258 hodie. fieret ex plebis tradidisset,
missali. Non erit abs re liuc missam afferre ex eo- unnoHenrico facla esl. yuin etiam neque Conrado Salico,
successit anno 1027, neque Henrico III
dem libro Sacramenlorum (Thomas. tom. VI, qui successore, anno 1046 est coronatus a
conferendam scilicet cum illa, quoe in libris hujus qui
p. 202) H, fuitque imperalor faujus noininis secun-
cseremoniarum legitur : < Deus regnorum oranium, nu Clcmente
et Romaui maxime protecior imperii, da senis dus, inter alia insignia poinum crucigerum esse tra-
tuis regibus nostris ill. Iriumplium virlutis scientcr ditum docet ordo Romanus, qtiem inox oninium
oculis Qui oronium priraus alia inter
«icoleTe; ul cujus constitutione sunt principes, cjus insigniasubjiciaro. ponium accepisse -videtur, est Fndericus I
seinper munere sint potentes. Per. Secreta. Suscipe, jEnobarbus ab Adriano 1Y coronatus anno 1155.
et
iJoroine, preces hostias Ecclesise luse pro salule Yidetur, inquam; nam acta apud Baronium (1155,
laiuuli luiill. supplicantis, etproteciione fideliumpo- n. illud inter ctelera non recensent: « Rex ad
jiulorum anliqua hracbii 17)
operare miracula, ut, supe- ponlilicem coroiiaudus accessil, cl pi-jescnlalis impe-
ralis pacis inimicis, secura libiserviat Chrisliana rialibus
liiiertas. Per. Post communiottem.Deus, qui adprsedi- corouamsignis, gladiuin, sceplrum, aique imperii
manibus ejusdero papie suscepit. > Ni-
eanduni oeterni Regis Evangelium Romanum impe- hiloffliiiusdeGolfridus Yilerbijnsis piesfa. capellantis
riuiu proeparasti, proetende famulis tuis iil. princi- el notarius Conradi III Gerinanise, et impera-
uostris arma ut Ecclesiaruro regis
pihus cceleslia, pax ejusdem Friderici 1 cl HeiniciYI (hic suum
nulla turbelur leinpestalebellorum. Per Dominum. » torum cbronicon absolvit anno 1186, dedicavitque Urbano
In coeremonialihusnonien imperaloris, loeo princi- 1H Friderico superslite, adeoque alia nulla corona-
pis, ufaiquelegitur: at niinime id afahorielarilu coro- lione inspecta) pomtiin intjr ali.i insignia uumeral
naliouis Carolinoruin, qui ante niissam imperatorcs Dufresn. de me. mot iiuimsm. § 19), sic iliutl
appellabanlur. Cum vero inter missarum solenini.i (ap.
describens:
twonatio fieri ccepta esi, primoe orationis nomen
B. CAROLI MAGNIOPPo PARS I. SECTIO III. "
.75 .676
_1©@Aureusiste globusponmm,vel pallavocalur, ,& spatio aliquol faprarumSutrii eongregatos cierum, popu-
Unde figuralummundunigeitare pulatur. liitn, proesulesque, qui convenerant, electum,
Quandocoi-ODatur, palla ferendadatur. iiithronizatum, ei, consecraium poniifteem , parata
Et, quod majus, Frideriqi I successor Henri- omnia ad tantarri solemnitatero pro tiipllci coroua-
cus IY «' a"fao. me. papa Coelestino praedecessore lione, quse neque anlea" unqnato, neque poslea
nostro, ait Innoc. IH, post susceptain al) -eo coro- facla est, ac demum deseriptain ciereriioniam illam
nam, cum aliquantulum abscessisset, rediens tan- novam et singulafem,melius quse lunc fuit adfaibita. At
deraadse afa ipso de imperio per pallam auream creremoniale 'ipsum deteget errorem Her-
697) ; tariti manni.
peliit investiri > (Regest.idtom. I, p.universum I
lunc temporis faabefaalur insigne. or-
bem rejirsesentans ! Ea siquidem opinio sensiiii in- ORDO ROMAKDS conlinens ritum servatum an. 4046 in
valueral, quod pluribus Rudolphi epistolis testatum bencdiciioneClemeiitisII et coronatione Heniici II
videfaiiuus, ut temporalis imperatoris potestas tam etAgnetis. |
I
longelateque extendi putareiur, quam spiritualis XXIY. Incipit Ordo Rom. ad benedicendum imp.
Roniani ponlificis : non quia impei atores regnoruni,
dilionumque alieni jyris se domhios crederenl, sed beati quando coronamlaccijiit a domno papa iu faasiiica
Petriapostoli,adaltare sanctiMauritiiM.Diedo
quia, ut poniifex nullis linijtifaus circumscripta po- minico summo mane electus irop. cum coujuge sua
lestaic utitur in orfae universo, patriarchis, melro- descendil ad sanetam Mariani Transpadiuam, quoa
politis, episcopisque omnibus sua jura retinentihus, ifaique recipitur faonorilice
ita imperator nullo cum regum, principumve quo- B estjuxta Terebiritfaum,urbisl let comite paiaiii Laieranensis, et
rumlifaet juris detrimenio, summus universi orbis aprsefecto
uicor a dativp judice, el arcario, 262 et dedu-
princeps imperialis diademalis impositione fieri yi- eitiiTejus pei porticujrn, clericis urfais omnibus Indutis
debatur. Quse quanquam non esset vera inloles
hujus dignitatis a Leone III inslilutre, nou modo cappis, planetis, clalinaticis, el funicis eum ihurifaulis
Romanis ponlifieibus vana insolensque non \idefaa- cantantibus arese : .Ecce miilo angelum meum, usque ad
lur, sed ipsimet solis et lunre comparatione uten.es, suggestum jsuperioris, quse eslincapite gra-
sanctoeMarioeip Turri. M se-
pontiflcem alque iraperalorem universi orbis domi- duumanteporlasaereas
dens domnus paj)'a in sede sua, circumstaniibus epi-
nos designabant. et cardinal. diaconib., et eajlejfs omnifaus-oi-
XXIII. Quod auteni spectat ad coronationem coe- scqpis,dimbus EcclesiseJ Tunc eleclus cum con-
ptam fieri inter missarmn solemnia, vetera monu- juge, et omnibus_baronihus suisitnperaior cleiicis, et laieis
meata docent, Henricurii filium Conradi Salici. qui osculatur
II imperator audit, necessario coronalura fuisse. cmn p§des donmi j)apse, et regina in partem
contra morem eo usque servatum, inter niissarum supfadictis jfaictoribussuis recedente, eleclus
solemnia. Nam prius coiisecrari aut benedici ponti- jural fidelitatem Idomnopapae in liunc modum : In
iicem oportuit, a quo ipse imperialia insignia susce- nomine Domininoslri Jesu Chrisii. Ego rex N. Ro-
et fulurus imperator Romanorum promitto,
plurus erat. Idcireo ante Gloria hi excelsis post maitorum,polliceor,
Clementis II benedictionem coronatus fuit, anno sjiondeo, atqueper hmc Evangeliajmo co-
1046. Multa tunc nova et singularia evenefunt, quse rdm Deo, achcatp Petro apostolp, et beaii Peiri apo-
itoli picario domno N. papm fideliiatem, tuisque suc
acl nos seros posleros pervenerunt in eseiimonialiea cessoribuscanonice
oceasione conseiipto. Sedulus antiquarum rerum Q inlranlibus, meque amodo ptote-
ctorem, ac defensoremforehujus sanctmRomanwEccle
indagator Onuphrius Panvinius inter ordines Roma- sim,'
nos aJ)se colleclos ccerenioniale istud inexploratum nibusel vestraipetsdnw,vestrorutnque successorumin om-
recensuit (Cod. Vat. 6112) indeque erutum P. Jdan- uiilitatibus, in quanlum divino futcttts fuero ad-
ries Baptista Gatticus afabas canon. reg. Later. jutorio secundum icire meum acposse, sine \randeac
malo ingenio. Sic me Deus adiuvel, cl hwc sancia Dei
quidnam esset ignorans, evulgavil anno 175_5(toni. Evangelia.
I, p. 215). Equidem sensi csoremonialis pretium,
ipsemet cod. Yalic. inspexi; exempla duo reperi XXV. Ibique ca nerarius domni papre elecli pallam
(fol. 102.,.et 121) non pauca editorem peccasse cori- accipit sibisiliafaendam; deinde quserit ab eo domnus
tra fiderii codicis deprebendi; quae magis necessa- papa ter, vult faabere pacem cum Ecclesia; eo-
ria H61. erant emendavi, neglexi creiera. Tanti que ter respondehle Voio, doninus papa dicit: Et
pretii monumentum utinam alicubi reperirelur au- ego do tibiffontem pacemSsicut Chtistus discipulis suis; oscu-
iograjifaum ! qualecunque nobis serva\it Panviriius laiurqueet ambas iejus, ac mentum (rasus enim esse
cum cseleris a Mafaillonioediiis, ne ullum "erudito- defael) jjenas, posti-emoos. Tunc surgens
rum lateat, prselo iterum coinmiUenduin ratus sum, domnus papa ter jpjoerit afa eo, si vult esse filius Ec-
et quidem occasione, qua oppoftunior offei'ri non clesise. Quo fespondente Volo, domnus papa di-
poterat. Et vero narrat Hermannus Contracius, cui cit: Et ego te recipio.in filium Ecclesice, et mitlit
lanquaro synchrono erudiri fideni haheiil, queroad- et eum sub manto, ei ille osculatur pectus domni papse,
moclumpost concilium Sutrinum, ufai Greg. VI afa- accipit euni pef dexteram manum, et cancellarius
dicavit, Heriricus cum Agnete uôre sua,, et Suid- D ejus sustentat eum cum sinistra. Electus vero duci-
gero Bambergensi episcopo Romam venit in peni- tur per dexteranf ab archidiacono domui papoe, et
giiio Nalivitatis Doniiriiauno 1046, unde ille sequen- sic intrat per portam iEream, clericis faeati Pelri
tem afmum ordiiiir. Suidgerum ab iis qui Sutrii psalleutibus, et cantantibus : Benedictus Domitms
convenerant electum esse, et die ipsa Nativilatis Dcus Israel, usque ad portam Argeutariam. Ibi di-
consecratam, « qui mox, prosequitur, ipsa die Hen- miitet eum domnps papa orantem, quem lento sufa-
ricum fegem et conjugem ejus Agnelem imperiali sequitur gradu regina cum suis ducloiTfaus,usque ai
benedicllone sublimavil, peractisque* missarum so- supradiciam portajii Argenteam. Electus vero com-
lemuiis ipse dominus papa, et imperator cum impe-= pleta oratjone surgit, et episcopus Albanens. dat su-
ratrice, ita uj. erat coronatus, ad Laleranense pala- per eum faanc priroam oraiionem : Deus, in cujtts
llum cunj ingentl gloria proficiscuntur, cunctis mattu sunt-corda iegum,inclhia ad preces humilitaih
civibus Rbmanis mirantifaus, lionoremque singulis nostrm auies misericordicetum, et piincipi noslro fa-
mulo tuo N. regimen 2@3 tua~ apponesapientim, ul
quibusque pfo facultate obiter impendentihus. > Sic Jicustis
pius niohachus Augiepsis historiain certam angu- de tuo fonie consiliis, et tibi placeat, et super
slia temporis incredifailem reddit. Eienim ne sogi- omnia regna prmcellal. Per.
latioue quidem amplecti quis poterit, pontificera XXVI. Postea domnus papa ingredifur ecclesiam
conlra traditionem, morem majorum, conbiietudi- faeati Petri, clericis ejusdem eeclesioe cantantibus
neni consecralumêsse feria v in quani Nalhiias Do- j'esp. Pelre, amas me. Quo comj)lelodomnus papa be-
mipj eo anno incidit, et, quod superalonroem fidem, neclicit, deinde sedet insede sibi prseparata in dexlia
577 C0D. DIPL.— MONDM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.— DISS.DE EPP.RUDOLPHL 678
parte a ejusdem rotse, et completa oratione Albanen- A t nus papa ascendit ad altare , et post confessioneni
sis episcopi, ijigredilur eiectus, et sedet in predicta dat paeem diaconifaus, et incensat. Post incenstim
sede, arcfaipresbytero eardinale, et archidiacono fainc ascendit ad sedem. Eleclus vero inter Iisec, et uxor
inde eum ductanlifaus, et juxta eiirfi sedenlibus, ut cjus jjroffunduiitur anle ai+aiii faeati Pefri, et arclii-
doeeant qualiter defaeat donmo papse ih scFutinio diaconus iacit liiariiam ; qua finita fexuitur solo plii-
respondere, Domuo autem papse facienti scfuti- viali dimisso. Episcopus Ostierisis ungit faracliiuffl
nium, respondet in hunc modum, septem episcopis dextrpm dc oleo exorcizato, et inter scapulas, et
sedenlibus ad dexteram suam, secundum ordinem dicit : Bomine Deus omnipolens, elc; jttslilim liba-
suum, et cpiseopi Tlieulonici sedeanl ad dexterani aitne, etc., sequitur ofatio rDeus Dei Filius, Jesus
electi cardinales, ct ceteri ordines Eeelesice se- Christe Domine noster, etc. Post regfs uiiciionem se-
deant. Domnus papa dieit: Aniiqna sanctorum pa- qiiatuf henedietio reginre anle altare : Deus, qni
trttm instiluliodocel, elprmcipit,utquisquiseiigitur, ut solus, etc. Sacri unclio olci in peclore reginceSpit i-
prwesse debeat, anlea diligenlissime examinelur cnm• tus sancli gratia huinililaiis noslrw bfficio copiosa
omni charilate de fide sancice Trinitatis, el inlerroge descendat, etc.
iur de diversis causis, el moribtts, qum huic regimini 2*85 XXYHI.POst hoecdonnnis papa desccndit a
congruunt, ac necessatia sunt relineri secundum apo- scde, et vadit ad altai'e sancti Mauricii, sequenlc
tioli dictam : Manus nemini cito imposueris, et ut eleclo, et regina; et domno pajia siante super liincn
eliam is qui ordiiiandus est, anlea erudialnr, quaii- in introilti altstris, electus stat ame eum in medio
ler eum in ea prmlalione conslilulum opoileal conver- rolse, ad Cujus dextcram slct regina, se\. episcopis
sari in Ecclesia Dei, el ul excusabilessint qui ei ma- ^.palaiii Lateranensis in rolis, quse ihi jiosiloe sunl,
nus ordinalionisimponunt. Eudem itaque aucioritate, " circunislanlibiis; scptinio iii oilicio aUuris domno
et prwceptoinlerrogamus ie, dilectisstme fili, charitale pap.e servicnte. Tunc oblalionarii pfior, et se-
sincera, si omnem prudenliam luam, qitanium lua cundiis sumant corouas elccti, et reginoe de allari
capax est naiura, divino servitio mancipnre volueris? sancli Pelri, ei jjonant siipcr altare sancii Mauricii.
Eespondet : lia lolo corde volo in omnibus obire et Tum domiius p.ipa det anulum cicclo, et clicaf:
consentire. Interrogat: Vismoies tuos T_/> omnimalo Accipe aitulum, signaculum videliceisanctwftdei, so/i-
tempctare,el quantum poteris, Domino adjuvanle, ad dilaiem rcgni, atigmcntum poientiw, per qnem scias
omne bonumcommulare? Resp. Volo. Interr. Vis so- iriiimphalipoieittiaJiosiesdepellerc, hwreses destruere,
biietatem cum Dei auxilio cuslodire? Resp. Volo. subdilos coadttnare, ctcatholicw fidei perscverabitilali
Interr. Vis super divinis esse negotiismancipalus, el a connecleie. Per. Or.itio post anuluin daluin : Deus,
curis iurpibus alienus, quantum te htimana fragililas cttjtts est omnis poleslas cli digniias,~da-fatuttlo luo
consenseritposse? Resp. Volo. Interr. Vishumiliict- prosperum sttcedignitatis cffeclum, in qtta te remitne-
tem et patientiam in teipso cuslodhe, elad hoc rilios rctiile permcmeat, semperque leneat, tibique jugiier
inclHiffre?,Resp.Volo. Interr. Vts pauperibus, elpe- placere conlendal. Per. Hic cingit euin glaclio, et
regrinis, otnnibusqueindigentibus esse, propler nomcn dicil: Accipchiinc gladium cttmDei benedtclionelibi
Domini, affabilis et misericors2 Besp. Volo.Et dicat collaiutn, in quo per virlulein Spiiilus sancli tesislere,
domnus papa : Hwc omnia, et cwlera bona iribuat et ejicetc omncsinimicos litos valeas, el cunclossanclw
libi Dominus, et cusiodiatte, atque corroboretin omni Ecclcsim Dei ddvenatios, regnumque tibi commissitm
bpno. Et respondent onmes : Amen. 284 Gredisse- lutari, ac ptolcgeie castra Dei pei quxilium imictis-
ciinduminteiligetiliam, elc. Et dicatui' ei: Hwc fides iC simi triuinphaloris D. N. J. Cliiisli, qui cum J~alre
augcalur h, etc. Tunc vadit domnus papa ad secreta- in ttnitaic Spiiitus sancii vivit, et rcgttai tn swciilasat-
rium, et induit se pontificalibus indumentis usque ad culortim. Amen. Oi.ilio posl gladium : Deus, cjuipro-
ualmalicani, qua indulus sedel. Intcrim cpiscopus yideutia tua coriesliasitiittl el lerretta modeutiis, pro-
Portuens. inmedio rotoemedianoedat Jianc or. super pidure Cliristiaiiissiino tegi nosiio, ut omnis hosiium
electum. Deus htenarrabilis, sicut in unciioiic rcgis. suoium forliludo virlute glitdn spitilalis frcingalur,
_ XXYU. Finila oralione vadit eleclus ad cliorum alqtte illo puynanle pciiilus conleialur. Pei. Hic co-
Gregorii cum proedicto cardinaliuin archipiesbytei-o ronclur. Tuiic architliacomis accipiat coronam cle
et arcfaidiacono, quifausquasi magistris uti debet aliari sancliMauricii, el porrig.it doiniio papa;, quaro
in loio -officio unclionis, et induuiit eiim amictu, cuin donrous papa posuci ii super capui electi, dicat
ei alba', jet cingulo, et sic dcducunl euni atl faanc oralioncin : Accipe sigmun gloriced, ctc. linpo-
doninum papam in secretarium, ifaiquc clcricum sitio corona» supei' cijiut i'rgii);e: quam ctiin inijio-
facit eum, et concedit ei tunieam, et dalma- nit doninus papa super caput PJUS,iinponant niauus
licaiii, et pluviale , et niilram, caligas et san- vn episcojii, ei dic.it doroims papa alia \oce, et vn
dalia, quibus utatur in coronalione sua, ct sic indu- cpiscopi taccant: Acctpe ootonam legalis exccllenliw,
tus stat anle donmura papam. Yerum complclo scfu- -qtiw hcet ab indigins eptscopoium, Clc, itufiedt ntc-
tinio exit Oslien. episcojius ad portam Argenteam, reaiis. Qtti cum Deo Paire. Hic det doiiiims pajia
ubi regiua cum judicibus et suis baronibus proeslola- sceptrum imperaloii, ctdicat: Acupc sceptrum icgiw
lur, ct dat ei banc oralionem : Omnipotcns ceterne poleslatis insignc. viujam suiicet rcclam icgni, niganl
Dcus r, elc. Qua oratione comjfiela unus de cardi- Tiviilulis, qtta leipsum bene tetjas, sanclam Ecclebtam,
ualibus presbyteris, cuiprior proeceperit,dc diaconi- populumque Cluhlianum ttbt a Deo commisuim tegta
bus sinniiter unus, cui archidiaconus jusserit, regi- mtlttle ab improbis defendai, piclvos coirigas, Teclos
nara deducanl usque ad altare sancti Gregorii; pacifices, ei ul viam _g@(gtectum tenere posstnl, tuo
i',iique exspeclet, donec domnus papa cum sua pro- juvamine dirigas, quateitds de lemportili regno ad
osione exeat. Conipletlsque omnibus supradictis ceternum pervemas, ipso adjuvanle, cujus rcgnmn ei
iitmistri induant donrouni papam planetam el pal- imperium sine fine permanct in swcula swculotum.
loum, et imposita mitra procedat, ordinibus de niofe Amen. Oratio post datum scepirum : Omiitum Do-
jK-ocedenlibus.Posl que vadat electus cum supradi- "mine fons bonor&m, ctinctotunique Deus instilutor
ctis ductoribus suis, quem sequatur uxor ejus usque profecluum, trtbue qutusumusfamulo tuo N. adeplam
ad arcam beati Petri. Tunc priniicerius cantat in- bfitieregere dicjrtitaiem,el a te bibi prwsiilum honoiem
troilum cum sdiola, et Chirie eleyson, et silel. Dom- corroborare dignare; honorifica eum prw cunctis
a Deest dispositio sedium vitio ejus,'qui dcscripsit Equidem rem minime necessariam lubens praetef-
codicem. Utrumque exemplum Paimnii \iiiosum. milto. -
Crederem legendum rolm conlra sedem pr&paraiairi. c Codd. alii de coron. reginse iegunt sempiterne
electoin sinistra parte. Deus /'. Ap.-Panvhi. cxstat inteDra. Perinde esl de
~>Pelenda ex Pcfflificali, De consecraXioneelecli sequentibus qualuor.
in episcopum.ApudPaimiiium legililr per eMensum. d Ap. Panvin. exstat integra.
'
P79 13. CAROLI MAGNIOPP. Pi»RS I. SECTIO ffl. C8'J
regibus terrw; uberieiim benedictionelocupleta, et in A l baronibus suis. Camerarii imperatoris cum comera
solio regni fitma stabihtate consolida, visita eum in riis domni papaedeiit-presbyteiium omnibus ordini
sobole, prwsta ei prolixitatem vitm; in diebus suis bus sac. palatii pontifice, et imperalore in camera
semper oriatur justilia, ut ctim jucunditate, et Iw- pausantibus.
titia wterna glorietur in regno. Per Dominum. XXXH. Quo peracto comedat imperator ad dex-
XXIX. Post lioecdomrius papa cum suis ministris tratn
ad altare faeati.Petri reveriitur. Tunc proefeclus Finito domni papoe, coeteris in Iocis suis sedenlibus.
ui'his, et .primicerlus judicum deducant imperalo- cfaidiaconus prandio suijgat unus ev diaconibus, quem ar-
et legat leciionem. Qua per-
rem; imperatricem vero proefectus navalium, et se- lecla surgantjusserit, et cantenl quod soliti sunt.
oundicerius judicum. Quibus in locis suis jam stan- Finilo cantu canlores,omnes cum benediclionibus.
iibus, donrous papa incipit: Gloria in excelsisDeo ; Domnus papa redeat surgant
ol schola respondet; deinceps dieit hanc orationem: ad 268 cameraro suam. Im-
ad caraeram Julioe. Eleetus descendens de
Deus regnorum omninm,etc; qua finita archidiaco- perator
rois cum ccteris prselalis, diaconibus, et primicerio, Monle Gaudii, eljveniens ad ponticellam, jurat hoc
el sufadiaconibus intra crucem el allare incipit has sacramentum Romanis: Ego N. futurus imperator
me setvaturum Romani bonas consnetndines, et
laudes: Exaudi Chrisle; schola eum nolariis in cfaoro jnro chartas tercii generis, et libelli sine frande et
: Domino nostro C. a Deo decreto summo firmo
respondente mato htgenio. Adjportam Collinam simililer j"urare
potttiftci et ujtivcrsali papw vita; et hoc ter. Ilerum debet; in gradibus sancti Pelri sirailiter.
dicit archidiaconus ctiin astantibus sibi : Exaudi
Chrisle; et schola cum notariis recpondet: Domino .B XXXHI. Tantoe vetustatis, lanlajque fidei monu-
nostro a Deo coronalo magno, el pacifico imperatori menliira, quod ipsnm se prodit, cur Panviuius non
vita et vieloria. Trib. vicib. Exattdi Chrisle. Resp. noverit, editorque Gallicus nullaienus olfecerit, non
schola cum nolariis : Dominm noslrw ejus conjugi inlelligo. Tres enim uno eodemque die coronis redi-
excelleniissimwimperatrici vila. Triiros vieibtis..Item initos, ponlificem|C etimperat. cum imperalrice in
Exaudi Cltriste. Resp. Excrciltti Romano et fheuio- lota serie Augiislorura non tleprehendes , proeter
nicovita el victoiia. Tribus vicibus. Ilem Salvalor Clementem II, Henricum II et Agnetem. Milii satis
mundi. Resp. Tu illos adjuva. Item sancta Maria. est selatem detexike, non enim vacal sigillatim ex-
Resp. Tu. Sancte Michael. Resp. Tu. Sancte Gabriel. pendere tot venerandseoculis illius anfiquiialis characle-
Resp. Tu. Sancte Raphael. Resp. Tu. Sancte Petre. res, quos eruditorjura suhjiciendos duxi. Eos
tamen non proeteream, qui maxime ad rem faciunt.
Resp. Tu. Sancle Puiile. Resp. Tu- Sancie Joannes. Ac
Resp. Tu. Sancte Gregori. Resp. Tn. Sancte Mauie. rio primo juramentiim Romanis pioestitum necessa-
Resp. Tu. SctncleMercut-i.Resp. Tu illos adjuvt, ter. vacante collocalur in fipe, qtiia Henricus Romain veniens
Christus vincil, Chrisltts regnat, Chrislus imperal. Re- sede, neque ad ponticellumjuravil, neque
spondentalii similiter: Clirhtus,etc. Spes nostra. Resp. solemniter fuit exeeplus, ul sui proedecessores. At
Clir. Vicloria noslra. Resp. Chr. Honor nosler. ReSp. electo ponlifice, dieqiie benedictionis ejus cum so-
Chr. Gloria noslra. Resp. Chr. Mtirus noster inexpu- .- lemnitale coronatjonis conjunclo, jirseslitit ad por-
gnabilis. Resp. Chr. Laus nostra. Resp. Chr. Trittm- tam Collinam, quie erat in ripa ulteriori fluminis
phator noster. Resp. Chr. Ipsi Itius, honor, el im- prope castellum Ajlriani, jiiramenlum, quod pi'seseri-
perittm per.hniiiortatia swcttlaswculorum. Amen. failur ad ponlicelluin ad radices raonlis Marii; alte-
267 XXX. Hac laude finila, legilur epistola, et „|" runi vero prseslanrium ad portam Castelli, prseslilit
in gradibus sancli Pelri. Sequioruni lemporum Or-
canlatur gradale, et alleluia. Post quse imperalor et
imperatrix deponunt coronas. Tunc .legitur cvange- dines perperam collocanl in fine quod bie necessario
liuin, post quod imperator deponil gladium, ot ascen- ponendum fuit, el portam Castelli pro CoIIinaacci-
dif ad sedem donroi papse, imperatrice sequente, et piunt. Hujus ceiTuni siluin deseribit canonicus Be-
offert donnio papoe panem, simul el cereos, el au- nedictus (Mus. Ilal. lom. II, p. 145) fer. H pascha-
nim : singillatim vero imperator vinum, imperatriv tis deducens pontificem a Laterano : t Transiens, in-
acjuam, de quifaus debet ea die fieri sacrifieium. ad quit, ante sancttim Trifonem juxta poslernlas usque
Quibus finitis levertuntur ad loca sua. Cum aul"m pontem Adriantim intrat per pontem, et exit per
prsefatio incipil, imperator e.vtrahit pluviale, el in- porlam Collinamante templum et castelhrai Adiiani,
(luilur manlo proprio. Cum dicilur : Pax Domini, proliciscens ante ofaeliscuinNeronis, intrat per por-
ascenditad comniunicanduni indutus proprio mrolo, licum juvla sepulcrum Romuli, ascendit ad Yatica-
el imperatrix cumeo; et accepia commiinione re- iiuni.» Aslipulanluj' Benedicto chrou. Fossse nov;e, et
deunt ad loca sua. chronicon Romualdi (Cod. Vat. 5975), in quo rc-
XXXI. Finila vero missa accedat ad irap. coraes censitis porlis Crbis, supremo loco ponitur «Porta
palatii, et discalciet euin sandaliis et caligis, el cal- Collina ad castelliim Adriani.» At cnm in Yiia Leo-
ciet eum ocreas imperiales, et calcaiia sancii Mau- nis IV ap. Anastasiura (sect. 557) legalur idem pon-
rilii; et accejjlis coionis sequantur doranum paparo tellum lifexaperuisseposiJerulam,»ubi niirum in modumcas-
pcrgentera ad equiiandum, deducli usque ad equos est prseeminet, ^juoe\ociiatsirsancti Angcli,» binc
a suprariictis ductoribus. Cum doinnus papa venerit 0 quod hoecposlerula civitaiis Leoninse in poste-
ari equum, imperalor teneat stapham, el coronetur, riorihus ordinibus paruin scite sumpta est pro porla
cl inlretin processione. Imperatrix \ero cum ducto- Urbis, Collina per x.isseculuniet sequens nuncupala.
ribus suis sefcjnatur imperalorem, cseleri baro- Eos recte Patritius argtiit, tamelsi et ipse deceplus
n j> sequantur. Clerici urbis omnes, sicut soliti sunt, nomen duntaxat prital falsum, situm nifailmorans :
1iciant laudes. per loca sua. Judoei similiter in loco 269 quare nompn Collinse ad aniiquam renip.
s ii>. Coronelur civitas. Carapanse sonentnr onroes. rejiciens, documentis certis medii cevi imprudens
(..uncrarii imperaloris prsecedant, et sequantur num- adversalur. Duplex tamen jiiramenlum Romauis
inos projicienles, ut eqiiilantium iler non iropediatur. prsestari solitum rfjcte prsemittil ingressui regis Ro-
Cumqiie pervenerint ad ascensorium. Prior cardi- manorum in Henrici civitalem Leoninam. lta seilicel acta
nalium sancti Laurenlii foris Muros incipiat laudes, coronationis Y ap. Baron. (1111, num. o),
sicut mos est, et coeleri respondeanf. Qtiibus finitis quse prima secuta' est Henrici III, qui et irop. II
imperalor descendil, et tenei stapham doiniio papse dicitur, coronalioriem, nam Henr. IV non est coro-
descendenli, deposita prius corona. Deinde ducitur nalus a Rom. pont. : « Duo juramenta ex more fecit:
domnus papa ah imperalore el procfecto urbis usque unum j'uxta ponlJiculum, alterum anlc Porticus
ad cameram majoris p-ilalii, ubi inde separentur. (civilatis Leoninseriomenid temporis) poriam populo
Imperatrix deducitur a priinicerio et secundicerio nentifausfecit. Ante portam a Judreis, in porta a Groecis ca-
judicum usquc ad cameram JulLc imper.uricis, in exbeptus est. Illuc omiiis Romanse urfais
qua ipsa comedere debet cum epiôpis et cseteris cjerus ex pontificis proeceploconvenerat. t
681 COD.DIPL.— MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP. — DISS. DE EPP. RUDOLPHI. 682
XXXIV. Poslrema fasecnon parum lucis afferunt.Apariter id testantibus, <radecclesiam beatse Marisein
antiquo ordini, quem exhibuimus. JEtvero Henricus Turri, in qua eum ante altare pontifex exspectafaat,
cum Agnete, qui in pontificio palatio Lateranensi profectus esl, et manus imponens, cOnsuetamprofes-
Iiospitabantur, veniunt per portam Collinamad eccle- sionem et lilenarianfsecurilaleffl, seeundum quod in
siam sanctoeMarieein Transpadina, quse tum tempo- ordine continetur, publice exfaibuit. > Ea vero sic-
ris prope castellum Adriani sita erat, non longe a fluebat: « Ego N. rex Romanorum, annuente Domino,
posterula Leonis IV seu porta castelli i ubi etiam futurus imperator promitlo, spondeo, el polliceor,
modica cum distantia erant lerebintus Neronis, se- atque juro Deo et bealo Petro, me de Csetero prote-
pulcrurn Romuli, seu meta, aliaque in ordinibus me- ctorem et defensorem fore summi pontif. et S.' R.
morata loca, quorum mediam fuisse aream cum con- Ecclesisein omnibus necessitatibus 271 el utilitatb-
cha teslatur coeremoniis prcefeclus in coronatione bus suis, custodiendo et eonservando possessiories,
Sigismundi, ap. Rayn. (1455, n. 14); t Ubi ad con- et honores, et jura ejus, quantum divino fullus fuero
cham aresecastri Sancli Angeli pervenere, mutuum * adjutorio, secundum scire et poSse meum, recta
sibl dixere vale : ac pontifex in palalium Yat. retro- et pura fide. Sic me Deus, etc. > (Mus. It. tom. H,
cessit, elc. > Namque ista area erat locus adireei- p. 598).
piendum fulurum imperatorem, deducendumque ad XXXYI. Audisti Henricum V non in area super
basilieam designatus, quo similiter post coronatio- gradibus ante porlam seream sanctseMaricein Turri,'
nem equitans cum pontifice revertefaalur diademate sed ad porlam argenteam contra morem majorum
redimitus. Ceterum HenriGUSY j'uramentum faciens professionem fecisse; et Fridericum Ênobarbum in
ex more, innuit ûsmodi juramentum Romanis fieri g ecclesia sanctse Marise in Turri. Tragicam Henrici
consuevisse -ante Henric. III Germanise regero, cujus coronalionem lufaensprsetereo. Ad Friderici auiem'
coronatio "una Henricum Y praecedens non videtur professionem, -quam omnium primus proestitit in
sulficere ad inducendum morem. Quamobrem ab prsedicta Ecclesia, est animadverlendum, quod Du -
aniecessoribus una eum juramento fidelitatis ponti- rantes {Ralional. lib. n, c. 8, n. 6), qui fiorefaat Ni-
fici aliud etiain Romanis esse prsestitum credibile est. colao ni-ponlifice, ac proinde antiqui ordinis ralio-
Quod no\um hic occurrit, Henricus confirmat cfaar- nem habet, nam ab ineunte soec.xm nulla coronatio
tas tertii generiset libelli; charta autem tertii generis facta erat, de imperatore sie loquitur: t Quoniam in
erat scriptui'a cessionis caslri aut loci, cujusmodi die ordinationis suse receptus primo in canonicum a .
evemplum afferrMafaillonkis-(Ann. B. 1. MH, n. 17, canonicis sanctiPetri ministratdominopapse in missa
114) de caslello Tribucco Jnter abfa. Farfensem et in officio subdiaconatus, parando calicem, et hujus-
Crescenliuni, quam quidem cfaarlam Henricus I irri- modi faciendo. >In earadem sententiam ClemensV de
tam esse jussit. Libelli autem charlas Ducangius coronatione Henrici YII rite facienda principio soee.
precarias et praestarias interpretatur, quse duo capita xiv, legatos admonel: « Ipsoque pontifice descen-
salva esse Romanoium ejus temporis maxime inter- dente pro perficiendis missarum mysteriis adaliare,
erat. Castra siquidem et prsedia in emphyteusim ac- imperator more sufadiaconiofferal calicem, et ampul-
cepla ab-ecclesiis, facili negotio iisdem ecclesiis vin- lam. > Gum autem anno 1046 nil tale faclum fuerit
dicari poteranlimperiali diplomate, 270 cuj'usmodi afa Henrico II, faujusque successor Henricus rex
plura vidimus data esse ab Ottone IH post imperiale - Germ. IY coronam non obtinuerit, Henrici Y coro-
diadema suscepium. Quam profeclo auctoritatem nalio insolens ritum omnem rejfciat, ac denique Lo-
coronseannexam esse pontifices sapienter voluerunt' G tfaarius II necessitate impellente coronam prsecipilan-
oplimo ecclesiarum pubfico, ut iras potentiorum ab ler susceperitab Innocentio H in Lateranensi basilica,
se averlerenl, firmiusque iis prsesidium compararent. fainc est, quod ad Fridericum ,/Eiiobarfaum arino
Animadverli autem velim non prsefecturam urbis 1,155 coronatum ab Adriano IV descendere oportet.
(nisi aliquando per invasionem), non ulla palatina Hunc profecto cur omnium primum inter canonicos
oflicia, non alia summi principis jura ad imperatorem recenseamus nrilla suppetit ratio cerla, prceler ritum
per diadema imperiale pervenisse, sed inviolaia in anliquo ordine prsescriptum in ecclesja sancloe
apui' ponlificempermansisse. Marisein Turri, qui cum actis Adriani IV fere con-
XXXY. Hinc est, quod sacramentum fidelilatis a cinit: « Relicto ibidem rege, aiunt acta, ponfifex ad
rege Romanorum praestari solilum, antequam per altare beati Petri consceudi't.>Ordo autemantiquus :
portam sereamsanctaj Marisein Turri ad portam ar- t Deinde summus pontifex cum omnibus ordinibus
genteam duceretur, in faocordine planissimis verfais suis ad altare procedit, et facla ifaioralione, ad se
expressum, ante annos tres et triginla exhibitum dem ascendit, rege cuin suis, et tribus episcopis,' vi-
fuerat BenedictoYIU a sancto Henrico I, ut testatur delicet Ostiensi, et Portuensi, et Albanensi in eccle-
Ditmarus ap. Baron. (1014, n. 1), et ap. Leibnilium sia sanctse Marise in Turribus remauente, ufai a ca-
(Scrip. rer. Brunsw. lom. 1, p. 400) : « Decursis a nonicis sancti Petri reeeptus in fratrem, imperiali-
Dom. incam. post millenarii pleniludinem numeri fausiuduatur insignibus, dato ipsius pallio camerario
annis trededm, et in subseq. anni seeundo mense ac domini papce. >
hebdomada tertia, anno auterii regni ej"ustertiodeci- XXXYH. Quid vero ? Petrus Mallius,qui sub eodem
mo, et die Dom. ac vi kal. Mart. Henricus Dei gratia D ! jEnobarbo florebat, eratque e sancti Petri canonico-
rex inclytus a senatoribus duodecim vallatus, quorum rum collegio, rem Istam non modici honoris pefpe-
sex rasi barba, alii prolixa, myslice incedebant cum tuum silet, cum e contrario de faasilicoeconsuetudi-
baculis, cum dilecta suimet coiyuge Cunegunda, ad nibus 272 loquens (Bolland. tom. VI Jun'. par. n,
ecclesiam sanctiPetri,papa exspectanle, venit, etan- p. 59) hsec de ritu inunctionis, atque imperialium
tequam introduceretur, ab eodem interrogatus, si insignium tradilione posteritali commendet*: «Juxta
fidelisYellet Romanse palronus esse, et defensor Ec- faoc altare (sancti Silvestri) per directum est altare
clesise, sibi autem suisque suecessoribus per onroia sancti Mauritii m. ad quod scilicet altare de antiqua
fidelis, devota professione respondil. > Quod si cui consuetudine^Romanorumimperator a dominis epi-
sacramenli fidelitatis nomen displicet, lubetque pri- scopis cardd. faenedicitur et ungitur. Ad altare vero
scura promissionis seu professionis recentlus aclhi- majus sancti Petri a domino papa benedieitur et
bere, per me licet, modo certum Drmuroquehabeat, coroiiatur, et de sacrosancto altaii ejus per manus
sub diversitate nominis isummam eamdem esse. Ea Romani pontiflcis ad defendendam Ecclesiam gla-
siqnidem in librum caeremonialemrelata, Henrico Y dium accipit. > Num consuetudo ista inunctionis afa
qui primus post Henr. II diadema suseepit, ad por- Henrici V coronatione in maxima illa rerum pertur-
tam argenteam est exhibila, ut acta ap. Baron (1111, faationeannillllrepetenda sit-; anpotius an aliquan-
n."5) lestantur : c Ibique ex libro professionem impe- tulum feliciori Frfderici 1, cujus auno circiter vicesi-
ratoriamfaciens, a pontiflcedesignatusestimperator. > mo Mallius de ea scrifaebat, incompertum mifaiesl.
Perinde anno 1155 Fridericus I iEnobarbus, actis Certe inter Henricum II et Fridericum I spalio an-
PATROL. XCYIII - 22
083 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIG lH. 684
norum decem et cenlum solus Henricus Y*in basilica A"_eruditis illis aecurate examinata. Afauno cod. Vati-
Vaticana afaOstiensi ejiiscopo est inunctus, magisque cano 4757, jjrincipio soeculiXV conscripto,in recen-
probabileest ritum adhiberi-cceptum annollllanti- tiores alios ordiries error dimanavit. Quin eliam in
quam consuetudinem ab scriptore Friderici cosetaueo antiquos ab scrijitoribus parum eautis error idem est
nuncupari, quam in Friderici ejusdem coronatione inveetus. Sic Raynaldus (1555, n. 8) ad Iitteras In-
ihcipientem. Nihilominus malo in incerto anliquita- noc. VI quibus cst Insertus anliquus ordo ab Innoc.
tem ritus relinquere, quam annis non beue quinqua- III recensitus: cExslant, inquit, harum pfecum for-
ginta vetusliorem eonjecturis ostendere, Perinde est muloe in veiusto' pontificio Cseremoniali (Ms. Val.
de rege Romanorum inter eanonicos recipiendo : 4757, p. 90), ex ijuo ipsas descrifaerevisum est. >Sic
prsestat siquidem ad sseeuli xm principium diHerre bullarii Vatie. edrtor (tom. I) ex Raynaldo iisdem in
hanc cseremoniam, cum Innocentius III anno 1209 lilieris 274 Innocentii VI; sic consarcinator ordi-
imperiali diademale Otlonem IV redimivit, quam aut nis, qui Jacofao Gajetano tribuitur; sic denique alii
Friderico I, aut Ilenrico VI ejus successoii rem as- ordines apud Gafiicum, qui ms. illum Vaticanum a
cribere, quoe nullo lioeret docUmento veteri. Nam Raynalrlo adhibilum, publieam in Jueem emisil, le-
antiqui ordinis a Clemente Y laudali, et Dui'anlis ctori gratum facturi, errorem istum propalarunt. Fi-
lestimonia supra allata nullum ex dilatione ista de- -xissent hic gradum, ferenda res esset. Formulas,
trimentnm accipiunt, rectiusque Innocenlio III nova queis pontifex imperialia insignia tradens utefaatur,
faoecinstilutio tribuiiur, quam aut Adriano IV cpii historia rcclamarite, adulterare non est verilus lau-
Fridericum Romanis invitis coronavit inter arma; dati codicis scriplor, indeque Raynaldus et cseteri
aut CoelestinoIII qui fere coactus, et singulari ut fer- jg in rituales librpsjintulerunt. Formula tradendi gladii
tur ratione Henricum VI una cum uxore ad ifflperia- in vetustis ordinibus usque ad Innoc. VI indicalur
lem dignitatem provexit. Nam prisco ritui aliquid se hoc pacto : t Accipe gladium ad vindictam malefacto-
addidisse Innoeenliusipse teslatur, cui nisi canoni- rum, ete.»In laudato autem codice inserta sunl quse
catum adj*ecisset,non video quid novi ei referretur uncis claudam: i Accipe gladium (desuper beaii Pe-
acceptum. Et vero insignia imperialia, corona, gla- >- tri apostoli eorpiis sumptum per nostras inanus, licet
-
dius, sceptrum el pomum jara ipsa in coronatione indignas, vice tariien ei auctoritate faeatorum aposto-
ad altare majus in missarum solemniis, post episto- loi'um consecratas,-imperialiter tifai coneessum, no-
lam, tradi consueverant. Professio in ecclesia sanetse straeque faenedictionis officio in defensionem sanctsa
Marioein Turri a Friderico I fteri coeperat. Inunctio matris Ecclesioe divinilus ordinatum) ad vlndictam,
ad altare sancti Mauritii, ejusdem Friderici sevoan- ete. >
liqua consuetudo nuncupabatur a Maliio seriplore XL. Additamenti interpretationem relinquo inte-
synehrono. Equitatio demum pontiftcis cum impera- gram erudito lectori, qui paulo anle (n. 57) a Mallio
tore coronato usque ad aream Molis Adrianse, ufai canonico est edojctus, de sacrosancto altari Petri de-
coronandus exceptus fuerat, vetustale alios etiara sumptum gladium a pontifice tradi solitum post sus-
ritus anteibat. Jure igitur canonicatus Innocentio IH ceptum imperiale diadema ; novilque ex antiquissi-
relinquitur, eumque consequens officiumsubdiaconi mo ordine apud Mafaillonium(Ord. ix, n. 2) moris
ad missam. olim esse ut -,«ai-chidiaconustolIei'et orarios de con-
273 XXXYIH. At enimvero ijise pontifex iasi- fessione, qui de faesterna die reposili sunt ihi; > nec
iicse ejusdem canonicum se fuisse tantopere gloria- *•" „, nonpalliaarcfaiepiscopalianostraetiam cetateindidem
batur, ut ad Petri sedem evectus, inde sumat prse- sumi, quiadespiritualipotestateresest. Parimodore-
cipuam obsequii causam erga illam (Bull. Vat. tom. linquo integram inversionem illain imperialis offieiiad
1, p. 77). Ita enim canonicos affatur: « Aitendentes missam documeritis certis, valdeque perspicuis in-
quod inter eseteras ecclesias per universum orbem boerentis. Receritiores quippe ordines non subdiaco-
diffusas liasilicam principis apostolorum, utpote senum faciunt impjjratorem, sed diaconum. Quo tamen
dem nostram, specialius diligere ac honorare tene- munere unus Carolus"Y functus est BononiaeBlasio
mur, sicut qui olim in ipsa vobiscum pariter canonici de Marlinellis cseremoniam dirigente (Rayn. 1550,n.
beneficlum assecuti, nunc de filio in patrem ejus di- 51; Gattic. tomJ H, ined. pag! 149), ul constat ex
vina sunros miseratione promoti. > Et in litteris ad actis: « Aliquantulum semoto cardinali de evangelio
ipsum regem Romanorum, apud Baluzium (tom. I, loco ejus CsesarIsubintravit ad allare, ministrando
p. 702), quibus electionem illius confirmat: «In le, papsepatenam cum faostia, et inde calicem cum \ino
inquit, piogenitorum tuorum devotionem suscitare el aqua porrigendo pontifici, et simul offerenle', et
.plenius, et abundantius remunerare volentes ministrante quam pulcbre et egregie fungente otficio
tanto ipsos in hoc prcecedes amplius, quanto tea no- diaconi. > Has equidem depravationes antiquorum
bis magis inteliiges honoratum..... Serenitatem ordinum integras relinquo. Illam vero de equitatio-
tuam in eo de consilio fratrum nostrorum honorare ne pontificis cum imperatore, quippe aliarum om-
volentes, ultra quod in ssaculo ssecularis princeps nium facile principem, praeterire non possum. Ejus
nequeat honorari. > Quseindicia sunt valde perspicua terminum fuisse semper aream castii Sancti Angeii
ordinis ab Innocentio HI amplificati, numerisque om- ex dietis liquet. Postremoe autem duae equitaliones
nibus absoluti, quem Clemens V pontificale ordina- " Eugenii IV cum Sigismundo anno 1455, et Nicolai Y
rium appellat, et cui additiones postea factse a cum Friderico Hl anno 1452, rem ponunt extra om-
ccereraoniarum prsefectis, quorum novissimus fuit nem aleam. Auctores synchroni ap. Raynaldum
Paliitius Pienlinus episcopus, caliginem polius (1455, n. ii) 275 de Euênio cum Sigismundo
quani splendorem attulisse dicendi sunt. aiunl: t Ubi ad poncham areoe castri Sancti Angeli
XXXIX. Quse ut vera sint, antiqui omnes codices jiervenere, mutuum sibi dixere vale, ac pontifex in
Romanorum ordinum, si illum excipias, quem su- palatium Yaticanum retrocessil: Imperator ad jElium
pra obtinuisse aiebam Carolinorum tempore et Ger- Pontem progressus, etc > De Nicolao item-Ycum
manorum aliquol Henrici H prsedeeessorum, usque Friderico III apujd eumdem annalistam (1452, n, *2).
ad amium 1046 cum primum coronatio fteri coepta Nauclerus : t Equo conscenso, inquit, usque ad ec-
est inter missarum solemnia, codices 1111,inquam, clesiam sanctse Mariseuna profecti sunt. Tunc papa
orationes oaanes indicant dunlaxat; rionnullas siqui- in palatium rediit, Coesar in pontem Adriani pro-
dem mutari oporluit, ut quam dicebat Albanensiss fectus esl. > |
episcopus ad portam Argenteam, etcjuam decantabat ; XLL Quse cum ila sint, ne cogitatione quidem as-
1
pontifex ante episfolaro; electus enim imperator antesi sequi possumus, cur Pientino episcopo in raentem
diademalis suseeptionem princeps,ut in codiee quem venerit riluro Romanis quibuseunque ordinibus,
supra edidinnis, aut rex vocari debuit, non imperator. syncfaronisque aueloribus compj-obatum, ac septem
Quod teslantur diplomata et documenta omnia a Go- e! viginli 1Auguslbrum exemplis constabilitum, trans-
defrido Godvricensi abbate, Xudovico Muratorio etl foimare. Attamen (secl. 5, cap. i) ad Rufaricam
683 COD. DIPL. — MONUMoETC, SEU COD. CAROLINUS.— APP.—DISS. DE EPP. RUDOLPHI. fi8B
-Deprocessionepontiftcis et Cwsatis per Urbem, ila A _. 1285, regni vero nostri arroo 10. Cum aulein di-
comroentatur: « Recta via per Camptim florse et jjloma istud preecedatur diplomate altero principum
Judseorum plateam devenient ad ecclesiam sanctse imperii anno 1279, nonnullsequeepistolaead anterio-
Marioein Cosmedin, et ibi pontifex, si rosam habet", res annos referendee videantur, tempus cerlum defi-
illam eques iraperatori equiti dono dal. Et ad dex- niri nequaquam potest. Hactenus de chronologia.
tram conversus, per Transtiberim cum suis omnibus v277 XLIH. Cur litterse istse non viderint luceffl
ad palatium revertitur. Cresar autem via, qua sibi ante hunc diem, si aliquot demseris ab Austr. Pie-
melius placeat, rosam manu gestans, ad pontem talis auctore vulgalas, nonnullasque alias ad "Salis-
Adrianum redit. » Romse, quod optandum erat, burgensem archiepiscopumpertinentes, quas P. Han^
nulla post Fridericum IH coronalio peracta est. Ro- sizius -in hieem edidit, facili negotio assequimur,
inanse autem sic transformatoe imago Bononise"exhi- spectata earumdem sentenlia de imperii finibus, de
bila, compendio licet viarum et ritutim maxime <ie- coronatione Romana, de primis precibus deque aliis
curtata, functionera usque adeo iucommodam ipsi capilibus, quce scriptores Germanicos Ionge a veri-
magistro cseremoniarum reproeseutavit; ut cibo po- tale aberrasse planum faciunt. Ac primum civilales
tuque inlerrumpendam fassus fuerit, ne vires ad GermaniseRudolphi regis Romanorum eleclioni plau-
perficiendam deficerent. « Condolui ego apud pa- dentes (lib. i, ep. 6) regis Romm. sedem Germa-
para, quod nosliali non fuissemus ila providi, sicul niam esse lestantur : Lmtetur, et graluletur tolis «'-
Hispani pro principe suo, cui refectionem prseordi- sceribus Imtubunda et laudans invicta Germania : sic
naverant; nos autem nifailcogitaveramus pro nostro una ex civitalibus suo regi obedientiam promittens.
pontifice, qui multum defatigatus remanserat, faora B ] Et ipse Rudolphus X Gregorio rignificat^/.M. ep. 12),
j'am larda prope 21 el adhuc equitalurus cura Cse- quod principes, barones, civitates, castra, cl alia botta
sare per civitalem .processionaliter per duas alias sacii imperii per Alemanniamnoslrm obediunt unani-
horas. > Sic Blasius de Martinellis apud Baynald. miter dilioni. Ilalise vero reguum, et Tusciam, quse
( 1550, n. 55). Quod si post duas faoras equitationis olira regalis dicebatur, faodieautera maguus Elrurise
cum Gsesare,faicad pouletn, Adriani re\erti debuii, ducalus, imperii finibus contineri ex lusce epistolis
ifa*iquetercentura fere equites nudo ense ter singulos patet. Nolanda prae aliis quam Pisani Oibellini ad
percutiens, designare: inde vero ad Lateranensem Rudolpfaum fiederunt ejus opem conlra Guelphos
basilicam, illius canonicatum, quem ad fineni nescio, implorantes (Ibid. ep. 20), ila siquidem ii cives lo-
as<-.ecuturusprogredi, pontifexque per Transtiberim quunlur : Leges asserunt., usus approbal, antiquitas
ad jialaliura reverti, nterque cum pompa; lecloris protestatur, quod Romanoprincipi, ut de cwleris ta-
judieium esto, quola bora imperator a tot tamque ceam, Tttscorum rcgio serviat sub tributo.... Ecce
diversis Jafaoribusquiesceret. Mihi quidem videtur provincia Tuscim, quw sui prophuiuilate' ad Romani
ritus iste lam diuturnus ad priscum morem revo- imperii piam sedem tanquam principale membrum
candus esse, nam ipse se manifestat scriptum, cuin suo deberetcapiti famtliarius respondere Lugel Pi- •
coronatio Romana desuewrat. sana civilas inimicorumhosiili gladio summi pontift-
— cts, ac regii culminis vulnerata. Ad quse Rudolphus'
276 § ^TL Ve libris tribus epistolarum Rudolphi. (Ibid. ep. 21 ) se legatos misisse Lugdunum aii
XLII. Jam vero ad Rudolpbi epistolas venio, qui- ad ponlificem, ut de suo beneplacilo'et consensu
faus necessario proemilti oportuit qusccunque sunt „ finalibus desideiiis vestth plenesalisfieri valeat super
dicta de' eleclione regis Romanorum, deque ejus " his <jumveslra petilio continebat. Dissidii causse in-
coronatione Romana per manus pontiftcis, quam ter ponliflcem et Pisanos \idendse apud Raynaldum
quja Rudolpfausimpense ssepius pelitam nunquam (1275, n. 52seqq.).
fuit assecutus, imperatoris nomen non est adeptus. XLIY. Damna eliam patenl ex Rudolphi epjstolis,
Narrat NaucIerus(Gcn.45 ) quemadmodura Grego- quse continuata Gennanise Augustorura , Sueviese
rius Xpostmortein Richardi, cui sancta sedesadbce- prseseriim stirpis, invasio Ecclesise dilionibus intu-
rebal, AlpfaonsoSapiente superstite, ac vefaementius lerat. Duas profecloprovinciasExarchatiim et Pen-
quara antea coronam-appetente, denunliavit electo- tapolim Francorum regum Pippini et Caroli Magni
ribus, se, nisi regem Romanorum quantocius elige- donatiouibus nitentes quibuscunque aliis donationi-'
renl, apostolica auctoritate eum renunlialuruni. bus esse autiquiores lalel omnino neminem. Perinde •
Quamofaremdie quarta Octobris anni 1275, septem- omnes norunt Innocentium III, post recuperatas di-
\irorum consensu Rudolphus electus fuit. Interea tioncs coeteras, t misisse nunlios etlegatos ad recu-
Gregorius eodem anno ex Urbeveteri Florenliam se pej-andum Exarchatuin Ravennse, Brictonorium, et
conluleral medio mense Junio, hinc Placentiam in terram Ca\ alcacomitis, > ut est in ej'us Gestis
patriam suam progressus, indeque Mediolanum, die (num. 12). Qua occasione « archiep. Ravennas as-
circiter duodeeimaOclobris Lugdunumprofeclus est, serebat Exarchatum antiquitus fuisse concessum a
ubi concilium celebrandum erat sequenli anno. Qua Romanis pontiftcibus ecclesise Ravennati, 27§ ei
in urbe moratum esse usque ad an*.1275, pridie Id. privilegia oslendebal. Brictonorium quoque conces-
Maias Raynaldus (eod. an. n. 1) regestis Yalicanis sum fuisse de novo afaAlexandro papa dum Veneliis
demonstrat. Tum vero Belliquadrum petiit collocu- D morarelur. Supersedit ergo dominus Innoc. pruden-
lurus Castellse regem, quemimilli adversus Rudol- ter ad tempus magisquam super hoc vellet aliquid
pfaumsequebantur; unde Seplembri mense progres- experiri. » At postmodum Oltonem IV ac Frideri-
sus est Yiennam, et postmodum Lausanam, ubi cum cum II proedecessorumomnium in\ asores facile prin-
Rudolpho colloquium faafauit mense Octobri. Die cipes, anliqua et certa bujusmodi jura pene oblitte-
duodevicesima Novembris in dedicatione basilicse rasse constat. Quamobrem Rudoljdio varietate pfae-
sancli Pelri proraulgavit processus contra invasores sertim noroinum deceplp, usque adeo persuasum
bonorum Ecclesise,Mediolaniin^basilica sancli Am- erat, uiramque prounciam, Romandiolse ac Mari-
brosii. Postmodum Placentiam'"iterum adiit, et die timsenomine vocitatas, imperii finifaus contineri; ,ut
18 DecemfarisFlorenliam. Denique Aretiuni se con- (iib. i, ep: 24 et seqq.) eas appellare non dubitet
tulit, ubi, sequenti anno 1276 ineunte, obiit supre- gloriosum imperii pommrium; proelefea illarum ad-
raum diem 10 Januarii. Circa isla tempora versatur ministrationem comiti Furstembergio committat,
epistolarum Jiber primus. Epistola ultima libri alte- pluresque bac de re scribat epistolas, quarum primoe
rius faosce faabet characteres valde perspicuos diei litulus fluil: Egregiis el prudentibus viris marchioni-
26Augustian. 1278 incrastino beati Barlholomwi... bus, comitibus, nobilibus, capitaneis, civilatum pote-
mane verosextm ferim. Liber autem tertius pervenhe statibus, ancianis^,et populis universh per Romanio-
videreiur ad Marlini IV tempora, nam Rudolphi re- lam et MarUimam constitulis. Contra cequum et
gissemper Augustidiplomate claudilur, quod est da- reclum id factum esse intelligimus. Niliilominusrei
tuni HagenauneIVnonas Decembris, htdtct. n, anno verilaieetiam cognita, ct sacramento pollicitus Ru-
687 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTJO III. 68S
dolphus, se jura omnia vindicaturum sanctse sedi, A . rii reverterentur [ Se neutrorum exemplo tore prodi-
nonnisi p(>stfaiennium de injusta hujusmodi posses- gum Majestalis » Summa est eadem, at veritati pro-
sione decessit. pior postremahaje narratio videtur,quam brevis illa,
XLY. Et vero anno 1274 in actione lertia Lugdu- gravis, acRudolpho 280 insueta locutio, maj'estatis
nensis coneilii Olto pfoepositus sancti Widonis Spi- imperatoriae contemptrix, quam Romana tantuni
rensis cancellarius, cseterique oratorcs Rudolpfai in coronatione acquiri posse non ignorans, tanquam
consistorium admissi, ac mandato exfaibito, quo prsecipuum impefii negolium et litteris, et legatis, et
plena lis potestas a rege Romanorum fiebat agendi suis apud sanctam sedem oratoribus commendare
regio nomine, diplomata oronia Ludovici, Ottonis, nunquam desiit usque adextremos vitse annos, cum
lienrici, oraniumque Rudolphi prsedecessorum, liec- septuagenario major anno 1*291mortem occubuit.
non Friderici II diploma quo Sieilioe regnum decla- Equidem fateor mifai incredibile non videri, quod
falur minime obnoxium imperio, conflrmarunt die 6 magnus ille princeps, ut natura ejus ferebat, lepori,
Jun., ut patet ex monumeniis ap. Raynaldum (1274,^ acfaceliis quandoque indulgens, suos familiares illo
n. 5seqq.). Proeterea Rudolpfaus ipse in colloquio apologo i'ecrearit; id vero ab eodem serio esse fa-
Lausanse cum pontifice die20 Octobris sequentis cium fidenler ,nek_o.Absit enim ut mendacii tantum
anni,' quo idem tanlopere gloriatur (lib. i ep. 54) regem arguere leviter velim, fidemque majorem
non solum conflrmat, ratumque babel quidquid can- scriptori cuipiam, licet gravissimo, habeam de Ru-
cellarius el reliqui oratores Lugduni peregerant; sed, dolpho aliquid affirmanti, quam Rudolpho ipsi et
quod mininie factum ab iis erat, Exarchalum et verbis et iactis Etdneganti. Sed vanum est ratioci-
Pentapolim expresse nominat, subjiciens : «Has om- Q nando rem asserere, 1 quam litterarum Rudolphi
ries piT>pbsse meo restituam, el quiete dimittam chronologia exlra omnem aleam ponit.
cum omni jurisdictione, districtu, et honore suo. » XLYIf. Et vero statim alque electus fuit _rex Ro-
(ap. Rayn. 1275, n. 37). Attamen nonnisi post lien- manorum, sequentem epistolam scripsit Gregorio X,
nium duas illas provincias dimisisse compertum est. quam, nescio cur prsetermissam in islo cod., auctor
Cum autem paulo post Rudolpfai cancellarius ejus- Pielatis Austr. (lib. i, c. 4, p. 52) ex cod. Csesareo
dem nominis, absque regio mandalo, quin etiam illo nobis exfaibet: «IRomano jampridem vacante im-
inscio, juramentum fidelitatis a muliis civitatibus perio, principes eIeclores,qnibus in Romani eleciione
Exarchatus regio nomine excepisset, Rudolphus da- regis jus competit ab antiquo, die locoque praefixis,
tis litteris ad "Nkolaum IU, iv kal. Jun. an. 1278, ir- afa omnique sic convenientes in nnutn, post mullos
rita 'omnia fecit, quce cancellarius ausus erat, ite- et varios de futurji i-egis eleclione tractalus, tandeisn
rcimque Exarcfaatum integrura sanclse sedi \indica- sub deliberalionis prolixse consilio, quam negolii
vit (Rayn. 1278, n. 51 seq.). 21^ Rei documenla qualitas exigebat, ficet poterani in nonnullos aiios
eerta servantur in tabulario MofasAdrianse. Mirafae- longe ciariorum vjhiutum titulis insignitos, longeque
ris fortasseTem adeo certam tandiu prolelalam esse. majoris meriti clarilate conspicuos consensisse, nos
At memoria repelas oportel, quot annorum spatio tamen ad tam hqnorabilis oneiis, el onerosi honoris
nostris temporibus-manifesla invasio Comacli eodem fastigium, nullo prorsus amfaitu, teste conseientia,
ki Exarchatu scriplis tot voluminibus pro-justa pos- aspirantes ad imperii reglmen evexerunt, aeeepfione'
sessione habita fuerit. De Rudolpfaicausa plus sequo nostra nifailominus importuna instantia' postulata.
detinenlis Exarcfaatum non dissimile judicium fieri "-, Nos ilaque licet knimo"trepido revolventes, qure et
oporlere satis superque comprobat cancellarii factum qualis esselhujusdivinse dispositionisTocatio, utpote
nupef allatum. At de his omnifaus opportune agam nostrsemultiplicisinsufficientife nonignari, formidavi-'
in notis ad epistolas (lib. n, ep. 53, 37), ac prae- mus conscendere 'tantoe speculam dignitalis, quodam
sertim disserlalione 7 de Rudolpfai diplomalifausper nimirum attoniti Jremore et stupore, in eo tamen,
sacri Rom. imperii electores confirmatis. qui alto et ineffabili suse Divinitatis eonsllio con-
XLYI. Ex quibus patet quanta erraverit via im- diliones et slalurii terrestrium, prout vult, et variat,
perii finium amplificator Coniingius (Tom. I de Finib. et alternat, quique roliur multiplicat, et balbutienti-
Imp). et quam imprudenter Goebeliusin fusissimis bus eloquentiam jtribuit, confidentes el spiritum for-
ad eum notis, conlra monumentorum fidem, ausus titudinis assumentes, ad laudem et gloriam regis
fuerit imperii Romani fines protendere ullra proe- regum, ob reverehliam sanctoe matris Ecclesise, et
seripfum ab ipsis Augustis invasoribusrem terminum, catholieaefidei fulcimen, tum tam laboriosoe sollicl-
leste Rudolplio Romanorum rege, qui penitus tudinis exercilio, et tam onerosse curaa regimini, ne
assecutus, et prcedecessorum invasiones et dece- quod supefni consilii altitudo decreveraf, scissionis,
plionem suam planissime declaravit suis litteris. aul rupturse 281 dispendio contingeret infirmari,
Major tamen audacia illorum est, qui negant Rudol- subjicimus liumeros imbecilles, sperantes, quod no-
phum, quandiu vixit, imperiali diademate per ma- bis tam Del quarii sacrosanctse matris Ecclesise, nee
HUSRomani ponlifieis accepto, imperatorem fieri ve- non apostolicoejgrritiseplenitudo, atque paterni vestri
hementer oplasse. li scilicet acquiescentes apologo favoris cleiftenlialdebeat non deesse. Jactalis igitur
illo, quO Tritheraius (Chron. Irsaug.) et Godefridus D cogitationibus nostrisin eo, cujusimperio vivimus,
Hectius (Germ. Sac. par. n, lib. 11 de Statu Relig.) et in vofais anehofa spei .nostrse tolaliter collocata,
eumdem esseusum referunt, veritati adversarinon ve- sanctilatis vestrai pedibus provolvimur, supplicando
renlur ; apologi sentenliam arbitratu suo, ni fallor,, rogantes, quaterius nobis in assumpto negotio de
prsedicti auctores expressere, nam verba ista in Rudol- benignitate eonsueta favorabiliter aspirantes, auxi-
phioreposuerunl: « Multos Alemannorum reges Jta- liatricibus apud allissimum hostiis adjuvare digne-
iia consumpsit. Non ibo Romam. Rex sum, nec minus> mini. Causam nostram, imo lotius reipublicoe spe-
pro utilitate reipublicse me facturum confido, quami cialem, ut in suo faeneplacito dirigens gressus no-
si Romsefuissem coronatus. >J"temsiquidem eamdemi slros per suorum dig"neturnos ducere semilam man-
ex Nierembergio refertauctor.Pielatis Austr. (lib. i, c. datorum. Ut igitur salubrius, et felicius ea, quoe sibi
128) hune in modum : * Suadenlibus profectionemi sunt placita, et | Ecclesise suae sanctre sunt grata,
respondebatper apologum Êsopi, Leonem belluarumi jugiter prosequi valeamus, placeat vestrse, queesumus,
regem desiderasse et impetrasse, ut minor animan-s sius sanctitati nos imperialis fastigii diademate gralio-
lium populus ajgrum se in\ iserent; vulpem posleriore insignire. Nhs enim potentis, et volentis animi
loco venisse, monitamque ingredi abstinuisse, eoi armatura proecingiimur,quoecunquenofaisvos et alraa
quod vestigiaingredientium plurima observasset, re- materEcclesia duxeritis imponenda. J
deuntium nulla: nempejniora in alimentum segroti ces- XLYOI.Rudolplii eleclionem non esse confirmatam
sisse, sibi, nisi imprudenterperirevellet,non arridere j a Rom. pontifice, nisi anno sequenti in corisistorio
periculum. Et Rudolpfaus pluribus imperatorum con- Lugdunensi, anuales docent. Tum vero Gregonus
ti.isse aiebat,nl aul inlioc itinereperirent, aulinglo- (Rayn. ex Regest. 1274, n. 55 seq.) electo regi Ro-
689 COD. DIPL. -MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS.-ÂPP.-DISS. DE EPP. RUDOLPHI. 690
manorum scripsit in hanc senlentiam: « Cum in- A ejusdem regis Romanorum ad eumdem ponlificeni
choata feliciter ad ejusdem culmen Imperii tui pro- (lifa. 1, ep. 28) qua juxta lerminum Lausanse consti-
motionis auspicia, non prosecutionis procrastlnatione tutum se Romseadfulurum diePeniecostes pollicetur:
diirerri, sed festina deinceps consummatione com- In proximo nunc instanti festo resurrectionis Domi-
pleri utilitas manlfesta suadeat, serenitatem tuam nicw in Mediolano prmsentes, hinc juxta Beatitudinis
hortamur_ ef sincero tibi affectu et consilio suade- beneplacilum e vestigio ad coronam imperii procede-
mus, quatemis sicie proepares, sic disponas; ut cum mns. Ex quifaus cpnstat epistolam datam esse mense
te acl unclionem, consecralionem, et imperialis dia- Martio, nam Pischa anni 127(3 in diem quintam
dematis coronationem de noslris recipiendas manibus Apriiis incldebat; atque eapropler Rudolphum a
duxerimus avocandum, ad quod terminum in pr8xi- lempore creationis suse usque ad proedictummensem
nio, prput cireumstantise pensandse permiserint, in- duefaus annis ac mensibus fere sex nil habuisse an-
tendimus assignare, non improvisus, sed sicut tanli tiquius coronatione Romana. Cur autem adextre-
negolii solemnia exigunt, paratus appareas, et ad mum usque ammm Nicolai III seu 1280 de Italico
proemissa non morosus, sed promptus et festinus oc- itinere suscipiendo siluerit, causa petenda est 2I)
eurras. Expedit autero ut aliquos, qui super ejusdem apostoiica sede.
assignatione lermini, qui tuse commoditati congruat, L. Raynaldus (1276, n. 24) ex ms. cod. Yallic. di-
et alias plene luam super faoc per omnia voluntalem dicit Rudolphum ab eodem Innocentio prohifaitum
nobis insinuare valeant, cito ad proesentiam nostram esse Italiam ingredi ante composilas controversias
mittas. Dat. Lugduni vi Kal. Octob. an. 111. « Pon- cum Carolo Sicilioerege. At cardinalium lillerse ad
tificise sollicitudinis prsecipuam fuisse causam Ca- JJ eumdem Rudolphum sede vacante aiino 1277 rem
stellse regis Alpfaonsi perlinaciam, supra innuimus ; gravius et Iuculentius docebunt (Rayn. 4277, n. 48).
quare hac, aliisque causis, ulpote non necessariis, Hsecscilicet delnnocenlio referunt: t Cum expediret
proelermissis," rem propositam enarrare 282 Per_ omnino, et suse jjropterea voluntatis existeret, ut
gam. Haud Ionga lemporis intercapedo effeclum, iter ad veniendum in Ifaliam non assumeretis * et si
rege Romanoruni hoc unum vehementer -appetente, assumpseratis', nequaquam assumjjtum prosequere-
distulisse videtur. Nam pontifex sufa anni finem ar- mini, antequam prsemissa ibrent soliditale congrua
ehiepiscopo Salisburgensi rem totam "enuntians , rofaorata, ven. fr. Bernaido episcopq tunc electo Al-
« Nuper itaque, inquit, ipsius regis Romanorum nun- iiensi ad vestram propteriioc praeseiitiam destinato,
liis super hoc a sua magnificentia destinalis in noslra qui causas utiles et necessarias, quse 11011 mimerito
et fralrum eorumdem proesenfia, in publico, et so- pontificem ipsum Innocentium ad ista*movebanl, et
lemni consistorio nomine suo pelenlifaus, sifafad prse- voluntatem suam super illis, quanquam in prsedictis
missa terminum assignari, nos cunj eisdem fratribus litleris patenter expressam, manifestius aperiret,
collatione babita, et iU, quoecirca Jioec allendenda quam ex affecfu sincero consuluerit, et cum fratribus
putavimus perpensa deliheratione discussis, ipsi regi suis consulta delifaeralioneproehabita voluerit adim-
Romanorum ad petitas unctionem, conseci'alionem, pleri. > Innocentii exemplum seculos esse Adrianum
el coronationem imperialis diaderaatis in basilica V et Joannem .XXI iidem testantur. Nicolaum vers
principis apostolorum in Urbe recipiendas per manus lertium prsedecessorum vestigiis instiiisse ex pluribus
sostras, Domino faventesermoni, festum omnium annalium monumehiis, et ex iis, quee dicam in notis
sanctorum primo venturum, terminum de ipsorum Q 4 ad epislolas, compertum erit. Unam ex Rudolphi
fratrum nostrorum cnnsilio duximus assignandum. > ejristolis (lib.Ti, ep. 57) maxime attendendam reor,
Pontificiam \ero sollieiludinem, regiamque alacrila- utpote scriptampost Austriam, Styriain, cselerasque
tem negoliorum moles nimio plus retardavit. Quani"- provincias in suam potestalem redaetas, quandoqui-
obrem Lausanoein Helvetiis collocuti rex et pontifex dem omni prosequens obseqiiio Jsummum pontificetn
die 20 Octofarisanui 1275 terminum coronationi prse"- recens electum,_duosque ei 284 mittens iegatos, ut
fixum, eo quod immineret, ad festum Pentecostes, de coronatione, aliisque imperii negotiis agant, eum
quse anno 1276 in diem 24 Maii incidebat, proro- obsecrat, atque oblestaturut se, imperium aclegatos
garunt. dirigere non dedigjietur, videlicet super difficultatihus
XLIX. Dum autem pararentur omnia ad tantam expediendis, quoe coronationi erant impedimento,
solemnitatem, princlpesque ac .civitates, aeceptis a sive, ut verbis illius loquar, super principali negotio;
rege Rqmanorum suscipiendi iiineris nuntiis, ad eum regre enim ferebat ab Italico itinere suscipiendo se
prosequendum quo splendidiori possent obsequio arceri, ac proinde ab imperatorise majestatis assecu-
prasslo essent (lib. 1, ep. 34, 35, 36, 38), Gregorius lione, quam unus Romanus pontifex, imperiale dia-
Aretii sanctam morlem occubuit. Nec propterea Ru- deraa regio capili imponens, elargiebalur. Nihilomi-
dobphus destitit a proposito, ut ipsemel faletur in nus usque ad extremum ejus poinificis aiinum ferri
lilteris ad cardinales (Ibid. ep. -42), sede vaeante: oportuit vefaemens Illud desiderium iter instituendi
Nos, inquit, et nostros accinxeramus ad iter, utjuxta ad Romanam coronaiionem. Tum vero principes, et
quod vestromediante consilio fuerat ordinatum, si jala Ecclesias iterum separare, ad prosequendum Rudol-
favissent, suscephsemus de suh manibus sacrosanclh u,., pfaum Romam veuientem, teslafur episcopi excusatio
imperii diadema .... adhuc tamen in ipso procedendiJ (lib. 111,ep. 15) qui gravissimis impeditus incommodis
proposito parati pariter, et accincli, perseverantes im- demisse orat, ut regidmajeslas in hh mthi compatiens
mobiles,el de matrisEcclesim invariabilitate speranles, a via pro coronatione sua agenda me misericoiditer
ipsum iter duntaxat sttspendimus, el relaxamus in eximat, et mew discat impotentim mhereri. Yeruro
tempus, donec per vos aut fulurum summum pontifi- qusead fcedusineundum inlef Rudolphum et Carolum
cem, quorum beneplacitissemperin omnibus prompli- attinebant, non adeo tempestive lacta, ut Nieol&J
iudine spiritus obedire dhpoitimus, nos perfectius in- subsecuta mors differendreiterum coronationis causa
formari contigerit, quid nunc ulterius devotoEcclesice non fuerit.
fi'.iositagendum.Litterasregias,\pontifice jam crealo, LI. Et vero Rudolplius die 28, Marlii anno T280
cardinales acceperunt, neque exstal in codiceillorum juxla coricordise leges Provinciam attribuit Carolo
responsura; gratulatoria lamen Rudolpfaf ejusdem Sicilioeregi, ut patet ex diplomate apud Raynaldum
epistola (lib. 11,ep. 1) coniinuationem propositi nobis (1280, n. 2), in cujus fine"« promittentes, ait, nihil-
exhibet: namque TnnocenliumY 283 sic affatur : ominus praedicta omnia et sirigula, poslquam impe-
Colligite, quwsumus,filium singularem vestiis et ma- riale diadema,.dante Domino. susceperimus,renovare
tris Ecclesim beneplacitis "semper in omni spiritus ad majorenj et perpetuam firmitatem. Actum et da-
promptitudine pariturum, opus'Dei beriigneperficien- tum Yiennsey Kal. Apr. Ind. vm, A. D. 1280, regni
-les_in nobh ex tradita vobis desuper -potestate. Quse \ero nostri anno 7...» VicissimGarolus diploma suum
quidem epistola ineunte Februario mense scripta de pace cum imperio servanda dedit t Neapqli A'. D,
«st; proeterea suppelit ex noslro cod. alia epistola 1280, diejj.r0Maii, VIHIndict., regnorum nostrorum
B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. "
031 , 692
Jerusalem anv 4, Sicilicevero 15. > Cum aulem Nico-,\ hementer optalum iter non susceperii, causas explo-
laus Auguslo mense decesseril, nonnisi sequenti anno rafe oponet. I
Iiujus successor Martinus IV pacem islara firmavit; LHI. Tei'minusâb Honorio de ffalrum consilio
qui et regis Roraanorum vicariis in Etruria consti- prsefixus fuerat festum Purificationis, seu dies se-
tutis Gurcensi episcopo, et Rudolpfaocancellario po- cunda Februarii anni 1287. Is vero terminus nimia
pnlorura ofasequia conciliavit (Raynald. 1281, num. laborabal angustia, nam octo spatio mensium legati
17). Sic duse illse prsecipusecontroversioe superPro- Gefmaniam repeljjrent, pararentur omnia pro regio
vinciseet Etrurise principatibus, quse Rudolphum ab itinere, ac rex lpse hiemali tempore curo nofaili
Italico itinerearcueraut, sexto demum anno sublaloe comitatu adveniret necesse erat. Duobus inde men-
sunt. Nec tamen Rudolpbus aluisse legitur faoc pon- sibus Honorius moritur, ejusque obitum sequitur"
tifice spem sub Nicolai exlrema conceptam. Num se- interporitificium decem mensium, videlieet a die ter-
natoria Urbis dignitas Carolo, contra Nicolai consti- tia Aprilis, ad 22 Februarii anni 1288, cum Nico-"
lutionem, a Martino eodem restiluta, an tragici Si- laus IV ex ordine^Minorum primus electus fuil.
cilise evenlus anno 1282, qui Romam atque Italiam Quare autem nonnisi anno sequenlimaximum id ne-
omnem concussere, seu causse alise impedimento goliuni urgere Rudolpfauscoeperit, gravia in Ger-
fuerint, quin Rudolpfaus coronationis negotium pro- mania impedimerita fuerunt in causa. Idem ponlifex
sequerelur, non liquet. Id 285 certum est, Garolo Nicolaus regis Romanorumlilteris respondens quem-
Sicilioerege moiTuosufa inilium anni 1285, ac trium admodum se resj hafauerit sui prsedecessoris, ac
fere mensium discrimine Martino etiam decedente iv suo tempore, breyi enai-ralione coinplectilur: « Nos
Kal. Apriles, eodem anno declinante, Rudolphus Ho- autem, inquit, sijper iis cum fratribus nostris con-
norio IV Marlini successori splendidam legationem o tulimus diligenlef, eltandem consideratis atteniius,
adornavit, pro assignalione termini ad imperiale dia- perpensaque deliberaiione discussis quoe in tanti
dema suscipiendum. Litterse datse sunt « Lausanse proseculione negotii requirunlur, quia prsefixus de
x Kal. Decemb. Ind. xiv, A. D. 1285, regni vero no- tuo ad coronam adventu terrainus, supervenienlibus
stri anno 13, > earumque autographum servatur in impedimentis etfeetum non habuit, honori regio
arehivio MolisAdrianee, unde illas accepit Raynaldus crediihus expedire, ut ad te nostrum nuntium niit-
(1285, n. 22). Qusequia non parvi momenti sunt ad teremus, per queni ei tuse nofais intentionis pro-
nonnullorum opiniones falsas avertendas, fauc inte- cessus pateret apertius, et nos, certitudine faabita
groeafferantur necesse erit. pleniori, possemiis celsitudini regise melius et eom-
LH. « Sanctissimo in Chr. Pafri domino Honorio petentius respondere. Nam alii tui nunlii contra
divina providentia -sacros. R. E. summo pontifici nostrum eis impensum consilium , dum eramus in
Rudolphus Dei gr. Romm. rex semp. Aug. cum minori officio coiistituti, se ad brevitatem lermini
filialis ofaedientioeet reverentiaepromptitudine devo- nimium aretaverunl. > Hselitterce datcesunt die 13
lissima pedum oscula beatorum. Quia de fide sin- Aprilis, quas integras videre est apud Raynaldum
cera et devotione purissima bonorabiliura virorum (1289, n. 46 seqqf). Erat tunc Rudolphus septuage-
inagistrorum Leupaldi de Wistdingin, Willelmi de nario major, paucisque ultra biennium mensibus
Selloforti, et Pelri prsepositi et electi ecclesise superstes fuit. Quamobrem supremara quoque banc
Magunlinoe,Capellani nostri dilecti, ac strenui viri ejus vohmlatem, jtania ex parle pontiflcis accedenle
Marguardi de Hyfendal, familiarium nostrorum di- comperendinatione, suo caruisse effectunonestmi-
lectorum, quoniam in ipsis laudabilibus et prceelaris ,Q randum. Id polius dignum admiratione esl, non
operibus sumus experti multoties fructuose et quo- neminem nostra 1etiam setate reperiri, 2S7 im
tidie experimur, prse cseteris fiduciam gerimus am- scriptoribus soeculixiv et sequentis majorem fidera
jjliorem, ipsos quibus secreta cordis nostri aperui- faafaeal, quam monumentis cerlis, adeoque Rudol-
mus ad beatitudinis vestroe pedes fiducialiter desti- pfauni,qui usque ad extremum spirilum diadema im-
nanius, dantes eis auctoritatem plenariam et libe- perii vehementer oplavit, coronationis Romanse, sin
ram potestatem ac speciale mandatuni petendi, im- contemplorem,minus curantem, dicere non vereatur.
petrandi et acceptandi diem nobis de vestra paterna LIV. Qui autem diadema imperiale contemneret,
providentia prsefigendum pro suscipiendo de vestris quo majestas imperaloria conferebatur cum maxi-
sacrosanctis manibus imperiali diademate, et iropo- mo illo auctoritatis incremento, de quo est diclum
nenda nobis corona Csesaresedignitatis, et jurandi in superioribus? Aliud siquidem est prceesseimperio,
in animain nostram super observalione omnium quod jus rex Roiiianorum, seu fulurus imperator,
illorum, quoe circa prsemissa, ab elsdem veslra rein electione acqiiirebat, aliud imperiali diademate
verenda paternitas duxerit requirenda, ratum et ornari a summo pontifice, qui supremae suse pote-
gratura faabituri quidquid prcedicti acceplaverint, statisin universo Iterrarum orbe parlicipem in tem-
ordinaverint, seu fecerint in prsemissis. In cujus rei poralibus efficiebat. Nil melius declarat, quid esset
lestimonium praesens scriptum exinde conscribi, et iinperium Rudolpfailempore (nam olim, pi*aecipue
Majestatis nostrse sigillo fecimus communiri. Daium s ib Carolingiis, longe aliud erat, ut vidimus) quam
Lausanse, > ut supra. His responsum Honorii exsiat traclatus a Nicolab III babilus cum Rudolpha, quem
apud eumdem Rayn. (1286, n. 1) posl sex solidos -DRaynaldus (1280,ri. 28)ex ms.-cod.Yat. Jordanirefert.
menses, videlicet n Kal. Juiii aimo n, nisi forte « Tractafaat quoque, ail, idem poniifex cum dicto
posteriori alteri epistoloe super eadeni re Honorius rege super novitatifausfaciendis in imperio, ul vi-
rescribit; aitenim : « Nuper*ven.fr. nostro H. Ma- delicel totum imperiuminqualuordividereturparles:
guntmensi archiep. lunc episcopo Basiliensi propter in regnum Alemannise,quod dabatur posteris Rudol-
hoc a tua magnificeniia destinato, in nostra et fra- plii in perpetuum; in regnum Yiennense quod dahatur
trum nostrorum prsesentia tuo nomine cum instan- in doiem uxori Caroli Marlelli filise dicti Rudolphi;
tia postulante ad unctionem, consecrationem, et de Italia vero proeter regnum Siciliseduo regna fie-
imperialis 286 diadematis coronalionem de noslris banl, unum in Lonibaraia. aliud in Tuscia. > Quam
recipiendas manibus tibi lerminum assignari. > Ut- rem paulo aliter Blondus et Platina posteritati man-
cunque sit de una vel duplici legaiione, « fesium darunt. Nec mujtum hinc abludit consiliura fr.
Puiificationis primo veniurum de ipsorum fralruro, Humbcrti de Roriianis ord. Prsed. anle conciliiLug-
consilio assignamus,>aitpontifex, vel commodiorem clunensis n celebialionem, relaium a cl. P. Mansio
aliam diem, si aliquod impedimeiitum supervenerit. in nolis ad Rayn. (1275, n. 6) bis verbis : i Ut eo
Ita enimvero accidil, ut pontifex proesagiebal. El- vacanle (iroperib) \icarius conslituatur: vel rex
enim non modo anno 1287 stata die, commodiorive Teuionise deinceps per successionem, non per ele-
alia non venil Roraam, sed ne anno quidem sectionem fieret; et quod contentus ille Germania sua,,
quenti. Ne aulem imilemur eos, qui rebus inexplo- Ilaliam uni vel duobus )'egibus ex consensu procla-
raiis, veritaii ficuro imprudentcr faciunt, cur _ve- torum et commuriitatum eligendis, permilterel: ele-
e
6 5 COD.*DIPL.—MONUM.,ETC, SEUCOD.ÂROLINUS.— APP. — DISS. DE EPP. RUDOLPHI. (594
c'i vero in ceriis casibus possent deponi per apb- _•_, j\ ter exemplum -aliarum ecclesiarum morem geren- -
stolicam sedem, vel denique rex in. Longobardia lium et antiquam consuetudinem.
eonstitutus vicariani imperii potestatem exerceret LVI. Cum Rudolphus est electus rex RomaBbrum
in Tuscia, imperio vacante. > Imperaioria vero anno 1273, is erat quartus et septuagesimns afa ele-
majeslas, quam LeoHI inslituerat, ut subdilos sibi etione Friderici II, quem biennem esse electum con-
populos in officio conlineret, supremoe suse pote- slal anno 1196,-patre ejus Henrico VI adhuc super-
statis, ad temporaiia quod attinel, iroperatore per slife. Indeautem qui ejusmodi preeumoriginemdu-
cofonationem faclo participe, auctorilatem longe cendam esse censerel, erraret tota via ; non eniro
majorem regi Romanorum affereJjat, quo enim Germanicam coronani accepit ad easdem preces ne-
pontiflcis spirltualis potestas effundebatur, eo tem- cessariam.^}uanii'emRudolpIiusipsetestatur: «Dum,
poralis imperatoria effundi credebatur. Hinc duo- inquiens, in nqstrre sublimationis exordio quoelifael
rum luminarium majorum Gelebris illa comparatio; Ecclesia in Romano imperio constituta super provi-
hine duornm hdminum in terrarum orbe auctori- sione unius personre primitias precum nostraruni
tas non semel hiscein epistolis OGCurrens;hinc de- ex anliqua el approlata consuetudine sancli imperii
nique, ut Rudolphi utar verfals, divini operis com- admiltere leneatur; » et dilucidius conflrmal Caro-
plementum ab 288 uno Christivicarioperficiendum. lus IV anno 135") in sua charta apud Marquardum
Regiam quippe omnem potestatem a Deo esse quis Frefaerum : «-Ex corona'tionis noslrse solemniis ad
ignorat*? Hanc vero Rudolpfaus, aliorum regum Romanorum regnum, qure in ndfais nufii divino du-
instar, adeptus fuerat, imperatoriam autem maje- dum sunt completa, in quolifaetmonasterio' in im-
statem, cum illo auctoritatis incremento quod regioei i]j perio constituto unam tantum personam yirtute pri-
accedebat, Romani tantum pontificis faeneficio' per mariarum precum noslrarum ad faeneficium eccle-
diadematis imperialis impositionem reges "Romano- siasticum facere possimus promoven; > ac denique
rum, seu imperatores efectos, fuisse assecutos, Wenceslaus arino 137*8 delegans Rupeno coniiti.
vetera omnia monumenla testantur. , palatino Rheni facultalem suam : t Goncedimus,
^ LV. Ea inter principem sibi Iocum haud dufaie: inquit, per prsesentes quod in omnes piimarias pre-
vlndicant tam multse epistolae hujus codicis, aliceque: ces ralione nostrre coronationis in Romanorum re-
nonnullsealiunde sumptse, quse occurrenl in notis. gem, hodie videjicet die 6 mensis Julii Aquisgi'ani
Quandoquidem el imperii, et majestatis imperato- divlna favente^ clemeniia solemnitef susceptse, per
rioe vera indoles earum auetoritate fit usque adeoi civilatem et dioecesim Spirensem el Worroatiensem,
evidens, ut Germanicorum jurisconsultorum exco- etc. > Qiiamobrem omni procul dufaio consueludo
gilafio illa recens imperii Romano-Germanici nulla- isla, in cujus origineminquirimus, regis Romauorum
tenus aptari possit imperatori, aiit Romano imperioi coronationi Germanicse annexa erat. Fridericus au-
ante auream faullam.-Quid de sufasecuiis teraporibusi tem Germanica corona non esl redimiius ante an-
dicendum sit, iutegrum esto aliis : ad meum quippe> num 1215, ut tradunt auctores apud R^ynald. (12i5,
inslitutura non perlinel de imperii Germanici ma- n. 55). Nam Philippus Henrici Yl fraler afa irope-,
jestate disserere. Pergam igilur de nonnullis aliisi ratore in Italiam vocatus, ut puerum electum. regcui
capitibus loqui, quse in codice Rudolphino conlinen- Romanorum inGermaniam ad coronalioneni addu-
tur. Creleras inter epistolas qualuor occurrunt (lib. ceret, audita in ilinere morte fratris anno 1197, in
i, ep. 14 seqq.) de piimis precibus, de jure illo sei- .p Germaniam est reveisus, faclusque invasor imperii,
iicet semel nomihandi personam aliquam ad eathe-' coronam sibi fecit imponi Moguntise. Al conira eum
drales et collegiatas ecclesias, quod, cum dicatur electus rex Romanorum Olto IV , -Henrici Leonis
antiqua et profaala eonsuetudine imperatorifaus et; Bavarioeel Saxonioe ducls filius , Aquisgrani est co-
regibus competere, nulloque apostoiicse sedis pri- ronatus; tumque coepit niagnum id negoiium impe-
vilegio inhsereat, non parum negotii canonistis fa- rii, quod finem babuit annol209, cum idem Olto
cessit. Quamobrem operce pretium facturus esse; ab Jnnocentio iH imperii coronam SJgffl obtinuit; ut
mihi videor, si originem, riaturamque faarum pre- videre est apud Baluzium (Innoc. III. Reges". tom.I,
cum demonstravero. De origine ofascuritas magna, p. 687 seqq.). Qurerere autemprimarum preeum ori-
magna ubique apud seriptores allucinatio reperitur. ginem discordise hujus lempore, vel ipsa in coro-
Audax quoque sectariorum mendaeium non deest; natione Fiiderici II, dum Ono IV lyrannice modera-
quale est illud Yitriarii (J. Pub. lib. m, lom. H, n. batur iinperium, ncc nisi post trienniuni decedens,
S) cui adbseret Conringius (not. ad Rull. Innoc. Friderico \ iam ad imperium aperuit, esset inanem
« hoc jus esse ejus generis,, - operam ludere.
- X). Contendit nimirum
quale illud, quod vi coronationis imperator fiatt LVIL Eoque id magis, quod preees istse indolem
Aquisgrani quidem canonicus eollegii sanctoe Marise, proeseferunt gratiarnm , quas vocant exspectativas.
et ecclesise majoris Coloniensis; Romse vero col- Quarum licet rudimenta coeperint Adriano IV quem
legii divi Petri. Quse itidem papis haud dehenlur,, passim auclorem earumdem faciunt (Thomassin. de
sed potius lenues sunt reliquiae antiqui juris Csesa- dhc. II, i, c. 43, n. 2), nontamenusus ita invaluil;
rei, circa collationem episcopatuum, afabatiarum,, n" ut Adriani successor Alexander III anno 1179 in
aliorumque beneficiorum ecclesiaslicorum. > Quse > conc. Laieranensi Hl beneficia promitti non velue-
vigilantium somnia satis supefque ostendunt, ba--" rit (Labbe Conc. tom. X, p. 1512), ut docenl verfaa
rum preeum originem prorsus* ignotam eis fuisse. ipsa can. 8, cecumenici ejus concilii: « Nulla eccle-
Felicitas major haud occurrif apud canonici juriss siaslica ministeria, seu etiam faeneficia,êl ecclesire,*
peritos. Eruntinstar omnium Thomassinus (De dis- alicui trifauantur, seu promitlantur, antequam \ a-
cipl. ii, 1, c. 54, n.'7) etCholuer (Proeem. Scho- cent, ne desiderare quis morlem proximi videafur,
lior. ad prim. Prec). Uterque enim ex addilion. in cujus locum et beneficium se ci'ediderit successu-
ad abbatem Urspergensem formulam affert ex Ru- rura. > Quo respiciens Innocentius Hl tolies discipli-
dolpfailitteris pelitam; tametsi neuler puram pu- nam islam asscruit. ul \ldere est in ejus regesto
tamque exfaibet, qualem legimus in litteris. QuidI apud Baluzium. Una ex pluribus epistolis perlinens
vero utor remolis hisce argumentis? Rudolpfaus j ad annum 4211 (Innoc. III Ep. 1. xiv, ep. 161,
episcopo et abbati 289 primas eas"preces offert; ; tom. I, p. 588) erit inslar omnium : « Ad audienliam
jenuenli episcopo eas admittere, inconsulto pon- nostram vobis inlimantibus est flelatum, quod ad
tifice; « Necessarium esse, inquit, non credimus,, multorum instanliam importunam de non vaeanlibus
quod ad receptionem et provisionem ipsius N. ini beneficiis promissiones soejfiusfacere vos contingit.
tua Ecclesia auctorilas aposlolica requiratur; >> Unde nohis humiliter supplicastis, ut vohis super his
afahati auiem succenset, quod « noslris mandatisi dignarenrar misericorditei providere. Volentes igi-
et precibus parvipensis -> clericum noluissel ad- tur vestrae devotioni super liujusmodi gravamine
niittere. Neutri tamen ralionem aliam adducit, proe- prsecavere, ac atlcndenles, quod id conlra statuta
' " "
693 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 696
Lsteranensis concilii afientatur, promissiones hujns A _ vitutem ecclesiis yellet imponere, atque eeciesiasti-
modi decernimus irritas, et inanes, aucloritale vocis rogando prsecipere. Testem appelio Rudolphuni
fais prsesentium districtius inhibenles, ne contra ipsum, qui Leodiensi capitulo commendans novum
prrefatum concilium faeneficia promittere non va- canonicum (lib. m[ ep.22), Prudenliam vestram,in-
cantia cuiquam de coeteroprsesumatis. > Quapropter quit, rogamus affectu quo possumus ampliori, quate-
incredibile est, eodem hoe pontiftce Ottonem IV nus super eadetn rcsidentia, pro nostra reverentia, el
et Fridericum II post coronationem Germanicam utilitale propria, congrua ipsum gralia prosequenles,
petiisse ab ecclesiisbeneficia primo vacatura, proin- ewmdemad curiam nostratn quantocius sludealis re-
cieque duos hos Rudolphi proedecessores obtulisse mittere vestris, et Ecclesiw prwnotalh servitiis inibi
primarias preces. Multo minus credi debet Henri- fructuosius institurum. De obsequio erga episcopos
cum YI corona Germanica coronatum anno 1169 , nihil dico : plures enim epistolre occurrunt ad eos
qui el ipse post rudimenta exspectativarum cum datse, queis ipsos febelles veneralur ut paires. Qua-
duobus prcedictis recensetur, id prseslilisse : Ru- mobrem nonest ariibigendum, quin rex Romanorum
dolphus enifflnon singulariutiturexemplo, sed divis, recens electus , nimiam consiliariis fidem adhibens
ait, imperaioribus et regibus consuetudine id privile- juribus acdecori ihiperii plus sequostuduerit. Bene
gium indultum esse. autem cessit primariis precibus; nam privilegio apo-
LYIH. Queeeum ita sint, cumque ante Rudolphum stoiico accedente invaluere, faodieque vigent. Primus
nullus omninoinvenialureaforinula usus esse,quam oroniura pontificurii Glemens VI primas preces regi
ante hune diem contfnuatori Urspergensis abbatis Romanorum Carolo IV concessisse videtur. Elenim
referebamus acceptam, hodie autem quater repeli- gj in charta supra laudata, « Cum itaque, ait, nofais
tam ^01 videmus in his litteris, non continuo tam dejure , quam' de antiqua "et approbata consue-
eonsuetudinem, quasi certa constansque esset, od- ludine a divis Romanorum iraperatoribus, et regibus
mittamus oportet; sed expendi eam decet attente, prsedecessoribus nostris faactenus observata compe-
ut quo loco haberi defaeat, assequamur. Primo igi- lat, etc. > Quem pbstea Wenceslaus, cseterique sunL
tur reputandum, nec Rudolphum, qui setalis annum imitati, non amplius consueludine, sed jure atque
agebat 55 cum el.ectus fuit rex Romanorum, neque antiqua consueludine sibi illas vindicantes. Quidquid
ex aulicis, viveniibusque hominibus ullum consue- igitur sit de anliqua illa, et approbata consuetudhte,
tudinem illara, quam vocant, usu receptam vidisse; quse uni Rudolpboj refertur accepta, poslquam apo-
non quia sexaginta fere anni ab ultima coronatione slolica sedes ratam illam habuit, jus imperatorium
Aquisgranensi elapsi erant, nam vidimus, neque evasit,quod ne Tridentinum quidem concilium (sess.24,
Frfderico II, neque Ottoni IV, etiamsi consueludo cap. 19) sustulil, ut sacra congregalio declaravit,
certaesset, uti eadem licuisse; sed quia unicum GregorioXIII ejus decretum roborante. Thomassinus
exeraplum coronalionis Henrici VI anno 1169, quod (P. n, lib. i, cap. 54, n. 10 seq.) hac de causa con-
nonnisi falsi arguendo Rudoljjfaum, afferri posset, tendit, primarias preees niti privilegio aposlolico,
ab Iiujus coronalione distat annis quinque supra quia Pius IVet Gi'egoriusXlIIeas prsedielumin modum
centum. Rudolphus igitur a ncmiiie omnium visam, ratas habuerunt. Sed longe antiauiori aposlolico pri-
sed ab uno aut altero ex consiliariis suis auditam vilegio nituntur. j
consuetudinem Iaudat. Deinde animadvertendum, LX. Et vero Carolum IV consuetudini jus proprio
tam abbati, quam episcopo, eas preces rem novam /Q arbitralu addidisselnemo dixerit, cumprsecipue con-
visas esse: abbati videlicet, quia, ni fallor, concilii stet, hunc principem Clementi VI acceptissimum,
cecumenici Laleranensis flecrelum supra allatum, ejus opera electum esse, jiluribusque ab eodem be-
etlnnocentiillllilteroeplures illud asserentes, contra neficiis affeclum. Nifailominus, quia nullum aposto-
imporlunitateni beneficia vacalura petenlium, non licum privilegium reperitur, pro certo affirmari
erant ignotse; episcopo autem, quia non modo cano- non potest, a mefio soeculo quarlodecimo, in hoc
nes et decreta pontificum uota illi erant, sed quia rege Romanorum, auctore aurese buljse, primarias
proiisdem pugnare ex officio debefaat, magmimque preces niti ccepissij apostolico privilegio. Quod mi-
admisisset piaculum pcrmitlens ut ea tantillum vio- nime dubium est, Fridericus III integro post 293
lafenlur sancta sede mconsulta, quse una privile- sseculo, videlicet anno 1452, cum diadema imperiale
gium istud laicis, utcunque magnis principibus, suscepit a Nicolao Y, ponlificio diplomate sibi con-
eoncedere poterat, adversus canonum decretorum- cedi obtinuit primarias preces, quod successoribus
que ponlificiorum statula, si e re Ecclesise,pufaliea omnibus usque ad1 noslra lempora est renovalum
futurum nosset. At enimvero tribus Rudolpfaus uti- a -sancta sede post eorum eleciionem ab eadem con-
tur argumentis ad rem probandam : antiquam sci- firmatam. Exstat' idem diploroa in archivo secr.
licet, atque approbatam esse consuetudinem; nullum Yat. pufalicatum a1card. Corradino, ineunle nostro
eam latere imperii angulum; et ecclesias Germaniae sseculo, ut referl Georgius (Vit. Nic. V. p. 116 et
alias regiis precibus et mandalis obtemperare. Sed, 156), et laudatuni a Clemente XI (Epist. el Rrev.
bona cum venia, ejusdem generis hoec argumenta tom. I, p. 508), in|litteris ad capitulum et e?nonicos
suiit, cujus erant illa alia, queis Exarcfaatumel Pen-. un Hildesien. ecciesise: « Quodsi, ait, idem Frid&rieus,
tapolim sifai asserefaai, ut supradixi (n. 44), el infra et qui eum subinde consecuti sunt imperatores anie
uberius e>>plicabo(Diss. 7, n. 5 seqq.). Consuetudo tempora cla. me. Leopoldi nuper defuncti priniarias
enim neque antiqua, neque approbata esse polest, preccs direxerunt. id contigisse conslat, quia illi
quippe quse a nullo ex prredecessoiibus usu recepla omnes post sui confirmationem a Romano pontifice
depi-ehenditur, et concilio cecumenico Lateranensi UI ofaleutam, munirij apostolico indulto curarunl. Quo
adversatur; elegans illud dictum, nulkim laiere an- quidem indullo quoniam destitutus erat Idein Leo-
gulum imperii, cum omni faisloria pugnat, cum nul- poldus, factum est, ut primarias preces, a quibus
iibi reperiatur Imjus rei nolitia; ae denique apud ipse non abslinuil. ^tdmitlere, et execulioni deman-
ecclesias Germanise alias admitti jjrimarias preces, dare episcoporum jacprsesulum, nec non capilulorum
principi potius obsequium, quam disciplinseperitiam .Gerroanise non exigua, neque conlemnenda pars
comprofaat. libertatis hujusrobdi memor, el acerrima custos de_-
LIX. Utinam veteris ac novse disciplinaeauctor treclaveril. > Quaniobrem annis amplius cenlum vi-
(P. II, lib. i, cap. 54. n. 7) integras hasce epislolas ginti apostolico privilegio nilefaantur ese non preces,
esse
vidisset, quemadmodum vidit fragmentum Rudolphi- cum sacra conc. Trid. congregatio sublatas
nse epislolse apud Urspergenseni abbatem ! E\ ejus declaravit : unde !Tbomassinus sanctse sedis aucto-
eiiim sententia 292 non conjecisset « ecclesias ritatis initium deducit. Ab anno autem prsedicto1452
onines cathedrales, abbatiales, collegiales ei servi- ejusmodi privilegio personali utentes imperatores,
tuii fuisse obnoxias; > nec misceri « proecepta pre- autreges Romanofum jureofferunt primas preces;
cibus. i Is enim non erat piissimus princeps, qui ser- si qui vero illud impetrare neglexeruut, nequidquam
C07 COD.DIPL.—MONUM., ETC,SEU COD. CAROLINUS.—APP.— DISS. DE EPP. RUDOLtHI. 633
\etuslse consueludiuis obtentu ecclesiaruni Germa- A J afa indebita ej'usdempossessione repulso. >Pari morlo
nioe libertatera iis preeibus conati sunt infringere, ab aposlofieo nuntio admonitus, « quemdam preci-
ut Clementis XI litteris" edocemur. Namque episcopi stam, ul vocanl, magno nunc studio contendere, ut
et abbatis exemplo, qui Rudolphi preees delrecta- decanatus collegialre ecclesise sancii Mauritii sibi
runt, neglecta quseprsetendebatur anliqua consuetu- assignetur, > in civitate videlicel Monasteiiensi, afa
dine, episcopi et capitula preces nullo jure ofalalas episcopo ejus civitatis enixe petil, « ut memorati
respuunt, ac pro ecclesiasticis juribus acerrime jirecisire petitio penitus rejiciatur. > (ibid., p. 549.)
pugnant. Ex quibus patet, primarias preces, cum nili ciede-
LXI. Iniqulssimo id quidem animo tulerunt eccle- faanturconsueludine,lamelsi nullo jure porrigerentur,
siastiei ab ipsa origine : cujus rei leslis est Jilneas nullum inflexisse vulnus disciplinre collationis. Ei-
Rjlvius, qui postmodum electus pontifex,Pii II nomeii enim reges Romanorum corona Germanica rediniiti
assumpsit, nam Baiiholomaeo Medico {ep. 372) ita primo tantum anno regni, et somel nnicuique eccio-
rescribit:« Non nos decet contra primarias preces siaecathedrali, coilegiatre, aul roonasteriali oflei'ebant
impeialoris attentare, quia illas impetravimus, et preces suas, quasi jure paironalus, jiro eanonicatu
srcpe defendinius; et iniperalorioe maj'eslatis hono- aul beneflcio vacante, aul prinnmi vacaluro. Dnm e
reni tueri defaemus,quia ab illa promoli et magnifi- conlrario a precislis allissimum discijjlinre eidem
eati sunius. >At nihilominus neque concordata Ger- \iilnus infligitur. Nam juxta no\um morem, in quem
manica inter Nieolaum V et Fridericum III inita pro adeo vehemenler invehebaiur Clen-ens XI, cum pri-
liberlate collationum stalis mensifaus, qure primaiiis muin \aearet canouicatus, digiitas, faeneficiunne
preeibus contraria \idebantur, privilegio illi obstite- it{ aliud in quavis ecclesia, eadem prorsus inscia, clam
runt, neque postea evspeclalivarum excidium iJii emergebat precista, non soliim eleclione imjieratoiis
obfuit. Quapropler primarise 294 preces a Rudolpho non eonfirmata per aposlolicam sedem; sed etiam
primura adhibitoe anno 1274, opinione polius quam \acanle imperio, contendebatque ciinonicalum, rligni-
consuetudine innitentes, quaruni rara admodum ve- talera, beneliciumve jure piiraariarum precum sifai
stigia occurrunt spalio annorum 178, ubi cerlo apo- deberi. Ex faisce aulem qualuor Rndolphi epistolis
stolicsesedis piivrlegio se sustentare ac tueri ecepe- non solum oiigo earum precum, scd reclus earum-
runt, omnia evasisse perieula, nostramque ad setatem dem usus, cura preesertim hodie offeranlur aucto-
illsesas se pervenisse glorianlur. Magirom ta.ren riiale apostolica, est perspicuus-Ae de faisIiacienus:
discriroen antiquis illis precibus, cumprecibus sanctoe LXIII. Restarel nunc ut de aliis capilifaus, qure in
sedis beneficio impeti-aiis iutercedii. Quandoquidem" iisdemJilteris conlinentur, aliquid dicerem,proecipue
illseGermanicam coronationem seculse primum regni de ardore illo ingenli. quo Rudolpfaus flagrabal, fe-
annum non evcedebanl; istoevero, quoeab apostolico rendi arma.in Syriam, non modo ut TeiToe sanctre
pendent indulto, cum Friderico Ul concessse fuerint reliquias lueretur, sed eliam ut sanciam civitalem
post coronationem imperialera, successoribus concedi Jerusalem ac viciria loca Jesu Christi sanguine con-
consue\erunt posl eleclionis imperialis confiimatio- secrala, quoe Christianoruni desfdia iterum occupala
nem ab apostolica seie factam, quoepostquam impe- erant a faarfaaris,ex faorum mnnibus eriperel. Diciu
ratoria coronalio desue\il, plures annos ab electione" miserum! Acconem, seu Pioleinaidem patriarcha
illa distabat. Sit exemplo Joêph Augustus, qui rex Jerosolymorum, et quidqnid pro adminislralione
Romanorum electus aiino 1690, ac Leopoldo patri _ novi illius regni niajoresconslilueraut, redactum erat.
succedens in imperio anno 1705, dum anno 1711 ''J Undique desolaliones, insidioe, nnlus modicos ,mi-
confirmaiio et priv-legium expediehantur, variolarum serrimosque eos populos petere cogebant ojjporluna
morfaodecessit. De quo inopinato casu loquens in auxilia a Rudolpho, quem causaovenementiores ali;e
consislorio Clemens XI (Orat. Consist. p. 117) diel7 illuc invitafaant, ac prse aliis Alberli sapientis patris
Aprilis an. 1711, t Omnia, inquit, parata erant, ut sui cineres Accone jampridem sepulii. Quod ipsemet
quidquid demumfaicagendum supererat tam circa apo- Gregorio X testatur (lifa. i, ep. xn) cum graiias agit
stolicam confirmaiionem electionis ejusdem Josephi de confirmata sua electione :-« Ad quod, inquicns,
de fralernilatum vestrarum consilio exjjlendam, ardor desiderii in nofaiseo \efaemcntius 296 acccn-
quam circa indultum, quod vocantprimariarum pre- ditur, quo naturalis genitoris nosiii ossa, ofacrucifixi
cum. > Ilaque vix anno vicesimo alicro post rcgis gloriam, extra natalem solum pcfcgre inifai quie-
Romanorum electionem, aut sexlo post Leopoldi pa- scentia sollicitius quotidie in nostris cordifaus revol-
tris mortem, aposlolico privilegio usus esset, nisi vuntur; et quis proliifaere poierii filium ex intimis
mors immalura ofastiti«set. Quid? quod Leopoldus, eordis concupiscere in palerno tumulo exulem pro
qui a Ferdinandi IU, Augusli genitoris obilu, seu ab eo fieri, qui evilio et miserire se liadidit, delitiis
anno 1658 (quindecim enim mensium inlerregnum affluensparadisi? > Tamelbi de ingeuli Iioc deside-
intercessil) imperio prsefuit, sanciee sedis indultum rio accidil, quod de alio pariter veliementi susci-
nunquam ofalinuit? Altamen precistse, ut novo in- piendi imperialis diadematis in UiT>ea Romano
ducto vocabulo appellanlur li, qui primis precibus poniifice; ingruenlia enim faella intra fines imperii
beneficia se ofalinuisse contendunl, tempore etiam necessarhim auxilium Terrse sancloe landiu distulc-
apostolici indulti cessanlis, ad digniialuni, aliorumve D
1 runl, ut Rudolpho eodem adhuc sujierstite Acconis
faeneficiorumvacalionem comparuere, quasi primis expugnatio, Cfarisii"..norumqueomnium coedes,per-
precifausadeademjusacquisivissent. VidesisClem. XI quam paucis transfrelantibus, defaito cum mcerore
(Episl. et Brev. tom. I, -par. n, p. 408, Hi seq. et siul audilse (lib. m, ep. 40). At de fais omnifaus oj>-
605). Quin eiiam ponlifice eodem tesie (Bullar. portunius agam in notis. Quod praemilti omnino de-
p. 104 seqq.), imperio vacante, ejusdem \icarfi preces bet, magni bujus progeniloris Auguslse domus Au-
ollerre non dufaitarunt. slriacse nisignes virlutcs, quaeab aucloribus celefaran
LXH. Id vero, ulpote nec veieri consuetudine, nec tur, proeclara indoles^modestia, siudium pacis, cle
jure aposlolici privilegii faciuin, merito ecclesias menlia, liuinanitas, lifaei'alil.>s,longauiniitas adeo
Germaniae, ac summum ponlificem qui unus privile- Iuculeiiler in faisce epistolis descrifaunlur, ul aliena
gia sive indulta faujusmodipotest concedere, adver- lestimonia non sint opus.
sus faujusmodiabusum compulit reclamare. Magnum LXIY. Equidem pr.estantissimi codiGiseditionem
sane iiegoiiuni Clemenii inde factum, nec tamen in- reipufalicseliitei'ari8e"op'assem numeris omnibus afaso-
fractum ejus animum Jegimus. Augustano enim epi- lutam e\hibere, at exiguis nieis viribus-minime da-
scopo (Ibid. p. 409) scripto declaravit, « eum, qui lum esl -grave ac nullaienus fiTendura onus sufaire
canonicaium g_||g hoc meaio ofatinuit, lQgitimum nullo alicunde accedente levamerito. Eienim prreler-
ejus possessorem nequaqiiani esse, neclacere fruclus quam quod Iitterae fere omiies carent persona, loco,
SHSS;> neque alio niodu sollicitudine se excmptum et lempore, jllarum coliecior inofflciosus, nulla ordi-
ifj sigrofkal, quam < pjccisfcac iitonicjlus dciCntore nis ratione liulnfa, in ties libros eus dnisit, quasi
t>90 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. - 700
varia esset maleria et tempus certum; cum e con- _A nullos, aut Iongealios epistolarum titulospraeselerat.
trario utrumque desideretur in codice, adeoque lit- parte illa oneris riie allevasset, quse subeunda fuit,
terse unius libri ad alterum referri defaeant, ubique ut sententia littefarum patefieret, suaque historise
rerum similitudine ac confusione temporum occur- integritas vindieafetur.Nam Seifridus, Auclor saeculi
renle. Wenceslaus Adalbertus Czerweuka auctor decimi septimi ineunlis, suse magis setatis rationem
nnnalium et aclorum Pietatis Habspui-go-Austriacse, habuit, quam jiriscpruni lempofum, ut suoloco anim-
quem brevitaiis ergo auclorem Piet. Austr. passim adverlaminnolis. |
Tipppllo,de codice Rudolphino loquitur (Iib. i cap. i, LXYI. Quod qutdem potui, singulis epislolis argu-
p. 37) faunc in modum : « Magnam equidem laudem menta praemisi, utnecessario feci, cum codicis Ca-
meritu-s est reverendissimus et doctissimus D. Joan- rolini litteras in lticem edidi. Minorcerte neces'silas
nes Seifridus vigilanlissimus quondam abbas Zwe- ad idem pj-seslandiimme adegit in Rudolpfaioicod.
tballensis ordinis Cisterciensis, quod cura el slndio editione: plures eriim epislolee,quseLamfaeciomagno
ex antiquis duofaus^monasleriis sanclse Crucis, et usui fuissent pro Syntagmate Germanicarum rerum,
monasterii Zwetfaalfensis codd. ms. ejiistolas 149 mifai rem pontificiam el majeslatem imperatoriam
partim, et quidem proecipue, ab ipso, partim ad ip- curanti superfluoesunt; quas idcirco examinandas iis
sum, partlm de ipso Rudolpho scriptas collegerit, et relinquam quorurii pluris referl. At collectoris li-
in tres libros diviseriljsunmiam laudis attigisset, si cenlia in ap[)oneii[iis periochis unicuique epistolee,
personas, et annum, quo, et adquas datse sunt, ex- cofaibenda fuit, atque emendanda ^supinitas. Enim
pressisset. Has ipsas epistolas clarissimus Pelras vero id mifaiferenbuni esse non duxi, ut Rudolphum,
Lambecius ad prclum parabat, et Syntagmati suo g] qui regem Romanorum se semper appellal, quippe
rerum Cermanicarum inserere volebat, additis non imperialidiademateredimitusnon fuerai, inadj'unclis
solum Seifridianis, verum 297 el'am suis annola- iis periochis frequenter imperatorem rlictitet, fal-
lionibus cum labula chronologica, el variantibus samque non raro s'ententiam epislolarumprsenuniiet.
leclionibus ex augustissimaefaibliolfaecoe Csesaresean- Quse duo non levia incomnioda quia non licuit aver-
tiquo codice membranaceo jnter codices mss. philo-' teresubstituendo lilulos, quos esedem epistolseprsese-
sophicos et pfailologicos latinos 262 in quo esedem ferunt in veteri cojdice Yiudohonensi, seu Csesareo,
exslant, quem mihi inspieere haclenus non obtigit. brevia earumdem argumenla confeci. Licentia vero
Ipsi veroLamfaeciohuncingeniipatTum,uipote morte collectoris evidenisflet uno ex titulis cod. Csesarei,
prsevento, non licult enili, quo lucubrationes suas qui ab Hansizio iniegre profertur ad epistolam arcfai-
coronaret. > In eamdepi senlentiam de eo cod. lo- episcopi Salisburgensis, qure in nostro cod. est (lib.
quilur (lib. i, cap. 20, p. 118). Vcrum Hinsizius 2, ep. 29), farevisenini et simplex ita fluit: Ephtola
(Germ. Sac. tom. I, p. 416) laudat cod. Csesareum archiep,scopi Salzburgensh , el sujfraganeorum ad
jur. civ. 77, curaque aliquam ex epislolis (lib. IJ, summum ponlificein. Audienda nuncperioche colle-
ep. 53) tam ab auctore Piel. Austr. (lib. i, cap. 13, ctoris : Archiephcbpus Salisbttrgensh ac ejusdem suf-
p. 75), quam afa Hansizio prolatam (Germ. Sac. fraggnei summo ponlifici Romano lceli nunliant, per
tom. II, p. 388) accurate coiitulerim, Cesarto cod. Rudolphum imperclorem, cujus virtutes ac laudes mi-
utrumque usum esse deprehendi. Quamobrem va- rifice deprwdicanl, iiberalam ab Otiocari Bohemi ly-
rianles lectiones, quas apposui epistolis nonnullis, rannide Austriam. Ego vero non poiui, quin brevi-
absque ulla hoesilaiione ex cod. Cresareo desumptas P tatem sinceritaten que tituli a collectore minus recte
"-
aflirmo, apud allerutrum ex laudatis aucloribus oc- explicatam sequenti argumenlo inierprelarer: Salis-
curreriiit epistolre, quas diligenter conluli. Neque id burg. archicp. et suffraganei posl primam Rudolphi
fortuito a ine faclum putes, rem enim penilus exa- vicloriam de rege\ Bohcmim Oltocaro, Joanni XXI
niinavi, antequam consilium istud caperem. novo pontifici de ejus eleclione gratulanies, ejusdem
LXY. Animadverti primum, laro Lambecium in regis lyrannidem et audaciam in se, aliosque omnes
catalogo libroruin al) sc edendorum, quam auctorem episcoposreduces a ^concilio.Lugdunensi exaggeranl,
Pielalis Austriacse, epistolarum 1#9 mentionem fa quam videiicel exercuerat inhibendo decimas pro sub-
ceie; deinde vidi ipsum Seifridura in sua Genealogia sidio Terrw sanctfe, oblemperationem gSQ sanctm
flomus Austriacoenonnullas epislolas Jaudare e\ cod. sedis mandalis, el obsequiumregi Romanorttm aposlo-
monasterii sanctre Crucis ordine alio in eum relaias. licaaucloriioteconfirmato, necnonillicitaextorquendo
Exempli gratia, quse primaoccurrilin noslro cod. illi juramenla, subvertendo ecclesias incendih el rapinis,
est 53; quse'in Cod. est 20, lib. i, Seifrido est 59 ; atque jnngendo fcedere cum Tarlarh lytannis. Sub-
ac deraum qusein Cod. esl 29 libri primi, illi esti30; inde faustissimis Rudolphiprogressibus ubemme enar-
ac demuih in fragmentis harum litterarum varian- ralis pro hberalione Austrim, tantum regein , tamque
tes lectiones deprehendi, quoeplaneostendunt, codi- de rep. el de ecclesiis bette merilum ci commendant
cein quo usus est auelor Piet. Auslr., diversum esse gruii animi ergo.
afa illo mouaslerii sanctse Crucis. Indevero faas 126 LXYII.Ad varianlesleclionesquandoque ftccurren-
friisse collectas, et in tres lifarosdiges>asab eodem ics quod attinei, desumplas eas omnes dico e.\ cod.
Seifrido cul non persuadeantpiiores Mtleroe, idcirco Cresareo, tametsi eidsloloe : pud auctorem Piet. Austr.
pcremisssealiis omnibus, quia ad Cislerciensem suum 0 typis editae, dicanturaheodemexeerjjfse ex Mss.cod.
ordinem spectaut? Huc acceditpri\ilegii cujusdam Seifridiano. Naro jtrigesima lertia ejiistola lifari se-
(lib. III, ep. 5<5)suppositio aul interpolatio, inZwey- cundi, quam idem auctor pi-ofert e suo Ms. ianlam_
talensis monasterii favorem. Quid? quod Lambecius habetconvenientiam cum eadem afaHansizio vulgata
ipgenue fatelur, sediligenlerconquisilos Seifridianos excod. Cocsareo, uidubitarinonpossit quinufraque
codices nusquam repcrire poluisse (Prsef. lom I,'n. editio ab uno eodemque cod. pj-ofeeta sil. Prseterea
39)? Auctor Piet. Austr. (lih. i, cap. 4, p. 53el 57), lernas litteras ex eodem cod. quem Seifridianum vo-
Seifrido trifauit laudaium a Larobecio cod 149 epi- cal, primae nostri eodicis praemillit (lib. i, c. 4, p.
slolar. ac proinde tantum virum falsiarguil, qui Sei- 32seqq.) videlicei: Rudolphi ad Greg.X, Engelberti
lridianos codd. se uliibi reperisse negat. Sed haiii- Coloniensis archiep. ad euindempontificem, et S.R.
beoianus codex, seu Csesareus, quo usus est etiam E. cardinalis ad Rudoljjfaum; et alifai (lib. i, c. 16,
Hansizius, easdem exhibens omnino similes iis, quas p. 94) exhibet privilegium salis monasterio Zweyta- testi-
profertidem auclorPiel. Austr., secus docet. Noster lensi concessum e.\ eodem codice, quiLamlieciiaulem,
vero codex, qui proditex monasterio ipsoZweyialensi, monio 149 epistolas coniinebat; epistolce
omne dubium amovet, quinSei"fridianumopu.shafaeri quibusvar. leci. sufajiciuntur, suntomiiino duoderi
defaeat. Commodior £98 reile fuisset Cesarcus ginli, quse, ne sitj ignolum, cui referanlur acceptse,
codex 149 epistolarum; conlinuata siquidem illarum hic mibi enuniianldre videntur. Libri igitur^primi
«eries minusopcrse prrefauisselad redigendas in ordi- epislol.e 1, 2, 5, 12, 42, edilre sunt in lueem ab au-
nem quce vitio collocationis hfaoranl; cumque aut clore Piet. Aust. EjusiCm autem libii 58 Hansizius
701 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEU CODEXCAROLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHIL—Lffi. I, 702
pufalicavit. Libiiseeundi epistolse 1, 3,4 et34 de- A _. venisset, quemadmodum Carolinus, quem Synfagma-
benlur auclori prsedicto; 8, 9, 10,11,12, 15, 22, 24 tis Lambeciani principio typis cusum, monumento-
(fasecmjhi excidit in proefatione, ufaffalso 15 recen- rum pontificise doimnalionis primuniesse volui ! Ul-
suf) ef29 Hansizio; ac 53 utrique. Octo demum epi- tima enim primis responderent, ipsosque in erudi-
stolselibri tertii, nempe 13,19, 24,55, 26, 27, 50 tissimi hujus viri labores successisse gloriarer, ut
et36 omnes auctori Piet. Austr. Teferuutur acceptce. principis apostolorum, ejusque successorum jura et
Quse autera duo -diplomata exstant in fine nostri co- pnvilegia omnia a magno AugustaedomusAusiriacse
dicis absque ullanumerationej inCsesareo desideran- progenitbre confirmata, -majorisque validilatis ergo
tur, utpatet ex eodem aucfore, qui (lib.T, cap. 17, donationes prsedecessorum refectas ex integro, pu-
p. 102) alterum eorum exfaibet ex annalibus Bzovii blicam in lucem ederem; ac tanti regis auctoritate
(An. 1283, n. 45); at de"eo dicendunferit in fine liu- imperatoriae majestalis veram indolerii demonstra-
jus voluminis, quo illudrejicimus. IJec praetereundum rcm. At quoniam ex voto id non accidit,. Seifridia-
videlur, quod laudatus auctqi (Ibtd. p. 105, seqq.) iiuin islum codicem, a Csesareoper Lambeciumpu-^
binas ait litteras a se repertas in Seifridiano eod. ad blicando levissime discrepare oslendi proediclarum^
Philippum HIFrancorum regem datas pro monasterio duodeviginti epislolarum collatione. Deinde allata
AureceVallis (Corf, 19et 24), quas recitat, 20 nostri prima ex 149 Lambecianis, quaein Seifridiano desi-
codicls omlssa, uipote in eo, quem Seifridianum re- defalur (supra num. 47) necnon duabus sequenlfbus
clamanteLambecioappellat, desiderala, quanquam (lib. i, ep. 41, n. 2; lib n, ep. 20, n. 5), qusepari
multo plures iiidem Teperianlur, 3Q©quamin vefo modo a Seifridiano exsulant, eanidem indolem ex ofe
Seifridianocodice, qui nune demum in lucem prodit, ]__} ipsius RudoJpbi, elunius ex S. R. I. elecloribus Co-
qualieunque mea opera. Codexrevera prcestanlissi- loniensis archiepiscopi expressi; atque aliis epi>-lolis,
mus, quippe qui epistolas continet ex ipsis autogra,- ih cod. Seifridiano exstantibus (lib. i, ep. 12, 58,42;
phis descriptas: quodfacilecolligitur, exiis signisf) lib. ep. 1) cum Csesarei cod. litleris diligcnter col-
non semel ob\iis, qure consuetum codicum fere om- latis,ii, confirmavi. Csetera, quaa ad jura et privilegia
nium vitium, summamque exscribentls fidem palam spectant, cum aulographa eorum exstent in aichno
faclunt, modo earumperiocfasenullo locobabeantur. MolisAdrianse, alia lestificalionenon egere\iden"iur.
LXYHI. Ex diclis patet Rudolpfainas faasee epi- Nihilominus 3pl faleor prorsus incredibile mihi
stolas modico alicujus verbi discrimine in cod. anti- esse, unam tantum epistolam (lifa.rt, ep. 37) reperiri
quo membranaceoAugustsebibliothecoe Yindoboneh- eorum vindicem; nullusquc dufaito, quin plures ex '
sis eiistere, unde Hansizius eas decerpsit, quse ad illis tribus et viginli a Seifridiano cod. exsulantibus,
archiepiseopuni .Salisburgensem spectant, et auctor adtanti momentinegotiumspectent. Fului'um autem
Piet. Austr. alias ad suum institutum facienles, nisi confldo, ut augusiissimso faibliothecceYindobonensis
forsan aliena opera usus, unde exscriptse illsefuerint, prsefectus, prcedecessorum sudrumvesligiisinsisten>,
ignoravit, nam codicem!49 epistolarum Seifrido tri- prsecipuam regis,Romanorum Rudolplu gloriam diu-
fauendumafiirmat, queniLambecius negat. Illumuti- tius latere non patiatur. Iuterim faas epislolas quali-
que codicem idem Lambeciusprelo committere deli- cunquemeo labore curafas jworiire in lucem jussj.
beraverat in suo Syntagmate rerum Germanicarum. E reenim publica esse existimo tam mullas erudito-
Idvero quam comniodemihi cesserit jura acprivile- rum opiniones falsas faujusmodimonumentoruni au-
gia sanclae sedis vindicanti optimls monumentis, faoc.p cloritale amandare. Diplomati principum S. R. I.
unum ostendit, quod, quse duo facile cseleris praefe- "' electorum, quodlii fine epislolaruro legitur, Rudol-
renda, operis hujus cardines esse volui, tanti viri phiriumpreemilti oporlere I es ijisa docet. Quamofarem
commendatione, gratissima eruditis omnibussuntfu- rie illo agendum mifaierit sequenti disserlatione, qua
tura. Utinam codex ipse~Csesareus ad meas n,anus totum opus absolvam.
3©3 EUDOLPHI I
CESARIS AUGUSTI
EPISTOLARUM LIBRI TRES.
LIBER PB.IMUS.
EPISTOLA PRiMA. D de impeiiali diadcmale assequendosollicitus, feiv'

> ritus"quelioi'rido Imperii ofadiulurnamvacationem
Rudolphns eleclusin regemRomanorumad stabiiienda
aspectu, coenofaitas Cislercienses, sui amoris ac
imperii sui auspicia pelit a religiosorum'cottgrcga- muriiiicenlise adinonitos,.regiique pairocinii sp.e
tione oiationum suffragia a. illectos, precatur ul sibi oralionibus divinam.operii
(An. Dom. 1273, cod. Cws. im, cod. Rad. i.) irojilorent.
ARGUME^TUH. — RudolphusTex Romanorum electus, Assumpti diviniius ad Romani imperii dirigenda.
a Tituli omnes a collectore appositi. Rafo iis con- tulo congregath. Pontificia ipsa verfaa, queis non mo^
venit cum epistolis. Qui religiosi appellantur, sunt dica corivenientia est cum Rudolphinis , recilo ;
fflonaehi Cisiercienses, ut patet ex sequenli epislola. « Cum inter tot et tanta pericula consiiiuli, vestris
Erant enim sanctitate celebres. Innocenlius etiam IH indigeamus meritisetorationibus adjuvari, oramuset
(Regest. lib. i, ep. 176) pontificatum auspicatus erat obsecramus vos per viscera misericofdire Dei nostri,
suimet commendatione abbali et conventui Chter- quatenus nobis in maris altiludine fluctuanlibus cha^
ciensi, nec non abbali et conventui Clarcevallensi. rhafis \estrse suffragium impendaiis, et remis ora-
Quin etiam exslanl ejus litteroe apud Raynaldum tionum \estrarum piscaforein el naviculam sulilo '
(Regest. lib. ix, ep. 119) queis pontificalus anno ix vantes, illum, cjui mari >et vcntis imperat, expre
Rom. Ecclesiam in magnis rerum angusliis commen- lis, etc. »
dat «nirersis abbatibus itv generali Chterciettci capi-
'(05 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTip III 704
nfolimina, tiiim in eminenlis speculoecelsiiudine, cui A 305 EPISTOLA II.
nos mauus Domini viriuose praefecil, ad deorsum Fr.
su"l).jacenlisabyssi fiicieni oculos relorquemus, dinu Joamtes sancti Cistercicnsis ordinh abbas gene-
inciillum haclenus agrum ejusdem imperii circuni- raiis respondct ctd superiores Budolphi litleras or-
dinem suiim ipsi commendaiis.
quaque prospicimus, leinpestalum insurgenlium den-
silale quotidie syivesceniem n, quodam nirairuiii li- (An. Dopi. 1275, cod.Rud. n.)
niore pariler el iremore fb horrore] deiiiitlimur ARGUVCXTUM. — Fraler Joannes abfaas Cislcrcii re-„
304 cv pr.cinissis incerta formidine merito trepi- ponit regiis litieris, Iectas ea,stlemcsse in capilulo
clanies. Vcruni rejectis inierdiim ad primilivse nostrre generali, audilumque ab omiiifaus Iseia.nti animo,
bublimalionis auspicia noslrre consideralionis obtu- spera vetiisti airioris et patrocinii confirjnari. Mis-
lifaus, atlendenies quod manus Allissimi de tam sarum sacrificiai stalasque preces pi-o cuncta do-
lutmilis locis lugurio ad tam celsa, tani [celsata et] mo regia indictas esse ordini Cisterciensium nni-
fasligiosa palalia nos provexit ° in eo cujus admi- verso, cujus pririlegia et indulta rcgio patrocinio
j'anaa potentia dat per graliam esse stabilia quse coninienclal.
sunt fragili.i per naluram, noslroefiducioespem loca-
inus, proesuroentesfiducialiier, quod ojnis, quod oin- Serenissimo Rudoljiho Romanornm regi eleclo
nipoleiiliic stire dignoscilur incffabili dispensalione ifater Joannes in illo feliciter agere.qui rcgibus dat
coiitexiuin, felici proesagio consuromabit d. Porro salutem. Sufaliuiilalisregire vestr.e Iitteras suseeptas
cuufad liocjiistoruin preces assiduas nobis sunimo- cum reverenlia debita "Tegi feci cornm falribus de
pcre necessarias sestiinerous, dovotionem veslram g diversis mundi jjaflibus congregatis c : et quia cse-
attenlius cxhortaniur, qtialeims debila gratiludine tlem quasi dujfiicifungentes1 oflicionostrorum fratitiiu
diligentius ad\ertentes, quod in veslris agendis regia veslroe excellenlise dcvoiorum exhiberi vofaisde\o-.
vobis celsitudo lihenlcr aspiral, piarura orationuin larum oralionuni suffragia postulabanl <*,et vos
veslrarum suffragiis nos di\inie clementiceconmien- eorumdem singuhrem domimun, dilectorem 30©
detis. prrecipuum, et pio\isorem munificum tcsiabantujv
« Olomucciisisepiscopi lilleroe ad Gregor. X, alia- Parisii asserit Thomassin. (i, 1. m, c. 68, n. 5): s In
que nioniiinenia ap. Raynaldum (J275, n. 10 seqq.) canitulo Cislereicnsi staluium est, no de caetefo ali-
miserrinmm imperii sialum illius revi demonstr.uit. qui novam conslruerent afabatiam, quia liumerus
Ad faella ct seditioncs fere universales accedebanl abbaliarum iinus brdinis 1 acl quingentas excre\it. r
prredonuinassichirevevationes. Facinorosorura bujus- Quam rem aliunde confirmal Mabiiloinus (Annal. lifa.
modi recepiaeula, seu nitlos Rudolplius excidisse i.xxx, n. 9), lamelsi gencrali in capitulo anni 1155,
fenur ad oelogiula (Piet. Austr. lifa. i, c. 5. p. 40) ila decretum esseilesleiur. Ea jiroplcr cura lnno--
sui regni terapore. Prreterea cleri populique flagiliis centius IH Cislerciensi, Clarevalleitsi, Ponthtiacensi,
Germania lurpilcr laniabatur; principesquc iifaert.ili de Feritate, el ttniversh abbalibut Chteicicnsh Oi-
assueti imper.ilorein iniquo aniino fcrebaiit silii dari. dinis qiiinquagesiiiiam paiicro fedituiiiniiidixil pi-o
FJniiimis regionihus nil nielius erat. Hiingariaro subsidio Ten-;e Sahcla; (Regesl. ap. Baluz. 1. n, ep.
proecipue pr.c belloruro malis scbisinalici et hajrciici 268, j>ag. 514), sinc dubic quingoniis aliballhus id
aflligebanl. tribulura est indijctum. Incredibi'e aufem videlur
h Dantur \arianles Jeclioncs ex codice Cresareo. L quingentosaljbates congregalos fuis*e an. 1214, cum
c Conslanti scrjploium testimoiiio Auslriacuin sanctus Ludovicuk IX ad geuerale capituluiu se
genus inclyiuni celebratur. Niliilominus prinreps contulii, ut in fraieriiilalcnTct communioncin j>rc-
opiinuishuroiliiatera palrice non diilitettir. Necvidco ciim ordinis adoptiiretur, ul ideni Thomassinus in-
quid sihi \elit Conringius (deFin. hnp. Germ. lom.,1, terprelatur Parisii vcrfasi: nnm ipscinet (H, 1. m,
p. 285) dtini de Rudolpbo ait: t Hic est auclor digni- c. 42, n. 15) in ccjmstiluiionibus,seu statulis capi-
latis Ciesarcic in domo Auslriaca. Fuit comes IFabs- luloruin aniiiiad\ciTit, muito antea decrelum fuisse,
faurgensis, llabsburgiini autem est chilas in Helve- ut abbates Ihernire, Scolire et Sicilice ad gencrale
tia, et tenelur hodie ab urbe Berna. Inde f.unilia capiluluni convenirait quarlo quoqueairoo;JKorve-
Austrinea ct reges Hispauioe orti sunl. » Suinroa giie, Gr.ecioe,Livoiiire, Syrioe quiulo; Huiigari:e sin-
enim prudentia, roililaris viiTus, niorum integritas, gulis tiicnniis. Quamobfem ve)'ba jlla Parisii j(pag.
innala pietas ali.eque excelsoe animi dotes, qtiilms 459): i Eteccc oniiies abbates cum universo conveii-
cral proeditus roaguus hic progenilor auguslie donius lu, \idclicet, "quingenti cis appropinquanfibiis cum
Aiislriacas fuerurit in causa cur omiiibus Gernianiie proeessione occiuferiint ofahonorem doinini regis;
principiljus pr.cferretur in regis Romanoruro cle- vcifaa, inqtiam, Porisii de monacliorum omnium
ciionc uumero, non de isolis abbalibus accipicntla sunt.
d Recenlia regum Romanorum Richardi et Al- Creteruni liinc ajierie coJligitur, quanto in Cisier-
jilionsi exempla' Rudolplium sollicilani. Ulercpie cicnsiuni monacliorum conventii Juec Rudolphi epi-
ciiim afa Alexandro el Urbano IV rcges Romanoruro slola lecta fueri(,jqu:\ntisque oralionum suffragjis
appellali, ac proinde imperalorcs designali. xVtco- D augiisire domus Auslriacre jirimordia a Deo opthno
liiin neiitri diadcraa imperii tam impense quoesitum maximo capicnda cluxcrit raagnus ejusclem progenii
Roiiianus pontifev imposuit : quod erat regein Ro- lor Rudolphus rex|Romanoruffl eleclus
liianorum eleclum acl imperaloriam maj'esiatem ex- r Sancti Ludoviei exemplo summos alios princijies
tollcre, ut Rudolpbus ipse dilucidius explicat in se- Cislerciensium fraternitaicin requisivisse noh repc-
quentibus litleris. lilur. Insignia lairien petihe fraternitalis exenipla
0 In capiiulo generali regioe liltcroe lect;e sunt; non dcsunt. Celelireest rooiiiimentum apucl Ilansiz.
qiiorum prhiiuin Cistercii in Burgundia babitum, ut (Germ. Sac. lom. II, pag. 329) cx chron ms Cresa-
ciedilur, .TIIHQ 1116, deinceps anniium esse coepil. 1'eoebibliotliecre, quo t capitulum Salzburgeiise a
Cujiisnioili generalui capiluia cclebrandi cxcinpliini loto ordine Cisterciensi in generali ablialiim capitulo
a Cislerciensibus prsehitura esse Benedictinis doccl in fratcrnitalem recipilur. i Quod liic subjiciani,
Mabillonius (Ann. lib. IAXII, c. 119). Tiuie auteni ut paleal discrimcri inicr orationuni suffragia, qtue
tcmporis, duodevicesimo.scilicel aiino a fuiidalione, Iroioc. III et Rudolpbus pelicrunt, cl frateiniialein :
qiidtuor dunlaxat nionasieria erant, proindeque ab- -<rFrater Guillelnriis de Montcacuto dictus, nbfaas
faates lotidem congregari poteranl. Sed poslmotlum Cistercii, lolusque eonventus aljfaalumCapituli gc-
progressu fere incfedibili ortlo ille undique diffusus neralis viris venei%et discreiis pi\vposi(o et capi-
eo de\cnil, ul teriio ct qiiinqiiagcsimo fiindalionis lulo in Salzfaurg. salutcm el oralioiium suOfagiiuu
aiino, seu Ilol, deccrni oportuerit, ne ullum ain- salulare. E\igcntc pise dilectionis affectu crga ordi-
pSus moJUbtcTliiJii ltiiiclarclui', ut vcrbis Malthsel iicm nostrum, quenn inspiranle vobis Domino. siit-
705 COD. DIPL— MONUM.,ETC, SEU COD.CAROL - APP. - EPP. RUDOLPIHI. — LIB. I. "706
non solum auditsefuerunt libentius et gralius intel- A i provecti, dum importabilia onera noslris liumeris
incurabentia diligenter atlendimus, dum in trutina
lectce, verum etiam ipsarum peiltio efllcaciter et conlinuoemedilalionis
failaiiter meruit exaudiri. Noveriligilur vestra sere- appeudimuspropriarum imbe-
nitas, quodpro vestrse conservatione salutis paritera cillitatem et insuflicientiam virium, et suscepti Iafo-
et [in] angmento, pro illuslrissinia domina Anna ris inspicimus gravitalem, quodam [qnod jam] nimi-
vestrse TnagBificentioe participe het consorte, nec non rum timore et tremoreetstupere compellimur, et gra-
singu- dus prsceminentiara, perspectam deorsum abyssi
pro prseclarissima vestra prole universisetetaliarum
"lis fratribus lotius ordinis nostri missse, facicm formidantes, neloci iorsitan terribilis alntu-
or;itionum suffragia sunt imposita et injuncta, ab do plerumque nos lerreat, ex fiducia tamen divinse
eisdem eo libentius 3@7 ei celerius divinse cle- clemeniise relevamur speranles, quod huj'us spatiosi
inentiaioffeienda, quo \os palrem recognoscunt he- et procellosi niaris illsesi transire possimus angu-
nevolum, et ipsorom fervidum zelatorera, quos licet slias, si salulis et gratise nobis irapetrctis auxilium,
ex abundanti veslrse excellentice propius reconimen- quoe coelesti sponso in conscienlioevestrce deliriis
-do, pro indultis eisdem gratiis et favorihus c, ad lectuni floridum prceparastis. Quid enim voJfisa pie-
gratiai'um vobis mulliplices actiones assurgens, tate divina 30B negabitur, qnse [quanquam] sem-
p.iratus niliiiominus ea promptiori animo juxla mo- fiore per illam meremini babeie piopitiam virtutum can-
duen facullalisproprise effectu prosequente comjjle- et fi'agrantia operum reatcrum [Beatorum?].
i e, quseaccepta novero vestrse beneplacito vblun- Quid apud reginam prsefulgidammafrein ^Dei \eslra
talis. noh poterunt obtinere prseconia, quarum [quoium]
EPISTOLA HI. n1 meriiis fulget Ecelesia, viget mundus exemplis, et
profieil religio Chrisliana? Quid illa clanssinia ci-
Rudolphus iiidem pelit a sanctimonialibusvirginibus vium acies supeinorum vcstris volivis i>onimpeira-
pro se et consortesua orationum suffragia. bil affectibus, queevobis propilia reddilur pro laudis
(An. Dom. 1273, cod. Rud. m.) • divinse prseconiis el pro \itse meriiis innoceiitis?
ARGUMENTUM. — Binis sequentibus lilleris eadem Ecce igilur qui CumMartha multiplicis pertuifaatio-
nis inquielarour incommodis, opportunum auxilia-
de causa et ad eumdein finem seriptis ad moniales lionis ah acquieseeniibus cuffl
diversi ordinis, Rudolpfaus pelit earum ferventes Maria,solalium.exspectanles
univcisilatein veslram, quam regis reterni
«raiiones, quas eflicacesfuturas pulat, ulpote quoe gratiam et cceleslis cuiiie favorem claris hai erc
a sancliraonialibus sanctissimre Yirgini acceptis-
argumentis prsesumimus, \oiis supplicibus duxifflus
simis-adejus Filium Jesum Cfaristum-dirigenlur. requirendaro, quatenus nobis ac inclylre Annoee Ro-
Ad speeulam dignitalis.regioe ordinatione -divina niaueram j-egiuse consorii uostr.e cliarissimoedivhias
cere in Chrisio difigilis, et fovetis, pelitioni vestrre, meniiam Cirolo Martello regfs Sicilirenenoli c\ filio
qijse-per\en. coabbatem nostrum Railebaselacli no- loca'am. De iis Gerardus proedicius {Ilist. Auslr.
fais proposila fuit, benigno duxiraus occurrendum p. 16): 1 Suni, ait, qui eo hbentius in lianc eleciio-
assensu. Concedimusigitur vohis faonorumoronium, nem consensisse principes voltrot, quod Mogunlinus
quae fiunt lam in rmissis quam in orationibus et cse- inter alia dixerat, esse Rudolpho sex iilias eximia
teris bonis operibus, et de ccelero facienda sunl in .- forma atque indole, in quibus elocandis niagna lore
tolo ordine nostro, parlicipationem plenariam in vila ^* l ad principes inter se coujuiigendos monienla... Ipse
êstra pariter et hunorte. lta quidem cum obitus auiem rex aiitequam Aquisgrano discessuro esl,Mo-
vester.generali capitulo fuerif nunliatus, tantum fiet guntino adiiilente, Maclitildis Rudolphi lilia Ludo-
pro unoquoque per ordinem unhersum, quantum \ico Palaiino, Agnes Alherto Saxoui, et Hedwigis
pro unoquoque.nostrum fieri cousuevit. Datum Ci- Olloni Brandehurgico despondenlur. > Hanc postre-
stercii anno gratirel228, tempore cap. gener. J> ninjii Henricus Sicro (ap. Canis. Ant. Isct. loni. IV,
a Cum Albertus comes Habspurgicus mortem p. 201) nescio cur prsetereat. Tres enim istas ipso
ofaiissetin Syria, et Accone sepultus esset, filius ej'us anno coronaiionis tiibus prsedictis electoribus nu-
Rudolpfaus, quem nonnulli secutum esse tradunt psisse alii omne^ traduntur; ac tres reliquas annis
CastraFriderici H,in patriam reversus, uxorem duxit. sequentibus, videlicet Catbarinani Otloni Henrici
Gerardus deRoo (Hhtor. Austr. lib. i, p. 8) rem totam filio anno 1276 post hujus leconciliationem cuin
paucis compleclens:« Rudolphus, inquit, a parentis Ludovico fratre; Gulhara Yvencetlaofilio Oltocai i
obitu domuniprofectus pactas cum Anna Hofaemberr post palernam csedem anno 1278, ac denique Cle-
gica nuptias perfecit anno supra mille ducentos qua- mentiam, quam Stero et Gerardus silent, nepoli
dragesimo. J Êtatis scilicet agefaal annum 22, nam Caroli Sicilire regis anno - 1280, ut cbTon. et Hisl.
1218 Hedvigis filia Hermanni comitis Kyfaurgensis, Auslr. apud Freherum docent, et infra planius
et Alberti uxor enixa eura erat KalendisMaii. fiet.
1 De Rudol. liberorum numero varia est Auctor. c Tbomassinus (i, Mfa.m, c. 28, n. 12; m, I. iu,
opinio. Auctor Piet. Austr. septem reeenset: Ru- c. 23, n. 5) animadvertit, usque ad Innoceniiuro1\'
dolpkum duodecimocetatisanno mortuum; Albertum, D \ Cislercienses nullis privilegiis usos esse, adeoque
qui post Adolphumpatri successit, augustamque Au- experios fuisse adeo projfilios ipiscopos, quibus sul-
striacam domum propagavit; Hartmannum et Fri- jecii eranl, ut roonastena conslruxennt ad duo roil-
dericum, qui sine liberis decesserunt; Rudotphum Jia. Poslea vcro eodem pontilice illos alsolvente, nec
alterum Suevioeducem, qui Otlocari filiam Agneteni statulis capilulorum generaliuin, nec Bernardi san-
uxorem duxit; Hermannum seu Hartmannum alte- ctissimis legibus a pn\ilegiis opibusque exauirendis
rum, qui anlequam matrimonio jungeretur cum esse profaifaitos.
Margjrila Eduardi Anglioeregis filia in Rheno sub- &Itinala Augusise domui Austiiacoeerga faealissi-
raersusest; ac denique Carolum in pueritia mor- mam Yirgineni pietas a magno ejus progenitore du-
tuum. Filias totidem constanler.auctores recensent: cens origiuem, insignes de iiifensissimis catholicse
"Euphemiam, quse matris exeroplum secuta inter fidei hostibus senipervietoiiaspeperit.
sanctimoniales nionaslerii Tullnensis ordinis sancti e Hinc facile coujicitur bas litleras dalas esse ad
Dominici vilae sanctioris insiitutum amplexa e»t; moniales ordiuis sancti Dominici. Nam traditur
Gutham, seu Julam aut Juditham Wenceslai Otio- Hedwigis Rudolphi mater post Alberti Habspurgici
carifilii uxorem; Mechtildim Ludovici Bavarisedu- obilum in Syria, emisisse piofessionem inter monia-
cis uxorem : Agnetem,quam Albertus Saxonise dux les ordinis ProedicatOruincujus exehiplum poslea
et elector uxorem duxit; Catharinam Ottoni Bava- secula est Eupliemia Rudo!|)hi filia, incerlum, nuiu
rise Duci nuptui traditara; Annam aliis Hedwigem ante an posl palris elcctionein in regem Romaiioiuin.
Ottonis marchionis Bi-an.!ebuigici uxorem; el Cle-" Conslat autem Ru lolpliuro Jundassc roonaslenum
%
707 B. CtftOLI MACNIOPP. PARS I. SECTIO III. 708
ommpolenliae gratiam veslris piis mlerventionibus A . rum proesidiis nofaisc graiise divinre suffragia impe-
acquiratis, ut ej'us admiranda potentia facial per gra- tretis, faumili suprilicalione poslulantes, ut ejus ad-
liam esse forlissima, quse sunt fragilia per naluram; miranda poteniia det per gratiam esse foriissima
debilitatem nostram robore fulciat, et virtule corro- quoesunl fragilia per naluram, debilitatem nostram
boret; delque nobis ab allo prosequi quod commisit el robore fulciat, elrirluteperfundat, 310 detque
et tradidit, quatenus in glorioe suoeconvalescal au- sic nobis prosequi quod impolenliee nostrce tradidit,
gmentum, et Christianus populus a una nofaiscum in et faumilitati comriiisit, quatenus in glorise suoe au-
pulchritudiue pacis et requie opulenla considerit gmentum transeal, et populus Cbristianus per nos
tandcm claritalis perpetuse radiis illuslrandus. pace et tranquillitaleproficiat, et tandemillis acno-
> 309 EPISTOLA IV. faisseternrc claritalis radius illucescat.
EPISTOLA Y.
Ejnsdem cum superiore argumenti, et iisdem pene j
jierbts conscripla. Ruao.pus electus \in regem Romanorum seribit ad
universos imperii status de pace reformdnda, et
(An. Dom. 1275, cod. Rud. iv.) ut sibi debilam!exhibeanl obedienliamd.
In prrecelsre dignitalis honore, quo nos proelulit Dom. 1275, cod. Rud. v.)
exaltator faumilium, quasi onus iroportabile nostris (An.
est Jiumoris alligitum, cujusdum magniludinem ve- ARGUMENJUM.— Divina ope per religiosos viros ac
nerandam ac stupendam altendimus, non immerito sacras virgines Implorata, serio cogilans de resli=
formidamns. Verum sicut ex fragililalis nostroe con- tuendis imperiij Romani rebus accisis, encyciica
sideratione mergimur, sic ex fiducia divinre clemen- g hac epistola unpersos ejusJem imperii principes
li.e quodammodo reletamur, speranles quod 'hujus tam ecclesiasticos quam laicos, ad prrestandum
pi'Ocellosiraaris prospere transire possimus insidias, homagium et ficlelitatis sacramenlura invitat.
si nofais impetrelis salutis auxilium, cui ccelesti Ad Bomani regni gufaemaeula vocaii illius voca»
sponso in vestrseconscientioedeliciis lectum floridum tione, qui superborum fastigiorum superfaiam eli-
j>rxpai*aslis.Quid enim vobis a Dei pielale denegabi- dens, devotam humilitatem humilium collocat in su-
tur illam merentibus habere propitiam candoi'e vir- falimi, menle disponimus el pervigili meditatione
tulum? Quid apud reginam prsefulgidam matrera pervolvimus, qualiter in excelso per excelsum et
Dei angelorum dominam gloriosam vestra conversa- sublimem regem fegum majeslalis solio constiluli in
lio non obtinebit, quorum meritis splendel Ecclesia, reformatione pacis jamduduni disperditce reipublicse
exemplis vigel et proficit religio Christiana? Quid consulamus, oppressorumque baclenus, et subjeclis
illa beatorum acies vestris votivis non impetrabil tyrannorum lyrannidi disperidiosispericulis cautius
affectibus, qure vobispropitia redditur, etpro laudis caveamus : sperantes ex faoc, et in talis agone certa-
divinse proeconiis, elvilse raerilis innocentis ? Ecce minis, qui mentem laffligit interius et quielera sensi-
regis oaterni gi-atiaro et ccelestis curise vos habere bus exterioribus rion coucedit, supernum nobis pro-a
favorem claris argumentis proesumitur, et signis pervenire subsidium et fauniam favoris incremento
spicuis comprobalur. Digne ilaque veslram universi- profiGere nos defabie. Hinc est quod cum In suprema
latem per Dei misericordiam obsecramus, quatenus digniiatis specula simus ad hoc posiii, quod universa
pia meditaiione pensantes quantum ex eo possit im- sacro Rbinano imperio, *et ad nosper devota serrilia
minere stuporis, quod qui pulveris et cineris essen- P fidem gerentia membra claiis obtutibus, el sinceris
"
tiam gerimus, regentis in soecula per lemporalem affeclifaus noslram serenitatem 311 deceat con-
gladium vicarii facti sunius h, piis orationum veslra- lemplari, universok vos, et singulos omni lienignitate,
Tullnense in inferiore Austria, eoque Norimberga senlentiam de tenipoi*ali potestate ssepe loquentem
arcessisse virgines ordinis* sancli Dominici, cujus Rudolphum audieinus, tametsi nil jtiris sibitribuen-
ordini id monasleiium obtulit; quod scilicel in fao- iem unquam inveriiemus in aliena ditione.
norem sanctoe Crucis aedificaturum se voverat anto c In proecedeiitjbusfatteris non solum pro se, sed
prselium cum Otlocaro BohemioeTege. Diplomafun- etiam pro Anna regina Romanorum preces effundi
dalionis exstat apud auclorem Piei. Austr. (lifa. i, flagitabat: quce rbs meam opinionem confirmat, il-
cap. 15, p. 87) : « Datum Yiennse per Godefridum las nimiium dafas| esse ad moniales ordinis sancli
aulse nostrse protonotarium, el proeposilum Passa- Dominici, quas inter Rudolpfaimaler et filia recen-
\iensem prid. Kal. Sepl. in \in md. post. Nalivit. sebaniur. j afa re. Litteroe istoe se
Ciir. 1280, regui nostri septimo.» d Tilulo nilmagis ipsse
« Cum Leo III Occidentale imperium renovavit, produnt: princeps oplimus arduam suscepturus pro-
Romanre Ecclesise, summo ponlilici, ac prsesertim yinciam, post imploratara divinam opem ad uni-
iOiibodoxee fidei defensionem qusesivit. Periride \ersos imperii fepdatarios dat litleras encyclicas,
Joannem XII ad Germanos eam dignitatem trahsfe- ut dixi in argronenlo, ne suo quisquam desit of-
rendo, seu potius in' Germanis confirmando Caroli ficio. e j electum et nalum id esse discri-
Magni ex Germaiiis Augustis priroi majestatem, se D Inter principem
gessisse constai ex juramenlo Ottonis I (diss. 1, minis constat, qubd electus favoris et benevolefitise
n.40). Cum coepit cseremoniatradendi imperialia in- indigel, pr*sertinilelectorura,quiuuspartem plerum-
signia, in tradiiione sceptri (diss. 6, n. 28) aiebat que regiminis relinquit eadem fini (s>c): quod inprin-
poiififex : « Sjnclam Ecclesiam, populumque Chri- cipelioereditario non conlingit.PrsealiisrexRomand-
stianum tibi a Deo commissuro regia virtute ab im- rum iraperalor designalus, qui inter electores suos
profais defetidas, > liinc poslea ccepit opinio impera- habet regia eliam idignitaie conspicuos , ntriusque
torise polesiaiis in iemporalibus, ut in spiritualibus indiget. Idcirco Rudolpfauspost dirinam opem sufadi-
poulificise, nullis iinibus coarctats-: unde et duorum tarum gentiuni ac principum favorem exquirit. Et
luminariuin majorum coraparalio - quidem jure : nam Ottocarum Bofaemfse regem et
h Praedicloeopinionis argumontum luculentius. De Henricum Bavarisejducem adversarios expertus esl,
poniifieia quidem nullum dubium : « In speculis a ut finfra planum erit.
Deo conslifuli, ait Coelestinus, ut vigilanlire noslroe In A. B. (cap.J2, § 8) electores vocantur propin-
diligentiam comprobantes, et quse coercenda sunt quiora sancti imperii membra. Reliqui principes Ger-
resecemus, et quoeofaservandasunt sanciamus."Circa manire umversae, Italiaeseu Langofaardioe,et Tuscire,
quamvis longinqua spiritalis cura non deficit, sed sive, ut faodie audiunt, ducatus Mediolanensis, et
se per omnia, qua nomen Dei pwedicatur, extendit. J Elruijje, memfaraimperiisunt, qnos orones Rudol-
Sic admonebat episcopos Yienuen. etNarbonen. ap. pfausalloqaiturfaisê litleris.
Couslant. (Ep. Rom. Pontiff. toin. l,p. 1066). Inlianc
- EPP. RUDOLPHII. - LIR. I. 710
/09 COD.DIPL. -MONUM., ETC, SEU COD. CAROL.- APP.
qure serenitalem decet regiam », compleclimur A \ fastigii Domiuus \os evocarel, pro qualitate tempo-
animo gi-atiosocredenles, et absqiie omnis ambigui- rum intulislis, remitlenies integre et in toto, ofali-
tatis scrupulo prjjsumentes, quod affectus noster, vionis-scilicet perpeiuserubigiije superinducla e, ad
(pjeinex impendendavobis nostroe serenitatis graiia memoriam id poeticum revocanles :
poieritis experiri, per de\otnm vestraj fidelitatis ob- Xaederequi potuit, aliquandoprodossevalebit.
sequium opportunam suis vicibus per vos-recipere
debeatoiniiimodamrecompensam h. Unde dominationis veslrse maguificentiaetotis viri-
EPISTOLA VI. bus, et affectibus supplicamus, quatenus munificen-
tise \estrre faenignitate largiflua in conservandis no-
Civiins qumdam gralulatur Rudotpho de eleciione, strse civitatis jufibus, etbona consuetudine, quse est
gratiasque agit "de offeiKtiremissa, eidem se com- apla legum interpres, sicut transmissre nohis nuper
mendans. a vcslra serenitate Jiiteroe pollicentur, nos velitis
(An. Dom. 1275, cod. Rud. n.) pi-osequi f, ul speramus, favore gratise specialis,
ARGUMENTUM. — Basileensis civitas Rudolphi armis cum et nos parati simus, el esse inviolabiliier inten-
nunlio libe- .damus, ad vestrce majestatis imperia et mandata,
nuper obsessa, mox accepto electionisbeneliciorum
rata, et litteris faenevolentise„ei spei piout ju^tum fuerit et consonum scquitali,pro quali-
rescrifaens, isetiliam, tate nostrarum viiium fideliter exsequenda.
plenis provocala ingentem '
gratiarum aclioneni, oblhionem prselerilorum, ac 313 EPISTOLA VII.
defaitumobsequium, atque ofaedienliam lestatur. Alia item civilas Rudolpho gratulalur de eleclione
Postremo ilhun orat ut jura et Jjonas consuetudi- B ] ejusdem in regem Romanorum, eidem se submisse
nes sifaiconfirmet. commendans.
Lselelur et gratulelur tolis \isceribus Iselabunda (An. Dom. 1274, cod. Rud. vir.)
etlaudans invicta Germania c, cjuam post calamiia- AHGUMCMUM. — Cum Rudolpbus, Germanici regni
les varias et serumnas rex coelestisde exeelso respi-
est electionem corona Aquisgranisuscepta,per provincias imperio
ciens coelorum habitaculo, dignatus Rom. subditas nuntios misissel, homagium e.v-
Romani principis in veritate i.hina polius quam hu-
mana misericordiier visilare. Cuj'usquidem principis cepluros a civitatibus tolius Germanise,ex >.isuna,
eo dilato, legationem ad Rudolphumadornat, quse
generis ac morum ingenuitas, animi \irtus prseclara, munere illo magnificeniius fungalur. In eximias
et indefessa magnanimitas per famam in remolis laudes coronati regis effunditur; omnipotenli Deo
mundi partibus hafailanliumest auribus inculcata d.
Porro quoniam ex abundanti regise majestalis gratia, gralias agit, quod se ab invasorum l) rannide li-
beraveril, suanique subjectipnem ecclesiastico
312 nobis immeritis dignati eslis dingere scripia principi per pacla conventa firmatani, moderan-
vestra, inler dulcia regalis eloquia cleraentioeconti- dam suppliciier petit.
nenlia manifesle, quod videlicet quidquid raucoris
ad nosliJin civitalem erga vos exslitil, relegato Benedictio, claritas, sapientia et gratiarum actio,
prorsus totius futurae quseslionis scrupulo, benigni- lionor, virtus, et fortiludo sedenti in throno, viventi
late regia remisislis. Quapiopter serenitatis veslrse in ssecula sseculorum. Qui vergenle mundi vespere
excellenlioe assurgimus humiliter inclinantes cum in diebus nostris Romani monarcliiam imperii jam
omni quo valemusgenere graliarum, omnempenitus r. veluti pedibus fictilibus litubanlem, aureo capite de-
offensam, quam nobis universis universaliter et sin- coravit, rege honore el gloria coronato 6. Quem rex
gulis singulariler, anlequam ad culmen imperialis regum dives in omnes, qui eum unxit uroeomnibus
a Litterarum inilium est Romani regni. Regiam ordinibus sumrao cum faonore excipilur. Cives ei,
-serenitaiem faic suam dignitatem .appellat. Tali se lanquam Csesari,fideisacramentum proeslanl, afaohta
semper lionore dignatur, imperatono nunquam, in veterum offensionummemoiia. »
isio cod. Id requum eral Seifridum animadverlisse, 1 Romanosquoque a rege Romanorura petere con-
ut minori uteretur tilulorum fiberali.ale, quos ipse suevisse, ut bonas consuciudines suas conservaret,
Rudolpbus rejicit. compertum est, atque exploratum. Magnum tainen
h Collationem scilicet, seu investiluram feudorum, Romanis cum Basileensibus discrinien intercessil.
quse a solo rege Romanorumfieri poterat et debebal, Hi siquidem demissis precibus id oblinere*nituntur;
quod posiea conslitutum fuit in A. B. (cap. n, § 8). at Romani e contrano, anlequam rex Romanonmi
Prhilegiorum quoque el jurium confirroatioad eutn- Leoninam civitatem ingredereiui-, impenale diadeiua
dem pertinebal. Qure orania uno verho indicanlur. de nianu ponlificis suscepturus, cjuo supremrejjonli-
0 Non imperium Romano-Germanicum, recenlis- ficise potestatis consors efliciebatur, juramentuni a
simum aeque,ac falsum nomen; sed Germania lsetari rege eodem exigebant semel et iterum. Ipseque
jubetur ob electionem regis Ronianortim, ut paulo aucior A. B. qua imperii majestas omnis declaratur,
infra sequitur. de more bis juravil (Cwrem.Ro. lifa.i, c. 2) couce-
>dGerardus de Roo(fTJSiS. Ajtsfr.,p. 8) tradit Rudol- u ptis bisce Teffais : t Ego Carolus rex Ronianoruin
pfaum et ante et post nuptias cum Anna Friderici II iuturus imperator juro me servaiurum Romanis
castra in Asiamseculum esse. Quare in transmarinis bonas consueludines suas. s Quod quidem lubenti
etiam regionibus ejus nominis fama celebrafaatur. animoprsestabantedoctiexemplisHennciY, Fnderici
De principe faoe laudalissimo proeclara Siftfidi apnd II, aliorumque prredecessorum,qui Romanos experli
Raynaldum (1275,n. 9) lestiticatio exstat : t iEquus erant infensos; quippe quos iion lalebai, spontanea
judex dhiti etpauperi exstitit, ecclesias et faospitalia subjeclione Romano ponlificimajores suos se subdi-
delendit, el proiexil. Cum videret mililes faumilibus disse, proindeque imperatoremconsoiTiumpotestatis
personis secum loqui cupientibus accessum ad se adipiscialiquantodiversreabilla, qua poniifexin csele-
prohibere, dixit: « Per Deum date hominibus acce- ris ditionibus, largitale principum acquisitis, utcba-
dendi locura, non euim propler hoc ad imperiuin tur, in quibus Romani nullam sibi pariem vindicare
sum eleelus, ut hominibus in arca prsecludar. >> audebant.
e Belli causseiuler Rudolpbum et episcopumBa- 8 Ineunte anno 1274 factam esse coronationem
sileensem fulsse dicuntur Brisacuin et Neopurgum, Aquisgrani tutior opinio est quam superiori, ul alii
utroque sui juris esse contendente; unde populalio- putant. Sceptrum ea occasione defuisseconstanter
nes, incendia, credessunt secutae. Horum omnium tradunt Stero, Gerardus , aliique, adeoque plures
oblhionem civitas facto testala est anno sequenli, pi'restare homagium renuisse. « Rudolpfaus, aiunt ,
ut Gerardusrefert (Hist. Austr., p. 13); namqtie eo slatim evegit a principifaus clericis e: l.iicis fidei ju-
Rudoiplms se conierens : « Ab omnibus ci\italis r.imentum. Quod cuin recusarent propier sceplri
711 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIQ III. 712
consortibus, argentei peetoris prudenlia Salomonis, A cum II allegorice descripto, dum tyranni, facinoi'o
atque diviliis. ferro victorioso militise gladio, ac aere si, irreligiosiomniajura divinaet humana pei'\er-
omnium virtutum prseconio iu oinnem terram, et in tebant, Dei miseratione ait constitutum in Petri
fines orbis terrse in sibi proedestinato imperio stabi- sede Gregorium, X, virlute et sanctitate conspi-
lem facial, el per ssecula gloriosum. Huic imperiali cuum, quasi solem et Rudolpfaum lunoeinstar flu-
vestrre excellentissimse majeslati, anosler.singularis cluanti imperio esse tributum : communem om
et tolius orbis universalis domine _ cum fiducia ad nium spem esse, utroque ex ' iuminari serenitatein
thronum .graliaj accedentes, civitatem, omnem sufa- pristinam restitutum iri.
siantiam, et personas nostras confidenter offerimus, Superni consiliil sapienlia, qure secretum utique
certi quod gratiam inveniemus in auxilio opportuno, coeli gyrum so!a circuit increata, primi parentis in
qui dudiim ab alienis possessi dominis, quibus vagum posteros sentiens derivari diserimina, et ex sui pla-
jus est, in misera fuimus servitute. Firrnetur qua- s.uatis exorbitatiorie, quod naturalem quodammodo
hropter clementia thronus regis, et dum afaalienis ad normamlransgressionis amplectitur, irritata, plertim-
jri-opriuinde multis ad dominum unum convertimur, que huniani generis palitur imfaecillitatem, nunc
cura modonostratemporalissalus inmanu vestra sit, peste, nunc clade, nunc involvi fluctibus bellicrc
Domine, oculi pietatis vestrse nos respiciant, ut regi tempestatis.Lunaquidemdiu quasi sublata decrelo c,
nostro lsetissime serviamus. Sane quod faancprofes- condensata lenebrarum umbrosa caligine, f.icla
sionein debitse servitulis, atque fidelitatis a nuntiis 315 fuit nox gravis, et plena periculis, in qua
314 vcslrse majestatis requiîti non fecimus, non transieruiil bestiae catervatim, leouum catuli
aliud fuit dilationis occasio, nisi quod affectavimus sylvrej
g rugientes, ut raperent innocentes. In medio autem
nos personaliter conspectui veslrre magiiificeniise Jigypti, spiritu mixto venigiiiis, in ofaihioneni vc-
pr.csentaie per latores proesentium, quos propter ritas venerat, clayes Pclri quodamraodo lapssefue-
stiain honeslaiem ex oronibus nofaiselegiraus, nostrre ranl in contemptum, libertates Ecclesioeeonlorpue-
legationis minjsteriuni in vestra iraperiali curia rant furibunda lyrannide conculcatse d. Sed Dei et
prosequendum. Ad lioc quamplurimum indigenuis, homiuum mediator Altissimus, qui in ira coiitineie
ut pro nofaisrecitata fide solliciti, dum in nobis ju- misericordiam nori consuevil, post mulliplices diroe
risdiclioiiem iiiiperialem vendicaiis, commissionem persecutionis angustias, quibus orbis altrilus emar-
el paclum illud, Tjuorex Romanorum N. tunc mode- cuit, quibus Chrislianse compagis est soluta juuctura,-
ralor imperii h, nos venerabili domino N. sutjjecit, scissuivedispendiis agitata, sic afBiclorum miseraiidoe
sic concorditei' cuin ipso disponere digiiemini, ut ex miseiioe miseiTus, | jam \isus est fidelium laciyroas
hoe proedictus princeps nuliam conlra nos habeat dextera grittiosa; consolationis abstergere, et sirigul-
aclionem, quip iino pro \estri culminis excellentia tuosorum lamenlajlugiibria cohibere. Disposuitenim
adjutor nostersit in ncce=sitalihus Opporiunis. in apostolica sede virum secundum eor suum, velu:i
EPISTOLA YIH. splendidissirauin solare sidus , proecellentia virlutis ,
sanctiiatis operibiis, et justiiioe jadiis praefulgen-
Qxidum Rudolpho sciibit, et ponliftcts maximi opera tem e. In vesira etiam sufaliinationerairafailiarbitrari
et mirabili sui sublimalione Ecclesim et hnperii quilibet fidus, et sequus inteipres polest, quod nulu
statum hactemts coilapsum i efoimatum iri divino lunaris glbbi lumine reparalo f, Uuetivagi
(An. Dom: 1274, cod. Rud. vm.) ~ faactenusimperii staitusnebula nubilosa detersa B,
—
ARGUSIENTUM.Diuturno interregno post Frideri- ** universaliexspectaîionifidelium utriusqueluminaris 11
absentiam, ipse clectus signum crucis accipiens f Sicut luna nullum splendorem faabetnisi a sole,
lalia dixisse lertur : Ecce signum, in quo nos, et sic rex Romanoruni a puntilice auctoritalis con
tolus mundus est redemptus. Et hoc signo utamur sortium accipiens[imperialis diademalisimpositioiie,
loco sceptri. El deosculata cruce omnes principes recte comparatur lunse. Hoe lamen loco lunse compa-r
lam spirituales quam sreculares ipsam crucem loco ralio eo tantum adhibetur, ul dissipandis Germanioe
sceptri osculanles , recipientes feuda sihi fidelitatis tenebris Iumen admotum esse sigoificelur
B Flucluantis imperii causa praecipua ex Olomuc.
juranfenlum prsesiiterunt. »
a Juxla opinionem , de qua superius est dictum , cpisc. nuper laudali litteris Gregorio audienda :
quam generalem omnium esse liinc conjicimus. « In his, quse per 'experienliam didicimus,' quod sci-
h Supra dixerat imperialem majeslatem et ira- mus loquimur, eliquod vidiiuus protestamur : quo-
peiialem curiam : nunquam lamen imperalorera niam secundum Apostolum, periculosa tempora jain
appellat regein Romanorum, sed regio semper litulo \eneruul, in quibus homiiies seipsos amantes, prse-
euin prosequitur. Constabat enim Romana duntaxat ponunt commodo feip. rera privatam.Unde nou so-
coronatione imperaiorem fieri, lametsi iinperiuin luin iu regno Alemanniae, sed uljique fasec pestis
inoderarelurquicunquead illud fastigium per electo- tanlum invaluit, quod quanlum est in faominibus
res evehebatui'. sive spiritalibus, sive soecularibus, borrenles juga
c Sepiem et viginti annos interregni reputat, cum superiorum, in regum electionibus et etiam prrela-
imperiuni snblato lumine fiuetuabat. torum, aut tales eligunt, quos eis subesse potius
d Extra Gernianiain mala isla exlendi Bruno Olo- U oporleat, quam prseesse, aul in diversos dividunt
nmcensis enarrat Gregorio X ap. Raynald. (1275, vota sua : duabusjforsan de causis, ut plus emun-
n. 12). Italiani in factiones divisam Ezelinus et gant a pluribus quam ab uno; aul iileo si voluerit
Manfredus ad extremum miseram effecerant. Quare unus proeedere per rigorem justitioe conlra ipsos,
Carolus Andegavensis accersitus fueral, ut rempu- peraliura defendaniur (ap. Rayn. 1275, n. 7). JNO
blicam Ro nanorum in sjatuin aliquem erigerel. tari lamen debet! hunc episcopura Bohemise regi
e Comiliis prorogatisin lertium fere annum die semulo Rudolplfi aahoesisse; quapropter veniens ad
prima Seplemb. an. 1271 Yiterbii electus fuerat exempla ; < Exempluin, inquit, hiyusmodi corain
Gregorius X, Theobaldus nomine, patria Placenti- veslris oculis est, etnoslris jam prseleriluin, et jam
nus, archidiaconus Leodiensis, cum exei'cilu Chii- inslans : prceteriuim in eleetione regis Hispauite
slianorum degpns in Syria. Quamobreni sequenti el comitis Richardi; el nunc regis HKpanise, et COT
anno veniens Roniam, consecralusque, prcecipue mitis Rudolphi. t Ouod falsum esse liquel ex jain
* cordi faabuit Syriam, quo ut auxilia roitteret, gene- diclis.
rale concilium Lugduni indixerat, Ecclesise el im- h SanctusGregoriusYH (lib."vn,ep 25) Wuilleluio
perio tranquillitatem parere nitehalur vacabatque Anglonim regi: «Sicuf enim, inquii, ad muudi pul-
italioefaclionibus exstinguendis. Quse omnia comjja- chnludinem oculis' carneis, divei-sis temporibus re-
raiioneni solis afa eoJem non ablufeie iuculenler proesenlandam solem et lunam omnibus aliis emi-
oslendunl. nentiora dfaposuit lumiiiaria, sic ne creatura.
— LIB. I. 71*
715 COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEU^COD.CAROLSNUS.-API.—EPP. RUDOLPIIII.
jucunda serenitas amodo clarius et irradianlius .
A EPISTOLA-X..
illucescat, 31-6 nt reslituatur Jerusalem deserta a*sicul Civitas Iwlalur de promottone Rudolphi,
fuerat in diebus et qumitam
aritiquis, ponantur ipsius etdem se tgtam devovens.
quasi uelieise, et soliludinis invia quasi faorlus. *
(An. Dom. 1274, cod. Rud. \.f
EPISTOLA IX. — Una ex tam mtillis imperii pre-
AHGUMENIOH.
Princeps quidam scribit poniifici maximo de ele- -vinciarum civitalibus a iyrannide invasoris se
ctioneRudolphi, ipsum cidem commendans.
- .emersuramconfidensRudolpho ofasequiumdebiluro
" (An. Dom. 1274, cod. Rud. ix.) \ prcesiatj impefaioriam d"gnilatem pro illius revi
AiiGu*MEKTUM. — Princeps N. ejusdem interregni ca- opinione, et imperatofis
*"" ' pro virili com-
officium
lamitates exaggerans, acRudolpfaumdivinitusele- mendat •*"
ad r
ctum esse regemJloinauoram prena iriiprbbos, Non est mifum, si de promotioue vestra damus
bonosautem praemioafficiendosiulelligens; Grego- Jncessanler Domiho gloriam et honorem, cum ipse
rium X impense orat, ut eidem regi sit pfresens, de lalenio suo nobis contulit margariiam, nee sine
pro inslauranda pace, pravitate hreretica exfer- ratione cedit hoc nofaisad pleniludinem gaudiorum.
minanda, ac dilalanda orthodoxa fide in Syria. cum Dominus nofaismisericordiler providens nostris
Humanre cognilionis dighitas suoeprimitivse ori- desiderjis annuendo, excussa rufaigine, fie argento
ginis non immeriior, quiaomhes ab initio lifaerinas- nobis coiilubt vas purissimum, nostrce caplivitatis*
cebantur, nec proesidentiseminenliam cognoveranl, _ fiduciam-et nostri .exlerminii redemptorera.-Kam
visa est servitulis jugum excutere, et domiriii proe- " priusquam montes fierenf, aul formarelur 31§ ier-
cellentiam refulare." Yerum impunita definquentium raetorbis, a sseculoprimitho prsedestinatura fuil,
liceniia incehiivum Tnalevoiistribuens "delinquendi, quod deberetis iiilhrono imperialis celsiludinis re-
tol malitioesemhia in-areola «lairis Ecclesise spar- sidere, ante cujus tribunal naturalia et civilia jura
-seral, quod urticseel aliarum nocentium berfaarum tremiscunt, libenter audila eonscienlia Tevelatiir,
venenositas"\issesunt triiicum Dominicumsuffocare. imperiiia delegitur, justitia roboralur et iuiquilas
Prospiciensitaque de Coelo justitia ad prsemiandum eflugatur. Unde omnes qui Cbristiano nomine glo-
justorum merita, et reprimendam malitiamperver- riahtur, debenl, et possuntad \eslrae imperator.rje
sorum, animatam praefecit Tn terris* legem de sui majestatis elementiam weurrere. cum fiducia-ple-
prpfunditaieconsil-i doriiinumRudolphum serenissi- nibri e. Nam vobis Doroinus contulit potestalem
mum Roroanorum regem cunctis morfalibus h,\ gladii temporalis, ûl sereniiati veslroesil proprium,
317 quoad temporalia reverendum, a qrio, veluti orfaepiterrae freno juris et justiiioe conSjTJngereâc-
vatio ûris prsecipit,"feuda una'cum meis filiis, hec etiam sequitalis. Fecit jiamque vos Domimisimpe-
rion-Orientalium partium "principibus recepi solem- ratorem f m terris, quem propiium recognoscimus
nilate, ijua decuit, inanifesla c. Sjipplieando piis- Dominum,et cuinostrasufijacei civitas s, ut vos sitis
simoepalernitati vestTse,quatenus dichfeomino meo contra faostesfidei clypeus, juris-defensor, amator
fa\oiis-plenitudine, et affeelu faenignitatis -sblilre cequitalis, exslirpator maliiioe, sedalor scandali, et
tam paterne tamque pie ad faonum<stalumChristlani refugium inipolêntium."Nam potestas Csesaris ,spe-
populi dignemini assistere, ufpsx deperditareflo- rantes in juslilia non relinqi.il, opprescos reievai,
reai, pravitas hsefetica exsultet, et orthodOxsefidei,Q relevatos sustental, viduas protegit, orphanos]>ro-
planlatio contra ciucis Cfaristi oemulos ad Christi luetur, imbeGillesdefeiisat, refovet debiles, proslra-
gloriam sedilatejA '_.' _ >. tos erigit, et erectos corroborat in virtute.
t
quam sui benignifas ad imaginem suam in hoc comparatio majorum liiminarium primo cum ap?-
mundo creaverat, iri erfonea et mortifera trafaerelur stolica etregia jjpteslale, ac,c!einde cum aposlolxa
pericuia, prseviditutaposlolica etrregia dignitaleper et imperaloria, opinionem pcperil, qure Rudolpfai
.diversa Tegeretur oiiicia. s Et lnnocentius III ap. tempore invalueral, etcoiisecutislemporibusomnium_
Baluzium (de Negot. Imp. ep. 52) jiost annos am- communis evasit.
plius centum "viginti: <Sicut in eclipsi -lunse, ait, c Feuda, jura, et prhiltfgia ex A. "B. cor.stilu-
tenefarai amplius lenefarescunlel majoris caliginis lione (cap. 2, n. 8) cohlinuo post Germanici rcgni
obscuritasin\ alescit, sicex iroperatoris defectuhsere- susceptum diadema-confirmari debenl: « Absqi.e.
ticorumvesania etriolentia paganorum contracatlio- dilatioiie et contradictione" confirmare et appfofaare
licos etfideiesperfidiusetcrudelius malitia multiplica- debeat per suas Iilleras et sigilla; ipsisque proe-
laconsurgunt.j Ex quibuspatet,genus istudloquendi missa omnia inriovare, postquamimperialibus fueril
obviumin codice Rudolpbino, haud esse insolens. infulis coronaius. t cseleri feudorum con-
a Allegoricehic etiam loqui auctorein faujusepi-_, firmationem reciperePrincipes consueveruntalii alio tefflpore,
stolsenon crediderim : non enim video, cur impe- prout comflioduih unicuique erat pro majdri mino-*
rium.aut Germaniadesignari posslnt faocnomine. De_ rive locorum distanlia. Spontanea vero dilalio feu-
vera igitur-chilate Jerusalem sermo est. Syria enim D datariorum apertum infidelilatisindiciunj erat. Sem-
id teraporisponlifici, imperatori,' aliisque principi- per lamen (1-bid.xf. 9) t primo, suo rioniine regali
bus maxime cordi erat, maximequeindigebal mifi- iaciet, et deinde sub iraperlali litulo innovafait.»
taris prsesidii, quod undique colligebaiijr. Et. -,ni d Nil-credibilius quani ignottim istum pfiiicipero,-
fallor, afa aliquo ecclesiaslico viro, qui in exercilu' qui- una cum Orientalibus_principifaus feudorum
, .Christianorumerat in Terra sancta, scripta esl.fasec confirmationem acceperat, in Syria esse,'indcque
epistola : alque indidem data estquce sequitur.. ad Gi'egoriumdedissefaanc episfolam.
b Hoc loquendi genus nullibi frequenlius quam e -De opinione faac omnium confmunf. salis estl
in aurea Bulia ocloginta post -annos data (cap. n, dictum in nolis ad duas proecedentes epistolas, -
n. 1,5, 4, 5) : t Bonumetuiilem eligere valeant in quas eonsulesis. - - ' ~' '
regem Romanor. futurumque Csesarem, ac pro f Imperialis celsitudinis et Imperalorise majesta-
isaluie populi Christiani. Cum Dei adjutorio eli- tis mentio superius occurrens rerenda esse videtur:
gere volo lemporale eaput populo 'Chrisliano, imperalorem eruditi omnes, et proe iis Rudolphus
id est regein Romanorum in Csesarem promoven- unanimi consensu rejiciunt. Ifaque ciyilaiis hujus'
dum. Nec amodo de jam dicta civitate Frankeriford assentalio aul inseilia nolandaest.''
separentur, nisi prius major pars ipsorum temporale 8 Perperam titulalof ait civjlalem banc folam sr-
eaputmyndo elegerit, seu populo Christiano-Tegem devovere regi Romaiuruni. Eum quippe Jegitiroun .•
.videlicet Romanorum in Csesarem promovendum. dominum agnoscit, 1 quo ih prislinain cohiiiiionen
" - * -• >
Rector, seu temporalecaput fidelium.'
. tûamohrem restitui optat. '
' "
PiTROL. XCYIII. 23
71S B. CAROLI MAGNl OfP. PARS I. SECTIO III. 716
EPISTOLAXI. A sistorio Lugdunensi Oltonem legatmn suum beni-
" Gralam habet gne audierit, uberrimas gralias agit; filialenun
gmtulationem sibi factam. orariibus obedibnliam promiliit; "Terrae sauctce,
(An.Dom.illi, cod. Rud.s.1. ubi paterni cineres quiescunt, valido praesidio se
—
AHGUMESTUM.N. episeopo gralulatorias lilleras subventurum pollicetur. Cum eo colloqui se vefae-
per legatum acceptas multa prosequitur laude. menter cupere de pace inter Chrislianos compo-
Earum sententiam,.et legali suo munere provide nenda. Suam eonlroversiam cum Sabaudise co-
fungentis interpretationem se ex menfbria nun- mite, interprete utrinque misso, arbitrio pontificis
quam depositurum; ipsique et Ecclesiseilli com- delegatum iri. jPrincipes omnes, barones, et cae-
missae semper fauturum pollicetur» feros per Alemanniam sibi morem gerere; ac se
Placida nobis tuae applausivse congralulationis ' mandatis ponliiiciis omnino parilurum esse signi-
affaraina super nostrse sublimationis pi-osperis au- ficat.
spiciis cum cujusdam voluntariae gratitudinis, et Pater patrum amantissime, a cunctis filiis Jiomi-
devolionis exhibitione graluita, nostro nuper cul- num super omniajqui sub nostroe roortalitatis vivunt
mini 319 'venusto suavilatis eloquio prjjseiitata, hafaitu reverendej in ^veslrseassurgentes laudis proe-
ex sure mellifluossenalura dulcedinis nostra proecor- conium, non quas tenemur, sed quas possumus
dia delectationis immensse fragrantia refecerunt. actiones referimus uberes gratiarum pro eo quod
Inftiit equidem themati iaudando verfaorura tam sincerce noslrae devolionis proposilum, seu prom-
pulcher lepos in coriice, et sententiarum egregioe ptitudinem per yirum utique commendabilem N.
venusiati accessit tam amafailis condinienti saporo-;B (Ottonem praepositum)in vestroe sanctitatis fralrum-
sitas in radice, ut si (quod absil) ulierioris etiam que vestrorum prccsentia
1 expositam, et oblatam an-
consequentiae nullus deinceps unquam fructus erum- distis clenfentius, et proposifis benignius intendistis
pat ex floseulis, spei tamen rivus manere non desi- solitse gi'atia pietatis c. Propter quod nos insolidati
nilex proemissis. Sane nuniium tuum legationis [iiisolidati] persisienles propositi corde, pura [corde
suae verba discreie ac provide proponentem faeni- puro], non ftcta cbnscientia, ad honorem Dei et exal-
gne suscepimus, el tenaciori memoriae duximus tationem RomanceEcclesiaesemper ultronei volumus
commendanda lam ea, quse nunlius ipse proposuit, tolis conatibus iriveniri, omnes.ecclesias elpersonas
quam qure lilteroe continebant, roiegriiatem fidei ecclesiasticas favoris contiroiatione confovere, in ex-
tuse ac animi puritatem, quaro ad regales litulos lnriendajustitia ipsis fore faeiles, et in conferenda
provefaendos « te indesinenter habere perpendimus, gratia, prout hoirorem decet imperii, liberales, ad
prosequentes uberius actionibus gratiarura ; et ni- universalem orbis pacem omni nisu orituroe radicem
h
liilominus in tui et Ecclesise tuse agendis, et in discordisemedullitus evellere, in cavendaque 321
opportunitalibus tuis nos experieris ultraneos et dissensionis matefia sedis apostolicseplacitis et man-
nevotos. dalis filialiter obedire d. Gerentes fervenli spiritu In
32® EPISTOLA XIL mentis desiderio . illi Terrse sancloc vestrae bonitaiis
nobis, seu auxilio siiflfagante e, quafn nni-
Rudolphus Gregorio X pontifici "maximo gratias agit consilioDeiFilius
quod cancellarium ablegatum suum benigne audie- genitus muliiplici beneficio omnibus nmndi
rit, promittens se scinper in omnibus Ecclesiw Ro- parlibusprsetulitj ipsamque consecrando, aspersione
, manm obsequenthsimumfilhtm futurum. Q sui sanclissimi sanguinis rubricavit, lam potcntcr
quam patenter [batienler] succurrere, quod _^quo]
(An. Dom. 1274, cod. Rud. xn.) Dei populus per^multa tempora ab bostibus crucls
— X in
ARGUHENTCM.RudolpfausGregorio quod con- Chrisli afflietus pariter et constriclus ad Chrisli glo-
o m aliis principibus regius lilulus honoris cul- verat, seminare: Et quoniam ad comprobanduist
men designat. Secus est de rege Romanoi'um, cujus conceptam de vestra exaltatione laetiliam juxla cor-
apex esi imperatoria majeslas. De hac sollicitum dis nostri desidefium, certis causis prohibentibus,
fuisse episcopum, adeoque tam lilleris quam legati non possum personaliter comparere, virum provi-
vocc suum desiderium Rudolpfaoaperuisse, ut regius dum et omni ratione mullipliciter fide dignum ad
tilulus ad eam majestatem provefaeretur, facile ninc vestram duxi celsitudinem dirigendum, qui suppleat
colligitur. Quare Rudolphus ideo prseserlim acce- in expressione gaudii mei quodammodo viam meam,
ptam hafaens giîulationem, quia summus faonorin et rae dominationi veslroe, licet afasenlem, praesen-
regia tantum dignitate constilutus non fueral; prae- tialiter paratum ad veslra regalia imperia reprae-
cedentis epislolseassentaiionem, seu inseitiani rejicit, sentet. i
quai>falso imperalor appellabatur. c Legatio ad ponlificem Lugduni agentem ador-
Quam\is gratulatoria epislola quam Rudolphus nata. Ejus princeps Ollo prsepositus sancti Widonis
laudat, eadem illa non sit quam auclor Piet. Austr. Spirensis caneellarius cum regio mandato, « Dato
(1.i, c. 4, p. 54) tanquam a S. R. E. cardinali scri- Rodemburc A. D, 1274 in crasiinum Dominicce qua
ptam affert, nifailenim de provefaendoregio titulo in n" cantatur : Quasi modo geniti, i seu die 10 Apr. fer.
ea continetur; imo de Ecclesia agitur lilterarum II post Dom. in Albis. Idem legatus cum Germ.
auclori commissa; nihilominus, nt paleat diserimen principibus , arcfaiepp. et epp. qui concilio aderant,
inier epistolas quse gratulationem, et illas quee homi- consueta juramenta prcestilerunt, et sanetse sedis
nium praeseferunt, lectoris oculis eam sufajiciam: jura confirmarur t Rudolphi nomine t mense Jun.
pluriuni quippe titulorum fallaciam aperiel in isto die Martis 6, merisis ejusdem.» Cujus rei monumenta
cocl. : < SufaJiniitatis vestrre gloriosa promolio ad omnia exslant apud Raynaldura (1274, n. 10 seq.).
tolius orfais imperiali lumine orbati diutius clarita- d Optimi principis requa et recla proraissio, quae
lem, ad sanetoe malris Ecclesioe.propugnaeulum et suum effectum softila esl, ut in sequenlibus pianum
juvamen, ac Cliristianse fidei propagationem et glo- fiet. Similem saiicla sedes -a Suevis Augustis non
riain divinis auspiciis procurata, quam cito roihi in- faabuit, quos terfibili sacramento astrictos, ut dia-
notuil relalione veridica, tanla cor meum loetiiirc dema imperiale susciperent, brevi perjuros infensis-
suavitate perfudit, quod ipsam nee calamis possum simosque hostes experta est.
scribere, nec verfais plenarie declarare, cum ex hoe e Infra videfaiitms(ep. 25) duodecim marchaTum
rnanifesle collegerim, quod pater misericordiarum millia, seu aureorum sexetTriginta millia gratuito
super desolalione pojmli Christiani oculos pietatis largilum esse printificem pro sacra expedilione:
aperiens, finem intestinis discordiis, quaespecialiter quippe quo instructior nemo erat Syrire rerum. Inde
intravisceraRomani imperii diutius exarserunt, velit. enim ad Petri caHiedram accersitus, eodemque cum
imponere, et per vestrse victricis potentioefarachiuin Rudolpho transfretaturus erat post ejus coronalio-
niundo pacem, qusemultis retro lemporibus exsula- nem, nisi mors illius votis obslilisset.
/17 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHIL — LIB. I. 718
riam sepulcrum Domini intrepide valeat visitare. Ad A stra, et alia faona sacri imperii per Alemanhiani no-
quod ardor desiderii in nofaiseo vefaementiusaccen- strae obediuni unaulmiter ditioni d. Supplieamus
ditur, quo naturalis geniloris nostri ossa, ob cruci- itaque vestraesanctissimre pietafi e, qualenus dictis
fixi glorlam, exlra nalale solum peregre inibi quie- N. credentes ministerio vivse yocis nofais*"digneminj
scentia, sollicitius quotidie in nostris cordibus revol- patefacere vestrce faeneplacitavoluntatis s.
vuntur : et quis prohibere polerit filium ex intimis
cordis concupiscere in paterno tumulo a exsulem 323EP1ST0LA XIII.
cuidam cardinali gratias agit quod parte»
pro eo fieri, qui exsilio et miserise se tradidit delitiis Rudolphus suas in curia Romana unice joverit.
affluens paradisi ? Inter caelera vero iiesiderantius
concupita desideriuni est indefessum una vobiscum (An. Dom. 1274, cod. Rud. xm.)
babere colloquium,~et tractatum, qualiter pax jam- ARGUMCNTUM. — N. S. R. _E. cardinali, quem noverat,
diu disperdila inter Chrislicolas reformetur. Supef - suis legatis referentibus, in consistorio Lugdunensi
omriihus traclatifaus per vestrae mellifluce pietatis firmiter constanlerque opinatum esse,.ut Alpfaonso
dulcedinem cum nostro cancellario habilis, oflerentes postfaafailo, sua electio rala hafaeretur, gratias
animam, corpus, honores, res et omnia nostra ad agit; oralque, ulposilo fundamento.excelsum cul-
vestrse beneplacita sanelilatis.' Et ut verbo consonet men perfici curet, imperatoriam vitlelicet majesta-
operis gratiludo , beatiiudinis veslroe pedes devoiis 1 tem a summo pontifice sibi deferri.
osculis, cum voDisplacuerit,_volumus contingere, ac
Taciead faciem personse vestrse sanctissimae perfrui Provenit nofaisadiromeiisrejucunditctis tripudium;
\isloneb. Ad hrec super controversia, quseinier nos t. quod ubi nulia nostrorum meritoram causa praeces-
ex parte una, et clarissimum comilem Sabaudisefide- serat, nulla praevenerat vestrse familiaritatis np.fiia,
lem vestrum ex altera Tertitiir, amicabiliter, vel solo, ut firmiter eredimus, divinse benignitalis in-
justilia mediante, sine strepitu sopienda , laliler stinclu adnostros sic assurrexistis amplexus, ut sicut
322 ambo convenimiis, quod nos unum, et ipse fideli narralipne accepimus,_fida manu primarium
comes alterum \iros idoneos ad veslram curiam jactaverilis lapidem , gradumque primordialiier po-
transmitlemus, ijui nos concordandi adinvicem ha- sueritis, cui nostrse promolionis scala innititur, et ad
befauntplenariam polestatem. Jpsis vero non valen- ardua conscendendi solidiora ,'isa sunt jam surgcre
tibus innnam concordare sententiam, ambo promit- fundamenta J*.Quocirca„pater egregie, laudibus pra:-
timus hona fide verbo arbitrii veslri stare, ceiiam termissis, quarum diffuso praeconiomultipliciter me-
habenles in Domino fiduciam, quod ex quo post ruit vestra perfectio coniraendaii, ad grates, quas
Deum, ad nulluin alium quam ad vos et sacrosan- possumus, voiis ex intimis inclinantes, pateniifatem
ctam RomanamEcclesiamhabere volumus refiigium vestram suppliciter exoramus, qualenus laudabilia
seu respectum, quod omnia nostra negotia tanquam circa nosinchoata principia medio Jaudabiliori et fine
dilectissimi filii serrper habeatis palernaliier com- peroptimo ex innata pi'oestantlahonitatis concludere
mendatac. Et ut prosperorum successuum nostrorum satagatis ;. De-nobis enim potesiis secure fiduciae
auspicia vos nunc non lateant, vobis prsesentibus 324 plenitudmem oblinere, quod ad ofnnia, quse
notum fiat, quod principes, faarones, Civilates, ca- sacrosanctoe Romanse Ecclesiae piissimae.matri no-
a Albertum Rudolphiparentem sub auspiciis Frid. ctus, et frater Henricus de ordine Minorum luas c-1-
U in Syriam profectum esse, ibique obiisse supre- C situdinis nunlii... aperient. t
mum diem, Aecone sepultum, Gerardus refert (H. i Alphonsus Caslellae rex jami>ridem electus rex
Austr. p. 7). Romanorum nullum non movebal lapidem, ut a pon-
h Lausanse colloquium istud est habilum seq. tifice confirmarelur : quare et legali ipsius Lugduni
anno mense Octobri, ut -videbimus infra (ep. 34), aderant, qui certatim cum iis Rudolphi, ofliciis et
actumque de sacra expeditione ac de rebus ad san- promissis domino quiquesuo dignitatem imperato-
clam sedem totamque Italiam perlinentibus (Rayn. riam regia coiifirroaiione oblinere nitebantur. Ta-
1274, n. 3 seqq.). metsi adjuramenlaRudolpbi tantum Iegatis admissis,
c PtolomaeusLucensis tradit, Rudolphum, utas- Alplionsini re infecta recesserint. Ex hisce autem
sereret jura imperii, mibisse filium suum natu majo- litteris-discimus praecijraumhunc fuisse ex fratribus,
rem iri terras comitis Sabaudise cum afmatorum co- quorum consilio rex Romanorum aposiolica aucto-
piis. Aliunde constat Ludovicum Sabaudiaeconiitem <ritate est designatus Rudolphus. Qua lamen desi-
adhsesisseCarolo Andegavensi in Siciliam venienti. gnalione fundamentum tantummodo esse positum,
Quodprsecipue notari debet, rex Romanorum suam super quo imperatoria majestas extollerelur, Rudol-
causam omnem pontificis arbitrio submiltit.^ Quare phus idem leslatur. Quo integrior testis ad veram
pontifex conatus est eumdeffl comitem, Galliarum- imperii Indolem tenehdam post quinque fere scecula
que et Siciliae reges in Rudolpfai amicitiam addu- *ab 'ejus origine, desiderari non potest.
cere; litteras ponliflciai rei lestes Iaudat
- Raynaldus
' Quod paulo ante fundamentum dixerat impera-
et Cod.Yallic. (1274, n. 60). lorise majestatis, modo appellal. Medinm
d Oltocarum Bohemiaeregem, Henricum Bavarise"Uet finem Gregorius - in principium nuper laudatis Jitteris com-
dueem, hisque alios adhserentes, sibi adversari no- •"plectitur: «Cseterum,aiens, cum inchoata feliciter
verat, sed forlasse in contumacia non perstituros ad ejusdem culmen imperii turepromotionis auspicia
sperabat. Jnterea consensum principuin nuntiat, qui non prosecutionisprocrastinalionedifferri, sed festina
necessarius erat, uf sua eiectio confirmaretur, deinde deineeps consummatione compleri utilitas manifesta
imperialia a pontifice obtineret. suadeat, serenitatem luam horiamur, et sincero tibi
e Deestininsignia
cod. Caes.'verbuui pietali affectu et consilio suademus, quatenus sic tepraepa-
c Haecsequuntur in cod. Caesareo : Ita se totum- res , sic disponas, ut cum te ad nnclionem, conse-
que imperium Deo et sedi apostolicmCmsareareveren- crationem, et imperialis diadematis coronationejn
lia devovit. de nostrisTecipiendas manifauS'duxerimus evocan-
gGregorii responsum his lilteris exstat ap. Rayn. dum, ad quod terminum In proximo, prout cir-
/1274, n. ^55)daium « Lugduni vi Kal. Octobr. arino cumslantise pensandsepermiserint, intendimus assi-
111 t Ibi inter crelera: < Licet ilaque, ait, non sine gnare, non improvisus, sed sicut lanli negotii solem-
causa distulerimus "faactenus tibi denominationem nia exigunt, paratus ajjpareas, et ad praemissa non
ascribere, cum fratribus tamen nostris nuper deli- morosus, sed promptus et feslinus occurras. Expedit
berationepraehabita, te regem Romanorum tle ipso- autem, ut aliquos, qui super ej'usdem assignatione
-rum cousilio nominamus. Causas autem salubris di- termini, quid luoecommoditaticongruat, etalias plene
Jalionis.imo potiusconsultse acceleralionishujusmodi .tuamsuper faocper omnia voluntalemnofai^nsinuare
ad lotius orbis et ad ipsius maxime profuturse pacem valeant, cito adprrescnliam nostram mittas'.)
inroerii. ut soeramus, dileclus filius Tridentinus ele-
7J9 - E. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 720
siraeaccepta noverimus, ju.Ua piTideulircvestroecon-- A camur.necopoiTeatjnossuperhocconlravosstimuIum
siliuru specialiler faabilitari disponimus, et in ve- quoerereimpellentem.
stris beneplacilis fervere coniinue reverentia Dliali».
EPISTOLA XIV. 32®' EPISTOLAXVI.
Ejusdem cum duabus superioribusargumenti.
Offert abbati primarias precespro ecclesiastico
benefi-
cio cuidam conferendo. (Att. Dom. 1274, cod. Rud. xvi.)
(An. Dom. 1274, cod. Rud. xiv.) Regiremajestatisisplendescens serenitas sic alio-
— Quatuor sequentibus episfolis anti-• riim jura et consuetudinesprotegil et tuetur , quod
ARGUMENTUM. nnicuique suum esse tribuitur et servatur. Quaritc
quahi qbtendens consuetudinem abbati, capitulo,> magis ipsa regia magnificeniia propria j'ura leuelur
episcopo offert primarias preees pio beneficio aut* defendere, quoealiofum nititurconsenare? Cum igi-
canonicalu vacanle, seu quamprimum \acaturo. lur anliqua et approbata jusnoslris antecessoribusdi-
Renuentem abfaalem regia aucforitale faortalur.• vis imoeraloribus et regibus contulerit consueludo
Pari modo episcopum sancta sede inconsulta id* quod singuJsepersohse in singuiis cathedralifaus d, et
fieri posse negantem iteralis pfecibus, atque amo- aliis collegiatis ecclesiis ad primarias preces
ris el gratise spe proposita aggreditur. regias
recipi debeant in canonicos et in fratres , prsefaen-
Dum in noslroe sublimationis exordio quoelibet t dam, cum se facultas ohtulerit, adepturi. Nos eorum-
ecclesia in Romano imperio conslitula super provi- dem proedecessorumnostrorum vesligiis inhaerenles,
sione unius personaeprimitias precum nostrarum ex: perN. primarias vibis dirigimus preces nostras, ro-
anliqna et approhata consueludine sacri imperiii " gantes cum onroi irislantia et affectu, regia nifailo-
admiiiere teneaiur h, primarias tibi offerimusprecesi minus auctoritate mandantes, quatenus considerata
noslras, devotionem tuam attenlius exorantes, ac; idoneitate personse|, eumdem nostri amore inve-
regia libi nihiloiiiinus auctoritate mandanles, qua- strum collegium canonicatus honore recipere non
leuus latori proesentium,ad GUJUS honores augendosi negetis, proebendani,si qua nunciacal, \el quam-
el commoda provelienda non soluni suse probitatis: primum ad idobtuleiil se.facullas, sibi, cessanfeoc-
merifa. sed etiam acceplse palernce, nec non aviice casione qualibet, Jcollaturi. Taliter facienles, ut
st.enuilatis obsequia nos effieaciter provocarunt. dumjura regianon minuitis, regalem libeat clemen-
Nobis etiam de sufficienii 32§ scientia commen- liam libertatem vesjvraeecclesioenon minuere , sed
dato, de ecclesiasiicofaeneficioad tuam collalionem augere, nec oporteat super promolione proedicti N.
spectanle, si quod vacal ad jirresens, vel quampri- ilerato vobis dirigefe scripta nostra.
roum obtulerit se facultas, cures liberaliter provi-
dere ob nostram et sacri imperii reverentiam specia- EPISTOLAXYH.
leiu, ita quod te exinde et luam ecclesiam condignis Commendat episcopo quemdamprimarih precibus in
leneamur honoiibus ampliare. lcanonicum.
EPISTOLAXV. (An. Doin.|1274, cod. Rud. xvn.)
' Si
c
Secundario, sed cum minis inlerpellat abbatem ae diligenler inspjexcrisdecus el decoreui Romani
ecciesiaslicobeneficioeidem , pro quo antea htter- imperii,meruit quod in oiriniumprincipum oculis, velut in
cesserat, conferendo. r( speculo collocari, uipoie a qub ipsi principes
Dom. cod. Rud. principatus insignia contrafaunt, Iai'gis ab eo laigi-
(Aiu 1274, xv.) tionum amplificati^ beneficiis, et honorum 32*7
Licet aliaspro N. direxerimus primarias preces prrerogativa cloiati; si demum in tuse trutina consi-
nosiras, ut ipsi secundum antiquam et approbatam derationis appenderis, quaiuum locura discretus vir
consuetudinem de ecclesiastico heneficioad vestram N. in curia nostra libi et ecclesiaeluse lenuerit ha-
collationem spectante sluderelis liberaliler provi- ctenus, et adlmc tenere poterit in fulurura, profecto
dere, vos faujusmodinoslrismandatis el precibus par- non ambiges, nec yacillabis ut dufaius,quin ad pro-
\ipensis,non attendentesquod eaedemregioeprecesin molionem ipsius ex pluribu > ralionibus tenearis.
se.contineant speciem mandatorum, easdem,ut nobis Nullumetenim angulum laiet impeiii, quin ex anti-
innoiujt, admittere noluisli. Quapropter denuo dequa elapprobata imperii consueiudiiie.nohisnostris-
\otionem vestram exfaortandamaffecluoseduximus, que praedecessoribus divis Romanorum imperatoii-
elmonendam, regia nibilominus-vobis auetoritate bus et reglbus a quibuslibel prselatis ecclesiasficis
mandantes, quateuus facientes de necessitale virtu- unius personaeprovisio debealur. Propterquodneces- *
tein, eidem de dieto s i
faeneficio, quod vacat ad prre- sarium esse nou credimus, quod ad receptionem et
sens, vel quamprimum ad id obtulerit sc facultas , provisionem_ipsius N. in lua ecclesia auetoritas
curelis liberaliler pro\idere. Jus nostrum in hac apostolica requiratur, eo quod N. ecclesia ab eccle-
parte laliter servaiuri, quodjura veslra et monasterii siis aliis regni nostri, quse illis, pro quibus piima-
vestrLversa vice recognosceie eo fa\ orabilius indu- rias preces nostrasobtulimus, congrua promptitudine
'""
<*Cardinalitiam dignitatem eum episcopali divi- I faisceformulis afasqueprincipis nomine, et sine ulla
nilus instituta coroparandam, Jiber Ponlificalis in nota lemporis, indicala consuetudine rem omnino
Evarisio aperle docel, nam tilulos Romce instar incerlam tuentur. Consule, Disseiiationem (n. 55
dioecesum, seu parochiarum, ut vocabaniur, insli- seqq.).
luit. Et Cyprianus(ep. 15, al. 20) Ecclesioe Christi c Si epislolarumicollectorfaancallente peiiegisgef,
moderalores agnoscenspresbyteros et diaconos car- optimo principi non inussisset faujusmodinotam.
dinales sede vaeanle illorum opinionem eludit, qui Quis enimvero amahlior et juxta reverentior Rudol-
parocbiarum poslea inslitutarum quid simile aulu- pho erga omnes Ecclesiseviros, al prseseriim coeno-
manl cum cardinalium titulis, et parochorum cum failas? Sed cum mhtis? Ii terre ipsreteslanlur , qua
cardinalimn oflicio.Inde enim exeinplumdesumptum moderatione abfaalem inobsequeniem in re, quam
esse ad parochias et paroclios insiituendos negari esse cequlssimamputabat, tolerarit.
nOnpotesf, principem-vero Ecclesioeuniverssecleium d Quamquam juris vocabuloulatur in Iiis lilteris,
cum iisdem comparare, scriptoris ineruditi esl. Ru- noniamen ihtelligit de jure per privilegium sanclse
dolplius pari honore illos prosequitur cura primis sciis acquisito. Quhdscilicel una sancta sedeslaicis
Germanisearcfaiepiscopis,iisque, tanquam patribus, principibus confiTTepotest, et subsequentibus tem-
"filialemreverentiam exhibet. poribus conlulii, ut in clisseriaiione est diclum. Ipse
h Quanlam quantam diligentiam quis adhibeat, Riidoljihusid teslalur. consueiiidinelantum niti lianc
evempluni faujusmodijjrecum Rudolpho antiquius rem affirmans.
noii couJperiet. Auciores nacd jroam ex quatuor
721 COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHIL—LIB. I. 722
providerunt etprovident incessanler, in conditionum .A ad nostramxrealionem, cuique iraperalori, vel regi
disparitale non discrepet, nec exemjjlionis alicujus defauistisimpendcre, quidquid etiam de bonis impe.";l
privilegio fulcialur.Et hinc estfquod fraternitatem medio temporeoccasionebellorum vos ojjprimeniium
tuam affectuplenario duximus exhortandam a, qua- recepistis, hsecomnia de benignilate regia vofaismi-
lenusjurinoslro , et imperii consonum praestitnrus sericorditer ac liberaliter indulgemus, nullam \obis
applausum, praediclum N. per litteras regias recipi pro culpa pcenam, vel pcenaecomminationem aliqua-
facias in canonicum et in fralrem.prsebendam secun- tenus inferendo, sed vos potius inômni favore et
dum receplionis suseordinera obtenturura. Hoc enim gratia consolationis uberrnnce et protectionis benc-
non prsejudicabit ecclesiae.nec receptis offieiet, sed ficioconsolando.
conservafaitapud nos, et tibi, et ei favoris et gralise
cnniulum, et feeundioris faenevolentise copiam ven- 329 EPISTOLA' XIX
dicafait.Quid autem super hoc finaliler tuaevolunta-
lis et iutenlionis exstiterit, per latorem prsesentium Grates aq:l vro aratulalione sibi facta.
lucide nobis pandere non omittas.
(An. Dom. 1274, cod. Hua. XIX.J
328 EPISTOLA XVHI. ARGUMENTUM.— principi, baroni, alihe Gei'maniae
Remittit servitia vacante imperio non prmslila. opliraati se adfulurum pollicenti ad solemnilaiem
coronationis reponit, se \icissim qure ad illius ho-
(An. Dom. 1274, cod. Rud. xvin.) noris incrementa coiiducent curalurum.
ARGOMENTUH. — Proestaliones seu tributa imperio de-
bita ratione feudorum, aliaque faonaimperii, causa Audivit nuper nostia serenitas, unde nobis novum
accumulatum esl gaudium,"uude materia renovatai
mgruenliura bellorum absumpta, toto interregni jucunditatis quod vos videlicel, quem virtus
tempore, fidelifausprincipibus, seu baronibus P. et nativis etiamaccre\il,
H. condonat. poleiuiis una cum generosi sanguinis
clariludine, for.unatioris auspicii bealitudine quasi
Dignumjudicat nosifa serenitas el decernit,~quod quibusdam amplexibus indhiduis counivit, su-
sieut personarum est dislinctio et locorum, s'c et biimalionis jiostrce auspiciis et fasligiis applau-
meritorum quommlihet dispar respectus,.el dissirai- sivo congratulantes affectu, ad ea vos promptos iro-
lis Tetribulionis qualitas hafaealur, tantumque uni- penditis et benevolos exhibeiis, quae titulos ,nosiri
cuique augeatur gratise et favoris, quantum sua ofa- honoris,' et profectus amplificent aperlioresd [Fois.
sequiosa fidelilas caelerisnoscitur prsepollere h. Cnm apliores]. Quamobrem vice reciproca provocati ad
itaque vosP. et H. lam devolos, tamque fideiessacro omnia revera, quce similiter \eslris adjieere pole-
Romano imperio scianius,quod desimilibus vobis sit runt incrementis, ad cuncta quce vestrum demulcent
non modica cerliludo, nos perinde vobis cupienles animum, nos exnonimusvofaisiTLroneos,et offerimus
impendere munus et munificentiam gratise specialis, nos conformes. Datae.
omnia servitia c, quaetempore vacantis imperii usque
a In prcecedentibusad abbatem-et canonicos, ofa- palaiina officia dcsignanda se cxtendit, ut \idimus
sequio erga eccleslasticos \iros adjecit regia nihilo- p (Cod. Car. lom. I, p. 427), sed ce servilio feodali,
minus auctorhate mandantes: episcopum vero, ut- quod patet ex sequentibus, adeoque res est de cen-
cunque ex sua dilione, veneratur ut patrem, nec resibus, tribulis, vel prreslationibus annis fere triginta
giceauctorilalis mentionem facit, tametsi renuentem non solulis.
expertus fuerit multo magis, quam afabatem; etenim d Cregorius X paulo post ralam faafaitamLugduni
eitra pontificiamauclorilaieniregias precesse exau- eleclionem Rudolphi die 26 Septembris, ad eum-
dire non posse protestatus erat. Opportune huc affe- dem deait litieras, queis eum admonuit, ul quanto- -
rendum mihi videtur, quod Valsingfaamusap. Tfao- cius milleret, qui termini assignaiionem pelerent
massin. (n, 1. i, cap. 54, n. 6) refert de Ludovlco pro coronalione, siroulque qui regia aucloritate
VU,Galliarum rege, e Palsestina reduce: < Cui, in- munili adessent pro regis Sicihse et Sabaudisc
qult, cum quidam clericus papale privilegium attulis- comilis controversiis terminandis. Quibus litieris
set, quod in omni ecclesia regni -sui primam vaca- vidimussupra (ep. 12) a Rudolpho responsuin ftii&se.
turamfiaberet, cum fruclibus medio tempore prove- Alias\ero litleras Gregorius dedit eodera fere tem-
nientibus, ille confestim eombussit litteras, dicens se pore ad Germaniee proceres, ut regem Romanorum
malle tales comfaurere Iilteras, quam animain suam ad imperialia insignia suscipienda Romam venien-
in inferno torqueri. » Quod quidem exemplum tem comitarentur. Quare ab eortim aliquo hanc epi-
cjuanquam a primariis precibus diversum est, 'ponli- -stolam Rudolpho scriplam esse ai-faitror,lametsi in
ficum lamen liberalitatem _erga principes in eccle- re ineerta nihil lectori prrescribo. Raynaldus ex suo
siasticis beneficiis, aliisque Ecclesiae reditibus Cod. Vallic. (1274, n. 56seqq.) basce litieras indi-
ostendit, dum bellum sacrum vigebal: Quamobrem cat, aliasque eodera anno scriptas episcopo Salisfaur-
nil mirum esset primarias etiam preces imperatori- D gensi super termino coronaiionis jam coiidicto toias
bus aut regibus Romanorum fuisse concessas. At reciiat. In iis prce creferjs ail ponlifex : « Suasimus,
Rudolpfausnon apostolico privilegio, sed consuelu- ut se sic pararel, quod cum eum ad unctionem,
dine illas tuetur. Quod nullo antiquiori exemplo consecrationem, et imperialis diadematis coronatio-
comprobatur, ut aiebam iu dissertatione. - nem de nostris recipiendas manifaus vocaremus, ad
h-Prcealiis virtulibus gratifieatio inRudolpho emi- quod lamsibi quam tifai, et aliis principibus, et
nuit. Celebre illius exemplum suppetit ap. auctor. Magnatibus . ac universitatibus Alemanuicedenun-
Piet. Auslr. (lib. i, c. 5, p._41): « Dum Moguntise tiavimus nos terminum celeriter, prout permitte-
moraretur boc anno, Jacobum Mullerum gregarium rent pensandse circumstanliae prcefixuros, ut para-
militem equeslri ordine decoravit. Stupentibus prin- lus, sicut solemnia tanti negoiii exigunt, ajipare-
. cipibus : t Hic, inquit, cum contra baronem Regen- ret. J Prosequitur,- quemadmodum regiis nuntiis
spergium pugnans, multisque affeetus vulneribus, ab advenienlibus, festum omniuni sanclorum piimo
omnibus fere deseriusvalde periclitarer.-me suo equo venturum, seu anni 1275, pro coronatione cohstitu-
impositum aperieuloliberaiit. »
c Tametsi
tum fueral in consistorio Lugdunensi; deinde eum
serviiium nude eccurrens in chartis hortatur, ut Tegem Romanorum comitetur, quo
clientelarum, utplurjmum servitium militare signili- < tua, et aliorum principum in itinere, ae in ipsiiis
cet, ut recte animadvertunl illustratores Glossarii coronalionis solenmiis gloria, et coraitiva stipalus
Cangiani: lioc tamen loco non de seryitio personali cuncfis gloriosus appareal. » -*
agitur in militia vel in placilis, quod nomen ad ipsa
330 EPISTOLA XX. J\. faliGeelegato, ut eodem non dissenliente illorum
Pisrmi invttant Rudoiphum ad sedandos Thuscim votis obsecundet.
tnotus. Industrium virum N. amfaassatorem vestrum, ad
(An. Dom. 1274, cod. Rud. xx.) majestatis nostrae prcesenliam nuper destinatum a
- ARGUMENTUM. — Legati Pisanae civitatis allocuiio, vofais, benigne reeepimus, et libenler audivimus
qua regem Romanorum universae civitatis nomine verba vestra in ore suo posila et commissa, diserti
eliam atque, etiam orat, ut intestinas civium sermonis eloquio diligenter et legaliter proponentem.
- discordias sedaturus in Italiam Sane quia nostro facile applicatur ingenio quidquid
quamprimum ve- in
niat. 'Pergratum id fore non paucis nofailibnsex veslraegeneralitatis et speeialitatiskaugmenlum et
commodura poterit fedundare, pelitioni vestrse, per
patria pulsis, ac praecipue Romano ponlifici. eum nosfro eulminijporrectoe, Iibenler et iiheraliter
Leges asserunt, usus approfaat, antiquitasprotesta- aures benevolas inclinantes, nuntium noslram una
tur, quod Romano principi, ut de.caeteris taceam, cum nunlio veslrolad curiam domini papse dirigi-
Thuscorum regio serviat snb tributo. » Hae igitur mus, ut de suo 1et consensu finalibus de-
consideratjone fretus, unus pro multis, solus pro- sideriis "vestris plene benepiacito
salisfieri valeat super his quse
pluribus, vobis loquor, qui ad faciemprincipis credor vestra
petitio continebat.l Parati 332 enim sunms,
\Fors. mittorj pro omnibus inlereessor. h Ecce pro- et experiemur a vobis ultronei ad quoecimque, quse
vlncia Thuscke, qnse sui propinquitate ad Romani favoris aposjolici gratiam vobis honoris et
imperiipiam sedem, tanquam principale memfarum ' juxta commodi cedere vaieant incrcmento. Datse,
suo deberel capiti familiarius respondere, jacet in
numerosjtate schismatum lacerala faellis, et plus- EPISTOLA XXII,
quam civilibus laceratur. c Goliidunt in ulero ge-
mini, et tandem in Jerusalem malitia prajvalet Is Rudolphus mittit legatum ad summum pontificem.
maelis dum hostis amicum, alienus doraeslicum, . (An. Domi 1275, cod. Rud. xxn.)
Guelfus persequitur Gibellinum, filii fiunt exsules,
et in exsilium sede digni exsilio exsulantur. Luget AIJGUMENTUM. —-Mortuo Ottone prsepositoSpirenslet
Pisana eivilas iuimicorum hostili gladio summi caneellario Rudolphi, ejusque oratore apud pon-
pontificis ac regii culminis vulnerala. d Ad cujus tificem, alium mittit, qui praecipue de coronatione
"proleelionem tanto teneri creditur regia celsitudo, imperiali, aliisqrie negotiis tam imperii quam suis
et ad repulsionem ejus gravaminis ardentius anhe- propriis apud Gregorium agat.
lare, 331, quanto a suis progenitoribus ipsi celsi-
tudini inhaesit e purilale fidei firmioris, et amplioris Plurima, faealissime pater, interpretis Scripturae
est ipsa graliseprivilegio sufalimata f. Ad celerita- mysteria, quibus palernis aspectibus filialis esl re-
devotioJ de nostri pectoris ealamo hacte-
tem igitur adventus aliiludo regia excitelur, imi- pi'sesentata eflluxerunt, Wernse menlis affectum, quem ad
tanda [Fors. invitanda] favoribus gentilium non hus saerosanctara Roroanam Ecelesiam matrem nostram
paucornm, et brachiis apostolici numiuis amplecten- invariafailiier gerimris, imperfectius indicantia et in-
da, ne ob adventus tarditalem nos ulterius irri- sudicienter exprimentia votum noslrum. Quia igitur
deanl inimici s. aliunde afasenlium desideria plenius el planius vivre
EPISTOLA XXI G \ocis explicantur oraculo, quam annolatione lacita
Rudoiphus Cwsar tespondet Pisanis. litterarum; ecce qjiod honorabilem virum N. multa
cod. Rud. virfuositate conspicuum, morifauset scientia prsedi-
(An. Dom, 1275, xxi.) tum, nobis suse prpfajtalis meritis acceptum, vobis
ARGUMEKTUM. — Rudolphus reponit, se misisse ad etiam el EcclesioeRomanse de\T>tumad beatiludinis
ponlificem legatum suuui una cum Pisanse reipu- vestrse pedes fiducialiter deslinamus, vestram saneti-
a Quam faioregionem, et infra provinciam appel- restituit. Publiea ista reconciliatio inleslina odia non
lari audis, Caroli Magni se\o ducatum Tuscise, qui abstulerat, uthincj patef.
-una cum Spoletano ducatu sanctse sedi oblalus fue- d Pro factione Gibellina exsule legatum inter-
rat, suprema tamen dominatione apud eumdem Ca- cedere nullus dubito, Guelphos enim contemptui
rolum et successores remanenteappellari compeiTum habens, suos plus jsequo collaudat : quos fortasse
est. Hem nomen Ludovici, Otionis, et Henrici di- Carolus tranquillitatis ei'go exsulatum misei-at.
e Perpetuafirec regibus Romanoruin adhsesioidem
plomata praeseferunt. At saeculoxi declinanle, Boni-
facfi, ejusque filiceMathildis lempore marchia Tuscice evineil. Privilegia vero qure exagge)'antur, Henrici
vocafaatur. Deinde, cum plerseque omnes Tuscise videlicet IV el Y apl Ugfaellum(It. Sae1.,lom. III, p.
civitates, Langobardicas imitalse, se in Ubertatem 565, 567, 576) et si quse aliaad civitatis fidelitatem
vindicassent, oblitteralis vetustis nominifaus,Tusciae 'roboiândam exstantLluculenlius Tem demonslranl.
f Omnia hsec desunt in codice monasterii sanctse
regio, seu provincia dicta est; quse demum magni
TSlrurice ducalus faodiernum nomcn adepia fuit. D Crueis Cislerciensium t ut monet Seifridus (fof. 69).
Quocunque autem nomine nuncuparetur, una cum Qui cum Lequile abhiilur hac epistola, ut Rudolpho
" q-uamabs re verba
regno Ijalise, seu Langofaardia imperatori sufajecla Anicianuni genus appingal. Quod
"erat. eadem ibi desiderata planum faciunt.
b In duas el ipsa factiones, ut cscterae,divisa erat. s Guelphica scilicet factio, quse nofailes cives
Legatus vere, qui uuiversse civilaiis nomine \ide- ejectos h
esse gloriafaatur.
tur"loqui, Gifaellinsefactionis esse in sequentibus se Per fasee desigriari totius civitatis, ac seorsim
prodit. factionis Gibellinae preces non obscure conjicimus.
c Aliquot ante annos'magnse iis flierant simultates Al Iitterae Pisanorura, ni fallor desiderantur, queis
.cum Romano ponliflee, quare Gregorii prcedecessor Rudolphus resprifait.1Nam ex praemissaallocutione le-
Nieolaus IV archiepiscopum iisdem abstulerat. Caput gali nil aliud eruitur, cjuam regis invitalio in Haliain.
.simultalum proccipuum erat, quod Carolum Siciliae i Rex Sicilire Gafolus conslitutus furerat \icarius
jegem detrectaverant tum paciarii njunere fungen- imperii in Tuscia, >ul nuper dixiiuus. -Quamobrem
tem, tuffl postinodum imperii vicarium apostolica Rudolphus, cujus inj:ererat, ad res Italise quod atti-
auctorilate constitutum; adh>eserantque Conradino, net, a Pontifice nullalenus dissentire, et Pisanorum
Carolum armis petere nequaquam veriti. Gregorius, pelila. et suum his obsecundandi desiderium per le-
ut videre est ex ejus fitteris apud Raynaldum (1275, gatum significat Gregorio, qui Lugduni adlroc dege^
n. 33 seqq.), humiliter redeuntes ad Ecclesiam am- faat; inde enim noif recessit anle Idus Maias anni
plexatur, deinde archiepiscopalem honorem iisdem 1275, q_uoprefaafaileest faaslitleras datas esse.
725 COD.DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLIXSS.—APP.—EPP. RUDOLPIHL— LIB. i. 7-26
talem TOgantes,quafenus ip.um, quera verum prce- A ris farevitale, tam grandi,insufliciens tam ce'ebri apparalui ij^sa
decessoris sui jam credimus per laudabilis aactionis subventio aliquanlulum reputetur.~Pe_i._-
habere mus itaque vultu verecunJia et rubore resperso,
insignia sectalorc-m,et eliam successorem, recom-
digneminipropitialione, 333 qua convenit, quatenus ne prredicto negotio, quod post Deurn po-
missum, eidem super principali nostro et imperii tissime apostolica dexlera duodecim dirigil, alqua posslt ob-
negolio, nec non super aliis petitionibus reque jusiis, jici diificultas, prccdiclis millifaus -adhuc
quas veslrse sanclitati porrexerit, graliosae auditionis tria dignemini affluenter adjicere nomine mutui d,
et favorabilis exaudilionis effeclum faenigniusimpen- jnius lamen idohea caulione susccpta. Nos enim "de
surih. Datae. capilaneo, seu rectore magnanimo, et circumspe-
EPISTOLA XXHI. ciione probatojam vobis pro\idere curavimus, qui
militiam congregans opportimam, nt prsesit et prosi».
Rudolphus pelil a snmmo pontifi.ee Momano ut ullra in Tfauscia, consopitis \etustce calaraftatis liorrori-
prius mutunm del stbi tria millia marcar. mutuo faus, ad eamdem prorinciam diriget e vesligio grcs-
sus suos, e etc. " -
(Aiu Dom. 1275, cod. Rud. xxm.
EPISTOLA XXIV.
AIJGCMEKTUM. a
Bndolphns acceplis Gregorio duo-
decim marcharum millibus gratuito jiro apparatu Mitlit in Italiam gnbernatorem coinilein
expeditionis in Syriam; alia tria millia sibi con- _ de Furstembcrg. ,
fici petit mutuo cum debita cautione. Prseterea
ducem se elegisse,strenuuro scrifait, quem prope- (An. Dom. 1275, eorf. Rud. xxiv.)
diem miltet cum copiisln Elruriam, quod pelierat AKGUMENTUM. — RuJolphus putans Exarchatura et
pontifex. Pentapolim, tjuae suo lempore audiebanl Roman-
diola et Maritima, esse juris imperii, eas provin-
Si salva vestrre patei-nre benevolentire reverenlia das commitlit duci Furstembergio, quem istuc ve-
loquimur, nullo in vestris piis praecordiis displicenlioe nientem civitatifaus commendat.
spirilu excitato, de illa cjuodecim milliura marcarum
subvenlione gratuita c, ln qua nofais lara liberaliter Rudolpfaus, etc. Egregiis et prudenlibus \iris mar-
providUlis, et pro qua vobis ad-grates nberrimas cbionibus, comilibus, nobilibus, capitaneis chila-
335, fiiralis de-.otro se ferveuter incliuat,- videlur tum, potestatibus, ancianis, ct populis uni\ersis
nobisêx verisimilibus conjecluris, quod ponderata per Romaniolam et Marilimam 335 constilulis f.
negolii quod agitur magnitudine, ae inspecla tempo- suanr salulem et benefolam \olunlatem. Speciali
» Raynaldus principio hujus auni ex cod. Yallic. poslquam monles transiisset. » Ad marchaevalorem
affert epjslolam Gregorii X ad Rudolphum faujus quod attinet, in Ducangii additionibus invenies cfaar-
êntentiae : < Kosti, fili carissime, quod bo. me. Olto - iam anni 1527 in qua legitur: t Videlicet florenos de
sancti Guidonis Spirensis proepositus, cancellarius et \iginti qualuor quaralis auri fmi, et debeant inlrare
procurator tuus habens ad hoc legitimum, speciale in marcfaacuriae Roroansesexaginla quinque de dictis
mandatura, nuper in concilio Lugdunensi, prsesenti- fiorenis, el non plures. » Ita ul si marcfaa quselibef
bus et consentieniibus principibus, et aliis proelatis, fuisset illius \aloris, mimmouini summam fere incie-
el magnatihus regni Alemannise, qui tunc temporis C dibilem effecibsentr At nililia ojus lcmporis et pon=
in concilio ipso convenerant, quoedamprivilegia re- lificium seraiium opuleiifam adeo largitionem res-
gum Romanorum jircedecessorum luoi um, et alia puunt. Argenteae igitur maTchaepulandse'sunt, cu-
concessa per ipsos reges Romanse Ecclesia? recogno- jusmodi expresse nominat idem Gregorius anno 1274,
scens, ac ea noraine iuo innovans et concedens; le in litteris ad Rogeiium de Merloraonleexigendas pro
illa primo, ut regem Roraanorum, et postea susceplo decimis ap. Hansiz. (Getm. Sgc, tom. II, p. 575.)
imperiali diademate, ut imperatorem, innovaturum Quarum valor ex Grimaldo (de Veron.) eranl nummi
et etiam concessurum, proeslito in animam tuam ju- tres ba. 75, adeo ut nummos nongentos supi-asex et
ramento promisit. Licet itaque ad unctioneni, conse- triginta millia, Gregorius dederil graluilo, et 9225
crationem, et coronalionem de nostris recipiendas mutuo petal Rudolphus.
manihus tibiper alias noslraslitteras absolute videa- d Quid Gregorius reposuerit, audiendum ex ejus
niur terminum assignare, serenitatem tamen regiam litteris ap. Rayn. (1275, n. i) : < Scire quidem te
volumus non latere, quod inter nos et fratres noslros volun.us, qucd piopter fiatmm nostrorum, et etiam
Iioc expresse actum est, et tam nostrse quam ipso- mercatorum absentiam, perquirendo tibi mutuo va-
rum intenlionis existit, quod ante ipsum terminum care nequivimus, nec vacandum credidimus, ne ca-
praemissa omnia, qure memoratus cancellarius, ut rissimo in Chr. filio noslro regi Caslellseac Legionis
praemittitur, de consensu praedictorum principum et illustri nofaisjam valde vicino, et infra paucos dies
magnatum, qui eadem prcesentialiter inspexerunt, fiiluro nobiscum, hujusmodi tua necessitas non sine
solemniter nomine tuo promisit, per te ut per regem grandi luo periculo pandereiur. >
Romanorum plenarie impleanlur, cum per nos nun- j. e Pontifex in iisdem litleris de duce seu capilaneo
tio, vel litteris fueris requisilus. t Ottoni datum esse quantocius mittendo cum copiis loquiiur, se ad litter
sasefissnrerahse litterae testantur. Caetera in collo- ras anteriores referens, quse apud eumdem Raynal-
quio Lausanensi anno declinanle peracta esse vide- dum exslant. Ibi auiem in Lombardiam miltendas
faimus. ail•, adjiciens, < Saltem circa finem instantis
h Hoe genus litterarum credentiales appellant. copias Maii cuni bono capifaneo et probato sit in partibus
Non modica tractanda eranl negotia : Caroli Sicilise supradiclis. > Quare autem Rudolphus pro Insubria
Tegis et comitis Sabaudiae controversire. afadicatio Tusciam sibi muniendam dicat, minime expeditum
AlphonsiCastellseregis; subsidia pro apparatu sacroe est inielligere..Certe Gregorius rescribens de petito
expeditionis; aliaque tum commissa oratori, tura muluo lias a RudoJpho litteras accepisse videtur nisi
identidem committenda. In iis autem primum sibi lo- forsan sopilis Insufariserebus, ilerum de eadem re-
cum vindicabat solemnitas fulurae coronationis, qua scripserit, nec pontificiis, nec Rudoljjfainis lilleris
rex Romanorum imperatoriam majestalem induens, ullibi existenlifaus, quod ferme improbabile est.
imperator dicendus erat. f Prima Pippini Francorum regis donalio, qua
c Quam recle summa faaecmarcfaarum tradita di- sancta resp. seu Roma ejusque ducatus ab impiis
catur mutuo Rudolphus ipse lestatur. Et Auctor Piet. Grsecis deficientes amplificati fuerant, ut luculenler
Austr. (I. i, c. 7, p. 49) ex cfaron. Colmarien. refert constal ex Codiee Garolino,exarchalus videlicet, a
< jussisse pontificem, ut Basileensis episc. cui colle- Carolo Pippini filio Augusto JExarcfaatuset Pentapo-
ctionem decimarum ad bellum sacrum commiserat lis nomine appellatus, quem dupliei islo nomine
in Germania, 12 millia marcarumCsesari numeraret, Ludovicus successoresque omnes, cumque iis Rudol-
727 B. CAROLI M4.GNIOPP. PARS i. SECTIO III. Ub
quadam inier tol et (anlos negoliorum ingruentium A eximium liilares et deioii 'suscip.te, ac in omnifaus
fiuclus, quifaus assidue pectori nostro materia cogi- quse ad eijeditum |sibi speetant olficium reverenler ei
talionis infundilur, meditatione perangimur, el anxle- parete, acfaumiliter promptis affeclibus ofaedire cu-
tate pervigili melitamur, qualiter illa nobilis Rorna- retis, ut devolionis vestrce constanliam Jiberalilatis
nlola et Maritima regio, utpote gloiiosum imperii ahgusfae proviski, quse sei-viiia remunerare" novit
jiomcerium a, in quo regicemajestati, ex sui placidi fidelium, digna proinde vicissiludine prosequatur r,
cullus amcenitate, non infima delectalione compla- pro firmo scituriJquod obedientire signa, quce sibi
cuit, rediviva quiete refloreat, el post diise longse- vestra devotlo moristraverit, cequo favore faenevolen-
que fatigationis hostiles angustias,votivoe
et eximios bel- tise complectemur, ac si inonstrari contigerit spe-
Jicrc turbines tempestatisinportu tranqtiilli- cialiter nofais ipsis.
tatis, etpacispulcbriludine conquiescat. Inhac siqui-
dem regione suos imperium recognoscit alumnos -t>. 337 EPISTOLA XXV.
Hic est enim faortus imperii delicatus, in quo gratse Ejusdem cum superiori argiimenli.
sufajectionis veruantes et floridos flores colligit, et (An. Dom. 1275, cod. Rud. xxv.)
devotsedulcedinis poma gratiosa decerpit. Nimirum ARGUWENTUM. — Magislratui, civibusque, ut videtur,
ergo circa cultum et munimen ipsius regiae celsitu-
dinis curiosa versatur intentio, el propensioris vigi- Ravennce eumr|em ducem singulariter commen-
hntise studium adhifaetur, ut et illa per devoiionem dat, lanquam in ea civit-ite suam êdem halritu-
sincerum puritatis respiret odorem, et per fidelita- rum, indeque omnem regionem moderaturum. ^
tem integrara expectatum conslantise fruclum reddat. j, Egregiis et prudentibus viris ancianis, consulibus,
Yerum quia tunc utiliter regio regitur, dum directi et civibus universls N. elc. d gratiam suam, ac be-
ducatu recloris dirigitur, et vigilis proesidentis indu- nevolam voluntaleni. Dum conseientfe noslroevolu-
stna gubernatur, nos cupientes, quod ipsa provincia pina volvimus, dum subjeclas imperio civitates,
duce gaudeat336c'rcumsPect0> HIuslremH. comi- nostro culmini purce devdtionis exempla prreslantes
lem de Furslemberg consanguineum noslrum, quem in speeulalionis regisesjjeculospeeulanmrâd vestrain
ex parle circumspectionis el fidei merita nobis red- specialiler civitatefn aciem menlis nostrse con\ erfi-
dunt amabilem, et probala strenuitas efficit clario- mus nobis iidei iilibatse primitias offereitem. Sane
rem, vofais el toti provinciee prsenolatse prceficimus quam placide, quamque gratanter accepimus, quam
in rectorem ejusdem provincise, regnum vice nostri sit acceptabile, quamque generativum fecundi tii-
nominis exsequendum sibi plenarie committentes, ut pudii quod nativre bonitatis accerisi fragantia, quse in
vestris praecordiisl clariori fidei rulilat scinlilla, vos
ejus studioso ducatu proeservetur a noxiis, et in sa- nostris
lutarium solio solidetur, Yos itaque, qucesumus, ad voceni tantum j'ussionis unius de\oventes
purae fidei, et sincei,cedevotionis alumni prsesentifaus obsequiis nuntios nostros, quos ad \ostransmisimus,
nostrse serenilatis [Fors. litterisj armati, noslrain tam solemniter, et tam honorifice suscepistis, affe-
iii sua prsesentiam figurantes, cum comes idem sit ctum nostrum projfecto super hoc perfecte -nequivi-
ex ossibus nostris, et caro de carne transumplus, nms exprimere per effectum. Haec sunt enim prx-
eumdem quasi famifiaris dilectionis et gratioepignus clara laudandse, virtulis indicia, hcec sunt, iuquam,
phus per"legalos in consistorio Lugdunensi, et ore .[ilmmiliter adierit, etc. > Vide Ughell. (Ital. Sac.
proprio Lausanaefaoceodem anno sinctse sedi vindi- tom. II, p. 371 seqq.), el infra dissertationem ult.,
carunt, Ro nandioLe ac Maritimse superinductis vo- {n. 4 seqq.). ,
cafaulis agnoscefaantur id temporis. -c Num juxta Rudolphi desiderium tota provincia
a Exnionumentis illius oevipommriumpro poma- novo isto duciv ofasequium-jirrestiterit ea in rerum
rio accipi compertura est. Non alio sensu utramque omnium inversione, eum factiones vicissim domi-
provinciam acoipit Rudolphus lns litteris. Usque nahantur, admodum incerta res esl. Rudolplium vero
adeo persuasum illi erat, Suevicam invasionem per- prredecessores augustos imitatum delihuisse faanc
sonato illo nomine laleniem ab Exarchatu aliam certissimam, omniumque anliquissimam donatloneni
esse! fhibitari non polest, nam Gregorii successores om-
* Notatu dighum est Bonifacii Raven. archiepi- nes usque ad Nicolaum UJ eam repetere nunquam
scopi nullam mentionem fieri, cum nonnulli ejus destilerunt, ut dicam in sequenli dissertalione.
prredecessores inveniantur imperii principes appel- d Nemo, ut arbitror, ignorat Ravennam fuisse
lati. Hos inter celefaratur Wiido fil. "WidorosBlan- Exarchatus metropolim lum tempore Pippini regis,
dradre comitis a Friderico I intrusus anho 1158, unde eum pro uniea prbvincia accipiebatur, tum Caroli
sehismata ac violentoe electiones per annos fere Magni cevo, cum Exarchalus liipertito divisus JSmi-
viginti, usque ad Alexandrum III, quiciim Fridericus liam et Pentapnlim conlinebat, ita ut Ravenna loco
in gratiam rediit. Eidem quippe, ut principi Romani principe, inde jEmilia et Penlapolis eum suis utraque
imperii, privilegia onmia antiquaconfirmavit, tam- civitaiibus nominarentur. Perinde esse subsecutis
etsi ab apostolica sede pallium nunquam obtinuerit, _0 leraporibus usque | ad sreculi undecimi principium
ecclesiamque illam semper administraverit tanquam diploma Henriclanum testaiur. Quare Pancirolo
eleetus, Guillelmo etiam Curiano, qui post Gerardum, (Not. imp. Occid. cap. 59), Albertd aliive qui Carolo
"WiJonemque juniorem, laudato Widoni successit, Magno tribuunt ribvum iilnd nomen Romaniliolce,
exstant litterse Henrici VI, datse anno HD2 : « Dile- nulla fides adfaibenda est. Romania primum audiri
eto principi suo G. vener. pairi arcfaiep. Ravennaten. coepil sub finem saeculi duodeeimi, quod patet ex
graiiam suam, et omne bonum. Cum inter cseteros Notitia apud Sebeleslratem (Antiq. Eccl. lom. JI_,p.
inundiprselatos,-sismembriimsaci'iifflperiispeciaie... 747), et ex chron. Farfensi. Sequenti autem sseculo
requirimus attenlius et monemus, quatenus viros Romamola audiebat, ut eonstat ex hisce epistolis, et
nobiles , qui de Arimino, Ravenna, et Favenlia, ae vicissim Romandidla appellalur in notiiia episcopi
aliis civitatibus et castris Romandiolaeper Frideri- Catfaarensis ap. Seheleslr. (Ib., p.761, 765), quse spe-
cum quondam imperatorem tunc super eos regnan- clat ad saeeulumxirv.Crcterumlam Exarcfaatus quam
tem de domibus propriis sunt ejecti, etc. > Hubaldus .fiikrolice,Romanioe1, Romariioloequemelropolis ubi-
quoque, eujus eleclionem lnnoceiitius III ratam quereperiturRa\enna. Nifailominus ducalem sedem
habuit, privilegium obtinuil ab Otlone IV antfo 1209; Ravennae dufaitantef constituo . namque, ut opportu-
cu.n Romsecoronalus ftiit, in quo legitur : t Univer- nius dicam (Diss. ult., n, 5), Exarcfaatus a Romandiola
sorum imperii nostri fidelium tam futura quam prse- distinguebalur tuncjlemporis. Prceierea versusfinem
seiis retas eognoscant, qualiler dilectus prineepg hujus epistolre Rudoljjfaus, quem vobis, ait, lotique
noster Hubaldus venerab. sanctse Ravennalis eccle- circumpositm regioni prmfecimus : qure Ravennae
sice-archiepiscopus nostrce majostatis pj'cesentiam Maritimre civilati non comeniuni.
729 COD. DIPL.—MONUM.,ETC,SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHIL— LIB. I. 750
certa experimenta conslantire, et infallibilia probita- A. forsan Turriano) qui Mediolo.rodominabalur, gra-
tis eximise argumenta, in quibus Deo quae Dei, Cse- tias agit de singulari in se regem Romanorum
.sari quae ipsius sunt, hactenus congrueTeddidistis a. electum obsequio ; sinceram fidem laudat; erga
TJis ergo veluti 33@ multse suavitatis ofaleclamenlo -illum suosque regiam liberalitalem se denionstra-
deliciose refecli, super tam grati et lam ultronei ex- turiim promittit; ac ducem de FursJ emfaerg'con-
liibilione servitii, quo vos generositalis avitae nequa- silio ejus'ab se inltaliam-missum etiamalque etiam
quam immemores regio faeneplacito coaptatis._ ad ei commendat, _
grates vofaisufaerrimas inclinamus, invariabili animo Ex parte prseclaruit fidei tuoe strehuitas qua Ro-
disponenles, vos et chitaleni prsedictam (quaminde-
Tefailiter unione tenacitatisin noslros familiafes am- manum imperiuin ihcessanler amplecteris, et ad
plexus assumpsimus) amplis propter faoc magnificare decus et decorem ipsius magnificis litulis amplian-'
favoribus, et faonorum ac faeneficentios litulis am- dum inlrepide mihias inter alios ejus indefessos-
pliare, ut in adventu Csesarei potentatus, qui terribi- atfaletaset imperterritos pugiles gloriose coruscans..
lis inquietis rebellibiis h, >vobisque-mansuetus adVe- Hoc equidem inter csetera tua magnalia regiae Maje-
niet, pulsis e medio bellicce tempestatis horroribus, stati gratissima valde nofais gratanter apparuit, \al-
eujus longa calamitas faciem faligavit imperii, sedatis de votis nostris applausit, quod legalorum noslrornm
iu pulcfaritudinepacis ac requie opulenta, nostrique advenluprcecognito, moxde hoslibus, quos obbidio
jugo dominii nil suavius, \eljueuudhis merito sen- circulata polenter ambierat, signaretraxisti victricia,
iiatis. Porro ut veslrse tenefaras regionis Romani parcenseisobnostri reverentianinominiset faonoris,'
jaui sceplri Mgor illuminet, eademque regio incre- g quostuo defacilipotuissetimperio trihmphaliter suh-
menla suscipiat floridanovitalis, unhersilatisvesii'oe - didisse c. Super quodenique tibi ad gratesuberrimas
prudentiam ampliori quapossumus prccum instanlia inelinantes, et fidei tuce prcestantiam digno laudum.
nuximus exfaortandam, quod nobilem virum H. prceconio commendantes, invariabili-menle, conce-*
comitein de Furstemfaerg consanguineum nostrum pimus 340 te et *,uoslargifluis beneficenlisenosti'ce
charissimum, quem vobis totique circumpositse re- donis allollefeethonoribus eongruis ampliare. Porro
gionLprsefecimus in reclorem pro nostra el imperii quia de tui fidelitate consilii, sub iide tuse proniis-\
reverentia, congruis proevenire curetis faonorum insi- sionis luique favoris illustrem H. comitem de
goiis; et eidem in fais quoe nostrum et reipufalicse Furstemberg consanguineum nostrum charissiraum
bonum generale ac speciale respiciant, cum in eq qui regioni Romaniolseet Maritimaeproefecimusin recto-
mittitur, miltens honorari consueverit., gratiosis rem d. Sinceritatem tuam _affeetu plenissimo duxi^
astare consiliis et auxiliis opportunis. mus deprccandam, quatenus ei ferventer assistere
" ' sludeasfructuosis consiliis et auxiliisopportunis. Haec
339 EPISTOLA XXVI. siquidem erga te ac tuos perpeluo volumus grata
Ad quemdam Italim principem de eodem. largaque vicissiludine promererL
- (An-.Dom. 1275, cod. Rud. xxvi.)
ARGUMENTUJI. — Cuidam Italice principi (Neapolioni
a Qusecunquehsec fuerit pontificise ditionis civitas leri exseculione compleri.>Non'enimsteteralpromissis
dominium feceral Rudolpho, qui eam esse juris im- Q Lausanoefactis Gregorio X die 20 Octobris_anno hoe
perii arbitrahatur. Neque id mirum : siquando enim vertente, se scilicet adjulo)*emfore ad rccuperandum
iaciio Gibellina prae\alehat Guelphicae,"legitimum -restituturumque lerras, et nominalim ExarchaVamei
pontificis dominium detrectabat. Indeque error et Pentapolim, RomanaeEcclesise,a suisprcedecessoiibus
confusio scriptorum parum solertium, aut sanctse invasas. Imo ducem, seu rectorem in Romandiolani
sedi infensorum, qui populorum inconstantiam pro miltens, Exarcfaatum et Penlapoiim vindicabat im-
jure accipiunt. Ii vero aut nesciunt aut nescire simu- - perio*.Atque eum quidem mutatio nominis decepit;
lant naturam bonorum, quse principes divo Petro et alGregorius noviiate nominis haud deeeptus, rectoris*
successoribus in perpetuum concesserunt pro retne- missionem silentio praeterire nullatenus potuisset,
dio, seu mercede animm sum: quasi enim armis ac- quemadmodum successor ejus innocentius non prae-
cruisita essent, injustse possessionis, invasionisve tefiit. Quamobrem hsee epistola cum duabus prsece-
eamdem rationem hafaent, ac legitimi j"uris,_sive dentibus differenda est ad hujus anni exitum posl^
dominationis. diem 22 cum ,Gregorius Placentiam in
* Puta Guelpfaos, qui aequam causam tuebantur "patriam Novembris, suam est ingressus, unde sequenti mense
adhssrentes pontifici. At Rudolpfao, cui persuasnm Parma Florenliam pertransiens Arretium se contu-
erat Romandiolam esse ditionem imperii, rerielles lit, ubi eegrotans die x jariuarii occubuit mortem.
videfaantur. Fallax vero fuit hujusmodi pollicitatio Quare autem collector eas recensuerit ante Lausa-
faiceps. Nam sequenti anno ab Innocentio Y, quem nense colloquium facili negolio assequimur. Nam
successores sunt imitati, in ltaliam descendere, est n Rudolphus in epistola has proecedente capitaneum
prohibitus, et Romandiolsepossessionein malse fidci u seu^rectorero se farevi missurum scripserat Grego-
Romanis pontificibus veris legitimisque domiuis re- rio. Collector itaque nullalocorum, rerumque ratione
stituere jussus fuit Gibellinonim ingratiis. hafaita, litteras .quavis nola temporis carentes conti-
c Caput islud hislorice explicandum relinquo feli - nuo subjecit, loco scilicet movenda"s-impune ab eo,
ciori alii, eujus magis intersit. Id tantum moneo, qui sententiam earum expenderit.
incredifaiieomnino esse, quod Rudolpfaus duci huic dGregorius anno 1275 Lugdunum proficiscens
Exarehatum commiserit, Gregorio X aut superstite, Mediolani aliquandiu substitil mense Octobri, a Tur-
aul seienle. Nam Innocentius Y sufa finem Januani rianis multo cum Jionore acceplus. Huc rediens an-
mensis anni sequentis electus, qui Ecclesiam guber- no 1275 novembri mense, Neapolionem Turrianum,
jiavit mensibus tantum . quinque, Rudolpfaum, siiis qui majori eum faonore prosequefaalur, quam ante
lilleris admonuit, ut Exarchatum restitueret. Cujus faiennium,eratque vir potens,ac populo_eharus,grati
rei testeutor sacro cardinaliunj collegio sede vacan- animi ergo benigneaccepit, ac patrocinari desiit, ul
le anno 1277, ap. Raynald. (Ib., n. 52) in epistola ad fertur, Otteni vicecomilfMediolanensi archiepiscopo
eumdem Rudolphum : < Cceterum quse circa ejusdem illius ajmulor Quamobremnon est improbabile,-liu-"
Ecclesiae terras el specialiler exarchalum Ravennae jus consilio Rudolphum misisse ducem in Italiam: e
ac Pentapolim, iidem pontifices Innocentius et Joan- re siquidem Neapolionis erat tum Rudolpliuro raagis
nes a vestra niagnifieentia perpraedictossuos nuntios magisque demereri, ium principera proecipue con-
etlitteraspetierunt, noscumprecum instanlia repeteu- sanguineum regis Romanorum, ciifficillimisiis Italire
te?, affectuosedeposcimuset rogamus, nunc saltem ce- femporibus adhcerentem Jiabere.
731 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. '753
EPISTOLAXXVH. - A nos tenore praesentium ofaligamus, quod nos ab om-
Meligtosumquemdam legatum mitlit. nibus aliis quibus'cunque difficultatibus taliler expli-
care disponimus, quod inproximo nunc inslanti feslo
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xxvii.) resurrectionis dominicse in Mediolano prcesenles,
—
ARGUMENTUM.Patentes lilieroe ad omnes magi- hinc juxla faeaiiludinis faeneplacilum e e vestigio ad
stratus civitatum Italise juris Romani imperii, qui- coronam imperii jprocedemus , transmitlentes" vo--
faus religioso N. plena facultas regia conceditur fais faas lilteras postras palenles in testimonium
omnia de eorumdem consilio disponendi pro regis super eo.
Romanorum decore et ntilitate imperii. EPISTOLA XXIX.
Rudolphus, etc. Slrenuis, etc. Egregiis viris, mar- Rudolphus gratiasi agit Gregorio X pontifici Romano
cliionibus, comitifaus, nobilibus, capitaneis, pole- pro confirmalione sum eleclionis.
statibus , el cominunifans iroivcrsis per Roroanum (An Dom. 1275, Cws. cxxx, cod. Rud. xxix.)
ad litterae istae — \cod.
imperium constitutis, quos pervene- ARGUMENTUM. Rudolpfaus, ubi cognovit ad univer-
rint,gratiam suam el benevolam voluntatem. Tenore sos Germanice principes datas esse litteras a Gre-
praeseiitium universitatis vestrse nolitise declaramus - gorio hortalorias, ut regem Romanortmi honori-
quod nos de circumsp°ctione ac fide religiosi et ho- fice comitarentur ad imperialia insignia suscipien-
norabilis N. fiducise pleniludinem obtinentes, eum- da venientem, gaudio exsullans, de tania faeni-
dem ad transalpinas imperii parfes duximus desti- gnltate gratias agit, priora omnia faeneficia coin-
nandum «, dantes sibl speciale mandatum et potesta- inemoi'ans, atque insigni legaiioni aliquandiu di-
tem plenariam 341 statuendi, ordinandi, etenmia B lalce ob ihsianlia comitia prremitiit nuniium, seu
procurandi de vesiro consilio, quae faonori Csesareo Iegalum Probum cognomine.
et utilitati iraperii viderit opportuna h. Hine est ImracnssesTenitatis amcenitas apos"olicse lubse
quod universilalis veslrse prudeniiam votivis affecii- flatu, jam undique cunctis fiJei oiTfaodoxsecircum-
bus exhorlamur, quatenus sujier his ei pro nostra , fundenda
elimperii reverentiafavorafaililer aspirantes consiliis coelitus novis cultoribus, nunc de novo, veluti nova lux
et auxiliis graliosis de aliis vioe lmjus necessariis bratione aucfa fulgoribus, pulsa omni ofaum-
sibi, el tam libenfer quam liberaliter providere cu- el claruit caliginis,] nobis exveslrse eo prcesertim apparuit,
retis. Ut propter faoe apud nos veslra devotio debeat evidenter, quod beatitudinis zelus,
inerito commendari. qui justas dirigit causas et_delestatur injustas, non
sinens ullra nos impeli calumniosis insuliibus semu-
EPISTOLA XXVIII. lorum, patemi favoris affectum, quem ac1 nos pii et
Ad papam promittil se venturum Mediolanum ad generosi prceconii clarificavit in organo et in requi-
coronalionem. tate juslitiae applausivis immixta dulcoribus, opus
(An. Dom. 1276, cod. Rud. xxvm.) Aliissimi, quod in vestra 343 persona mirifice
—Romano ponlifiei scriptis bis lilte- dextera sua eontexuit, manifeste deduxit in publi-
ARGOMENTDM. cam notionem sup|er expressione favoiis hujusmodi,
ris dat fidem, se in Pascbali solemnitate adfulu- nostris et subditis apostolicae graliae lit-
rum Mediolani, atque inde profeclurum Romam principibus leras omnis faenevolentise plenitudine floridas diri-
ad imperialia insignia de illius manu susci- gendo f. Pro quibus
ulique beneficentice vestrae co-
pienda. C piosis muneribus nofais inexplicafailigaudio fecunda-
c
Sanctissimo, etc. Ut de nosiro felici processud tis ad redhibendahi eondebitam gratitudinem gra-
ad suscipiendum de sacrosanctis aposlolicis manifaus tiarum, non sufflclt lingua carnis, cum non sit hu-
vestris imperii diadema, absterso cujuslibet ambi- manae polentiee super faoc affectum in mente con-
guitatis invdhiero, fides audiendorum faabeatur : ceptum perfecle posse exprimere per effectum. 0
342 eeee luod hona fide promittimus, et ad faoc mira paternce clementia pietatis, quae non est dedi-
a Quaenobis cisalplnce regiones, ese Rudolpfao in norum; cumque terminus coronalionis necessario
Germania commoranti transalpinse videbantur. Huc mutandus esset oblimminenlem diem festum omnium
religiosum islum millilcum regio mandato. Id factum sanctorum, in eodeni colloquio id factum fuisse te-
puta ante Furslembergium designatum rectorem Ro- slantur annalesCoImarienses: c Rex, aiunt, plusquam
mandiolaefalsocreditsejuris imperii, tamelsi Lango- 900 marchas expenderat in vestes pretiosas. Papa
bafdia et Tuscia, quse vere ad imperium altinebant, regi consuluerat, ut Roroam ad festum Pentecostes
exlra fines FurstCmbergio praescriptos sitse essent. ' cum duobus millibus militum veniret, ut eum in im-
h Fallacem hanc deputationem dirfficilia Italire peralorem Romanorum solemniter coronaret. s Ea-
tempora reddiderunt,- quamvis post Lausanense col- dem refert Bcrnarjdus Thesaurarius auctor cosevus
loqjiium spes aliqua affulserit, dum Gregorius X (Chron. ap. Martene Monum. tom. V), qui hoe anno
erat in vivis, facliones componendi, et majores con- claudit cfaroniconj suum. Quae Tiaynaldus (1275,
iroversias auferendi, quse cisalpinas regiones dis- n. 26) Gregorii litteris deceptus, queis feslum om-
turbafaant. nium sanctoruffl praescribitur, falsi arguere non ve-
c Has litteras ad Gregorium X non esse datas fa- D retur. Haec termini mutationi fidem
autemjepistola
cili negotio assequemur, si pontilicem Lugduni ad- facit. Nam Rudolphus se venluruni pollicetur juxta
liuc consistere reputemus, cum Rudolpfaus Mediolani condiclum tempus1, et Mediolani adfuiurum die 5
se adfuturum pollicetur. Anno enim 1275 Pascfaa in Aprilis, in quani Pascba incidebat an, 1276; coro-
diem quartamdecimam Aprilis Incidefaat; Gregorius nam suseepturus Rorooe die Penlecostes 24 Maii.
vero Lugduno haud recessil anle diem ik Maii ejus- Idem Raynaldus (1276, n. 24) Teferl ex cod. Yallieell.
dem anni. Prselerea Rudolphum(non latebat, coro- Rudolphum parasse expeditionem Italicam, ut dis-
nationis terminum esse constiiutum diem feslumi sipata diulurno Jnterregno imperii Romani jura re-
omnium sanctorumi inlerim vero pontiflcem cumr cuperaret, atque insignibus imperialihus sibi aJJre-
Alphonso collocuturum pro abolenda omni discordia,, gorio X pTomissis ornaretur : at Innoeentium misso
quae sibi cum illo inlercedebat, prsecipue cum Ita- Albiensi electo Bernardo eum vetuisse Italiam Ingre-
liae pars non modica illi adhsereret; deinde secumi di ante compositas cum Carolo Sicilire rege coniro-
alicufai sermonem habiturum de pluribus negotiis,' versias. !
quod ipsemet petierat (sup. ep. 12) ac vehementer s Hariolantur, qui Rudolphum aiunt de coronalio-
optabal. Quamobrem et fasecepistola Ioco movendai ne sollicilum non fuisse. Iimoeentius el successores
est, atque ad sequentem annum post mortem Greg. X fuerunt in causa, cur tandiu eoronafio differretur
ejusque successoris electionem differenda. ut, nalis sufaindeckusis aliis infra exponendis, e\a"
d Alphonsus Gregorii opera jam abdieaverat, Lau-- nuerit. j
{ Jam dixi in jjolis
sanre colloquium pontifex liabueral cum rege Roma- ad epist. ID sub finem pra.ce'
755 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEUCOD. CAROLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHIL—LIB. 1. 734
gnata nobis a prirais nostrse creationis nascenlifaus jA alia invadentibus, atque onmium nemine servitia
exordiis conipassionis exhibere mamillam, ufaera debita solvente, cerarhim imperiale in maximas
lacteis irrorata liquoribus Dorrigere, redolenlia fred- angustias redegerit, Rudolpfauscomitia habiturus
denlia] grave pignus amoris'! 0 ineffabilis gratitudo opem quserit ab imperii civitatibus.
favoris, stupenda dilectionis affectio, quae nos pri-
dem in regnq teneTIosin ulnis educationis deliciose Fluctivagi jaindudum status imperii gravem lap-
suscipiens, fovit inter impufaeres [puberes], et adul- sum, el miserabilis populi Christiani pressuras et
tos a! Licet igilur pervigil ad hoc nostra suspiret gemitus amarissimo miserantes affectu, ut nostro
intentio, licet in faoc nostrum fervens desiderium felici tempore reipublicae reformata floriditas salu-
immobiliter perseveret, quod super tam gralis et tari pacatae quietis proficiat incremento Qua-
piacidis sic per vos, et almam Romanam Ecclesiam propter tali 345 hro apud N. solemnem curiam
malrem nostram piissimam noslro progressui praeli- duximus edicenuam f.>Cujusutique celefaralionima-
faatis auspiciis correspondeat in condignae decentise gnificse decenter providere regium condecet appara-
repensiva devotio filialis; quia tamen ad hoc ut hu- tum. Yerum cum tanti negotii magnitudini, et ad
mifiter recognoscimus, possibiiitas nobis data non tam grandis sarcinae supportanda molimina., et tam
sufiicit, divinum cogimur implorareprsesidium,ut ex sufflptuossefestivilatis agenda solemnia, per nos ip-
suae superabundanlla faonitatis, quod nobis defieit,. sos sufficere non possimus, oportet nos >a vobis et
in virtute perficiat, quae in vestris sint ocuiis placita aliis noslris fidelibus opjportunuminterpellare sufifa-
persequendi h. Porro quoniam solemnesnuntios no- gium, et comportationis hujusmodi participio vos
stros, quos propter boc et alia-, quae nofais incum- _" et ipsos fiducialiter onerare. Hinc est quod vestrain
faunt, negotia ad \estrse bealitudinis pedes destinare prudentiam, qua possumus, exhortationis instantia
eoncepimus °, ob vicinam instantiam curiae nostrae duxiinus attentissime requirendam, qualenus tam
solemnis, jam 344 i" proximo celebrandsed, ad evidenti necessilate perplexis, de tol marcis, ullro-
iter adhuc distulimus expedire, ut principum noslro- neisethilaribus animis providere et subvenire cure-
rum, qui ifai convenient, communicato consilio, tis, in termino vobis a dilecto fideli nostro N. finali-
committenda legatio celebrius et festivius adornelur. ter exprimendo g, cujus etiam verbis, quce vobis
Ecce quod N. cognomenlo Probum e, virum, cujus noslro nomine pronuntianda decreverit fidem adhi-*
aetio virtuosis pollens operibus ab effectu cognomi- faere credulam vos pefimus, sicut nostris. Exsurgat
nis non discordat, ad sanclitatis vestrae prsesenliam igitur grata semper et operose nrofaata fldelium
fiducialiler duximus deslinandum, seu eliam prsemit- promplitudo, quse super hoc regalibus beneplacilis
tendum, humlllima precum - instantia deposcenles, prompta et consueta beneyolentia se coaptet. In aliis
quatenussuper his, quae vestris auribus duxerit in- enim incommulabilis animi dispositione concepimus,-
culcanda, Iibenter eadem audire dignemini, et exau- sic alle\ationis anlidotq, ut recompensationis, vicis
ditione graluila favorabiliter praeveniie. Datse. > = situdine, vestros animos complicare, quod fevefa
gaudefailis, \os iam gratiosum ofasequiumgratis Do-
EPISTOLA XXX. mini usibus impendisse. Porro veslra prudentia noa
Pelit a civitate quadam pro ceiebrandh comitiis im- ignorat, quod regise dignitati' indecenlia macuiam,
periaiibus peciiniarium subsidium. nec non vobis cederet noeumento, si, quod absil,
cod. necessariarum rerum cogente defectu, pro noslris
(An. Dom. 1275, Rud. xxx.) i debltis vos et alios nostros fideles contingeret pi-
C
ARGUMENTUM. — Cum diuturnum interregnum, aliis gnorationis incommodo molesturi a. Datoe.
dentis anni Gregorium scripsisse universis Germa- auctoritale. Equidem duo tantum cum Gerardo ad-
oiae principibus, ut cum Rudolpfaoad eoronalionem milto. Ac de Augustanis,*quibus aderat Bernardus
venirent. ld vero cum Rudofaphusagnovit, teneri non Seecoviensis episcopus pro rege BofaemiseOitocaro,
poluil, quin liberalissima faacepistola gratias ageret faabuitque orationem audacfssimara in Rudoiphum
pontifici, referendas aiens a Deo opt. max. quas se principibus maxime ingratam, dicam infra. Itaque
non posse humil ter affirmal. hrec epistola data est ante celefarationemcomitiorum
a Duafausfaisceperiodis Seifridus et Lequile ajiud Norimfaergensiuin 31 Maii.
auclorem Piet. Austr. {procem.p. 24) mirum in mo- e Anno 1287, Herfaipoli concilium episcoporum et
<him afautunlur. Nec sane fie comparatione cum conventus principum sunt celebrata. De conventu
aliis Germaniasprincipibus antiquae nobilitalis, quia iaudatus Gerardus menlionem faciens : « Yerba, in-
ipse novus accesserai, inlelligenda sunt, sed de ira- quit, faeiente Profao ex divi Francisci familia Tul-
peratorice majestatis auspiciis in electione regis Ro- lensi episeopo maximo suo incoramodo. > Similitudo
manorum, quam Gregorius in solemni -consistorio et raritas nominis, nec non consuetudo Rudolphi
-ratam habuerat; deinde sollicitus fherat, ut quae ad mihi persuadent, ut credani, minoritam istum, ante-
tantum opus necessaria erant, explerentur. quam dtgnitatem episeopalem assequeretur, legatio-
h Optimi principis ingenuitas! Magna et cequa ne Rudolpfaifunctum esse. Quod cerlum est, magna
Romanae coronationis existimalio! v' lum temporis minoritarum exislimatio erat-apud
c Refert Raynaldus (1275, n. 5) in annalibus CoJ- pontifices aliosque principes. Sanctimonia vitre ac
marien. nominari ducem de Tect regium cancella- vera doctrina faominessine ulla commendalione ma-
rium, et electum Basiliensem decretos oratores ad ~ ad honorem et dignitates semper extulit.
jorum
pelenda imperialja insignia. Quos utique advenisse De primis comitiis apud Norimfaergamcelebran-
teslabatur Gregorius episeopo Salisburgensi, ut aie- dis agi, ipsa difficultas rei palamfacit. Hane*vero
lam (ep,19, n, 1). qnam faauddufaie fasecprsecessit, epistolarn prsemittendam esse prsecedenti ratio rerum
quad eosdem se migsurum pollicetur. demonstrat. ihi ehim Rudolphus comitia instare, Jiic
Gerardus (Hht.Austr. 1. i, p. 22) binamemorat autem convocanda testalur : quare et ad prseced. an^
comitia faocanno hafaita, Norimbergae Idibus Maii, num referri posset,
deinde 24 Junii AugustseVindelicorum. Iidem quippe * Hinc liqtiet Leofaiensisanonymi opinionem de-
principes, ait Goldastus (Const. tom, I, p. 511) in serendam esse : faaecenim omnia lemporis opportu-
variis civitatibus congregabanlur. Hansizio nolim nitatem exigunl.
credi, qui (Germ. Sac. tom. II,-p. 379, 381) Norim- 11Hisce incommodis GregOriusX (Conc. Lugd. n,
bergae primum die sancti Martini an. 1274. Deinde cap. 28) prcecedenti anno pr.o ecclesiaslicis consu-
VWrzburgi conventum principum esse factum die lens, ita decreverat: « Etsi pignorationes, quas vul-
feslo Pentecosles 51 Maii, Uerumque sequenti mense garis eloculio represalias nominat, in quibus alius
diefesto sancti Joannis Baptistse-congregalos princi- pro alio prsegravatur, tanquam graves Tegibus e>
_pes apud Augustam affirmat anonyroi Leobiensis oequitali naturali conlrariae, civili sint consliiutione
' '
?5S - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 736
34@ EPISTOLA XXXI. i
A suo domino; tanlam pertinaciam significaturum
Cuiaam principi, qui ab ipso defecit a. se ait cseleris^principibus,ut ipsijudicent detanlo
flagitio. i
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xxxi.)
zelofervidae charitatis, qua universos et singu-
AHGUMENTUM. Rudolpfaus pluiibus epislolis pericli- losInsacri
fatus animum Henrici Bavarise ducis et eleetoris imperiiiprincipes, velut memfara nobilia suo
eohserenteis,sincere prosequimur, ad idjiae-
palalini, qui suse eleclioni consenserat, deinde capili studiosa opera et
aversans eleclum, feuda petere neglexeral, con- lenus nullis pafcendo stipendiis,
convertimus, ul per gratce devolionis ap-
lumaxque esse perseverabat; ei minitatur, se a opporluna nos res_eniluuffl, in quem utique voto con-
coelectoribus petiturum consilium et justitiam in plausum
re non diulius toleranda. sono consensisse;dignosceris s, tanquam imperii pos-
sessorem h agnosceres, et a nofais de feudis tuis ie
Qualiter una cum aliis tuis comprincipibus in per- peleres investifj. Super quo diversis-temporibus
sonam nostram concordi volo consenseris *>, nos plures idoneos riiediatores et nuntios libi nos irans-
in regem Romanorum solemniter eligcndo, qualiter misisse meminiinus, et te nobis. Recolimus enim,
etiam postmodum mutahiliiate consilii te a nostra quod primo per N., secundo per C familiares nostros
devotione retraxeris, tergum vcrtens regice majesta- dilectos ex parte regise maj'estatis ad luam proesen-
ti, et a fiobis regalia feuda tua requirere negligens c, liam destinatosl et postmodum tuo nomine e con-
imo, ut verisimili conjectura perpendilur, in super- verso per M. et |N. a te diversissimiliter vicifaus ad
faia et abusione contemnens, crebro per litleras re- nos missos prsedlctum negotium variis esl tractatibus
quisitus, licet nonnunquam ad nostram propter ioc " agitatum t. E\ indila siquidem nobis desuper man-
accedendi proesentiam libera fibi suffuerit [Fors. de- suetudine fuimus prsestolati, quod blandsefaciei prae-
fuerit], et secura facidtas a tua conscientia exci- sentata jilaciditas, et fucatse propositionis oblaiio,
disse non credimus, cum transierit ad remotus d. quem in grata suavitate spoponderant, parturirent
Quia igilur absque nostri et imperii nota dedecoris1 eventum. Sed longe, prob pudor ! sumus a noslra.
tuam contumaciam ultra dissimulare non possumus, intentione sepositi fruslra eomplacuit nobis in prin->
, nee debemus, sinceritatis lure notitiam volumus non cipe a nostroruni semita mandalornra se irreveren-
latere, quod ad eosdem tuos comprincipesindilate retius obliquante. [Porro cum in exspectalione pollicl-
ctirrimus, petituri ab eis instantius vocibus querulo- laiionis faujususque adeo regia fuerit inclinata ma -
sis, ut super faujus casus articulo nofais adjudicenl' jestas ut tolerarilia nostra cjuodammodo 34S ~fer&'
quod dictaverit ordo j'uris e. Datse. patientiae nomeri amiserit et effectum, postquam
347 EPISTOLA XXXH ejusdem patientise tfaeriaca non profuit, arfaitranles
ad potioris medelaj remedia recurrendum, dissimu-
Rudolphus cuidam principi qui regiBoemim adhwsitf. lare noh possumlus, nec defaemus, quia tuai duritiae,
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xxxn.) ne dixerimus perthiarire, morbum tuis comprincipi-
—
ARGUMENTUM.Eidem in eamdem fere sententiamr faus, ad quod nos invilos revera compellit extrema
iterum scrifaens, pervicaciam exprofarat, quippes necessilas, loco |et lempore detegamus, pi-o lanti ex-
qiiem nec litieree, neque iterati nuniii potuerant; cessus injuriae qualitate judicium et justitiam peli-
fleciere, ut feudorum jnvestituram peteret ab se!. turi J.
profaibitse, ut tamen earum prohifailio in personisi C carum Bobemise regem, Bavariseducem Henricum,
ecclesiasticis tanto amplius limealur, quanto in illis: raarcfaionem Badensem, et Eberfaardum comilem
«pecialius inhibealur, ete. » In Germania prsesertim Wirtembergense u, aliosque in ipsa Germania RudoL
prava ista consuetudo inoleverat, ut tTadunl annalesi pfai eleetionem a\ersanles facili negolio binc col-
Altahen. ap. Canis. (Ant. Lect. tom. IV, p. 217). _
a Gonstat Rudolphum, ineunte anno 1274, eum ligitur. £ Collectorroomina nunquam apponens luculenter
Germanici regni eoronam suscepit Aquisgrani, anle,- bic Henricum Ludovici palatini fratrem designal. Ex
quam ex urbe illa recederet, tres filias suas Mogunli- electoribus enini nullus regi Bohemorum adhsesit,
ni consilio despondisse tolidem electoribus : Macfatil- proeter Henricuni.
dem scilicet Ludovico Palatino, Agnetem Alberto> 6 Heni]icumnon ut Bavariaa ducera, sed ut palati-
Saxoni, et Hedwigem Ottoni Brandenburgico. In- num Rheni suffrkgatum esse Rudolphi electioni pro
gratum id fuisse aiunt Henrico Ludovici fratri, inde- certo habeas. Etenim tam ipse quam frater ab eodem
que ortas fraternas simultaies, et aversionem a Ru- Rudolpho ap. Harisiz. (Germ. Sac. tom. 1, p. 415)
dolpho. Tfon alii scfipta videtur fasecepistola. Cseteii alios inter prineipes suo diplomati prcesentes. Ludo-
epim electores laici, cognati erant; et Ottocarusi vicusel Henricus fratres comites palalini Rheni duces
electioni neque adfuit, neque assentitus fuit, nequei Bavariw recensentur. Tunc autem temporis, ut alifai
litterae a Rudolpfao ullseei missse usquam inveniun- dictum fuit, plures ex eadem domo eleetoris-digni-
tur. Proeterquaraquod ivegiuslitulus Otlocaro debitusi tate fruebanlur.
fainc absens litieras ab eodem prorsus avertit. h Scriptores imperatorise indolis ignari, Rudolpho
h Henricum eleciioni consensisse est adeo cerlum, D ipsoliocentc, Romanorum appeflare
ut Ludovico fratri ejus tolum electionis negotium impe/atorem des^nant_regem
quo majestalis non perveniefaafur nisi
commissum fuisse Gerardus tradat (BT.Austr. 1. i, per coronationem Romanam: adeoque rex Romano-
p. 15).4Principes,inquil, neiteruro in diversa abire- j'um futurus lmperalor dicefaatur.
lur siudia, Ludovico Palalino eligendi potestalem de- 1 Taiitae moderalionis, tantseque lolerantice affi-
ferunt. Ille diu reluctatus, eum tendere eos videret, nitas, ni fallor, ^causa fuit potior innata mansue-
iv Non. Oct. Rudolphum Hafaspurgicum Ccesaremdi- tudine, quam Rudolplms exaggerat, nulla •affinitatis
cit: reliqui auctores fiunt, et faustis acclamationibus ratione faabita. . ^
Rudolphl nomen ingeminanl. > JPost Norimbergensia comilia scripta videtur fasec
_c_Scilicet sequenti amio Aquisgrani, cum prae- epistola, cum per| nunlios ullfo citroque missos tam
dictis nupliis se inconsulto jus consanguinilalis vio,- Ottocari quam Henrici animo expiorato, ut ait Ge-
lari visum fuerat. rardus (Ibid., p. 24 seqq.), scrio agefaatur de utroque
d Aurea B. constitulum postea fuit (cap. 2, n. 8) denuntiando hosie
feuda et privilegia electorifaus confifmanda effseabs- Auguslanis coinitiis iraperii, quod factum Juisse m
die 24 Junii celebratis dicitur.
que dilatione et contradiclione. At Rudolplii tempore: Atque ad Oltoearjura quidem missi Henricus episco-
id non erat in more positum, ut patet ex liac et se- pus Basileensis, el Fridericus burggravius Norimfaer-
quenti epistola. __ gensis, qui Austriam, Styriam caeterasqueprovineias
o Praecipuam causaffl faafaendicomitia faisse Ofo- imperii nomine ab eo repeterent; nl Gerardus idem
757 COD. DIPL.—MONCM. ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHIL— LIB. I. 758
EPISTOLA XXXffl. A suetoe benignilatis alaeritate suseepimus, et in eis
Promitlit poniiftci se ejus reformalionem contra exor- vestrae sincerilatis dulGorem profeclo recollegimus
T)itantesGermanimephcopos exsecuturum. intelleclu. Sane quia earum accepla nobis et grata
placiditas nostri cordis intrinseca copiosocongaudio
(An. Dom. 1*275, cod. Rud. xxxm.) fecundavit, super his vohis ad grates maximas incli-
ARGUMENTUM. — Rudolphus Gregorio X pollicetur nantes, vestra volumus desideria non latere , quod
se omnem operam viresque omnes adhibiturum, nuntios nostros solemnes ad vestram sumus in pro-
ut ejus decretum adversus Germanise episcoporum ximo missuri praeseniiam-, nostri propositi fideles
depravatam diseiplinam, nulla personarum acce- , interpretes, qui supercommuniumnoslroruraconfor-
ptione, exsecutioni mandetur. mitate votorum vos condecenler expedienl, et de
Crescentibus semper augmenlo fervidse cfaaritalis omnibus opportunis, et congruis plenius et planius
Porro ut status nostri 350 continuata
igniculis, quos paterna proecordia erga filium singu- infofmabunt. vestra prcecordia quadam delectafaili refec-
larem, quasi de eamino jam copiose flagranti edu- felicitas
cunt, certa relalione menli nosti'cesic est infusa dif- lione lsetifieet, liarhm \os volumus sapore pereipere,
fusius, et mlerioribus nostris expressius est impressa nos cum patre nostro sanctissimo domino summo
vestri favoris benevola plenitudo, quibus nos vestra ponlifice, nuper in tali loco c familiare celebrasse
lienignitas prosequitur incessanter, quod ex lioc ad colloquium , a quo quidem In cunctis agendis impe-
laudjs divinsecanticum gratulafaundiexsurgentes, ad rii ineffabili pietate suscepii, auditi, et dplenius exau-
redfaifaitionem-gratuitamreteruo Patri, Ecclesicesuae in dili in proximo nunc inslanti festo N. suscipiemus
sanctse, nec non eliam vobls, bealissime pater, ve- g urbe de sacrosanclis ejus manifausgloriosum im-
liemeuler accendimur, et ex hominis utriusque pote- perii diadema c. Datse.
siaie a [potenlatu] desiderafaililer 349 excitamur EPISTOLA XXXV.
totum id quod suraus et possumus vestris specialis-
sime nulibus exp^nentes. Porro in vestTOprasdica- Ejusdem argumenti ad quamdam civitalem.
fail:zelo justitise,~velut in aromatura exquisita fra-
grautia delectati, prob eo videlicet quod exorbilantes (An. Dom. 1275, cod. Rud. xxxv.)
liucusque pontifices et in devium ofaliquatosanim- IRGUMENTUM.—Pari alaeritate civitatem imperialem
adversionis debitse gladio perculisiis, paternae pro- colloquii ejusdem admonei; coronationem hrevf1"
videnlise pollicemur, quod si contingal ex eis forlas- futuram Romre ; quo ab ea legatos miltendos esse
sis quempiam,-quantumlibet eliam nobis eonsangui- '
significat, ut ianla solemnitas rite fiat,
nitate vel afllnilate conjuiicluin^qui fuerint reprobati
a Deo, et per os Ecclesise suae sanctse, conlra man- Ut vestrcedevolionis auditum de fortunatis nostrse
data veslra calcaneum inde\otionis erigere, ad illius felicitalis evenlibus nova graliosa laetificent, et for-•
superbiam edomandam, dummodo sahctitati vestrse tunafioris auspicii gaudia prcefulgeant, ecce hoc li
placuerit, res exponerevolumuscumpersona. Datae. sanclissimo quido vobis s"tylo describimus, quod a patre nostfo
domino N.papanuper affeclione paferna
EPISTOLA XXXIV. auditi benigne in agendis imperii, imo be-
suscepti,
Rudolphus cuidam principi pro litteris missis gratias iiignius exaiidili, in "proximo recepluri sumus in
refert, eisignificat se cum ponlificefamiliare Lausa- n urbe fie sacrosanctis ejus mahibus sacrum injperii
nm colloquiumxelebrasse. diadema"1. Yerum cum ad agenda tantoe Jesthitafjs
- solemnia nuntiorum veslrorum ibldem prsesentiaiji
{An.Dpm. 1275, cod. Rud. xxxiv.;
ARGUMENTUM. — Riidolphus principj amico, quicum 351 omnino necessariam ar-biti-emur, fidelitatom
commercium litterarum habuerat, scrifait laelitise vestrara faortamur et monemus, quatenus juxta re-
pleuus de colloquio habito Lausanae cum summo .strios quisitionem honorabilis viri N. nuntios vestros indu-
Pontifice Gregorio X, et de condicta die ad susci- nis nostrse et auctoritate prsesignes, ad dicta; coronalio-
celefaria dirigalis, ut super omnifausibi-
pianda inurbe de ejusdem ponlificis manu insignia dem projjono statu reipufalicce etfidei Clirislianaesa-
iioperialia, lubriter.ordinaridis, possilis eorum relatioiie coramo-
Liiteras vestras quas nostro misistis culmini con- dius et perfectius edoceri 8. Dalse.
etauctor Piet. Austr. (lib. i, c. II, p. 65)-tradunl. quium falealur, mense lgilur Novemfaridatas lias
AdHenricum autem palaiinum Bavarise duceni qui fatteras, ad summum sequentis initio, pro cei to liafaeri
missi fuerint indicatur in hac epistola per initiales debet.
lilteras. d Nempe-jiostmensesquinque diefeslo Penlecostes
a De faac opinione tum temporis communi spiri- 14 Maii, ut laudatus annalista teslatur : t Ut Roraam
tualis -ddelicetpontificicepolestalis, et imperatorice ad festum Peniecostes cum duofausmillifausmilitum
temporalis nullis limitibus circumscriptce saepiusest veniret. t Qui scilicet dies necessario prsefigendus
dictum. Hac vero oceasione de pontificia el regia po- r. fuit mutato priori termino in Lugdunensi eonsistorio
lestale Rudolpbus loquilur; quisque enimrexin suo stafailito, quia festum omnium sanctorum decem
reguo eadem poteslate temporali ulitur. lanquam tantum diefausdistans, opportunius aliud festum exi-
externum Ecclesisebrachium, ulToeant.
1 BrunoOlomucensis episc.,ut dixi (ep. 8, n. 5J, de' gebat.
e En- tria illa neeessaria ad imperaloris nomen
disciplina depravata in clectionibus episcoporumpon- assequendum ipsius Rudolphi ore prolala : ut Romae
lificem admonebat. De clericorum quoque et laico- ea solemnitas celebrarelur; ut diadema imperiale
rum corruptissimis moribus uberrimum sermonem regi Romanorum imponeretur; et ut idem rex de
ab eodem esse faabilum invenies apud Raynaldum manu Romaui pontifieis illud susciperet.
(1*273,n. 14 seqq.). At de episcoporum flagitiis, de f Necessariae tres conditiones prsedicfse iisdem
quifaus Rudolpfausloquitur, silet; nec aliunde mibi fere verhis repetuntur a Rudolpho. Alia siquidem via
est datum assequi quse is proesertimintelligat, gran- ad tantam majesiateni veniri non poterat; neque ul-
dia cerle et animadversione pontificia digna, ut hinc lus ex ejus prsedecessoribus, prselerLudovicumPium
diseimus. singuiari exeraplo coronaium in Francia, ad eam per-
c Annal. Colmarien.-.ap. Raynald.
(1275, n. 56) venerat.
de re quam scriptores unanimi consensu alfirmant, 6 Qui Romanam coronationem venditare non ve-
sic loquitur : i Pridie Nonas Octob. Gregorius papa rentur pro simpliei caeremonia, errant lota via. Ea
venit Lausanam. Rex Rudolpfausvenit ad eum festo siquidem non roodo necessaria fuit, quia summa erat
Luececum jegina et pene cum liberis suis universis. > Teno\ati Occidentalis imperii a sancto Leone III, sed
Cum autem Rudolpfausnuper esse hafaiium id colloquia pjJncipTsetlegaticivitalumadtantam solemni-
759 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. - 740
£A [EPISTOLA XXXYH.
EPISTOLA XXXYL
Uonalur eumdem principem cmih fratre suo conci-
Cuidam principi granas agit quod ad coronam impe- liare.
rii suscipiendamipsum prmcedat in Italiam. '
(An. Dhm. 1275, cod. Rud. XXXVII.)
'
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xxxvi.) ARGUMENTUM.-j-lHenricum palatinum Bavarice du-
cem multa subiratus edocet, eum fcedere junclo
'ARGUMENTUM. — Uni ex Germaniae principibus, qui cum rege Bohemise, imperii hoste jampridem de-
magnifico apparatu iter in Italiam susceperat, nuntiato, iri terris Ludovici fratris sui faostilia
coronationi adfuturus, gralias agit, ojjportnne se nequidquam |agere; Alpfaonsum -Castellse regem
relaturura promittens. A legato quem mittit ponti- cujus ope nitebantur faostesimperii, titulum regis
fici audilurum sui adventus certum diem, ul non Romanorum,| spemque omnem imperatorise maje-
progrediatur, reliquum itineris secum prosecutu- statis assequendre Omnino deposuisse ; fraternam
rus, faortatur. reeoncilialionem ab se'tandiu inutiliter quresitam
opgortunam jilli fore; ac demum Boemiae regis
Quantum nobis in tuaeaevolioms exhibitione com- cum Ladislao concordiam ab eo nullaienus tractan
dam esse, ne videatur et ipse faostis imperii.
placuit, quam nunc de tuae, quae non mulat [Fors.
mulatur], aut deviat, fidei puritale prsesumimus, Quod solitse iifai salutalionis forma ex regiae pro-
uon est facile verbis, aut lilteris i
explicare. Quod L diens affabulatipnis faenevolentia non dirigitur, si in
enim pro nostri honoris et sacri imperii reverentia "I tui armario pectoris indilse tibi discrelionis tfaesau-
luis famosis et commodis larifaus derelictis in igne ros requa lance' justique pensamine judicii 353 li-
discriminis, ad proficiscendum nobiscum "ad coro- hrare volueris, ralio minime naluralis fluclual-s
nam imperii te ad partes Italioe apparatu magnifico tuis remurrourans acfibus, quam ofa causam quod
translulisti a, pro grato valde recepimus, tibi propler aliis serifaitur, tibi digne subtrahitur, nullatenus ad-
hoc ad grates ubefrimas inclinantes, et erga te ac miratur h. Ecce enim, princeps inclyte, quod ob lui
luos pro loco et tempore procul dufaio disponentes conservationeiri status boni, ad reformanda inier te
_alfluere lot beneficiis gratiarum, quod nullatenus el fralrem tuurii Ludovicum i solidse pacis foedera
*
poenitere te debeat, pro provectu nostri nominis jampridem nori sine magnis expensls partes nostras
352 attollendo h, lafaorum aut sumpluum onera interposuimus |fidebona, tu autem quorumdam non
perlulisse.. Quocirea slncerltatem tuam affectione tua, sed,sua potius quserentium consiliis icquiescens
qua possumus, attentissime requirimus et faortamur, in tui fratris exterminium, et si bene deliberaveris In
quatenus vias nostrorum progressuum ad imperii lui ipsius tuorumque (ne ullum dicamus) non ma-
diadema perutiles diligenter excogitans et exquirens, gnum profeeturii, dicti fratris lul territoria derooliri
nostram non tsedeat le prsesentiam proestolaric, om- nileris associatb tibi hoste sacri imperii H. i, et aliis
nes tuos aliosque quos poteris ad ofasequia nostra suis complicibus, incendiis, et rapinis, et quod plus
d
allectitiis [Fors. alleclivis] inductionibus excitando, est non
sciturum certissime,"quodln termino, quem N. quem vaditur, verum| solumjprinceps imperii fidelis violenterin-
etlamripsum imperium in suis pro-
adpedes dominl papse transmitlimus, nostro nomine priis districtibus faostiliter Impugnatur. Attende ita-
tibi pandet expressius e, nostra te aliosque fideles C I que, illustris dux, et considera, volve et revolve in te
nostros desiderata proesentia debeat consolari *. ipso, diligens sis scrulator in hafaitaculocOrdis tui,
Datse. qualiter imperium tibi, et lu imperio silis- invicem
tatem eonvenientes a Romano pontifice de reeta ad- ponlificisejusdem inexspectata mors iter jamcoeptum
ministralione rerum et de catholica fide consenanda relardavit. [
edocebantur. 6 Deest aliquid.
a Sufaanni finem hanc epistolam esse datam opor- h Colleotoris | supinitas palet. Prcecedenti epistola
tet, nam principes Romam versus inslituerant iler, officii plena cuin principe amico Rudolpfausbenefac-
die quarladecima mensis Maii magnam soiemnitatem 'is certat. Hic iaffinitatis ergo iram comprimit;
celebraturi. orane tamen officium deserit, exprohantis ingenium
h In hanc sentenliam Rudolpbjis semper loquitur. non dissimulaf. Non igitur ad eumdem principem
regis enim Roinanorum nomen ad imperatoriam data est epistola.
1 Aperle designatur Henricus, de quo supra (ep«
majestatcm extollerelur necesse erat.
c Gregorius Gerroanioe principes hortalus fuerat, 3I,et seqq.). Hunc denunliatum esse hostem imperii
ut regem comitarenlur, ut solemnior ej'us advenlus una cum Ottocaro aiimt in Augustanis coniitlis faa-
redderetur; quare idipsum Rudolphus pelil a prin- bitisdie24 Junii. Cum aulem sufa Lausanensis col-
clpe, qui prseiverat. loquii tempora Alpfaonsusregis Romanorum titulum
d Collectoris mendum recte notat exscriptor : hac: |» prorsus afajecerit, qua dere agitur liis litteris, eis-
enim voce utitur Rudolplius etiam alibi (Jib. n, ep. 5) dem teslibus secus esse, censendum videtur. Et
et Du-Cangius novam non esse ostendit in Glos- vero post Bernardi Seccoviensis episcopi audacissi-
sario. mam orationem pro Otlocaro cujus eraf legatus,
e Gregorius post Lausanense colloquium superatisi Tlenrici nunlius in iis comiliis longe aliter se ges-
Alpibus Mediolanuin se contulit, ubi eonsistens die! sisse dicilur (Hist. Austr. p. 25) a Gerardo:
18 Novemfaris in dedicatione faasilicseprincipis apo- « Moderalius se gessit Henricus praepositus OEtin-
stolorum Clementis IV bullam, quas audit In Cmna[ gensis, qui BaVari nomine legatus aderat, excusaT
Domini, publicavit. Hinc Placentiam in patriami tiones afferenslviro principenon omnino indignas. >
suam> divertit, paucisque ibidem diebus jnoralus, , Prselerea Gregorius Lausana digressus, moramque
Florentia Aretium sub anni finem profectus est. Huc; agens diebus aliquot Seduni, nt notat RaynalduB
Rudolphi iegatus adveniens pontificem extremoi (1275, n. 45) ex regesto ponlificio, Ebredunensi ar-
morbo laborantem invenit. cbiepiscopo adj colligendas decimas in Germaniam
f Ab eodem legato princeps auditurus eratexpresse i eunti horum prineipum reconciliationem injunxit.
regis Romanorum adventum, quem comitari ad Ur-- Ac demum hac in epistola per eadem fere tempora
bem, ut solemniori cum apparatu illuc accederet,, scripta reconciliationi eidem vehementius insistitur,
debuisset. Itaque Rudolphi ad coronafionem adven- neque indicium inde nllum habemus, cum hoste fm-
lui primum impedimento fuit Gregorii multiplex di- perii denuntiatorem esse.
gressio trans Alpes, qua priorem terminum festi om-_• i Ponendum haud dubie K. ut in caelens locis,
nium sanctorum anni 1275elafaieffecluni est; deindei nam Oltocarus indicatur.
741 COD. DIPL,—MONUM.,ETC,SSUCOD..CAROLINUS.-APP.--E?P. RUDOLPHl L-LIB. I. 742
colIigati,et te umDratransiens non ailiciat •*> non j\^ contra noi et saerum imperium manifeslius aspirarc.
illaqneet, ut momentaneum non delectet. Ut autem Alioquin si conlra infaibitioneiiinosiram concordcrc
evidenter possis intelligere, qualiter quidam in tui dictos regesaliqualiteralteiitares, liosiibus et innui-
diminiitionem status circumvenire le-faactenus sunt cis nostris favere luce clarius \idcrerisd, nosque
conali, baculum regis Castellcead le sustentandum amodo te lanquam fidelem principem sacri impei ii
tifaifaarundineum prcetendentes, nolumus afnplius te promovere et diligere non possemus e. Datae.
Iatere, quod dictus rex omni juri, actioni, et quae- EPISTOLAXXXVIH.
stioni, quam sihi in imperio competere asserebat, in
manibus summi pontificis simpliciter renuntiavil, et 355 Sallzburgettsh promittit se ventnrum cid
ex toto imperiali dignitati, quam hucusque sifai illi- coronationem.
cite ascribebat, nomine ac recessit, nobis lanquam (An. Dom. 1275, cod. Rud. xxxvm.)
vero Romanorum354 reS'>quidquid liucusque sibi ARGUHENTUM. — Acceplis Rudolpbi litteris, queis
juris in imperio vindicavit, liberaiiter resignando b. ad-coronationem invitabutur, reponit se maxime
Uhde tibi regali clementia cousuiimus, quatenus mo- exsultare quod periclilanti Syrioe sacerdolium et
tus tuos temperans et refrsenans, sic regiis te bene- regnum unanimi voto conslituenl ferendam opem.
placiiis faabilites, et coaptes, sic in agendis omnibus Se coronalioni adfuturum, si per Cltocaium ali-
finem prospicias, quod sacrum imperium in te suuro licuerit: alias per suos le-
faafaeredelectet membnjm nobile, quantulum respirare
princlpem semper lantse solemnitati intervenlurum.
et lu ipsius imperii columna nobilis realiler, non ver- ' gafos
faaliter, celsitudinis imperatorise videaris solium so- R B f
Serenissimo domino,' etc. Saltzburgensls, -elc.
lide sustentare. Et licet alias incassum nostras in- Perseverantem devolionis et fidei faniulaium re-
gesseriinus operas, ut cum fratre luo proedictore- galibus lilleris, quarum tenor nova nobis plena
duci posses ad fraterne concordiam nnionls, non felici dulcedine nuntiavit, proxiino consolati {conso-
pigettamen adhuc, dunimodo lempestive acquiescere latis] clare nobis innoluit, loeleque coliegimus ex
vofueris, ad concordandum vos omnem adhibere eisdem, diem solemnem, diem feslum, diem illum
sollicitudinem et laborem v. Ccelerum cum rex Bo- desideralum Romse fore, a sanctissimo in Cfarislo
faeniorum manifestus sit faoslis imperii, et Jn_ pro- palre nostro et domino summo pontifice constitu-
scriptione regia perseveret, tibi firmiter et imperialis tum 6, in quo sancla mater Ecclesla filium suum
gralise proecipimussub obtentu, quatenus ad concor- cfaarissimura principem et patronum h imperiali
clandumN. cum ipso N. te nullatenus introraitlas, "diademale coronahit, in quo larga reipublicoe laii-
quia faujusmodiconcordia videlur in conspiralionem ludo privalis abusibus hactenus aiigustata iaetabitur,
a Deest aliqud. f Hanc epistolam refert Hansiz. (Germ. Sac.
h Alphonsus qua adversis in Hispania rebus ofa troii. H, p. 379) ex cod. Csesareo, absque ullo litulo;
Mauros in sua regna irruentes, qua censuraruin nam quos noster codex prsesefert, colleclor appo-
intermiDaiione compulsus, prcelerea decimarum ex- suit, ut flixi alibi.
hifaitione illeclus, imperii spem fallacem abjecit, B Raynaldus ad annum 1274 refert Gregorii epi-
dum pontifex Lausanse eral. Quare ibidem Rudol- slolam Salisburgensi arcfaiepiscopo, de qua in noiis
jifaus agnovit quce Henricum amplius latere non pa-, ad ep. 29 sum locutus. Eidem archiepiscopo Rudol-
litur. C phus scripsisse videtur, ante diei mutationem Lau-
c In cfaron.Austr. ad ann. 1276 de simultalifauset sance factam; imo sententia litterarum suhobscura
reconciliatione faorum fratrum legitur: < Ludwicus diem coronationis hauddum conslitutum esse per-
comes palatinus Rheni et Henricus dux Bavarise, suadet. Hansizius, ad prcecedentem annum eas per-
carnales fratres, qui ofainvidiam eleclionis Rudol- linere, ac de primo termino seu cie festo •oninium
pfai regis, duobus annis et niensifaus sex inimici sanclorum Salisfaurgensemloqui arfaitratur. At quae
erant ad invicem, et mutuo terras praeda et incen- sequuntur hostilia Oltocari hunc annum designanl,
diis dissiparant, annuente papa lunocentio Y ad viiielicet postquam episcopi a Lugdunensi concilio
1
pacis concordiam redierunt. s Cui si fides adfaifaea- redierunt, et antequam in comitiis Auguslanis rex
tur, die quinta Aprilis anno 1276Teconcilialio ista ille denuntiaretur bostis imperii. In his siquidem
facl-aest, ab electione enim Rudolphi totidem anni et Austriae vicinarumque provinciarum legati, Cltocari
menses fluxere. At Gerardo simullatum causa sunt tyrannidem questi sunt, prceque uY Fridericus ar-
nuptiae fratris cum filia Rudolpfai, quare bimestri chiepiscopus Salisburgensis multa querimonia per-
' tempore tardius reconciliatio seeuta esset, videlicet secutus fuit incendia, rapinas, csedes ob Milolam
Junio mense. Certe duo fralres erant in caslris protêclumStyriae in suas ditiones nuper immissum,
Rudofaphicum ille in Austriam arma ferebat, ut li- quod antea Rudolpho significaveral (iib. n, ep. 15)
qnet ex regio diplomate ap._llansiz. ( Germ. Sac. per litteras a collectore perperam in sequentem an-
tom. I, p. 415) t Dat. Patavise in Castris vi Rai Oct. num rejectas.
Ind. iv A. D. 1276, regni vero nostri anno ter- h Recia imperatoris definilio, juxla indoleni im-
tio. > Reconciliationis etiam causas alias Gerardus D perii a Leone fll renovali in Carolo' Magno de qua
adducit pag. 26). Nam referens, quemadmodum uberriine est dictum in dissertatione prima. Quam-
RudolpfausBavariam versus movit castra : « Henri- vis enim reges omnes in suis quisque ditionibus
cus vero, ait, imparem se viribus cernens, cum "Ecclesioe patroni seu defensores esse debeanl, Ro-
Ludovico fralre prius in graliam redit, quo et mano injperalori Eeclesiae Romause defensio incum-
Maclilde ejus uxore deprecanlibus, pacem a Ccesare bit. Propterea eum reges coronantur (Pont. Rom.
acveniamimpetrat. n de bened.et coronat. regis), jurant in haecveiba:
d De juvene rege Hungariae Ladislao
intelligit, "c Promitto coram Deo et angelis ejus, deinceps le-
quicum Gttocaro veteres recentesque simultates gem, justiiiam, et pacem Ecclesiae Dei populoque
erant, quas tunc fovere, quam componere qpportu- mifai subjecto pro posse et nosse facere ac servare,
nius videbatur. Propediem videbimus, Rudolphum salvo condigno misericordiae Dei respectu, sicut in
icto foedere cum Ladislao contra Ottocarum con- consilio fidelium meorum melius potero invenire.
iunctim arma ferre, deque eodem insignem victo- Pontifielbus quoque ecclesiarum Dei condignum et
riamreportare. canonicum lionorem exhibere. i E contrario fex
e Lenocinio verborum periclitatur continere prin- "Romanorum seu electus imperator, anlequam de
cipem, ne sibi noceat, illecebris quoque benelicio- manu Ponlificis imperiale diadema suscipiat (Cmrem.
rum delinire illuin conatur, ut shnulatam iram te- 1. i, sect. 5, p. 25) hujusmodi juramentum emittit:
neat, nec de regia gratia penitus excidisse se sen- t Ego N. rex Romanoruin, afijuvante Domiho, futu-
tial. rus imperator iiromillo, spondeo et polliceor, atqiie
743 B. CAROLI MAGNlOPP. PARS I. SECTIO m. , _ 744
°,lvidefait se j"uxla forniam poleniiae suoe prislinac A lilteris respondet. , Mouila salulerrima optimo
sufavestro fehci nomine iterum dilalari. In quo de- principi condubentia ei praefaet, ac praemississui
Kique regnum et sacerdoiium sufa oequali-mentiuni erga lllum amqris certis argumentis, vicem amo-
ruritate pariler considebunt, ut tractent elordi- ris repetit erga Ecclesiam Dei quam illi eliam
nent, quando el qualiter digne et ordinabiliter Ter- atque etiam cdmmendat.
rse sanclce necessitati'jus j'am, proh dolor, neci Quod imperialis culminis altitudo lcelis gaudet
proximis succurralur : lerroe ggQ quidem, iu qua
Dei filiushuraanalus morlalitatis fauma- ufaique successifaus,gralum nofaisesl non modicum
unigenilus lionorem imperii tureque
nse miserias induit, ul nos sure divinitalis factos etaccejitum, ulpjote qui
felicitatis augmenlum ita semper amavimus et atna-
parlicipes efficeret eliam niisericorditer immortales. ut tuae niagnificentise commodum_,nostrum
His ilaque sacris solemniis, in quifaus cceli rorem miis, specialiter reputemus e. In his ilaque tanquam
sah ificum distillafaunt in terras, proul nostra inter- ebarisslmo in Cfafisto filio palernis auectibus con-
est, toto nisu disponimus interesse, et ibidem
communibus Christiani gaudiis congaudere gaudentes sublimitalem qua praeemines admonemus,
" populi ut quantumcunque successus humanse prosperitatis
sperantes a, dummodo frequens et frequenler ac- nullatenus excellentiam considerationis
crescens in nofais aemuli vestri intolerafailisimpe- arrideat, inlernse a amore deflectatpariter
tus attrafaere spiritum et paululum respirare con- et timore, supernilconditoiis
quia sine Aubiovana deleclatione dedu-
cedai h. Quod si forte peccatis faominum aggra- cimur, si quantolibet fasligio mundanse sublimilatis"
vanlibus onus nostrum feslivilalis vestrse prsedicise elali transitorise felicitatis evenlibus oblectemur f.
coelilus ordinaia solemnia nequiverimus faonorare B Serenitati lamen tuse gratiarum referimus aetiones,
noslia prresentia corporali, quod afasit, solenmifans de noslra irifirmitate soliicitus gratum nobis
tamen nuniiis exsolvemus ibidem nosti'se devolio- quod solatium per impefiales litteras ofatulisti s, 353
nis munia c, ut diem illuni celebrem, quem senec immerito quidem, quia sicut nobis conscieniia -
euiidum nostri nominis, el honoris officium deco- noslra |nullus potest in articulo faujus
-rare non possumus, humilibus saltem obsequiis temparisrespondet, 1
infirmari, vel infirmitate succumbere, qui
frequentemus. Datse. felicitatem et glofiam tuam sincerius et fidelius
- EPISTOLA XXXIX. noscatur baelenusj dilexisse. Ipsa enim aegriludo
Vllima X Aretii in Thuscia "quampalimur, in eo locoet tempore nos invasit, quo
,gg_F Gregorii mgroti pro faonore tuo, quem sincera semper affeclionedi-
ad Rodulphumephtola d.
cod. Rud. leximus, patrio solb relicto, ad remotas accessimus
(An. Dotn. 1276, xxxix.) regiones'h.' Unde jnagnificentiam tuam in faujus
AnGusssNTUM. — Gregorius extremo morbo lafao- modi dilectionis .recordatione propensius adfaorta-
rans, proesGiusfuturoe rnortis officiosis Rudolphi mur, quatenus hseb omnia shis oculis mentis pia
juro Deo et beato t"etro, nie de csetero protectorem, dinis nuntio accepto, <consolatoriaslitteras dedisse,
atque defensorem fore summi pontificis, etsanctse ac pbntificem tempeslive iis acceptis hane episto-
Ro.nanse Ecclesloein oiiipibus necessitalibus et uti- Jam, quaeimposturaW olet, rescripsisse. Credibilius
, lilatibus suis cusiodiendo et conservando possessio- videtur, legalum Rudolphi, 1 de quo nuper (ep. 56)
nes, lionores, et jura, ac jus, quantum Divino ful- n Gregorium extremo morbo laboranlem reperisse,
lus adjutorio fuero secundum scire et posse meuffl, cui litteras ad eumdem dederit, quas collectoi cor-
recta et pura fide. t>Quod licet in superioribus an- ruperit. Easdem, tametsi ab omnium -nemineus-
notatum sil, Rudolphi tamen cevo opportune repeten- quam visas, non rejicio, ' attamen ad trutinam revo-
dum memoria est. Nam scripWes nonnulli captata candas pulo.
occasione opinionis de imperatoria in universam e Exslanl quatuof apud Raynaldum {1275, n".2
Ecclesiam poteslale,-\ erara Romani impeni aposto- seqq.) epistolaeconsiilendse per otium. Serenitalem
lica auctorilale renovati iudolem oblitlerare mo- regiam, celsitudineni regiam, excellentim- regim, in
liuntur. ipsis quasi tum promolionis auspiciis, regalis magni-
a En prcedictseopinionis novuin teslimonium. ftcenlimsolium, ibidem \idere erit. In his vero im-
t Argumenlum minime dubluin Oltocari „ fero- perialis culminh alliludo, imperiales litterw, Chri-
cienlis in adfaserentes Rudolpho, post ejus confirma- stiatiissimus imperator audiuntuf. De cseteris nihil
lionem in conc. Lugd. JL djco ; tute videsis. '
c Quod aiebam supra (ep. 35, n. 2) de legalis f Seria hsecsancti pontificis morti proximi admo-
ciyitatum, a principibus,etiam fieri consuevisse hinc nitio B Gregorium non dedefet'
patct, si forte impedinienlo aliquo prohiberenlur Ista non modo cum sancti pontificis ingenio,
perd se adesse. sed cum creferis Jiujus codicis epistolis integris pu-
Exslant Gregorii litterae ap. Raynaldum, quoe gnant. , _|
datae dicuntM*Florenliae. Iis Carolo Sicilire regi si- h Hsec quoque Gregoiium depent, si eetranas
gnificat, t Quod illo gressus nostros dirigeute, qui u patrio solo relicto, poiilificis enim patria Placentia
novit, el iter prosperum facienle, qui potest, xvm< erat. Cum pontifex est creatus Idegebatin Syria",
Ral, Jauuar. prospere ad locuni qui dicilur Sanda quo ieodiensem archidiaconatuni relinquens zelo
Crux ciicecesis Florentinae pervenimus, ubi die una catholicse'fidei se contulerat cum lexercilu Christia-
solito ilineris inlermisso labore, deinde versus Are- nornm. Inde Romam accersitus. et consecratus
lium procedentes feslum nalivitatis Dominicreibi Lugdunum generale ccinciliumindixit, uhi prre aliis
proponimus ceiebrare. Cujus et aliorum sequenlium, multis ad disciplinaro' et mores jpertinehtibus, de
quorum id celebritas exigit iuibi jieractis solemniis Terrse sanctse negotio j agendum eral, quo ad ex-
coeptumiter versus lerras patrimonii, prout stalus tremum usque spiritum reverti vefaementeroplavit.
nosler ^permiserit, Deo prreduce, prosequeraur. > Hluc profecius, conoilium celefaravitin quo caeteris
Quaecum praesenti epistola comparata fidem eideni paratis pro sacra expeiiitione, rafaque habita Ru-
conciliant, quatenus incommodam valetudinem se dolphi electione, ut eiilem imperialem dignilalem
ait contraxisse dum in remotis regionibus agebat, ul corona imposlta largiretur, qui sacfae ejusdemexpe-
imperialem majestalem illi assereret. Cum aulem dilionis, dux futurus efat, per legalos et litteras
dierum 15 et 16 mensis Decembris raiionem hafaeat, Alpfaonsumsemulum afajaffectandoimpeiioremovere
auctoresque omnes constanter" tradant. Arelii eum conatus fuit. Eadeni fini Lugduno Belliquadrumest
deliberasse de itinere suscipiendo in Syriam cum digi-essus,et quar.quam' in variis faisce itineribus
imperatore post coronalioneffl, gravi igitur morbo non seinel tenlareiur lpbrifaus, quibus erat ofano-
correptus infra paucos dies preiiosam morlem occu- xius, tamen Areiium peivenit incoiumis, utnuper
fauit. Quare yii credibile est, Rudoljjfaum regrilu- di\irous.
-
-345COD. DIPL.--MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHII. LIB. I." 746
niedilalione proponens, et bonam nobis vicissitu- A A' verilas quavis testium dcpositione solemnior, quod
dinem rependeus, sive nos Deus de labore hujus in- per ; nos niliil unquam verbo vel opere exstitit atten-
firmilaiis eripiat, sive de ergastulo corporalis fra- tatum, seu etiam cdgitatione prcesumplum, quod
gilitatis educal, Ecclesiam ejus semper diligas et vobis defauerit displicenfisespiritum peperisse, imo
Iionores * ; eique sicut princeps piissimus el Cfari- semper in votis faabuimus, et adhuc in animo geri-
stianissimus imperator pacem conferre satagas, et mus iucessanter vobis, el vestris, cum ad faoc op-
quielem, ut sive vivimus, sive morimur, in ejus porluni leraporis aplitudo se offeret, gratiosis et
prcesentia, de luis bonis operibus gloriemur, cui amplis adesse favoribus, el beneficentisenostrsepro-
etiam in prsesenti vila pro debilo nostrse servitutis» fusionibus aflJuentibus abundantius aspirare. Hsec
assistimus, et ad quem de sua misericordia prcesu- autem (qualicunque fundetur initio motus uoster)
smenles, si nos evocare voluerit, cum fiducia prnce- arbitrio vestro secure subjicimus,juxta quod vestrse
•demus. Datse. provide circumspectioni libuerit, libere decidenda d.
EPISTOLA XL. Hinc est quod"vestram altente deposcimushonesla-
359 lem, quatenus excusationem nostram velitis man-
Scribit cuidam in Romana curia, "- et se a sinistrai sueto animo suscipere, ac a mentis vestrse sacrario
suspicionepurgat. quidquid nefaulsevel rancoris sinistrse suspicionis
(An. Dom. 1275, cod. Rud. XL.) impressio suaserat, scopa rectse opihionis afasler-
— gere, hospite veritatis charilalivius introducto. Et
ARGUMENTUM.Rudolphus Lausanae semper faabi- ecce quod honorahilem et religiosum virum'propter
tus liberaliler a magistro Bernardo (ni fallor, tbe-" n hoc specialiter duximus ad vos destinandum e at-
saurario sanclce sedis), de ejus ffonlis nubecula1 B tente pelenles ut ei, velut iiinocentiaenostrseveridico
semel deprehensa sollicitus delegato viro religioso,' prolalori, supcr his fidem non dubiam adhibere cu-
additisque officiosissimislitleris, se excusal,- ne3 retis. Dalse.
cogitatione quidem eum laesissesihi conscius.
361 EPISTOLAXLI.
fludolphus, etc. Honorafailiet prudenti viro ma-
gistro Bernardo b. Blandaefaciei vestrae serena pla- Responsiva ad prmcedenlemepistolam.
ciditas mysticum cordis repraesentans indicium i (An. Dom. 1276, cod. Rud. XLI.)
agendorum regalium faaclenusnon ignara, non pa- ARGUMENTUM. — Bernardus contra : si forte suspi-
vida procuratrix, et fotrix sic erga nos instinctibus cioni occasionem praebuerat,quod eum ipse per se
virtuosis incaluit, sic valuit prsepollenter, quod j
*
c non iisilaverat Lausanae,multitudine negotiorum
_patre nostro sanclissimo papa domino dunlaxat 1 - regio comitatui non ignota, qua diu post utriusque
excepto, non immerilo principaliter vofaisascribi- curise recessum ibi remauere debuit, fuisse impe-
mus quidquid faonoris, et glorioenostrce sublimatio- ditum. In reliquis se potius"laudem quam de suo
nis progressui dextera apostolicrcconsolationis adje- '"
cit. Yofaisenim fidentissime quselibet mentis nostrae B iugenio suspicionem mereri; se, obloquenlium
inleriora deteximus, vobis [Fors. vestris] faumeris s ingratiis, immutabilem esse et fore: De ponlificis
morte nihil se addere, successoris electionem nun-
pondus curoetolius, et solliciludinis sarcinam im- '" liaturum.
primentes, ex quo utiqueprocessit peroptata ulilitas
.8
et provectusprodiit exoplalus. Yerum de novo, quod d In litteris, quas mihi novissimevestra excellentia
gravi corde referimus, visum est nobis quibusdam n C desfinavit, querelam de mei erga vos mulalione for-
nolabilibus coiijecturis, quod erga nos 360 verisi- i- matam oculus abhorruil, et animus non absque gravi
mililer immutata sit illa laudaliilis vultus veslri se- J- stupore miratus discussit altentius, diligentius scru-
renilas, et exasperata sit lenitas veslrce menlis, s, - labalur, quid quereloehujus potuit formare princi-
super quo merilo vefaemeiisadmirationis aculeus in- I- pium, quid mutalionis, quam veritas profecto non
tima pei'culit, ex inopinafailihujusTCi novitate per- t- novit inordinalse forsan faniasise cujjjsque vel levia
plexa. Testis enim est incontarainala conscientise oe indicia praestilit, quid qualemcunqueprsefauitcoiije-
a Perinde ista sancto pontifiei conveniunt: quam- I- Monum. tom. Y, cap. 204) num Gallice, an Latiiie
ofaremepistolam neque omnino rejiciendam, neque je scripta fueril, nil rooralur: t Haec, inquit, ex fai-
omnino admittendam esse arfaitror. Cum venero ad id stona Damiatre sumpta sunt. Sed de discessu regis
lifarilertii ep. 36, certiora suppositionisindicia pate- e- Joannis, et qualiter Christiani Damiatam soldano
faciam. Id proeserlim fuit in causa, cur codicis Cse- e- reddiderunt, et noiinulla, quse secuta sunl postmo-
sarei epistolas relatas afa Hansizio, et ab auclore re dum, sic scrifail Bernardus thesaurarius. » Et rur-
Piet. Austr. accurate conlulerim, ne collectoris, s, sus .(capitulo 297) : « Hsec de gestis regis Joannis
quicunque fuerit, audacia in apponendo lilulos, epi- ii- sumpta sunt ex faisloria Bernardi tliesaurarii. Qualis
stolasque ipsas temere adulterando, de fide codicis :is autem fuerit exitus non inveui: vel quod faisioiTam
quidquam detraxisse in reliquis crederetur. non complevent, vel quod codex unde sumpsi fuit
h Quare faunc thesaurarium existimem, oflicium m imperfectus. t Quidquid autem sit de Latina hisloria,
exlitteris patens est in causa. Aul enim vicecancel-1 sl- D siraililudo nominis, ceias, et officium mifai persua-
_ larius, aut camerarius, aut thesaurarius lali ofiicio io serunt ut crederera, ad hunc Bernardum datas esse
fungi poterant. Yicecancellarium non fuissetestan- n- faaslitteras. Quod nihilominus pro cerlo afflrmare
turPanvinius (deEccl. Later. 1. m, c. 16) et Cohel- J- non ausim.
lius (not. Card. c. 38, p. 249), nam usque ad annum !m c Ex Bernardi responso, quod has litteras sequi-
i274 maghler Joannes LecacorviusPlaceniinus, inde de tur,""aetas earumdem elicilur, videlicet sub-finem
ad annum 1277 maghler Lanfrancus archidiaconus us mensis Decembris. Nam pontifice vita functo Ber-
Bergomensh eo munere functi sunt. De camerario TO nardus rescripsit. Quam jgitur fidem meretur asser-
autem ne cogitandum quidem, prseclaro siquidem ;m tio illa prcecedenl.s epistolaede lilteris consolatoriis
isto munere S. R. E. cardinales fungebaniur. Ea Ea Rudolphi ad'regrotanlem pontificem?
propler thesaurarium fuisse fauncBernardum opor- >r- d Optimi principis ingenium! Sola enim suspicio
tel. Cl. Muralorius(Script. Ital. iom. VII, p. 657) ex ingenuam excusaiionem ex ejus corde educit. Latet
ms. corj. faibliotheeaeEstensis in lucem edidisse sibi ibi niinlominus alia' causa, cur benevolentiamBernardi
persuadet Bernarditbesaurarii iibrum de acquisitione ne tam impense inviolatamcupiat, quam in proecedenti-
Terroe sanctse, quem ail in proefationeGallice scri- ri- fauslitteris vidimus (ep. 25) et mox confirmatam vi-
ptum fuisse, ei anno 1520Latine factum a Fr. Fran- m- debimus.
cisco PipinoBononiensi ord. Prced., qui tamen desinit nit o Ofliciidignitas el fludolphi sollicitudo fainc lu-
anno 1250, tametsi Bernardus ad annum perveniat iat culentius emicanl.
1275. Eadem historia ulens EdniundusMartene Vci. I ct.
PATIIOL.XCVIIL 24
dil , - , B. CAROLI MAGNI OPP. 1>ARSI. SECTIO in. , 718
^turam. Jn liis procul dufaioscrutantis defecit seru- _K dolor meminisse jiolorem, de repetilione sufatraetio-
iihiura, cjiscussionis septentia nihil invenit : quo- n"s ipsius non puiavi vesirum exuleerandum ani-
modo eniin inveiiire poteraUquod non erat ? Nam si mum s, sed de substiluti sanclitate acjuslilia dulco-
ad ea quse Lausanae apta fuerant querelre ipsius randum h. Datse. i
referatur intenfio, id nequaqiiam exacti labores in '
. EPISTOLA XLH .
expediendls veslris jnegotiis patiuntur a, nisi forsan Ad
3^3
ex eo quaevis insurgat conquestionis .oecasio, quod cardinales, post mortem Gregorii X, ut bonum
a(J veslram prsesentiam jn yeslrse turic habitatioriis eliganl pontificem.
Iiospitlopersonaliier non accessih, quod novit AMis- (An. Dom. 1276, cod. Rud. XLII.)
simus eorumdem negotiorum eccupalio, quae roe ARGUMENTUM. — TUrdoiphusaecepto infausto nuntio
ibidem prout Vosiri noverunt post discessuin eurise dum pfoliciscebaiur adlmperfale diaderaa susci-
ulriusque detinuit, non permisit. .Si vero ad ea quse
^- fuerunt c pienduro, suhsfilit, scripsilque sacro cardinalium i
venerabili 36S Patri c°mmissa , et collegio, multa et vera laride mortuura ponlificem I
quse posjriiodum per roercatores de speciali mandato .efferens, cujus fumis universi orbis ac suis prjeci-
jfel.,rec. doniini Gregoriid per raeas litteras aliquibus pue lacrymis prosequendum ait, a quo super
vesiris fomiliaribiis reseravi, eadem quomodo diri- omnes reges exaltatus et paterno .amore dilectus
garitur, ipsa facti sui qualilas, quce meriti praeco- fuerat. Spcrans successorem eleclum iri, qui coe-
nium potius exspectahal, quam mutabilitatis aliquam plum opus pefficiat, eos precatur ut optimum
imposturam, inhocentiam tueatur. Cseterum, prin- successorem ocissime eligant, qui statuta eorum
ceps inclyie, non est opus excusationifaus immorari, B consilio solemni die imperialia insignia sibi lar-
ufai teste illo, qui est testjs iri coelo fldejjs, nullus giatur. Se iler non.prosecutui-um sine eorum aut
etiam coniti *[conjici]potest accusationjs.insJinctus, futuri ponlificis deliJicratione.
"quem forsan detracloris alicujus nocere intendenljs
et vobis, et mihi lertia lingua formavit. Circa hoc Ex faorlo militaniis Ecclesiae hortulano prsesigni
ergo regalis celsiludinis e sollieiludo quiescat, quia translato ad ccelicas mansiones, felicis vldelicel
mea, ut sine jactantise nota sit sermo, per Dei gra- j'ecordationis domino Gregorio summo pontifice,
tiam riota constantia, et de varietate qualibet usque cujus prceseniia roundus utique videfaatur indignus,
adhuc expersinfartise, liactenus immola perstitit, ad requiem evocafo ^, licet in excelsis exsultet jam
et dum vitalis spiritufc artus aluerit,"De'oauspice im- .angelica lurfaa ccelorum, licetilia faealasupernorum
Tnutata, solidaillibataquepersislet.Sane superaliis civium agraina pro tam gloriosi coneius accessu
-vos eontingentibus' cuni N. hafaita est pleue collatio, placiclasDeo concinant conciones J, plangit tamen in
et ipse sicut simul condiximus, *ulcestimo plenius lerris fidelium Iturba terrestrium jjro deeessu"-.
vobis scrihit f. De voeatioiievero merapfati patris Lugeat itaque Gfcecia suo Gonversore propitio de-
prcesens Jilterula consulto stibtioujt, quia cum sit sol<iia__nam draicfama quaj longo tempore fuerat
a Prrecipuum ex negotiis Ibi pertractatis fgerunt que comprobat consolatorias filteras ponlifici segro-
«exennales decirore tota Gerroania colligendoepro tanti, qure appihguntur .Rudolpfao, suppositionem
apparatu sacrse expeditionis. Cui rei Gregorius ar- olere, iit .aiebani supi'a (ep. 59).
ehiep. Ebredunensem prcefecrit. Rayuaidus (1275, Q e Hic verus litulus, atque hujus similes in cod.
n. 43) sacramentum exhibetproesiaudum ab evacto- isto et in omnifaus monumenlis conslanier invenie-
libus, ut summa cum fide exigerelur ubique decima tur, quod sempar urgeo, ut lieentia, seu inscitia
a sede apostolica pro subsidio Tetrw sanciai concessa. eollectoris
*>
firnuus teneatur.
Aliud non levis moraenti erat coi*onalio, sine qua In saepe lauJalis liilens cardinarumi sede va-
jmperator esse_non poterat, sed, instar Ca"stello? cante, ap. Rayualdum (1277, n. 48) ila legitur:
Tegis, auspicio tantura iraperii gloriabalui'„ Quod t Ut vestris gresslbus in via pacifica posilis vesli'se
quantj essel,*ipsemet falelur in confirmatione juiium promolionis negoiium quieiius procederel, et secu-
sanclse sedis : i Si propler negolium meum, in- rius ducerelur; ad quod, sicut nostis, \arios idem
quiens, R»pianam Ecclesiam oporluerit incurrere pontifev (Gieg. |X) peruliles ti-actatus assurapsit,
guerr.im,suS>veniamei, sicut necessitasposlulaverit, quos finaliter oonsummari, ejus, proul Doniino
in expensis.» Quoealia tot Bernarfii labores reqijisie- placuil, de hoc mundo vocaiio non permisit. » Qtiaj
rint, Rudolijfaus duofaus lanliim verbis anjptesus ad pr.Ecipua illa ]iuo negolia, et alia, quce seq. nota
erai : uiililas et provectus: ulilitate enim et deciraas, indicabo, referenda sunt. De-minoribu:-. aliis se
et"quidquid subsidii obtinuerat, comprehendil; j)ro- condivisse ait curo regio oraloêap. sanctam sedem.
vectu autem cojistjlulum jam diem Pentecosies, Qjjje voro illa fupriffl divinandum aliis relinquo.
6 Raynaldi de Giegorio X ad superos
quo ad imperii fasligium provehendus erat Ronjse brpvem
impeiiali diademate a suramo ponlifiee redimitus. evolajite narrationem (1276, n. 1) prseterire non
h Duo prajdicta negolia, et minora alia nonnulla dcbeo : t Ingentil, ait, sui relicto desiderio e vivis
farevi aliquol 'dierum mora quam Rjidolplros fecit jjdiscessil, irreparabili TeiTre sanctce damno, ad
Lausanse, expedjenda, fuisse causam cur oificio in quam e Saraceuorum manibuseripiendani cum im-
tantuin piThcipem dees.sel, faautl creditu proslive peratore sacranclo, ac ^Fiwiicorum,Anglioe, Sicilise,
est. 'Haud dufaie Bernai'dus meurn sortitus erat in- Aragonuin regibiis, aliisque piincipibus innumeris
geniiliii : Otiufflscilicet iitterarum quibusvis ofliciis cj'al profecturusJ s Apud eumdem annalistam ex-
prreferebal.
' c Iiiriuefe videtur slant litterce poritificis, quae narralioni fidem fa-
arcfalepiscopum Efaredunensem ciunt. j
exactiohi fjecimarpm preefeclura.posfquaro Lausana >i>Infra decem eos dies, qui inter Gregorii mortem
discede'ri'sperveneraf Sedunum. et Innoceniii V eleetionem iiitereess"erunt, faas litte-
d Alia igitnr sufasidia decrela erant Rudolpfao. ras datas esse liiric Iiquel.
'Cuih enim ante ahquot menses ponijfici minus op- i Modieo illo undeciro dierurn inlervallo, quo se-
portunum visum esset regiam necessilatem Aljjfaonso des vacavit, daise'fuerunt faselitteroe ad sacrurn car-
palefaceje (ep. 22) ac proelerea merealores abes- dinalium collegiukn, ut ex iisdem patel.
ênt, mafcarum summa quam rautuo se accepturum j Opinio piissini principis falljx non fuit, nara
pollieehalur, in majorem oppoiTunitatem dilata fue- bealum ponlificen ôneratur Ecclesia, ejusque no-
rat : neque omnia quoe siniul colloculi eranl Lau- men Bened. XIV j'ussu in mariyrologium esi rela-
sanse, mandata iitteris inveniuntur. De re autem pe- tura.
cuniaria faic rem esse nemo non videl. Êtas etiara L Merito fideles omnes moerebant, nara \inini'
litterarum notanda esl, nempe post diero Januarii sanctum amiseiaht, qui coniinuo clarere coepit mi-
decimam Gregorii emortualem. Quod magis magis- raculis. V. Auolores ap. Raynal. (1276, n. 2 seqq.).
Tim COD. DIPL.—MONUM.,ETC,SEU;COD.CARQLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHII. — LIB. I. 750
perdita, suo est munere [numero] reinventa, et. ovis A pectore cicatricis occiduae signa transibunt, ex
quaj diu per deserium indevotionis erraverat, gregi animi fortitudine in faoc propinavimus nobis ipsis
spciala Dominico, per eumdem nunc salutaribiis jndubitatoe fiducire spe concejrta, quod qui eleelo
pascjiis satiatur. a Educant Latini singuliuosa su- famulo suo Moysi non eoncessit edueere populum,
spiiia de profundis, quorum 3@4 mores idem pater alium locp- sui meritorum claritate non disparem
virtutis direxit in semiiam et salulis. Plangant et s.ubTOgahit,eonsuinniaturum cuncla feiicller, per
nlulent super se insuper omnes tribus terrse de palris 365 praedicluni sanctuiri patrem in ielo Dei salu-
sublracjione fidelis, sed illi potissime qui assumpio briier ordinaja e. A(J ho.c igiljjr qucesumus, pii pa-
vivificce crucis victorioso signaculo sab ejusdem tres universalis Ecplesice cardines et cojumnae fer-
palris securo ducatu conlra blasphemos nominis ventes, exerceie vigilias et ofiicios"as-curas el ope-,
Chrisiiani hosles potenter insurgere gestiebant h- ras applicate, ut relegato cujusque conlentipnis ob-
Hrodeat ergo iste planclus communis in oirnierp stacuio, ocius mundo acephalo proesul necessarius
terram, et in_fines orbis hujus -dolor lamenti per- erigatur, ubi dhinus inslin.ctus.vos ineitet el pon-
veniat, quia tanti Patris occas s mullorum deposcit dera suheanl sequ_ii..lis. C.oelerumlicei, utJegitur
lacrymas, qui nonnullos exemplo beatitudinis aflluen- et infallibilibus est notoriun-j afgumentis, generafio
tius irrigafaat-0. Yerumtamen fnter omnes alios re- pereat, generalione alterasufasequente, quia tamen
ggs et principes omnis terrce proecipue coropassionis lerra slal slafailis in ceternum, Ecclesia scilicet Dft
affecluoeuli noslripree inopia languerunt, lacryma- vivi in suis aêndis, et ordmationibus agendorum
rum jam copia desiccati, eo croodidem pater sancfis- njaturaTleliberatione decoclis [de eo el is] iinmobilis
simus thronum noslrum super reges et rcgnajcon- ^4>ersey.erat, antequam de morte jiraefati patris san-
'
stituens, nos dum viveret piis confo\ebat amplexi- ciissimi ad nos rumor infestus et nubilus per\aserat,
'bus, el i>a.lerno favore stipabat-o-. Porro cum ad . nos et nostros .deeenter accinxeranms ad iler,'ul
tujus reparanda' dispendia opes et artes Iiumance juxta quod vestro mediante consilip fuerctt ordina-
"deficiant, quse polius disposilionis supernae provisib tum, si fata favissent, suscepissemtjs de suis mani-
nec nonfati generalis sequalitas eonsolalur, doloris bus saci'osanctis imperii diadema ~. Sed licet^visum
ejusdem remedium, cujus vix unquam de nostro sit aJiter in Excelsis apud oihniuiii conditorem, qui
a Grceco.standem in .concilio Lugdunensi oecum. n c Alpfaonsum Castellre el Lpgionis regejn, atque
professos esse processionem Spiritus sancti a Pafre Eduardum Anglire, quibus concessit ^601^88,' prce
Fiiioqrte, et quarladecima yjce ut aiunt, in coromu- -aliis principibus desigijari arfaittor.'
nionem Iatinre Ecclesise receptos fuisse compertum d Yide noias epistolre 29 subjectas. ,.
est. Hanc Tero gloriam uni Gregorjo acceplam se e Quamvis mullos perutiles traclatus Gregorius as-
referre testatur Michael Palseologus Grrecus impe- non poiuil, ul aiuut
rator apud Labbeum (tom. 51, p. 950): t Licet antea, _sumpserit, qnos consummare
inquiens, pergeremus ad riam unionem serenlem, cardinales sequeriti anno, omnes laroen ne apparatu
et festinaremus ad faoc negotium ab antiquo, quqd quidem pro sacra expedilione excejilo, eo collinea-
communem Christianorum ulililalem exlnbet, nun- banljiisdem testibus, ulRudolphi promolionts nego-
tium'quietius procederet el securius duceietur. Nara
quam sine sollicitudine tanii operis moraremur;
nune tamen ex quo ad nos vesirce-san.ctilatis litteTae sacrse expedilionis dux Rudolphus imjieriali diade-
pervenerunt, multo magis>instiiiro_us,el cum ardore Q inate redimilus, seuimperaior esse debebal,
animse feslinanles, opus suscepirous peroptatum. > f Annal. Colmarien. de adveritu ponlificisLausa-
Ex Grsecorum praesuluin jqramento apud eumdem nam agentes,"de Rudolpho aiunt^ a Rex jfiusquam
-Labbeum (Ibid., p. 971) alia eiiam capija unionis 900 marchas expenderal iri vesics pietiosas. » Has
palaro fiunt. Namque eorum nuntius pro ojnnibus vero hinc discinius, non pro colloquio Lausanse fa-
eatholicam prius iidem profitejur, deinde addif,: ciendo, sed pro solemnitate coronalionis comparalas
i Primatum quoque ipsius sacros. Rom. Eccje.sire, fuisse. Quandoquidem post duos lantum menses oni-
prout in prsemis-a serie contiuelur, ad ipsius Eccle- nia prsesto erant ad suseipiendum iter Jtaliani ver-
lise obedienliam spontaneus veniens fateor, recosmor sus. Ne auiem de re ianti mom.entiquidquam mob-
sco, accepto, et sponte suscipio. Et ipse omnia proe- sefvatum prseteream, cum an. f274 exeunte consti-
njissa tam ctrca fidei veritatem quam circa ejusdem tulus Juii primus terroinus coi"onalioms dies festus
E, R. primatuin, et epUcpporum. recognitionem, ac- omnium sanetorum anni seq. id factuni fuit non
ceptalionein, suseepiioneni/observanttam, ac perse- modo cardhalium votis auditis , sed eliam Rudolphi
verantiam servaturum, proestito corporaliler' jura- volunlate exploi'ata, ut ail Gregorius in litteiis ap.
mento, promitto, et ennfirmo.» Y. ap. Rayn. (1274, Rayn. (1274, num. 56) ad arehiep. Salishurgensem :
n. 14 seqq.) similem ipsius miperalorisprolessionem, i Aliquem vel ahquos ad npstrain prsesentiam Jesli-
reiquetoiamnarralionem documeniis comprobatam. naret, qui super ejusdem asbignalione lermini, quod
h Omnium quce in eodem 'concilio peracta sunt, suse commoditati congrueret, et alias plene super
exstat nota brevis apud Labbeum (lom, XI, p. 955, faoc ejus nobis evprimerel volunlatem. » Non secus
seqq.), in cujus fine : t Dominus papa allocutus est n faetuin puta, cum Lausanoenecessariojmutaius fuit
concilium narrans praedietas tres causas vocationis terminus in sanctum diem Pentecostes anhi 1276.
concihi, et quomorlo negotium Terroe sanclce, et Id quippe raiioni consentaneum erat, ultanli prin-
Grêcorum erat incoeptunj, et feliciter Domino fa- cipis desiderium , seu voluntas cuivis deliberationi
veute consummatum; et inter alia dixit, quod pi;oe- proemitterelur. Sic Clemens Y anno 1311 diem pari-
lati faciebant ruere lolum mundum, et quod mifa- ler Penleeostes Henrico YH assignaverat, nibilomi-
batur, quod aliqui mafae \itse et couversationis non nus conimodior alia dies ajjrincipe est elecla ; « Su
-comgefaaiitur, cum particulares maloe vitce, et faonre per faoc, maiura delrberatione prrehabila, feslum
vitse et comersationls venisseut ad ipsum instanter assumptionis B. M. Y. proxime vemurum pro ler-
petentes cessionem. Uude monuit eo=, quod ipsi se mino ad recipiendum in basilica principis apostolo-
corrigerent, quia ipsis correctis non eral necesse rum de Urbe more solito unciionem liujusraodi, et
condere aliquas constitutiones super reformatione ipsius imperii diadenia, aliaque inibi solemnia per-
eorum, alioqron dixit se dureacturum cum ipsis aaenda recepil, pioul nobis per solemnes suos am-
super reformatione morum. Super ordinatione vcro faaxiatores, ac nunlios, et i>pecialeslitieras intima-
parocfaialium ecclesiarum ne iraudentur rectorum vitsuo regali sigillo pendenli munitas.j (Ex Regest.
suorum pivesenfia, et viri idunei ponautur in eis, et Val. Ctem. V, anno 6, ep. 754, fol. i86;_Rayn.
s,uper aliis dixit se cito, dante Domino, apponere 1311, n. 7; Bull.Vat. tom. I, p. 248.) Qaaraobrem
remediaqpporiuna.-Quoil usque in ipso concilio fieri Rudoljjfaiverba pontifiei et eai'cfanalibnssialumdiem
non potuit, proplej' ipijltoipni negotiorum occupa- tribuenlia ita accipi debent, ut votum regis nsaes-
tionem. » cluiiant.
7S1 B. GAROLIMAGNIQPP. PARS I. SECTIO 111. l 7S2
disponel in apostoliea sede virum secundum cor no- A summum pontificem, quoruni beneplacitis semper
struni, ul credimus; adhuc tamen in ipso procedendi in omuibus promptitudine spirilus obedire dispo-
proposilo parali pariter el accincii perse\ erantes nimus, nos perfectius inforraari contigeril, quid
immobiles, et de malris Ecclesiae invariabllitate nunc -ulterius de\oto Ecclesiae lilio sit agendum».
366 sperantes, ipsum iter duntaxat suspendimus, Datse.
et relaxamusin tempus, donecpervos autfuturum
a Testimonium isto praeclarius objiciendum iis, gnia Roniae de pontificis manu suscipere. Quare
quinegantRudoIpiium serio cogitasse de coronatione post morlem Gregorii X annis aliquot ab iisdem pe-
Romana excogitari non potesl. Dsque ad interponti- lendis deslilerit, paulo infra palam fiel. Interim
flcium Gregorii X quod ab Januarii anni 1276 die pius princeps sacro cardinalium collegio lestalur, se
decima ad primam et vicesimam ejusdem inensis, iter suspendere, quoad ipsi aut pontiiex eleclus de-
ciiui successor electus fuit, numeralur, rex Roma- creverint, quid sibi deinceps agendum fueril.
norum nil habuit antiquius, quam iraperialia insi- i
367 LIBER SEGUNDUS.
EPISTOLA PRIMA. B pro defuncto, meritorum candore conspicuum, et

Rudolphus gralnlutiir Innocentio Vpapcede ejus ele- virtutum prceslaritialuminosum, per cujus jucuudi-
Ctionein Romanam pontijicem. ferse substitulionis effectum quidquidprofluvii lugu-
bris in maxillarriillius eruperat pro repente sublato,
t(An. Dom. 1276, cod. Rud. i).
— in eamdem speratur indubitanter abstergi. El licet pro lanti
ARGUUENTUH.Rudolpbus sententiam, patris occasu praeinopia oculi nostri languerunt la-
in
iisdemque fere verbis quae pfaecedenti epistola crymarum jam cppia desiccati, eo quod, praeter alia
ad sacrum cardinalium collegium adhibuit, gra- plurima gloriosaiet praedieabilia, quaepro bono statu
tulalur novo pontifici electo Innocentio Y. Exi- catholicaefidei orthodoxae concepil ct staluir, (bro-
miis eum laudibus effert, se uti fllium singularem num nostrum super reges et regna constiluens
ei subjicit, aitque se juxla Gregorii determinatio- nos, dum viverejl,piis confovebat amplexibus et pa-
nem imperiale diadema ejus manibus, Deo sic dis- 4,ernis favoribus ampliabat; ex eo tamen moestitiae
ponente, accepturum. Henricum Basileensem epi- nosti-jj, cujus vjix unquam de nostro pectore cica-
scopum suum oratorem mittit tam de coronatioue tricis occiduae signa transibunt, jam propinavimus
quam de aliis negoliis apud eum acturum. nobis ipsis remedium, quod qui electo famulo suo
Lastentur cceli ct terra in voce festivaejuciindita- 368 Moysinonl concessit educere populum, virum
lis evsultet; adsunt enim catbolicaefidei festa cele- secundum cornostrum in apostolica sede disposuit,
bria; adsunt sacrosanclae malri-. Ecclesiaenovacon- qui praedecessoi|is sui sanctissimi inbaerendovesti-
gaudia post lamenla ; nam Dominus, qui a sponsa giis, cuncta debeat consummare feliciter per eum-
sua quandoque sereniiatem avertit, ut iterum se C dem praedecessbrem salubnter ordinata a. Porro
convertat ad eam in claritate laelitiaepotioris, suam cum generatio quaequepraelereat, generatione allera
ab ipsa misericordiam non abscidit, Ecclesiae fa- denuo subsequente, terra tamen statstabilis iuaeier-
ciem, quam in obilu fel. rec. domini Gregorii X num,EcclesiasciliceiDeiviviinsuisagendis,etordina-
summi pontiflcis beatissimi et gratiosissimi patris tionibus agendorum matura deliberatione decoclis,
noslri, nubilo lucluosi moeroris obduxerat, radio immobilis, proul operum docuit evidentia, perseve-
successivaeconsolalionis illustrans, el ei quam novo rat. Propier quo|d, beatissime paler, de cujus crea-
semper foetu mulliplicat, novum patrem suscilans tione divinitus ordinata revixit omninorspirilus no-
t
» Sacra expedilio et coronatio regis Romanorum Tulliano, et Jacobum S. Mariaein Cosmedin diaco-
haud dubie sunt negolia prascipua, de quibus agen- nos cardinales, nec poenas in eisdem condilioni-
dum erai. Nihilominus controversia, quaj Rudolpbo bus expressas, rel earum aliquam incurrisli, nec
cuin rege SicilioeCarolo intercedebat, post Gregorii juramentum sivper eisdem condilionibus plena-
morlcm tauti momenti res esse coepit, ui Rudolpbo rie adimplendis et inviolabililer observaudis a
eidem impedimento fuerit, quin Italicum iter susce- le~ prjcslitum a!Iiquatenus violasii, nec quandiu
ptnni prosequerelur. Et vero Innocenlius Arelio, ubi demceps eadem dominium, senatoriam , seu regi-
fuer.U electus, Romam profecius, die 22 Februarii inen urbis toto tempoie libi ad boc ab eadem sede
inensis ibi eonsecraUir; iex auiem Siwiiae, cujus concesso, aut vicariam Tuscise de nostris vel prce-
intererat senaloriam dignitatem, sive Urbis regimen, dictorum noslrorum concessioneseu beiieplacito ges-
et vicariaium Tusciosminere, paucis post diebus, D seris, conlra conditiones easdem in aliquo veniens
videlicct 2 Marlii homagium fecit no\o pontifici de aut faciens, nec praedictaspoenas aut aliquam ipsa-
Sicilioeregno, et lerra cilra Pbarum apud P. Laz- rum incurres, riec praefalumjuramentum propterea
zari (Miscell. tom. II, p. 18 seqq.), quod pontifex violabis.Aclum n>palalio iiostro Lateranen. AMarlii,
suis apostolicislilteris inseruil, luicadjungensiu fine: pontif. nostri anno primo. » Qu« duo capita, regi-
e De iralrum nostrorum consilio declarainus, quod men \idelicei Urbis Romae et \icaiiatus Tusci;e,
iiro eo quod per le, \el per alios egisti bactenus, de confirmaia Cardlo per lotum spalium annorum de-
beneplacito sedis apostolieaedomimuni, senatoriam, cem, quod ad Septembiem anni 1278 perveniebat,
seu regimen Urbis, acwciriam Tusci.xs,non vem- cum coronatione Rudolpbi pugnabanl. Quamobrcm
s'i in aliquo, nec fecisti contra con.iitiones conten- Irmocenlius eum admonuit, « ut iler ad veniendum in
ias in instnimento, sea ihteris confeais de colla- Ilaliam non assiimeretis, et si assumpseiatis nequa.
iione regni Sicili.B, ac lelius leivac, qnae esl ciira quam assumplum prosequeremini, » ul aiunt cardl-
Piiarum usquc ad conruna ieiiaruin EcelesiseRo- nales lotum iiejjoiium enarrantes ap. Rayn. (1277,
manae, civitate Beneventana eum suo tenitono, di- n. 48). Cvroloenim praesentiin Urbepontifexnegare
striclibus et pertinentiis excepta , tibi facta sedis ap. non polerat, quodjampridemab apostolica sedeob-
auctorilale per bon. mem. AnibaldumBasil. XII apo- tinuerat; atmeluens, ne forle armis conlroversia
stolorum presbyternm, et dilectos filios nostros Ri- decideretur, eam prius componendam, deinde ad
ebardum S. Angeli, Joannem S, Nicolai in Carcere coronationem deveniendum"censuit.
vA rnn TOPI _ATONnM..EtC. SEU COD.CAROLINCS.-APP.-EPP. RUDOLPHII.-LIB. H. 754
ster tripudio ineffabili fecundatus, in sinum gratiae J/^ singulis vobis ipsius eloquio pfoponendis, eidem fi-
\estraeeolligitequsesumus fllium singularem vestris dem credulam adhibere curetib, nobis ad expeditio-
et matris Ecclesiae beneplacitis semper in omni spi-' nem eorum, gratuitam opem et operam, prout de
rllus promptitudine parilurum, opus Dei benigne vestrabenignitateconfldimus, eflicaciter applicandoc.
perflcientes in nobis ex tradila vobis desuper pote- EPISTOLA IJI.
state a. Verisimiliter quippe non arbitrari non pos-
sumus, 369 <Iuoa'lam arduce rei consummatio ve- Gaudel de novo electo ponlifice, el procuratorem in
strse sit coelitus gloriaereservata, ut in dextera ve- Romana curia constituil.
stra perficiat, cujus gratiosi praesidii a sublimatio- (An. Dom. 1277, cod. Rud. ni.)
nis nostrse principio se non sensil experlem. Ecce — Per hoc regium diploma conslituit
venerab. fratrem Henricnm Basiliensem ARGUMENTUM.
ergo epi- novum procuratorem, seu legatum suum apud
scopum, etc, * vobis el EcclesiaeRomanae devotum sanctam sedem cum necessariis jacultatibus. De
ad beatitudinis vestfae pedes fiducialissime duximus rebus gerendis eum inslruit, prsemia pro iisdem
desiinandum supplici devotione petenles., *ut ei, in bene geslis pollicetur.
quem "traiisfudimus intima cordis nostri, audilum
praebere benevolum, et in omnibus nostris agendis Exaltator humilium Deus vota nostra ab ex<;elso
fidem credulam adbibere dignemini, sicut nobis, prospiciendo desideratum, imo virum desideriorum
exauditione [ex auditione] gratuita subsequente. Ecclesiaesuse sanctse sponsum praevidit idoneum, et
si -quid, si audemus dicere, in suis antecessoribus-
EPISTOLA II. a exstitit imperfecli, quasi per formam coinplelam in
Rudolphus scribit cardinali post morlem Gregorii X sanctissimo nune patre noslro domino papa perflcere
pont. max., el eidem commendai legatmn suum. misericorditer est dignalus f. Sane in ipso noster re-
(An. Dom. 1276, cod. Rud. n.) quiescit animus, in lpso -ponimus anchoram spei
— nostrae, ut ipse nobiscum regnum regat, in imperio
AUGUMENTUM. Eadem -occasione sacrum cardina- imperel, ordinet, et disponat, quaeutriusque hominis
. lium collegium admonet, se^d novum ponlificem, sunt 371 salutis e. Praeterea credimus, imo certum
et una simul ad eos oratorem mitlere; desiinasse gerimus, quod apud ipsum_ nosler esse debeas
Basiliensem episcopum, qui suis negoliis vacaret, beat] oculus ndn dormitans, auris patens, dexlera [de-
eumque omnibus commendat. manus facta nostra dirigens et gubernans; sic ut
Mutato, Domino ut placuil, sacrosanclse matris nostra direclio et in sacro Romano imperio provectio
Ecclesise statu inopinabiliter his diebus c, in cujus tibi tuisque a progenie in progenies ad exaltalionem
mutatione tam subita noster slabiliri non potuit, cedere debeat nominiset honorish. Porro apudipsum
quin cum eo mulationis ineommoda suslineret. 370 sanciissimum palrem noslrum, te nostfum proeura-
Ecce quod vener. N. cui nostra cordis arcana -com- torem constituimus ad consulendum. et allectivis
municata sunt omnia, velul imaginarium noslrae persuasionibus impetrandum omnia sacro Romano
prsesentise ad beatitudinis apostolicae pedes, et ad imperio profutura, sanctissimi votis non conlraria.
d
\os fiducialiter duximus deslinandum, rogantes at- sed per omnia .sibi consentanea ^ suum namque velle,
lentius, et bortantes, quatenus super universis et suum nolle a nostra non discrepabit ullo lempore
a Ad hsec tempora perlinere videntur patentes lit- 'C a Quidquid in negolio coronationis,
taeterisque
terae (lib. i, ep. 28) queis Mediolani se adfulurum tract-atibus ad Rudolphum spectantibus actum fuerat,
pollicebatur die sancto Paschatis, seu 5 Aprilis, inde es consilio sacri collegii'factum vidimus. Quarejure
ad TJrbeni progressurum. Non enim credibile est, deslinatur legatus ad pontificem et-cardinalesL sive
<latas fuisse postquam Rudolphus «st vetitus pro- ad aposlolicam sedem.
gredi. Num autem uno eodemque tempore datae fue- c Notandum discrimen : ponliflcis auctoritas, car-
rint cum gratulatoriis istis, an seorsim, expeditum dinalium patrocinium exquiritur.
non est decernere. Certeanle praedictam Innocentii f Fallitur haud dubie collector ad Innocentii V
admonitionemutraequescriptse sunt; utrobique enim pontiflcatum speclare putans hoc diploma, quod in-
de imperiali diadematesuscipiendo-agitur, juxta Gre- superpro litteris gralulatoriis, ilerum falsus in litulo,
gor.i deliberationem. se demonstrat accipere. In cod. etiam Caasareo eum-
1 Lltteras aliquandiu ante oratoris adventum esse dem tilulum lcgil auctor Piet. Aust. (lib. i, c-9,
p.
allatas Romam colligitur ex laudata cardinalium epi- 56). Recteautemsetatem differtad Nicolai III pontifi-
siola, eum siquidem surpervenisse dicunt, dum de catum, qui ccepit sub flnem anni 1277. Si enim de
componenda controversia agebatur : « Tandem ven. Innocentio sermonem babetet Rudolphus, in ante-
fr. Basiliensi episcopo \estro tunG nuntio ad sedeni cessoribus imperfecti aliquid suspicari non auderet.
apostolicam accedente, ac excellente principe do- Uni^nim Gregorio Innocentius successerat, de cujus
mino Carolo iliuslri lege Sicilise cbarissimo ipsius benevolentia ac libcralitate tam mulla dixit in prae-
Ecclesise_iilio apud sedem exislente prsedictarn, prsecedentibus litteris. Itaque loco movendum est diplo-
fatus ponlifex Innocentius laboravit sollicite, ac dili- I) ma istud, êtad annum 1277 pene completum trans-
genter interposuil partes suas, ut tractatus hujus; ferri debet.
modi optatum exitum sorlirentur. Sed eodem ponti- 6 Magnum revera obsequium, magna in principis
lice lnnocentio,.sicut de dispositione processit Allis- apostoloram successores reverentia! Sacerdotii et
simi, eum incurrente infirmitalis articulum, in quo regui concordiam indical per ulrumque hominem,
temporalis cursum vitse finivit, tractaius ipsi deside- nempe per pontificem maxunum, et se futurum im-
ratce consummationis effectum consequi minime po- peratorem.
tuerunt.t Uudepatet, destinatum fuisse oratorem,ut h Cum documento valde ulili quibusvis summo-
habenl litterae. sed ejus adventum et prsediclum rum principum adminislris conjungit proecipuumne-
Siciliaeregis homagium, el pontificias litteras Rudol- gotiorum omnium, provectionem videlicet ad impe-
pho persuadentes, ut iter Itaiicum aut non susciperet, rium per Romanam coronationem, a -qua per bien-
aut suspenderet, praeivisse oportet. Secus enim-carnium Nicolai prsedecessores Innocentius et Adria-
dinalium litteris cum Rudolphinis minime conveni- nus V atque Joannes XXI pro iiono pacis eum arcue-
ret, quod ne cogitandum quidem de tam iutegris rei rant.
testimoniis. , i Praeclarius ejusdem concordiaetestimonium, per-
c Ml&s litterarum innuitur paulo post B. Gregorfi peluuni magni bujus
progeniloris Augustce domus
mortem. Unde magis magisque conflrmatur, Rudol- Austriacoe monumentiim. Quae scilicet cdnstans îi
phum de oratoris destinalione loqui, quem cardina- prinpipis voluntas ab ipsa electione originem ducit:
les post menses aliquot Roriiain venisse aiunt. « Subjicimus, inquil, bumeros imhecilles, sperantes
7SS B. CAROLI MAGNIOPP. PARS i. SECT 0 III. 7SS
voluntate. Pro nobis vigila, minislerium luum imple, A. - (An. Dom. 1276, cod. Rud. v.)
opus fidelis viii perfice, dc reliquo a nobis coronam ARGUMENTTJM. — Rudolplms casrra moturus in Au-
[curam] "justitiaeprsstolarc. striatu adversus Otlocarum Bobemiseregem, festi-
372 EPISTOLA IV. nanter reseribit, et gratulatur novo pontiflci
hmocenlius pontifex commendat Rudolpho hnperatori foanni XXI ad quem opportunius se missurum.
Coloniensem Ecclesiam et archiepiscopum. promittil nunlios idoneos, ct solemnes. Interim se,
(An.•—Doiii. 1276, cod. Rud. iv.) suosque omnes pontificiae voluntati submillil: ac
ARGUMBKTUM. Innocentius V Siffridi Coloniensis demum de expedilione continuo suscipienda contra.
archiepiscopi necuon Ecclesiaesuse angusiias alque 'Ottocarum Hlum admonel.
1 injurias iniquissimo animo ferens, utrumquejetiam
etiam Romanorum commendat. Sanctissime, etc. e Laudabilis -et gloriosus in
atque regi seterna ssecula Dei filius, benedictus, et benedicens
Innocenlius elc. a Cbarissimo in Christo filio Ru- omnibus in ipso confldentibus, ajternorum, ac trans-
dolpho, Ecclesias et personas «cclesiasticas eo tibi itonorum ordinator Inscrulabilis, sanclam matrem
fiducialius commendamus quo erga ipsas zelum te Ecclesiam uberrimae eonsolationis uberibus conso-
habere novimus promptiorem, et ner quem gratum latus, oleo lcetiiias ipsam perungere, perunctam in
obsequium Deo prsestas, et hominibus te reddis me- tuta statione reponere est dignatus.. Quippe ad su-
rito gratiosum [graliosibsimum]. Sane, sicut accepi- premse dignitatis apicem summum et sanctissimum
KIUS,nobilis G. * comes Juliacensis non conientus, apostolatusgradiim vobis, ad reformalionem quideni
quod jamdudum ecclesiam Goloniensem gravibus T>imperii el salutcm Terrse sjnclae pretioso Ghristi
affecit Injuriis et pressuris, adhiie Ecclesiam ipsam sanguine rubiicatse dhinitus elevatis, eadem sancta
et vener. fratrem nostrum Coloniensem episcopum c Baler Ecolesia redivhse jucunditatis gaudiis raio-
innumeris angusliis et variis perseculionibus affligere vata, voiivje fecundilatis exsultationibus gratulattlr.
nOn veretur. Quia vero confldimus, quod per lui fa- Nec mirum; De'us eliim pacis ct dilectionis, im-
voris auxilium eadem Ecclesia quam paterno zela- mensse boniiatis|in ipsa signa pnsuit, cum vos sibi
mur affcclu a suis debeat angusiiis respirare, celsi- patrem disposuit, suo gregi 374 paslorem miseri-
tudinem tuam affectuose rogamus et hortamur al- corditer prjeelegijt. Hujus Inmiensoejucunditatis ma-
tente, qualenus archiepiscopum et ecclesiam pr«di- teria, etsi cunctos ruovere debeal, qui se membra
ctos habenspro di\ ina et noslra reverentia propensius capiii adhcerentia reeognoscunl, nos primo etprin-
commendatos, ipsis insuisjuribus assistas, el tradita cipaliter exaltalipni veslrae lanto jucundius congau-
tibi divinitus potestate defendas cosdein; iia quod demus, quanto llimpidius cognoscimus ad optatse
propitiationem 373 divinam exinde uberius merea- salutis bravium iper inflnitae \estrae bonilafis, et
ris, et nos devotionem tuam possimus merito com- subventionis consilium et .auxilium nos vocatos f.
mendare d~ Hoc illius testimonio, qui scrutator cordium est ©t
; . EPISTOLA V. renum, non lam litteris, aui nuntiis possumus expli-
Gratulatur pontiplcinovo de ponlificia dignitate, eidem care, quam in corde gerimus et in mente. Ex tanta
•sesubmissecommenduns. < igitur, quam de vestra sanctitate concepimus^ cle-
e Adriano V septem et triginta dierum pontificl
quod nobis tam Deiquara sacrqs. matris Ecclesise, r*-'
nec^non apostolicse gralise pleniiudo, alque paterni eleclo, non cons^crato, has lilteras missas esse vi-
vestri favoris clementia debeat non deesse. J Piel. delur innuere chronologia pontificia-et regia. Quan-
Aust. (lib. i, cap. 4, p. 55) ut suis in litteris ad Gre- doquidem die 12.mensis Jubi Adrianus eligilur, mo-
gor- X aiebat, quas integras adduximus (pag. 280). rltur l^ Augusti, ac post interpontificiuni dierum 28
a Titulatoris novum crimen! Regem Romanorum Joannes XXI eligjmr die 15 Septembris. Rudolphus
propria aucloritate imperatorem appellal. In cod. ex Alsalia Campidunum caslra>movet diei Augusti.
tlcesareo, quem vidit auctor Piet. Aust. ne Innocentii Inde Raiisbonamj duce Bavariaeprius compresso, ac
quidem iiomen exprimitur : quare Joanni tribuen- demnm Patavia,m, quo pervenit 26 Septcmbris. Ila-
dam epistolam credidit. At animadvertere illum deque Rudolfihus cum ponlifici nuntiabat,- se validum
cuit, probabiltos Innocentium nalione Burgundum, exercitum compalwe, fortiter accingimur ad debel-
atque arcbiepiscopum olim Lugdunensem de Colo- landum, nondum castra movisse videtur ex Alsatia,
niensi archiepiscopo ct ecclesia fuisse sollicilum, ubi nuntium elecli novi poniificis acceperit mense
quam Joannem Lusitanum, cujus ardor laudatuf pro Julio; eodemque mense, antequam sequenti moveret
Terree sanctse reliquiis conservandis. Noster codex easlra, hanc epislolam dederit.
f De Adriano, antea card. diacono sancti Adriani,
quoestiones omnes Temovet, Innocentio cnim reddit
male illLablatam b",nc epistolam. Innocentii IV nepbte ex fratre, qui Ottobonus voca-
fc{rtiillermus, qui et WihVlmus. Deco Trilhem. batur, -natione Genuensis, rnulla narrant bistorici^
(an. 1277') « Willclm. comes Juliaoensis cum tribus qucesumma cum Baudegessit pro sancta sede. Cle-
filiis suis et 4-68armatis regale oppidum ad Aquas- mensIV legatione Anglicanapiudenler, constanler-
grani obsedil, J suamquein poteslatem redigereano- D que perfunclo : «Laborasli, inquit, satis diu, et te
litus est in odium Rudohohi, caesusque<;stcum omni- T)ominus in tuis Jlaboribus honestavit, et htimano
bus suis. Sic posnas iuit injuriarum, quibus ccclesias judioio jam complevit-eo^dem,t ap. Raynald. (1267,
et ecelesiasticos affecerat. n. 51). Attamen ad rem nosiram nihil suppetit aputl
c Siffridus praecedenti anno ex prceposito Mogun- historicos. In cocl. tanlum Vallic. exstant litterae
lino absumplus, Engelberlo de domo nobilium de eard. Joannis Cajetani, postmodum Nicolai ffl quas
Walclcemburg successerat. Hic mullo graviora passus idcm Rayiwldus (1276, n. 26) Indicat-; ex quibus
fuerat a suis civibus. V. B.aynald. (1264,n.-M seqq.). constat, lpsum cardinalem cum Jacobo sanctceMarice
Iisdem civibus adhserens eomesJuliaeensis anno 1267, in Cosmedin.diac.lcard. missos Viterbium ab Adriano
archiepiscopum victum cap.tumqueleterrimo carceri statim electo, ut oum Carolo Sicilite rege compone-
mancipaverat, ut ait Trilh.-Hucponlificemrespexisse Tent 'controversias eidem cum Rudolpho interceden-
non est dubium. tes. Quid vero? Cardinales in scepe laudata epistola
6 Aiebafn sopfa (1. i, ep. 58, in not.) reges omnes ad Rudolpbum, idem testantur : «Sed, eeminuo
jurejurando se astringere ad suce quemque dilionis addunt, quia praedictus pontifex Adrianus post pro-
ecelesiarum defensionem. Hic vero pontifex regem motionem suam brevissimo tempore supervixit, as-
Romanorum horlatur ad Coloniensis ecclesise,alque sumpta prosecutioj ad id, quod proseqnentium inten-
archiepiscopi electoris ulciscendas injurias, tau- debal instanlia, jnon pervenit. > Quamcbrem ab
quam iirturum imperatorem ac pontificiae universali istis Adriani cceplis abludit'hsec Rudolphi testifica-
po.testati, in temporalibus obsecundaturum tio. E conlrario cuin gcstis Joannis XXI «ujus nomen
757 COD.DIPL.—MONUM.,EfC.,SEUCOD.CAROLINUS.—APP,—EPP.RUDOLPIII I.-LIB. II. 758 "
mentia sine ullo deliherationis, aut consultationis }A directis affeclione benigna receplis, et ut decuit eis
ambiguo nostram ipsius personam, conjugem, liberosa lectis et plenius iuieilectis, super earum serie ccjr
filios et fihas, res el lionores habita et habenda siludini veslraetaliter duximus respondendum, 37@
\estiae sanclitatis manibus tradimus et mandalis; Quod licet ad omnia. esse velimus ullronei, quae ve-
bumililaiis nostraecaput inînu veslrsemiserieordise strum demulccre possunl animum et affectum, ,et
reclinantes, ut vere possimus dicere cum sapiente : licet spectabilem virum N. Gamerarium vestruiii, •
In omnibusrequiemquwsivi, etin hmreditate Domini suis claris et virtuosis exigeniibus meritis gratiosce
morabor; secuie morabimur, qui omnem sollicitu- bene\ olentiae ulnis patentibus amplexemur, quia
dinem noslram iri'vbs projicimus, quia' scinius quod tamen uos ipsi* et dilecti principes nostri N, et N.
vobis cura esl de nobis. Quomodo igitur a semilis in quibustiam lerris, quas inclytus rex Bohemise
vesliis declinabimus? el a via niandalorum veslro- occupare dignosciiur, nos contendimus jus habere, .
rum aliqnaienus recedemus ? qui omhia vobis sub- non minus reprebensibile videtuf» si sic repente,
jicimus, cuncia vesiris manibus tradimus, \obis sic proecipitauter ad collationem aliquorum distii-
\lvere et in regno \Os rectorem habere 'volumus sic, cluum ad easdem terras spectantium, hujusmOdi
ut inler nos sit identiras menlium, et inseparabilis declaratiorie, seiTdiscreiione neglecla, cui videlicet,
unio voluntatum J>. His paucis, pater sanclissime, quibusve de jure competerent, nos contingerel pro-
mentis nostrae gaudium per secretum et familiarem silire f ; ideo -veslra nobis porrecta peliiio pro
nunlium sub quadam festinantia duximus expri- dicto N. ad pracsens est effeclu frustrata, quceutique
mendum, continuis post 375 lmnc idoneis et so- meulem regiam displicenlise^spniluTion perturbet,
lemnibus nuntiis \eslwe sancuiatis prsesentiam visi- n. cum sint, ul nostis, agendorum processus hujus-
tando c. Porro sanctitatem \cstram nosse cupimus, modi aequis trutinandi judiciis, et maturis exami-
quod rlivina nobis fa\enle clementia, totius nostri nandi consiliis, et exactis, ne possit mutabilitatis et
Romani regni principes pro recuperatione rerum, inconstantise argui prcesidenlia principalis. Yerum-
jurium, et bonorum imperii favorabililer nobis tamen ad\estraegloriSe titulos attollendos tam fer-
astant, ipsorumque consilio , viribus, et auxilio vide gerimus inconcussae sinccritalis affeclum, ut
forliler accingimur ad debellandum inclylum virum quod libuerit vobis et nobis super hoc, in benevo-
regem Bobemice, nostrum et sacrl Romani imperii lentice singularis uberi affluentia quanlum sine ju-
unicum contemptoreni injuriosum, multorum prinris possuinus injuria libenler et liberaliter aspi-
cipaiuum detenlorem d? sperantes in illius miseri- rare s.
cordia, qui esl resislens superbis, bumilibus aulem. 377 EPISTOLA VII*.
dat gratiam, quod ihtentum nostrum de ipso lauda-
biiiter perficere debeamus. Rudolphus promitiit se de perpetratoquodatn fachme
illtionem sunlplnrum.
. EPISTOLA VI. (An. Donu 127S, cod. Rud. v«.,)
Rudolphus rescribit Ungariceregi, et se excusat quod ARGUMENTUM. — Principem sibi adhcercntem a flde
precescjus non admiseril. Ottocari defeclurum soripto seu diffidatipne, ul
(An. Dom. 1276, cod. Rud. vi.) tunc moris erat, admonet, uj,iljum nianeal de-
ARGDMENTUH. — Ladisko Ungariae regi petenti pro nuntiari hostem imperii; hoslilia cujusdain. Otto.-
camerario suo quosdam d'stiictus in terris. juris '- caro adhaerentis nuntiat; fiagilium in pj*esbyterrj
imperii ab Ottocaro occupalis, rcponil, inGerlo « admissum detestatur.
adbnc jure terrarum , minus opportunum fore Rem horribilem et perniciosam quse nu-
quidquarriin iisdem concedere : et regiutri aniirium per ad aures nostras de cujusdarii'exemplo,pTesbylerji vasife
demerendi causa, eidem exhibel quidquid sinejuris seminariis amputatis, teannhntiante pervenit, aimaro'
lsesioneconcedivaleat. commiserantes affectu, parali sumus ad UbitunX
e
R.egalibus vestris litteris nuper culmini nostro emendalioni palrati facinoris inhiare. Super diffida-
Pelri Juliani cardinal. episcopi Tusculani
1 minus ceut 'inlerrm procuraret, quod et praefatus rex (Ca-
lebre invenitur apud historicos, non modica, conve- roltis) de suis provideret propter' hoe ndhtiis, elc»
nientia est, ut palam fie^.infra nota °. d Patavise, ni fallor, pontificias litteras accepit.
a Honori regis Romanorum,seuiniperatoris elecli Ibi enim pro certo. affirmare poterat, lolius nosiri
nihil aliud deerat, quam diadema imperiale, quod Roniani regni principes consilio, virilrafe el_ auxilio
se asseculurum sperabal post compositas controver- sibi adesse: nam Bavariaeduce Henrico nuper com-
sias, cui rei maxiine se incumbere suislitteris nun- presso, quicastra ejus sequebatur, deljeliandus re-
tiaveiat Joannes ponlifex, ut patet ex hoc Rudolphi , manebat rex Bohemiae unicus Rotn, itnperii con-
responso. temptor.
e Mortuo Hungaria? rege Stephano an. 1272 circi-
1 Quanquam pius optimusque princeps hujusroodi
ter-Kal. Aug., duo lilii impuberes stiCcesserunt.La-
semper obsequio principis apostolorum successo- dislaus scilicet natii major sceptruiri rtfgni adeplus
res prosequatur, fateri tamen oportet pontiflciis lit- "p. Andreas ducatum Sclavoniae(irifra, cp. 16). La-
teris, quibus rescribit, ad hoc animi sensa expri- est;
mendi genus, reverentiae alque" amoris plenam ad- dislao rex Sicilice Isabellam filiaiil nupttii tradidit,
acluni esse. -' >. inCertum quo anno; certe non 072,, tametsi- Ray-
c Narrant oardinales in praedicta epistola, natdus (n. "52) litteras Gregorii X ad eumdem rele-
quetn- in quibus eum admonens ut fideles administros^
admodum Basileensi episcopo, aliove quovis Ru- rat? eligat: e Qui, ait, erga tuam, et charissimcein Cliri-
"
dolphi mandatum habenle a Romana curia absenti-" slo filisenostrae reginae Ungariae illustris cdnsorlis
bus, controversiis illis componendis vacare non po- tuffi,' charissirni in Chrislo filii Caroli' regjs Siciliae
tuerat: deinde aiunt: « Propter hoe iaudabiles in lis i naiae'personas fldelitate ac devolione debita pol-
eorumdem praedecessorum suorum senritas prose- leant; » erat enirii inrpubes, ut conslanter' auctores
quens, magnificentiam vestram per -suas litterasi •tradunt.
attente rogavit, et horlatus est iri Domino Jesui flndicium certuiii, haS Htteras datas esseâiile
Chrislo, ut cum omni feslinantia, qua posselis, ali- debellatum Ollocarum, postea -enihi rieqfle" con-
quos viros idoneos, pacis el concordiae^zelalores: sulto, neque malure facto opus fuit.
plenum a vestra celsitiidine adpraemissa mandatumi B Princeps juslitim cultor, pollens donsilio, ut ait
habentes, ad eadem vestrolirmanda nomine ad ipsius> Engelberius Coloniensisârchiep. (Piet. Austi-'.,l\b.i
prceseutiammitteretis Voluit quoque idem ponli-" c. 4, p. 34) aequanirepulsae'5'ationem reddif, et in-
fex Joannes, utpreenuntiarelis eidem, quando viros eosi.* certi Mar.tis everitus'enuhtiat', deinde'regem ado
venturos adsuam praesentianiverisimiliter crederetis lescentulum bene\ olentia et liberalitate demerelur.
759 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO Hf. 760
tione ° regis Bohemise, ul scrlpsisli, consuliiusexi- i- A conlra nos faulores et complices provoca\it, quod
stimanles, ut magis congrui temporis opporlunitatee per vias devias noslfugiendo a terris illis cum magno
captata, quando videlicetcontra eum fuerit difinitum n nominis nostri yitiiperio recedere oportebalf. Ideni
[Fors. diffinita]prolata sententia *>,ut processus om- episcopus de quibjusdam verbis fatuis in angusla
nino°calumnia careal, ipsa diffldatiocelebrelur. Porro0 [Fors. Augusta] gloriando sejactilans E non solum
ut rumores, quos nuper accepimus, le profeclo non1 laicos adevotione |\estra 379 retrahit el a\erlit,
lateant, luaesinceritati describimus, quod N. in fa- verum etiam clericis et religiosis viris inflat et sugge-
vorem N. de novo compluribus curribus et equitibus3 rit non lanlum imperio, sed et sedi apostolicaerebel-
quamdam civitatem N. violenter intravit, extermi- lare1'. Consihum itaque noslrum, quod precibus
nans eam incendiis et rapinis c. | immiscemus, esl islud, ut tolo conamine cogitetis,
37SEPISTGLA VIII. qualiterepiscopodieto, qui solus seintersuffraganeos
praelatos erigil, et protervit, el aliis est oc-
ArchiepiscopusSallzburgensis, apud RudolphumCm-" aliosque casio delinquendi,|per effeclum pcenalis "operis os-
sarem episcopumSecoviensemsu/fraganeum suum1 lendatis
accusat. quam sit temerarium tam atrociter el pro-
- terve Romanam laederemajestatera. Scimus enim ,
(An. Dom. 1275, cod. Rud. vm.) quod si oris ejus temerarii maxillas frceno constrin-
ARGUMCNTUM. — Fridericus archiep. Salisburgensis,, gitis, requiescent et manus et labia ceeterorumstulte
qui cum Conrado Frisingensi in Styriam et Carin- surgenlium ex adverso ».
thiam excurrens, a suffraganeo suo Bernardo Sec- EPISTOLAIX.
coviensi traductus, tanquam populos Ottocaro B ' ] SSJO
subdilos ad defeclionemsuscitaret, fuga sibi con- Sallzburgensis archiepiscopi gravissima querela de
Ollocaro rege Rbhemim post mortem Gregorii X
sulere compulsus fuerat; illum accusat legationis
ad Augustana comitia, jactantiae adversus impe- pont. max.
rium etsanclamsedem, ac subversionisclerielpo- (An. dom. 1276, cod. Rud. ix.)
puli. Eumque oral ut in unius prolerviam ad alio- ARGUMENTUM. — O^tocaruspost mortem Gregorii X,
rum exemplum animadverlat. laxatis habenis iraa suse adversus adhserentesRu-
1
Domine, seiatis d, quod episcopus Secoviensis dolpho, in lantas anguslias archiep. Salisburgen-
[Seccoviensis]suffraganeus nosler, prohibentibus no- sem conjecit, ut regium praesidium implorare
bis el invitis, assumit legationes Deo el vobis con- coaclus fueril. JQuamobremmittit nuntium, qui
trarias », spreta devotione Romanae Ecclesiae,qua oretenus mala omnia narret; praeterea de novi
vobisetnobis tenetur. Dumnuper nos idem episcopus pontificis creatione, et de futura ejus coronatione
perlransiret, ipsum super hocfraternecorripuimus et Rudolphum sciscitalur, seque in fide erga illum
occulte; ipse vero nostra correclione temere vili- constanter in quibusvispericulispermansurum pro-
pensa, adversum nos, et ven. fratrem nostrum Con- mittit. j
radum prorumpens in stultiloquium, mullis magnis Serenissimo dominosuo Saltzburgensis promptis-
viris astantibus publice proclamavit et dixit nos am- simam cum devotis|orationibusadquaevisbeneplacita
bos ad terras sui domini regis non ob aliud descen- volunlatem 3. Qui adversus sanctam Romanam Ec-
disse, quam ut ipsarum slalum in vestrum favorem clesiam, saerumque Romanum imperium sejamdu-
prodilorie turbaremus; tantumque factionis suaeC ( dum vibratis suce ljebellioniscornibus, contumaeitei
RQuod Romana resp. per feciales gerere consue- Augustanis hostis imperii denuntiatus fuerat. Itaque
vit, alii alium in modumfaciebant Rudolphilempore. Salishurgensis earum populos sibi subditos ad fldem
Diffidatioper scriptum solemnior erat. V. Du Cang. regi Romanorum exhibendam cohortans, ab asquo et
Glossar. recto nullatenus recedebat.
i>Hinc aelas litterarum palet, datse scilicet sunt s Videinfra epist. 24 etnotas ei subjectas.
anle Augustana comitia, seu ante diem 24Junii 1275. u Exstanl ap. RajTialdum(1275, n. 10) Gregorii
c De iis quae Ottocarus hostilitcr gessil hoc anno litterse increpatorise ad Otlocarum datse « Belliquadri
in Salisburgensem ecclesiam, dicam infra (ep. 15). xi Kal. Aug. annojl, » in quibus, ni fallor, episcopi
llli adhaerentes, seu quibuscum Ottocarus fceilus hujus ingenium perstringitur-: « Quld hic tuus, in-
inierat, similia facere testanlur hse litlerse. Horum quit, velpoliusprqufverisimiliter praesumimus,tuo-
prcecipui erant Henricus dux Ravariae,marcbio Ba- rum consilianoruiri fnconsultus conatus habuii, nisi
densis, et Eberhardus comes Wirtembergensis. De culpam? Sic enini personam luam solitaecha-
quo hic agatur inexploratum mihi est. Huc referri ritatis vinCulisamplexamur, ut prsemissa,quceusque
debet episl. xv, quseinfra ponitur in cod. exlra locum adhuc facilitati, vel aliorum maliiise credinius im-
suum. putauda, donec a ie illa perceperimus ex sententia
d Hansizius (Germ. Sac. tom. II, pag. 380 seqq.) dicla esse. » Nisijenim regi consilium dederat, ut
Friderici archiep. Salisb. novem afferl epistolas,-qua- pernuntium et litteras debitum erga Chrisii vicarium
rum prima in nostro cod. est lib. i, ep. 58, allera U j obsequium desereret, ipsemet ab eodem clerum po-
esl lib. II, ep. 15, quam sequitur prcesensde episc. pulumqueavertebal. Prselereaprobrosi quidam libelli
Seccov. nullaque - ordinis discrepaniia succedunl circumferebantur in Rudolphum , quorum auclor
reliquse, prceler 29 hujus libri, quam Hansizius re- idem episcopus piilabatur. Quod tamen ille -asse-
lulit (tom. I, p. 416) de episcopis Pataviensibus cum veranternega\il in suislitteris adRudolphum, qua-
suo titulo, quilicentiamcollecioris.redarguit, ut virum sententia eruitur ex laudata Rudolphi ad eum-
debimus. deni epistola 24. [
e Legationem baud dubie innuit pro,Ottocaro sus- t Rudolpho inditum natura erat, utEcclesicc\iros
ceptam ad Augustana comitia. Vide supra (lib. i, summa veneratione coleret. Quamobremepiscopum,
ep. 29,innol.). Summa legationis, ut monet auctor utcunque majestatis reum regiseindignationis admo-
Piet. Aust. (lib. I, c 11, p. 62) in hoc sita erat, neri suo nomine contentus, evicit, ut clementia, qua
ut protestaretur. « Rudolphum \itio creatum Caesa- erat abusus, ad saniora consilia revocarelur, atque
reni, adeoque pro Iegilimo, qui comitia generalia iteratis epistolis veniam efllagitaret, ut infra pla-
imperare, aut de rebus imperii disponerepossit, non num erit. I
agnoscendum. » i Titulus et salutatio apud Hansiziumdesideran-
f Carmlhia et Slyriaprovinciae clienlelares impe- lur, qui recte aniniadvertil lam istam quam tres se-
rii abXHlocarodetiuebantur qua dotali, qua hseredi- quentes epislolas ab lioc anno removeri non posse.
lario jure, una cum Austria, ac provinciis cseteris, Quandoquidem,utmox \idebimus, ante sestatemhu-
quce a Rudolpho repetebantur, tanquam juris impe- jus anni datseomnes sunt.
rii, quasque Ottocarus renuens restiluere,iu comitiis
761 COD.DD?L.—MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS,—APP.—EPP. RUDQLPHI I. — LIB. II. 76&
erexerunt, postdecessumbeatisslmipatris et domiiii A charissimis derellctus, et habilus in derisum, te d6-
nostri papse Gregorii exsultantes in rebus pessimis minum non negavi; a notis et proximis meis propter
insolescunt sic atrociler ef audaciter, acsi utraque tesustinui opprobrium, passus sum conlumelias et
dignitas et potestas, quas Deo propitio credimus im- terrores, igne et gladio perdidime et meos, uf lucri-
mortales, per mortem unius hominis sint deletee a. facerem et salvarem alios, qui a devoiione imperii
Hoc in nobis efecclesia nostra facile, sed misera- discedentes, se ipsos in miserabilem servitutempretio
biliter [mirabiliter] estvidere, qui pro eo solo perse- sui [preliosi] sanguinis vendiderunt. Vivat igiturani-
cutionem patimur, -suslinemus opprobria, nostrum- ma tua, domine, vival et valeat, veniatet non tar-
que extermiriium exspectamus, quod lam sedi apo- det, ut non videamus mortem ; ejus [cujus] timor est
stolicse quam Romano imperio debilam el devotam proximus, mihi quidem et illis viris corde et flde
libgnter impendimus servitutem; qiiibus ad fldelilatls fortissimiSj quipro zelojuslilice, pro imperii legibus
obsequia recogroscimus nos tcneri, prout lator prse- elegerunt, velut alteri Machabsei, aut glorioso certa-
senlium, qui angustias nostras innumerabiles bene mine triumphare vobiscum, aut pro vobis, si opor-
*>
novit, plene sublimltati regice recilabit. Queni tuerit, honorabili morle quiescere potius in sepulcris,
eliam specialiter misimus adregalisglorice aspectum, quamvivendo calamitatesinnumeras exspectare quo-
ut nobis de «realione summi pontiflcis, vestroque tidie, et demum sordida el ignobili morte mori s.
processu ° quem felicioremnostro statu cupimus, qui Attraxi quidem eos quos potui, consolabar .debiles,
381 non stamus, sed labimur, iuvesliget sagaciter pusillanimes conforta\i, et in flde sustinui plurimos
et solerter, necnon conditionem nostram miserabi- usque modo, adeo quod non restat vobis aliud q"uam
Jem eidem commisimus majeslati regiae exponendam, JJ venire, regnum accipere et reverti. Quid dicam
•utque nohisgralije veslrce consilium referat, cujus amplius ? Quidquid e\eniat, quacunque facie forluna,
jtrcesidio inter angustias noslras, quarum pondus et " quae caaus hominum variat, nunc serena, nunc lur- ?
nuraerus de die in diem gravius augmentantur, hoc bidase ostendat, nunquam tamen circa vosetRoma-
peiiculoso tempore dirigantur. In hoc enim delibera- num imperium deficiet fldes mea. Aut enim in mcam
iionis nostraepropositum constanlia slabili inviola- pro\inciani vos afllictipopuli redemptorem cum jubilo
Mliter est firinalum, ul nullius adversitatis pondere, introducam, aut fugiam non visurus amodo faciem
nullmsqueperieuli tempestate pereat, sed appareat perseguentis. Nuntios nobis remittjte laetis rumori-
magis et lueeat circa vos et Romanum imperium bus expeditos.
fides nostra. Piaceat igitur glorise vestrae,' princeps 383 EPISTOLA XI
et domine gloriose, sanovestrse informationis consilio
consolarlnostramroiserjam, cujusfinem el numerum Idem Salisburgensis miltit notarium smm ad Ru-
non Tidemus , seeunduiii ea quae lator praesentium dolphum Cmsarem , eumque ut ad sui suorumque
vestris auribus explicahitd, liberalionem quamprimum accingatur, etiam atque
etiam hortalur h.
EPISTOLA xT
Jtem Salisburgensis episcopi ad Rudolphum gravior (An. Dom. 1276, cod~.Rud. xi.)
ARGTOIENTUM. — Tertio effusiores preces fundens ,
querela de ultocaro regeBohemim, a cujus tyrannide
se, et suos pelit hberari. noiarium suum quo usus erat pertrahendis ad ejus
obsequium populis , mittit omnia luculenter enar-
(An. Dom. 1276, cod. Rud. x.) Q r-aturutn. In celerilate rei summam consistere, ne
ARGUMENTDM. — Saevitia hoslium.invalescente, ite- afflictio continuala desperationem, desperatio de-
ruraarchiep. auxilium efflagitat: constantiam suam fectionem afferat. Ad victoriam omnia parata esse;
nequidquam lentatam scribit; se suosque populos Rudolphi nomen aversantibusforniidolosum, trium-
-niori malle quam delicere ab imperio; raulta pas- phos portendere. Illuui monet ut vitae suse curam
sum, ut nonnullos deficientes a miserabili servi- .habeat, caveatque sibi a novorum amicorum in-
-tule abduceret; Rudolphum rogat ut quantocius sidiis.
.adveniat, redempturus eas provincias alque in iis Domine charissime, quidquid hactenus apud illos
-dominaturus. homines super vestris et eorum negotiis ordinavi j
Serenissimo domino suo, etc. Salisburgensis eum hoc fere totum per istius hominis notarii rnei mini-
forationibus sedulam devotionem fidei indefesssee. sterium exsequebar. Cnjus diligentiam, quanta fueril,
Hactenus eum qui salvum me 382 faceret inter an- commendant et probant opera~verilatis. Hunc nunc
igustias positus, mortiexpositus, et quolidie projusii- ad vos mitlo , ut ex suis sermonibus, el aliis certis
tia moriens exspeetavi vos, dominum salvaiorem, indiciis, quse vobis ostendet, et mei laboris frequen'
jimpulsus et versus frequenter ut caderem; sollicita- tiam, et propositum illorum hominum cofligatis, vo-
:tus multotiens, ut-efflcerer adversus vos aposlata bisque niagis quam ipsis [ipsi] curetis prospicere ,
:fideiet transfuga veritatis, immobilis perstiti, fide allendentes sub quanto vitse suse periculo veslrce
ajrandis effeclus cum Moyse, negavi peccatum regis gratice se submittunt. Inter spem et metum fluctuant,
JEgyptii, negavi et-nego me flliuui fllisePharaonis f. el utinam despefalio, quam mora vestra posset non in-
Dgo-quidem ferocibus furiis bominum, sine delicli r. ducere, illorum paupemm afflictorum flduciam -
pKoprii crimine conculcatus, et ab omnibus iere meis submergat. Quidquid neglectum fuerit hac sestate J,
a Ju-sta ejus cevi opinionem duorum luminarium furere desinebat.
majoriim, seu pontificiae ct imperialis potestatis in d Nil frequentius in cod. Carolini litteris, quam
universo terrarum orbe. hujusmodi commissio legatistempore hostili.
1 Qui perpetuum novitimperium, in Rudolpho non e Etiam,in isla desunt lilulus et salutatio apud
majeslatem inweratoriam, sed sublimitatem regiam Hansiz. f Fide Moysesgrandis factus negavit se esse filijim
agnoscit. Regalemquoque gloriam,regiafnquemaje-
slatem infra admonet, se, quoad vixerit, fidelem fu- filimPharaonis. Magis eligensaffligicum popido Dei,
lurum Romano imperio. quam temporalis peccali habere jucunditatenv-(IIebr.
c Duo persuum nunliuinsciscilalur:numGregorii xi, 24, 25). Huc respexit archiepisbopus: num eom-
successor-electusfuerit? et quandona"madUrbempro "'
mode, alii judicent.
imperiali diademateprofecturus sll? id siquidem sibi 8 Hanc utique-Machabaeorum similitudinem ex-
vult regis Romanorum processus, quem suo misero pendendam relinquo aliis.
stalu esse feliciorem desideral : quicum se iturum h Titulus deest in cod. Caesareo.
promiserat superiori anno(lib. i, ep.58) si.rex Bohe- 1 En certa aetas trium epistolarum Ottocari auda-
miaerespirare eumpermisisset,-baudprsesclus, majus ciam ot sccvilism enarrantium post Gregorii mortem,
sibi inforlunium imminerepostGregoriimortem: cu- menses videlicet a;stivum tempus preecedenles.
jusponti(icisreverentia,se'dmelu,Ottocarusaliquando
765 B; CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SEQTIO ffl. Ibi
vix de csetero -convaleseet. Ecce quia propter te A tera litterarum Iatori oretenus edicenda se alt
xeliiiquunt omnia, et se ipsos exinaniunt, quid ergo commisisse. I
erit eis? Esto eis Wrris fortitudinis a facie inimici. tam pura e^, integra vestrae amicjtiae inebn-
Hoc lepeo lataqu.ani certuin cl verum omnes Super
, quod taminata fervenlia, quam ad nos promptissima men-
et singuli quf ad ie vement ct venerunt, laetanter tis alacritateportenditis, aliena verborum argumenta
iiilrabunt tecum,etpro tfemorfispericulunisuiiibunt, non qucerimus, ubi effeclus operis dicto prseponde-
nec si eos tecum mori oporlueril, te negabuni; ad rans, cerla nobis experiinenta dilucidar, et conscien-
lioc Ut carnis et spiritus cruciatus, quibus in seipsis tia nostra teslis quantalibet testium depositione so-
cl servis charissimis -quolidie riiofiuntur, una flniant lemnior interpellat. Scunus etenim, imo indice facto"
[iiniat] agonia; credo rein esse de csetero facilem , proba\imus, qnod in vestris prcecordiis erga nos
et vincendi, si libet vincere, bene dispositam facul- concepta non algeara, sed quo plus labuntur in temr
taiem. 3S4 Adversantium libi vpltus et animos sic pora, eo graliosius aldolescanf. Patet hoc-utique cla-
tremulos et dejectos formidinfi, sic video viribus rius omni claro per ea quae niissae nobis vestrse
destitulos, ut -qui nondum te cognitum metuunt, litterae continebantJ Ex quaruni lenore probabili
nondumT-e visum vident, a faeie arcus fugiunt, et conjectura perpendjmus, circa lalera noslra vigi-
abhorrenl nominis tui vocem. Quid facienl, et qua- lantis vos vigilis oflicium exercere, et regalium ex-
liter a,voce tonilrui formidabtml, cum \eneririt cubiarum negotiuml tam salubriler quam fideliler
&
aquilce supev eos in similitudinem fulguris coru- oum niliil possit nobis occurrerC tam
adimplere,
scanfis? Lator prsebentium bene meruit, et adhuc tempesluosum, turbidum, lamque luci imper-
merebitur amplius, ut in petitionibus suis piis et B lamj
g vium et opacum, qriin vcstiae luminosae prudentise
justis in oculis vestris inveniat gratiam ,et favorem. serenetur °. Spper his igitur saluiaribus veslris
Sis cautus custos, et provisor diligens vitee tuee.Ca- jubare monitis el i eformatione graiuita, qmbus nos utiliter
veris libi ab-iiloruro insidiis, qui circumstant aliquo-- instruxistis, palernitali \estrae grates et gratias ex-
liens latus tuuni. Mulli qui persequuntur ct tribu- solvenles, et propler baec et aha dukifluse tesiras
lant me , sed prius vita quam fides mihi deficiet , bonitalis et \ oluntatis iniMcia, nos et nostra qui'. us-
nec a ifesiimoniis tuis, in quibus legem el finem [fi- libet vestris de noslrse prosperi-
tlceliiiabo h. 1 nutibusjexpoiientes,
dem] posui, tatis eventi us, quos audire libenter vos credimus,
3S5 EPISTOLA XII. vestris desidcriis 3S6 duximus hsec pandenda d.
Quod curiam noslrain solemnem in tali loco e, et
Rudolphus respondet episcopo Salisburgensi, graiias tali die, eopiosa nobis principum assidente catervaj
ipsi ageiis pro singidari ejus circa ipsum cura ac et praeelectsestipati miiitiae comiti\a, cui lemporibus
igilantia. ^ - < noslris vix esl visa consimilis, celeliravimus conde- -
Dom. center in regio potentatu, coristitutionibus Congruis
(An. 1276, cod. Rud. xn.)
— pluribus edilis, cingulo mililaii mullis" tyronibus
ARGUMENTUM. Rudolphus Irinis archiep. Salis- decoralis f, et omni JUSaliis qusesedentem in tbrono
burg. lilteris prsecedenlibus resjpondel ex castris regem magnificant el.regalem exornant curiam s
post comitia Campiduni habita, gratias illi agens rite aclis, et de com ingenlibus nil omissis, lieel se-
plurimas de loqueudi agendique sinceritate et con- dentis ab aquilone regis Bohemice calliditas visa
slanlia. De Ottocari caliiditate aliquid innuit, cce- G C fuerit in occullo, cum nequirel in publico nostns
<*Rottianos constat imposuisse aquiiam vexillis exhibebanl.
legionum, nuroniis, iibris," marmoribus, modo ut; * Scripturse locis utens, sive ahutens archiepisco-
pop. Rom. poteniiam , modo ut m ijestatem impe- pus, ut fidem et eonstautiarn soam roboret, animi
ratorisi, inodo ut C.»saruni relationein inler divos , potius caudorem quam meniis aciem paiefacit.
quam apolheosim vocaut, signlficarent. Post reno- c Trinis archiep. litteris Rudolphum semel rescri-
vaium in Oocidente iniperium auctoritate apostp- bere facile intelhgeriius, si Salisburgensem tot pres-
lica, primus aquilaeusus reperitur in sceptris : ne- sum angusliis ope celeri egere consideremus, adeo-
qne ille quidem duni. Carohngii steterunt, sed postque ut Stephanus olim II Pippinum contw Lango-
quam transijt imperatoria majestas ad Germanioe : hardos, Rudolphumj adversus Buhemos lilteris fa-
reges. Ditmarus ( Anndl. lib. m ) referi Ollonem III ligare : ubi emm suadet necessitas, oflicii legeg de-
aquilce signo usum esse. Henricus etiam II Aug. seruntur.
aquiligero sceptro usus inveniluivTardius in vexiliis> d Hansiz. breviterj et recte (Germ. Sac. tom. I, p.
adhiberi coepta est, eaque non nigri, sed aurei co- 414) de Rudolpho : |e Magno, ait., et pontificum el
loris. Quod docet Rigordtis anno 1215 de Ottone IVr principum favore regnum gerebat: pontiflces reve-,
sermonem habcns : t Ab-opposila parle, inquil, , rentia ct facilitale, principes justitia et comitate,
stabat Olto in'medio agminis confertissimi, quii utrosque modestia -e, pielate conciliaverat. Adversa-
sibi pr-o vexillo erexerat aquilam deauratam-super' batur tamen Bohemiserex. »tnntia hunc cuni exer-
draconem (nempe panuum oblongum, cujusmodLj i.jj citu pi ogrediebatur,-cum dabat haslitteras. Fusius
sunt vexiila), pendenle in pertica ohlouga erectai annal. Altihen., licet rem differat in seq. annum, .
in quadriga. t llaque Aquilse signum nonnisi Saxo- factaque plura simul congerat.
nibus imperium moderantibus cospisse statuen- ? Comiiia haec Avsntinus-ti'adit habita esse Gam-
dum est, eamque usque ad Rudolphi tempora noni piSuni in Suevia, ubi -et ex-ercitusreeensitus fuerit,
nigram. sed deauratani "fuisse usui pro comperto) anteqgara castra mdverentur in Bavariam ; hse lit—
haberi debet, ut Dufiesnius (de inf. mvinumism. § 12)) tei-aeAvenliiio fidemjconciliant.
el Godefridus (Chron. Godw. libro n, capit. 8, p. 265i f Auclqr piet. Auslr. (lib. i, c 12, p. *75)ex Ge--
seqq.), animadvertunt. Nec audiendi sufit Berosi ett raTdo, ahisque refert, intefplurimos; quos Rudol-
Aventini mngas sectfti, qui nigrse bicipitisque aquiloe e phus inilitari dignitile^sive equeslri, insignivit, cen-
imaginem a ,-renoVati Occidentalis imperii originee tum Tigurinos foisse' qui omnes in pugna cum Olto-
deducunt. Nam Dufresnii diligentiameffugit, cur ett caro slrenue pugnantes occubuerunt, eorirmque in-
quando occidentales aquilam nigram introiuxerint, , signia gentilitia Tigiiri in fratrum Minorum ecclesia
pulaiquefactum proprii colorls ralione habita. Bici- depicta adfauc videriL
pilem vero Sigismundus ad-sumroum 1 in vexilliss £-Palilo supra in regio potmtatu habita esse co-
prsesetulit Constantinopolitano iniperio ad exUufii ii mitia aiebat: nunc regem et curiam regiampronun-
properanle,- in utriusque imperii signum, ut credi- tial. Hcecquare collectoris licentiam iri epislolsemox
tur. Quee cum ita sinl, Rudolpbi igilur VexiMa,inn sequentis, aliarumqrie non paucis titulis, et in una
codice isto non semel memorala, nec nigiara, necc aut altera cpistolarum, non frenaverinl, mente non
„bicipitem aquilam , sed -simplicem -ac deauralamn assequor. , I
765C0D. DIPL.—MONUM.jETC.^BEUCOD.CAROLlNfis.—APP.-EPP. RIJDGLPHI I.— LIB. II. 766
tam celebribus ohviare progressihus, tamque profi- .A raretur, prostraverunt ipsum ad terram, gladiisque
cuis et festivis splemniis interitalione [in tentatione] nudis tribus vicibus ejus COIIQ appositis, aliisque-in-
nefaria cohiraire; quas '[qui] lamen dextera Domini jufiis corporalibus et alrocibus irrogatis, eidernmetu
facienle virlutem, in sua defecit astulia, non profe- rooflis instantis ipsicomiti tradidit noslruriicastrum,
cit a. Castera vero dileclus familiaris [famulus] no- ablatis in ipso' castfo per eumderii mullis victualibus
ster N. praesentium exhibitdr explicabit lucidius ora- et pluribus rebus aliis pretiosls e. Licet autem pef-
culo vivaevocisA secutionis tempore c 3gS Salisburgensis prp\ incia
in clero suo multis molestiis sitturbata, tam airocem
3§7 EPISTOLA xnr. tamen injuriam Wunquani sustftmit, "in cujhs gravi
Idem Salisbnrgensis Rudolpho hnperatori * 'conque* tttipitudine uni\ersi ei, singuli partium itostrarum
ritur contra comitem quemdam de violenter -oecw- incolaemerito obstupescunt el metuunt cum stupofe.
pato monasterio sancti Pauli in Carinihia. Quosnisi recens hujus et crnenta t,eracritas a regali
~
\An. Dom. 1279, cod. Rud. xiii.) potentia vindicetur, insurgent mulli alii, qui ad instar
ARGUMENTUM.
" — Idem archiepiscopus nanat, sibi comitis supradicli, slalurii clencorum et ccclesiaruni
prounciam suam obeunti, dum Pataviae esset, re- pedibus vestrae conculeahunl."Supplicafnus 'ergo regias tfta-
latum fuisse sacrilegium a eomite N. in monasterio jesteli noihine dmnium nostras provincise
sancti Pauli in Carinlhia^perpetratum. Electum prselalorum, quatenus dictum coroiieni, 'quiSacrileîo
jscilicet N. suffraganeum suum inde extraetum,, ad duplici saneia Domini in lofcosa"croc't pefsona sa-
"castrum N, ad eum spectans deductum fuisse, id- cr.rta, preesumptione diabolica violavif; quique &&-
bitse nobis fidelitatis boraagium non attendens, ca-
que per vim et melum comiti transcribi ab eodem +, " strum nostnim lam dolosis insidiis quam apertfe in-
captivo extorlum esse. Hujusmodi sacrilegium
emendandum esse ab eodem comite, ne terras illss juriis occupavit, pro excessuhiijus fafiiatis pef domi-
diutius subjaceant interdieto, et ne praelati omnes, num N. «oniitem telnpore commissi &
fcririiinis", et
|anto. scelere impunito, hujusmodi flagitiis sint adhucutinetillis partibus conslituium- taliter emen-
nostrae et totius ordinis clericalis injurise
obnoxii: qjiod ornnium nomine etiam atque dari,
etiam^xposcit.^ satisfial, et alii clerjci et prselati eventus similes ex-
speclantes, de Vestro prcesidio non desperent, dum
Serenissimo domino suo etc Salisburgensis-con- in nostra et vener. episcopi Chimensis personis
stans et fideie prOposilum serviendi d. Nuper uobis (cujus idem comes frater carnalis existit) h ^jui sic
apud Patavium in Vestra provlncia constitutis, tristis persevcranter vobis adhaesimns, et Tuimus primi
ih Carinthia casus oecurrit, quem cum gravi queri- aliorum, hujus maleflcium impune viderinl perpe-
monia et dolore refenmus regiae majeslali; -coroes tratum. Debet etiam vestfa pietas lanto commissp
N. de T?.post preeslitum et iransrnissunf vobis et im- sceleri obviare, ne terras, quaeex statulo provmcialis
perio sacramenfum, spiculatores stios mislt in vener. nostri concilii l dudum habiti, inlerdiclo ecclesiar
monasterium saneti Pauli in Carintlilas- qui cum ar- stico sunt su! jeclas, diu diviriis careant, 3@@ et ne
Biorum strepilu et impulsu, idem- intranles moria- populus, qui adbuc vacillat in dubio, in erroris ct
stevium; dominum N. eaptivatum extra ipsum nio-. scandali devium, quod ex facili fieri poterit, abdu-
nasterium cruentis manibus extrahere pfassumpse- calur. Sed vseliomini illi per quem scandalum istud
runt, vinclumque duxertfnt ad quoddam castrum N., venit. Inlerdictum etiam propter formam statuti,
qudd idem eleclus in_sua tenuit potestate, et dum iC quod ob nietuni domini regis Bohemiaejampridem
requisilus ab ipsis castrum noslrum eis tradere mo- fecimus, sicut N. el N. episcopi plene noscunt, nec
a Haec referri posse videntur ad -Salisburg^nsis extenditur usquead Rudolphiad\entum5n'Austriam,
episXolariialteram, qua Rudolplium monebat ut sibj mense videlicet septembn anni'1276. Cumqiie annis
ab insidiis caveret. sequentibus usque ad vernale minimuni tempus ar-
1 ld principum solemhe.est, cum prsecipue instru; chiepiscopus semper Rndolpho -adhaeserit,nalura sua
cto cxercltu ad\ersuslidstem arma ferunt, ea tan- litterse negant se datas «sse id lemporis; quia per-
tum mandare litteris-; quae, si ibrleintercepiae-fuer secutionem memoraut, et ijuia ab aicbiepiscopo pro-
rint, deliberationes friom'enlialicujns non patelaciant, vinciam suam obeunte seriplse sunt. ~
Ciphris houie utuntur, commodiori consilio. V. Hoff- * Mehinardum eomitem Tyrolensem hic indicari
man. Lex.
' Cdllectoris nullus idubito, tum quia infra per M lilteram ihnui -
licenliam in titulis jam tenemus. Non tur, luoi -quia duce Philippo amoto Rudoiphus Carin-
igitur novum hoc Ioco : imo novmn non erit infra tbiam aliasque provincias Mehinardo goheriiandas
(epp. 14,17,18, 29, et lib. ni,«p. 1 et 14) eumdem tradidil, quem-postea anno 1282 CarimMse duccm
licentla eadem uli, cum caeteroqui litterarum contex- ' designavit.,
tus eum passim falsi arguat, audaciamque ubique 1 Mebinardi germanus frater Joannes Chimensis
perstringat. , , opportune declaratur. Nam Rudolphus;
d Nusquam reperirilianc epislolam vix crcdibile episoopus
qui oT)egregie navatam operam Mehinardum Carih-
'
est. Attamen Hansiz. Fridenci archiep. rerum om- D tlnse piaefeceiat, potiori jure fralcinas injurias -di-
nium scrutator diligens lvequean cod. Csesareo,neque iuendi auctoriifltem illi delegasset.
alibi eam vidit. f Loquitur "desynodo Salisburgensi celebrata anno
e Sacriiegium Istud exquireiidum rclinquam iis, 1274 mense No\enihri, queeapud Lahbeum et Har-
quorum magis !ntererit. In ehron. autem Salisbur- dumnm continet constitutiones 24, cse vero in cod.
gen. ap. Canis.' (Ant. iecl. Xoxa.III, part. n, pag.487) Caesareo,ut animadvcrtii Hansiz. {Germ. Sac. tom".
"basclego adanrium 1279: « Dietricus Gurgensisepi- U, pag. 578) sex et yiginti numerautur, sexta siqui-
scop. obiit, cui succedii Joannes Chyemensis episco- "dem in duas partes" dividitur, aliaque inedita post
pus: eidem substituitur dominus Cbuuradus de Hind-, sevtamdecimam adjungitur. Exstant quoque ap. Ca-
pefeh eanonieus Pataviensis. > QuemHansiz. (Ge\m. nisium (Ant. lect. to n. IV, p. 90). Quas autem hie
Sac. tom. r, p. 424) animadverlit chronologos fere laudatur, est22sic fluens: « Praesenli constituimus
omnes tradere, consecratum fuisse a Paulo Minorita ediclo, ul si, quod absit, archiepiscopum vel cpisco-
jsplscopo Tripplitano S. A. legato anno 1280, in pifm exnohis captivari cqtitmgat, aut ecclesias no-
JSonasMaii. Cum auteminfra ihentio fiat Chijrieiisfs stras, vel alterius noslrum sic bostilitef et injuriose
Ipiscopi, tauquam ex primis Rudolpho Jidelibus, invadi^ ut de subversione status ipsius probabiiiler
lianc epistolam scriptam esse anlequam Joannes ad iimeatur, ex tuiic per totam |jro\inciam Salzburgen-
Gurgensem sedem transferretur, conjicio, videlicet sem cessetur generaliter a -divinis, postquam de ca-
sub finem anni 1279. ptivitate aut persecutione nujusmodi per piovinciairr
." f Tempus perseCfUtjonisEcclesiae 'Salisfiurgengis^, jnnotuerit manifeste. ~
6. CAROLI MAGNIOPP. PARSI. SECTIO III. '
%1 768
audemus, nec possumus relaxare, nisi prius injuria A polenlise vestrse dexlera humiliare intendit, et re- •
retractetur, quam comes M., si voluerit, poteritplene bellionis exigente protervia, depressionis merito
reformare °. Sumus etiam ad prsesens in itinere con- malleo conculcare : ul qui modo tranquillus in pras-
slituti", quo intramus Carinthiam et Slyriam } pro ceplis suis despicitur, iratus in vindicla postmodum
vestri honoris augmenlo, el abinde ad parles Au- sentiatur, quemque fideles universi et singuli, qui
strise descendemus. excellentias veslraejfidelitatis debitaedebitum reprse-
sentant, dulcem et pium dominum noverunt, in con-
EPISTOLA XIV. fusionem propriam sentiant scmuli correctorem.
Patriarcha Aquilegensis scribit Rudolpho imperatori Quanto enim puntendse temeritates magis augenlur
c de multis, prmsertim de iege Roheniim do- excessibus, tanlo nlajor est delinquentibus adhibenda
mando. correctio, ut et ipsi facinus suum posna sallem vin-
dicanle cognoscant, et ahos ab illicitis posnaelimor
(An. Dom. 1276, cod. Rud. xiv.) coerceat et vindictse. Porro cum scribenlis animus
ARGBMENTUM. — Raymundus Turrianps patriarcha adeo sil in exaltalionis vestrse promotione deflxus,
Aquileiensis Rudolplji lilteris rescribit, se gau- ut desideriorum mjsorum summa principalius cupiat
dere, quod Turrianorum flde et consiliis inhce- honoris et nominis vestri vestram decus sermone et opere
reat, inferatque bcllum Bohemiee regi Oltocaro. procurare, maguiflcentiam scire cupio, quod
Adversus eum, sibi et Ecclesiae suae infestum, \iris et viribus corigeram posse meum, ut quam cito
auxilia promiltit. Nihil sibi dissensionis esse cum de processu veslrp felici conla-a regem Bohemiae
N. futurum tamen, ni destruat castrum nuper g (qui contra Deum fel omnem justitiam meis et eccle-
erectum contra jura et privilegia ecclesiae suce. sice meaejuribus | existit injurius et honoribus in-
Se ad ecclesiam suam conlinuo redilurum , ut honorus) mihi 391 constiterit, me r-eddam pro vi-
inde ad ejus obsequia promptior paraliorque sit. ribus ad excellentiee vestrae serviiia pracparatum s.
Caeterum litterarurii vestrarum favorabihs induclio
Sercnissimo, etc Aquilegensis d. Regios apices, habuit, ut cum N.]ad compositionem me disponere
qui puroe fidei promplseque devotionis exempla exi- procurarem. Super quo sic per prassenies explico
gunt et signa requirunt, suscepi honorificentia prom- velle meuin, quodjinler meac ipsum non viget ad
ptiori, quibus affeciuosissimo perlectis 390 affe- prassens alicujus dissensionis materia vel rancoris,
ctu, concepi lsetitiam tam ingentem, quod spirilus, nec ex me cirea ipsuni discordiaescrupulus orielur ;
mens, imo sensus singuli sunl prae gaudio renovati. quin inter nos amicitise ac dileclionis integritas vi-
Est mihi siquidem jucunditatis et exsultalionis ma- geat et virescat. Verumtamen est, quod ipse me in
teria praecipua et votiva, quod celsitudo regia de vestris serviliis existente, in preejudicium ecclesise
mea meorumque fida fide confidens, juxta nostrum mese, ac contra ipsius privilegia el jura publica erigi
consilium quasi salubrlus sibi oblatum dirigi profecit castrum quodjjam, quod nisi forsan ipse viam
GessusCsesareos eligil, alque regi e. E^t etiam el asquitaiis et juris eligens ab injuria hujusmodi tam
mihl specialiier superafftuens cumulus gaudiorum, indebita et violenta1destiterit, malevolentiseinducli-
quod veslra serenilas imperialis solii decus virtuosis vum esse poleril, et plusqnam expediat, nulritivum 11.
operibus, queetanti domini gloriam condecenl, deco- Cceterum iicet in partibus islis pro dirigendis vesti-
rare procur.ms, contemptores vestros, qui tanquam giis vestris, vestrisque parandis processibus, moram
columnseac bases imperii cum omni promptitndine C ( nunc usque duxerim protrahendam, ecce in terram
in via vestrorum deberent currere mandalorum, sub mcam in inslanti redire feslino ', ut ad obsequia
~ Eorma
staluti, quoejampridem facta esse dici- auctoritate. At eorum consiliis patriarcha suffra-
tur, continuo sequilur post allata verba : t Personis; gante, in gravioribiis imperii negoliis usum esse, hinc
tamen illustribus decOratis principum dignitate, pro> discimus. ' I
ipsorum reverentia deferentes, prassens edictum.ad1 f Ad imperii provincias, quse ab Ottocaro deline-
eos et teraas eoruin exiendi nolumus, nisi prius ad- bantur, jura patriarcbatus extendi omnes norunt. In
moniti, cessare contempserint ab offensis hujus- sola Carinthia dux UJricus fiduciario jure obtinebat
modi, nec emendarevoluerintinfrauniusrnerisisspa- illius oppida Tyfer, Treven, Windischgraz , et Cle-
tium quod fecerunt. » mau , civitalem sa icti Clangenfurt, et sancli
b Duo exstant diplomata fundat. monasterii virgi- Georgii. Quaepostejus Yiti, morlem Philippus frater iri-
numTullnensis. Primum dalum Viennce prid. f Kal. vasit, viam sibi paraturus ad infulas Aquileienses,
Sept. in octava Indict. postNativitateraChristi 1280,, quas nequidquam eimbiebat.At Oilocari jussu ea op-
regni noslri seplimo. J Alterum vero novem men- pida EcclesLc Aquileiensi restituere coactus fuerat.
siumintercapedine, « xn Kal. Jun. Ind. ix, an.Chr. Cum autom Rudolphus rex Romanorum electus fuit,
1281, regni nostri anno octavo : » quaeafferuntur abb idem Philippus, ut aliarum provinciarum alii princi-
auctore Piet. Austr. (lib. i, c 15, seq., p. 87 et 91). pes, ab eodem Rudolpho Carinthiae investiturarii ob-
Priori Salisburgensis non aderal, alteri vero tesiiss linuil, quam tamen rex ubi anno 1276 una cum
aderat omnium primus. Quamobrem magis magisquee _ casteris, in suam potestalem redegit, Philippo obla-
comprobaiur bas litleras datas esse ab archiepiscopo o " tam Mehinardo c6miti Tyrolensi adminislrandam
sub finein anni 1279 ex ilinere , cum amplissimam n concessit. Cum vefo 1 Raymundus Oltocari injuslilias
suam provinciam obibat,onod anieSeptembrem men-
l- queratur, haud dubie-Philippus, aliarumque provin-
sem anni 1280 non canfecit. Si Hansizius hanc epi- i- ciarum duces, qui adhaeserant Rudolpbo, eadem for-
slolam vidisset, mani conjectura non institisset, ut lt tuna utebantur, qiia Salisbufgensis archiepiscopus,
Salisburgensem otiosum Viennaedetineret, subintro- )- ac proindejura Aquileiensis ecclesisefurentisOttocari
ducla aemulatione cum legato aposlolico , quo"nilil rapinis alque inceridiis erant obnoxia.
inciedibilius id lemporis, ut monumeiitis compro- 3- s Tn nullo ex moriumentis, quseego viderim, Ray-
batur. mundum inter prassules, qui castra Rudolphi seque-
Vide col. 76S, not. c. baniur, inveni.
d Rayraundus Turrianus, Ughello Marlini filius, s, k Nuin de Philippo duce Carinthias, an de fmitimo
dum erat episcopus Comensis, Pagani, cum ad Aqui- i- alio prineipe hasc dicantur , ignoro. Hinc cerie lux
leiensem patriarchatum est translatus. (It. Sac. tom.Q. aliqua affulgel llalic.c historias: nam Ravniundus vi-
V, p. 500 et-94.) detur Rudolpho praftbuisseobsequium in Langobardia
e
. Neapolionem et Franciscum Turrianos, qui do- 0- suis Turrianis adhaerens, qui bello impliciti erant
minabanlur Mcdiolani, a Gregorio jussos esse AI- 1- cum \icecomilibus. Alias caslri ejns erectionem sen-
fonso Castellse regi affectanti imperium resistere, e, sissei. ' His
dum Rudolpho ubique obsequium comparabat, docet ct prpsdicta comprobantur, terra enim sua-erat
Raynaldus (1275, n. 5) apostolicarum littcrarum m patriarchalus Aquileiensis. Sedes Utin33,quo ex Ger-
769 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHII.— LIB. II. 770
vestra paraliorem el prompliorem me reddere va- A hostibus conculcatum J>.Quamvis aulem cum devota
leam juxla fervcns desiderium cordis ~mei. humilitale prostrati pacis gratiam, vel saltem treu-
302 EPISTOLA XV. garum inducias peliverinius ab eodem rege, nulla
De capitaneo Styrim, qui nomine Ottoeari regis Ro- -tamen cerla haec condilione perficere quivimus, nisi
adversus Romanam Ecclesiam, sacrumque Roma-
hemim omniabona EcclesimSalisburgensis devasta- num temerato fidei ribstrae debilo voluis-
vit; idem Salisburgensis Rudolpho scribil, petens semusimperium
effiei infideles. Nos igitur in angustiis pro
ab eo festinum auxilium.
Augusti reverentia constituti, imploramus auxilium,
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xv.) et subsidium exspectamus vestree felicissimsemaje-
ARGUMENTUM. — Archiep. Salisburgensis' Rudolpho stalis, cum dolore et gemitu postulantes, quatenus
nuntiatjin Austria, Carinlhia, Siyria, hostilia om- saltem reliquiis dictse ecclesias miserabiliter dereli-
nia esse persequenle Otloearo quoscunque regi ctis, ne ld ipsum tenue et modicum faculiatis, quod
Romanorum fideles ; ac demum copias in Salisbur- ab unguibus depraedanlium cecidit, absorbeatur ite-
gensis ecclesiasjura immisisse, quae rapinis et cas- rum ab eisdem, festino suffragio succurralis, ante-
dibus fere omnia pessumdederunt; nullo alio pa- quam nos contingat lotaliter consummari
cto mitigari velle hostem , quam ecclesiaset im-
perii fidem deserendo. Celerem opem ab eopetit, 394 EPISTOLA XVI.
ne modicum quod remanserat corrumpalur. Rudolphus ad proceres regni Hungarim scribit se
brevi ullionem sumplurum de ipsorum hoste rege
Indignalio, quam concepit indigne adversus Salis- o Rohemim.
burgensem [Salzburgensem] ecclesiam dominus rex ** (An. Dom. 4270, cod. Rud. xvi.)
Bohemiae', sicut experimento didicimus,non quiescet -— Rudolphus Hungarias proceres de
donec noslrum et ecclesisenostras vestigium delea- ARGUMENTUM.
tur a terra. Postquam enim omues et singuli perie- fide et sollicitudine in adolescentes Ladislaum re-
runt in Auslria, Slyria et Caiintbia qui colebant - gem ducemque Andream, ab se adoptatos in filios,
justitiam, et Romam 393 imperii legibus parue- collaudal; factisque comprobalurus dicta eos al-
runt, postquam fidelis no=tra devotio removeri non licit ad petendos honores in regno.Romano , sive
"potuit vel mutari, multis lentata lerroribus, variis in aula, sibi esse cordi afflrmans, pristinam ejus
illecla promissis, et a rege praedicto sollicitala quam regni gloriam instaurare, asmulique Ottocari au-
plurihus blandimenlis. Ecce quod tali die capitaneus daciam, Deo auspice, infringere.
fstyriee nomine regis prasdicli omnia ecclesise Salis- Quod illibatse fidei vestrse virorem et decus poten-
burgensis pisedia, fora, castra et oppida exercitu tise naturalis illuminant, quod"invariabiIis aniini ve-
congregato invasit hostiliter, captis hominibus, «t stfi robore rutilantior purilatis scintilla resplenduit,
plerisque occisis, deductis rebus mobilibus, immo- lucidis operum argumentis apparuit et realibus cla-
bilibus vero per ignem et gladium lam crudeliter de- ruit documentis d, dum inclytos Ludovicum e rcgem
vastalis, quodjamde onmibus suis rebus superesse Hungarieo et, Andream ducem Sclavonias filios no-
nihtf cernitur ecclesisememoratae, quod jion sit ab stros charissimos sorte fatalitatis humanae paternis
manias provinciis reversurus erat, ut mihi videtur. tribulantis injuste nos-eruat tribulatos digneturque
Quaeoinnia, utpole conjeclando assecutus, aliis re- rt vestra iienignitas serenissimi nostri domini Romani
linquo integra, nihil negans, nihilque afllrmans.
~ Hislitleris regis potentiam ad redemptionis nostras subsidium,
lucem afierunt aliceab eodem arcbiep. et ad sui ipsius injuriam propulsandam quam nos
scriplas ad GregonumX, quasrefert Hansiz. (Germ. pro ipso patimur, excitare ; nisi enim prompto no-
Sac. lom. II, p. 581) continuo posl datas ad Rudol- his succurrat auxilio, Ecclesias HQStraein praecipitio
phum : « Mulla, inquil, necessitale compellimur, ut posiise subvertentur. «Atque haecquidem epistola ad
afflictionum noslrarum muliitudinem ad apostolatus Gregonum prasferri debet 58 libri primi, cui slatim
vestri sanctam clementiam deferamus. lllustris si- subjicienda isla quam versamus, nam sasvienlis 01-
quidem princeps nosier post rcditum nostrum a tocari nova continet argumenla.
coiic generali, gravi adversum nos indignatione 1=Cbron. Salisburg. ap. Canisium (Ant. Lect, lom.
concepta, omnes ecclesiarum noslrarum redditus et III, par. ii, p. 487) damna illata brevi sermone
provenlus sic integraliter occupavit, quod plerisque complectens : t Anno, niquit, 1275 , rex Bohemias
ex nobis tottemporalia, quas octo dierum necessitati Salzburgensem ecclesiain hostililer mvadit ad aesti-
sufficerent, non reliquit: bomines, possessiones, et mationem publicam ad quadraginta tres marcas
prasdia noslra edicto regio annotata non nobis, sed eamdem danmificando, et maxime in distraclione et
sibi serviunt et intendunt. Civitates, oppida, et ca- cvustione prasdiorum. t Meinoralus capilaneus erat
stra nostra hoslihter occupantur, et ab hac valida Milota Zawischius Siyriee prasfeclus. Qua de re ar-
perscculione nullus excipitur, pr.cter eos qui se ju- ehiepiseopus haud ua multo post in Augustanis co-
ratuenlis el aliis cautionibus astrinxerunl, quod nec mitns die 24 Junii celebralis acerrime disseruit, ut
ad RomanaeEcclesias jussionem, nec ad regis Ro- ail Oerardus (Hist. Austr. lib. i, p. 22). Etenim post
mani prasceplumquidquam corum faciant in- futu- D auditas Austriacorum injurias, ipse « de recenti cjus
rum, quod eidem regi valeat displicere. Talia jura- injuria, qua misso in ipsius ditiones Milota preefeclo,
menta illiciia, et iniprobae faclioiies tam asaecalari- omnia ferro atque igni fcedaverat, verba faciens orat
bus quam regularibus extorquentur. Nos autem, qui et obsecrat Ceesarein, reliquosque principes, uti co-
liorreudam exlorsionem hujusmodi, iiuo conspiratio- natibus illius in tempoi e obviam eant. -
nem damnabilem abhorremus , apud rcgem prasdi- c De lota littefarum sententia uberrime constat
clum locum \'.£iiiasinvenire non possumus, sed pras- ex allata ad Gregorium epislola, prseterquam de Mi-
sentlbus graviores injurias pro conservationejustiliae lolas prcefeclimissione, quae posterior fuit, ut ex ea-
prasslolarnur. Et licet incumbentia nobis isla peri- runuiem silentio colligitur.
cula, quas ad subveisionem ecelesiarum nostrarum, d Hanc epistolam prasferendamesse illi, quam su-
et noslri interitum dirigunlur, timoris pariter eldo- pra allulimus (ep. 6), res ipsa docet. Gamerarius
loris sufficienlem nobis materiam subrninis rent, ex enim Ladislai, exhibilione hac liberali permotus,
boc lamen cruentius cruciamur, quod a promotione commendatione sui regis lerras aliquol sibi conce-
subsidii terrae sanctae, ac prasdicaliorie crucis salu- dendaspeliil, quce nondum ereptas fuerant ex in\a-
liferas, ac prosecutione sancti negolii, in quo stalus soris manibus.
fidei Chrislianaeagitur, omnes communiter prastexiu c Mendum evidens colleclori, aut exscriptori tri-
dicti discriminis prohibemur. Aspiciat igilur ab alti- buendum, nam recte alibi (ep. 6 et 20) Ladislaus ap-
tudine sedis apostolicas vestra-clementia, pater san- pellatur.
cte, quaetribulationes jiostras respiciat, et de manu
. B. GAROLI MAGNIOP-P. PARS I. SECTIO UI. - 11%
771
orbatos solaliis (quos ut carnem ex carne nostra, et A _l aul liomiuibus, | rogatque ut popuios sibi subditos
os velut ex ossibus nostris araplexu sinuque palerno jubeal pracsidio esse eidem Alberto , jugum scili-
fovendos assumpsimus a)gralis non desiniiis prosve- cet e\cussuros|, quod ilhs jampridem Ottocarus
nire serviiiis, et eisdem m suis et regni agendis of- imppsuerat.
ficiosis efcindesineiilibus non cessatis amplexibus
inhserere. Super quibus utique laudabilibus actibus Rudolphusetc.,Tnrbaturnon immerito nostrce se-
veslns, in <pribus nimirunmobis, vCluliu delectabili ^renitalis anirous, jet ad iram conciiamur vebemen-
ac tanto jusiius quanto te el ceeteros saeri im-
quadam refectiqnc complacuit, redihilionibus gralia- tius, prinopes et fideles propter fldeipurilatem quam
rum amplissiniis studia vestra prosequimur et com- perii
mendatione laudabili collaudamus. Volentes igitur ad Romanum geris iinperiupi, gravius per illuslris
fegis Bobemios rabiosam lyrannidem perpendimus
crga vos propter boc realiter potius quam vocaliler iribulari. riiullilormis dilectionis animum et
affiuentius-abundare, pro munere petimus speciah , affectum, Sane quem afl gg@ te uostra geril serenitas ,
si
quaterius quae regno in Romano vel apud nos hu-
turantes' fer\ entibus atque irreraissis desideriis, tibi
jusmodi prasrogativserefulgeant, quod ex his vester caeterisque nostris principibus inique tribulalis. si-
animus obleetelur, a nobis eas cum obtinendi fidu- militei et
cia requiratis. Sic eniiji procul dubio nobis est cordi subventione oppressis, operoso ac festino succur.u et
el curseillud magniflcum 39S et famosum Hunga- potenli ostendere disponimus, et in volo
e una cum filioL. f , rege
fias regnum in aotiquee gloriee fascibus rediviva re- gerimus versus jEgram feliciter gressus noslrqs, festinis
forniaiidne dirigere, sicque ipso illceso perseculoris regum dirigente
illius illidere fei,ita);emb, quod nulla prorsus perso- 'H progressibus nos conferre, primogemlo nostro ver-
narum aul rerum dispendia evitare proponimus, quin j sus partes Austrias cum armalorum multitudine et
ad rsdomandamejusdem fastuosi superbiam sub vi- armalorum militum copiositate apparatu decentis-
deslinato. Qui cum necesse habeat tuos trans-
clricibus aquilis c, duce Domino exerciluum, inlen- slmo
damus : ut discat amodo , posito supercilio per se- ire lerminos absque alicujus hominumnostro laSsione,
veljactura, petimusut eidpm
ipsum, quam sit durum quaruque difficile contra dispendio, mogenilo viam elinlroi.um, juxta quam de tua
pri-
fide-
stimulum calcitrare. litate et discretione inconcussam.fiduciam gerimus ,
EPISTOLA XVII. studeas praeparare; faciens el disponens quod fide-
d lestui de suismunitionibus eidera, inip sibi ipsis sub-
Rudolphus imperator commendal fdium suum pri- \enianf, alque ipsorum negolium in suhvenlione
mogenilum, quem in Auslriam cum copiis mililari- noslri piimogeniti tam ardenter et tani strenue pro-
bus pi mmitlit, cuidam principi, ut ipsum in omni- sequantur, quod jabjecto servitutis jugo per prasdi-
bus adjuveL ctum regem ipsis dudum imposito, in amosnitale
(AiuDom. 1276,,cod.-Rud. xvn.), tranquilla pacis valeanl respirare B. Diclum noslrum
filium lueefidei piiritati examinalee discretionis con-
ARGUMENTUM. — Caslramoturus versus Egram, prse- silio in lolum cdmmiltimus, et quasi pro lllio tilii
missoque Alberto primogeniio in Austriam cum tradimus inslruendum, gubernandum, et ad omnia,
vahdo cxercitu, eidem ab N. iter dari petit per quae liberationem patriaerespiciunt, diBgendurn K
suos fines, promitiens gravem haud fuiurum locis
-» Hist. Aust. adannum 1277 habet: « Circa fe- C | ° Has dedisse litteras puto post recensitum exer-
stum omnium sanctorum rex Romanorum , el Iex citum Campoduni, quas ciritas Sueviae in Algoia
Ungar. in conflnio circa Uaimburgam colloquium Kempten hodie aiidit; ex quihus patet iler ulriusque
habuerunl, ubi rex Romanorum eumdem regem Un- exercitusin Ausifiain,R.udolphi nempe per Franco-
gariee -in filium adoplavit. Et omnes regi Rora. ser- niam versus Egram iu Bohemiasfinibus; Alberti au-
vife promiserunt. Eodem tempore rex Romanorum lem per Tiroleusem eomitatum et Carinthice flnes.
eumdem regem Ungarise apud Bracam ad prandium f Nulli ex Rudolphi ftliis nonien fuil per L. lilte-
invilavit. » Eadehi sententia est Gerardi (II. Aiist. rarum incipiens, ut suo loco dixi (Jib. i, epist. 11 ,
-p. 29). Atiufra videbimus (ep. 51) in eo congressu, num. 4) : li. igitur aut R. reponi debent, quibus in
seu colloquio non adopliouem, sed fosdus sancilum dicentui Hermannus, aliusve liliuspadicognomiiiis,
esse. Quamobrem-Rudolphus dum proceribus alacri- qui lirocinium sub slrenuo genilore agens, in castris
talem addilurus, regiis adolescentibus paternum so- esset. Quandoquidem Albeito, Heunanno, et Rudol-
latiumnon defuturumaflirmat, eosdem jam adopta_.se pho, et eorum hceredibusmasculis feuda sequenti anno
signiftcal. concessa iuveniuntur a Pelro Pataviensi episcopo, in
i Stepbanus adolescentium pater in tractatu pa- duobus diplomatibus apud Hansizium (Germ. Sac.
ciscum Otlocaro ap. Rayn. (1271, n. 50 seq.) sibi tom. 1, p. 418 seriq.).
retinuitt Hungarialn, Dalmatiam,Croaliam,Ramam, 6 Philippum Caiiuthias ducem in comitiis Norim-
Sefviam, Galliciam, Lodomeriam, Comaniam, Bul-_ _ bergensibus provincias illius in\estiluram accepisse
gariam, 'tolumime ducatuin Sciavonias cum atlinen- compertum est (jep. 14, n. 4); lametsi eodem boc
tiis eorum. s Juri autem omni cessit« in ducalijjus , anno Rudolpiiusj earu provinciam una cum aliis
Slyrias, Carinlhias, Carniolce, et Marcbias. > Queln 0 Austriacis acquisitam Meinardo comiti Tirolensi
sane tractalum sequenli anno 1272 Gregorius X ra- adminisirandam | dederif. Quamobrem fidehlali et
tuni^habuitapostolica aucioritaie. Atmoriente Ste- discrelioni hujus ducis exercitum commendari credi
phario eodem anno, pax evanuit. Nam Bela dux, Ot- posset : quas, cmn fallaees bac ocfasioneperspeclas
tocafi consobrinus, proditionis apud Ladislaum in- fuerint dejectionis causa poslea exsliteriiil. Al quas
Simulatus ac cassus iracundia exeestuantem Otloca- sequuulur, Phiiipjpo con\enire neqnaquam possunt.
rum coegit pacem abrumpere : et quamvis Gregoims, k Hasc sane non h_minem una lanlum occasione
Caroli eliam Sicilias regisopera invocata, erup uram cognitum, cum feudorum invesiituram et resliltitio-
iram Teprimere conalus sit, ftrocistamen animi monem in hitegi um (ab Otlocaro enim dejeetus fueiat
tus comprimere non potuit. Idcirco Rudolphus pro- ex Carinilna , et'Carmola) a Rudolpho obiinuil; sed
cerum ^fldem euranique egrasgiaro coinmendat, ac spectata. tidei virûm, cui Albertus lanquani patri
parentis vices se gesturum promittil, eosque bene- commendaretur, qualis erat Salisburgensis afclnepi-
iiciis affecturum, ac regni asmulo arma quautocius scopus. Cui tameii scriptam epistolam aflirmare non
illaturuni,. ausim, cum supra viderim (ep. 12) oflicii\eiborum-
o 'De aquila in vexillis vide supra (ep. il, n. 2). que dlscrimen huic epistdlas cum Jilteris ad archi-
d Corrige, lilulaloris ingraliis (Rudolpho -sic per- episconuni intercedens. '
petuum voiente) Rudolphus lex Romanorum.
?73 COD.DJTL.—MONUM.,ETC.,SEU GOD. CAROLINUS.—APP.—EPB.RUDOLPHI I.-^LIB. II. 774
397 EPISTOLAXVHI. A die sancto Pentecostes, ut constitutum fuerat;
' duci cuidam sed aliquandiu iinpeditum fuisse gravibus negoliis,
Rudolphus imperator significat se
. mgturum contra Rohemum, et ut caslra viciniora quas suus legatus enarrabit.
occupet i. Is, beatissime pater, zehis circa palerni benepla-
citi peragenda mysieria incessamer exuberat; is
(An. Dom, 1276, cod. Rud. xviu.)
'ARGTJMENTUM. — Iter sibi tutius comparatur-us ad- irevefain peclore iilialis• devolionis effeclus effervet
assidue, circa matris Ecclesiae miaislerium cultu
versusBohemise regeih",hortatur N. ul occupet ca- honoriflco
stra hostis suaeditioni finitima quaecmiquepoterit. bili vestra prosequendum, quod amodo cum ab ama-
• Praernitim promittil laudem atque holiores. nos conligil abiisse e prasseniia, nul-
lis onmino pepercimus sumptuosis laboribus, qiiin
(Quam versutcecalliditatis insidiis, quam calum- *egio apparatu decenter accingeremur ad iter, quo
niosse intentationis insullibus, itemerarius hoslis sperahamus incedere ad suscipiendum in termino
imperil N. jn exhcereditationem ejusdem imperii iiobis a vestra'benignitale praefixo, de sacrosanetis
jnachinetpr, satis, ut credirous, tibi in vicino est manibus vestris iii>perii diadema f._Sed votis hu-
cogriitum quod jahi trarisiit ad refholos. Sahe cum jusmodi successiva processuum aptitudo non abfuit
ad recuperandnm possessiones praeclaras imperii [Fos. adfuit]. Imo et casuum inopiriajiilmm post-
per eumdem haetenus oecupaias c, imperialia po- modum ingi-uentium intriGata congeries promplum
tenlias signa movefe in pj,'oximo,_ duce altissimo spirilum a tam .grati operis exsecutione graluila
,exercitupm Domino , disponamus, sinceritatem aliquantulum sequestravit «. Quse/juidem negotiosa
tuam, fle qria non modicam oblinemus fiduciam, B obstacula vestrae sanctitati polius fidi intcrpretis
amplissima qua possumus prepum instantia duximus eloquio* duximus disserenda 3@9 quam seripto.
exhortaridam, quatenus ad occupaiionem castrorum Propter quod religiosum et hQiiorabilenj N. \irum
prsedicti regis, quas tuas- sunt vieiniora potentias, - utique fide ac devotione conspicuum, -coeljbis vitae
:[Foi-s. provincias], omnes .aniini tui curas jst studia candore nitentem, nobisque praslucjdis njeritis suse
opporluna convertere non omittas, ut ad invasio- probitatis acceptum, in 'cujus -os super praemissis
nem ipsius per eadem loca liberior nobis transitus •ei aliis vefba nostra perfecte transfud.mus, ad bea-
pateat, et - ingrcssus habilior d in perpetuum ' titudmis vestras pedes, ut casus bujusmodi refe-
sueedesolalionis exterminium nohis el noslris va- rat, fiducialissime destinamus* humillime silpplican-
leat preeparari. Per hoc enim procul dubio m et lui tfes,,ut ei super his, veiuti nobis ipsis, -dignemirii
condignis a noslra inagnifrcenlia prasconiis pras- fidem credulam adhibere h.
veniri jolerilis et praecefsishonoribus exaltari.
EPISTOLA XX.
398 EPISTOLA XIX.
Rudolphus Cmsar excn-satse apud pontificem Roma- Excitat Lfidislaum regcm Hungarim, et Andreami
num, <juod ad ^consiitMumiempus non- venerit ducem Sclavonim,contra regbm Rohemim.
pro cormia hnpeiii •suscipienda. (An. Dom. 1276, cod. Rud, xx.)
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xix.) ARGUMENIUM. — RudoiplmsLa^dislapUng-arias-
— Rudolphiisproteslalur Gregorio X vegi,
ARGUMENTUM. fratrique ejus Andrece duci Sclavonice, lapquam
se post Lausanense coJloquium nil babuisse an- /, adoptatis iu filios, ac fosdere secnni junctis, ijun-
tiquius quam magnificuiii apparalum pro Italicd ^- tial se eos, regnumque eorum a tyrannirJe Otto-
itinere suscipiendo ad iraperialem coronationem cari liberaturum; excelso magnoque animo eos
a> Corrige ut in col. 771 (not. d). -sus archiepiscopum, aliosque principes, barones,
J> Oltocarum superiori anno denuntiatum fuisse ct comites, qui ab eo defecerant, ut regi Romano-
hoslem imperii chroiiicoruni prassidio vidimus: Ru- rum adhcererent. Haec tamen causa , ptcunque
dolphi lestificatidne nil cerlius desiderari potest. gravissima, impedimenlo non erat, quin Gregorio
•° Carinthia, Si_iia, Cannola, castercequeAus- supersliie ad duo illa maxinia, onmiumque praeci-
triae provincise nequidquam per legatos repetilas, pua serio incumberelur, expedilionem Syriacam,
anlequam hostis impeni denuntiaretur. et coronationem Rudolphi, ejus quippe îces fu-
d Per Bavariahi iter hahiturus crat: atlamen de turi eranl imperalor, et pontifex, ut conslanter
illius duce Henrico, ejusque ditione semper silet. -auclores aflirmani. Alia igiiur iropedimeuta super-
Uhi\enit, soia ostenlanoae -armorum* eum com- venerant, quselegalus enarraturus erat, quihusque
pressit. Tuni vero Austria omnis patuil usque postea seexpboaiiirumpolliceiiirlnnocentip V,{hb. i,
Viennam. ep. 58) ut stato*die prjeslo sil in 'Urbe.
e De eolloquio-Lausanensi eum loqui, et quidem h Minoriiasul plurimum legationibus fungebantur
cttm Oregorio X pro^certo haberi dehet. Cumque id temporis apud ponlificem piincipesque summos.
posl pontiiicis rnortem cardinalibus affirmet se jam De quibus minime praslereunda.mihi xidetur concilii"
paratum -essead veniendum, necessario has lilleree ." Lugdunensis pwsclara teslifieatio, tampro iis quam
retro trahendas sunl, prscferendsequeillis ad cardi-' pro ordinis Praedicatorum religiosis. "Ulrique enim
nales (l.i, ep. 42). Eas vero ante diem 20 Januarii maxinie puiahantur Ecclesicenecessarii, cum de no-
anni 127<3scriptae fuerunl: quare istas sub finem vis religionibus iroprobandis res erat: «fkne, aiunt
praseedentis datas yideniur, leste Rudolpho ipso, •Palres, ad Prsedicatorum £l Minorum ordinos, quos
qui non diu, sed aliquantulum se esse deteutum e\idens ex eisnulitas Ecclesiasuniversali .pro\eiriens
ait a prjsdicloitinercsuscipiendo. perbibet approbatos, praesentem non patimur consji-
f Jam diximus lerminum primo constilutum - tutionein extendi. GaslernmCarmelitarum, etJSremi-
fuisse diein festum omriium sanctorum anni 1275; tar-umsancti Augustipi ordines, quorum institulio
at eodeni iriiminente,-dum rex cmn pontifice Lau- diclum eonciliuro,generale.(Later. suh. Innoc III,- c
sanas eonsistebai, ad diem pentecostes anni sequen- 42) praecessil, in suo statu manere cor_codimus,
"lis "diialum esse. Quamohrem inepte litulator ponit donec de ipsis fuerit aliter ordinalum. a Ex- utro au-
RudoJphum se exeusare quod non veneril: ipse tonl ordine hic religiosus fueril, dun prassenim seiio
cnim Rudolphus«ait regio apparatu accingeremur ad animadveitenda n.obas.prasbet, -sanctos nimirum ho-
iler, quo spei'abamus incedere. > Quid sibi velit minum mores, eorumque animi sinceritatem , ma-
hujusmodi frequentibus transforenationibus, lcotor gnam esse coinnifindathraemapud»sumhiQsprincipes;
judex-esto: mihiquidem colleclor, seu exseripior fet ulriusque ordinis religiosos, aiitequam habitos xigorille
iste est sublestas fidei. iprisiinus'defer\cscej.et, summo loco esse in
6 Ex superiofibus paietlonge ante Lausanense Eeolesiae reique pul4icasaitiiit(.libus.rinfua esemplis
•
colloquium hostilia omnia esseab Ottocaro adver- confirinatuiu h©c vtdebimus.
775 ;; B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO IH. •;„ -- 776
essejubet: etenim cum sequo ac fortunato prin-. (_. Satis in est regise celsitudini -patens et cognitum^
cipe sunt pugnaturi. quanta te virtits 1 enileat, satisclaris etplacidis elu-
cescit indiciis ei noioriis claruit argumenlis, quanta.__
Placidas parentelas conjunctio, quas idenlitatis al- slrenuitatis et fidei rutilas "puritate, dum nostraeglo-"
ternse nos unit amplexibus, sic est nostris infixa riae sitibundus et avidus, personarum et rerum dis- .
praecordiis, sic revera convaluil radicala tenaciter,
et memoriaenostraeplantariis insita jugiter coalescit, non pendia non evitaits, ad exaltalionem imperii prosilire-
inter crebra sollicitudo nos cessas inlrjepidus, credilae tibi nostree militiae
quod castera, 'quorum
afficit, illud inhaeret potissime volis nostris, qualiler agraina gloriose jae strenue dirigendo e. Super quc
vos et inclytum N. quos ut carnem ex carne nostra, utique tuoe commendamus conslantias, quas in operis exhibilioiie
et velut os ex ossibus nostris amplexu, sinuque pa- complacuit, effectum. Sane tua volu-
terno fovendos sumpsimus, a tyrannide 400 mri- mus desideria non lalere, quod in proximo, Deo
bunda perseculoris iniqui possimus eripere a, ac duce, ad partes Austriae in rcgio polentatu et appa-
avitashasreditatis vestrae funiculos ccngruis finibus ratu magnifico nos conferre disponimus", digna pro
meritis le bene|ficentia liberaliler prseventuri, et
ampliare. Sic enim proculduliio nobis est. cordi et juxla industrias liiae consilium fine salutari f negotio
curasillud magnificum etfamosumHungariasregnum
in anliquas glorieefascibus rediviva reformaiione di- provisuri B.
rigere, sicque ipso illaesopersecuioris illius illidere 402 EPISTOLA XXII.
ferilatem, quod nulla prorsus personarum aut rerum Fridericus archiepiscopus Salisburgensis absolmt
dispendia evilare proponimus, quin ad edomandum r, suos dimcesanos a juramenfo prmstilo cuidam
ejusdem fastuosi superbiam sub victricibus aquills, principi. i
duce Domino exercituum, intendamus. Ut discat
amodo, posito supercilio per se ipsum, quam sit (.4«. Dom. 1276, cod. Rud. xxu.)
durum quamque diflicilecontra slimulumcalcitrare1. ARGUMF.NTUM. — Archiepiscopus Salisburgensis pro-
Eiaergo princeps, in quem proavorum generosa stre- vinciales suos a juraiuento frdelilaiis absolvit, quo
nuitas' vires et animos derivatione gratuita propaga- regi Bohemorum astringebantur; ac de suffraga-
vit, viruminduite virtuosum, vos robore fbrtitudinis neorum consilio se anathemaiepercussurum mina-
accingenles. Gonfidimusaulem in divina clementia, tur quemcunque juramenti ejus obtentunon adhas-
quod non deerit vohis prosper eventus ad omnia, dum •rentem Rudolpho.
in causa facili et sequamilitabitis, et sub principe ze- Fridericus Dei gratia, etc, omnisboni plenitudinem
lalore justilias forlunalo c. cum salule. Exjquo jurisjurandi sancta religio non
401 EPISTOLA XXI. esl iniquitatis vinculum, sed confirmatio poiius veri-
Rudolpnus ducem exercilus ad militiam invitat d. tatis, viri pruderites et providi, de quorum vos nu-
Dom. cod. Rud. mero seslimamus, illud plene intelligunt et faciliier
(An. 1276, xxi.) apprehendunt, Iquod illustri principi- N. per vos et
—
ARGUMENTDM.Ducem cum parle copiarum in alios praestita sacramenta adversus sacrum impe-
provincias imperio recuperandas prsemissum, ob rium, dominumque vestrum serenissimum, nec te-
res prasclare gestas eximiis effertlaudibus; eique nent, nec Iigant' vos, quod contra ducenret justitiam
nuntiat se propediem profecturum in Austriam statumque reipublicas indebite suut extorla b; el
cum magniflcoapparalu, regiaque illum muniflcen- Q quoniam eadem juramenta observari non possunt
lia prosecuturum. siue prsejudicio veslrae salutis et morlali periculo
a Magna hujus epistolas sknililudo cum sexlade- ipso, eumdem cpm vestrae sanctitafi placuerit, et
cima facit ut datam utramque credam uno eodem- visum fuerit opportunum, ad imperialis fastigii di'a-
que temporc Cumque in utraque ii adolescentes re- dema dignemini misencorditer cvocare : utsciant et
gii adoplati dicanlur, fateor me non intelligere cur intelligaut univefsi, quod posueiit vos in lucem gen-
Austriacas his>torieeauctor Gerardo nimiam fidem tium Dominus, et per vestras discrelionis arbilrium,
adhibens adoptionem differat in sequentem annum. orbi terras post nubiluni exoplata serenitas elu-
Vide supra (col. 771, n. 1J). cescat. » I
b Iisdem fere verbis Ungarice proeeres allo- d Leclor, judex esto, num tilulus eonveniat
quitur. epistoLc Regio exercitui rex ipse cum uno ex
c Vanum esset tantum principem, tantisque orna- filiis praserat : Ijamque omnia erant d.sposita ad
tum \irtutibus cum Cassarealiisve ethnicis principi- movenduui castra. Tunc vero exercitui eidem quaerit
bus comparare. Al Engelberti Coloniensis jepisoopi ducem ? | comitem Tirolensium
teslimonium silentio prasleriri non debet, qui Gre- e Meinhardum praemissum
in
gorio X electum regem Romanorum sic describit fuisse Styriam el Carintbiam auclores constanter
(Cod. Ccesar. ap. aucl. Piel. Austr. 1.1, c 4, p. 54): tradunl. Qui cum Rudolphus Palaviam pervenit die
« Et ut de regis elecii, sic et coronati persona sacros. 26 Septembris, in castris regiis reperitnr, dliciturque
RomanaeEcclesias matris nostrse nova gaiidia eumu- ulramqueeampjrovinoiam adegisseinverba.Mentiar,
lentur, idem rex est lide catbolicus, ecclesiarum " nisi ad hunc sirenuuni ducem epistoladata est. Quin
amaior, justitias cttltor, pollens consilio, fulgens etiam Albertus primogenitus Rudolphi, quem supra
pietate, propriis potens viribus, et multorum po- vidhhus (ep. 17) praeroissum pari modo in Au-
tenlium afflnitale connexus, Deo, ut flrmiter opina- striee provincias, cum comile Meinhardo fuisse vi-
mur, amabilis, et liumanis aspeclibus, ut cernitur, detur. Cerle ctim credita sihi militia res gesserat
gratiosus; insuper corpore strenutis, et in rebus bel- dignas, quae a Rudolpho maxime commenda-
licis contra intideles fortunalus. Propter quod spe- rentur.
ramus in eo qui reges et regna constituit, quod sub f Hic videtur aliquid deesse.
ejus principatu paciflca quies regno proveniet, pax BEodem hocanno Pbilippo Carinthiaeduce dejecto,
ecclesiis, concordia plebibus, et moribus disciplina : Mcinhardum pfovinciis praefecit, ut animadvertit
ila quod gladii conflabuntur in vomeres, cornu Ohri- Hansiz. (Germ. lSac. lom. II, p. 565), cujus verba non
sti sui a rege regum magniflce sublimalo. Vos itaque negligara. « Cuin Rudolphus anno 1276 provincias
quaesumus, pater sancte, suscipite filium singula- occupasset, eas non Philippo, sed ileinhardo Tiro^
rem, quem procul dubio sentielis intrepidum matris lensium comili, propter egregie navatam operam
Ecclesiaepugilem, et invictum fldei calholicas defen- tradidit : Phihppo modulum suum apud Urbem
sorem. Procesûm vero tam rite, tam provide, tam Chrembsium ad exitum usque tolerante. Decessit
mature de ipso sic habitum, gratiosse approbationis an. 1279. t |
applausu beuevolo prosequentes, ac ex aflluenti pa- t Qucejuranênta Ottocarus extorserit, vide su-
ternae dulcedine pietaiis opus perflcientes Dei in pra, ep. 15. 1
777 COD.DIPL.—MONUM., ETC-.,SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP. RUDOLPHIL— Lffi. II. 778
"animarum vestrarum, nos auctoritate Dei omnipo- A.ciabiliterobservare
j 3. Hinc est_ quod sic contractae
tentis ipsa vobisremitlimus et absolvhnus ~, imo non inter nos inviolabilis amicitias debitum vice reci-
esse ligatosdenunliamus ad observautias eorumdem. proca repetentes a vobis, juxta_quod vester procu-
Nos etiam de consilio venerab. fratrum suffraganeo- rator et nuntius spopondissedignoscitur, et ad hoc
rum nosirorum per excommunicationis sententiam vos solemniler obligasse e, serenitatem regiam am-
adversus omnes et singulos procedemus, qui prse- pliori 404 <Iuapossumusprecum affeclionedeposci-
textu 'juramentorum taliter prasstitorum in erroris mus, ethortamurquatenus mutuo nohis in nostris
concepti devio vagari magis elegerint, qnam feduci necessitatibus subveniatis auxilio, et fidelibusac fau-
ad semitam veritatis apertae , quam [Fors., qua] 'v toribus nostris in Austriaset Styriaeducatibus efflcax
Romanuic. imperium Deo jam prasducenos-prae- opportuni patrocinii prastendatis umbraculam et so-
cedit^v latiosi consiliiet auxilii fulcimentum, prout dilecti
403 EPISTOLA-XXII^ Jideles nostri-JS!. N. celsiludinem regiam duxerint
f. Nos enim in civitate nostra Vien-
Rudolphusscribit~regi Ungarim pro' auxilio contra; informandam
nensiE,utpote regi Bohemiaesatis contermina, moram
Rohemumc. ; utilem ista vice contrahimus, ut si rex prasdictus
(An. Dom. 1278, -cod. Rud.. xxm.) , temerarios impetus sui gressus in altritionem ipso-
ARGUMENTUH. — Rudolphus Viennse consistens jami- rum nostrprum fidelium forte direxerit, ipsum a
inde a recessu Ottocari, et nndique auxilia contra- tergoviriliter insequentes, eumdem regem, praedictis
- hens contra eumdem rebellantem , seque ad ulti^ fidelibus nostris illassis, allidere valeamus. Vos ita-
mum conflictumparantem,regem Ungarorumorat,i ]j que quaesumus nobis cum festinatione rescribite,
ut sibi praesidiosit in ducatibusAustriaeet Styrias, ' quid super praemissisin vesfro pfoposito geritur e.t
quo si hostis se vertat, eum insequi1a tergo se' in beneplacito continetur K.
- constituisse, regem admonet. - '' EPISTOLA XXIV.
Cum inler reges orbis, et principes affinitatisin-
terdum et amicitisefoedera contrahuntur, tanto ma- Rudolphusrecipit cujusdam excusationem,ita tameri
joris inter eosdem affectionis unio debet merito, _ ut nolit ipsum esseinter
mediatorem. ~ se4t regemRohemimpacis
suboriri, quanto majores aliis In celsioribus !positil .
speculis dignitatum, virlutum-inferioribus debentt - [An. Dom. 1276, cod. Rud. xxiv.)
exempla disserere. quantoque per unanimes volunla- ARGUMCNTUM.—Berriardi cpiscopi Seccoviensis de-
tes ipsorum pax firmior crescit in populis, amplian- optimus princeps liberalissime respon-
lur honores "alterutrum, et suorum roborantur in1 " precalioni det. Pacis arbitrum inter se et Ottocarmn negat
poslerum jura regnorum. Sane contracta feliciter_ selllum accepturum, nisi prius Ottocarus immensa
fnter nos jampridem alternae connexitatis identitas' damna illata resarserit: tiim vero prae-
sic revera inexstinguibiliter est in nostris radicata' - biturum£piscopis aures rebus rationi congruis.
prascordiis, sic in intimis nostri cordis affeclibusest
firmata tenaciter, quod delectat nos exsequi per Litteras vestras * nobis postremo transmissas af-
effectum quidquid regalenrvestrum demulceat ani- fectione benigna suscepimus', ut pote quaefermenti,
mum, quidquid vestrae majestatis honoribus arbitra- quod litterarum vestrarum 405 priorilas discrimi-
turi fuerimus adauctivum, incommutabili animoi c narat et sparserat, vos reddenles innoxios, velleris
disponentes, confibulatioriishujus vinculum.indisso- verecundi velamina revelarunt i. Sane aunquam
- Cum nasc
gereDatarchiepiseopus,',in tuto erat,, ad ' earinum.spectat-J278.
Rudolphi enim castra sequebatur. Hist.Austral. t
post Anle sancilum fosdusa rege Romanorum cum
Rudolphi adventumin Austriam, eamdem rem sic.- fege Hungarias, legatis iStro cilroque missis pactio-
enarrat: « Quem ministeriales honorifice ac solemnes factas erant, riteque omnia peracta, quasin hu-
niter recipientes, relicto et abj"ectoprsedictoregej jusmodi magnis negotiis fieri solent, ut Rudolphus
Boemias,Rudolphoadhaeserunt, oblitique suotpacti i- luculenter affirmat. Quamobrem chronistasAltahen-
etjuramenli quodpepigerant cum eo,postpositis hse- sis, aliorumquebreviloquentiam de amicitia invicem
redibus eorum,,quos eis in obsides tradiderant, ac contracta, cum mira-factorum celeritate conjunctam
per consiliumel informationem Praedicatorum et(, secerni oportet, ita ut sanciendofosderi plures men-
Minorum fratrum, et totius cleri, qui auctoritates ses, nec pauciores' apparatui novi belli tribuantur :
papas tollenles jurameutorum scelera, 'omnes re- nam rei utriusque effectusante Auguslimensis extre-
gem Rudolphum in dominum receperunt. _ Fra- maf anno 1278 non apparuit (ep. 52 seq.).
trum-clerique consilium, accesserit, necne, noni Rudolplius et Ladislaus reges conjunctis exer-
qiiaefo : episcopali auctoritate populos absolvl at citibus dimicarunt, quod litteras eaedemdocerit. Bohe-
-jurainento certum hoc monumentumluculentissimei mus enlm castfamelatus in Austria Rudolphi consilia
testatur. •elusitad Styriaeducatum quod attinet.
"h
Populorumstudio, qui ab Ottocari tyrannide li-- "n s In hac urbe rex Romanorum moratus est usque
berari avebant, spiritualibus armis accedentibus,, ad Annae-reginae decessuman. 1281. Tunc Alberto
civitates et castra se Rudolphi dominio subdiderunt,, primogenitoAustriae,aliarumqueprovlnciarum admi-
excepta civltate Viennensi, quam obsidione cinxit,, nislratione" h
dimissa, profectus est ad Rhenum.
ut breviter Eberardus Altahen. et fusius alii constan- Quanqnam vi fcederis ad tegendum et nocendtun
ter tradunt. initrnon defutura esse auxilia vidersntur a foederato
c Loco hujus epistolas ponenda erat 29, cum au-- -rege, Ruddlphus^tamenseripto sibi significari oplat
tem religio mihi fuerit ordinem codicis ullatenus; ab eodem rege, num opem sit laturus, necne? Gon-
immutare, neistam quideinevidentem inversionemi iligendum quippe erat ciini rege liominum sui asvi
attingam, cum_praseipueqnaemox sequelur epislola,,- fortissimo,, ac bellicosissimo, nec non vietoriis
superiori praemittendasit, pluresque aliae vagentur assiielo, ul iradit chron. Pragen. prasterea cum fege
a propria sede, ut videhimus.In antecessum potiusi iralo.
notari debet, anno 1276 die 19JvovembrisElisabethi i Bernardi scilicet Seccoviensisepisoopi, Oltocaro
Sacro Bohemiasregem in genua provolutmnjurassei addictissimi, qui annoprasterito regia legatione fun'
fidem Rudolpho coram multis priricipibus : quahii êns in Augustanis comitiis temefe invectivam lia-
reiriuberrime enarratam videhimus infra (ep: 29.) - bueralin Rudolphum,quem Bohemi potentia fretus
d De afflnitatepei adoptionemcontracta estdictumi tanquam fiosrishoslem conlempserat.
supra (ep. 1'6 et-20 ) :, hic autem initi etiam foede- r Has igitur litteras aliaepraecesseranl,quibus opi-
Tis fit -menliO', cujus conditiones habentur infrai nionem ab se averterat, qua probrosos in regem
(ep. 51). Quare eadeni isti praemittenda erat, qusei Romanorum" " """ dictitaT.atur.
libellos effudisse ""
Neiitram
PATROL.XCVIU. 25
770 ' 'B. CAROLIMAGNIOPP. PARS L "SEGTIOHL 7g<5
Jiactenusi regia (celsitudp de veslras •rectitudinis in- __. que beneiicentia1ipsum, ejusque familiam.se pro-
•ohliquabilitatcdecrediditjised in vobis quidquid" iu secuturum esse Ipro merltis promiltens.
puri pectoris bominem'minislerIdSasnaturae potue- _. De generosi sanguinis .unione qua nobis astringe-
xitarliflcium tnfudisse, seriiper exi.stimavit diviuitus ris c, te_ degenerarenullatenus .arbitrantes, since-
inditumesse vobis. Ex his igitur, quae sincera pras- ritatem tuam, ,de qua non-dubia flde corifidiriius,
cordia rubiginosas nofi susceptibilia cicatricis, jaiii ampliori qua possumus precum instantia duximus
.yerisimiiiter produxerunt in lucem celebris opinionis exhortandam, -quatenus traclus, naturalis funiculo
vestrae prasstantiam, tel conslanlias firmitatem 'con- parentelas qua junigiiaur, digne pensanS"'quod regias
dignMaadumpraeconio'commendantes,exclisationem sublimitatis auspicia nobis allribula>divinilus,'tua
vesteamdiliBaler.admitlinius, «t niientis "Innocentias sint, tuasque posteritatis egregiae 407 incrementa
lilulbs approbamus. Viderinflamen ii.i, qili vobis perpetua et magriificafulcimenta, nobis nostrisque
insciisiveritatis. vacuos dictaVere_libeIlos, quid ho- fautoribus studeas in instantis casus.articulo, comra
noril et'glorias.ex «.ommentis hujrismodi consequan- grassatorisimqui potentiam, tain viriliter quam con-
lur,a:"Boffo super his qua. inter castera celsiludini stauler assistere, jet nos impugnantes fideliter-expu-
nostras scripsistis vos velle libentef ad bbnum con- gnare. In hac eienini causa liia res agiiur procul
cordias inter nos et regem Bohemise per mediatoris dubio sicut res nostra. Quare siprompto aggressus
sollicili moduni interponereârtes vestras, 'sic vohis fueris animo qusepetuniur, condignis te ac tuos
daximus respondendum. _gJ8 Quoa"cimi idem rex xegia celsitudo magnificabil honoribus,; etfecundis
ad principes nostros arckiepiscopos et- episeopos , beneficentiaesuasIrevera favoribus ampliabil.
veluti ad pupillam oculoruuv nosiroTum Ulramque B
maifum hostilis invasionis exleridefii; ih eoruin con. EPISTOLA XXVI.
tinuum exterminium gravlter -debacchande, penitus Rudolphus defert\ c.uidam principi ojficium in im-
incongruum arbilramur et indecens, eo sic proler- perio, eumque \invital ad sodetatem belli-,et pet
vienle ierociter, "in everiluuih"traclandorum el, du- illum alios. i
biofum involucro nos iuvolvi. Veruin si nianuni re-
traheret ab offensis, et iiiale facta cofrigeret restitu- (An. Dom. 1276, cotLRud: xxvi.)
tionlbus ahlalorum, ad ea quas forent congma An.GUMENTtai. — Consangulneo alteri principi in
rationi possemus facilius.inelinari \ Otlocari faucibus exposila conferl ofli-
- provincia
cium Imperii a priucipibus raiihahendum, cum
EPISTQLA XXV. ad imperialem aulam accedet. Inlerim ei constan-
Rudolphus eognatum hortatur, ul secum contra regem tiam In flde commendat, eumque impense or-at,
Roliemim proficiscatur. ut ayunculos suos ad eadem^ spe preemiorum alli-
(An. Dom. 1276, cod. Rud. xxv.) ciat |
ARGUMENTOH. — Principem aut comitem consangus- Duplex tibi suppetere non 3mbiginius incenlivum,
neum hortatur, ut sibi opem ferat adversus Bohe- qnod nobis et Romano imperioîdeoministeriosus, ut
miae regem Ottocaruui', magnis eum prasmiis sua- apis argumentosa, deservis ; qupruro alterum sjan-
epistolam codices praeseferunl.ab Ex hoc autem Ru- Junt iras vestras taliler etlerrores; ex ,quo nonêst
dolphi responso, cujus frustum Hansizio recitalur Q accusare aliuin, quam meipsum, qui liquido confl-
(Germ. Sac tom.'H, p. 5S5), patel Bernardum hinis teor, me peccasse. Ego autem si quid in eo est vel
litteris egisse causam suam. Harum astatem facili opere,. vel sermone eommissum,, in quo yeslra sit
negolio assequemur, siadfuisse
animadverterimus, vi Kal. \el ekasperata lienignilas, vel utilitas niminuta ,
Octob. Bernardum non cum aliis episcopis vestrum ûheo sponlaneum satisfaclione judicium,
Pataviae in castris Rudolphi, at Novembri de"clmaute quatenus vos aequa discretionis ,lance pondus libiis-
una cum Salisburgehsi archiep. el suffraganeis detis exaihinis , per quod el confilenti sit venia, et
disse -litteras gratulaiorias ad Joannem XXI quibus ihnocenli non imputeiur de ceetero Iia.c offensa;' ve-
Austrias aliarumque provinciarum liberationem a nialque Ausler, qui ollam indignationis, fallace Aqui-
tyrannide exsultantes nuuiiant. Itaque metu priirium, lone§uccensam, jmitioris auree temperamento refri-
cum Rudolphuni favore principum, et armorum ter- gerel, alque in thaliimo Salomonis medium cubile
rore advenlare in Auslriam vidit; deinde exemplo cliarilate constitnens in quietis tranquillae planilienis
Henrici Bavarias ducis resipiseens iittefis deprecari liienlisvestrasredigat 1 ternpeslatem. J Prasterea kcto
veniam cospit; quam uiique obtinuit, antequam Ru- confirmavit' quas litteris ,amplexus eral. Nani una
dolphus ex Bavaria moveret castra. cum cseieris principibuscertaiim subvenit indigentias
a Magnanimitate princlpis ac inansuetudine raro Rudolphi in prosecutionelielli adversus Ouoctruin.
admodum obvia, episcdjii excusaiionem admittit, Cujus rei moiiuirienlavidesis apud eumdem Hansiz."
atque auctoris libelioruin, quieunque lueril, conscien- (i(iid.,p. 586 seq).
b Tiiuli fallaciam hsec arguunt. Rudoipnus siqui-
tiam malefacti arhitram relinquil. Quare Bernardus
tanti beneficii asstimalor iertiam regi Romanoruin dem prasbere •
aures faciles conventioni alicui non
"
epistolam scripsil, quairi refert,inHansiz. ex cod. Cas- reousal
' dummpdo Ollocarus ma!e facla eroendet.
sareo</ii.p. eadein), quas"cum nostro desideretur, Haec et sequens epistola inscitiae insimulant
audienda est : « Revixil spiritus meus exsulutionis scriplores , qui Jn magno boc progenitore Augusue
insperatas gaudio excitatus. Sedeuti in tenebris, et domus Austriacse inclyium genus , et polentiam ab.
unibra mortis lux est niihi visa coelilus exoriri. eleelione ejus iii reêm Ronianorum desumunt,
Pulsis jam e medio rancorum nebulis, quas suis folr Reele de codem Coloniensis archiepiscopus, ut supra
lihus fabri induxerant Aquilonis, repenle quidcm vidimus (ep. 20, m not.) sub ipsam eleclionem midto-
vestras serenitails jubar lucidum mihi gaudeo arri- rum polentium affinilale connexumdescripsit Grego-
sisse. Coinplector, et teneo supef aurum et lopazion rio X reclius haud dubie dicturus, si et consangui-
lilleras vestras, quas mihi quidem detulit Angelus nitale adjecissetj Cerle inler potenles affines haud-
pacis, in quihus ramum oliyae ore columbino ppr- dum receiisebantur Alhertuset Saxooias dux, cui Ru-
rectum ad instar Noe fluctuantis me proliteor rece- dolphus Agneterii filiam, Otto Brandehurgicus,
pisse: denique annuenle Doinino, gauditim magnum, cui Hedwigendespondil : namque id factum Aquis-
quemadriiodumgallo-canenle Spes rediii. Refusa est grani post coronatjonem scquenti anno. Ex poien--
salus asgro, restitula sanitas semivivo. Casteiumani- tibus autem consanguineisHenricuroFurstembergium
ma mea turbata est valde, quod In me visa est (ep. 24 et seqq. lib. l) prascedenti anno praefecitpro-
vesfcragratuitas perturbata et exasperaia lenitas. ld vmciis, quas putabal juris imperii: alios duos modo
melspeccalis prorsus imputo, quibus iram merui, hortatur, ut poientissimo regi Ottocaro suas vires,
et vestram deminui gratiam, dto in me transie- objiciant. i
7<?ICOD.DIPL.-MONUM.,ETC, SEUCOD. CAROLTNUS.-APP.-EPP. RUDOLPHII. -LIB. U. 782
fiuinis efficit clariludo qua _ungmmr, alterum vero__. A (An. Dom. 1276, cod. Rud. XXVIL.)
fldei debitum naturalis, quo te hnperiocicatricem.cognoscis ARGUMENTUM..—
Rudolphus -Henrico^Bavariaeduci,
asirin°i', quodque rupturae non patitur
Virilis^VUnr viri, quem nec blanda subverlunt, nec qui oplirnopubljco reconciliatus ergt cum Ludo-
vico fratre Comite palatino, gratulatuf, eumque
terrent adversa, constantiam digno laudurii praeco-
nio commendantes, et incommutabili animo dispo- orat, ut nunlios de nuptiis celebrandis cum Ot-
in cor tone ejusdem Hlioet regia filia remittat; Ottoca-
nentes, te, velul inslgne signaculumpositum rum ab suo latere, invadat, quem ipse aggredietur
nostrum, condignisma_jnificareJionoribus, et hono-
ab altero, ut medius inter duoincendia non possit
ribus congruis exallare, fidelitaii tuas nescribimus
nuod officiumN.tibi commitlimususque ad nostras effugere.
>.. i i
benepiacilum volunlatis b. Nosbona enim jurejurando
Grandem cordi noslro materiam exsullationis in-
firmavimus, quod imperialia sine consilio
alienare non possumus, sed ob duxit, quod quiescente jam intumescentiee spiritu
pi incipum prorsus ^ inter vos et inclytum filisenostree"Sponsum
tuae mefitum probitatis. cujus praestantia pollet" quem horridee tempestatis
- semper et viguit fides tua, cum ad-prasseiftiam408 fragor invexerat, ejus-dispo-
nente clemenlia qui post nuhilum dat sererium ,
nostram veneris, ipsos principes ad hoc facilecredi- eidem -sic estis votivae reconciliationisin osculo et
mus inclinare, quod non solum in istis, sed etiam in fraterna dulcedine counili,
fecundioribus beneficentias noslras solatiis cdebeas ad quod utique sicut vobis
merito bonorari. Porro cum nobilis N. sie a gloriam, sic subjectis fidelibus cedet ad exoptatae
nostra una cum , quietis augmentum d. Verum ex eo admiralionis
praesentia recesserit, quod ipse " causa prascofdiis noslris infunditur, quod nuntii
aliis suis contra hostes imperii Romani potenter nostri ad yestram jamdudum transmissi prassentiam,
exsufgere debeat, et patenter votivum tibi patro-
super matimonio consummando, tam longam et
cinium impensurus, prout ab Ipso el coadjuloribus diuturnam moram in vestra curia contraxerunt,
suis, si nunlios tuos ad cos transmiseris, plenius quos quidem finaliter petimus expediri % Et quia
poteris edoceri, sinceritaiem tuam attente requiri- noslri fideles in Austria diris adversantis asmuli
mus et hortamur, quatenus animum luumalicujus et amaris perseculionum
formidinis ,non dimittens, et ab insi- quatiuntur insultibus,
impressione intentationibus impetuntur, serenitatem vesiram,
diantiumJaqueisiuta tepro\identia<.autum reddens, de qua stabili fidcconfidimus, amplioriqua possumus
in inchoato-proposilo strenuilate concepta viriliter deposcimus, quatenus invasores ep-
perseveres.Avunculostuos.erga qiios uberi affluentia[ precuminstantia
rum ab ilio latere tam.419 viriliter quam potenter
praemiorumsimililer volumusredundare, ad assisten- satagatis f. Nos enim in digito Dei confisi,
dum nobis, etc, in ipso negotio quibus possis in- invadere causasnostrasjusliliam eomitatur et dirigit, eos
ductioniims efficaciter alleclurus; nos enim tamL qui ab isto lalere taliter imjftugnare ac.expugriare cb-
te
erga quamcrga ipsos beneflcentiae nosirae dulco-
ribus sic exuberare concepunus, quod laborum efli- invasores. nabimur^ in virtute Germanici potentatus, quod
-incudem sera
cienter immemores,copiosasupervenienle dulcedine ducentur" praedicti inler_malleu.i et
prasmiorum. poenitudine.patratorum. Sic auteni non
- solum ademptqs vobis aviios recuperare poteri-
tis tern.inos, _sed ad ampliora -iunieulos exlen-
409 EPISTOLAXXVH. G detis. Unde -si plaeel, mox visis^prassentibus-,
Rudolphus cuidam principi gratulatur . rfe, con- nobis insinuetis -expressius quid super his in ,ve-
cordia inita, eumdemque incitat contra Ro- siro proposito geritur et in beneplacifo 'conlirie-
hemum. tur.
~ ex princi-'
Erat, igitur potens hic consanguineus
•
dinem redigeretur, muume actum esset. Quamobrem
pibus imperii. - - -" creditu proclive est, modica temporis intercapedine
b Quare .Kjfficiumabsolute non confeTat, in se- reconciliati^neni.-Henricicuin-fralr<?,ejusdem redi-
quentibus iJdeclarat., Unde liquet, qua lege astrin-- tum in gratiani Rudblphi, ei desp.onsaiionempras-
geretur rex-Romanorum, ,seu. imperator eleclus,-, dictam contigisse. Chron. Salisb.._ap. ,Canis. (Ant.
antequam Aurea"Bulla quidqnam de ea re consti- lect.^,'loni.lll,. jiarl. n, p., |87J anno 127S Jiabet, :
tueretur. - ; tDominus Henricus dux Bavariee per filium suum
c De Tirolensi comite Meinhardo in Carinthiami generum regem (regfs) Romanorum iaborat ad
preemissovidetur 'sernio esse. Cum autein singula- regisigratiam, quam iandera consequilur per resigna-
ria hujusmodi ex lilteris bisee suppetani. rjuas ini lioiiem terras inter Danubium et Anasum positeei
Austriaca historia, chronicisque aliis non reperiun- quam ab ipso ijeget Romanorum receperat litulo
tnr, haud expeditum est - decernere, num principess hvpolhecas prqpler, hoc specialiter ut Ilom^ im-
Campiduni congregati in comitiis ista promiserintt. perium contra fegemaBoIiemiasadjuyaret. . Quare
Rudolpho, nam plures hic memorantur; an eorumi Henricus in fide non perstitisse videtiir, et quitl-
aliquis cum copiis prsemissuscum sibi adhserenli- -" quid primo in gratiam reditu acquisivit, amisisse iu
bus aggressurus esset Ottocari fideles. Quod certo' allero. - ,t . , , - •
cpnstat, Albertus Rudolphi primogenitus, et prse- , ? Rudolphus filiam Calharinam despondit Oltoni
dictus comes Tirolensis iu provincias ab Ottocaro o Henrici filio post, hujus redituin in gfatiam, ut
in\asas_Rudolphi exercitum prascessere. animadverlil Gerardus {Hist. Aust. p. 2S).-Qua-
•d Jam. diximus (iib. i,-ep.<57) reconcilialionem n propter diuturnilalem i legatorum^ querens moras
istam esse .factam -die5 Aprilis,hujus anni, quod exx potius impatientem se ostendil, ob; iulminens cet-
cbrop. Austi. collegimus. De eadem loquitur Hist. ;. lamen cum Oltocaro, quam negotium plus fequo
Austr. hunc in modum. « An. 1276 (Rudolphus) s). dilatum reprehendatJUTC, _ . , ..
Raiisponamusque pervenit, ducemque HenricuinBa- i- f Consiliaista elusit prascepsdefectioAustriastam
varias (qui tunc teniporis prasdictoregi Bohemise'perr superioris quam inferioris, _una _excepta-Vienna.
suas pecunias astabat) potenli manu devicit; filiam n Ocio spatio dierum tradunt utramque^ Ausfriam
quoque suam Ottoni filio prasfati ducis matrimonio o defecisse ab Ottocaro, quem populi experti erant
legitime copulavit, et ab ipso rege Rudolpho saspe e immitem aiqueasperum. jllansiz ,(G_im. Sac. tom.
dictus dux lerram suani recepit titulo feudali. Igiturtr I,'p. 41S)Rudolphum a populisinviiatuni observat
Rudolphusrex Bavariam poienler pertransiens, Pa-i- in anliquis monumeptis : i Provinciales; ait,1Otto-
taviam p.enenir: _>die videlicet-26 Septembris. >. caro ob tyrannidem infensi dudum anlea Rudolphuin
Antequam,Bavariam ingrederetur, has litteras datas is invitaverant. Auslria universa,quascis Danubium est,
esse nemo dixerit; de nuotiis enim antequam in or- vix oclidui labore indiguil. »
—\A
785 B. CAROLI MAGNI OBP. PARS L SECTIO HI. 784
EPISTOLA XXVffl. A Austrias, tantum regem, tamque de republiea et
de ecclesiis berie meritum ei commendant grati
Rudolphus scribit cuidamRohemimde defeclioneCarinthiorum animi ergo. I
ab Ottocaro rege. Sanctissimo c, etc,tales episcopi, etc Elevalisin
(An. Dom. 1276, cod. Rud. xxvm.) coelum manibus redemplori noslro Dei Filio Jesu
— Chrislo lasli laudes exsolvimus, et ipsius eximias
ARGHMENTDM. Meinhardo, utvidetur, Carinthias pietati ad grates quas valemus humililer inclina-
populos ad sui obsequium pertrahere nitenti nuu- mus, qui Ecclesias^suas sanctas precihus exoratus
tiat, ad se accessisse ex ejus provincias finibus paternitatem vestram sanctissimam coliocavit in
,N. et N.,veniaque petita slatim recessisse indictu- speculam eminentem, ut ab alto luceat, ct relucens
ros bellum Otlocaro, locaque in iisdem finibus ad instar fulgidae biargaritae mentes illuminet po-
invasuros. Id cum suis fidelibus communicandum puli Christiani. Iibc eodem felici tempore, quo di-
censet, at alacriores fianl. vina gratia revelante, beati Pelri apostolorum prin-
Accedentibus nuper ad majestalis nostras prassen- cipis, pater apostollce, meruislis ascendere princi-
tiam N. N. et cum eisdem habilo diligenti tractatu palum, Dei Filius benedictus in sasculavisitavit in
sub fbrma hujus informativi, simpliciter ahierunt a parlibus Alemaniae plebem suam et erexit eorau sa-
nobis, quod statim rege Bobemias diffidato, circa lutis nobis. Cornua quidem justi Dominus exaltavit
Dnes Carinthias manus invasionis exlendent in eum, boc tempore, et cbnfregil cornua peccalorum, quas
et strenue bellicos altentabunt insultus N. et N. adversus corpus tplius Ecclesiae corrumpendum et
nostris obsequiis in eodem conflnio corde et animo, B in necem nostram' specialiter ferebantur elata. Et
ac opere, prout veriskniliter credilur, ,applicandis,. licet multi, fueruni ut-credimus, hujus rei apud \eslram
Haecigitur diGet manda fldelibus, quos de fortunalis clementiam 412 relalores, rros tamen pa-
nostris auspiciis arbilraveris gavisuros, ut sicut lernitati vestrae rei gesiae seriem et ordinem verita-
honorum nostrorum sunt avidi, sic et glorise partis prassenlibus re\telamus. Nuper d nobis ad propria
licipio gratulenlur, el longe pulsacontra formidine, au- redeuntibus a in concilio Lugdunensi, et volenlibus ea
gustali hrachioaconfidant se tutari, calumnian- prosequi quas ipso concilio fuerant saluhriler or-
tiuni impetus et insidias asmulorum. dinaia, illustfis Olloearus rex Bohemiaead sui pras-
sentiam nos vocavit, vocatis expresse prohibuit, ne
411 EPISTOLA XXIX. decimam deputalain in Terrae sanctas subsidium in
suis lerritoriis colligi faceremus, neve aliquis no-
ArchiepiscopusSalisburgensis ac nuntiant
ejusdem suffraganei strum salutiferae crucis gloriam prsedicaret. Postula-
summo pontifici Romano Imti per Rudol- . vit etiam ut jurejurando et aliis diversis cautionibus
phum imperalorem b, cujus^virtutes ac laudes miri-' caveremus quod nec ad mandatum sedis
liberatam ab Ottocari Rohemi eidem,|
ty- apostolicas, nec prastextu sententiae vel praecepti a
fice deprmdicant,
rannide Austriam. quocunque hominurii proferendi, aliquid faceremus,
~ quoda suo distaretproposilo; quosanctas sediaposlo-
(An. Dom. 1276, cod. Rud. xxix.) licseet Romano imperio proterve resistere dispone-
ARGIIMENTUM. — Salisburgensis' arcjiiepiseopus et• bat, non solum a nobis, verum etiam ab inferioribus
suffraganei post primam Rudolphi vicloriam de1Q ^ quibuscunquc prselatis nostrarum parlium exigens
rege BohemiasOttoearo, Joanni XXI novo ponti-> metu terribili illicita juramenta. Nohis aulem no-
flci de ejus eleclione gratulanies, ejusdent regis lentibus inquinari jhoc scelere, servitutis asperse ju-
, tyrannidem et audaciam in se aliosque omnes epi- gum imposuit, et defixa mente tandem disposuit
scopos reduces a concilio Lugdunensi exaggerant,> innocentiam nostram perdere, exquisitis lortoribus
quam videlicet exercuerat, inbibendo decimas proi et lormentis, ecclesiarum nostrarum civitates et •
subsidio Terras sanctae, obleinperalionem sanctse- castra, villas et oppida a fundameniis subveni con-
sedis mandatis, et obsequium regi Romanorum1 slituit per incendia et-rapinas e. Et quamvis lanto-
apostolica auctorilate conflrmato: nececclesias
non illicitat rum malorum cumulus ad nostrum exterminium
in- suffecisset, ex hoc tamen formidine fecit nos prorsus
extorquendo jtiramenta, subvertendo
cendiis et rapinis, atque jurigendo fcedere cum. exanimes rex prasdictus, quod cum lyrannis et re-
Tartaris tyrannis. Subinde faustissimis Rudolphii gibus Tartaroruml fosdo societatis fosdere se con-
progressibus uberrime enarratis pro liberatione5 junxitf. Has nostras miserias et Christi injurias
-
Quinque calumniatorum genera novit interpres-5- adducebat, ut chroriici el historia testantur,. quia per
legis Arcadii et Honorii de calumniatoribus (Cod. annos plures ab iisdem barbaris eas frequentibus
Th. lib. ix, til. 59, 1. 5), quorum quartum est: : prashis defensaverat. Sit instar omnium annalista
Calumnialores sunt, qui sub nomine fisci facultatess- Althaensis ad annum 1277. t Otakerus, inquit, quin-
impetunt alienas, et innocenies quietos esse non per-i lus Rohemoram rex, qui Austriam, Slyriam, Earin-
mittunt. De bujusmodi ,caluinnialoribus sermonem thiam, Carniolam, jac porlum Naonis tempore vacan-
\ luc fieri arbitror. ] lis imperii tenuerat, resignare noluit, dicens quod ,
D
< i>Reprimenda ilerum titulatoris lieentia auctores easdem terras bona fide et justo titulo possideret, ac
cod. Csesarei, cujus litulum exhibuimus. ex mandalis et commissionibus apostolicorum, qui
° Brevissimum Adriani V pontificatum excepitt tempore suo fueranl, contra insultus Ungarorum,
Joannes XXI die 15 Septemhris hujus anni trium i et
Comanorum, Tartarorum per M annos cum gra-
pontificum funeribus memorandi. ' vibus sumptibus et laboribus, imo et multa impensa
d Cur Hansizius ista siluerit non video; etenim suorum sanguinis ^lefensasset (Ap. Canis. tom. IV,
pro eorum temporum more sacrae Scripturae loeisi p. 218).» Ex hisce autem episcoporum litleris disci-
nsurpantur, magis etiam apte quam in prascedenti- mus Otlocarura cum Tartaris perpetuis nominis
bus; prseterea liquet, aliunde pervenisse ad sanctamo. Christiani hostibus fosdus junxisse summo eum ca-
sedem tantas rei nolitiam, at certam rerum seriem,i, tholici principis dedecore, maximoque cum Christia-
rectamque eventuum declarationem ex hisce tantumn norum et ecclesiafum delrimenlo. Profecto iisdem
litteris suppetere. litteris fides intdgra adhibenda est: nihilominus
e Ex praecedentibus ejusdem archiep. litteris totit animadverli debetl, quod mense Julio superioris aimi
malorum series patet. De illicitis quoquejuramentisis Ottocarus iniquo Jisto fosdere non erat implicitus.
conslat ex.litteris 1S et 20. Nam Gregorii litteras increpatprias apud Rayn. (1275,
f Hoc vero fosdus cum barbaris percussum novi >'i n. 10 seqq.) ~ Dali Belliquadn xiKal. Aug. anno i. -
nonparum afferl. Prascipuam quippe causam, cur ir alia inter capila feprehensione digna istud omnium
provincias imperii nollet-dimillere, hanc Oltocarus is "niaximumnon recknsenl. Quamobremlurpe hoc foe-
— LIB. II-. 786
.85 COD. DIPL.—MONUM.ETC, SELCOD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHll;
413 Christianus princeps, et dominus noster cha- _Sk. Insignem ei legationem adornal, similem ab eo
rissimus Rudolphus serenissimus Romanorum rex reeepturus, si libuerit.
audiens, et" frequenler auditas exaudiens preces Illustri et magnifico principi domino domino
nostras, congregata fortitudine mililaris exercitus, L., etc, affectum paternas dulcedinis cum salute'. 0
ab ultimis Alemaniasfinibus castra movit, longa terquam celebre, quam insigne prassagium affuturaslae-
rarum spatia et diversaspertransiens naliones, eirca titiag.! 0 quam grandis, quam eximise virtuositatis'
festum sanctorum omnium 1 intravit districtus lerrae indicium nostris inditum esl prsecordiis de filio tam
Austrise, non formidans praerupta cacumina mon- prasclaro, tam 41-S excelso prae regibus terrse, qui
tium, non ahhorrens temporis.intemperiem hiema- gradatim ad culmina probitatis aseendens, in annis
lis, nec deserens [ defectus] altis nivibus gelidas re- leneris praemaluris nilitur adornari morum annoso-
gionis. Postquam principatus Austrias, Slyrias, etc, d
rum insigniis, *t adulti viri uxore vestiri. Sane
triumphali gloria triumphavit, ci\itatem Viennen- <juanf immensse, quam inexplicabilis cordi noslro
sem intef alias partium nostrarum optimam, quam materiam exsultatlonis infuderit, quod ad ulciscen-
adhuc rex Bohemisein sua tenuit polestate, copioso das nostras "el vestras injurias e, quas quibusdam
cinxit exercitu, navibus nibilominus apparalu bel- individuis nexibns uniuntur, conira communem
lico mirifice ordinaiis, quibus latum flumen Danu- hostem imperii Romani et regni Ungarias, vestram
biitransire disposuit, utprasdic'um regem Bohemiae polentiam tam potenter et magnanimiter excitastis,
jam de fugasprsesidiocogitanlem in corde Bobemise, non sqflicit lingua depromere, vel scribentis calamus
velut profugum occuparet. Dictus vero Bobemiserex dignis condecentiis exarare. Propter quod in divinae
sanO quidem , sed tardo frelus consilio, paucorum R laudis praeconium organi nostri juhilum attollentes,
dierum treugas [trewgas] petiit, petitas obtinuit, ad uberiores quas possumus regiae celsitudini grates
inffa quos [quas] ad praedicti nostri Domini [Ru- el ^ratias imslinamus, magnopere pollicendo, quod
dolphi] venit exerciluni, et ibidem nobis proesenti- nunquam ullius bostilitatis adversitas pacta vohis
bus, fraclo quidem animo et genihus incurvatis, de- indissociabilia fbsdera polerit aliqualiler incurvare,
vote petilam veniam obtinuit, resignalis prius obsi- quin causam vestram in omnibus proprie prouriam
dibus, civitalibus, castris, et oppidis nniversis, quse reputemus f. JEcce igitur nuntios. nostros solemnes
dictis principatibus attinebanl. De terris vero-Bo- ad prsesentiam vestram.de lalerenostro transmitti-
bemisa et Moraviaspraestito fidelitalis homagio me- mus, ut vbbiscum provide tractent el ordinent, qua-
ruit invesiiri a. Hunc itaque pflncipem gloriosum liter nobis et vobis ultra sit magnificentius et con-
vestreecommiltimus sanclitati, pater piissime, 414 sullius procedendum; quod tamen omnino disposi-
supplicantes humilileret [non tamhumiiilerquam] tioni vestras relinquimus, cujus nutui nostra deside-
devote, quatenus propter Deum principaliter vobis ria coaptamus. et si fortassis vestras regali pruden-
habere digneminirecommissum praedictum dominum ti_e videalur expediens, quod cum ipsis nunliis no-
nostrum, in cujus manibus his diebus b prout signis stris ad nos discretos nuntlos vestros de vestro latere
apparuit evidenlibus divina justitia laudabililer destinetis, id"valde gratum habebimus, eos qua dece-
triumphavit. bit benevolenlia recepturi et ad vos cum- expeditione
gratuita remissuri. -
EPISTOLA XXX.
< 416 EPISTOLA XXXI.
RudolphusregemUngarim laudat de suscepto secum
bellocontra regem Rohemim Rudolphus cuidam significat conditiones foederisinter
ipsum et Ungarimregem initas.
(An. Dom. 1278, cod. Rud. xxx.) (An. Dom. 1277, cod. Rud. xxxi.)
ARGUHENTUM. — Cum Ladislaus rex Ungarias se op- AttGUMENTtfM. — Rudolphus enuntiat quemadmo-
portune laturum auxilia rescripsisset, Rudolphus dum ab se tandem fosdus est initum cum Ladislao
lastitia 6xsultans, in laudes eximias, uherrimas rege Ungarorum, quod pridem fieri cosptum per
gratias, promissionesque amplisshnas effunditur. legatos ultro citroque missos, deinde ratum habi-
dus nuper esse initum credi debet, cum provincias lioni Ottocari : neque rsnimhasc epistola, nec vetus
certatim ab se deflcereille sensit, quanquam episcopi ullum monumentum id tradunt, et, quod majus, ab
piave facia ejus enumerantes nullam temporis ratio- Rudolphi ingenio esi prorsus absonum.
nem habeant. b Hinc patet, paulo post diem undevicesimam No-
~ Id factumiaudatus annalista Altahensis breviter vembris epistolam datam esse, cuniOltocarusveniam
enarrat, _ Civitaies, aiens, ibidem et.castra se suo obtinuit, praestititque Romanorum regi homagium
dominio suhdiderunt, excepta civdtate Wiennensi, pro Rohemia et Moravia.
quam etiam obsidione cinxit, nec tamen per violen- -p Diximus supra (ep. 25) Rudolphum Viennas
tiam cepit, sed per quoddam arbitrium, quod ipsi consistentem auxilia quasrere adversus rebellanlem
ambo reges inierunt, incospit ipsam civitatem Wien- ^. Otiocarum : hae autem litteras conseetarise-illarum
nensem, et totam terram Austrioe trans Danuhium " sunt, ideoque ad annum spectant 1278.
versus meridiem pacifice possidere, altera parte d Mendumevidens : forte legendum virore.
ejusdem trans Danubium versus Aquilonem, sive e Gerardus petili per Rudolphum auxilii menlio-
Bohemiam eidem regi Bohemiasper idem arbitrium nem.faciens (Eist. Austriac, p. 25) de Hungariserege
remanenle.j Historiae autem Australis auclor ad sic loquitur: - Jam antea Ottocaroinfensus.quod Bi-
"hanc epistolampropins aceedens, ajt: cRegeih Bo- besburgum, Tirnaviam, Posingam, Altenburgum,
hemJaein castris regis Romanorum cum 56 vexillis Cherlburgum, Musenburgum, el alia quasdam Hun-
ante Viennamcirca Danubium flexis coram eo geni- garici regni loca Posonio vicina teneret, auxilia pol-
bus In prassentia multorum principum spiritualium licetur. i
ac sseculariumterras suscepisse supradictas, regique f Magnainiti foederis, magna auxiliorum oppor-
Romanorum obedire et adstare fideliter juratum tunitas. Historise Australis auctor anno 1277 refert,
compromislsse Tunc primo Viennam el alias ci- querriadmodumOttocarus t iterato colleclo exercitu
vilates ad resignationem ipsius regis Ottocari rejgi grandi Austriam intravit, et omnes munitiones rtovis
Romanorum esse apertas. Quibus testimoniis omni instrumentis et machinis, qui cati vocantur, potenter
procui dubio prasferri debet epistola. Quod autem expugiiavit, et sic dissensioet guerra gravis orta intei
narrat Dubravius de tentorio ita concinnato. ut de- eos. Nam tota"hieme Australes Moraviam, el contra
cidentibus laleribus Otlocarus genuflexus a multitu- BohemiAuslriam diversis rapiuis, prasdis et incen-
dine aspiceretur, excogilatum videtur ad conflandam diis vaslayerunl. »
Rudolpho invidiam, tribuendamque causam rebel-
187 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. _ - 7M.
lum litteris publicis, ac demum utriusque contra- A i (An. JDOJ».|1278, cod^.Rud. XXXH.I
hentis juncta dexlra, sacramerili loco, alisolutum — Nuntiat amico principi insignem
fuerat. Ejusdemque prseeipue initi'adversus Bohe- AHGCMENTUH.
morum regem conditiones enarrat - de Ottocaro vicôriam ab se ae fcederato rege
Ordinalof boni consilii et reclarum dispositor Hungarorum reportatam, cum Otloeari phirhnseque
Bohemorum nobilitatis csede. Tantum de poteniis-
volunlatum nos cum magniflco princlpe domino L. simo hoste triumphum uni Deo acceptum referri,
sic uniformiter coricordavit, -quod alter noslrum in cujus clementia in exlremo periculo morii ereptus
alteriris damnis eilucris, commodis'et incommodis fuerat. Ipsi et beatas Marias"virgirii gratias refe-
factum proprium vefsari aestimet'et suuiri speciale rendas. 1
reputet interesse a. Nuper quirlem nobis convenien-
tibus, et laeta spectanlibus yisione 'N. umversas et Qiianfisopprobriis etprobrosis injuriis indesinens
singulas promissiohes scu ordinationes hinc inde pef reipublicee disturbaiof quondam Ottocarus rex Bo-
nostros consiliarios dhersis lemporibus inchoalas, bemiaeillustris nos jbnpulerit, ut ad ejus conatus ne-
el tandem utriusque nostrum patcntibus litteiis ap- farios refrenandos mahum nostraa potentia; levare-
probatas nos ambo reges pariter constiluti i atas et mus, nemo te novit ^neiius, nemo vidit aperilus quam
gratas habere, et perpetuo conservarepromisifflus,iide tu, princepscharissime, qui conspiratlones quas idem
dala alter alleri manualiter, quam "\iee et loco pras- fex adversus nbstram salutem fecerat, insidiarum
stilimus sacramcnti b. Hoc eliani do comw>uniadje- jacula quae tetenderat, laqueos quos absconderat,
cimus "voluntale, quod in litibus «t queestionibus non ignoras. Ei quoniam de torrente lantl discrimi-
supgr damuis dalis et injuriis irrogalis, vel aiiis qui- gj nis aliquandq nobisfcum laqueos anraritudinis, hau-
buscunque quas habemus adversus 411 Uhistrem stus felleos accepistji d, dignum credimus ut et nunc
regem Bohemias,unus alterum tam fidehter quam vi- lasliilcalus 41S exlnoslra triumphall vicloria feli-
riliter adjuvabit, nec unquam sine alterius uenepla- citer salieris, poslquam rei gest&sperceperis ex his
cito 'et consensu cum prasdiclo rege treugas, pacem nostris litteris qualitaiem. Scias itaque quod nos fe-
vel concordiam eele.rabii; nec de ipsis tractatum fia qiunla proximsj post festum lieati Bartholomasi
habehil, adquod nos aslrinximus sub ejusdem fidei apostoli eo loco locavimus casira nosifa,' quo a ten-
sponsione c. Casterum de termlnis terrarum nostra- loriis dicii fegis B{ohenfi_evix ad spatium dimidii
rnm legaliter dislinguendis et distinctis in pace et rivilliaris Teutonici, distabamus. Mane'verosexlae
concordia' observandis, taliter duximus ordinan- e
ferias subsequenti's, unacum dileclo fllio nostro f
dum, etc. rege Ilungariae procedenles/"cuneos acierum nostra-
EPISTOLA XXXH. rnm adjunximus hojstiumstationi, sicque hora diei
quasisexta s iuter nos gravis pugna committitur, hi
' tenta quemdamaprincipem
Rudolphus certiorem facit de 06- qua dictus rex Boheinise,more strenui pugilis viri-
insigni rege Rohemim victmia. liter se *defendens, ândem victus occubuit, non a
* Solemne istud-fosdus, de qub non semel est di- 1
t
burg. ap. Canis. Ipse enim, et dominus Petrus Pa-
ctumin superioribus (ep.46,20,25,50), tarn Juculen- tavien. episc. recia devotione perspicui, et velut
ter explicatur his lilteris, ut quidquid adjicialur,' su- lampades inter alios piincipes imperii coruscantes,
perfluum \ideri possit. Chronologla tantum statuenda, *« licetmullo ingenio tenlarenlur ab hostibus reip. qui
quam collector mirum in mdduin disturbavit. eorum fidemhorfendo" studio quasi lenones ad lupa-
b De isto congressu vide supra (ep. 16, in 1101.); nar perfidiae velut columnse immobiles
nam historias Anstralis tesiimonium ibi allatum, ado- perstiterunt, procabantur, eligentes potius rerum et corporum
ptionis reroovendas causa ab hoe anno, ad rem facit. sustinere ]acturam, juam Rom. imperfum desolatum,
Inde Jgituf discimus, anno 1277 circa inilia mcnsis solum felinquere,' eVprofanis hostibus 1prostiiuere
Novembris in Austrias", atque Hungarias confinio fidem suam, qua in eonversatione bominunrnihil
utrumque regem diuturnse de ineundo fosdere con- utilius invenitur.'Quamvis autem in acie triurophante
sultationi felicem exitum attulisse. Quamobrem hanc non fuerunt, tamen Iriumphaiitium, ct triumphi non
epistolani hon modo prsecedenti, sed eliam 25 pr_s- ultimi, sed quasi piascipui promolores. > Cum .vero
ferri oportet. Hlasautem ad annum 1278 diffem de-_ Hansizius archiepiscopi rerum scrutalor diligens,
beni. Quippe quaruni priore auxilium-peiitur a'fosde- haric epistolam nori repererit, eademque «areat of-
rato rege.rallera vero •impetraturn dicilur. Corillnuo fieio erga archiep. ad laicum polius princi-
cpnsueto,
au!,empost ictum fosdus non esse pelitam opem Ru- pem scripta esse videtur, qui Bobemo finilimus ejus-
dolphus ipse in laudata epistola "25 teslatur : ait que lyi aimidi obnoxius fuerit. Hasc aulem epistola
enim, contracla feliciler ijiler nos jampridem altemm luin Hansizium, lurri auctorem Pietatis Auslriacae,
connexilaiis identitas. Quseprofecto ad reliquos duos1 quorum uterque vidit cod. Gsesareum, praeteriit.
menses anni 1277 non rererimiur. Prseterea, ut nuper "e Cbronologia isia nibil certius. Sancti Barthol.
aiebam(ep.50, innot.),hist. Austral. auctoritate, tam festa dies anno 1278 eral fer. iv, ul B litteraDomini-
Bohemi in Austria, quam in Moravia Ausiriaei per calis demonstrai; quinta autem feria proxime se-
tolani hiemem, idest usque ad vernum tempus ahnii D quenli Rudolphus castra metalus prope hostem, in
1278 bostilia gesseranl. Exstanl quidem ap. Hansiz. diem sequentem 26 lAugusii certamen distulit: nam-
(Germ. Sac. tom. I,- p. MQ) Rudolphi tabulas dona queliabuit in moreposilum, si integrum illi esset,
graluita episcoporum recensentes, Datm Viennm ' feria vi in memoriam passionis D. N. J. C. seu san-
~annoD. 1277, v TLal.Junii :>quaescilicet facta erantt ctissimse crucis venerationem, majoris momenli ne-
reparando bello adversus reljellem Ottocarum : at^ gotia differre. Expeditiones prassertirii et pugnas tali
fosdera juncta, magnique exercitus congregati pro> die susceptas auctores observant cum Gerardo^( H.
generali eonfliciu nondum fuerant. Cumque Augusto» Austr. p/29) quiims omni procul dubio Rudolphi
mense fere exacto pugnatum sit anno 1278, res ipsat ipsius lestificalio praeferenda est.
per se docet, omne id factum esse codem anno. Ex^ f Hoc loco ni fallor, epislolarum colle-
lilteris autera Rudolphi (ep. 55) mox planiora istai ctor, unum ex decepjtus, Rudolphi filiis indicavil per litteram
ftent.
c Ex eapite isto, quod juncti fosderis est prasci- L. (ep. 17,'in not.). Hic vefodeLadislao in filium ado
ptato loquitur; ibi|de Iegitimo filio sermonem ha
puum, magis magisque comprobatuf. Ottocarum a1 bebat. j
tide recessisse, at nondum iridixisse hellum Ru- B Sequenti epistola hora pugnee non indieatur, e
i'olpbo.
d In oranium neminem ista mehui conveniunt,, milliare iraod paulo ante diriiidium milliare dixil, in eaden
fere inlegrum appellaiur, al leve istud discri
quam in Salisburgensem archiepiscoptrm, qui magno0 men rci summam non mutat.
confliciuinon adfuerat. De eodem sie chrdn. Salis-
789 C0D:DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD.CAROLINUS.—APP.— EPP, RUDOLPHII. — LIB. H. 790
nostra virtute prostratus, sed Deo potius impugnan- A se adversiis rios, et Romanum imperium improvide
tes rempnblicam-subitoexpugnantecollisus '. Inquo . elevavit,< po'stpraeslita nobisct>ab ipso' male' con-
etiam bello nobiles regni Bohemiae poliores aut tempta • fidelitatis «t homagii sacramenlat.- Dictus
mortui gladio ceciderunt, aut victi certamine, dum se siquidem>fexin festo Pentegostes-proxime praeteri-
ad prsasidium fugas eonverterent, ab insequentibus. to e, contra terras imperii castra movens, ipsasque
sunt detenti. Verum cum ex veris et certis-indiciis 42® rapinarum et incendiorunr vastitati subjiciens
nobis constet quod non nostra sed summi Dei vitam caslra quaedam et oppida hostililer expugnavit. Tot
nostram in lanto discriminc niisericorditer prote- et-lantisdamnosis injnriis, etpfobrosis contumeliis,
gentis potenlia triumphavit, prsesentem praeclaram et contemptiJjus nos>impeIlens, quod ad statum rei-
\icloriamillius titulis et honori ascribimus, qui ad publicaedeferidendum, cujus idem rex pene suffode-
nostras humilitalis anguslias flniendas, immensas cle- ratûndamenla, oportuerit saltem sero gladii nobis
menlias susemisericordes oculos tunc misericordUer a Deo commissi educere potestatem f. Sicilaquedn
- inclinavit, dum extremse necessitatis periculum ini- crastinobeali-Bartholomasi (festo)nos et filius no-
minebat, b. Tu igilur, princeps charissime, grales sler Ludovicus e rex Hungarias eo loco locayimus
Altissimo 419 referas, eladlaudesgloriosas Marias castra nostra, ubi ab exercitu regis Boheniisevix ad
virginis c cor revolvas, quorum pVassidiisvita noslra milliare Teutonicum distabamus. Mane- vero sextas
morti proxima salva suhstitit, et honor Romani im- feriae subsequenlis seterni Dei auxilio invocato pro-
incurvalus virtute^mirabili respi- cessimus, signisque belligeris elevatis b eo
perii miserabiliter perveiii-
ravit. mus, ubi rex Bohemise dispositis aciehus flnem
EPISTOLA XXXffl. g praelii exspeclabat. Hlic mllites ulriusque, dum signa
hine inde prospiciunt, fero 'impetu glomefanlur'in
Idem Rttdolphus
' eamdem victoriam summo pontifici unum, illic deyirium paritate inier nos strictis ensi-
_ Romanosignificat. bus disputatur. Tantus qnoque ineraLpartiutrilibet
(An. Dom. 1278, cod. Rud. xxxni.) triumphandi affectus, utmorle vicloriam cbmparare'
— et vivere moriendo rem dignamet -debitam quilibet
ARGUHENTUM. Nicolao III summo pontifici insi- asstimaret. Illic milites strenui equorum ungulis
gnem eamdem victoriam enuntians, de Bohemo- substernuntur, illlc lanlo sanguine humancT terra
rum regis perjurio, ac de pugneeliuiiis extremae
dis- peffundjtur, ui nedum pugnaiitihus; sed' et' piignae
causis certis, eertoque principlo
u i. diligenter
. i duritiam intuentihfis vitoeisedium esse possel.^Tan1
serit. dem vero mililia nostranon sua, 'sed omnipotenils
-Intimandum fore crcdimus apostolicas sanctitatid, Dei virlute prasvalens, milites' regis Bohemiaein vi-
quis eyentus finiverit litem illain, 'qiia quondam cinum amnem impulit, ubl fere omnfes''aut gladio
illustris rex Bohemiae infatigabilis reipubjicas fati- interempti, aut flumine suffocati, aut capti,' ab Tiosti-
gator, noslrasque salutis et vitae notorius perseculor bus defecerunt. Sibque fugae'prassidiuih paucis pro-
a Auctor. histor. Austral. i Ipse autem, inquit, rex minis factum in Exarchatu, de quo «st dictum in
Bohemiae inclytus ab boslibus capitnr, trahilur, dissertatione, abolevit.' Quasomnia sunt facfa ante
percutitur, ab equo ejicitur, a Berchtoldo dapifero de initia belli' extremi contra Bohemiae regem1,' -"''
de quor
Enirelvvereh, ac ali_s,muli.s noMlibus .liraium fessus his litteris Rudolphus loquitur.
ad terram dejicitur, et*per cer\icai lancea perforatur. y * Pentecostes hoc anno-in diem quintam- Junii
ac aliis plagis -affectus ultinfo gladio iransfixus, in ^ mensis incidebat, octavo videlicel die postquam Ru-'
eodem locomortuus est. > Quse valde congruunl cum dolplius eancellarii sui lenieritatem/-qua-afcs(7ueno-
nafraiis in epist. seq. quidquid alii aliler rem certam stro consensu, conscientia, vel mandalo juramentum
' -
eriarrent. fidelitatis exegeiat aîvilatibus Exarchalus, con-
b Anrial. Altahen. rem ab aliis etiam narratam ali- demnavitsuisIilterisdatis.adpontificem(/6J(i:,-n.-51),
-
qnanto diligentius descrihens : Rex Bohemias,in- ac proficiscenti suo lijgatoGotliifredo'praeposito So-
quit, cuidam strenuo milili promisit plurima se dalu- liensi mandavit, ut sanctas sedis jura omnia in inte-
rum, si vel Romanorum regem, vel saltem' equum grum restiluefen.uf, volentes et conseniieritesei-
ejus occideret in congressu; qui miles hac promis- presse, quod per hoc nutlum jus nobis accrescat, pel
sione accepla, cuneiim fortissimorum riiililunrpene- Ecclesim Romanm depereai, tam cir.cd pdssessionem,
trans, ipsum regem Roniariorum vehementi Tciu ad" quam circdproprieiatem inciritatibus, etc
lerram proslravit et equum ejus occidit. Sed nobiles, f Antiqiiis cbroriologisatque arinalistis hauddubie
qui latus regis slipaverant, eunideiri capthaverunt Rudolphi auctofiias prasferenda est. Quamoirem
militem et regem in equoalio locaverunt. Sed ecce quidquid dicitur fuisse actum hoslililer ab Ottocafo
nrirabilem praedicli Romariorum TegisJ 'clementiam, anie eam diemj latrocinali iflore"actum erit, susque
quia eumdem militem' siiri captivuni' prassenlatum deque Iiaberidum Rudblpho visum fuerit. \Cuin vefo
postea abire permisit illassum. »XJerardusHerbotum defeciio erupit, hostisque eum rite diffldavit, .'Al-
Tullenstainium Polohum hunc milttem appellatum lato hiijus rei nuntio, aitGerardus, adeo defectionem
tradit. D Oitocari eegre ferehat, uii diceret, mori se potiuS
c Novum Augustae domus Austriacas qbsequii erga velle, qriam hanc injuriam inon persequi: cumqiie
Deiparam lestimoniurri ah ipsa originef In.ignes de litieras ejus legisset': Quoniam, inquit,>jurisjurandi
immani Turcarum genle victoriae sanctissimas Virgi- feligione spreta, el mihi et ''iriiperio"Romario"'fiderii
nis patrocinio reportatse monumeniis' _annalium et obsequiumque renunlial, seriliet Deum rupti fosderis
nostras aetatis hominum ore eelebrantur.
' d Nieolaus el saeramenti vindiccin justse causse propugnaloribus
111,-electusdie 2S Novembris anno 1277, contra vim et perfidiam, suam opem laturum.'» Post
paulo post, die videlicet 12 Decembris, per aposto-' ^hujusmbdi declarationem Rudolphumpetiisse auxilia
licas litteras Rudolphum conciliar,e conatus fuerat, ab Hurigarorum rege (ep. 25), "viresque uridique ' "-
pr__decessoruni exemplo, cum<larolo Siciliae rege, cbllegisse ipsa pugnandie necessitas docet."
quod et cardinalem se una cum fratribus 'fccisse 8 Tide col. 788, not. elf.
testabatur. Petitiones, iiorlamenta et caetera omnia b Jam diximus (ep. 11, innot.) in vexillis Rudolphi
instauraverat, quae prasdecessofes. sacrumque car- auratam aquilam exsiitisse. Sed auclor pietatis Au-
dinalium collegium fecerant (Raynald. 1277, n. 51). .striacae (iib. i, c 5, p. 59, etc, 12, p. 69) animad-
Quamobrem Rudolphus Conradum' minoritam Ro- vertit in plerisque vexillis mililaribus crucifixi ima-
mam miseral regia auctoritate munitum, ulbona et ginem depictam fuisse, tameisi ex aquila imperialj
jura omnia sanclas sedi confirmaret (Id. 1278, n. 11 hostes' didicisse .affirmal, qua " in castrorum parte
seqq.),.dans eliam litteras adxpontificem Vierina IV Rndolphus pugnaret.
Kal. Jun. anno 1278. quibus cancellarii sui cogno-
791 B. CAROLl MAGNIOPP, PARS I. SECTIO III. 792
fuit, nam fere omnes apud nos [aut] capti, aut A privilegia, ab Ottpcaro approhata Brunensi civitati
mortui remanserunt. Licet autem rex prasdictus Moravias, Tala habet, nonnullis eorum ampliatis.
421 niililum suorum agmina dissipata videret, -se- Rerum et persoriarumimmunitatemperpeluasan-
que fere ab omnibus derelictum, adhuc tamen vi- ctione roborat. Judaeos civium onefibus fore ol>-,
ctricibus signis nostris cedere noluit, sed more et noxios juxta consueludinem decernlt.
animo giganteo virlute mirabili se defendit, donec Romani vires imperii pietate potius quam iyran-
quidam ex nostris mililibus ipsum mortaliter vulne- nide dilatare voleriles illis ^venas clementis venias
ratum una cum dextrario dejeeerunt'. Tunc demum liberaliter aperimiis, qui ad porlum nostri reiugii
ille rex magnificus cum victoria vitam perdidil, veniunt gratiam Hinc est quod nos dilectos
non nostrae potentiae fortitudo, sed Dei excelsi pe^tituri.
quem fideles noslros cives Brunenses, qui seipsos et ipsam
dextera causam nostram misericorditerjudicans in- civitatem nostro potenlatui humiliter subjecerunt,
teremit. Nos igitur hasc et alia beneficia ab eo qui ad plenitudinem riostri favoris et
eadem nobis contulit humiliter cognoscentes, et ad colligimus voluntate, eisdem civibusgratise gratiosa
tenore praesen-
Iaudem et gloriam sui sanctissimi nominis referen- tium hujus dimissi [Fors., hinc dimissis] confirman-
tes, ad omrieilludb quod gratum altissimo regi Dei tes omnes et singulas 423 libertates, jura, privi-
filio Jesu Christo esse sciverimus, devotiori prom- legia et consuelucjines, quas, vel quas ex indulto
ptitudine nostram solliciludinem convertemus c. quondam Ottocari illuslris regis Bohemiassine con-
EPISTOLA XXXIV. tradiclione cujuslibet tenueruntf. Exquibus aliquas
Rudolphus victor indulget Otlocari vicli liberis. gralias ipsis factas praesentibus ampliamus. In pri-
^B rois volumus, ut telonium quod ad usus civilatis
(An. Dom. 1278, cod. Rud. xxxiv.) ejusdem dictus rex octo annis conlinuis, ut dicitur,
—
ARGUMENTUM.ParS diplomatis, quo Rudolphus> deputavit, duodecirriannis continuis ad usum civitatis
clementiam suam, optimorum principum exemplo,i pertineat, ad ^ratialm dicti regis annos quaiuor ap-
in pupillos Bohemias regis liheros demonstrat,, ponentes. Hoc etiarii staluimus, ne prasdicli cives
suamque iis gratiam ef dilectionem elargilur. per diversas civitates et loca imperii pro suis ne-
Rudolphus, elc [Dei gratia Romanorum rex sem- cessitalibus transeuntcs, prastextu damnorum vel
a rege Bohemiae cuieunque factorum
per Augustusj, omnibus in perpetuum. Divi principes, promissionum aliquem pignorentui in facullatibus vel perso-
qui divino nulu terrenum imperium tam armis quam[ per E.Illam etiam graliam qua per terras Bohemias
legibus direxerunt, illam sibi virtutem, quasi pro- nis sine solutione telonii hactenus transie-
prie propriam attraxerunl, 4.22 ut no]1 nrinus vi-. et Moravias
ctis parcere el prostratis pie compati quam rebelles runt, ratam perpeiuo robore volumus permanere.
vincere et superbos reprimere cogitarent. Sicque. Casterum si praedicti cives probayerint legitimis do-
reipuhlicas viciricem potentiam misericordia tempe-_ cumentis, quod duasvilleeCurin et Streletz ipsis per
rabant, sic quoque terribiles hoslibus et devotis; regem Bohemias pro marcis trecentis et quinquat-
amabiles sefecerunt a. Horum principum et majo- ginta pignori fueririt obligatae, nos eidem obligationi
rum nostrorum vesligiis inhasrere volentes, ad pu-. centum quinquaginta marcas apponimus, et sic prp
pillos quondam Otlocari [Ottogari] illustris regis quingentis marcis nexu pignoris tenebuntur. Insuper
Bohemiae e oculos nostras'mansuetudinis clementii areas quae ad usum | civitatis antiquitus pertinebant
inluitu convertentes, ipsis pueris gratias nostras gre-. G < ad ejusdem civitatis commodum reverlantur sine
alieno. Ad hase perpetua sanctione sta-
mium, plenique favoris securum Tefugium aperi- prasjudieio
mus, etc. tuimus, ut nulhisjjaronum seu nobilium lerras infra
EPISTOLA XXXV. muros civitaiis in rebus aut personis civium aliquam
violentiam perpetrafe praesumat. Cordi quidem no-
Privilegium civitalis Bmnensis in Moravia. bis est, ut quascunque immunitas vel libertas eisdem
{An. Dom. 1279, cod. Rud. xxxv.) civibus a muriificeniia regum Bohemias est collata
ARGUMENTUM. — Libertates, consuetudines, jura,, et integra adhuc observata, jure perpetuo roborata
~ Vide col.
789, not. ~. nova sit ratio vincendi, ut misericordia et liberali-
^ * Laudalus auclor Piet. Austr. ibidem observat,, tate nos muniamus"(arfAttic. lib. ix, post ep. 8).i
tesserammilltaremin castris Ottocari fuisse Pmga; ," ~ Duo memorantur Bohemiae
regis liberi, Wen-
in Rudolphi autemcastris Christus certum futuraevi« » ceslaus octo annorum puer, et Agnes. Hane pater
ctoriae omen. desponderat Rudolpho regis Romanorum filio
c Hem auctor ex cod. Csesareo exhibet parlemi jam anno 1276, cum Viennsehomagium illi fecit: nuptias
epistolas, qua Nicolans gratulatur regi Romanorumi celebratas tradunt Iglaviae,cumpaxâncita est in-
de prasdicta insigni victoria, simulque eum orat, utt ter Rudolphum et Ottonem Brandeburgicum filium
confirmari curet a principibus elecloribus jura ett Beatricis sororisOlt)cari, qui Wenceslaum puerum
privilegia apostolicassedis. Quod utiquefactum fuisses- defensurus, novum fere praelium victori exhibuit,
constat ex diplomate eorumdem infine hujus codi- .-p.brevi tamen rebus compositis evanescens. Wence-
cis, cujus autographum servatur in apostolico ar-- v• slao autem Rudolphus Gutham seu Juditham' despori-
chivo Molis Adrianae. Partem illam epistolaeutpotes dit, quam, ubi majof est factus, Pragae duxil regio
non parvi momenti, buc lubet afferre : « Ul, inquit,', luxu anno 1286, prolemque ex ea suscepit (Hist. Au-
affeclus luae devotionis, quem sic gratanter inhserere slral. 128S; et Chrcn. Aust. 1286) apud Freherum.
sensibus nostris inspicimus, in effectum perfectae s Eademinurbepostannos quatuor Rudolphus regis
soliditatis appareat, et residerein omni puritatepro- Rom. filius, Suevias jdux, qui cum Agnele reges vi-
betur. Et ut prosperitatestuorumsuccessuum, videli- sitalum venerat, decessit, anno videhcet 1290, cum
cet de hostium tuorum depressione vjcloria, quos5 vix 21 astalis ageret. Auct. Piet. Austr. (1. i, cap. 22,
diebus istis in manibus tuis divini judicii virga con-- p. 128). I
clusit, in mansuetudinis graiia, qusepost triuropliuni i f Liberalitatem Rudolphi in WenceslaumOttocari
regales actus adornat, te nobis gratum et aliis re- filiuin detrimemti nihil attulisse vicloriae, epistola
. praesentet acGeptum, ac de regia gralitudine postt hasc et sequens palam faciunt. IVloravia siquidem et
felicitaleni majorem, nobis, et Ecclesise mansuelai Bohemia in regis Romanorum polestalem venerunt.
prassagia repromittat, el successive nos reddat dee TJtriusque autem prbvinciae civitates non ad viclo-
lua sineerilate majori perfectione securos, eto Da- rem, sed ad amantiorem, liberalioremque dominum
lumRomas xv Kalendas Decembris an. 1278. transisseBrunensiscivilas fidem facit.
d H. Grolius de Jure bell. et pac. lib. m, c. 15,, g De hujusmodi pignorationibus, quas in Germa-
plura ad rem isiam facienlia affert, praecipuein fine,. nia prassertim oblinebanl, est diclum supra (1. i, ep.
ubi Csesarisvcrjja Qppio Comelio adhibet. c Haec c §0înnot.)o |
TflSCOD.DIPL.-MONUM.. ETC-SEU COD. CAROLINUS.-APP.-EPP. RUDOLPHII.-UB.II. 794
subsistat, nec cujusquamausu teinerario ad injuriam A J tur, utad vestrum et nostrum proposilum consequen-
nostri culminis tenieretur, De Judasis quoque taliter dum, sine lot hominum et maxime puerorumper
judicamus, ut in civitatis.oneribiis una cum civibus petuo extefminio veniremus. Nec dubitet regiacelsi-
suslinendis servatas hactenus consuetudines non of- tudo, quod sive fiat, sive deficiat vobis dicta assi-
fendanta. gnatio puerorum, vestrum in hac parle negotium
424 EPISTOLA XXXVI. fldeli constantia sicut nostrum proprium proseque-
mur f; et quia quidam Bohemi nobiles a vestris
Rudolphus regem Hungarim certiorem facit de'statu .baronibus detinentur per quos posset rerum vestra-
Rohemim et Moravim. ium festitulio de faeili promoveri, serenitaii vestrae
(An. Dom. 1279, cod. Rud. xxivi.) consulimus et ex animo supplicamus, quatenus pro
ABGUHENTUM._— Ladislao Hungarias regi, quemme- Jiberatione -qualuor personarum digneniini laborare;
rita effert Iaude ob validum auxilium in extremo quarum absolutio vestraeet nostrae ut diximus volun-
conflictu cum Ottocaro, omni asseveratione affir- tati s Casterum Joannes comes nos multum
mat, nec fosdus, nec amicitiam, quoadvixerit, de- sollicitat, ut sibi faetam nobis injuriam ex anlmo re-
fecturam. Episcopum Olomucensemet proceres Mo- mittentes, ipsum volentem ad nos divertere sub pro-
raviassibi et imperio homagium fecisse coram re- tectionis gratia colligamus : cui aliud non curavimus
ligiosis, qui de statu eliam Boheinias illum-in- respondere, quam quodregis et regni Hungariseinde-
- struenl. Hinc suos obsides eireslitutum iricommu- votos ad servitia nostra colligere dedignamur. Quod
. -tatione nobilium Bohemorum existentium apud si forte dicti Joannis et fratrum suorum excessibus
" Hungaros. Joannem et fratres utrique olim jn dignatio vestra regia dignum duxeril misereri, at-
infensos se noluisse in suam gratiam et palroei- tenle petimus ul damnorum nostrorum innumera-
nium recipere, neque id faciurum deinceps, nisi bilium per ipsos nobis hostiliter illatorun> meutio ha-
«isdem, miseratus ipse, indulserit : imo secum healur- Certos quoque vos reddimus, quod eosdem
ulturum injurias, si id maluerit. sine vestro expresso beneplaciio nullatenus collige-
sed si de vindicta communis injuriae cogilare
Magniflcoprincipi, etc Rudolphus, etc b Lumt- mus, nostri fidelis et potentis auxilii
nosa sunt opera probitatis quibus veslra regia cel- curabitis, utilitatem aliis
situdo tempore quo oportuit nobis contulit experirl in his etinomnibus senlietis.
certae societatis vestrse plenam constantiam et im-
maculatae fidei infallibilem veritatem, nec non ut 426 EPISTOLA XXXVII.
amodo discernamus ab aliis [Fors., discurramus Summo pontifici Romano'Rudolphus scribit, et Ec-
clesimRomanm qumcunquehactems ab ipso' vostu-
apud alios], quid de vohis prassumere debeamus,
cum vestrae fidei certitudo apud' nos fidis operibus lavit, liberalissime concedit.
sit probata. Meruit quoque juvenilis animi vestri va- (An. Dom. 1277, cod. Rud. xxxvn.)
lida fortitudo, ut dum de noslris fautoribus et ami- ARGUMENTUM. — Nicolai IH hauddum consecrati epi-
cisnobiscunHateconferimus, vos aliis ofhnibus prae- stolae,preedecessorum suorum repetita per Nuntios
ferendum pras casteris diligamus c. Et licet dilectus et apostolicas litteras singillatim renovanti, repo-
noTiisquondam N. illustris filias nostrae sponsus d, nit, se quantocius ohsecuturum filiali obedientia.
ut dicitur, cursu, proli dolorl nimis praepeti irietam Se et imperium sanctse sedi submittit. Orat ut le-
transiverit Tirevis vilas, -nostras tamen societatis et. rj galos suos de coronatione, soeietate cum Carolo
amicitise vobiscum initse fundamentum immobile Siciiias rege, cseterisque negotiis acturos benigne
dum vixerimus permanebit. De quo, fili ct amice ' audiat et dirigat. Ac denique clerum, quem nuper
charissime, certa vobis sit et indubitabilis cerlitudo. liberalissimum expertusiuerat, ejusque causas om-
Sane viri religiosi, viri utique veslri honoris fervidi nes eiprorsus- vehementer etiam atquel etiam com-
zelatorcs, denrocessunostro in regno Bohemise ha- meridat. '
bilo clare vos instruent, in quorum praesentia vener.
Olomucensis episcopus e. et quidam barones Mora- Sanctissimo, elc. RudoJphus, etc. Sinceras devotio-
vias nobis ef^Romanoimperio 425 fidelitatis homa- nis integritas et affectus congrui promplitudo, quse
gia prasstlteJunt. Qnamvis autem facile nobis esset circa sacrosanctam Romanam Eeclesiamrnairem no-
tarn_regnum quam pueros extremse subjicere vasti- stram piissimam nunc pridem in pectore noslro tenaeiter
. tati, multis tamen salubrius et Deo gratius^videba- radicata coaluit_ novissime his diebus b, quihus
Conventione poslmodum Iglaviasroboratamatrimonio
a Benefadmoduni.fuitJudaeisBrunensibus, si one- reciproco, itum-Viennam, ut ex Orneggio Hansi-
ribus tantum civium erant obnoxii. Yide"hac super zius refert (Germ: Sac. tom. H, p. 389). Num omnia
reDucangium, et ejusillustralores. hasc facta fuerint quadrimestri illo tempore,
1 Harum litlerarum certa astas patebit infra, annum 1279 post insignem pTas-
quod prascessil
"not. e., dictam an prioribus ejusdem anni men-
c Grati animi causa ob egregie navatam operam - sibus, victoriam,
incompertum mihi est. At litteras istae
adyersus Oltoearum die 26 Aug. elapsi anni prse- J) ] posteriora etiam facta contiuent, omni procul
clara ista laude regem adoleseentem prosequitur. dubio ad annum speetant 1279, antequam Ladislaus
d Quisnam filias Rudolphi sponsus indicetur, non "ad Romanos deflciens, •Romano pontiflci, ac per eum
est pronum dicere. Tum quia filiarum rriariti oriines Rudolpho atque episcopis maximam inferret sollici-
erant superstites, Wenceslaus item et Carolus Mar- ludinem pro Christiana fldc Qua de re videndus
tellus, quibus Juditha etClementia desponsatas fue- Rayn. (1279, u. 50 seqq.). "
,
rant, incolumes adolescebanl;J,um prassertim quia f
. Ita scilicet agerctenebatur ex fcedere (ep. 51).
nullius eorum interfuisse videtur quod de initi' foe- Casterum quod aiebam (ep. 16, n. 4) iram-Ottocari
deris immobilitate subjungilur.v non-fuisse compressam, hac personarum et rerum
eRruno Olomucensisêpiscopus,dequo hicagilur, confirmatur.
Ottoearo jam addictissimus, post hujus csedem, cum repetitiorie
£ Deest aliquid.
OltoBr_jadebittgicusWenceslaipar.es (mlurus,novum L Nicolaus HI die 25 Novembris anno 1277 electus
Rudolpho exercitumohjeeitinMoraviacum Salisbur- Viterbii, stalimque profectus Romam, antequam con-
gensi archiepiscopo de pace tandem stabilienda est seeraretur, die videlicet 12 Decembris, litteras dedit
collocutus. Cumque postmodum bini ulrinque para- ad Rudolphum exsiantes apud Raynaldum (1277, n,
rii pacis ex conventione""delecti esserit. idem Bruno M). Quibus Rudolphus rescripsit statim atque' ad
et marchio a Sagitta Brandeburgici partes fecerunt, eum sunt allatas, ut patet ex hoc prasciso
Meinhardo comite Tirolensi; -el Henrico Burggravfo nere. Quamobrerh hasc eliam epistola loco loquendi ge-
movenda
Noriml.ergei_.ifegis Roffiauorurri-causamagenlibug. est, etretrotrabendasu).Iinem an-. 12,11,undeYigmt.
B. CAROLI MAGNIOPP. > PARS. . I. SECTIO
.flf. . i IH.
>- 796
nobis et Ciiristiano popu.o providenlia summi patris AnibusA aliis conceplmus apostolicisbeneplacitisasqua-
de apostolico paire providit ad votum ', sic pullulat -' - nimitef conformarc «, supplicantes humiliter vestras
et excreseil uberius, sic in dnmem juslilias semitam clementissimassanclitati, quatenus nos, et credilum
nostras 'mentisMnteriora converlil, quod non solum coelitusnobis imperium ad honorem Altissimi et sa-
in nobis mali suspicio, qua nos eadem mater Ec- lutem populi Christiani dignemini provida dispensa-
clesia poterat *,Jiabuisse notabiles, jam perfeete tione dirigere, nisc non apostolicas^ratias beneficio
rescindiluf ;• 'sed et omnis mali -species, quae in confovere d. Porrp industrios et prudentes viros N.
re' ge'sta''o'culata conjectuiatione perpendi potue- et N. ad beatitudinis vestrae pedes fidttcialissime
fat, 'ut mtentio filiahs, quas nrinquam revera declina- destinamus, tit super principali negotio, super ami-
vit 427 in devium, claro clarius eluccscat, in citiainter nos et.inclytum JX. juxta providentiasve-
patrisâspectibus penitus aiiiputatur b-. Ecee igilur strse consilium, si hoc voto 'nostro consideat, soli-
universa et Siiigula quas a nobis liactenus alma ma- danda, et super oinnibus aliis reipul)lie_s Christianas
ter Ecclesia poslulassc dignoscilur lam per nuntios negotiis^ quaeper vestras pietalis industriam promo-
quam per litteras speciales, applausu benevolo et a_- veri desideranl, nulus \eslri lotamine diriganlur <=.
sensugratuitoliberaliier approbantcs, in his et om- Idcirco petitiones nostras e( etiam specialiter 428
enim dies, qui sunt reliqui ejusdem anni, salis super- repetimus. Comaclum Cmsar, si juris sui esse putat,
que erant uliro cilroque miiteiidis htteris Roma iibi habeat.'Si aulem novit, ut nobis persuasissimum
Viennam, atque hincad Urbem, quo lortasse perve- est, Ecclesimjurik csse, consulat conscienlimsum, re-
nerint sequenli aiino ineunte cum Raynaldus (1278, {•Qputelque censuras\ queis etclssim bonorum invasores
num. 45)'insignia impcrialia etim peiiisse.aflirmat. _' obnoxiisunt. Ea 'siquidemprincipes aut largitate, aut
Huc accedit rescribendi celeritas pontiiiciis lilteris pio remedio animaum suarum concessere : idcirco
irieulcata regiis auribus. Primo siquidem : « Prasier reslhuUoComacti.nonbeneficii, sed officiilocohubenda
Ecclesiee morem, inquit, seciiiidum quem solent ht- esl. Sic ad verbum italice.
lerae aposiolicas proinotionem Roinani ponlificis d Cum magno |in hoc progenitore Augustaedomus
riuntiantes prsesertim ad prineipes, quascunque aiias Austriacse hujusmodi testiraonia certa obsequii erga
ipsius poutiflcis prsevenire, nos celsitudini regias pa- principis apostolorum successores invenio, non pos-
cem prius paternis •exhibemus affeclibus, quam-litte- sum, quin meuiri lectorem animadvertere illa ju-
i'atoriis ad hoc concepiis affatibus nuntiemus.» De- beam.
inde pressius celeritsiiem ipsinuans hortatur, ul c Duo hi nuntii a Rudolpho missi una cum litteris
riuhtios mitlat, «feum^pleno mandato ad iraclalus 1 de principali negolio, seii de coronatione, ac de prae-
eosdem tuo'noraine prosequendos, consummandos dictis duobus capitibus, aliisque negotiis imperii ac-
pariter et firmandos ad sedera eariidem, suhiata qua- luri erant : non pulem regia> mandaia obtinuerant;
libet, proul opportiinitas curiose caplanda penniseril, quas ponlifex cupiebat, prascipue super coniroverr
diiatione transmittas, tuis pr_enuiitiaturus litteris, sia cum rege Sicillias.De proînciarum vero resiiiu-
quando eos ad ipsam sedeni aestimes \erisimiliter lione cxpedite absolutuni fuisse negolium colligiiur,
perventuros.»
' Nil quia Rudolphus diplomate dato Viennas xiv- Kal.
Rudolpho «rat antiquius coronaiioue. Hucs Feb. anno-i.278'omnia restituit sanctas sedi, fra-
prascipue collineabant diulurni illi iraciaius de ariri-- tremque Conradum minorilam in Urbem misit, qui
ciiia stabilienda inter ipsum et Carolum Sicilias re- C ( regia auctoritale jad majorem yaliditalem omma fir-
gem, qui biennii fere spalio ab Italia euni arcueranl, ,- marel, ul fecit in consistorio quarlo die mensis
quosque a Nicolao nunc audiebat celerrime termi- Maii, Ind. vi, pontiftcaius vero domini Nicolai Papas-
nandos; quare pontificem juxia suum . desideriumL ni anno 1. i>Et jjuia interim Canceliarius Rudojphi
esse creatum aflirmat. cognominis illicita juramenta exegerat a civitatibus
b Praefala. Nicolai litteras sic ordiuntur : « Solett Exardiatus, rege Romanorum inscio,,conlinuo.di-
nola principum unio, utpauca saltem evprimamus,, ploma novum « iy Kal. Junii, i novumque legatum
cmultis obstruereorainiqualoqueiilium qua^renliumi jGolifredum prDeposilumSoliensem. Romam niisit,__
inter'ipsos suls susurris disseminarediscordiis, dis- qui pari modo inlconsistorio Viterbii « pridie Kal.
sensionum accendere incentiva. J Deinde prosequun- Jul.). Cancellani factum irritum esse dixit, iterum-
tur fusissime cnarrantes Gregorii X, Innoeentii 'ett que jura omniaisanaas sedis confirmavit. Harum
Adriani V, nec non Joanriis XXI solliciludines de; rerum monumenta cerla exstant in archho aposto-,
duobjus capitibus,videlicelde discordia ejus cum rege. lico MolisAdrianas, et ap. Raynaldum (1278, n. 45
Sicilias, et de Exarchatns el Penlapolis rcslitutione,, seqq.) Yide Disseft. ult., n. 8. Majoris molis erat caput
quas provincias a Suevis Auguslis invasas, ac Ro- allerum : Carolus' quippe senatoria dignitale el vica-
mand.iolas nomine appellatas Rudolphus pulaus di-- riaiuTuscisespoliandus erat, deiiide \era concordia
versas ah Exarchalu et Pentapoli, quas Lugduni per intereos slabilierida. Nilulominus absolutum id quo-
6unVios-etLausanee per "se ipse sanctas sedi conlir-- -qrie esset, nisi mprs ponlificis superveniens rem in
hiaverat," acsi juf is essenl imperii îdhuc retinebai. sequentem annurii distulisset. Onniia liquent "exmo-
Ad discordiam cumSicilias rege quod altinet, doneci D ] numenlis apud euihdem Raynaldum. Regiam epislo-
perlegalos ulriusque pariis composita siC ab lialiai lam liuc lubel alferre (1278, n. 61) de malrimonio
prosdecessorum exemplo illum arcel : « Interim ta- Constantias filiae[Rudolpbi cumCarolo Marlello regis
men, ait, contfa prasmissam provisionem etintentio- Sicilias nepole ex filio, quas nuptlas ipse Nicolaus
nem providenlium in Ilaliam non venturus, nec. conciiiaveral. —jt Sanctiss. in Chr. palri ac domino'
missurus aliquam mililiam, sive genlenn i> Quod1 D. Nicolao divina providentia sacros. R. E. summo
vero spectat ad caput alterum.' t Peiitioneni' auteml pontifici Rudolphus Dei graiia Romm. rex seraper
superêjusdem Ecclesias terris, ac specialiter Exar- Aug. cum fihalis oijedilioms reverenlia, devolissima
chalu Ravennae'ac Pentapoli regali excellentiaslotiess pedum oscula heatorum. Gerenles tanquam devotis-
inculcatara absque ulteriori procraslinalione -ro- simus vester, et| E. R. filius de inobliqiiahiUs san-
gamus ei petimus cfficacis exsecutionis promplitudi-- iclitatis vestras roclitudine, qua-cuiJibet quod suum
nem adimpieri. est sine personaf. deiectu tribmtis aequa lance, et ex
c Prasdictis duobus capitibus brevi respondet con- fervore cbaritatis intnnseeas, qua inter quoslibet
ira titulaloris opinioriem, quipro liberalitalevenditatt Clirislianas religionis et potisstme intcr illustres et
Rudolpbi oflicium. Non secus nostra setate oralorr superillustresut |regesetprincipes, exquorum dissi-
Caroli VI Aug. Benedicto XIII antiqui rooris pontificii dentia lanlo gravius suboriri posset periculum,
Comacli restilutionem pio Cassarea muuificentiai quanto majori praeemineut "diguitate, coucordiam,
exaggeraJiat (Oltieri Hist. tom. VIII, p. 151), cum a3, uiiionem,"et amitiliam lanquaiu pater piissimus loto f
pontmce serium hoc responsum accepit: Aliena nonu corde diligitis iridubltatae fiduciaeplenitudine. Ecce
797 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHII. —LIB. JH. 798
elericoruin noslrorum, qui gratis et fructuosis a ob- A strae sanclitati proponi contigerit, exoptataspropilia-
sequiis nobis valde"se placitos exhibenl 'ac acceptos, tionisvestras duleedinepetimusiefficaciter exaudiri.
seu quas mlnisterio nuntiorum< ipsorum eosdem ve-
*-.•-, , idi ,
quod super familiaritaie, confosderatione, et indis- statis noslras sigilli robore eommunitas. Datum in
solubibs amicitiae unioncinternos et inclylum Ga- Castris apud Dya\ Nonis Septembris, _rid. Vi, A. D.
rolum regem Sicilias nomine noslro tractanda, fa- 1278, regni vero nostri anno V,J decimo videlicet die
cienda, fiimanda, seu solirlaiida per matrimonia et post insignem de Ottocaro vicloriam reportatam. >'
quascunque obligationes,'et modos alios vestra san- a Rei testimonium exstat apud Ilansiz. i
(Germ.
ctitasviderit'expedire,vestrsebealitudiiii nosdueimus Sac. tom. I, p. 417), diploma videlicet' Rudolphi
committendum, super hoe concedentes, quantum'in « Datum Wiennas A. D. 1277, v. Kal. Jun. Ind. >v,'
riobis est, plenam et liberam, ac omnimodam pote- regni vero nostri anno iv, i>septimo videlicei mense
statem : constituentes nihilominus honorabiles viros post datashas litteras. In quo faletur, quod deficien-
fratres Conraduni de ordine Minorum %iinislruin tibus sibi necessariis sumplibus prosequendo bello
siiperioris Alemannise, et magistrum- Gbdefridum episcopi « principes nosirifinoti precum nostrarum
praepositum ecclesias Soliensis yeslrum eapellanum, instantia voluntarie consenserunt, ut iam de bonis
nostrumque protonotarium pfocuratores noslros ad ipsorum dominicalibus, quam de prasdiis monaste-
informandum nostro nomine vesjram paternilalem jriorum et ecclesiarum eorum jurisdictioni in partibus
de facli et negolii circumstantiis, cunirnecesse fue- Austrias, Slyriae, Carinthias, Carniolas et Marchise
rit, et a vestra sanctitate fuerint requisiti : ratum subjeetorum subsidium tolerabile peteremus ,• pcr
habentes et gratumquidquidpaferni.atis vestrae pro- n quod tanlas necessitatis arliculus, qui' nos et impe-
videntia super hono concordias familiaritatis et ami- rium coarclabat, per eorum suffragia et digne reco-
cilias, et ipsius solidatione sub forma prasmissa ege- lenda subsidia tolleretur. J Subinde cavet, ne exem-
rit, fecerit, sive nostro noniine duxerit ordinandum. plum sui successores sequantur cum ecclesiarum
In cujus lestimonium, ei evidentiam pleniorem prse- delrimento.
sentes litteras sanctitati vestraeiransmitlimus maje-
429LIBERTERTIUS.
EPISTOLA PJfUMA. motu voluntario consenlimus, et plenum ac liberum

Sacri Romani imperiielectoresconfirmant donationem imperi,imur assensum, quod serenissimus dominus
Annxeimperatrici primmuxori ~ faclam a RudoL- nosler Rudolphus inclytus consors thori sui eidem
vho imperatore. dominsenostraeinhonis, castris, terris, etpossessioni-
' ' bus aliis usque admille marcas auriredditus in locissibi
(An. Dom. 1279, -cod.Rud. i.) ubi et expedienlius videril, valeal
opportuniorihus,
ARGUHENTUH. — Sacfi Rom.' imp. electores ralain assignare, ab ipsa domina noslra ad tempora vitae
habent donaiionemmillemarcafnmannuireditus b suse pacifice, possidenda *; 430'itatamen," quod
a Rudolpho rege Romanorum factam Annas re- custodes castrorum, terrarum, possessib.ium hujus
ginaeuxori suaeex castris, lerris'et possessioni- lj modi, ad hoc jurejurando se obligent, quod mox ipsa
hus suo arhilratu deputandis, modo earuiri custo- domina-uostra Anna regina inclyta sulilattfde medio,
des jurejm'ando promittaril, regina obeiinle' eos eadem bona ad proprietalem et jus imperii fideliter
reditus adjus imperii reslitutum iri. _ , restituanl et reducantf.
Virlutum candor eximius el laudanda prassentia EPISTOLA H.
bonitatis, quibns inclyta domina nostraAnnaregina 0 Civilas qumaam Rudolpho -gralulatur de prosperis
prasdicabiliter -adornatur, cx suse nos delectamento - successibus.
iragrantiaa laliter recreando graliflcant, ct gratifi-
cando delectant, quod ad ipsius honorem et com- (An. Dom. 1277, cod. Rud. n.)
modum ampliandum libenter assurgimus, et ad AHGUMENTUM. — Cum ad remotas imperiLprovincias
cuncla, quassibi in salulem proficiant, liberaliler in- fama pervenissel, Rudolph'um'suamin potestatem
vitamur. liinc est quod nosse vos volumus unnersos, redegisse Austnam el ceeleras provincias, civitas
quod nos una cum aliis nostris coelectoribus d in hoc quasdam fidelis -subdita regi gratulalur de prospero
~ In contextu in not.).
diplomatis nullus dubilo, quin pio (lib. i, ep. 2,
d Vide dissert.'penult., § 5, n. 7.
anri legendum sit annui^ 'ut fidenler posui. Incredi-
hile enim"\idetur, cenlum quinquaginta aufebrum c Nisi auri mutetur in annui,' difficileinlellectu est,
millia ex paucis castris, terris, ei possessionibus col- num assignalio ista menstrua sil, an anniia. Praeter-
lecluin iri quotannis; -creditu auiem est proclivius, ea qui nuper vidimus angustum adeo fuisse asra-
tria millia septuaginta quinqite nummorum in anrium imperii, ut donum gratuitum ab ecclesiis peti
nos singulos reginas «oncessa esse. Vide (ep. 25, lih. 15 oportuerit, ne cogitalione quidem assequi possumus,
l, in not.) inter argenteas, aureasque marcas discri- quidnovusprovinciarum dominus, <ju'itanquam sal-
men : summamque aurearum' prjediciam' ~lnihi fere yator ab iisdem ine;enti cum anxietale exspectabalur,
incredibilem nosces. ~ crim advenil, tam gravi onere illas oppres-
b Licenlia tilulaforis acquirit vires eundo : non serit, primum ut pro sola regina aureorum cenium -quin
contentus regi Romanorum imperaioris lilulum tri-- quaginia millia exigerentur.
buisse, Reginam quoque pari houore dignatur."Al se 1 Cautio ista non perfunctorie notanda est. Si
ipse condemnat, Annam appellans primam uxoicm, enim de juribus imperii, ne per hujusmodi assigna-
cum enim ipsa decesserit anno 1281, nec Rudolpbus. tionem asquaine! reclam interirent, hunc iivmodum
alieram duxerit usque ad annuiu 1287, Agnetein no- sancitur, quid de bonis ecclesiaequorum Indoles lon-
miue, ut Peucer. Cuspm. Annal. Suev. tradunt; ti- ge potior est, sacra enim sunt ab ipsa origme, sa-
tuli igiiur posteriori mauu sunl adjecii, adeoque sus crisque canonibusfulciuntuf, putari dehet? Atlamen
deque- habendi. nonnerao aut diuturuitate alienas possessionis, aul
0 Prasdictam tiluli licentiam electores arguunt. silentio pontificuni, \ero'falso\efretus, cerlunisan-
Rudolphus comes tunc Habspurgicus Annam 'No- ciassedis dominiumalicubi reyocare"in dubiuni nou
' ' s'
hembergicam duxit uxorem an. 1240, ut est dietum est veritus.
- 1
799 B. CAROLI MAGNlOPP. PARS I. SECTIO III. 800
eventu, felicioremque ommans, denusse orat,. ut A £ quatenus de proeessibus, quihus providenlia divina
scriplis ad se litteris rei veritatem significare non suppeditat, velitis 'aliquid iulimare/per quod avida
dedignetur. vestrarum exaltalionum noslra devotio inter ade-
tutissime foveatur.-
Excellentissimo, etc N. Civitas promplissimum de- ptos lastae tranquillilatis modos
votas fidelitatis obsequium a. Quantas possumus om- IV
JEPISTOLA
nipotenti Deo gratias agimus, quod ad regise respi- Committit cuidam defensionemmonasterii devaslati.
ciens causaejustitiam donare voluit, prout audivimus, (An. Dom. 1279, cod. Rud. iv.)
ul serenitalis vestrse consiliis atque actuum proces- iUtGUBicsTUM. — p.udolphus aJjbatis N. precibus
sibus prospera cuncta succedant. De quo devotionis motus, qui plures monasterio suo illatas esse in-
et fidei nostrae credulilas ad hoc, quod desideral, fa- jurias querebatjur a perversis hominibus, mona-
cile applicata, concepiis gaudiis in lastitia reflorescit, slerium islud, fralres, res, et personas ad idem
ardenter appetens fructum nolitise cerlissin_as431
veritatis. Quapropter vestrae dominii majeslalis devo- speclantes commiltit N. juxta abbalis desiderium,
lionc reverendissima supplicamus, quaienus de pro- regia auctoritate illi mandans, urnulli deinceps
molestias obnoxiium esse permittat.
cessibus et successibus vestris quos utinam providen-
tiae divineejustitia benepromovendo,custodiatetper- Imperaloriae dignitatis diademale d ac dexlera
ducat ad melius, velitis avidam nostras devotionis fortitudinis manus sceptrigerae insigniis renitenies,
fidem scripti veritate regii declarare, ut gaudium dum rimamur mentis nostras secretarium, revol-
quod in auditu concepit prona devotorum credulitas, ventes, quid unctio. quid sceptrum, quid corona re-
in portum certitudinis optatasperducat infallibilis ve- B ] gia e significel divinitus nobis data, in sacras deli-
stras verilas majeslatis, cujus est de nobis praecipere butionis oleo, quo armi regii sunt peruncli, clemen-
ac vetare, atque statuere sicut libet, quibus prom- tiam, seu miseficordiam in afflictos et allritos
ptum est, et erit omnia jussa eapere, atqne pro exercendam, in corona praseminentiam, fortitudinis in sceptro
posse perflcere, quascunque metuendae majeslalis potestatem deferidendi oppressos per
mandalum injunxerit,nullatenus negligendum. dexteram inielligimus, colligimus et perpendimus
EPISTOLA HL evidenier. Quapr(jpter cordi nobis est omnes' Ro-
mano imperio subditos, praesertim autem ecclesias
Ejusdem cum superiori epistola argumenti. et ecclesiaslicas~personas ab insultibus maleficorum
(Ah. Dom. 1279, cod. Rud. m.) quorumlibet et ad reprimendam perver-
protegere,
— Alia civitas audita insigni victoria sorum astutiam consurgere tolo posse. Sane bono-
ARGUMENTUM.
de rege Bohemorum rebellare auso adversus Ru- rabilis vir N. abbas monasterii N. ad nostram venit
dolphumjustissimum principem, eidemse gaudioi praesentiam, nobis lamenlabiliter conquerendo,
exsultare significat oh recentem triumphum, 433 ûod quidaim,maligni spiritus seducli impul-
summaque cum devolione illum orat, ut sibi dei sibus, Deum nonjtimentes, nec homines reverentes,
tantae ejus glorias certissimo nunlio sollicitae, re- ejus monaslerium in suis hominibus et possessioni-
giaslitteras mittere dignetur. bus per rapinas et spolia multis injuriis affecerunt.
Serenissimo, etc N. Civitas ad cuncta obsequial Timeus igilur ideni pater venerabilis, et praslerito-
se paratos b. Neeesse habel, inconcussum esse rum eventibus conjecturam pessimam futurorum,
veritatis divinas promissum, et omnis polentia adi < C nostrae majestali humiliter supplicavit, ut praedi-
nihilitatem conteritur, quas contra nutum summi[ clum monaslcritim tuas devolioni committeremus
principis communilur. Scriptum est enim, quidquamj cum omnibus suis defendendum ab incursibus ma-
maligni non posse adversari juslo regi cum sederitt lignorum. Nos itaque ipsius preeibus inclinali luae
super sedem, et est Spiritus Dei qui loquilur, ad- fidei purilalem pjrassenlfbus duximus requirendam,
versus quem frustra se attollere omnis arrogantiat regia nihilominus libi aucloritate mandanles et con-
congrassatur. Audivimus, justissime rex, quosdam{ cedentes, quatenus praedictum monasteiium fra-
in rebellionis audacia contra majestatem regiamt trumque conventum, homines, ipsorum possessio-
prajsumpsisse, et conatos fuisse sedi justilise adver- nes, bona mohdia et immohilia, nec non omnia ad
sari; quos excellentia vestra triumphaliter supe- ipsum monaslerium pertinentia vice noslriexmanu-
rando subegit c, ad planum sedavit obicis asperum, teneas, protegas', defendas, nee permiltas nunc
fecit dura molleseere, ac inimicas elationes cornua[ et in anlea ab aliquo indebite molestari.
slabilia non habere. Super quibus corda nostra1 'EPISTOLA V.
conceplis gaudiis adimplentur, et 432 non desi-
nunt in felicitate regia reflorere, tripudiorum recen- Rudolphus regi Francim f de contracla cmn ipso
libus ornamentis. Hic est namque prascipuus nostrasj affinilate congratulatur
mentis ardor, haec intimorum voiiva, ui sublimilas5 yAn. Dom. 1279, cod. Rud. v. , -
vestra cunctis septa prosperis incrementis assiduiss AKGUMENTUM. —i Cum per rihptias a NicolaoIH con-
condenselur. Verum quia eflicacius declarata plus3 ciliatas Clementiae filiae suaecum Carolo Marlello
et
valent, lastius principis assertio gloriosa subintral,>D Caroli-regis Sicilise nepote, affinitaiem optatam
sacras regias majestali devolissime supplicamus,> contraxisset cum inclyla domo Francias, laetabun-
a Ex epistolse sequenlis senlentia facili negotio) vero de rebellibus res est. nec alii certe indicanlur
colligilur, hanc datam esse ineunte an. 1277, nisii quam Oltocarus eique adhasrentes non pauci.
forsan in prascedentis extremo, cum magnasillius ex- d Mentiar nisi monasierium istud est prdinis
peditionis in Auslriam felix eventus est cognilus. Des Cisterciensis. Cefle litterarum collector citra litulos
eo siquidem loquens annal Altaben : t Civiiates,, licentia nti non consuevit nisi in monasteriis sui
inquit, ibidemel castra sesuo dominio subdiderunt,, ordinis.
excepta civitate Viennensi, quam etiam obsidione e e En imperatorium diaderaa in regiam coronam
cinxit: » acceptoque ab Ottocarojuramento fidelita- versum, quam
tis, lolam Austriam suam in potestatem redegit. paulo inffa sequuntur armi regii.
h Diversam civilatem esse, " Hic scilicet Rudplphus loquitur, ibi autemimpostor:
-
argumentumque di- imperatoria enim dignitas Romasa Romano ponii-
versum conlra litulatoris opinionem, genus salula-- fice conferenda erat.
tionis aliud, totusque episiolas contextus demon- f Philippus ffl cognomento Audax filius erat san-
strant. Neutram noscere interest rei nostras. cli Ludovici IX, fraterque patruelis Cafoli H patris
c Ottocarum Bohemia. et a
regem Henricum ducem Caroli Marlelli cui desponsata fuevat Glementia
Bavarias utrumque adversantem Rudolpho, in ordi-- Austriaca.
nem redactos esse auno 1276 seepe diximus. Hicc
801 COD. DIPL.-MONUM., ETC, SEU COD.CAROLINUS.-APP.-EPP. RUDOLPHII. — LIB. m. 802
dus Philippo HI regi offlciosissimislilleris rem j(_,tum poterimus impensuri °. Porro universitatis
significat, suam benevolentiam opportune ulilem vestras prudentiam exhbrtamur 435 attentius et
fore promittens. rogamus, quatenus N. familiari dilecto super his
Inler castera quaslibet angustalium titulorum insi- quas vobis nostro nomine proposuerit, fidem adhi-
gnia nohis attributa divinilus, inter multa volivas bere non velilis, dubiam et effectus congrui beneficium
feliciiatis auspicia, quibus dextera Domini latera impertiri ut propter hoc vobis ad cuncta
nostra circumdedit, incessanter id animo noslro quaevobis profutura noverimus semper specialiter
revera suavitatis arrisit in osculo, id immensas aslringamur
laetitiaepoculo nostra praecordia fecundavit, quod EPISTOLA Vn.
inter nos et vos, in quem ulique proavita strenuitas Rudolphus dolel quemdam terram suam transiisse
vires et animos propagavit, afflnitatis amicas con- •incognitum-.
nubia sunt contracta a. Quae quidem eo indisso-
ciabilius, 434 eo indisjunctius semper servare (An. Dom. 1279, cod. Rud. va.)
non solum, sed et corroborare disponimus, quo ARGUMENTUM. —Principi amicissimoBuavitersuccen-
cum inclyta domo Francias couniri nos desiderabi- set, quod per Austriae provincias currendo per-
lius delectat. De nobis igitur quassumusregia celsi- transiens, muluo utrumque solatio collocutionis
tudo flduciasplenioris ex litterarum nostrarunf affa- . orbaverit. Legatum mittit mutuas excusationis in-
libus argumenta suscipiat, quod in opportunitatibus terpretem.
vobis noslra sollicitudonon deeril, sed ad cuncta Rudolphus, etc d Quodtransitus vester per terrae
quae vohis honoris et glorias incremento cessura'.B nostrasdistrictus tam clandeslinus exstitit et festinus,
noverimus, se officiose benevolam et ultroneam ut nobis vestrse visionis et allocutionis amabili re-
exhibebit *>. creari solatio non liceret, id non levem nobis mate-
EPISTOLA VI. riam conturbalionis intrinsecaegeneravit,utpote cum
unum cor et eamdem fore animam placide nos
Rudolphus scribit civitati cuidam fidelitatem ejus quo delectat.-Eo elenim vehementius dolemus super eo,
laudans.
quo amplius et vos affeclasse confidimus, noslra po-
(An. Dom. 1279, cod. Rud. vi.) liori prsesentia frui versa vice. Ul igitur hinc et inde
ABGUHENTUM. •— Civitati Tuscias, quas suam fidem super his excusationis amicas remedicabile benefi-
testata erat erga Romanum imperium, respondel, cium intercedat, ecce quod N. credentialis, e etc.
se eam magnopere commendalurum Romano
ponlifici, mitfitque ad eam legalum, qui suo no- 436 EPISTOLA VDI.
mine nonnulla proponet inexsecutionem mittenda. Rudolphuscontrahit cum cardinale quodamamiciliam.
Rudolphus, etc Litteras vestras quas regio cul- (An. Dom. 1279, cod. Rud. vm.)
. rini direxistis affectionebenigna suscepimus, vestras ABGUMENTUM. •—S. R. E. cardinalem, cujus nomen
jdevotioniset fidei quamad sacrum imperium geri- in Germania ore omnium celebrabalur, lanquam
tis expressivas. Sane memorabilem probitatis ve- consilio, et aucloritate apud sanclam sedem plu-
slras conslantiam, quas vos in agendis imperii deco- yalentis, et quicum rarum habuerat com-
ravit pro sua commendatione prosequimur circa n i rimum mercium ut frequenlius deinceps ha-
ea qusevestfas quietis vestrique provectus augmenta ' beat, ad litterarum,
suam necessitudinem adjungere optat,
respiciunt, vigilanter inlendere disnonentes, apud seque illum brevi coram allocuturum sperat.
sanctissimum _palrem nostrum dominum summum
pontificem, ut paternas benevolentias vobis praeten- Venerabili, etc Rudolphus, etc. Tot et tanta de
dat uaibraculum, curas nostras el operas, quan- virtuosis actibus vestris apud nos rumorum invaluere
".
a Nicolaus HI suis in lifteris ad Rudolphum ap. poris in factiones divisse eranl,"ne ponlificiis quidem
Raynaidum (1279, n. 10) datis videlicet t. in Non. exceptis, prsecipue Bononia, ut ssepe saspius est
Jun. » se nuplias istas conciliasse teslatur. < Quia, diclum. Quamobrem afflrmare non ausim, eivita-
inquit, indissoluhile malrimonii vinculum, dhinilus tem universam Rudolpho scripsisse, sed Gibellinam
institutum, ex institutione sui virtutem in se ohtinet tantum factionem, ut ante annos quinque fecerat,
connexivam inier alia non sine niulta discussione dum Greg. X Lugduni morabatur.
providimus, quod inter le ac regem eumdem chari- d Ungariaeregem aliumve summum principem pu-
tatis unitas affinitatis linea conjungalur. > Septem tari velat prasmissio nominis, quod Rudolphus non
iis mensibus qui erant reliqui, inter regem Roma- solet cum summis principibus. Equidem Gonjecturis
norum et CarolumSiciliasregem concordiam despon- indulgere in re nullius momenti, nec debeo, nec so-
satione praedicta absolulam esse compertum est. leo, mihi tamen videtur archiep. Salisburgensi epi-
Filiam auiem Rudolphi nonnisi declinanle sequenti stola scripla esse. Principes enim ecclesiasticos plu-
anno dimissamesse a regio genitore ex Hornekio- raliter Rudolphus alloquitur, et Salisburgensisjuris-
et diplomatibus colligit Hansiz. (Germ. Sac. tom. u dictio per Auslrias provincias extenditur :-quaeduae
H, p. 590). Tum vero Rudolphus Slyriam lustrans, res hanc opinionem tuentur. Accedit necessitudo,
inde cum Rudolpho eancellario, Joanne Gurcensi, cujus teslem nolo alium quam ipsum Rudolphum
et comiiibus de Sayn,~et WTertenberg Clementiam (lib. ii,'«p. 12).
dimisit, Nicolao HI jam mortuo. e Ducangius in Glossario (7 Credentia) tlocet
- b Et concordiaeet amicitiae argumenta suppelent chartarum et Jiistoricorum auctoritate, credentiam
ex aliis litteris (ep. 19). apud Italos fuisse publicum civium convenlumde re-
c Cum Carolus Sieihasrex anno 1278 die decima bus publicis deliberandicausa coactum : indeque cre-
sexta Septembris una cum dignilate senatoria Urbis, dentiurios appellatos, qriod in secrelorum reip. par^
vicariatum Tuscias abdicassel, Nicolao HI pontifice ' tem adhiberentur. Ex charta Friderici I anno 1185
sic volente, inter Tuscias civilates, quas singulae ad terminum, qitem consulesMediolani cum consilio
juris erant imperii, unam hanc, incerlum, num Lu- credentimnobisdixerint. Ex annal. Januen. ad annum
cam, Pisas, an Florentiam ad legitimum principem 1282. -Creatum fuit de novo quoddam consilium in
se vertisse, non est credibile: at litterse hujus Janua dehominibus 15, quod credentiavocabalur. Et
tantum suppetunt. Neque a vero forsan abierit, qui „' ex aliis chronicis Italiaesapientes a credentia, ac sena-
Pisas reputet quippe quam urbem Carolo etiam tores credentim nuncupatos ostendit. Ejus generis
imperii vicario ad Rudoiphum per suum legatum fuisse credentialem istttm Rudolphi Ieâtionefungen-
confugerat (1. i, *p. 20) impetratura opem ad- h tem arbitror.
versus asmulamfaclionem: namfere omnes idten-
m B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTlj} Ul. Û
.ii . - ' • >
praeconja, tot „et tantis alma mater Ecclesia veslras A £ 4^S EPISTOLA X.
prasdicabilis famas, vestri minisleriosi consilii deco- CivesLeodienses conqueruntur de yuibusdam clericis.
rajtur insigniis, <etauctoritaiis eximiasiilulis adorna-
tur, quod plurimum nos delectat familiaritatis alter- (An. Aom. 1279, cod. Rud. x.)
n_e,,vobiscuminire solatia et affectutlm mutuorum ARGUMESTUM. — Cives Leodienses conturbati -obpri-
conformi - dulcedine a Licet igituiMiactenus vilegium clerri pvitatis anliquilus coricessum, et a
vobis locorum inhabilitate distantibus, rara nosirse Rudolpbo renovatum ac declaratum, quod nuper
salutationis epistola, nostras menlis interiora sugges- puhlicatum ab eodem fuerat: eo siquidem ci\ilalis
serit, licet non crebra litterarum vestrarum allocu- et provincise tbtius leges ab ejusrlem Rudolpbi
tione fuerifnus recreati, spei lamen coiiceptas de prasdecessoribus conditas subvertebaniuf; ad eum
vestra benevolentia rivulus manare non desinit, sed confugiunl queribundi circumvenlionis ohtentu. ut
augmento 'continuo fecundatur. Nos enim deinceps, quoniam conditor legis ipse est ejusdem interpres
apportunitate captata, non sohun yos-litteris visitare et castigator, paci publicae civitatis et provincias
disponimus, verum in proximo, duce Altissimo, vobis consulat, privilegium illud ahrogando.
pfassentialiter offerre nos b, ut.gratse dileclionis affe- etc. Quia
ctio successivis concr.eta profectibus in profusos et . Serenissimo domino suo cives Leodienses,
proficuos gratiosi germinis palmites adolescat. Ecce Dei, a quo omnis poteslas veslras egredilur3 ordinatione
summa reipuMicas potentia dignoscitur cle-
igitur honorabiJem, etc.
. mentias attribulaj ut per vestras magnitudinis vigo-
437 EPISTOLA IX. ; '_
TJ rem conservetur jusiitia_ et injurjaeexstirpenlur.
•** ei fortium rebeilio com-
Rudolphus "scribit cardinali c se ipsi commehdanset fidelium dehilitas|releveiur,
negotia imperii. primatur; omnia justo legum libramine in Salvatoris
servitio dirigendo, ad majeslalis veslrae clemeutiam
(An. Dom. 1279, cod. Rua. ix.) de .penultimis Romani imperii finibus f recurrenles,
AEGUMENTUM. — Oratorem, sive procuralorem suum suh vesiras gratisd confidentia speciali celsitudini re-
apud sanctam sedem ab omnibus legatis Roma regise duximus nonJabsque dolore et perturbalione cor-
deuntibus .multa laude affeclum, spe prasmiorum dium intimandum, quod bonorabilesviri clerus civi-
tatis N., licet ipsum omni qua possumus veneraiione
ajlicit, ac regise gratiae et beneyol,entiae_Jenocipio 1 lotius patrias noslrasB
alacrilaiem "addtt, ut ad sua et imperii negotia coiamus, civitatis tamen et
laudabiUter pergat. quietis et pacis iriipatiens, cum de ilhs nilril suspica-
rernuf adversi, quoddam privilegium Jiactenus Inau-
Ru_dplphus_etc,\ Honorabili, etprudenti viro N.d, ditum a vestra magnificenlia sibi, ut .asserunt, inno-
elc Nuntiorum noslrorum pro diversitate tempo- valum, confirmatum, seu etiani declaratum nuper
rum de Romana curia redeuntium increbrescens et apud nos lecil in multorum praesentia itublicari. Quod
(ida relatio laudes fidei vesirse purissnnae, quam ad percepluni et in |publicalion'em deductum, quamvis
nos et imperium animo geritisindefesso, in comitatu-• lanquam improvisi lonitrui iclibus et fulminis terrore
regio tam profuso praeconio texuit et diffudit, quod altonitam iurham|turbaverit universam, Ipsumaudivi- tamen
vesirse gratae devotiouis ohsequia menie sedula re- propter vestri venerationem felicis nominis
censentes, ad ea fervenler afiicimur, quas honoris " mus reverenter, ipsiusque recepta copia, ct delihera-
vestri pariter et vestrorum aceessura noverimus in- G < tione super hoc matura prashahila, quia per idem si
cremenlo. Vesiram igitur honestalem affectu plenis- dici debet privili?gium, tota lex civilatis et nostrse
sirao duximus exborlandam, quatenus de benevoten- patriee pene 439 penilus-absotbenlnr, etdecblora-
tiasnostrae pri\ilegiocgratioso securi, laudabilis vestri tur siatus' noslrae patrise -generalis ab antiquis tem-
proposili curas et operas circa nos et nostra negotia porihus a vestrisi divis prsedecessoribus ordinalus,
laudabilioris continuationis officio prosequi non ces- post diversa consilia habita cum sapientibus et col-
setis e. loquia in commurii, nostra deliberatio tandem in boc
<~Deest aliquid.
b Raynald. 1278, nj BO)subjicitur: . Actum Romaeap.
, Controversias -omnes lum veteres, ium recentio- sanctum Petrum in prasdicto papali consistorio pias-
res cum Carolo Sicilise rege cofnposilas fuisse lesti- "seutilms, etc Magistro .Paulo de Interamna clerico et
monium isio evidentius desiderari non potest. Ges- procuratore in audienlia «uriae Romanas prsedicti
sante seiiicet gravi causa, quas Rudolphum a susci- domini Rudolphi iregis. J Anno igi.ur.127S roagisler
piendo in Ilaham jtinere pejr quatuor fere aunos'< Paulus de Interamna erat procuraior regius. Ante
areueral; rex idem Romanorum cardinali amico| eum fuerat Basihensis episcopus (lib. n, ep. A seqq.)
fidem facil, sebrevi adfuturum in Ufbe, ut videlicetI anno videlicet 12^76,quo tamen deelinanle eum ab-
imperialediadema suscipial a Romano pontifice. Ray- fuisse Roma testaptur lilterae ssepe laudalse cardina-
naldus (1278, n. 45) ex litteris Nieolai 1H deducit> lium sede vacante, nam ad castra Rudoiolii advola-
Rudolphum ineunte prsedicto anno peliisse imperialia' verat in Austria. >j
insignia, cum vero illas non proferat, fides apud eumi JJ e Anno, ut \idetur, 1280 praedictus magister Pau-
sii. Secus est de formuia, quam Nicolaus idein (Ibid., lus viiam cum mbrte commulavit :-n,uare beneficiis,
n. 65) regi Romanorum prasscripsit in diplomale' quasRudolphus li jerahssime pollicelur, frui non po-
utendam; etenimin ejus fine legitur : « Promittimus> tuii. Magnos ejus fldei novum lestimonium suppetit
insuper quod postquam Romam ad reeipiendam un- afeeodem rege Romanorrim, cum ejus morlem agno-
-
ctionem, eoronationem, et imperiale diadema perve- vit (Infra ep. 58). _ , i
nerimus, ipsaque perceperimus, infra octo dies pras- ii Belgium.Gernianiaemferioris limes «Itimus Leo-
missa dmuia et singula innovabimus, et de noyo) diensem provinci|im.Jrecte .penultimos imperii fines
integre et plenarie taciemus. J Quam suo Joco int appellari ostendit: noslra autem astate alia provin-
diplohiate expressam videbimus. Quibus si boc Jlu- ciarum j-atio esl, jquodjieminem laiefe arbitror.
dolphi ^ravissimum testimoiiium adjicias,, ineptire3 . Palrias signiflcaiionem, ut arbilror; riemomelius
eos fatearis necesse efii, qui.verbis 'elegantissimis5 exponiL, quam Afnobiits ap. Ducang. (Gloss. V. Pa-
RudolpTium mendacii arguere non vereniur. , , tria). Ait enim:. Iu quibus lingnis gentes sunl patria
c Colleetoris supinitatem! Janli erat venerabilisii- rum .quadringenlas sex, non diversarum lingua-
tulum praecedeniis epjstolascum honorabili hujus eon- ruro, sea ut dixi diversarum patriarum : verbi gratia5
ferre? Nomen regis in iila postposii,um, praepositum i cum una lingua ^-.atina sit, sub una lingua diversas
vero in isla, siinile oflicium impoftanl? ( i. , sunl palriae Brutiorum, Lucanorum, Apulorum,-eici>
d Publicis iabulis, queis Conradus nririorita jura ett Eerinde Leodienses provinciam cognominem appel-
privrlegia sanctas sedis regio nomine confirmat (ap. lant. j
J.OSCOD.DIPL.-MONUM..ETC, SEU COD. CAROLINUS.- APP.-EPP.RXJDOLPHI I.-LIB. III. M
resedil, quod quia ejus es_llegem interpretari, vel A virum G. comitem propter Iioc ad veslram praesen-
emendare, cujus est conclere a, ad veslrae hiajeslatis tiam destlnare proponimus ut jpsius cooperante
audientiam, quam in hac parte calliditate impetran- consilio per vos slricti enses de allercantium inani-
tium credimus circumveritam, sub certa forma duxi- bus fapiantur.
mus communiter et solemniter proclamandum. Spe- 441 EPISTOLA xiL; ,
Tantes, et in Altissimo confldentes, quod cum vobis
inconvenientia et ex tali Rudolphus de eadem concordia clero Mogunlino
jatuerit pericula privilegio scribit. , _
proventura, veslra provida et benevola sapientia re-
mediis fideliumsubjectorum invigilans, a laritis nos (An. Dom. 1280, cod. Rud. xn.)
turbationibus et totius patrias gravaminibus releva-. ARGUMENTUM. — Cleri Moguntini futura damna prse-
bit, el ad statum pacificum et antiquum, amputatis videntis precibus exoratus,in eadem causa reponit,
noxiis novitalibus, salubritef xmmiareformabit. quod Jubens eflicacem navabit operam incendio
EPISTOLAXI. xlli praefocando,ut exitus brevi palam faciet
Rudolphus cives Magunlinos hortatur ad concor- Rudolphus, etc, decano et capilulo Maguntino.
___ diam. Tribulationum el calamitatum crudeles angustias,
Dom. cod. Rud. quibus bellicus impelus fines vestros irivadere formi-
(An. 1280, xi.) datur, lanto compa$siviori nimirum commiseramur
—
AnGUMENTnM.A legato Moguntinorum admonitus affectu, quanto ex his perniciosiora sentimus discri-
simultalum inter cives et minis.eriales, qui rem _ mina pullulare. Propter .quod ferventibus vestris
armis decidere constituerant: simulque rogatus, " allectionibusexcitati ad stabile bonum concordias,et
utregia objecta auctoritate imminenli conilagra- ad exstirpanda totaliler germina simuhatum lihen-
tioni occurraf, respondetpmdentiaelmoderatione ter intendimus, efficaces et sedulas interponere par-
utendum, ut stricti enses ab asmulis deponantur. tes hostrasf, prout auctore Domino, operis evidentia
Eadem fini se deputasse G. comitem, nt corisiliis vos docebit.
cum eo communicatis incendium exslinguanl
EPISTOLi XIH
Hudolphus, etc, civibus Maguntinis. Exorlae dis-
cordise odiosa turbatio , quse in Jinibus vestris Ruiolphus providet cuidam domui regulari de ordine
seminaria suscipil simultatum b, 440 per indU- Pcenitentium.
strium virum N. regiae celsitudini nuper exposita, (An. Dom. 1280?/lcod.Rud. xni.) t
tanto duriori nos pungit compassionis aculeo, ARGUMENTUM. — -Egre„ferens domum. rgligiosam
quanto graviora semimus ex ea lotius terrae dis-. mulierum posriitentiumin spirituahbus et lempo-
crimina suboriri, volentes ad exstinctionem ipsius ralihus male admodum administrari, S. >R. E.
incendii studia noslra libenter el liberaliter appli- cardinalem enixe orat, ut provisores. removeri
care. Sane visumest nobis expediens, et consulimus obtineal a sunirno ponjifice, eamque dpmuni pro-
bona fide, quod tantae ruinas dispendia prascaventes, yinciali fralrum Minofiim committi cum facultate
qui estis animalia oculata in
°, hujus casus articulo claustrum pro Ecclesias sacramentis
modestiassemilam incedaiis. - ingrediendi
per Jusjurandum/quod adiriinistrandis.
d
cuiii mihisterialibus inivistis, ea recliludinis linea
jdirecturi, quod juramenliforma super communipace G Quiain ,civitate nostfa N. queedam estdomus
prsehabila, prorsus aliqua laesionisiirjurianon langa- regularis de ordine Posnitentium, quae pati dicilur
lur, sedministeriales eosdem ad pacis et concoroias tam in spiritualium quam in teihporaliumprovisione
umonem fenenter inducere satagatis. Sicenim sal- defectum, nos ipsi dorauieo compatientes instantius,
vis vobis et domibusvestris, poterit ignis vicinuspa- quo"illius sexus infirmitas propior est ad casum,
rietibus applicari. Quia domus in conflagralionis me- 442 paternitatem veslram affectione qua possumus
dio consliluta, etsinonconsumaturincendio,infirma- amphssima deposcimus et hortamur, quatenus cuin
tur tamen.exhaustis compaginum viribus ad ruinam. personae prasfalaedomus ex provisorum suorum, qui
Rogamusigitur et attentius exhortamur, quatenus sibi [ibi] nunc praesunl, incuria, gravia possent suse
mox prosilienles in medias exterminii partes, tantas famaesuasque salutis incurrere nocumenta, apud di-
_scissutasdiscriinina sludeaiis innataeprudenlise mo- lectissimum patrem nostrum dominum, suinmum
deramine reparare e. Et ecce infra triduum post pontificem g,cum effeclu.dignemini procurare, quod
recessum nuntii veslri de nostra prassenlia, nobilem ipsa domus ex provisorum hujusmodi inutilium
a . Non debet lamen legis aucior legeni tollere, circuilu sedis quatuor animalia plena oculis 'ante el
nisi probahili de causa, peccaturus aliqqui in regulas retro. Et in circuitu et intus plena suiit oculis. Al
juslilias gubernatricis. »Verba sunt Grotii (De Jm\. comparalio ista nostra selale aliquantulum.friget.
bell. et pac. n, 20, 24,) qui alibi clarius, (n, 14, 9) de ' d Exchariaejusdem Rudolphi ap. Ludewig . (tom.
rege: c Si eas re\ocet, nemini facit injuriam. Peecat IV, Reliq. Ms. p. 262) intelligimus, qui essent mini-
tamen, si sine justa causa id faciat. . Quamobrem D sleriales. « Monetamquoque, ait, quse singulis annis,
Leodierisesdum petunt abrogationem novselegis pri- ayaritia exposcenle, solebat renovari in pracjudicium
yalae clericorum, quaspugnabalcum publica civitalis communehabilatorum ejusdem terras, exnunc volu-
et pairias, juslani afferunt csiusam, cur eam revocet mus _me consilio communiministerialium majorum
sine clericorum Injuria. - . Stiriae per aliquem fulurorum principum terree nul-
b Trithemiusap. Calvis. adannum 1280 : c Mogun- latenus renovari., t Multa suppelent ex Glossario
linus, ait, et Joannes de Spanheim comes bello de- Ducangii de ministerialibus Germanis varii generis.
ceriant; comes vincitur, et multi praeslantes \iri At minisleriales Moguntiacos Stiriis non dissimiles
captivi abducunlur, qui sequenti anno die 12 fuisse harum litterarum historia luculenter de-
Decembris capthitate liberanlur, interponente se monstrat. ,
imperatore,. qui.Burgundum sibi rebellem invadit, e Huc referlur comparalio prasdicta animalium
et praelio superat, et, ad deditionem cogit, multas oculalorum.
prasterea ,urbes Rheni „quse fosdusjnter se feceraut, f Epistola prascedensfida ~et hujus interpres. In
in rebelflone capit, et auctores rebellionis occidit, vel utraque perspicua est prasclara Rudolphi indoles,
proscribit. . Apud auctorem sit fides ad chronolo- qua conslanti auctorum testimonio «vires ac fortu-
giamquod attinet; coetera his litteris convenire ad- nam bellicam quasrendae lantummodo paci intende-
nodum mihi videntur. , bat» (Piet.Atistr. I.i,,.c.24, p, 159).
e
. Laudis genusl Sententia quldpmestJoannisÂjjoc. BPtolomasjis Lucensis, ap.iRaynaldum"(1280, n.
iv,6, SJadeoquesacrosancta^ttKffiedioseclJs. etin 27 seqq.) testatur Nicolaum lll summopere dilexisse
807 « B. CAROLI MAGNIOPP. PARS i. SECTIp III. 808
vmculis abseluta, de castero provisioni provincialis A abundantia largitatis confiteor nie qiiam plures gra-
fratrum Minorum, ut circa eamdem dexteras flat tias et concessiones datas liberaliter recepisse, quae
Excelsi mulatio committatur. Ita quod ipsis perme adeo sui effleacia convicerunt, ut quanquam ex
sonis in ordine pristino permanentibus Posnitentium, debito subjeclionib de fidelilate majestati regiae as-
provineialis praedictus per se, vel fratres ordinis sui trlctus teuear, in hoc tamen dilatata voluntas debi-
idoneos, visitationis, et correctionis officiumin eas- tum superat, et ejusdem respectu debitum ipsum,
dem valeat exercere, et liceat ipsis fratribus ad id licet in se grande sit, pene nullius est momenli.
provide deputandis ipsarum Posnitentium claustrum Propter quod mej et mea, acquidquid sum excel-
inlrare ad ministrandum ecclesiastica sacramenla, lenlias vestroa 444 tolaliter offero; non desperans
cum fuerit onnortunum. apud Deum reperire gratiam, apud quemJargilionum
EPISTOLA XIV. alque gfatiarum abyssus altissima sibi sedem aptis-
simam collocavit. Postulo igitur humiliter, ul patien-
Quidam ex curia Romana commendat quemdam Ru- ler attendens regia serenitas quas hic styli officio
dolpho imperalori a. designantur, ex iiis me excusatum habeat, niihi
(An. Dom. 1280, cod. Rud. xiv.) parcat et deferat,| suam mihi nihilhominus graliam
AHGUMENTUM. — Procurator regis Romanorum m conservando. Sane cum ad credilum mihi episcopa-
urbe illi commendat N. optime de eo meritum in lum de novo personaliter advenissem, in novo ad-
ventu novum debitorum ingressus labyrinlhum, a
negotio coronalionis, ut prsemio atque honoribus furore creditoruni adeo undequaque sum oppressus,
ab eodem affectus exemplo aliis sil, quod cum »
alacritate animi sequanlur. D importune lacessitus, ut vix sufficiant tempora con-
h siliis, vix reditus suppetant, quibus fauces inhian-
Serenissimo, etc Ad incrementum vestrae gloriae tium compescere, valeam, quibus possem clamores
perlinere dignoscitur, si apud veslram celsitudi- pestiferos reprimere creditorum. Hisque accedit in-
nem benemeriti commendati 443 recipiant suas forluniis, quod nobiles circumvicini episcopatus mei
praemia probitatis, quo exemplo casteri de bono in violenter jura certatim occupant, jurisdictionem
melius animentur. Unde quia vir discretus N. nohis meam.j_.on solurri impediunt, sed quantum in ipsis
in exaltationis vestras negotio c fideliter astitit, et est, ipsam enervare funditus moliuntur. Qui mihi
commendabilem se ostendit, honorem vestrum pro et Romano impefio quotidie niultam possent gene- .
suis viribus promovendo, eumdem veslrae excellen- rare molestiam, si non esset qui conatibus resisteret
tiae quamplurimum recommendo, veslras magniflcen- eorumdem. Quibus etiam cedit iu mei adjutorium
tiae pro eodem supplicans studiose, quatenus ipsum, nocumenti, quod, etc. Propter quseêt alia sicpecu-
cum ad vos veneril, de regia clementia Jieuigne reci- nia exhanstus suiri, sic facultatihus denudatus, ut ad
pere, et in omnibus graliose dignemini pertraclare, reddar iirimobilis ad prosequenda promissa,
tam debitas justitiae quam gratias vestrae effectum preesenscaeleris insolubilibus mflrmitate corporis,
eidem liberaliter impendentes, ut tam ipse quam quas mihi licet odiosa,alligatus, indefessa tamen comes elfici-
reliqui exemplo simili provocati ad magnitudinis tur, his importuriiialibus scrupulosis perlurbationis
vestras servitium studeant festinare. et moleslias cumulum adjungentc Propter quaeregia
EPISTOLA XV. majeslas in hismihi compatiens a via pro coronatione
Episcopus quidam gravamina sui episcopatus Rudol-. G sua agenda d, irie misericorditer eximat, et meae
pho exponit. discat impolentiae misereri. Quoniam in felici re-
gressu, cum assumpta triumphali corona e redierit,
(An. Dom. 1280, cod. Rud. xv.) ~ vos visitabo personaliler, et grati impensa servilii,
ARGUMENTUM. — Episcopus multis a Rudolpho hene- praeleriti temporis profecto non omitlam redimere
ficiis affectus, adeoque maxime ei devinctus, aegre tarditatem. I
admodum ferens noc eumprosequi adsolem-
- nilatem coronationis, posse sua sedes alieno asre 44S EPISTOLA XVI.
quod
gravis ac finitimorum insidiis obnoxia erat, prae- Commendatcomitibus et baronibus, etc, noviter elec-
terea ipse privatis personas incommodis deline- j tum episcopum.
batur; se excusal obsequio non defuturum post
ejus reditum promittens. (An Dom. 1273, cod, Rud. xvi.)
Serenissimo domino N. episcopus salutem cum ARGUMENTUM. — ^SiffridumColoniensemarchiepisco-
obedientia, omni reverentia et honore. De regalis pum f Lugduno a Gregorio X sibi remissum com-
fratres Minores, qui sanctimonia vitae tantum sibi post morlem Gregorii X iueunte anno 1276, nequid-
asstimalionis collegerant, ut rei ecclesiasticse repa- quam actum semper erat: prasdicta enim controver-
randse nulli iis utiliores putarentur : «Ipsos, ait, spe- sia absolvi nunquam poluerat, eaque propter Rudol-
cialiter dilexit, et ipsorum protector semper fuit phus in Italiani venire semper prohibitus Juit nsque
usque ad papatum. Factusque pontifex, ut tradit "n ad annum 1279 declinanlem, cum NicolausHI tanlam
ibidem Jordanus, MatthaeoRubeo diac cardinali eos rem lerminavit. Quare et hujus et sequentium ali-
commitlens : « Damus tibi, inquit, melius quod ha- quol epistolarum,,in quibus negotii ejusdem absoluti
bemus; damus tibi desiderium cordis nostri, et pu- mentio est, astatem cerlam babemus, annum 1280
pillam oculorum nostrorum. t Quamobrem nil op- anle Nicolai HI mortem, quam occubuit xi Kal. Sep-
portunius Rudolpho poluit accidere; csetera per se temb. j
patent. ,dIndicium minime dubium, imperii principes et
a Chorda semper aberrat eadem. Vide supra (1.n, ecclesias nuntios accepisse fuluri Italici itineris, pro
ep.b,13, in not.)." consummando negoiio imperii omnium maximo.
Magister Paulus de Interamna clericus et procu- e Recte triumphalem appellat coronam, quam
rator Rudolphi apud sanctam sedem, de quo supra Rudolphus vindicfilis in libertatem tot ecclesiis, tot-
(ep. 9, innot.) commendatitias has litteras scribit pro que provinciis a tyrannide liberatis, suscepturus erat
N. in Germaniam proficiscentc a summo pontifice,coram sacratissimo Petri corpore.
e En aliud argumentum controversise omnis com- f In Catalogo [archiepiscopor. Colonien. Levoldi
positse, quse Rudolpho intercedebat ciim Carolo Sici- a Northof apud Meihomium (Rer. Germanicar. tom.
liasrege (V. ep. 8, innol.); negotium scilicet, exalta- II, p. 1) Sigliidus de Westerburg eleetus fuisse dici-
tionis regis Romanorum aliud non erat, quam tur post mortem Engelberti de Walckenhorcha Gre-
diademalis aliorumque insignium imperialium susce- gorio X in concilio Lugdunensi. Sammarthani (Gall.
ptio de pontificis Romani manibus, unde imperatoris Christ. tom 1H, p.- 694) tradunt Sigfridum creatum
nomen et auctoritas in ipsaUrbe proveniehat. De qua archiepiscopum ex praeposito Moguntino, et conse-
£09 COD.DIPL.—MONUM..ETC, SEU COD.CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHl1.—LI8. III. 810
mendatumque, ni ad eeclesiam et dioscesim m A ipso patre vestro in amosnitale pacis et IranquiUitale
maxinie turbulentas id temporis, et in archiepisco- mentis , nova succrescente gaudiorum materia abs-
pos suos injuriosas, non sine regia prolectioue tersis lacrymis consisiere valeatis.
transire permiltat, comitibus casterisqueita com- EPISTOLAXVII.
niendal, ut illum lasdere perinde esse sciant, ae
regiam ma|estatem offendere: obsequium fidelila- Privilegium civitalisHallensis.
tis lain sibi quam illi prasbtent, priscisque simulta- (An. Dom. 1280, cod. Rud. xvit.)
iibus in oblivionem amandatis tranquiliam pacem ARGUMENTDM. — Rudolphus Hallensem Suevioecivi-
deineeps colant. totem ob conslans sibi et lmperio praestilum obsi_-
Rudolphus,etc, universis comillbus,baronibus, etc. quium regia munificenlia liberlate donal, ita ut
Infiuitas misericordiasDeus tribuialam diutius cives ulriusque sextis causas suas persequi, aut
jam -
civilatem et dioecesimH. ' compassionis et niiseri- in judicium vocari extra civitatem Hailensem non
cordiseconluens oculis, exclusis ac amotis hellorum po.ssinl.
ac allarumadversilatum periculisb, de pastore scienle, Ad hoc ad supfemas dignitaiis apicem a supremo
volenle et valenle memoratas civitatem et dioscesim et primo regnorum omnium condilore cognoseimus
depressas hactenus non absque culpis hominum, ut nos \oralos, 447 quodcumcunctis sub tutelanostri
credimus, proinde Televare, et de honesto viro N. regiminis constituiis in jure , sive exhiiiiione juris
dignalus esl misericordiier providere ', Hicsiquidem faciles debemus existere, et in gratia liberales, iilis
sanctissimo patridominonostronotissimus, etquaWo ampliorera gratiam et majoris gratias plenitudinem
riotior tanto inde gratior, mullascommendationisad j5 dignum dueimus imperlin, qui a noslris el imperii
nos beneficia reponavit d. Porro nos praedictisan- serviliis nullis adversitatura tuibinibus aveliuntur.
clissimi palris noslri 446 inslructi moniiis et man- Cum itaque dilecti filii N. civitalis Hallensis tam-de-
datis, oiemoratum N. el ipsius ecclesiam cum orani- vota fidelitatis servitia nobis impenderunt ct Impen-
Lus sibi commissis, lum suas probitaiis merito, tum d,ml {, quod ipsorum preces apud nostram majesta-
procharissiniipalrisiioslrigratiosissimo interveniu e, tem exaudilionis gratiam et enectum ejusquem de- -
speciali» graliaeet favorisaJfeclu prosequi cupientes, siderant mereaniur, nos ipsorum liumili us precibus
oinnesinjurias, si quas ip.um ex nunc sustinere con- inclinati, volumus, et pro speciah gratia hanc i.isis'
lingerel. nobis voleules aseribere, ac dignantes liberlatem lradimus,xtradiiani, et concessaui auclori
ipsas prosequi tanquain nostras , quapropier vobis tatis regiasprassentisdecreli inunimine coiififnianius,
mandamus sub obtenlu jgratiasnosiree iirmiter et di- quodnemo civium chiiatis Hallensis ulriusque sexus
stricle, qualenus eidem N. eleclo principi nostro exira civitatem Hallensem slare judicio conii.ellalur,
charissimo, membro sacriRomani imperii, tanquam sive realis, sive personalis, seu alia contra ipsum
vestro-episcopo, intendalis in omnibus fideliter et qusecunque actio atiemplelur. Imo si quis «ontra
<Ievote,sicque veslrae fidelitalis obsequiumtam apud quemquam civium prasdictorum quidquam liabueril
iiostrammajeslaiemquain apud ipsius paternam pro- actionis, illam coram judice civitatib ejusdem juris
videntiammerealur meritum reporlare. Vosquei.um ordine prosequatur, elc B Niilli ergo, etc
cralumI)om.Palniaruniam_ol275, nimirumLugduni, C exercuisse noscuntur, el dicunlurineleclionibus prae-

ubipomifexconstilit usque ad Idus Maias ejusdem Jatorum, concedimus et sancimus, ut electiones prae-
anni. Hinc patet harum iitlcraruni aslas, quibusbaud latorum libere et canonice fiant, qualenus ille praefl-
dubie pweferri debeut quseinfra occtirrunt (ep. 18); ciatur ecclesieeviduata;, quem lolum capittilijm, yel
ulrasque autem relro trahendse sunl ac preemitiendas major et sanior pars ipsius duxerit eligendum, dum-
litteris Innocenlii V (lih. n, ep. 4) quae el ipsascilra modo nihil desit de canonicis institutis» ut videreest
suam sedein vagantur, ut suo loco dkimus. Ad apudRaynaIdum(127S,n. 58). Quasquidennerbanon
Siffridi aulem hisloriam quod aliinet, satis e_.ttres adhibuit omniumprimus Rudolphus, sed confirma\it
_sias epislolas ponere hoc ordine 18et lflhujus libri, Gregoiio X quae ante eum Otto IV et Fridericus II
anno 1275. Quariam \ero libri alierius ex eriioloco spoponderant.
oporlet eonstituere. Sic res procedent. e Nil in diplomatibus solemriius>nil uliqueeruditis
~
Legendura absque haesitaiioneN. ut in reliquis, notius inlerventu, pro intercessione, eum reges et
Coloniensis eniin ecclesia designatur. ecctesiis, aliive aliquld coucedebant"inter-
1 DifficiliaEngelfceniteinpora reputat. Abeodem principes
venlu ponlificis'card. legali. episcopi, elc Id magis
conlumeliisaffectoanno 1263, Coloniensescives per magisque comprobat disciplinam electionis canonicse
vim elmelumsacraraentumextorserant, quopollice- jampridem instauratam Rudolpbi lerapore vignisse,
batur se nullo unquam tempore uliurum sacrilegum quam postea anno 1448 Nicojaus V in concordatjs
corum scelus qui sacram ejuspersonam in carcerem perpetuavit. Alque hasc quidem ad eleclionis disci-
detrudere ausi erant. Sequenti aftno Urbanus IV eo plmam quod altinet. Quodvero spectal ad sanctas
sacramenlo injuslo illum ahsolvit, ut videre est ap. n sedisapprobationem, improbationemve, animadverli
JBjaynaldum(1264, n. 41). Post annos aliquot iidem debet, quod eassolascathedrales ac regulares eccle-
«ives.seditiosecomilis Juliacensis preesidio freti ar- sias accedebant ad sanetam sedem, quas in variis
•iliiepiseopumiterum capiunl, carcerique mancipanl, mundi narlibus immediate illierant subjectas, aut
nec seditio quiescil usque ad annum 1270, Alherto appellatione ad eam devol¥ebantur,-ut docet Nico-
Magnoiniercedente. Nec tamen penitus exslinctain laus III (Gap. Cupientes in 6, de Elect.). Quam-
esse conciliiLugdunensis tempore, cui aderat infelix obrem Gregorius"X non eligens, neque approbans,
archiepiscopusEngelherlus, ibidem yita funclus, ex sed inlercedens et commendans recte .diciiur u»his
lii-'Rudolphi litteris liquet. Imo in antecessum vidi- litteris.
muscomitis Juliacensis audacias obnoxium fuisse f Tres in Alemannia civitates htijusnominis cele-
Siffridumetiam anno 1276; incertum uum civesregia brantur: una in Tirofcnsi comitalu ad OEnum flu-
auctoritale conlemptailli adhaeserint. vium ab OEnipontevix duabus leucisdistans; altera
c Siffrido\idelicet,de quo in Saxonia superion ad Salam flnvium inler Torgam
nuper (col. 80S, not.f.)
d Gregoriusigilurnoneumelegerat; canonicaenim etLipsiam, inde septem leucis dislans; tertia derrium
electio violanda non erat, sed eleclum consecravit, in Suevia, urbs liberaiiiierNordlingam elWimpinanv
pallioque ornalum, ut ferebat disciplina, Rudolphi hinc quatuor, octo illinc leucis dissita. Re hae po-
palrocinio fo.endum censuit. Rei fidem facit Ru- strema rem esse servitia RuaoJpboprsesiita in prasce-
dolpliijuramentumLausanaspraeslitumsub finem hu- dentibus bellis, constansque in iirperium fides \iJen
lus anni: t Illum igilur, ait, abolerevolentesabusum, tur innuere.
quem interdum quiJam preedecessorumnoslrorum 6 L-iterHberascivitatesAlemannias, imperialesa las
'PATSOL.XCVIH. 26
Sil B. C.4R0LI MAGXIOPP. PAR3 I. SECTIO III. 812
EPISTOLA XVIII. A nare dign-mini ex innata paternas clementio. coni-
RudolphuscommendatColoniensemelectum nontifici passione celeriterjexpediium '-, nisi fbrsitan ipsum
Romano. sublimioris loci regimini, ad quod proculdubio re-
putatur idoneus, veslra piacircumspectio, suasmulli-
(An. Dom. 1275, cod. Rud. xvm.) niodse probitalis obtentu decreveril deputandum d".
ARGUMENTUM.—Siffridum canoniceelectum Colonien- Speratur
sem arehiepiscopum multis effert laudibus apud columnamquippecertissime, quod per eum, velutper
ut con- immobjilemfulcietur imperium, et indomo
ponlificemLugdunicommoranlem, oratquc Domini idem «leclus nihilominus ut oliva fructifera
jSecratumetsacro pallio de riiore ornalum ad suam germinabit. I
sedem ingentibus olmoxiam calamilatibusquanlo-
cius mitlat, nisi forte sublimiori loco exaltandum 449 EPISTOLA XIX.
deliberaverit. Rudolphus commendat Philippo regi Francomm
tnonasteriumAtiremvallis Cislerciensisordinis e.
Inter castera quorum nos pemgil cura sollicitat,
expeditio mentem noslramex- (An. Dom. 1276, cod. Rud. xix.)
quorumdesiderabiiis — RudolpMisa Cistereiensibus cosnobij
agilat incessanter,illud revera tranquillo sanctaema- ARGUMENTUM. Aureae vallis dioscesis Trevirensis rogaius, ut
tris Ecclesias stalui, reformationi 44S dhulsionis
jmperii, ac subsidio Terras sanctaepotissimum cre- quoniam in imperii ultimis finibus constiluti gra-
dimus expedirc, quod ecclcsias regni Alemaniasde- ves paliebantul' moleslias ab iniquis hominibus,
stitutse pasloribus nova nojorum sponsorum substi- sub regis Francias patronicio eos poneret, eiden)
tutione refloreant, et provisionis oplatas solatio re- oJ regi petitiones monachorum exponit, eorumque
creentur. Inler quas utique quanlo prsesigniuscun- votis plenissim'eobsecundat.
clis veneranda Coloniensis ecclesia renitet, quanto In regum thronis sublimibus, et quibuslibet alia-
JBliamgraviorum persecuiionum procellis impelitur, rum tribunalihusi potestatum, quae caiholicas fldei
et immaniorum perlurbationum calamitatibus impul- fulgor illuminat,j ubi praeserlim locorum habililate
.saiur, lanto celerioribus indiget vestras paternaepro- conligua \icinantur, ea praecipuerlebet votorum vi-
b
visionis auxiliis sublevari a. Et quia N. laudabili gere conformitasl, ea convalescere debet indissocia-
perhibente lestimonio plurimorum, a juventutis suas: bilitas aninioruni,utnlterulriusimminente dispendio,
primiliissemper fuit caterva\irtutum-stipatus, hone- effectivo compassionis aliernae solaiio recreentur f_
stasqueconversationis et vilas praeconioinsignis; pro• Quod utique, quia vestrse serenitati libenler offeri-
eo iieatitudini veslras piissime supplicamus affectui mus vobis, et \ eslris [in] opportunitalibus profutu-
quo possumus ampliori, quatenus cum ipsa ecclesiai ruin, idipsura alvobis sub firmas spei Uducia non
jjcienler expostulet suo salutari regimiue dirigi, et'-, immerito vice reciproea prasstolamur. Sane porrecla
amabili sua praesentia confoveri, eumdem electumi nobis religiosorrim virorum N. et N. abbaiis, et
adipsam ecclesiam gubernaiidam quautocius desti- conyentus Aureee vallis Cirslereiensis ordinis 6 peti-
aliasque Hanscaticas esse eruditorum neminem lalet.> eetatemlitterarum -
certam suppediiat : inscriptio sii*
Hallensis autem civitas ex hoc privilegio suosliberta- fluit : Iilustri jet magniflco principi domino Dei
lis initium sumit. gratia Francorum regi Rudolpbus eadem gratia Ro-
•
a Per sacrum paUiumarchieplscopos nomen etmu- / manorura rex semper Augustus salutem, et integrae
nus obtinere latet omnium erudilorum neminem., £ -dileclionisaugmeulum. J Dalum vero sic : c Datuni
Huc spectat expedila provislo, quampetitRudolphus.. Nurciibergi iv Nanas Februarii Ind. i\, regni nostri
Nam, ut est inPontif. B-om. « Quia ponlificahsoffi- anno m, anno vero ab Incarnalioiie Domini 1276, »
«ii plenitudo confertur per pallium, antequam obli- \idelicet antequam castra moveret in Austriam.
nuerit quis pallium, Iicet consecratus, non sorlitur. Nolimequidem epistolam esse mutilam, ne Anecdo-
nomen patriarchas, primatis, aut archiepiscopi; ett torum Thesauroîidem minueret : quare et de nota
non licet ei episcopos consecrare, nec convocares ista lemporis suspicio suhreperet. Sed alioe litteras,
concilium, ~a~~clirisina conficere, neque ecclesiass quse infra occurpenl, aetalemharum conflrmabunt.
dedicare, nec clericos ordinare, etiamsi pallium ini f Nullum eislans conlractae alfinilatis indicium,
alia ecelesia habuissel, cum oporleat pelere novumi de qua supra (ep. 5), male dilatam landiu esse hanc
pallium. » -epislolam a coIlectoTepalam facit.
i>Vide supra ep. -16. n. f. 6 In prasdiclaiedilione Martene adjicitur Treviren-
c Exdecretoeleclionisinordiriibusapud MarteneB sis diocesis, qua videlicet additione imperii fines ex-
(De Sac. Rit. 1.1, cap. 8, art. 2) quod legi consuevitt tremos luculenter designari coniperium erlt, speciato
anle consecralionem electisuppelunlpeculiaria, quee e cosnobiiAureeejrallis siiu. T)eeoMabillonius (An. R.
hic indieantur in genere. Summa tamen est eadeni,, 1. L\ni,n. 69, cl 1. xux,n. 59) ad originem quod
hoc tanlum discrimine, quod Rudolphus exponii ina spectat, \idendus omnino, in comitatus Chiniensis
lilteris, quaepopulus et clerus ln deere'0 «xarabat. - loeo peramosno silvse Arduennae funilatum docet
. -^ Trevircnsis sedes pro sublimiori Iocoaccipi ne- _" anno 1070 a monachis quibusdamCalabris ad pras-
quaquam polest, namque hujus sedis, utetiara ilo-i- dicandummissis in Lolhaiingiam. Anno autem 1151,
guntinse, quasclectorali pariter dignilate prasslant, ;, c Adalbertus, inquit, Virdunensis episc e Chi.ien-
- superstites <~r~atarchiepiscopi Henricus ct Werne-i- sium comitum jstirpe ortus, locum sancto Beruardo
- rus, qui una cum EngelbertoSiffridipraedecessorein- i- Clarevallensi abbati obtulil... Ulic renovata nostro
terfuerant Lugdunensi concilio, et nna siroul cum n tempore Cisterciensium primigenia institutio insigne
Siffridosubscr.ihuntdiplomali,quoRudolphinum con- I- rehgiosasvitae exemplum loli provinciee, imo et Gal-
fifmanl annoI279. PatriarchaitemHierosoiyniitsnusis lise prasbet. i>De eodem infra sermoneni habens, uhi
Thomas Agni de Lentino (Infra ep. 27) florebat in n qualuor minimum locos in <Jallia esse animadvertit.
-•Syria, quasaequepontifici ac regi Roraanorum sum- i- Aureaevallis nomine 1 insignes :« tertium, ait? ln Lu-
mo habebalur loco, et quidem jure, quippe quae se ciliburgensi, in quo Aureae \allis moiiaslerium redi-
Salvaloris nostri sanguine illustrata fuerat. Num :n \ivo primitivi Gisterciensis inslituti fervore celeber-
initur de eo cooptando inter S. R. E. cardinales in- l- rimum. »Iierum de eodera agens (lib. LXXIV, U. 100)
lelligii? Eonsecrationis ecclcsise (actas antequam
* Auctor Piet. Austr. affert Iianc epistolam (lib. i,., ad Gistercienses transiret hoc^septennio
monumentum exhi-
e. 17, p. 105) ex cod. Cassareo,modico cum discri- i- bet : « Annoj a1) Incar. Dom. 1124, Ind. in,
mine, ut patet ex var. iect. Sed eamdem mullo lo pridie Kal. Octob. dedicata est ecclesia in hono-
aiiam, ncqtu tino in loco mutilam reperire est apud id rem sai.ctas et perpetu.c \irg. Marias in Aurea
Marlene [Anacd. tom. I, p. 1154). Inscriptio ejusdem a\ valle a domhib \en. episcopo ilenrico Virdtraensi,
$l daiti:n opporlune ibidem occurrunl: nam datum ni jussu -et petitu domini ai chiepiseopi Trevirensis
813 COD.DIPL.—MONUM.,ETC.,SEUCOD. CAROLKUS.—APP.—EPP.RTJDOLPHlI.—LIB. III. 814
tio conlinebat, ut cum ipsis a Romani imperii _|50 A J patrocinium et Jevamen exhibeat ei impenda!, nos
corde valde seposilis, el in extremis finibus cjusdem ipsos abbalem et convenlum magnopere cupientes
Imperii consiitulis suh imperialis protectioiiis nm- ejusdem regis defensione perpeluo comtnuniri, prxe-
braculo respirare non liceal, malignorum in eoS seniibus duximus slatuendum, quod quidquid per
protenia sas\iente, apud \os eisdem dignaremur as- falsi suggeslionem et veri suppressionem a nobis
sisiere, quod eorum quieti et paci \elletis iniendere contra Jianc noslram gratiam per quoscunqne jam'
t.um effeclu [affeclu]. Quia igitur de regali \estra impelralum exislit, vel impelrari conligerit in fuiu-
benignllate coniidimus quod [in] indito cosliius \e- fum, omnino careal robore firmiiatis, nos enim ilJud
slris praecordiiss clarorum vestrorum progenitorum in irritum revocamus, etc
propagatione sinc.er.3sdevotionis ardore, super hoe 4gg EPISTOLA XXI.
pio uegol.o curas veslras et operas noslris detideriis ut concordia inter principem et ches fiat
applicetis; celsiludinem \estram attente duximns Mudolphus mittit legalum ~.
exorandam, quaienus divinse pietatls inluitu, ordi-
nisque revereniia, el pro \esira salute, prasdiclis (An. Dom. 1279, cod-.Rud. xxi.)
ahhati el conventui, juxla continenliam privilegii APGUMENTUM. — Metuens Rudolphus ne diseordia
tpiod ipsis concessisse dignoscimnr, in omnibus pos- - principis N. cum suis civibus gfaviora damna par-
sessionibus, hommibus et personis, juribus atque turiat, ei legatum miltlf pacis inierpretem,' cui
xebus quibuslibet universis. quocunque nonine cen- tanquam sibi faciles aures accomrriodet : obse-
seanlur, et ubicunque locorum in imperio eonsi- qnium isto majus atque acceptius sibi ab eo pras-
slanl, nec non super omnibus libertaiibus sibi per B stari nullum posse significat, ut lenocinio verlio-
quoscunque conce^sis, contra quoscunque prsedicli rum iras ejus frangat.
imperii, cujuscunque conditionis existant, qui ad\er-
sub eosdenf \iolenter aut injuriose proterviantvestras re\era Detua quiele statuque pacifico crebra medilatione
solliciti, tanio aropluis circa stabile bonum
gralios_s defensioniselopportunos proteclionis auxi- concordios inler te ac cives in intciioribus
lium, patrociirium, et_le\amen ex regia benignitate nos ris prascordiis anxianiur ncstros assidue, quanlo niajor
dignemini tam libenter quamliberalilerperpeiuo im- promittimr ex ipsius \otlva consolidatione
perliri. Hoc enim proculdubio \obis ceiiet ad meriti fluantoque gra\ioris,)actu)'ae discrimina ex securitas, discordise
cumulum apud Deum, et apud bomines ad magnifici dissidio prosvidemus. Sane quia inter alia
nominis incremei.lum, si dictum monasierium et prasparari votis nostris accommodasalutarem concordiasunio-
personas in jure suo manuienuerisis, eorumdem in- nem desiderabilius affeclamus, ecce quod N. feni-
juriatores, 451 malefaclores [eorunidem adjurato- dum tui honoris proculdubio zelatorem ad lUam pras-
res, male fauiores], violentos prosdones,et oppresso- sentiam propier hoc velut imaginarium nostras
res ubiquelocoium in imperio, lanquam \estros sub- sentias;flducialissinie destinamus, affectuosissimele pras-
ditos posnapicctenies condigna ~. suis, quastibi nomine nostro pro-
rogantes, quatenus
EPISTOLA XX. ponel, exhortaiionibus acquiescens pro noslia et
Rudolphusrevocatet ii rita facit omnta conlraria sune- imperii reverenlia, imo eiiam propiio luse commodi-
riori£pistolmprivilegiaconcessaet cpncedenda, tiiis instinctu ad paccm omnimodamtuum animum
studeas-cfficaciieret finaliier incllnare \el applicare,
(An. Dom. 1277, cod. Burfi xx.) C scilurus cerlissime quod in nnllo casu, in uullo pror-
AitGuiiESTUJ'. — Cum subreplitia et obr< piilia quae- sus eventu tam graium, tam placidum nohis obse-
dam prhilegia ostentarentur conlraria prasdictae quium poteris exhibere. Idcii co verbis ejusdem super
subjectioni, Rudolphus tam prius concessa quam omnihus fidem plenissfrijam adhibere le petimus,
deinccps conccdentia, quas cum,eadem pugnenl, sicut nostris. "
irrita esse declarat nulliusque roboris.
b 4g@ EPISTOLA XXII.
Quja meminimus nos illustrcm et magnificum Rudolphus commendatquemdcmcanonicumLeodieftsi
principem dominurn Philippum Fraccorum regem Ecclesimd, et ut ipsum quampthnum in cutiam re-
inierpejiasse per litteras specialps nostra regali au- mittant.
cloritate muuitas, ut religiosis \iris abbali et con-
.venlui-monasterii Aureaevallis Cisterciensis otdinis (An. Dom. 1279, cod. Rud. xxn.)
coptra quorumlibet invasorum prolerviam congruum AttGUMENTUsi. •—.Ecclesiam Lcodiensem prasclara
Godefridi primo annosuas ordinationis, regnanle quatenus pro dtvina sacrique Rom. impeiii reVereritia,
Henrico hujus nominis quarto anno secundo re- et pro veslm salute, nostramjn hoc casu absenliam
-concilialionis inler regnum et sacerdolium. Cujus supporlantes,prmdictisabbali et conventuivice nostra,
dedicaiioni ecclesiasinlerfuit Oflo comes de Chisnei et auctoritate prmfaiiimperiijuxta cotttinentiamprivi-
cum sua uxore Adalade, et fiiiis, domino scilicet Fri- legiorum,qumipsis£oncesbissedignoscimurinpersonis,
flerico Rhemensisecclesiasprseposito, et Albeiio post et rebus quibuslibet,necnon super omnibusliberlatibus
"paliem comite, etialiis quamplurimis nobilibus et li- sibi per quoscunqueconcessis, et juribus contra quos-
beiis hominibus. Quo allato mouumenlo historiam D cunque cujuslibelcondiliows,qui adversusvosdem-vio-
ejus monaslerii prosequitur, deinde, « Canonicos. lente aut injuriose protetviant, salvo jure ipsius im-
'jnqull, regulares iilic post discessum Calabrorum perii, veslrw, elc Nupi Martene, an codex uterque
monachorum primum quidem sub Fulberio, dein 4_assareus, et Zweylalensis potjori fide sint nigni,
"JBferbertopraeposilis exstitisse plerique exislimant. non est expedilum decernere.
-Sedlandem anno 1151illuc inductos iiiisse conslat b HOGJoquendigenus aliquamtemporis intercapedi-
Cistercien&esmonachos, quos Albertus comesa san- nemimportat.Idcirco epistplam.certalicet nuJIade cau-
"cto BernarJo expetiit. Hujus rei cura demandata sa, minimum differendamputo ad sequentera annum.
Guidoni Trium fonlium abbali, quee prima jCIarce- c Tempus, persona, locus, obscura omnia. Jactura
' vallis filia est, missaque ab eo Colonia duce Crm- leviSi Ad annum autem 1279 litteras refero, quja so-
stanlino, qui primus Aurese vallis abbas exstiti!. piiis jam belh lurhinibus datas \ideo, dum provinciis
Ibidem noslro lempore auciora Carolo religiosissimo imperii ordinandis sedulam operam navabat.
abbate adhuc superstite refloruiLprimigenia Cister- d Epistolam supra altulimus (6p_.10) civium Leo-
ciensis instituli disciplina. t
~ Plura diensium privilegio clericorum subverti leges suas
desiderantur apud Martene, prascipueillud querentium. Illi vero banc prosferri oporlere non est
el in extremis finibus ejusdem imperii consliiutis; et improbabile. Is enim non erat Rudolphus. qui ci-
• quae sequuntur iu line post nominis incrementum. vium querimoniis insultans cleri honores se ampli-
Pfura item mutantur queiuadmodum ilia : Celsitudi- ficalurum promitterel. Prxterquam quod si privile-'
nem veslramattente rogundamduximus,et hortandam, gium iilud amplissimum iis contulisset, non aliunde
8_S - B. CA.ROLIMAGNlOPP. PARS I. SECTIO III. 816
iaude proscqiiittir, seque ad illam protegendam et A vasallis, et hominibus universis Lcodiensi episcopa-
honestandam paralura exhibet. Deinde Av suum tui subditis. Prcesidentibus nobis nnper in civitate
aulicumin ejus canonicorum collegiumcooptatum, nostra N. pro tribunali solemniter die sabbali_ etc,
<p_emmiltit ad possessionem ineundam, ad se et procuratore venerabilis Leodiensisepiscopi, prin-
quantocius remitti orat, negotiis ecclesiseutilius cipisnoslri charissimi, inibi comparente, ad requisi-
ladfuturumin regia curia quam in choro Leodiensi. tionem et justitiarri personse ejusdem, omniiim cirr
cumstantium applaudente caterva et eliam appro-
Insigne speculumregni Germaniosnohilis illa ec- sententialiter exslilit judicalum, quoj quilibet
clesia, quasin oculis nostras benevolaegraliee et be- Jiante, imperii jurisdictionem obtinens tenpora-
nevoleniiaegraliosa. conlinue collocatur, sic animum princeps condilionis existat, coram quo
nostrum suo prseclaro candore gratificat, sic splen- lem, cujuscunquej
committi consueverunt certamina
doris sui lumine inlima noslrasmenlis illustrat, quod prap-fixo,sive slaluto pugilibus ad duellorum ', si die
nimirum in ûae suavitalis fragrantia, velut in agri sis necessariis et bonestis, duelli conflictumex cau-
non
hujus
pleni odore, cui Dominus Itenedixit, potissime de- valeat personaliteijinleresse. opporluna etpugnas utili mu-
lectamur. Idcirco non immerilo promplum in nobis tabilitate
455 consilii, sine ulla injuri.i partium_
~sSt,commoditaiibussuis libenler inlendere, ac ho- idem princeps
noribus ampliandis in omni prompliludino spirilus moditate prasflgere aliujmtacite possit diem pro sua com-
pugnaluris, ipsiusque duelli con-
aspirare. Sane licet honestus vir A. qui, praeclaris fiictum usque in .empus hahilius prorogare d. Hinc
suis exigentibus meritis, in conspectu regio valde est quod nos auctoritate regia dictam sententiam, ut-
graliosus assurgit, de nostra licentia ad prassentiamQ pole rite laiam, sqlemniler approbanles, unhersitati
vcstram accedat, ad primossuasresidentiae ministe- veslraeedicto disifictius du\imus injungendnra,
rium in ecclesia \eslra, de\otione qua convenil offe- tenrs super liuju_modi prorogaiione conflicluum qua-
rendum, quia lamen eondilionis el status ejusdem duellorum, quam per venerabilem A. prasnotatum
ecclesiae circumslantiis provide trulinatis, et nobis episcopum hactenps fleri contigerii aut coulingeret
utilius et ecclesiseveslros Jonge consultius arLitra- in posterum, ei parealis humiliter et devotionc
mur, quod adhuc eidem ecclesiasvestras in curia no- convenit intendalis e. qua
stra deserviat quam in choro; prudeniiam veslram
rogamus affectu quo possumus amplioii, qualenus EPfSTOLA XXIV.
super eadein residentia pro nostra rcverenlia et uli- Rudolphusiterum iegi Francorum commendaimona-
Iitate propria, congrua ipsum gratia prosequenles, sterium Autem Vallts.
» eumdem ad curiam nostram quanlocius sludeatis
remillere, vestris el ecclesias prasnotalis serriliis, (An. Dom. 1277, cod. Rud. xxiv.)
inibi fructuosius institurura, 454 scituri certissime, ARGUMENTUM. — Coenobium Cislerciensium Aures
quod propter commodorum augmenta, quas vobis vallis LuxemburgensisPliilippo III Francorum regi
exinde provenient, nos in veslris agendisquibuslibet iterum comniendat, juxta formam priorum litte-
semper experieminiprompliores b. rartim : nondumenim patrocinium iilorum susce-
EPISTOLAXXIII. pisse eum audierat.
Licet religiosi yiri abhas, et conventus monaste-
Rudolphusconfirmatepiscopi Leodiensissenlentiam rii Aureasvallis sub imperatorise porestalis umbra-
de terminis duellorum prmfigendis. C culo debeant respirare, quia tamen plerumque npbis
(An. Dom. 1279, cod. Rud. xxm.) in remolo agentihjus,perversorum infesla lyrsnnirfe
ARGUMENTUM. — Decretum Leodiensis episcopi de quatiunlur, quorum calumniosos insnltus poteritis-
facile refrenare, serenitalem ve^tram
proroganda d'cead singulare ceriamen prasstitula, [polerimus]
arbitrio principis imperii coram quo esl confligen- ailentius dnximusldeprecandam,quatenus j'uxta no-
dum, ratum habet in lota Leodiensi pro\incia, ac slrarum naleniium continenliam litterarum, quas
auctorilate mandat ab omnibus ob_ervari. regias celsiludinialias f supereorum tuitione direxi-
regia mus, 456 ei&libenler et benigne digneraini vestrs
Rudolphus, etc, egregiis viris nobilibus, ministris, proteclionis vestrique prsesidii beneflcium et solat-
pelitse ab eodemessent causas, cur novum canonicura apud varias gcntes ritus, inde peti oporlet. Interim
ad regiam aulam remitti eiflagitaret: quod patet ex ex hoc loco perclpimus, coram principibus imperii
aliis hujus generis litteris.
' Puta jurisdiciionem habentibus duellaGermanica fiericon-
pro perceptione fructuum : dispensatio suevisse.
d Duello vadiato, ut aiunt, quadragesimus dies,
enim a residendo canonicorum auctoritatem tran-
scendit, tametsi obsequiumprincipis, communiacce- praster quam in causa homicidii, tum enim lerlius
' cedente causa, 1.gitima dispensalio est. a dominovel judice indicebaiur,ut Ass'.s.Hierosolym.
b Hinc patet privilegium cleri hauddum emer- c 95, ap. Ducang. Quod sancte adeo custodiri con-
sisse, canonicumque istum, qui apnd Rudolphum D suevit, ut pri\ ilegium istud Leodiense sinsulare vi-
'
permanere debebat, a collegis haud mora remissum deatur. e Principem adeo pium de re tam deteslabili serio
cum onere, ni fallor, apud regem procurandi antiqui
"illius
- <privilegii confirm.ilionem, seu instaurationem. decrevisse, pro Leodiensis episcopi decreto confir-
Deiestabilisduellorum usus fabricante diabolo mando, nihil inir{um. Sancii enim Ludovici stabili-
inlroduclus, ut cruenta corporum morle animarum menta eliam exstant super singulariLus hisce cerla-
etiam p^rniciem lucretur, ex Chrisliano orhe penitus minibus, qui caoteroqui ea fieri prohibuit in suis
extcrminetur. Imperator, reges, duces, .principes, lerris duntaxat, |non aulen)iin terris vassalloruin,
marchiones, comites, et quoeunque alio nomine do- Nam usti';, quantum\is damnaLiles, cum invaluerunt
mini temporales, qui locum ad monomachiamin tcr- nbique terrarum et gentium, tolerantur, _in pro-
ris suis inler Chrislnnos concesserint, eo ipso sirit bantur. I
€xcoramunicali.i>ISaconciliumTridenliiuim(sess.2o, f Auctor PielJ Auslr. hanc epistolam sul.jicit su-
de refor., c 19) pridie Nonas Decemb. anno 1565 perius allats (epl 19), quippe quse de eadem re agit,
privala pioruin principum atque episcoporiim de- estque ejusdem Jsentenlias.Cum atueni RudoJphus
creta amplectens, decrerit contra monomachiam, fateatur, se alias regem rogasse, ut patrocinium mo-
posnas eliam graviores constituens, quas cltato cap. nachorum susciperet, certe hanc dedit, postquam
legi possunt. Atilea vero singularia isia cerlamina inuiiles fuisse priores aceepii. Ni fallor, impedimen-
uhique erant usui: cumque hac de re scriptores plu- to fuerat, qnin rex Francorum Rudolphoroorem ge-
rimi dil^genter egerini, quos fere omnes Ducangius reret, jaclaiio illa privilegiorum (ep. 20) quae rex
laurlat in Gloisajio, qu_e pjus leges essent, quive iJem Romanorum nullius roboris fore declaravil.,
BI7 COD. D1PL.-MONUM..ETC. SEU COD_CAROLINUS.--APP.—EPP.RUDOLPHII.-LlB. III. 818
tium hnperliri, ut gratiam apud Deum et Tiomines JA devotis intereessionibus, ac aliis piis operibus noslras
vobis exinde comparetis uberius, .et nos in veslris spei anchora flgilur, et coruscantis noslras glorie.
solidius in speculam elevalur>c.
agendis si ~se Jocus ingesserit cxperiamini merito solium sublimius etvilam ducentibus serenilalem no-
prompliores. Religiosamitaque
EPISTOLA XXV slram convenii prospicere ipsorum commodis, et in-
domus Teutonicmin suam commoda instantia propellere, futura pericula pras-
Rudolphus Hospitalarios cavere. Inter ceeleros aulem ilii prascipue noslri
specialemproteclionem accipit ~.
Dom. cod. Rud. gratiam beneficii et benevolenliam promerentur,
(An. 1285, xxv.) quibus hospilalitalis piissimee et defensionis reipu-
ARGUMENTUH. — Equites Hospitalarias, seu domum blicas, nec non alia pietatis opera suffraganlur, qui,
sanctas MariasTheutonicoru n a Rom. pontiflcein abjeclis rehus suis, propriis voluntatibus abdicatis,
spiritnalibus, et in lemporalibus ab imperaloribus spretoque suorum corporum cruciaiu, ascendentes
excullam magnisque auclam increraenlis, horum ex adverso, pro Romano iraperio el pro domo Israel
vesligiis insistens sub speciali proteclione accipit, se murum non formidant exponere, et in proprio
ejusque pn\ ilegia omnia, libertaies atque immu- sanguine pro fide catholica el paternis legibus ani-
nitates contirmat, et renovat, diplomati suuin si- •maruni suarum pallia rubricare. Veluti venerabiles
_ gillum apponens. ac in Christo charissimi magisteret fratres Hosp.ta-
Multifariamvariisque modis Christianus populus Ies sanctaeMariaedomus Teulonicas in Jerusalcmcir- d,
.diversarura virlutum jubare radians, et praeclarus quorum sancta religio ab imperialibusetbencflciis
sacrum ac feliv Romanum imperium cunciis mundi g ca promerendam specialem gratiam, impelraiam
ac
praeferriprincipatibus, et quibuslihet barbaricis pras- muliarum libertatum, privilegiorum indulgen-
sedis in spiritu.ilibus sjimpsil ini-
pollere nationihus fecit in praeierito, et disponente tiam, apostolicas
omnium Dominoefficiet in fuluro. Nempe publicgs tium, ap imperialis aulsehorlus floridus, imperato-
rei ttiitio de slirpe gemina pullulans, \imque suam rum plantula et slruclura a nullo principum lanlum,
exinde muniens, coslibi videlicet nnlitia et lerresiri quanluni ab imperatoribus in rebus temporalibus
regnum -JudaLeviticasirihui confosderat, et utroque iiabuil incremenlum, quippe 458 1U'1prasler Roma-
gladio se juvanie, bsacerdoliumimperium, et vieissim num regem, nullum abum babent advocatum, e
seu
regalis auctoritas dignitalem sacerdolii solidat et defensore n. Divinasitaque recordalionis N. impe-
-conflrmal, sicque allerutrum ulriusque emineutia ratoris, aliorum praedeceisorum f ejusdem ves%iis
extolliiur, el perversorum malitia extra mundi ter- inhaerenlesdietam domum tam in capite quam in
minos profligatur. Ea propter non tantum in nostris membris, fratres et confralres ipsius domus, nec
armis, et armatis miliiibus, seu bellorum 457 du- non subditos eorum negoiia gerentes, cum omnibus
cihus, quam in rehgiosorum assidueDeomihlantium honis mobilibuset imraobilibus, quaeper universum
* iuiclor Piet. Austr. (1. i, cap. .19, p. 112 seq.) mitani, de quo ad seq. epistolam loquar, quam cum
hanc et seguentem epistolamex suo cod. refeii ad Ternplilriis : uterque eiiim ordo simul est hospitala-
ann. 1285. Curaque nulla suppelat causa, cur illas rius et militaris, cum Templarii militares lantum
inde amoveam, malo eidem adliasrere quam incer- essent. Tres isti ordines Ruaolpliileinporc \igehant,
tam Htterarum astalem proprio arbilralu definire. autem, lametsi anno 1511, vicesimo post
b Recta comparalio esset a saceidolio imperium, Q Templarios
ejus niortem ob prave facta exsiinguere oportueril,
et vicissjm ab imperio sacerdoiium solidari et con- nec patrocinio, nec prhilegio ullo piissimum regem
firmari. At Rudolphus ne sibi arroget majestalem, csse dignalum invenio. Neque id roirof : namque
' quam assequi vehemenler cupiens, nondum adeplus eos repeiio ab annis aliquot ausos esse aposlolicae
fuerat, minus recla coniparalione uiitur regem se sedi se subdricere (Rayn. 1265, n. 5). Quaies aulem
esse, non imperatorem clamans, adversus colleclo- esseni Rudolphi lempore, docet Clemens V in sen-
"rern litterarum, cujus audaeiam suggillat. lentia de eorum exstinctione in concilio Gener.
c
_ Conslanli auctorum iesliniouio de summa ej"us i Viennensi apud Labbcum (Conc. tom. xi, p. 1557
pielale cum militari \irtute conjuncta, ingenua uro- seqq.). Hsecprae casterisibidem Jegere est: « Variis
oris confessioaddenda<?st.
"griid Anno1191 et diversis, non lam nefandis quani infandis, proh
CrucesignatisPtolemaidem seu Acco- dolor! errorunTel sceleium obbcenitalibus,pravita-
nem olisidentibus, « ci\ es Rremenses ac Luhecensesi tibus, maculis, et labe respersos, qu;e propter tri-
hospitale in honorem B. M. Virginis ad opus infir- slem et spurcidam eorum memonam praesentibus
morum tempore obsidionis ex velis navium fece- sublicemus. • Quare loto approbanie concilio ordi-
runt, s ut ail Nauclerus ap".Pagium (1198, n. 2). nem illum exstinxit, lr.uistulilque in ordinem incly-
Qui ex interpolatore chronk-i Aquicinctini ad pras- lum smcti Joannis^Jerosolymitani < ipsam domum
dictum annum 1191hoc teslimonium ibidem affert: nulitise Templi, easterasque domos, ecclcsias, capel-
« Ordo miliium Teulnnicoruminchoaiur, quem annoi las, oratoria, civitates, caslra, villas, terras, gran-
1191, Febr. die 22, Cosleslinus papa confirmavil. D gias, et loca, possessiones,jurisdictiones/redditus,
Pfimus hujus- ordinis magisler creatus fuit Henri- alquejura, omniaque alia bona immobiliaet mobilia,
cus Walpot. Confirnialio aulem -Coslestiniad an- \el se moveniia cum omnibus membris, juribus, et
Xiumsequentem pertiiiel, nt rectcidem Pag. Cui pertinentiis suis ultra et cltra mare, ac in universis
iiospitali fuit litulus U. M. Virgiros domus Teutoni- et quibuslibet mundi partibus coiisislenlia. » Quee
corum in Jerusalem. Baronius tradit hos equites videlicet aiinis fere hiscentum aequisierant, donec
sancti Augusliniregulaesul-jectosfuisse, neque alios impinguati et incrassati recalcitraruni.
censitos esse sub eo ordine quam nobiles Germanos, e Fridericus II ultunus imperator, ul in sequenti-
dalaraque iis Henrici VI rogatu veslem albam cum bus litieris appellatur, evidenii mendo in ulroque
cruce nigra, quod indumenii geuus Templariorum cod. pro divrn^divince mem. appellalur. Hic post
insigne erai. Hujusmodisimilitudinem iniquo animo diuturnam atque omninodamnabilemprocrastinatio-
ferehant Templarii, qui a rege Jerusalem Balduino nem, sacram expeditionem suscepil, cumque eo Ru-
instiluti fuerant sepluaginta amplius anuis antea, dolphusprocessisse dieilur. Inde redux Hospitalariis
anno videlicei 1118 pro defensione peregrinorum. aliquot secum ductis Borussiam concessit, quo alii
Quamobrem InnocenliusIII (lib. xin. ep. 125 seq.) eiiam se recepere post amissam Syriam anno Rudol-
magistro et fratribus Hospilalis Teutonicorum Acco- plii emorluali 1291.
nensi,.et -palriardiae Jerosolymitano Templariorum . f PrasdecessoresFriderici duo tantum erant: Hen-
querelas significans, indumenli similitudinem illam ricus VI cujus asvoTeulonicorum equitum ordo cce-
suslulit. Caeterumordini equitum Teulonicorumma- pil, et quartus Otto.
lor^stafflnitas cum ordine sancti Joannis Jerosoly-
819 - B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 820
Romanuni imperium rationabiliter possident in pras- A __nee status sui prosperitas laceretur in aliquo, vel
senti, et j'usto titulo in posierum poterunt adipisei, dispendiose tangatuf, dcvoiis N. supplicalionibus
seu sint civiiates, elc, sub nostra speeiali prote- 4SfJ inclinati, prjsdicli ordinis fralres -et omneg
ctione suscipimus, et omnia privilegia,Iiberlaies, et possessiones eorum el bona queein praesentia [prse-
immunitates, el scripla quaslibet, quasa dictis impe- senti ] nunc ratibnabiliter possident, aul in po-
ratoribus et regibus n juste el rationabili-ter sunt slerum justilia mediante poterunt adipisci, sub
concessa et indulta, approbantes et eonflrmantes nostra speciali proleciioue ad imitalionem divorum
prassenlibiis innovamus, pendentis sigilli nostras ma- imperatorura proedecessorum nostrorum, el regum
jestatis typario pr__seiitempaginam roborantes. Roinanorum prasrlictu_ privilegia, prout superius
sunl notata, et universos et singulos suos arlieulos,
45® EPISTOLA XXVI onmes insuper donationes, indulgeniias, gratias,
Rudolphus fratres Hospitalis sancti Joannis in Jeru- libertates, et jura prsefali ordinis frairibus aprjs-
salem recipit in tutelam et eorum privilegia confir- claras menioria; Ijriderico ul.imo Romanorum im-
mat. peraiore prasdecessore noslro antelatam in eum de-
positionis senlentiam c, et a suis aniecessoribus im-
(An. Dom. 1285, cod- Rud, xxvi.) peratoribus, et regibus Romanorum d rite ac provide
ARGUMENTUM.—Equites sancti Joannis Jerosolymitani tradita et concesfea, ac si prsedicta omnia de ver-
pro-Chrislianas religionis fldeique catholicaedefen- bo^d verbum pr3e|>ontIbusinseri [ingeri] contigissel,
sionecontra Saracenos inlrcpide dimicantes, ex- expresse de benignilate regia liberaliter innovanles,
oratussulispeciali proieclione suscipit una cumbo- .g et auctoritale regalis culminis, et prassenlis scripii
nis eorum omnibus lam acquisitis quam deinceps patrociiiio confirniantes. Nulli ergo, eic
acquirendis, confirmalqiie et instaural privilegia, 46|| EPISTOLA XXVII.
donationes, et jura omnia, quas a Friderico II et Patriarcha Jerosolymitanus Rndolphum horialur ad
praedecessoribus obtinuerant. vas~~gium,expositispericulis Terrm sanclm.
Etsi de regalis prooedat benevolenlias largitate,
universos [universas] regularis observantiae profes-; (An. Dom. 1285, cod. Rud. xxvn.)
sores [professiones] sollicitse proteclionis el gratise! ARGUMESTUM.— âtriarcha Jerosolymilanus, et offi-
pairocinio communire, honorabiles lamen fratres; ciales Terrse sancta; prsepropero indigentes auxilio
sacri ordinis hospitalis sancli Joannis in Jerusaiemi>, adversus sultarium Babyionias cum immenso exer-
qui, spreta sasculari militia, conlra paganicte pesii-> cittt usque ad ejus provincias fines per\adentem,
leniias agmina producentes intrepide \exilla yictoiias terrore omnia iiTipleutem,machmasque inuumeras
Cnrislianae, suaequesigna militias rubricante in san- pro expugnatione urbium parantem, ad Rudolpl.i
guine gloriosi martyrii, strenue diraicandp cura bar- potenllam supplices t-e vertuni, pericula imminen-
baiis nationibus pretiosas morti se tradere non for- tia exponunt, ac futuri discriminis metu auxilia
midanl, a regise celsiiudinis hrachio lanlo debent; petunl opporluna anie generale passagiura.
altentius confo\eri in omriibus, tanloque sublimius> Excellenlissimotetc Fraier Thomas e etc, f cum
honorari, quanto ferventius pro defensione catholicae' devola Terras saiictas recommendptione se ipsos,
fidei dignoscuntur in castris Dominicis militare. et salutem in eo qni pro salute humani gerieris
Noverit, etc Quia igitur praslibatum ordinem fratrumi /-. disnalus est Jer^solymis miserieorditer crucifigi.
Hospitalis sancti Joanriis Jerosolymilani,cujus utique- Quanlo divina potentia suhliraavit veslram gloriosius
sanctitatis odor ut odor agri pleni, cui Dominusbe- majestatem, quanloque donis graliarum uberius vos
nedixit, suavilalis obleclaraento prascordialitcr nos5 inter aiios orLis |lerras priucipes regis aelerni Filii
refecit, prasrogaliva fa\oris arapleciimur singularis,> omnipolentia edota\il, tanio in his, quae langunt.
et quia ordo dignoscitur tilulis ab antiquo florerei crucilixi negotium, recurrilur fiduciosius a1vc>trae
conspicuis, ac honorum et libertatum eximiis dolir- serenilalis confugium , tanioque promplius oppor-
bus insigniri, nos inlimo desiderio cupientes, quod1 tuna subsidia vestri culminis, pro conservandis hu-
sui famosi nominis nequeat obnubilari serenitas,, j'us modicas Christiaiiitalis reliquiis iroploralur.
a Sub ipsa inslituti ordinis initia Hungarorum rext Henncus VI et OttqlV. Rex autem Romanorum unus
Andreas, ut videre est ap. Rayn. (1224, num. 56)) -Conradus III, qui eum iraperiale diadema e manu
terram Bozasamplissimam in Syria iis equiiibus do- pontiflcis non susceperit, majestalem imperatoriam
no dedit, quam Honorius III eorum precibus sanclass non est adeptus. |Quare igitur, inquies_ plures Ro-
sedi subjecil. Alios cliam reges in-ordinem liberaless manofum reges lauJantur hoc loco? Al quinqueilli
exstilisse hinc docemur. imperalores. aniequam a pontifice coronarenlur,
b Teutonicis equilibus feliciores antiquioresquee annis pluribus diplomala sua dederunt, lanquam
esse Jerosolymitanos, qui Melitenses hodie audiunt,, reges Romanoruni.
utpote anno 1104 institutos, raaximeque \iriute ett e Tbomas Agni de Lentino, seu Leonlino Sicuius
lionorihus florentes, nemo nescit. Hos vero ingenss ord. Prasd. primo Betlileemil.. egiseopus el legalus
fuisse semper propugnaculum catholicss religionii « apostol. Alex. IV, deinde Cusentinus arohiep. crea-
adversus immanissimos Saracenos satis est memo- '- tus a Clem. IV, Iac demum anno 1272 pairiarclia
rasse. Qui plura cupit, adeat Willelm. Tyrium (lib.'• Jerosol. ac per totum Oiientem legalus a Greg. X
XVIII,c 5), Vitriacum (Hist. Jer. cap. 64), Jacobum n designaius. Quem Tghellus (Tom. VIII, par. n,
Rosium, ac prascipue Sebastianum Pauli cons. matrisis. p. 216) morlem bbiisse ait anno 1276, alii, quos
Dei (Cod. Dipl.y inier cl. Mansius lin Rayn. 1277, n. 18) vitam ejus
c Serio animadveiii velira a scriptoribus nuperis,>, producuiil ad ar.nuin. Vide Rayn. (1272^
seqpentem
qui veritalem suss opinioni posihabent, genus lo- )- nuro. 17; Bremon. Bullar. tom. I, p. 505, 505; Le
quendi quq Rudolplms utilur. Friderici scilicet di- i- ûien Or. Chr. tbm. III, p. 1261, n. 25).
p.omala, aritelatam depositionis sententiam, laudal;; f Laudalus Marisiusui Thomam patriarcham fuisse
si qua postea lala sunt, nullo loeo habet. Itaquee superstitem anno 1277 mense Juho demonstret, do-
cum anno 1245 ab Innoceniio IV in Lugdunensi si cuinentum proferl concordiasinler Venetos el Tyrios
concll. I Frldericus II exaucloratus fuit, imperatorir « in campis in lerrilorio Acconensi sub anno 1277,
csse desiit. Fidesque major adhibenda esl Rudolpho o Ind.. v, Kal. Jul. » Cujus concordiae lesles sunt
testi integro el oculato, quam Dupinio_(de dis.cipl, I, « Thomas ex ordJPrafcd.patriarcha Jerosolymitanus,
diss. 7, p. 545) et jurisconsuliis Germanicis verilalili Bonacursus Tyfiensis archiep. Goffridus episc.
fucum qbique facientihus. Ebronensis, Guilkimus deBellojoco, m3gisler domus
d Fridericum II tmperalores praecesserant quinque,s, lempii, Nicolaus Jmagister Hospitalis, Conradus ma-
Henricus V, i_o!ltarius II, Fridericus OEnobarbus, 5, gister Theutonicorum. >
821 COD. DD?L.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHII.-LIB. III. 822
Et quoniam, prout omnium tenet firmiler induhitata ,\ 4S3 EPISTOLA XXVHI.
credulitas, de dirigendonegotio-terrae liujus feliciter Rudolphus scribit Tridentino episcopo de amicabili
cogilatis, et anhelalis propterea de siatu ejus fre- ~ cum comite Tyrolensi facienda.
informari, prassentia queedam tanlum, et compositione
quenlius
breviter, quas terrae hujus indigenas conlinua qua- (An. Dom. 1276, cod. Rud. xxvln.)
dam flucluatione eoncutiunt, pr.isleritis retenlis si-
lenlio,~ne forte narralionis prolixitas regium offen- ARGUHESTUH. —€um Rudolphus componendam re-
'dat auditum, magnillcenlias vestrse preesenti chiro- cepisset controversiam inter Tridentinum episco-
"grapho nuntiamus. Noverit 46__1 igitur regia celsi- pum et Meinhardum firolis et Goritiascomitem
~ super quibusdam caslris et reditibus, Laudumque
•tudo, quod hostis _Egyptius cum ingenti exercitu
suo exiit novissime deBabylonise finibus, et usque emisissel, cai episcopus non stelerat gravatum se
jid loca vicina nohis progrediens, ac sua solita calli- dkiilans, atque interim obsequio ulerque defue-
dilaie nunc versus Armeniam, nunc versus Tnpolim, rat, cum maxime necessarium erat, nunc tandem
sed et [sedet] nunc circa Tyrum, et Acon, et alia illam omnino composilurus incommoda Ecclesia?
noslroruni loea discurrens, graves uobis et toli pro- suae illi exaggerat, occasionemque valde utilem
vincias machinalur insidias, et virium suarum expe- proponit, se ab sequo et recto non discessurum
rienliam celerem nobis pro paucitate nostrorum ti- spondens.
mentibus nierito, comminatur apparatus necessarios Rudolphus, elc, venerabili Tridenlino episco-
ad expugualionem urbium, et alialjuae sui exercitus po, etc d Si altentis nostris labonbus, quos ad
infinilati conveniunt, studiosius prasparando b. Sed B tuas et viri spectabilis Tyrolensis eomitis quassliones
quid fulura dies parlurial, in quos arcum suas pra- gessimus, amicabiliter concordandas fructus gratior
e
vilalis intendat, quisve futurus sit rerum prasmissa- respondisset , et si ulerque vestrum serenius
rum exitus ignorantes, sub irruentium periculorum aspexisset, quod non nostris profectibus, sed ve-
angusliis anxiamur, et quasi sub gladio positi hostris uiililatibus in eisdem tractalibus vacabamus,
slili [soli], furoris impetum limore continuo formi- Romanum imperium hoc suas necessitalis lempore
damus. ln dexteras lamen potentis vestras auxilio nec vestris ohsequiis caruissetf, nec siricera nostra
respirautes, pro qua tolus populus cismarinus conti- intcntio, qusevestris utililalibus ser-viebat, sinistrae
nuas fundil oraliones ad Dominum, praseminenliam vocis interpretes passa esset g. Et quamvis mentis
vestram unanimiler exoramus, quatenus de magni- nostras judicium discussionibus sedulis examinatum
ficentia regia terrse preeriictsecalcatte Christi pedihus nilaliud nobis dicat, quamquod in omni parle, quan-
et suo" sanctissimo sanguine ruhricalae negotium lum per nos fieri potuit, cavimus et prospeximus
assumentes, dignemini pro ejus custodia interim, juri tuo, tu tamen, ut dicilur, te a nobis gravaluni
tionec per generale passagium c eruatur de faucihus conqnereris, causaris offensum, innocentias noslrae
hostis {Jhrisli, de compeienti et opporluuo sibi tot non deferens, oui te aliquolies Ioco 4@4 nostri de-
fluctuanti periculis subsidio providere. Vivat et fensionis nostrse clypeum posuisti. Sane si te rei
valeat veslra majestas regia per tempora Jongiora, experientia et.eventus difflciles docuerunt, quod ad
cui nos et terrae oraedictas negolium ilevotissime tuum commodum et profeclum nostra consilia te
commendamus. -trahebanl, adhuc nostro consiiio acquiesce, et
„ sustine cum profectu, ut ecclesia tua gravibus sau-
Bendocdar, quem historici soldanum nunc Ba- prasveniri efflagitat
iryloniae, nunc Êgypti appellant; "falisque cessisse d Henricus II Eginomi successor, hseresque con-
- aiunt tiie 15 Apr. anno 1277. (Sanut. apud Rayn. troversiarum inter Tridenlinam ecclesiam el Mein-
4277, n. 18). hardum Tirolensem comitem. Vide Ughellum (li.
b Tyranni Bahylonici primos motus enarrat, eum Sac. lom. V, p. 605 et seqq.). Quamvis enim hanc
adhuc incerla res erat, quo evasurus esset illius hisloriam male admodum traclel, Coleli additio-
furor. Id vero aelatem lillerarum esse annum 1275 nes ibi exstant oplimis monumentis eamdem illu-
palani-facit : nam Sanulus et Jordanus ap. Rayn. slrantcs.
(1275, n. 51) non modo vastalionem Armenise illi- e Nicolaus Colelus Benedieli Gentiloli prasfecti
jgani cum eodem anno, sed auxilia eiiam ex Occi- biblioth. CassareseVindobonensis opera usus prse-
dente illuc submissa esse tradunt. Longe autem claraj mulla documenta attulit ad hanc rem illu-
errat a vero auctor Piel. Austr. (lib. i, c 23, p. 132) strandam, quihus haec epistola, quse-Genliloli dili-
qui has litieras refert ad annum-1291, cum palriar- genliam prasteriit, inserenda est. Ea Joctim sihi
cha et tyrannus jampridera abierant quisque in vindicat post Laudum « dat. ap. Auguslum anno D.
'viaru suam. 1275, Iud. III, xv Kal. Junii, regni nostri anno v
° Quanquam sacram cxpeditionem in concil.
[leg. n]A. ,D.et ante amicabile foedus, quod tandem
Lugd. R decretam esse anno 1274 omnes norint, abs llluxit 1276, Ind. iv, v-m Kal. Junii. i
re tamen fulurum non esse arbitroi Gregorii verba n f Imperii necessitas ccepit post Ottocarum imperii
ipsa proferre ex htteris ad archiep. et episcopos " hostem denuntiatum in comitiisAugustanis die24 Ju-
Eboracensis provinciasdatis «Lugduni xv Kal. Octob. nii hujtis anni; cumque concordia per annum fere
anno 2 J quascam in regest. Vat. inscrihantur Ebo- integrum inde distet, expeditum non est decernere,
racen. «t in cod. Vallicellano Rhemensibus, recte num anno 1275 an sequenli sit data haec epistola;
appellantur a Rayn. (1274, n. 40) encychcas ad uni- anno autem 1276 ad summum ineunte datam esse
versos calholici orhis episcopos : « Post subsidium, prasdicta concordia demonstrat.
inquit, pecuniarum communi consensu Terras depu- 6 In diplomate quod dedit Rudolphus die 21 Jq-
tatum, eidem (concilio) convenit omnium senteniia lii _ In vigilia sanctse Marias Magdalenseapud 111-
in idipsum, videlicet ut in generali passagio, cujus mam A. D. 1276, regni vero nostri annoleriio : >
xeleriter, auclore Domino, teruiinum prsefigemus, post concordiam, <?onlinuosub imtiunf: « Suborta,
universis Christicolis contra blasphemos eosdem inquit, inter vener. Henricum episcopum Tridenti-
conflantihus \ires suas. quantp erit Clnislianorum num priiicipem nostruro dilectuin ex una, et virum
; virlusunila potenlior, tanto ad liberationem Terras clarissiniumMeinharduin comitem Tyrolensem super
, praedictse sit via securior, sit oppotiunitas proro- castris, munitionibus, possessionibus, injuriis , et
ptior, et de illa Deo auspiee spes cerlior habeatur. s aliis pluribus capitrilis ex parte allera, odiosae na-
His auiem litteris patriarcha, ut caeteri episcopi, tura quaestionis. _ Unde statum quseslionis novimus.
quin eliam prae aliis episcopis, de generali hoc pas- Quid autem optimus princeps ob bene factum apud
sagio edoctus, ac supervenienteRabylonici tyraiirii quosdam male audiret, rei monuraenta non docent:
~pr#dieta irniplione, illudRudolphi auxiliis opporlune hine tamen ita esse non obscurc diseimus.
S23 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO fTT. cox
ciata periculis, noUs inlervenientibus restaurelur, si.
iAnomine tunc vacanlibus et Romano 4Qg
tamen tui arbitrii liberam potestatem voluptatibus3 imperio comilatibus N. etnobis, N. c principalibus cum
alienis minime subjecisti. Adest quidern per Dei gra- solemnilate
tiam plena possibililas et voluntas, ut ulrique ve- eosdera nomine quaj decuit destinatis d, principatus
[ vestro duxerimu. concedendos,
strum discordandiroateriam amputemus, dummodo ) recepto ab eodem nomine vestro homagii
vobis placeat pari proposito acquiescere illi quamI et hdelilatis ipsoj debilas juramento. Quia tamen con-
seraper sequi pfoponimus verilaii, nec ex eo se- cessionem et receplionem principatuum eorum-
gnius vestras quieti et commodointendemus quod adJ dem pacliones htyusmodi praevenerurit, quod idem
aliqualom injuriam noslram vestra contenlio repli- fidelitalis et horaagii j'iiramenlum, quamprimum su-
cata resedit. * pcr hoc nosiro riomine vos requiri contingeret,
EPISTOLA XXIX nuntio nostro solbmni leneremini personalitei inno-
Rudolphus scribit reginm Francim de homagw reno-", vare. Ecce q'iod ponorabilem N. ad celsiludinis ve-
strae praesentiam|destinamus in fidei debito , quod
vando. nobis etiinperio yos aslringit, vo&preesentiumserie
(An. Dom. 1274, cod. Rud. xxix.) requirentes, qualenus ei \ice nostra nostroque no-
ARGUSIENTUSI. — >
Cum Berengarius comes provincise mine debitum nobis super prsemissts fldelilatis et
- decessisset absque prole mascula, nec licuissett homagii juramentum solemniter innovetis «. Condi-
interregni tempore comitatus provinciaeet For- tiones ahas etiam dicto N. tunc temporis inlerjeclas
kalquerii flduciario jure a rege Romanorum obti-- 486 n°riis et eidem imperio Romano similiier In
nere, tanquam juris imperii, Margaritha Beren- jD persona prasdicti|N. liheraliter adimplendum j"uxla
j.arii filia natu maxima per suum oratorem Ru- qttod idem prappsitus eas duxerit exigendas. Nos
- dolplio homagiumpreesliterat, se ejusdemoratori enim in ipsum siiper praemissis omnihus, el spe- -
illud renovaturam pollicita, quem Rudolphus mit- ctantibus ad praemissa transfundimus pTeniludinem
• tit cum plenipotentia homagium pactasque aliasi potestatis, raluni habere per omnia pollicenies et
conditiones exigendi regio nomiue. gratum quidquidjper saepe dictum praspo-itum in
Rudolphus, etc Uluslri reginte Francias, etc prsomissis univeijsis, et singulis fuent ordinatum ,
1 Licet induslrio viro N. quem pridem ad nostram seu eiiam procuratum, ac si personee nostias pra-
preesentiampro recipiendis vestro, et procuratorio pris^ Id CQntingeretexhiberi.
' Ex
Rudolplii alio diplomate dato « Viennas 111 dem, ac omnia, quaeinfra comitalus ipsos consisten-
Nonas Novemb. Ind. vi, A. D. 1277, regni vero no- tia, Romanorum| imperatores per eorum privilegia
stri annb v, J palet non nilnl discordiaruin esse re- quondam domino Raymundo Berengario comili et
liijtium , quibus etiam Henrici successor frater Phi- marchioni Proviricias, ac comili Folkalker , ipsius-
lippus Bonaccoltusobnovitis fuit, Nicolao IV ponti- que prasdecessoribus donaverunt, per specialepri-
flce episcopicausam conlra Meinhardum protegente. vilegium confiimemus, eic,proraiitenles, quod per
b Margarilhsereginae \iduse Raymundi, Berenga- . nos, vel alium , seu alios, nullam donalionem, con-
yii Provinciseel Forkalqiierii comitis filisenalu maxi- firmaiionem , invpsliturani, concessiqnem, vel con-
mse, alque uxori sancli Ludovici IX, Fraucorum Iractum, aut aliquid cum domina Margarila regina
regis, qui eam duxerat anno 1254, et altera in sacra p£ Francorum illustij, vel ejus procuraioribus, aul nun-
expedilione, quam suscepit anno 1270 sanclo fine liis, seu aliis quibuscunquepersonis ecclesia.sticis,
quiescens reli_querat.(Sur. ap. Rayn. 1270, n. 6). vel saecularibusfecimus , per quashujusmodi confir-
Tres aliae filiasfueraut Berengario, reginasomnes : malio, elc, infirmetur. J Ex quibus patet, praedictos
Alienora Anglorum, Sanctia Richardi regis Roma- comitatus minime erectos fui_se in princiâius, ut
norum electi'uxor, et Bealrix Caroli Siciliaeregis RudoIphuscleslinaYerat, tilulumque marciiionatus,
Fratris"sancli Ludovici, quam natu roininiam duxe- quo Provinciam decoraverai, nil aliud valere quam
r_.t anno 1246, dum erat comes Andegavensis, el, comilatum. Proplerea tam Carolus I rex Siciliee in-
quasi jus regnandi causa violandttmesset, paternos vasionis temporei; quara Carolus II posl Rudolphi
uxoris comilattis invasit, nulla sororum ejus regina- concessionem, non alio„utunliir litulo quam comi-
rum, nullaque iniperii ralione hahita, quod discor- tum, quemadmodumvidere est in nlriusque diplo-
dias seminarium fuit. Pras aliis Marganta jus suum malibus insertis |bullas Clementis V. (Rull. Vat.
tutata esi quandiu vixit. Verum sanctoLudovicosu- tom. I, p. 242 seq.). Invasor siqnidem anno 1266
"perstite, aceedenle prassertira opera Romanoruin hunc in modum prditur : « Nos Carolus Dei gralia
ponlificiim, controversia sopita esse videhatur, quas rex Siciliae, ducatus Apulias, et principalus Capuee,
vehemenlius exarsil post ejus mortem, AlienoraAn- AndegaviseProvinci_seiForl.alqiierii coihes.i Carolus
glorum regina in consortium veniente adversus Ca- aulera III legilimujspossessorannol295 : «Carolus H
rolum, Raynaldus (1272, n. 47) inutilem GregorU Dei gralia rex Jerusalcm, Siciliasducatus Apulieeet
~ Olho Capuae,Pro\
solliciludinem ex cod. Vallicellano nobis exhibel, prineipalus inciaseiFqrkalquerii comes.>
conlroversiamque extractam monet ad tempora Ni- „D praspositus sancii Widonis Spirensis anno
colai III, qilod certum est. 1274 Lugituni in consislorio die 6 mensis Junii eon-
c Quam inutilis deputatio ponlificia fuerit, hinc firmavit Rudolpln nomine privilegia omnia et jura
Jiquet, episcopura seilicet Syhaneclensem, et abba- sancias sedis, ap.j Rayn. (1274, n. 10). Loci vicini-
tem sancli Dionysii Gregorius pro ea concordia ira- tas ct simililudo nominis milii persuadent ut credam
clanda delegerat. Sed regina cum primum audiit, Olhoni eidem a Rudojpho istud etiam munus com-
regem Romanoruni electum fuisse anle otiam quam missum fuisse. JCseferum concessionis prsedielas,
confirmaretur ab eodem Gregorio, suum legatum ad quam fecil Carolo, auclor fuerat Nicolaus HI, qui
eumdem miltil, ut suo nomine inveslituram acci- ieges regi Romariorum proescripsit foederis ineundi
]sial comitatuum Provinciaeel Forkalquerii liinc va- cum 'Siculo, quak*Raynaldus (1279, n. 11) in com-
cantium , quasi rcs integra esset, quia illos Garolus pendium redigit :J UlRudolphus Carolo ac posteris
pullojure possidebat. Pro\inciee el Fofkalquerii comitatus jure fiduciario
' d Cum Rudolpbus Nicolai III opera hos comilalus traderet, profiteretur tanien sui esse consilii Marga-
Carolo Sicilise regi concessit, in diplomate, quod ritae Francorum (reginsejuiibus non delrahere, nec
exstat apud Raynaldum (1280, .n. 2) sic loquitur : ad nuncupandum, nisi oratoris opera fidei saera-
« Licet igitur comitalum et niarchionatum Provin- menlum ohsiringerel, vocaretve in j"udicium,illatas
ciae (intendentes haecduo nomina scilicet comitatum praeterilis regibuk Romanorum (puta in fluclu^tione
el marchionalum esse synonyma ct unum, non di- miperii tempore interregni) ob negala obsequia in-
\ersa supponere) ac comitatum Follcalkercum om- j"urias remilteretj. J Quidquid aulem aclum fuerat
uibtis junsdictionibus, juribus-et pertinenliis eorum- cum regina Fraricorum, suppetit ex his litleris.
-
*2S COD.DIPL.—MONUM.,.ETC., SEU COD. GAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHIL—LIB. III. 826
EPISTOLA.XXX. A EPISTOLA XXXI.
Rudolphus scribit ad archiepiscopum, ul juste judicel. Rudolvhus cuidam conceait montes quosdam
excolendos.
\ (An. Dom. 1280, cod. Rud. xxx).
ARGUMENTUM. — Archiepiscopum N. Gui tanquam (An.vom. 1280, cod. Rud. xxxi.)
• sublimi imperii priucipi una cura casleris privile- ARGUUENTUM. — Alberto Linckc et sociis montes ar-
giis jus yitae et necis in toto ejus principatu confir- genti fodinam habentes excolendos concedit cum
maverat, admonet nt «upremi asterni regis exem- onere solvendi aerario regio consueta jura.
plo sine ulla personarum acceptione judicet, pro Successu temporis ab humana recedit memoria
certo habens regalem polentiam atque auctorita- quod non "flrmat auctoritas, et teslimonia non robo-
tem, si opus fueril, jusiis ejus sententiis non de- ranllillerarum. Id altendens 468 noslra sereni-
• futuram. ~ fa-
" tas, ea quae de quibusdam argenti fodinis
Rudolphus, etc N. archiepiscopo, etc Ex con- cienda decrevimus, praeseniibus litleris dignura duxi-
cessione luorum regalium, quibus te noslia sereni- mus annotanda. Noverinl igitur tam prjesenlium asta-
tasjamdudum a apud N. locum inveslivit, plenam tum homines quam successio futurorum, quod nos
et liberam poteslatera in tuis dislrictibus ei lerrito- Alherio dictoLinckc etsuis sociis montes, etc, con-
riis judieandi, more majorum noslrorum principum cessimus excolendos, et eorum usibus serviiuros.
in causis civilibus -et criminalibus accpisii. Cum Ita quod de iisdem montibus jura, quas et ab aliis
ehim te esse ex sulilimibus piincipibus Romani irn- similium montium cultoribus, nobis exsolvantur, etc.
perii cognoscamus, dubiUri a neinine volumus H In cujus, eic.
quin merum imperium tuo principatui sil annexum, EPISTOLA ^XXII.
467 Per 1u°d liabes jns advertendi in facinorosos
homines °t_gladii polestatem, per alium lamen, Rudolphus episcopo cuidam quemdam abbatent
prout ordini et honori luo congruit, exerccndam K commendat.
Caeterum cum juxia ~legilimas sanciiones delicium (An. Dotn* 1274, cod. Rua. xxxn.)
oinnem emuniiatem auferat el priulegium omne ARGUMENTCV. •— Vacante abbatia, cujus abbas erat
lollat, volumus et mandamus, quaterius omni privi-
legio, nobilitate, seu dispitate cessantibus justo princeps imperii, duobusquead illam assequendam
etenim judiciojudices, cl judicari iacias pro quali- nitentibus, quas Tes mortui principis desiderium
tate criminuni criniinosos tam in faculialibus quam et ecclesias illius discrimen Rudolpho suggerebat,
idem rexRomanorum episeopoConstantiensieliam
personis [puniendo]. Tu igilur formam boni prassidis alque etiam comniendat ilhim qui in ecclesiae
induens, ad cujus solliciludinera maxime perlinet,
ut provincia sibi cominissa raalis hominibus expur- pobsessione erat, tanquam virum providum et
ad probum aique ecclesias eidem solatio lulurum.
getur, judicandum sine delectu et differenliaper-
sonarum virlliter accingaris, seterni regis intuens Ul mea vos sicut et nos argutas mentis ocuiata fide
imperium, qui pr_ecepit"dicens: Ita judicabitis -ma- possetis agnoscere, quot et quanlis asrumnarum
gnum et panumd, nec dubites quin propier tuas pressuris sacrum Romanum conculitur imperium,
justas senlentias quas protuleris exsequendas rega- concussis columnis quibus idein imperium vires re-
lem poteniiam, si opus fueril, adducamus. Illud P cipere debuit subsislendi. has pressuras in abbatia
enim noslro proposito et Romanis legibus est adver- N. f duabus personis in contrarium laboranlibus pro
sum , ut pro cujuslibet criminosi crimine puniendo, eadera, in tantum se sensibus ingerunt singulorum,
Tegalis auctorilas specialiter requiratur, cum juxla quod non solum nos defectuin 469 tanti principis B
slatuta divorum principum Romanorum non crimi- sustinemus, verum etiam ipsa ecclesia, si veloci sub-
iia, sed vindictas criminum sint regiis auribus infe- ventione careat, recuperandae salulisspe sitperpetuo
rendas. caritura. id ex compassione loquimur, et extrema
' Annis 1274 et
sequenli investituras feudorum fa- Austr. (lib. m, c 13, p. 455), quo titultis"Connfma-
ctas esse comperturaexploralumque est. Cum autem iur Udalrico II, A. D. 1274. « Rudolphus Dei gratia
Rudolpbus jamdudum se investisse dicat archiepi- Romm. rex semper Aug. universis sacri imp. fide-
scopum, posl annos aliquot scr psisse has lilteras libus, ad quos prassens scripiumperveneril, graiiam
credibile est. Equidem non fortuilo ad annuro 1280 suam et omne bonum. Stipari calerva mulliplici in-
referendas censeo: nam Trilliemius hoc anno Mo- clytorum principum sacri exornat imperii principa-
gunlinum arehiep. cum comite Joanne de Spanheim tum. In mulliludine elenim splendescentis cohortis
feliciter decertasse tradit, nequeab eo multum ab- refiilget princeps principum titulis glorias coruscan-
Judunt adj'uncta illa principis sublimis, et animad- tis. Cum ilaque ven. monaslerium eremilai-um ordi-
versio in facinorosossine personarum acceptione. nis sancli Benedicti Constanliensis dioscesis per de-
b ita Romanum ponlificem, cujus exeraplumprin- votionem puritatis et sinceritatem fidei praesidentium
cipes ecclesiaslici sequi debent, per praefectum nr- lantas gralias tantique honoris a divis imperatoribns
bis consuevisse infacinorosos animadvertere, non D etregibus nostris prasdecessoribus^ promeruerit iu-
ut quicunque praedicti coenbbii debeat
- semel esl demonstraium in Cod. Car, crementum,
c Emunilas pro immunitale rem novam credklit abbas existere, idem impefiali scepiro a Romanorum
epistolarum exscriplor. Vide ap. Ducang. in Giossa- rege de administralione lemporalium ipvestitus prin-
rio exemplaplura hujus vocis, cjpum consoiiio debeat refulgere, nos speculo cir-
> d Acceptaiione personarurri nihil indignius, nihil- cumspeclionis regias speculanteshonoriflcentiam ven.
que injuslius. Spiriius sancti praeceptum optimus abbatis Uirici memorato monasterio abhatias timlo
princeps habet pras oculis (Sap. vi, 8) : Non enim prassidenlis, eumdem collegio noslrorura principum
subtrahet personam cujusquam Deus, tiec verebitux aggregantes, sceptro regio principatus apicibus feci-
magnitudinem cujusquam, quoniam pusillum et mamus insignitum,.Mandantes universis prasdictaeab-
gnum ipsp fecit, et mqualiter cum esl illi de omnibus. iatias ministerialibus, mililibus, subditis, et subje-
e Hoc dejure pfincipum variae occurrunt leges in ctis, qualenus eidem lanquam suo principi, in omui-
utroque codice. Videsis Gothofr. (Cod. Th. tom. III.' bus ad adminislraiionein lemporalium pertincntibus
p. 1517) de metallis el metallariis, devote ac fldeliter pareant, et intendant. Datum
Est in Helveiiaceleberrimum eremi monasterium Thuregi vn Kal. Febr. A. D. 1274. indictione n.Te-
Ord. sancti Benedicti Einsidlense nuncupatuin, cujus. gni noslri anno primo. -
abbas eral princeps Rom. imperii, Rudolphi aevo, e Alios in Germania abbates esse principes Ro--
quera nonnulli ejiis principatus auctorem putant, at mani imperii, eruditos non laiel. Quare auleui mihi
lalsi arguuntur diplomale Rudolphi, apud auct.Tiet. vjdeatur epistola de Ensidlensi Joqui proindequi!
SOT B. CAROLIMAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. - 828
verilalis conscienlia dicimus, quod N. in possessione JS __nostrae dexteram debeamus extendere debilricem,
ipsius ecclesisenunc exislens, ipsi prseesse et pro- principes iamen veluti bases egregias, quibus impe-
desse scit et potest, ac per ipsius sollicitudinem me- rii celsitudo potenter innititur, speciaii preerogaiiva"
morata ecclesia ad statnm feliciiatis pristinseperve- nos decet attollere, et condignis beneficentias no-
nire. Vos iiaque, pater reverende, amicorura since- stras favoribus ampliare. Ea propter nosse volumus
rissime, inspecta causarjusiitiae supradicti N. ipsum universos tam posteros xpiam praesentes, quod nos
nostri causa, quanlum cum Deo ct hoiieslate pole- - accepta et placidkigratas devolionis obsequia, quee
ritis, promovere precurn nostrarum intuitu studeatis, per N. nobis impcnsa sunt hactenus et adhuc im-
sic quod prasdicla ecclesia tam provido, lamque pro- pendi poterunt, riobis et sacro imperio gratiora,
bo, siciit ipsum esse credimus, et ex cerlis signis benignius iniuentes, et propter hoc magriopere eu-
cognoscimus, pastore gaudeat, et abj"ectis mcsrori- pienles, ut ipse ac episcopatus ipsius votivis con-
bus, taudem consolaiionis beneficia per eumdem et gaudeant eommodis, et augmentis continuis prospe-
nos recipere mereatur. rentur, quod ideni N. in eivilate N. monetam lega-
EPISTOLA XXXHI. lis numismalis cudi libere faciat, sibi ex libera-
litate regia liberaliier et libenler annuimus, el prae-
Rudolphus cuidam compatitur, et eumdemconsolatur. sentiuni sicut duximus concedendura, uidversis et
(An. Dom. 1277, cod. Rud. xxxm.) singulis sub districtu Romani imperii b constitutis,
ARGUMENTEM. — Principem, aul comitem in angu- dantes hoc ediclojregali dislriclius in mandalis, ut
. stiispositum ab asmulisimperii excusat, quod sibi ipsam monelam, Iquatenus legalis exstiterit, omni
auxilium ferre non possit exercilum .comparaiili, JJ J contradictione postposita, reverenter admiltere non
omittant'. I
eumque solalur spe levamenti possibilis.
Exposuit nobis honorahilis vir N. dileelus notus 471 EPISTOLA XXXV.
nosier fervidus lui zelator honoris, pressuras ira- Rudolphus mandat ut moneta cujus cudendm facul-
mensas et varias persecutionum angusiias, quibus tatem cuidam tipbili concesserat, sine impedhnento
utique his diebus lempestuosi temporis procellosus aliquo recipiatur.
te turbo turbavit. Super quibus internae revera com-
passionis 470 incommoda non senlire nequivi- ARGUMENTUM. (An. Dom. 1280, cod. Rud. xxxv.)
mus,utpolepacemtuam, ettranquillitatem volivis af- — Cuidam nohili fecultatem facit
fectibus exspeclantes. Ex his igitur quadam veri- cudendi monetam, quam admitli jujiet, dummodo
simili conjectura perpsndimus, quod non potes, ut sit Jegalis, in qmnibus chilalibus et loeis ejus-
cupis, hac vice lc nostris habilitare servitiis et ne- dem in jurisdictione exislentibus.
cessilatibus commo.are. aSciatitaque tua binceritas Augustas magniflcentiaspotenlatus augendi hono- -
pro constanii, quod tuo disponimus aspirare levami- ris impeiii sitibundus illorum augmentis et com-
ni et inquietudini luae, prout poterimus, bono modo modis se libenterjhabilitat et inclinat, qui genero-
ieferre. sitale spectabiles erga sacrum imperium fldei ruti-
EPISTOLA XXXIV. lantluraine clarioris c.' Sane cuin nobiiis N. suis
Rudolphus cmcedit cuidam principi fucultatem cu- prseclaris obtinuerit meritis apud regiam maje-
dendi monelam. stalem, quod sibi perpetuo cudere liceat inffa terrea
'
G suaedistrictum mpnetam legalis numismatis de li-
(An.Dom. 1280, cod. Rud. xxxiv.)
ARGUMENTUM. — Diploma de facla potestate epi- cenlia noslra et i]egalis plenitudine potestatis, uni-
versitali vestras auctoritate regali dislricte com-
scopo N. imperii principi cudendi monetam; quo miitimus et mantlamus, qualerius
eam admitliper totum imperium prsecipilur, dum- ipsam monetam
niodo legalis fuerit. Iegali impressioneiformalam d, quam cudi fecerit
idem nobilis, ut superius est expressum, in locis
Etsi ad omnes Romani imperii fidelesmunifieentiae1 yestris et civitalibus reverenler admittere sludealis,
ad Consiantiensem episcopum scripla esse plura prascedentium annorum prasliis contra -hosiesjrn
capita effecerunt. Inter columnas queis fulcilur perii. J in
imperium recciiseri, feu lis investiri more alioruin . d Tam hic quam praecedenli diplomate mone-
priocipum, ad comitia imperialia evocari, utexem- tam legalem vult-fieri: .__/a enim ut vulgo dicilup
plis allalis idem auclor comprobat (Ibid., p. 457 ), lex «tiam siudiehal alicubi, ul videre est in
in paliia seu regione Ru Joiphi exisiere, ac denique1 quae Glossario €angiano, pcr soeculumdecimum terlium,
abbates Udalr.ci praedecessores elegisse pro advo- id esl Rudolphi temporibus, monelae valorem potius
catis seu defeiisoribus comiles Rapersvillenses, designai quain_ nietallorum misturam. Quicnnque
tametsi jus supremum ad imperalores perlineret, ab imperatore vel a rege cudendi monetam obtinue-
ui ammadveril abbas de Longuerue (Descript. hist. rat faculiaiem, nqn utique arbitrium obtinuerat ab
et giogr. de laFrance, lib. m, p. 273 seqq.) ex chron. imperatoria regiave lege recedcndi. Quin etiam si
monabteni: hasc omn.a mihi persuaserunl, ul cre-• _ quando imperatorem aut regem asrarii angiisiiae
derera has lilteras Conslaniiensi episcopo scriplas 1v ad vilitatem nioneloe effundendam impulere, apud
esse ineunte anno 1274, cum successu, ut patet ex illos etiam qui eam cudendi privilegium habebant,
diplomale
~ Ad~ annumnuper allalo. eaindem vilitalem reperiri necesse erai, commercii
1277 declinantem spectare hane; causa.ÊxempIum s.uppetit Friderici 111ex chrono- •
epistolam conjicio ex apparatu bellico, quem fieri |i grapho apud Hansiz (Germ. Sac. tom. H, 494)',
opoiiuit adversus hosiem imperii Otlocarum, qui quod licel duobus fere sseculis recenlius, quia
rebeilaveral.
b Super hoc et sequenti diplomate nihil aliud1 facit ad rem nostram, afleire ncn gra\aior:
« Fridericus imperatbr fabricari fecil monetam vilem
suppetit anriotandum quara discrimen inter duoi* et despectam , quas a populo vocabatur schinder-
privilegia de eadem re iisdemque de causis a rege ling; quod intelligentes alii principes, videlicet
Romanorum concessa. Monetam siquidera principis> Albertus dux Ausirias, Joannes dux Monaci, Lu-
episcopi ni fallor Pataviensis ubique locorura et gen- dovicus dux Landshuetlao, Otto dux de Neumarki,
lium per lolum Romanorum impefium vult admiiti,, eomes de Olting, Rhetia .- Udalricus
quod privilegktm singulare est: Jin
monetam vero no- episcopus Pataviensis eliam fabricaverunt talem
bili euidam concessam ejus ditionis finibus circum- moneiam, ne ipsi |exindesentirent damnum. inter
scribit.
0 Binas hasce litferas ad annum 1280 referres quos etlam dominus Sigismundus arehiepiscopus
impulsus luil raonelam asqualis valoiis fabricare,
libuit, quia Rudolphus prasmiis et honoribus pro_- quia non poiest recusare monelam imoeratoris in
.cipue affecit illos quoriun M~ix\ exoerlus erat ini terns suis. > I
829 COD. DD?L.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP. RQDOLPHII.—LIB. III. 650
alterna commercia permiltentes, et ea quovis impe- A ipsum de verbo ad verbum praesejiti privitegio inseri
dimento cessante liberius exerceri." jussinius, singula quae in co conlinenlur de imperiali
472EPIST0LA XXXVI. gratia confirmaiites, statuimus cl imperiali sancimus
monasterii ediclo, ut nulla persona alta \el bumilis, ecclesia-
Rudolphus confirmat cujusdam ~~ privile- stics \elj_ecularis,prsedictos abbatem-el conventum
ginm. monaslerii riominali super praeinissis contra prsesen-
(An. Dom. 1281, cod. Rud. xxxvi.) tis privilegii nosiri lenorera ausu lemeraiio mole-
ARGUSIPV-TOM. —""Rudolpbus concedit monasterio stare prjesumal, etc b
Zweytalensi liberam deductionem duorum talen- EPISTOLA XXXVII.
:
toruin salis per Danubium quod pri.ilegium
eoncessum eidem fuerat a Friderico Rudolphus infamem reslituit in prislinum gradum.
~ -
jaropridem Dom. 1280, cod. Rud.
- Austrias duce. (An. xxxvn.)
—
ARGUMENTUM.Cuidam ob grave delictum proscri-
Imperialis tkronusextoHitur etAuguslalis honoris
titulus deeoratur, cum ad loca religlosa con«ideratio plionis sentenlia damnato non modo flagitii poe-
nam remittil, sed ipsum Jlagitium delet. Quare il-
lienigna porrigilur, et eorum slatus et coromoditas lum omni ab infamiasnota liberum esse decerriit
liberali munificentiapiomoventur. Ea propter notttm
fieri volumusfldelibus nosti is tam modernis quam po- restiluilque in integrum, ac si nulli unquam cri-
sterisuniversis, quod nobis Vwnn_sprassenlibus,pro- 'minffuisset obnoxkts.
movenleDominofeiicilernosiriculminisincrenênlum, Nobile opus sedenlis in solio, clementia suadente,
B
el ducatibus Ausirias et Styi icedominio nostro pro- prosequimur. Si per lnbrica culpas deliramcnta ca-
sperasortesubaclis, abbas473 el convenlus N.privi- dentibus, ad suJilevandi 474 remedia cito se nostra
legium ab A. diclo monasterio clementer iiidultttm manus habiiitat, etindulgemus obnoxiis veniam post
nostrae celsitudini praeseniarunt, supplieiter postu- reatum, ul dnm primi parentis in posleros derivata
Iantes, ut ipsum privilegium de verboad verbum cliscrimina in natnralem transgressionis normarri
transcriptum innovare, et quse continentur in eo fluxisse cognoscimus, reparationis gratiosas suifragia
eonflrm?re de nosira graiia dignaremuT. Cujus le- libenter supplicibus largiarour. Ea prqpier nosse
nor, etc. Nos igitur, qui ad arapliandum eccleslarum \Olrirousuniversos, quod cumT>J.fuissel oh nox_ecu-
sialum et locofum religiosorum commoditatcs au- jusdaminfamiara proscfiplionissenlenlia, dicianlejus-
gendas pio favore tenemur intendere, privilegium litia, condcmniitiis c,nosexiiinatae nobis humanilatis
' a
Privilegium istud Rudolphi Romanorum regis phi Romanorum regis exhihuit, petens ilhid sibi
non esse fideuter dico. GoIIector litterarum hu-" et suo conventui innovari de nostra gratia speciali.
jus-codieis aliquando lituloruni limiles lrausgres- Esl aulem ipsius prhilegii per «mnia lalis lenor:
sus (fib. i, ep. 59) sentenlias et stylum Gregorii Rudolphiis Dei gratia, elc. Dalum Vieniw quinto
pontiflc:s autimilatus fuit.__aut interpolavit. E con- Kal. Sfait, indtcl. nona,-A. D. 1281, regtii vero
trario hic neque slylum neque senlentias Rudolphi, nostri ah. octavo. Nos itaque dicli abbatis humi-
quantum diligentiae adhibeas, Teperies. Privilegium libus precibus favorabililer incliriali prjenomma-
ipsum confectum contra Rudolphi morem depre- tum privilegium, et in co contenlas gratias innova--
Lendes. Nil aulem-melius rem ponet ob -oculos C mus, approbamus, et scripti prassentis patrocinid
quam duo privilegia certa eidem raonasterio con- communimusr-dantes iias lilteias sigillo nostro ro-
cessa, nrwB auctor Piet. Auslr. (lib. i, c '16, ,jp. boraiasin teslimoniuro e\idens super eo. Nulli ergo
94, et lib. n,~e.-l, p. 228) nohis exhihet; pri- , liceat banc nostroe innovationis el approbaiionis
mum videlicet Rudolphi ex cod. Caesareo ssepe paginam violare; quod si secus feceril, indijinaiio-
laudato, alterum Alberti filii palfcrnum inserentis. nem nostram se no\erit incurrisse.'" Datum Viennoe
Tuis, erudite Jeclor, oculis utrumque subjiciam; xvnb Kal. Maii, A.D. 1291.
4. Rudolpbus Dei gralia Romanorum rex semper Auclor idem Piet. Au-tr. 1.1. c. 20, p. 119) istu 1
Auguslus. Universis Romani iiiipsrii fidelibus pras- priyilegium affeii, ingenue falens se ignorare locum
senles Ltleras inspecluris gratiam suam et onine el personam, quae in ip_o indicanlur. Ego \ero nul-
ionura. Regalis serenitas IiLenier iiitendil com- Ius dubito, quin spcciel ad monaslerium Zweytalen-
moditat;bus suhdUoruui, ut casleri ex ea susci- se_: at quale exstatin cod Csesar. ah Albeiio Rudol-
piant puriorisde\olionis et fliiei ineenlivum- Nove- phi filio confirmaiuro, cui coinenil argun eniuui a
ilnt Igitur unl\efsi tam poskfi quam praescntes, nobis prajfixum huic diplomati quod Rudolplio sup-
quod nos honorabi.ibus et rehgiosis \iris abbati ponitur. Quis enim non \idel imperialis thronus,
et convenlui de Zwetal Gislerciensis ordiuis hanc imperiali gralia , imperiali edicto,' vocabula esse
gratiam de benignilate regia duximus faciendam, insueta Romanoruni 'regi in tolo isto <odice? Quis
quod iidem duo talenla salis majoris ligarainis, non sentil slrucluram verborum a primo ad ultimuin
proutipsis illuslris quondam Fiidericus cluxAu- omnino aliam esse a Rudolpliina VQu s demuni non
slrise per suum privileginm dignoscilur induljsis- jjlegitinlitlerailia iniiialiA. Albertum Rudolplii fi-
se, singulis annis in Danubio Hbere possint tradu- Jium? Equidem Seyfrido Zweytalensi abbati hanc-
ceie sine mula, concedenles- ipsis has noslras notam itiuri nolim, quod impeiialis, ul dicitur, pri-"
tilleras in tesiimonium super eo. -Eujus rei testes vilegii condendi licenliam sibi arrogaverit : credipo-
sunt illustris Albertus dux Saxoniee prineeps noster tius niaiim, a Rudolpbo II, cujus tenipore jflorebat
eharissimus, nobiles viri Fridericus burgravius de inuenie saecuJoxvn, ipsius opera conlhmatum esse
Kuremberg, comes de Hardek, Xetioldus elflenii- pri\ilegium Aiberii, quo Rudolphinum coiitinebatiir,
cus' de Kunnring fralres, Henricus, Conradu., et dataqueopera hisce Rudolphi 1 epislolis inserlurri
Sylioto fr.stres de Potiendorfl. et alii quamplures. fuisse, ut nominis similitndo poslenlaiero deciperet,
Datum Viennse quinto Kal. Maii anno Domini mil- adeoque Rudolpho I tribuei etur quod secundo' debe-
Jesimo ducenlesimo ocluagesimo piimo, regni \ero lur. Al^srilijeciio illa ducatum Atistrias et Styria.,,
nostri anno octavo. >Hocverp privilegium confirma- aliaqueadjunctaRudolphum primum indicantia meis
-vit Aibertus Rudolphi filius post annos decem: \olis"adversarilur. Utcunque autem se res habeat\
« Nos Albertus Dei gratia dux Austrise et Styria», Rudolpho I privilegium tribui nequaquam deiet.
dominus Carniolae,Marcjiise,ac Portus Naonis,'scire ' c Maleficuel magiae cr.minis infamia plurimis se-
volumusuniversos, ad qiios prxsentes pervenerhit, natoruin laborantibus a Valentiniano Semore indul-
quod accedens ad nostram praesentiam religiosus genliam iotus Romanus senaius petiit. Cui Augustus
vir Ebro monaslerii Zwethalcnsis ahbas Cister- A. D. 571ita lescripsit. « Indulgeplia, patres con-
ciensis ordinis, quoddan. noEs'pri\ilegiumserenis- scripti,_ quos liberat, notat nec mfainiam criminis
-
siuii domna el 'genitorts noslri charissiini Rudol- tollil, sed pcense gratiam facil.In unohoc, autin
S:i B. CAROLl MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. - 852
~ et expediendis negotiis, salutaribus re-
prasrogativa pensanles, quod si culpanon esset, locum A promovendis
venia non haberet, et cUpientes misericordiae condi- lilis adesse consiliis et auxiliis opporiunis. ,
mcntoj'usMlia. temperare rigorem, preeseriim cum
post injuriam fuerit satisfaclum, prasdictumN. de rega- 478 EPISTOLA XXXIX.
lis man .ueludinis beneflcio plene ac inlegre reslilui- Rudolpho scribit Cypri rep,, ut sibi de suis successibut
mus prislino ordini suo, mandantes tenore prjcsen- scribat.
lium universis, nt sicut prius ad -omnes aetus civi-
les et publicos admittaiur. (An. Dom. 1275 cod. Rud. xxxix.)
ARGUMENTUM. —j- Rex Cypri magnopere oplans Ru-
475 EPISTOLA XXXVIII.. dolphi felicitalem nosse, solatio futuraminfelici
stalui Terrae sanctee, sibi ab eodem nunliari cupit,
Rudolphus mortuo procuralore alium subslituit in quomodo prodedat negotium subsidii pro Terrl
Romana curia. sancla. Seque. dum scribil, esse sospitem riun-
(An. Dom. 1280, cod. Rud. xxxvm.) lians, idem de eo audire desiderat. Innovationes
— Deplorat mortem magislri Pauli de aliquot factas In Syria, pariterque alia nonnulla"
ARGUMENTUM. arcana a Iegato, quem nritlit, auditurum dicit.
Interamna oraloris, seu procuralosis sui apud san-
ctam sedem, "alque olficiosissimis verhis cardina- continuisExcellenlissima, etc Cyprl rex e, etc Quoniam
lem amicum, illi substitutum maturo consilio, de- sus desideriis affectamus audire votivos sueces-
meretur, eique sua negotia promovenda committit. magnilici stalus veslri, cujus prosperilas ad ma-
JJ gnam indubitanter consolationem cederet lacryma-
Propinatum nobis nuper ex Iugubri obitu pias re- bilium evenluurajTerrje sanctas f, imperialem excel-
cord. N. b dir.c nimis araaritudinis calicem lacry- lentiam vestramjaffeclu quo possumus, imploramus,
mosis singultibus haurientes, dum consideramus in quatenus prosperos rernm quae circa nos agumur
intimis, nos ex amissione ipsius irrecuperabile dam- eventns s, quos indesinentibus «ptamus proflcere io-
num passos, ad unicum recurrimus sedula medita- cremeniis, nobis saepiusper dominabiles vestras lit-
tione consilium, quod exquomanus Aliissimi lam teras significare velitis, veslra heneplacita et man-
gravi punctura nos pupugit, et tam vigili promotore data fiducialiter injungenles. Scientes quod in con-
privaut, in vos fiducialiter omnium agendorum no- fectione pra.senlium plenavigehamus per Dei gratiam
slrorum congeriem cong>'ramus,utpote qui et nostis cordis sospitale, hoc idem affeciuose de veslra ma-
etvultis necessiiatibus amicorum sincere consulere c, gnificentia desideranles audire, -et affecfcuosius, si
ae reraediabiliter subvenirc In vobis igitur anchoram possibile foret, bordialibus oculis intueri. Slalum
spei nosira?dposl Deum pr.ceipue colloeantes, palerni- vero Terrse sanctas praefatse, et ea quse nunch sunt
tati vestras piissimaesupplicamus, -quaJenusnoslris innovata, per N. majestatis vestrse imperialis ma-.
duobusreis ratum sit: Qui indulgentiam senatui dat, dinalem, cum videlicet, ad quem superiori anna,
daronat senatum. > (Cod. Th. lora. III p, 298). Qua (ep. 8) de ineunda familiaritate dederal litleras, ut
super lege erudite, ut solet, Gothofredus disserit, puto. [
indulgentise prasferens commonitorium securilatis, d Ex superioribns epislolis liquet Rudolphum of-
aut evoca'.oiiam cum iila siquidem infamia eonjuiigi- f. ficio istoi prosequi aut episcopos, atit cardinales.
lu". Rem comprobat exemplis, sancli Aug. etiarii Quamvis aulem[anno 1276 episcopus Basikensis
prolata senten;ia ex episl. 259 seu 151 ad Caecilia- procuralorio eodem munere functus fiierit (1. n, ep.
liarium : Nee lndulgentia illis danda visa est, ne vel 1 seqq.), de cpiscopo aliquo suspicarj non possujnus,
sic ahquo crimine notarentur, sed tanlum commo- nam litterse indipant virum consilio el aucloritale
nitorium, quo eos ah omni molestia liberos dimiltere prasslantem, atque in Urbe degentem, qualis erat
juberelur. . Ita seilicet priscis iis lemporihus. At cardinalis prasdicjtus,
imperatores ah apostolica sede renovati in Occidenle, « Hugo Lisinianus, qui anno 1267 die natali Do-
quin etiam Romanorum reges, seu imperatores ele- mini successeral iHugoni consanguineo, qui precce-
cti per indulgenliam a posna simul, et ab infamia ex- denli mense salis|cesserat, ut tradunl auclores apud
imunt; ut patetex hac epislola incertas aetatis, quam Rayn. (1267, n. 65). Cumque an. 1276, Maria Boe-
nulla causa est cur removeam ex ordine quem lia- mundi principis A'niiocheni filia jus suum, seu tiUK
bet' in cod. lum regis Jerusalem transfuderit in Carolum Siciliae
« Nihil magno ac praeclaro viro dignius placabi- regem, unde maximas illi cum rege Cypri controveiv
litate atque clementia, » ut ait Cicero (de Off. ~, c. sise inlercesserunl, quarum nulla mentio hic occur-
25). Quibus verbis utitur Grolius (Bell. ac pac. 1. n, rit, idcirco ad praecedenlem annum , aut saltem ad
c. 24, § 5) omnino videndus hac super re. Ad Senecae prascedenles eam tituli cessionem menses, referri
praeseriim sentemiam de clementia principis; « Ma- debet hsec epislola.
gni^mimi esse injuiias in summa poientia pati, nec f Bendocdaris iyranni _Egyplii, de quo In. seq.
quidquam esse gioriosius principe impune lasso. i ,." epistola, infelicial tempora indicantur. Vide supra
Sancti Joannis Chrysostomi prasstautiorcii Iianc ad- (ep. 27, col. 820,| not. f, et 821, not. ~).
jungit: « Omnem illa (clementia) hominem ornare 6 In Oriente comperlum erat, auxilia undique com-
insigniler polesi, maxime vero eos qui in impeiiis parari, Gregorio slgenie, rjui una cum Rudolpho su-
sunl consiiluli. Nam cum regia poteslas omnia per- premo duce iransfrelare in Syriam statuerat, ac de-
nrittat, semet retmere, ac di\inam legem aclionibus liberaverat post traditum eidem Rudolpho imperiale
suis ducem prseflcere, egregium est ad famam glo- di.idema. Quod chm fleret anno 1274 et sequenti,
riamque. J Jure autem glorialur Rudolphus, natura magis magisque cpmprohal aetateni litterarum regis
Inditam sibi esse clemeiiliam, qui Bernardo episcopo Cyprii. Quanquani enim usque ab anno 1275 Grego-
Seccoviensi (lib. n, ep. 24) et procacium libellorum rius ei nuntiassetjsuis litteris auxilia quantocius m
auctoii, quibus regia sua majestas laedebatur, inju- Syriam missum iri, tamen se regi Francias ea de re
riam remisit. Clemenlias excmpla csetera apud au- scribere, etin concilio (Lugdunensi II) de eadem de-
ctores obvia nihil moror, ea quippe uno isto absor- liberaturum ait (Rayn. 1275, n. 56 ), necduni rex
bentur. Romanorumelectis literat. Tempora igilur dectio-
b Magistri Pauli de Iriteramna clcrici, quem-supra nem regiam et concilii celebrationem consecuia, cum
vidimus (ep. 9) oratoris seu proeuraloiis munere imperialis tantum coronatio deerat sacrae expedilioni,
fungentem pro Rudolpho apud Nicolaum IH anno et prascedenlia Grjegoriimorlem, quse illain suspeu-
1278, virum scilieet summae prudenliae ac summae dit, cogitanda sunt,
fidei, qui regis animum sibi devinxerat. "h Supra dixerat excellentiam imperialem: hic ma
* Non alium hic alloquitur, quam S. R. E.
car^ jestatis imperialisjtitulus auditur: incertum num ie-
^53 COD. DIPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPHIL—LIB. III. 834
gnificentia scire et Inlelligere poterit, et quaedam A carius regnorum Jerusalem etCypvi, etc cum Terrae
quae sibi injunximus proponenda. sanctas supplici recommendaiione se ipsos b. Magni-
ludinem regiam laiere non credinus, quanlis opor-
477 EPISTOLA XL. teat cismarinse Christianitatis residuum eauielis ad-
Jltidolpho patriarcha Jerosolymitanus pro subsidio versus hosliles insidias munitionibus 478 contra
Terrm sanctm. inenarrabilem tyranni potenliam c remediis -atque
pr_e_idiisconira draconis virus, quo regio tola con-
(An. Dom. 1275, cod. Rud. XL.I fundilur, praemuniri. Lalere eliara vos non credimus
ARGUMENTUM. — Patriarcha Jerosolymilanus et offi- quanta et patriarcha Jerosolymiianus huinilis et re-
do nus d, et casleri lam nobiles quam plebeii,
cia Terreesanclas iterum auxiha pelunt a Rudol- ligiosas conditionis et gradus propier prasteriia guer-
pho, quem utpote SyrieeTerum non inscium im- cujus
pensius rogant, ut necessitatis atque egestatis no- rarum etdiscrimina, maliliam lemporura, Iocorum ex-
casus vaiios populorum pauperiuiis mole
' biliura et plebis niisereatur. Tyranni Babylonici cidia,
immanilatem in Christianos Armenias enarranl, in premuntur, quanlisque afliciuntur miseriis et egesia-
Antiochena regioi.e caslra met tum pa\orem late Hlisin lis extremas articulo, nulla eis data requie, nulloque
effundere aiunt, ita ut, infirmioribus locis relictis, tantorum periculorum consiitutis discriinine
- ad muniliora oranes -cnnfugiant, quaepro viiibus "suffraganle subsioioin conternnlur. Latere postremo
ad furorero hostium repellendum aptabantur. Se vos non cnpimus, quantam hoslis _Egyptius ex
non posse nisi lacrymis ahenas angustias suble- insufficientia virium noslras pariis est elatus su-
, vare. multa miinitionum genera sibi deesse ad g perhiam, quam immaniier idem manihus madescens,
resistendum iosli validissimo, periluros nisi op- et gladio' in sanguine Christi lidelium, miserabiiiter
regni Armeniae per dierum viginli spaiium , circa
porluna veniant auxilia. Legalum miltunt, equilem stragem
diutissime versalum in Syna, eumque Rudolpho et flnalem\iveiilhim,_ncendiaomnium, \illarum et urbium ,
eliam aique etiam «ommendant. depopulaiionem qtiaepotuil im-
peluose attingere, debarchatur e; ibidem immise-
Excellentissimo et potentissimo principi, efc. Fra- ricorJiier rabiem ab olim concepii iuroris exple-
ter Thomas a lumilis peregrinus in Jerusalem Bal- vit, et regno dissipatd hujus et totaliter desola-
lianus, comestabulus regni Jerosolvnritarum. et vi- to, in regionem Antiocheuani "*pervenit, ibique,
hocinio verborum Rudolphum demereatur, an Jitterae cassi fuerunt Chrisliani omnes ibi reperli, ad quin-
ad eum imperiali diademate jam coronalum perveti- que millia, et sacra illa loca contaminaia et excisa,
luras exisllraans-,tali eum honore^proseqiiatur. Aller- ut est in Epilome Bellor. Sac. ap. Cariis. (tom. IV,
utrum faciat nihil promovet contra constanlem p. c458).
monumentorum omnium ac totius codicis testifica- Jam vidimus ex patriarchas hujus litieris (ep. 27)
tionem. et ex aliis regis Cypri quantis angustiis premerentur
- aAuctoressynchronihisloriamhujustemporisvalde id lemporis, Bendocdaris polentia omnia circum \a-
incerlara, ad clironologiamquod spectal, reliquerunt. slanlc Hinc autem \ires lyranni ejusdem esse iiisu-
Vide quae diximus supra (ep. 27). Profecto si binis perabiles, nisiauxilia prxsto esseni, inlelligimus.
hisce litteris pairiarchee etcaeterorum,ac praecedentis "_ d Templarii videlicet, equites sancii Joannis Jero-
regis Cypri nota temporis suhjecta esset, nec Sanuii, solymilani, et domus Teutonicorum, de quibus supra
nec Bernardi Thesaurarii, nec rceeniiorum opinioni- f,ep. 25 seq.).
bus in varias senientias disirahererriur de Boamundi e Quas Sanuttis refert ad hunc aniium apud Rayn.
principis Antiocheni, ac Bendocdaris iinpii tyranni (1275, n. 51) ex hoc loco epist. admodum illusiran-
emorlualibus annis, a quibus pendenl tam patriarchae tur: « Eodem anno, inquil, Bendocdar, qui voraba-
quam regis Cypri infaustse narrationes. Magnam nilur Malec Madavar, percurrit planum Armenias, et
hiiominus lucem accipiunt res Syiiacas ex iribus liis percussil in orejgladii ullra viginli millia hominum,
monumentis sinceriiate plenis. captivos lrahensvsecum pueios et puellas usque ad
J>Hisce officiisprj.sliiisse balianum, seu bailivum decem millia ; rquos vero et animalia majora et
colligilur ex eo quod refert Sanutus de Rogerio co- minora usque ad trecenta millia. »
f Antiochenam regionem andis: nam usque ab
srile sanctae Severinse, quem Sicilioerex Carolus eo
-roisitad possessionem regni ineundam (Rayn. 1277, anno 1268 patriarchalis illa civitas, in quaprinceps
n. 17). Cujus verba hic opportune audienda sunt: apostolorum primum sedit, nomenque Christlanorum
t Mittilur itaque ex parte regis Caroli Rogerius co- primura auditum fuit, Christ-ianouliimo ej'us patriar-
mes sanctae Severinasbailivus regni Jerusalem, et cha ab eodeni lyranno e-xcisa eral. Santuus apud
applicuit Ptolemaidem cum sex galeis 1277, seplima Raynald. (1268, n. 53) escidium illius sic narral:
die Junii. Statim autem in advenlu ipsius baiianus « Soldanus venit Tripolim et deslruxit' Viridai.a ;
de Yhely doniinusArsus evacuato casiro illi cessit. > deinde processit contra Antiochiam, et 29 M_.iicivi-
Pro rege igilur Jerosolymitani regni reliquias, Ac- tatem absque ullo helli tuinullu^cepii,etpnst captio-
cone residens administrjbat: quare nihil niirum si 0 nem usqne ad 17 millia personarura juterfecta sunt,
ofiiciis caeierispraeslai. Accone, inquam, in ea siqui- et ullra centuni millia captivata sunl, et facia est ci-
dem civi ate, cuieliam nomen Ptolemaidi etpatriar- vilas tani famosa quasi solitudo drserli." > Excidii
cha et ofiicia prasdicta ab anno 1191 in spem recupe- tam deplorab.lis causas Gregorius X in Iitteris ad
randi Jerusalem, loiamqueTerram sanctam, per Jerosolym. patriarcham Tliomam haruin auctorem
ceutiim annos conslilerunt. Etenim ex quo Saladinus (Rayn. 1272 n. 17) vitia hominum fuisse cOnlendil:
anno 1187 expugnavit Jerusalem, res Clnislianorum « Nec te latet, inquit, qualiler per voluptuosos \itio-
accisae eranl, nisi \irtute modicas Chrisiianitaiis, rum servos, et serviluli carnis exposilos, molus se-
mias Piolemaidem suadente desporjlione obsedit, ex- qiientes ipsius, sic inilri divinsemajestalis oculi offen-
cita Lalina auxilia eo advolasient, illudque Barbaro- dunlur, quod variae lerras partium illarum, sicut An-
ium munimentum an. 1191, die 12 Julii per dedi- liochiae ac aliorum plurium locorum, testaturdes:ru-
tionem acquisiussent, ubi, ut aiebani, per annos ctio, mauibus inimicorum expositosin eversionem, et
centum permanseruiit, quoad anno 1290 eapia a lpsarum incolae in excidium devenerunt. i QuibuS
Barbaris ifla urhe Chrisliani omnes aul caesi, aut adjiciendum esse arbilror Leandri Alberli apud Bos-
pulsi lolam Syriamamiserunt. lnira diuiurnum isiud chium (Acla sanctorum Ju/.,tom.lV', p. 141)praecla-
spatium temparis, ab anno 1229ad 1244, per annos rum elogium Christiani ullimi patriarchas preedicti.
quindecim, ex paclis Friderici II cum soldano Ole- Bic siquidem « Sacris iniulis ornatus cum quatuor
quernel, Chrisliani Jerusalem et Nazareth possedere. fratribus ante aram procumbens cum iacrymis De'
At ulinam non possedisseni 3 namque iis explelis suum el ciyium flnern, quorum ploratus, horrendo'
='
S^5 - B. CARGLIMAGNI OPP. PARS I. SECTIO III. 856
47® vt fertuf, cum loto potenti ab suo exercitu im- A / cis deliilibus possimus de munitionibus prasdictis de-
inoratur, sed omnino ignoratur omnihus quo fensorum opportunitate, ac competentiûlisii.io pro-
ejus efferalur intentio, vel in quod cjus effrenafivo- videre c.iProvideat ergo quassumus tanti4S0 regis
lunlas inebriata tiiumphis pr.eleritis et spoliis le- cbmentia circa ejxposiia filiorum perlcula succurrat
lium humefacta frequenlius impellatnr. Ex his igilur dextera \eslrae potentias festino rcmedio nohis lugi
et aliis infliilis periculis el limoribus psr dfcersas Tapacis insidiis Circumcepiis,palpet beata manus re
lilteras, et speeiaies nunlios inliniatis fl.ieliler tanio gia plagas nostriis et vulnera, unguenla salutifera
regi ~, quibus usque ad cordium \iscera silu et funda- illis misericordiac, priusquam illorum sanies medul-
menta co:icutimur, loca nostra, quas sui et bellis inhosreal, infundeijdo. Dominum Eliam de Insat
latorum auxilio furori hostis resislere posse confldi- mililem lalorem [prjesenlium ei in terra diuthis con-
mus, muniuntur , j*uxta munientium fjcullates, et ve>satum magniiudini veslras propensius jCoramen-
ab expugnabilibus eorum incolee non ahsque gravi- <Jamus. Vivat etj valeat majeslas regia per lempora
bus detrimeniis rerum et corporum angusliis , cum longi >ra, cui nos et Terram sanclam de.oiissime
filiis, rebus, et familiaribus suis ad ioca luliora con- commendamus.
fugiutil, laribus propriis deielctis. Casterum cum EPISTOLA XLl.
illorum miseriis el serumros, a quibus et super quit
bus di\ersimode ,_ et frequenlcr , imporiune ac im- Rudolphus rccipit in tutelam pupiitum quinquennem.
portune requirimur, necessariis nequimus subvenire
remediis, doloris aceibitate confodimur, et in defe- .(An. Donu 1280, cod. Rud. XLI.)
ctum virrum, compa.sionis velaffeciuum exsohimus B j ARGUMENTUM. — Rudolphus pupillum. qui annum
et iacrymas charitaiis b. Novit equidem exceilentia astalis quinium nondum evegil, regia sub piote-
vestra vires habitatoruni Syrias, ac statum flebilem clione accipit; ejusque bona onmia tam mobilia
provincias cismarinae, no\it insirper-_Egyptioruni quam imraobilia se regio pairoeinio luenda snsce-
potenliam, novil prasterea extremas patriarehae Jero- hoc diplomate per totum imperium denun-
pisse
solymitani prasdicti, ac religiosorum nraniumjiau- tiat d.
pertales , novit ad haec quauis munitionibus muro- I
rum, machinarum, garndarum, galearuiri, ac belli- Ad hoc nostris humeris Tegias dignitatis est impo-
cornm instruinentonmi eopia sanclae Terr,» nostree situs principatus , armlqiie nostri sacras delibutionis
muniendas indigeanl, novit finaliler nos carere suf- oleo sunt peruncti, ut manu fojiitudinis, brachio-
ficieutia defensorum, et ex nobis vel aliunde polen- que exlemo simus omiiium sub Roiriano imperio de-
lium pro stipendiis non babere, nnde et nobis et lo- gentium defensores e. Bed etsi teneaniur ad hoc om-
J
ululatus,- lamenta, vocesque ingentes mcerentinm regis regum imitatorem oslendit. De eodem et illud
exaudiebat, oh direpiiones, vulnera, slupra, et occi- narraiur, increpasbe aiiquando saleliiies, qui humi-
siones per barbaros facias comniendabat. Cum sic les ac lenuipris fprlunse homines amo\ebani_ conce-
oraret," ecce nelandissimi homines iemplum ingre- plis his verbis: J« Per Deum, siniie homines ad rne
oiuntur, ipsumqtte cum dictis fralribus ante sacram venire. Non enim ideo ad imperium creaius sum, ut_
aram procumbeniem crudeliter peremere. > Hac au- in earcula includat » (Lips. Mon. Pot. c. 7).
tem in regione ante annos oclo in solitudinem versa, v£ Qui nunqpam nisi regis titulum usurpat tol in
Christianorura sahguine saliari cupiens, sua castra epistolarum numjero, hic regiam inunctionem se ae-
fixerat Bendocdar. cepisse gloriatur] eorum ingraiiis, qui imperaiGri.in
a Duo hic animadveiienda. Primum anno eodem cum regia confuridunt, regesque omnesRomanorum,
1275 scopiusad Rudolphum liltefas, et nuntios mis- imo etiam Germanias imperatores appellani, cujus-
sos esse, quo nil creaibilius rebus trepidis. Alterum modi esi colleclor harum litterarum, qui non gemel
Cypr.i regis Hugonis liberalitatem, seu polius assen- Rudolphum ipsum, repugnante eodem, imperaiorem
Jationem a palriarcha emendari, dumRudolpho aliunj appellal. Verba loraiioms, quae in regis Inunclione
litulum quam regium non trjbuit. proferuntur, audienda ex Pon if. Rom. « Conslitue,
* Jordanus ap. Raynald. (1275, n. 51) referl, Domine, principaium super humerum ejus Jttil sit
Oclobri mcnse aliquot subsldiarias copias Plolemai- fortis, justus, fldelis, pro\idus, et indefessus regni
dera appulisse ex Occidente submissas, dunigenera- hujus, et populi tui gubernalor, eic » Nec mireris
lis apparatus fiebat. « Circa finem Octohris, ait, do- Rudolphum pro regno iniperium proferre. Regi enim
minus Guillelmus de Rosseylon applicuit Ptolemai-"1 Romanoruni gubfernandumcommiitebatur iroperium,
dem cum 40 militibus, el aliis 60 cquilibus, et cum quo regnum etiam aliquod inier feudatarios princi-
quadrmgentis ballistaiiis ad siipendia Ecclesias. _ pat. conlinebaiiir. Imperator-ia \ero inunclio non
Qnaie harum lilierarura aslas ante id tcniporis con- regnum imperiuriive certis iroibus ciicuniscriptum
stitui debet: quse enim sequtinlur , nulhim omninoi designabat, scd| quacunque Ecclesia Dei extendeba-
subsidium eo p_rvenisse lucnlenter demonstrant. tur, imperaioris poieslatem effundebat: iia ul, jure
c Rudolphus in suis littefis ad Gregoriura X (1.i, , proprio pontiflcis, regum, sunimorunique aliornm
ep. 12) testatus erat, se eo magis ad sacram expe-•D principnin nullatenus imrainuto, imperalorad catho-
'.ditionem accend.i, quo naluralis genitoris. nostri ossa licam religioneni asserendam ubique lerrarum £t
ob Crucifixi glotiam extra natale solum peregre ibii .ger.tiumlemporalilef, quemariroodumponlifexspiri-
qmeseebant. Idcirco usque ad extremos suae vilaes tualiier, dominari diceretur. Nil melius eomprobat
dies illuc proficisci desideravit; at anno 1291Fran- hanc rem, quam orationes pro hujusmoii inunctione
cofurtum ad comilia Jiroperans, quae 'ad eumdemi inslitutae (Cffrem. Secl. 5, cap. 5 , p. 24) quas lubet
finem in lixcrat, morbo tentatus inrenit. Quamobremi opporiune huc ajfferre: « Deus omnjp. cujus est om-
omnia ista, quas probe nosse dicilur in his litteris, , nis polestas et dignitas, te supplici de\o;ione«4q«e
antequam rex Romanorum crearelur, perspecta illii humillima precejdeposcimus ut huic famulo luo N.
erant, easdemque lilleree fldem faciunt, recte affir- prosperum imperatorise majeslatis conccdas effe
roari a Gerardo aliisque scriptoribus, Rudolphumi cmm, ut in tua protectione consiiluto, ad regendum
ante annum 1240 , cum uxorem duxit, in Syria mo- Ecclesiam luam sanctam, nihil ei praesenlia offlciant,
ralum esse cum patre, tamelsi incredibile videalur,i futura nilnl obsistant: sed inspirante sanuii Spiritus
eum castr.i secutumfuisseFridericill, utnonnulliaflif- dono, populum .ibi subdilum aequo jitsliiia; bbra-
icant; nam anno 1228, curn Friderieus irausfrelavit,i mine regere \aleat, etin omnibus operibussuis te
Rudolphus puer crat decennis. Vide supia (1. i, ep. semper limeat, tibique jug;ter placere conieijdat.
2?dnot. ~, col. 705). Deus Dei fllius J. C. D. nosler, qui a Palre ole*
Singulare lipc diploma, cujus simile nusquam.t parlicipationis unclus ost pras participibus snis, ips?
me repensse ingenue fateor, principem piissimumi per prseseniem sacri unguenij iufusionem Spirilus
837 COD. DIPL.-MONUM.. ETC, SEU COD.t_AROLINUS.-APP.-EPP. RUDOLPHl I.-LIB. III. 838
nibus 4Si ex cura suscepti regiminis obligati, illos A legatione nihil profecit, alio modo cum illo agen-
tamen prascipue volumus , et debemus prolegerc, ' dum deliberasse.
quos diviuum oraciilum nostros proleclioni commisitor-
Si vestra litlera de pecioris integri puteo proces-
specialius, cum preecepto claman. : Pupillo N. ct sisset, super odiiili negoiio perflrlise, manus non
phano tu eris adjutor ~. Sane dilectas nosler pa- arguissel irihocuas, necnerasset pungilivse suspicio-
lerno solatio deslitutus non tantum propter pupiila- nis acuieo cor fidcie °. Sed quia frequenter fit,
rem steitum, verum etiam propter iufautiffitenerita- quod lamen in vobis loeum habere non arbitror, ut
lem, cum nondum sit quinquennis , se 4psum non quod quisse'sentil, de alio suspicetur, -contra lam
polest defendere êl juvare. Ea propler euindem no- hostilis injeciionis insultus patiemias scuto me pro-
slram recipimus in tntelam , omnia bona sua inobi- tego, temperan.iae armalura prascinctus ac muniius.
lia et immnbilia sub no.tri munirainis, prsesidii, et Revera noii credebam, hsec pati de asmulo, nec con-
proteclionis clypeo asserentes. Quapropter omnibus vicia tam enormia prasstolabar ab hoste , praesertim
Romani imperii fidelibusprascipimus nostras gralise cum mullo graviores injnrias, si rccolitis, anie haec
sub obtenlu, ne quis dictum infantem, seu hona sua tempora loleraritnavobisd. Ut aulem irreprehensibi-
audeal invadere, seu aliqualiter perturbare. Si quis lis innocentias meas in publicuni pro.leat jnlegriias,
autem hoc prassumpserit, sciat Ti& laliier punien- per N. vohis credidi satisVaclum. Quod ulique cum
dum, quod ipsius posna erit caeleris in terrorem. effectu careal opiato, vobis aliier fleii demandavi ^.
482 EPISTOLA XLH. 4S3EPIST0LA XLIII.
JJ Rudotphus scribit contra indebite exigentes telonium.
Rudolphusexposlulat cum quodam. (An. Dom. 1280, cod. Rud. XLHI.)
ARGUSENTUM. — Telonearios ac ti ihutorum exacto-
\An. Dom. 1277, cod. Rud. xiai.) res ab advenis telonium jndebite exigenles, illos-
AnGOHESTUH. — Rurlolphus acceptis lilteris N. Te- que inique angariantes, desisterejubet ab illicitis,
bellis * perfidiaeculpam ab se amovcntis inani oh- nepaxubiquestabibta turbetur.
tentu suspicionis et convicia in eum inferenlis, Exsurgit adversum vos terra clamoribus, et ad
rescribil se alias gravioribus injuriis ab eodem attres regiae celsiludinis pauperum gemitus inlroivit,
affeeium ista cum patienlia lolerare. at jquoniam ct ex «o quod generalis pacis f'observationi rebellio-
paracliti super caput luum infuidat benedictionem, corum c
et historiarum narraiio.
eamdemque usque ad interiora cordis lui penetrare fa- Ottocarum nalura sua furentem, quia cessionem
ciat, quaienns hoc visibiii el traciabili dono invjsi- provinciarum die i9 Novembiis faetara Rudolpho,
bilia percipere, et temporali regnoj'ustis moderalio- cum fidelilalis juramento prseslito corara tol princi-
nibus exsecuto asternaliter conregnare ei merearis, pihus in t_ntorio congregalis, concoquere non pote-
qui sine peccato rex regum vivit cum Deo Patre in rat, a regina Kunegunde uxore sua indignissime ex-
unitate Spirilus sancli Deus. Per. Itaque Rudolphi ceptum, habitumque-pesslme, Dubravius historicique
cerlo lestimonio errat quicunque aut Rudolphum alii consensu -Iradunt. Quaniobrem creditu proelive
ipsum, aul aliquem ex suis prasdecessoribussucces- est, e'im pacta pjcis continuo resci.iisse, ac propa-
soribusque coronatum regem Romanorum pro impe- r> lam dictitasse, dolo sibi erepias pro\incias, cospisse-
ratore accipiendum contendit, nisi in unciione . ac que.inire fosdcra, novumque exereilum coraparare t
proinde coroualione imperatoria a Romano pontiflce Quod Stero et annalisla Altahensis una cum coriflicia
imperator fuerit constitutns. lllnd neg-jrenon ausim, extremo conjungunt. « Tandem, aiunt, per tres vel
posl Carolum V, qui omnium ullimus a Rom. ponlk duos annos prasdicto scisso arbitrio praefatus rex Bo-
lice est corona iniperiali redimilus anno 1550, utdi- hemiasde terris suis, scilicet Boliemia et Moravia, et
ctum fuil suo loco, regera Romanorum, seu impera- eliam de aJiis terris, sciiicel Polonia, Pomerania,
torem electum in missali tautum Romano legi fer. vi Saxonla, Michsna fortem exercitum congregans, ca-
in Parasceve ; nibilominus summis efferre laudibus slrametatus est super flumine March iri campo qui
cogor Augustam Mariam Theresiam Caroli VI pri- dicilur Marchveldt, prope Cistesdarff. > Quas uiique
mogenilam, germenque gloriosissimum Rndolphi • molimlna Rudolphus per nunlios seu legatos conatus
piissimi prineipis, quaequia imperiali diademaie non est deruere ab ipsa origine; at nequidquam, al>
esi exornata"a Romano ponliflce, magni sui progeni- asmulo siquidem et rebeile supervenere feilese illae
ioris magna imiiatrix, ouas imperairicis sunl, ad per- litlerae, quibus respondel. Nec putes diffidalofias
petuara posterorum memoriam mirum in modum quas tunc lemporis mitti etiam solilaeerant sullano,
exercet,'nullo autem alio nomine appellari vult ut noiat Ducangius (Glossar. Verb. Diffldare). Nam
quam reginas, tamelsi oribiis, obsequiis, studiisque docet chron. Austral. ad an. 1278 eum in Austriam
omnium pia, felix, inucla Augusia imperalrix prse- ingressum esse, « quamvis, quo.l diclu nefas est,
diceiur. >4 nunquam litleras dilfidentieeregi Romanorum pras-
~
Qua Iegemoveatur, ul pupillo patrocinium re- misisset.»lisdem scilicet rebellionis crimen excusans
gium exhibeal, non est longe petendum : ipsemet D Rudolphum fraudis insimulabat, bellum vero eidem
divino pr.eeeplo se moveri teslatur : Pupilto, inquit, non iudicebat.
et orphano tu cris adjutor (Pf,al. ix, 55). Quamvis d Hic reputa oralionem audacissimam Befnardi
eiiim in codd. omnibus iineniatur aul pupillo aut or- Seccoviensis episcopi ejus legatione fungenlis in co^
phano, nullrbivox utraque, ut legitur hoc loco ignota mitiis Auguslanis die 24 Junii 1275, ac libellos pro-
nobis ex causa, quam exquirere nihil attinet: sen- brosos, queis rex Romanorum Iraducebatur, aliaque
lenljatamen est eadem, quam ven. card. Thoma- Bohcmi facia vel dicta in eumdem, ac mirare princi-
sius in aureo Cummentariolo evplicat: Et lu pupillo pem invictum ac forlunatum exprobrando immo-
humana ope desliluto uderis adjutor: Deus scihcet, rari.
quem propheta deprecatur,"Rudo!phus autera quasi e In.icium cerlum Rudolpho \isum esse iratum
regibus, sibique prseseriim rfigi Romanorum i.i pree- asniuli aniraum posse tractalu aiiquo compesci, an-
ciperetur, sibi divinitus orasceptum esse luuilenter lequam extremum ad armorum remedium recurre-
affirroat. retur : quoJ postmodum iieri oportuit.
f Nisi mea me fallit opinio, regi BoliemiasOtlo- f Tranquitlis jam rebus hanc epislolam scri-
caro haeIitterae scriptas sunt, senteulia enimcarurn- ptam esse intelligo, adeoque pobt annum 1279 illam
dem unum lllum designare videtur, idemque nobis constituo. At iiirum provincise, au civitati scripta
p.isteris persuadet octodecim eoriim nensium,, qui sit, dhinandum alii relinquo : castera per se pa-
inter jiiramentunj fldelitatis Ottocari, el apertam ttuit.
ejus rehellionem intercedunt, conipendiaria chroni-
839 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 840
nis calcaneo renilcntes pro veslrse Hbilu voluntalis A et ecclesiaetuae negotiis procurandis in nostra curia
a transpunlibus praesumitis extorquere telonium, et le jubente utilius occupan.
indebilis non cessalis eo_ angariis onerare. Quocirca 485 EPISTOLA XLV-
prudentiam veslram affecluose requirimus et hor-
tamur, regia vobis niliiloiiiinus auctorilate man- Rudolphus scribit de rebellione cujusdam.
danles, qualenus manus illicito cohibeaiis ab opere, (An. Dom. 776, cod. Rud. XLV.)
el ad litila refleclatis. Alioquin scire vos volumus ARGUMCNTUM.—Meinhardo, ut videlur, comili Tyro-
pro constanti, quod ad huj'usmodipacis pulchritudi- lensi scribit siiper veleri discordia, quas illi cum
nem, utprisiraodecorerefloreat, omnesvires, curas episcopo Trideriiino intercedehat, cui amice com-
et animos acueraus, ponendse se ait depulasse pacis interpretem ; at
4S4 EPISTOLA XLIV. postmodum niutasse consilium, ubi accepit discor-
diam invalescerje.Eumdemorat ut statuni quaestio-
Rudolphus commendat quemdam pro beneficio quo- nis, et consilium suum pandat, ut opportunum
dam ecclesiaslico. remedium valeat afferri.
(An. Dom. 1280, cod. Rud. xuv.) In discessu N. a nostra prassenlia inter te ac ipsum
ARGUMESTUM. — 'Ob praebendam N. notario suo, taliter ordinasse Jcredidimus, quod vix polerat un-
imo sibi promissam ultro, gralias agil episcopo quam in cor noslrum ascendere, quod rebellionis
forsan Leodiensi; remque sibi gralissimam factum contra te calcaneum essei aliqualiier ereciurus c.
iri proflielur, qua collator sibi et ecclesiaesuas " Sed ex quo, sicjit vehemenlius admirantes, imo
regium patrocinium demereatur, si sponlaneapro- slupentes audiviraus, in conlrarium res esl ver.a,
missa fecerit. Annuitque, ut praebendam assecu- super exoria turbalionis inopinatee discordia non
tus, aut residendo in ecclesia, eidem laudabiliter poluimushocnon turbari, concipieutes in aniroo N.
ad paries illas. in continenti dirigere,
seniai, aut jussu collaions in regia curiaperma- propler
nendo lllius et ecclesiaenegotia prociiret. qui scissurse dispendio reparato, in aroicabili fosdere
-In luse a devotionis exhibitione gratuita plufimum te acipsumN. indissociahiiiler colligaret. Verum"
delectati, pro eo quod nos et Romanum impenum per quidam rumor infestus auribus noslr.s insonuit,
fldei stabilitalereveritus, provido vifo N. dilecto quem dieti N.| fuit emisslo reiardata. Quocirca
purafe
noiario noslro, imo potius nobis in ecclesia tua exhibiiorem prassentium tibi remittimus, postulantes
affeclu quo possumus ampliori, quatenus staium et
provisionis suaetam laudabililer spem dedisti, tanto conditiones stalim uobis annunlies, et con-
fecundius tibi ad grates assuigimus, quanto per am- silium tuumnegolii suscilati rancoris
et perfeclius te in nostri cultura dominii per pandas, qualiler
plius valeamus opporluno 'remedio penitus con-
hoc excitari perpendimus, quantoque volivius ad ineptiam sopire d.
ipsius profectum, in cujus uiique fructuosis obsequiis |
nobis heue complacuit, anbelamiis b. Et certe sic 4S0 EPISTOLA XLVI.
gratum, sic placidum per promotionem ipsius sere- Rudolpitzs coinmendatquemdam litteratum.
nitati nostrae servitium exlnbebis, quod tibi et eidem
ecclesiaetuse in cunclis opporiunitatibus inccssanter (An. Donu 1283, cod. Rud. XLVI.)
— Aulieum suum litteris moribusque
adesse concepimus, et favorabilibus desidenis aspi- G ARGUMENTUM.
rare. Ut igitur quae circa piomissa lua laudabilis prasslaniem horiorare pro meritis cupieus, ideoque
de promolione cjus ad episcopalem sedem sollici-
pr_ecoueepit intentio, animo siudii promptioris ad- tns ; quia plurlriiis negoiiis impedilus, per se non
impieas et habiiiori benevolentia prosequaris, sin-
ceritaii luae libenter annuimus, quod cum dictus potest, in suas solliciludinis parlem \ocat N. rem-
N. prasbendamdivina laveaie clemeniia fuerit asseque ei commiltil integram.
cutus, in ecclesiaspraenolatasplanlario, velut fructi- Regalis munificpniias consuela benignitas merita
fera plantula residenlise frucium faciat exoptalum, personarum sic provida dispensalione discemit, ut
nisi forlassis quoque conlingat eumdem pro tuis eos, qui litleraruin scientia ~, morum et conversa-
- Cuinam scribatur
epistola incerlum : certe epi- Meinhardus « compromiserunt in ven. viros Rudol-
scopo. Quamvis enim Rudolphus episcoporumpater- phum imp. aulas caneellarium, et dominum Henri-
nitatem soleat revereri, adeoque non tum sed vestrm cum illustrem comilem de Wirslemberg tanquam in
fere semper pronuntiet, Tridenlinum tamen episco- arbitros, et arbilratores, et amicabilescomposllores
pum, ut siipra vidimus (epistol. 28), et arcbiepisco- communiter electbs, etc.i quibus rege ipso Ro-
pum ignotum (ep. 59) pari olficio prosequilur, quo manorum accedenie pax demum stabilita esse vide-
hune pariter ignotum. Nuin igitur Leodiensiepiscopo batur. j
scripta eril? Capiiulo siquidem Hlius ecclesias ca- e_Nonpossum quin huc afferam locum auctoris
nonicum commendat (ep. 22), qui ex regia curia Piet. Austr. (1. ij c. 4, p, 32) ad perpetuam augus-
ad ineundam possessionera cauonicalus proflcisci- tissimas doraus Austriacas memoriam : «Occupalus
tur, ad eamdem reversurus, juxia Rudolphi desi- D licet, inqnit, rebus bellicis anie Basileam civi Argen-
derium. tinensi hislorico librum sibi de bellis Germanorum
J>His mulla convenientia esl cum preedicta epi- cum Romani., ducis descrihen-
etjproprielatesbelli
slola, tameUi in illa nolarii nomine familiarem lem dedicatum, aurea catena, quam collo pendulam
suum non appellet, quo dubiuin omne amove- gestabai, una adjuncta portione aeris, regiatiflcalus
retur. est. Cumque eam ob rem a burgravio Norimber-
c Henricum Tridenlinum episcopum Lausanse ex-~ gensi Eriderico Zbllerensi, ex soroie nepoie, repre-
stilisse apud Rudolphum anno 1275, die 20 Octo- hendereiur, quodlid non poiius in militum remune-
bris, et sequenii, comprobant ejus subscripliones rationem impendissel, ita respondil: Sine etiam do-
duobus diplomatibus legiis in Ap. Actor. veter. de ctos hominesnostra facta laudare, et per hos ad bella
summo apostolicsesedis dominio in Coroaclum; quas aniniosiotes reddere. Uiinam plus temporis ad legen-
cum aliis a Genlilolo exhihitis laudantur a Coleto dum nanciscerer, et impensas,quas smpiusin inutiles
(Ughell. It. Sac, tom. V, p. 608). Quare nulli magis milites expendo,iii doctosnomines transferre possem!
convenire videtur, quam huic episcopo Rudolphi Qua in re naclus est imitaiores Rudolphus omnesex
collocuiio de veteri ea discordia componenda. sua auguslissima jdomo Anstriaca oriundos, et vel
d Diximus ad ep. 28 quas buc referri posse viden- maxime imperatofres rsque ad noslram aslatem,
tur. Eam adesis (not. B). Qtiibus adde quaslegunlur quos ingenerata quadam benignitate maximosfuisse
in talnilis concordiee an. 1276, vm Kal. Jun. apud eruditionis et eruditornm amatores constal, eorum-
cumdem Ughell. (Ibid., p. 610), dum Henricus et que ex nuraero Malximilianum,non tantum {.essisse
841 COD. DD?L.—MONUM.,ETC.SEU COD. CAROLINUS.—APP.—EPP.RUDOLPIIII.—LIB.IH. 842
tioms splendidiori nilore rerutgent, favoris gratia, A tutionem adversus haeresesa'Friderico H editam
efferat amplioris, et uberioribus studeat beneficiis die coronationis suas, iiortante elapprobante Ho-
honorare. Sane licet virprovidus et honeslusN.in norio III summo pontifiee;*etad ejus observantiam
domo regia amabiliter ambulans cum consensu, se, omnesque in Romano imperio constitutos
circa nos et nostros suse diffuso thesauro peritiee, obligat.
tam eximie exereuerit, et adhuc indesinenter exer- Rudolphus Dei gralia-Romanorum rex semper
ceat opera probitatis, quod ipsum teueamur benefl- Augustus. Universis Christi fidelibus praesentempa-
cenlia gratiae specialis attollere, ethonoribus con- ginam inspecturis saiulem cum notitia subscripto-
gruis exaltare a; quia tamen influentium agendorum, rum «. Quoniam peslilentes heereticas calliditatis
quae latera nostra plerumque circumsilit, frequens 488 argulias Deo abominabiles et hominibus odio-
et negotiosa congeries de promotione sua nos cogi- sas , quas sua contagione commaculant oves gregis
tare non patilur, 487 5uxta desideria mentis no- Dominici, tanquam amariludinis felle bajulas dele-
slras, dum temporis ad lioc se habilitat aptitudo h, slandas indesinenter prosequimur, et propter hoc ad
nos de prudentia tua flduciam ohtinentes, quod per exslirpationem earum omnimodam hbet exlendere
te redimi valeat negligentiaejam commissasdefectus, crediti nobis divinilus gladii polestatem f, quasdam
discretioni luae committimus c, etc. capitula consfitutionum per dominum Fridericum
EPISTOLA XLVH. quondam Roirianorum imperatorem, praedecessorcm
nostrum conlra haereticos edilarum 8, queeintegra,
Rudalphus capitula qumdam contra hmreses edita a non cancellata , non abolila, nec in aliqua sui parte
• Friderico imperatore approbat d. B vitiata, sigillo suo vidimus consignata , prassentibus
duximus'annolanda, statuentes ea ab omnibus, qui
{Ann. Dom. 1280, cod. Rud. XLVII.) Christiana professione censentur, fideliterobservari.'
—
ARGUMENTUH.Regia auctoritate confirmat consti- Est autem conslilutionum huj'usmodi lenor talis :
res magnas, verum etiam ad imitationem primi Ro- constitutiones, leges, et jura , atque decreta in
manorum imperatoris Julii Csesaris,rerum a se ge- regno el omnibus terris nobis subjectis lam per iios,
starum "commentarios conscripsisse. i Hic scilicet noslrosque successores, quam per duces, comites,
erat genius Augustorum priscse -selalis, quos alii barones, nobiles, judices, officiales, ac populos uni-
hodie principes imitantur. Valentiniani Senioris versas regni nostri, et terrse nostras jurisdiclioni
celebratur lex (Cod. Th., 1. xiv, t. IX; 1.1; t. V, subjeclaeperpeluis temporibus inviolabiliter obser-
p. 220) de studiis liberalibus urbis Romee,in duo- ventur. J Elisabeth quoque regina ejus mater pro
decim capita distribula, quorum extremum ad rem suis ducatibus in eamdem senlentiam peculiari san-
facit: «Similes autem breves eliam ad scrinia man- ctione decrevit. Ab his non ahludunt quee infra le-
sueludinis nostrae annis singulis dirigantur :-quo guntur in diplomate hoc Rudolphi. Quamobrem aut
merilis singulorum, instiiulionibusque comperlis1, Rudolphus Nicolai monitu, aut Ladislai exemplo
utrum quandoque nobls sint necessarii judicemus.j motus diploma dederit, anlehunc annumillud dedisse
Litlerali igitur principibus , nisi semper, quandoque non videlur.
sunt necessarii. e Nisi pontificis hortatio aut prseceplioprasivisset,
a Menliar, nisi Goaemdus praspositus-Soliensis, is non eral Rudolphus. Qui ante susceptum impe-
Q
protonotarius Rudolphi, de quo seepius in disserta- riale diadema imperii flnes transcenderel. At fortasse
tioiie praeced. commendatur a Rudolpho eodem pro infra ejusdem limites se continuit: nam suae consti-
sede Pataviensi vacante. Auctores Hansiz. (Germ. lutionis observantiam imperio soli demandat. Itaque
sac, tom. I, p. 426) perquam similia horum de universi Chrisli fideles imperii, non autem orhis ler-
illo narrant. Pras aliis Bruschius : «Virum, ait, rarum putandi erunt.
doclrina et prudentia clarum praefuisse, ut episco- f Priscos Orientales Augustos una cum Romanis
pum decet, pieacfideliter:co'mmendalioneRudolphi - pontificibus catholicae fidei puritatem suis constilu-
regis, ut fidei suaeac laborum pro regno aC rege tionibus asseruisse uterque codex iestatur. Quamvis
loleratorum haberet justam Temunerationem, a se- enim causas hujusmodi ad Rom. poniiflcem et ad
nalu" Palaviensium canonicorum unanimi suffraga- concilia spectent, nisi tamen accedat externum Ec-
tione eleclum anno 1283. J clesiaebrachium, seu potestas principis, qui lempo-
Sedis Rataviensisvacalio designari videtur, cptas ralihus posnispro suprema potestate adjectis, -pra-
per Wicardi obitum die natalis Domini anno 1282 vilates_islas eliminet, pontiflcis et conciliorum san-
vidua erat. ctissimasleges algent.-Eapropter Rudolphus in collo-
Rndolphus anno prascedenti Austria Telicta ad quio Lausanensi Gregorio X est pollicitus, se omnem
Rhenum profectus erat. Quamobrem improbabile operam dalurum, ut ea pesiis exstirparetur, quod
non esset Alberto filio Austrias duci negolium istud regio edicto ad perpetuam rei memoriam confirma-
commlssum esse, tametsi nuUum in litteris indicium vit: « Super eradicando autem hasreticaspravitatis
suppetat; proindeque minus lutum sit certi quidpiam D errore auxilium dabimus, et operam efficacem. J
afiirmare. Servatiir id monumentum cum caeteris in archivo
- d Hujus diplomalis astatem nusquam reperire po- molis Adrianas, estque -editum a Raynaldo (1275,
tui. Auctor quidem Piet. Austr. qui cod. Caesareum n. 58). jEtas ejuscerla notatur in fine «1275,Irid. iv,
inspexit ejusque meminisse omnino debuit, utpote xuKal. Novemb. J At Gregorii niors praepropera ,
cum sui operis argumento maxime conjuncti. sub brevisque triuin successorum pontilicatus, regia"vota
mortem Gregorii X illud proferl (1. i, c 7, p. 50). ad Nicolai UI tempora distulerunt. Nec tamen pules
Mihivero inde removendum videlur. Quare autem Nicolai HI, vel successorum ejus Martini IV, Hono-
illud _conslituerim anno 1280 genus almd negotio- rii IV, et Nicolai IVlitteras ullas exstare, quas facti
rum, quod anle eum annum sollicitasse Rudolphum, hujus testes sint. Sed Rudolphus , urarbitror, pol-
compertum exploratumqueesl, atque ingenium asta- licitationis suse Lausanensis memor, ei mulierem
tis JSficolaiUl fuerunl in causa. Hoc scilicet ponti- quoque adversus hsereticam pravitatem exsurgere
fice per suum legatumjubente, Ladislaus rexHunga- intelligens, Friderici praedecessoris sui constitulio-
riae : « Mandavit in rcgno suo servari per offlciales nem renovavit.
suos omnes constitutiones, el statuta ecclesiastica s Ista .etiam, ut aiebam prascedenti nota , pro
contra baereticos facta, in quibus obligavit se, ac Cliristianis tolius imperii accipienda'sunt. Nec*lamen
suceessores suos - , ut ex Baronii schedis edidit omni procul admiratione formula illa pensanda est,
Rayiialdus(1280, n. 9); et ut idem loquilur in ipsa integra , non cancellata, elc. Etenim Rudolphinum
constitutione Baronii ohservatis subjecta ex codd. inorem non sapiw
Vat. et aliis : * Staluentes, quod hujusmodi staluta.
PATROL.XGVIII.
84S B. CAROLIMAGNIOPP. PARS. I. SECTIO ffl. , 844
Ineipiunt, etc. a. Nos itaque, qui pro tuitione fidei ___.ad obseryantias eorumdemnosiestificatione praesen-
catholicas4f$9 principaliter, teste Altissimo, regise lium obligamus, polenles pariter et mandanteshsec
dignitatis honoreinet onus assumpsimus,'prasmissa eadem.ai) omnibus, ad quos Romanasditionis impe-
universa et singula in eradicationem iiujusmodi rium se extendit b, firmiler et inviolabiliterohser-
sectas nefarias, et eorroborationem fidei Christianas vari. In quorum testimonium, etc.
pie ac provide*instituta solemniter approbamus, et i •
a Exstat in Authenticorum calce conslifulio Fri- RomaniautemexJ pontiflcis aucloritate, (jnaeTiulIis
derici "Hcui titulus ConslitulionesFriderici II im- liniitibus circumscriptaVquacunque Christi fioinen,
peratoris incipiuht. Nam plures conlitutiones sunt, - seu EcclesiaDei exlendilur, Salyatorisnos.ri "regum
Ecclesiasticasomnes, at non omnes contra hseresim. regis immutabili ordinalione porrigitur, Friderici
Earum principlum et finis animadverti debent. constitutioni maiimum incrementum accedit: non
Fridericus igitur sic orditur : _ In die qua de enim Cbristiani ,\j~er~totumnostrum imperiuin, sed
manu sacraiissimi patris nostrl summi pontiflcis quicunque Christiano riomine censentur, totb quam
recepimus imperii diadema, curavimus ad Deiet Ec- longe lateque patet terrarum orhe ea constitutione
clesise suse honorem edere qnasdam leges, quas in imperatoria obligati declarantur. Exslarit jjraeterea
prsesentipagina jussimusannotaripertotum nostrum Friderici ejusdem eonstituiiones alias adversus has-
imperiuin publieandas. Per imperialia vobis scripta reses in comiliisj Patavinis iatae anno 1224, die 22
prascipiendomandamus , quaterius eas quisque Jit- Februaiii, ut clL Mansius ad Rayn. (1225, n. 47)
teras in suo districlu irrefragabiliter, et iriconcusse observat, proferens ex Annaiibus contractis hasc
servet, et surit has leges. »Iniperialiuin hujusmodi " verba : « Permo\'itetiamHonorius Fridencum imp.
conslitutionum robur in parte "earumextrema con- qui tum Palavii principum Italorum solemnes coslus
sistit, quas sic ffuit:« Nos vero Honorius episcopus cogebat, ut sanctissimas leges ad excindendam has-
''servus servorum Dei has leges a Friderico Romano- reticam impietatem ferret : qusepostea 'abInnocen--
rum imperatore filio nostro charissimopro utilitate tio IV conlirmaise fuerunt. t Utras Rudolphus hoe
omnium Christianorum edjlas laudamus, approha- diplomate confirinet, incertum. Id vero est minime
mus, et confirmamus, tanquam in asternum valitu- dubium, eum scilicet latas kabere consliluliones
ras; et si cjuis ausu temerario , inimico lmmani pontificiaauctoritatenitentes, adeoquenilaliudagere,
generis suadenle, quocuiique modo has kifringere quam exsequi quod regio edlclo promiserat Grego-
tentaverit, indignationeniDeiijmiiipotentis , ethea- rio X, ut est dictum (col. 842, n. f).
torum Petri et Pauli apostolorum se rioverit incur-_ b Dum se ait t egimdignitatis honorem suscep.sse,
surum., J Ex his patet, Fridericum utut corona imet Romatw dilibnis impetium ad suasconstitulionis
periali redimitum, ultra imperii Romani limites non -observantiam astringere, seijuumsulmel agit inter-
transire, quos iuter Roma ipsa comprehendebatur, pretem, ut animadverti (coI.842,n. e, ~),etjundelihet
cujus supremus doniinus erat Romanus pontifex: errorfluxerit, oriminoemendandus, legendumqueRo-
quia videlicet per cororiationem communtcata illi mani diliones imperii. Etenlm Romanm dilionis im-
fuerat suprema "eadem potestas pontificia, ut late perio dominatus tantum pontificius designatur; ad
demonstravimusin superioribus. Regna enim erant eam veroditionem, praeterquamquodrexiiomanOTum
potentissima , eaque amplissima Galliaruin, Hispa- jus nullum habebat, Rudolphi constitutionem ex-
niarum, Anglias,Hungarias, Poloniae,aliique princi- Q lendi ne cogitanaum quidem.
patus/adquos imperatorium jus minime perveniehat.
4S1 DISSERTATIO
BE MJDOLPHI REGIS ROMANORUM DIPLOMATE
A SACRIROMANIISlPERn ELECTORIBTJS
COI.FIB51ATO
§ 1. — Jura omma sanctm sedis confirmantur. runt. _i.apiopter in eorum diplomatibus, quaeneces-
I. Romanas Ecclesias dilionem ab ipsa origine saria omnino er^nt ad iroperialia insigniapermanum
anguslis admodum finibus cireumscriptam, maximis pontificisaccipienda, insolens illud audiri cosptum:
deinde auctam incremenlis a Francorum regibus « Possessionesetiam quas Ecclesia Romana recupe-
Pippino et Carolo cui cognomenlum Magno,Pippini ravit ab antecessoribus nostris, seu quibuskbel akis
filio, ac jemum ab Ottone I et sancto Henrieo Augu- ante delentas, liberas, et quielas sibi dimittimus, et
stis amplificatam, cui Mathildianahasreditas seu do- ipsam ad eas retinendas bona fide promiltimus adju-
nalio accessit, prolatis diplomatibus laudatorum Dvare. Quas \ero nondum recuperavit, ad recuperan-
principum demonstravi. Quanquam enim nullum manus dum pro \ iribus erimus adjutores, et quascunque ad
aiplomaexstetPipjnni, cui sancta sedes exarehatum tuere nostras devenienl, sine difllcullate ei resti-
e .Pentapolim, nullumque Cai'oli,cui Tusciam aique saiagemu^: J ut iegitur in sacramento Otto-
alias provincias et civitates refert aceeptas, Pii tanis IV apud Baluzium. 4pg (Regest. Innoc III,
men Ludovici diplomaexslat, quo nihil exactius desi- tom. I, pag. 765). Quam\is enim invasiones longe
derari posse planum feci. In eo siquidem Roma et ante annum 1209 cum Otto IV coronaljalui-,ineospe-
ejus ducalusaTegumFrancorumlargitionibus seeer- rint, formula iis verbis concipi serius cospit. Haud
nuntur, et praeter Pippini et Caroli donaliones , pa- ita multo post iiovi etiam aliud excogifatum inveni-
trimonia quaslibetantiqui juris sanctaasedis et pri- fur, diploma scilicet imperiale ab imperii principi-
vilegia omnia enumerantur, quaspostea successores bus confirmariJ Quod faclum constat Honorio pon-
Olto et Henricus omnino confirmantes suo nterque tifice anno 1220 iiiFraneofbrdiensibus-conventubus
diplomate, atque adjicientes nova jura, exemplum, (Rayn. 1275, ri. 41). Etenim quasFridericus U Inno-
quod futuri omnes imperalores sequerentur, edide- centio III spopdrideralde Sicilioeregno : «ita quod
runt.'Atque ntinam secuti essent! at plerique, Sue- iroperium nihil cum ipso regno haheat unionis, vel
vlcaeprassertim stirpisAugusti. nessimo Hcnrici IV alicujus jurisdielionis in ipso, J ea priucipes illi suis
regis Germanias exemplo illecli, aposlolicassedis appositis sigilli; ad majorem valkiitaiem eorifirma-
ditionem provinciis ac civitatibus ablatis coarclare, runt.
quam novis largitionibus ampliorem efficere malue- II. In RudoJphidiplomate aliud eliani novum ani-
845 COD.DD?L.—MONUM..ETG.. SEU COD. CAROLINUS.—APP.—DISS.DEDIPL. RUDOLPHI.846
madyerti oportet, confirmattpnem videlicet omnium _A servationibusque agnovisse; nonnullas civitaies in
jtirium aciirhilegiorumsaiictse sedis novo ac singu- pontificis poteslateni ultro venisse, alias vero re-
lari exemploa rege Romanorum factara regali aucto- nuisse. J Haecille, ad imponendum aptissima, ve-
ritate post susceptum diadema imperiale infra oclo luti ex cortina pronuniiat, inexpioratis monumentis
dies confirmandam. Quod subinde regium diploraa annalium, quo lectorem imprudenter remiltit. ltaque
seplem principes electores onmi cum solemnilate TO- objiciendi prius erunt annales Raynaldi speciosas
borarunt, Kicolao III id'exigent_e, quemadmodum isti doctrinse quam annalista Italuspromulgat; de-
Honorius D3.ab imperii principibus fleri voluerat: inde ad Rudolphi causam deveniendum. Comperium
nonenim idtemporis ad seplernvirale illud collegium sane atque exploralum erit, ne unius quidem saeculi
summa rerum, seu regis Romanorum electio redacta spatio invasionem exarchatus perslitisse ; Nico-
erat, cujus auctoritas deinceps omnium principum lai III prasdecessores non fuisse 494 desides,
instar esse cospii. Haecaulem omnia , quse"diploma ubi de prascipua ex donationibus regurn Francorum
Rudolphi a prascedeniibusdiversumemciunt, ftierunt vindicanda res fuil; Rudolphum a suis deceptum
" in causa cur isfud etiamnon seniel editum in lucem aliquatenus distulisseresiiiutionem, et minime invi-
lypis ilerum commiltendum duxerim. Hucaccedit tum Ecclesise j"ura instaurasse; causasque eseleras
quodpius iste magnusque augustse domus Anstriacas parlini conjeclando , partim e scriplis' nullo loco
progeniiorinvasionibus Caesarum suo cliplomatefl- babendls allatas, leves csse, atque historico indignas
nem allulit: quamyis enim Ludovicus Bavarus pri- nostra hac astale tanrilluslri.
sca sancias sedisiriconimodainstaurarit, Italiaspo- IV. Etvero ne innocenlii HI tempore sub finem
-
puli,-eosque inter audacissimi scriplores, assentato- JJ sseculixii de summojure Romani pontificis in exar-
resque llali^damnandi asquevidentur, ac ipse prin- - <;hatu dubitari possit, validissima duo suppelunt ar-
ceps, quod historia eoruiri lemporum aliqua ex parte gumenta ex gesiis ejusdem limocentii (num. I"2et
in superioribus exposila palam facit. Praslcr- 27). Primo siquidem archiepiscopus Rayennas vetu-
quam quod Rudolphus ipse iestatur (lib H, epist. stis inhasrens privilegiis pontiliciis efexarchaium
57), pontifices plures, sacrum collegium, omnesque reliuuilet impefra\il, ut« salvo jure aposlolicassedis
eos quoruminlererat, nunquam efllagiiare destitisse, recuperaret Bri,ttonorium cl tenerel. i Deinde Heri-
ut ecclesiastica dilio a pisedeceSsoribus Auguslis ricus VI, qui Marcualdo senescalco suo nonnullas
pessumdata inslauraretur : Qum a nobis haclenus Ecclesiae ditiones conlulerat, morti proxnnus testa-
alma mater Ecclesia postulasse dignoscilur tam per mentoprsecepit, «ut ducatum Ravennas,terram Brit-
iiuntios, quam perlitteras speciales. Cuikque in regio tonorii, et niarchiam Anoonitanensem recipiat a
ejus diploniaie, -jux.a Nicolai IH petita,' Eiidovici, domino papa, el Romana Ecclesia, et recognoscat
Ottonisfet Henrici diplomatum partes' singuloeom- etiam ab eis Medisinam et Argelatam cum suis per-
nino conflrmentur, Matliildisdonatione iion praster- finentiis. De quibus omnibus honis securitatem ei
missa, nil plane opporlunius afferri polest'pfo neces- juret, et fidelitaiem'ei faciat, slcul Domino suo. J
sarii huj'us_operis coronide, quam diploma ipsum, Quod si Raverinas archicjriscopus, cujus prasdeces-
quod ab eiectqrum septemvirali collegio conlirma- soresab ipsis GaroliMagni lemporilnis gratia etpras-
tum fuit. Exsiat quideiri illius autographum in sidioyrincipisdominaiionem in exarcbalu sjbi arro-
aposlolieo archivo &93 Molis Adrianas sernel, ite- gare ausi erarit, etBenricus Sueîcas siirpis Augu-
rum, et tertio sumrria cum fidevulgalum, primmn ' stus, proindeque Ecclesiasditioiiumin\asor maximus,
scilicet ali Odorico"Raynaldp (1279, n. 1), deintie a C duodecimo ssfeculoexeunte, Romani ponliflcis jus
Laufentio Zacagno biblioth. Vat. custode (diss. sunremum fatentur, ac magnus llle' pomifex Inno-
hist. de domin. S. Sed., append.), ac demum"ab ceniius sanctse sedi acerrime vindical jura sua : non
em. Antonello : nihilominus alias accesserunt cau- -igilui' Italias -reês atque Augusti plurium spatio
sas eur editis per me nionuinentis diploma islud, sasculorurn,silentibus pontificibus, exarehatum feti-
quod'cseterorum
' complementum dici
' polest,
~ adji- nuerant, sed octoglnta'ad'summum annis ab Inno-
cialur. ceritio III ad Nicolatim pariter tertium, duobulsêx-
- IH. JEarum polissima sunt
annales, Itali, qul non tremis impsiaioribus OltonelV etFridericoHeSue-
semol' typis, editi vernaculo idiomate, -Germanice vorum genle; nec non ingenti in ea flucluatioriekn-
etiam facii cireuraferuntur. In iis siquidem;de pluri- perii, quasJatale interregnum apud Germariias scri-
bus Rudolphidiplomatibus non pauca, nimia cum plores audit, invasio illa perseveravit', -qua decep-
libertate, promulgantur, quas cum Rudolphi ejusdem lus Rudolphus pro una e\ imperii ditionibus B.oman-
epistolis aperte pugnaut, ne' hujusinodi annalium dtolam accipiebat. Ipio ne ocloginta quidem iis anuis
summa privileguVjuribusque apostolicae sedis con- siluisse poniifices moxr patebil. Inierim ariimadveiii
traria, delrimenti aliquid accipial. ExempJp erunt debet, Nicolai HI pi-aedecessoresAugustorum sacra-
quae ad arinum 1278 affirmantur de exarchalus mento acquiescenies, de nova sanctae sedis jurium
cessione solemni per eumdem Rudolplmm facta. Ea possessione ineurida nullatenus cogitasse, Nicolaurit
scilicetin compendium redacta", sunf huiusmodi: vero ipsum possessionem exarchatus iniisse ratione
«Exarchatiim ntcunque ab Augustis diaderiia impe- admodum diversa ab Stephani H exemplo. Istesiqui-
riale suscipientibus diplomate «onfirmatum sanclas D j1 deiri, Fulrado Pippiui regis legato singularnm civi-
sedi; tamen a pluribus sasculis in polestate Italiae latum claves deponente' super sancli Petri corpus','
regum atque Augustorum, Romanis pontificibus al- earumdem possessionem accepit. At Nicolaus Rudol-
tum silentibus. permansisse; Rudolphum post diu- pko rcge cassanle juramenta fidelitatis, quse^fJlg
turnam cum NicolaoHl conceriationem iniquissimo cancellarius Rudolpbus ab Exarcbatus civitalibus
landeiriaiikrioe suis manibus exarchatum dimisisse, nullo jure exegerat; quod patet ex documentis apud
dimissionis eliam causas accessisse, ingens "bellum Raynaldum (1278, n. 53 seqq.). «Et sic"dicte papa
immiriens cum Ottocaro; metum, ne tantum ponti; possessionem obtinet. J
fi.cemab se ahenando, Carolo Siciliasregi fautorem V. Nil autem mirum, bona cum venia annalistas
compararet adversus imperium; ac demum Crucia- Ilali, Rttdolplium praedecessores imilatum confir-
tas volum ah se violatum, quare Frideriei R exe i.- masse exarchatum et Pentapolimper legaios ac per
plo censuris obnoxius fieri polerat. Super quibus an- se ipsum, sed irihilominus exarchatumr retinuisse.
nalista lectorem remiiiere non veretur ad annales" Suevicas siquidem ihvasionis lempore exarchatui
Rajnaldi : continuo tamen subdit pauca hsec ex Romandiola. nomen facium fuerai; prseterea exar-
chroniciParmensis auclore : Semper Romani ponti- chatus, no\ a intra Romandiolam diiio, et comitatus
ficesde republicaaliquid volunt emungere, cum impe- Romandiol^S apud sciiptores veleres inveniuntur.
ratores adimperium assumuntur; nonconslare, nurii Nam PtolomasusLucensis (Sacr. Itat. tom. XI, pag.'
Ferraria et Comaclum agnorint supremum pontificis llf.6) de Rudolpho ait: ~Tunc etiam reslituii Eccle-
dominium; Bononiampactis cerlis conditionibus re- sias comitatum Romandiolascum exarchatu Raven-
847 13. CAROLIMAGMOPP. PARS t. SECTIO III. S4S
nas. » Et Jordanus apud Raynaldum (1278, n. 54) de Ascendas novum istum Siciliaeregem creavit senato-
Nicolao III: «Secundo, inquit, sui ponlificatus JUWO rem ad decennium die 16 Septembris anno 1268.
Nicolaus UI Rudolphum regem Alemannias requirit Cui scilieet praecedenti anno Etruriam quoque fa-
super resignatione exarchatus Ravennas, qui erat clionibus Gibelliniset Guelphicis laborantem compo-
principatus super sex civitates Romandiolas, quas a nendam commiserat, generalis paciafii titulo eum
comitatu distinguebalur.» Praedictum utique no\ um exornans: quod conslal ex apostolicis lilleris ad
principatum Innocentii III asvo ducatum appellari vi- Florentinos Guelphorum praecipuos:« Regem eum-
dimus in testamenlo Henrici VI. Perinde vidimus, dem, inquit, e vestigio suam militiam _seculuruniin
Rudolphum Romandiolai, ac Maritimm nominibus vestris partibus constiluendum duximus usque ad v
exarcbatum designasse (lib. i, ep. 24 seqq.). Plura nostrum beneplacitum paciarium generalem, ut dum
tibi apud Ughellum de locorum ac rerum inversione vacat imperium, 497 cuj"ustuilio ad eum pertinet,
ista suppelent: mihi enim est satis lectori propo- tam vicina patrimonii nostri regio perversorum ma-
suisse arduum illius asvi negolium de omnium maxi- litia nequeat lacerjari. J Plura videsis apud Raynal-
me antiqua donalione apostolicse sedis ex alienis dum (1267, n. 5 seq.). Quanquam autem Carolus di-
nianibus avellenda. Nicolaus IH id sensit: propterea gnitatem illam se abdicalurum sacramento promisis-
Rudoljriio haud misit monumenta pontiflcum et re- set, slatim alque fex Romanorum electus confirma-
gum novas illas ditiones memorantium, sed Ludovici, tusque esset ah apostolica sede, Rudolpho "tamen
Ollonis, alque Ilenrici dqilomala, quibus singulae electo et confirmafn,Elruriam non dimisit: quamob-
exarchatus et Pentapoliscivilatesrecensentur, alque rem ortae simuitates eum inter et Rudolphum, qui
insuper prsedecessorum suorum exemplo ecclesiasli- T> *-
eam provinciam, utpote juris imperii, repetebat. Eas
cse ditionis loca omnia perspicue ac dislincle enu- Gregorius X componere nequidquam conatus est (Id.
meranda prasscripsit in regio diplomate, quodpostea 1274, n. 60). Perihde Innocentius V, Adrianus V et
imperiali auctofitate ralum haberet necesse erat. Cas- Joannes XXI, annp emortuali Gfegorii 1276, trium
lerum utrum Rudolphus exarcbatum iniquo animo, pontificum funeribus memorabili, eamdem rem fru-
ct ex allatis ab annalista causis dimiserit, docehil hi- slra periclilati sunt. Facti seriem prolixa admodum
sloria ex documentis certis apud Raynaldum petila epistola (Id. 1277, n. 48 seqq.) cardinales sede va-
et in compendium redacta, ne superius dicta, iterum cante per suum nunlium Rudolpho exponunl, eorum-
afferendo, lectori moleslia ingeralur. demque ponlificurii exemplo illum <ieprecantur, ne
VI. Et Lugduni anno 1274 In consistorio prasposi- "in Italiam veniat cum nnlitibus, quoad composuerit
lus Spirensis Rudolpki cancellarius, et Lausanse se- controversias cuni Carolo. Denique Nicolaus IH vix-
quenti anno Rudolphus diplomata omnia prasdeces- dum electus olficiosisliiteris regem Romanorum ag-
sorum Caesarum Gregorio X conflrmarunt. ln Lau- gredilur, queis prasdicta omnia singillatim enumerat
sanensi diplomale ap. Rayn. (1275, n. 56 seqq.) die (Id. ibid., n. 54s"eb..),pariterqHe admonet, ne in Ita-
20 Octobris, seu xm Ral. Nov. hasc recensenlur: liam descendat anle initam concordiam cum Carolo.
«Tota lerra, quas est a Radicofanousque Casperanum, Datassunt litleras | die Decembris undecima : diebus
exarchatus Ravennse, Pentapolis, marchia Anconita- tantum octo et triginta interjectis responsum oplinri
na, 496 ducatus Spolelauus, terra comitissas Ma- prineipis (Cod. Rudolph. 1. n, ep. 57) est allaluin a
thildis, comitatus Briitenorii cum adj'acentibusterris fratre Conrado ord. 1 Minorum nunlio et procuratore
expressis inmultis privilegiis imperatorum a tempore ejusdem principis, qui plenam ei facultatem in man-
Ludovici.» Eodemque in diplomate: «Postquam au- G dalis dederat omnia, quae Nicolai, ejusque praedeees-
leni, inquit, Romam ad recipiendam unctionem, co- sorttm et cardinalium litteris continebantur, ex-
ronationem, et imperiale diadema pervenerimus, sequendi.
ipsaque perceperimus prasmissa"omniaet singula in- VIII. Duo in iis magni momenti capita existehant.
novabimus, seu de novo faciemus, et sine aliqua Primum de prasdictiscontroversiis, alterum de exar-
difflcultalejuramenta prasstabimus, quas imperatores chalu et Penlapoli vere ac realiter resluendis: « Pe-
Romanorum haclenus prsesliterunt. t Id vero satis titionem aulemj ailNicolaus, superejusdemEccIesiae'
superque fuit illius aevi scriptorihus, ut Romandio- lerris, ac specialiller exarchatu Ravennse ac Penta-
lam sanctas sedi redditam esse alfirmarent, ut Ber- poli, regali excellentise tolies inculcatam absque
nardus thesaurarius fecit, in chronico ap. eumdem ulterioriprocraslinalione rogamus et petimus eflicacis
Raynaldum : «Pervenit Vienna Lausanam, ubi di- execuiionis prompjliludiueadimpleri. J In diplomale
ctus Rudolphus rex cum regina uxore sua, filiisque igitur Rudolphi, quod datum est Viennas 4278, xiv
et filiabus sttis veniens, j"uramenlumeidem papas fe- Kal. Febr. haec pras aliis legunlur : « Concedimus
cit, et Romandiolam cum exarchalu Ravennse Ec- insuper et consenlimus, quod Ecclesia Romana per
clesias Romanse restituil.» Eadem occasione Grego- se el per alios accipiat, nanciscatur, inlret, et ap-
rius, qui Bernardo eodem leste cum imperatore ac prehendat absque ulla nostra, vel alterius requisi-
Francorum rege, aliisque principibus,«Terranl san- tione, auctoritatej vel mandato oblentis, sive petilis
-ctam intendebat visitare, et ibi vitam finire, J unde possessionem , et quasi omnium contenlorum in
ad pontificatum accitus fuerat, Rudolpho, reginas, praedictis privilegiis : J quse videlicet Lugduni ab
aliisque nohilibus crucem dedit. Quamobrem ma- U Oilone prasposiloSpirensi in consislorio anno 1274,
gnus ubique apparatus fiebat, et haudttnno dubie post et Lausanae 1275J die 20 Octobris ah ipsomet Ru-
imperaloriam eoronationem sequenli facien- dolphodata fuerant. Cumenim Gregorii X immalurus
dam, expeditio illa suscepta essel. Sed alia fuerunt obitus, trium sucjcessorum brevis admodum 498
divina consilia. Ineunte anno 1276 Gregorius Romam pontiflcatus, ac diuturna sex mensium vacalio sedis,
rediens Arelii occubuit mortem, neque amplius de il- biennii spatio ac riiensium trium aquam sanctae sedis
la expedilione serio cogitatum est. Quin etiam coro- pelitionem suo frajudasseleffeclu, is non erat Rudol-
natio imperialis, quas prasmittenda eral, necessario phus, qui eamdem sanclam sedem diutius eludi pa-
tum dilata fuit varias ob causas, quarnm prascipuam terelur. Ilaque fraler Conradus in consistorio die 4
fuisse eomperio non ingens in Austria bellum cum Maiiprasdicti anni 1278 « ad domini mei regis con-
Bohemiserege Ottocaro ; at simultates cum SiciH_e scientiam serenanilam, etulprasdicta omnia plenarie
rege Carolo, de quibus esl dictum (Diss. prasced. n. solidentur, slabilianlur, firmentur, coropleanlur, ef
50 seq.), et hie opportunius quae ad rem faciunt perficiantur, J ut |protestatur, quidquid contrarium
adjicientur. prasdictisdiplomalibus aut rex ipse, aut ej"usadmini-
VH. Cum anno 1265 Clemens IV Carolo Andega- slri gesserint, ilajrevocat, atqueirritum esse decer-
vensi Sicilias regnum et totam lerram citra pharum nit, ut c per hoc nullum jus ipsi dominomeo regi
fiduciario jure possidenda concessisset, proindeque accreseat; vel in aliquo Ecclesias Romansedepereai
perpetuam sanclas sedis sollicitudinem de illo i'egno tam circa possessionem, quam circa proprietatem. t
sustulisset, ad intestinas Urbis seditione. compe- Caeteravidesis apitd Raynaldum(1278, n, 47 seqq.)
.49 COD. MPL.—MONUM.,ETC, SEU COD. GAROLINUS.—APP.—DISS.DE DIPL. RUDOLPHL 850
Dumhsec Romas agebantur, cancellarius regis Ro- A . sanctas sedis j'ura tutiora deinceps essent ab invasio»
manorum, qui Rudolphus et ipse appellabatur, vene- nibus imperatorum, abiisdemprincipibus, etexeorum
ratque in llalianiTecuperandi ergo jura imperii, ea- numero eligendorum,plura nova prassefert,prascipue
dem persuasione illusus, quse Romanorum regem ista:« De novo libere, plenarie concedimus,conferi-
deceperat, ah exarchatus civitatibus fidelitatis jura- -mus, et donamus,.ut sublata omnis contentionis, et
mentum regio nomine exegerat. Quam Tem ipse rex dissensionis materia, firmaT>ax, et plena concordia
admonitus a pontifice non solum segre admodum inter Ecclesiam el imperium perseverent : J quia,
tulit, sed regiis lilteris professus ,est a cancellario inquam, multa nova exlribet; prasterea id singulare
faciani se inscio et contra suum mandatum. Verba est diplomatis, quodregia tantum auctoritate niti-
ipsa audienda sunt, quippe quas valde. perspicua tur; duo animadverti oportet : primo scilicet, legi
summseque auctorilatis esse noscunlur. in firie 500 diplomatis : « Promiltimus insuper,
IX. Datasfuerunt has litterse Viennaeiv Kal. Junias quod postquam Romam ad recipiendam unctionem,
ejusdem anrii. In iis Rudolphus jura omnia sanclas coronationem, elimperiale-diadeina pervenerimus,
sedis singiflaiimjujerurandoconfirmat: « Verum, in- ipsaque perceperimus, 7 infra octo dies prasmissa
quit, quia postmodum absque nostro consensu, con- omnia et singula innovabimus, et de novo in-
scientia, cancellarius noster legre, ac plenarie faciemus; J "quare ulcunque
- civibusvelmandatoRudolphus variis semper causis accedentibus in Urbem nun-
Bononiensibus, Imoiensibtis, Favenlinis,
Foropopuliensibus, Csesenatibus,Ravennalibus, Ari- quam venerit, diploma istud regium pluris quam si
minensibus, Urbinatibus, necnon et aliis aliarum imperiale esset, faciendum esse. Deinde Urbis atque
îvitatum atque locorum illarum partium juramen- I» omnis ponlificias dilionis eorum iemporum statum
lum fidelitatis nostro nomine dicitur recepisse, nos persuasisse Nicolao pontifici, utsanctae sedis juribus
dilecium familiarem clericum nostrum magistrum diligentius quam sui praedeeessores consuleret. Quse
GolifredumîrseposilumSoliensem regalis aulse prout evidentia fiant, reputari oportet, qualis tunc
ionotarium transmitiimus ad vestrae praesenliam Roma essei, quidve rerum in Urbis territorio tota-
sanctitatis, cuidamus prassentibus nostris patentibus que in ecclesiaslica ditione perageretur.
litieris in mandatis, ut, quidquid per «umdem can- XI. inter casleras Romani populi defectiones a
cellarium, seu quemcunque in praedictis civitatibus, supremo principe, illa maxime celebratur, quse su-
locis, et terris, seu per homines ipsarum civit. ter- premo innoceniii n anno, videlicet 1145, evenit.
rar. atque locor. actum,gestum, recognitum exstitit, Nam laicorum animi hasresi Arnaldi Brixiensis in-
el prasdicta, juramenta specialiter revocet, casset, fecli, obtenlu pristinse Romanorum glorias instau-
annullet, irrilel; cassa, nulla, et irrita nuntiet, ac randas, senatum pro civili Urhis adminislratione
omnibus viribus \ acuet: volentes et consentientes adversus pontificiam auctofitatem - instituerunt.
expresse, quod per koc nullum jus nobis acerescat, Quam porro institutionem perpeluam reddituri ab
vel EcclesiasRomanas depereat tam circa possessio- ipsa ejus origine inire annos senatus cosperunt,
nero, quam circa proprietatem in ci\ itatibus, etc. t quod palet ex monumentis. Horum unum aflerl Ba-
Mandata regia 499 omnino adimplevit Gotifredus ronius (1188, n. 25 seqq.) ex lihro Censuum, initae
in consistorio Viterhii sequenti mense pridie Kalen- videlicet pacis a senaloribus cum ClemenleIH - aclum
4as Julias edito instrumenlo publico, missisque ad 44- anno senatus, ind. vi, mensis Maii die ultima. J
singulas civitates praedictas litteris, queis religione r" TrigintalnnocentiiUtempore fuerunl instituti; toli-
sacramenti cancellario prasstiti omnes solvil. Quare demque sub Clemente III exstitisse inde colligitur,
Nicolaus card. Latinocp. Ostiensi aposl. sedis legato quod senatores et senalus ordo frequenter occur-
in jEmiliam misso, Caroli etiam Siciliae regis petita runt in eo monumento, in quo ponliflci se subjiciunt:
ope, nam Guido de Montefeliro, Geremienses, et « Ad praesens, aiunl, reddimus vohis senatum, et ur-
Lambertatii provinciam impacatam reddiderant, de bem, et monetam : lameu de moneta habebimus ter-
sanctaesedis juribus recuperandis serio egit. Bononiae tiam partem, sicut inferius continelur; item ec-
prae easterisiaudatur studium in sanctam sedem. Ca- clesiam beati Petri absolutam reddimus, elc. j Quod
put istud concludam Raynaldi verbis, ad quem an- etiam fecerant ante annos deeera, cum a Friderico
nalista Italus nos remittit, ut melius pateat, unde iEnobarbo se derelictos rati, ac metiienles pon-
suahicllalos in annales retulerit. Ricordani prius tiflciam potestatem cum imperatoria conj\mctam,
calumniam rejicit de Syria per Nicolaum posthabila, supremo priftcipi Alexandro HI se subdiderunt, ut
ut potiretur Bononia (1278, n. 56), deinde prosequi- Acta ap.,Baronium (1178, n. 1 seq.) teslantur :
tur -. Nec minus a rei veritate abhorrent convicia, « Totius populi Romani consilio et deliberatione-
quas ob recuperatam ab EcclesiaRononiamiotamque slatulum esi, ut senatores, qui fieri solent, fldelila-
Flaminiam evomunt novatores (Cent. xtn, c. 7, col. tem et homagium domino papasfacerent, quod beati
726). Caelerum historiae veritas ea esl Rodulphum Petri ecclesiam aique regalia, quse ab eis fuerant
prudenter se gessisse, ac reslituisse Nicolao j'ura -- occupata, libere in manibus et polestale ipsius pon-
Ecclesias, ut imperii j'ura, quas in Etruria Carolus- lificis restiluerent. J Triginta aulem illos ad unum
legati imperiinomine obtinebat, sine bello recupe- redegit quidam Benedictus Coslestino HI pontiflce,
rarel. J Quas quanta cum veritate Raynaldus allir- D senatoriam dignitalem sibi arrogans, et cum Hen-
met, -epistolasRudolphi superius allatse uberrime rico IV invadendis Ecclesiasjuribus certans , quod
.pslendunt. docent Gesta Innocenlii III (n. 8) apudBaluzium :'
X. Et sane quatridui antequam Rudolphus Goti- « Status Romanse Ecclesise pessimus eral pro eo
fredo mandaret realem exarchatus restitutionem, quod 501 a tempore Benedicli Cariscum senatum .,
Nicolaus jussit Carolum senatoriam dignitatem di- Orbis perdideral, et idem Benedictus seipsum faeiens
miltere, tametsi usque ad diem Seplembris xvi, senatorem sublraxerat illi Maritimam et Sabiniani,
juxia Clemenlis IV privilegium dignilatem. non suos justiciariosin illisjconstiiuens; Henricus autem
Tenuente pontiflce, retinuerit. Atque insuper, quod imperaior occupaverat totum regnum Siciliae,to-
opiniones omnes contrarias amandat, vicariatum tumque palrimonium Ecclesne usque ad portas Ur-
Etrurias Carolo eidem ademit, ut sua jura Ru- bis, praster solam Campaniam, in qua tamen plus
dolpho assereret. Quodquia factumîost veram Ex- limebatur ipse quam papa. J
archatus restilutionem, Nicolai prudentiam commen- XH. Eumdem Innocentium ecclesiasticas ditioms
nari malim, qui sanclae sedis jura imperialibus pras- vindicem maximum novi senatoris audaciam re-
niilti voluit, quam Rudolpki iuiquum animum exag- pressisse constat ex iisdem Gestis : nam « exclusis
gerari, qui statim atque se deceplum invasione prasde- justiciariis senatoris, qui ei fldelitatemjuraverat, suos
cessorum agnovit, sanctae sedi jura sua restitui iam justiciarios ordina\il, electoque per niedianum suum
impense curavit. Caslerum quia regium Rudolphi alio senatore lam infra Urbem quam• extra, patri-
«iploma ab imperii principibus confirmalum. uti monium recuperavit nuper amissum» Nihilomihus
351 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III 852
«l efflagitanti populo morem gererel, aimo 1208 sex Aiicscunque" senaloris electio, vel allerius, quocun-
el quinquaginla senatores instituit (Gesl. num. 141, -queiiomine censealur , qui quocunque modo, quo-
•.eq.)praedicenspessimo publico tanlum eorum nu- cunque titulo ipsius Urbis debeat prseesse regimini,
merum creatura iri : « Senalores aulem, sieut doin posterum immkiebit, nullus imperator, seu rex
iriinus papa pra?dixeral, tam male in officio regiminis ilomanorum, aut alius imperator, \cl rex,>prineeps,
se gesserunt, ut a quolibel tam intra Urbem quain ex- marchio, dux, comes, aut baro, vel qui allerras no-
ifa, maleflcia committereiitur impune, pace ac justi- tabilis pr_oeminentias,potentias, seu polestalis, excel-
tiapenitus relegatis. Unde populus cospil adeo exse- lenli_3,vel dignitatis existat; frater, filius, vel nepos
crari, ut oportuerit dominum papam ad comniuneui eorum ad lempus,-KeJin perpetuum, seu quivisalius
populi petiiionem unum eis senatorem coneedere. -J ultra g(|3 annalt spatium quovis modo, colore, vel
Quid vero? aut uiius, aut plures essent senatores, causa per se, vel per aiiam personam quomodolibet
magno seraper impedimento ea dignitasin fuit, quin submittendam, kfsenatorem, capitaneum, patri-
pontiflces suinma uterenlur auctoritate Urbe et in seu ciura, aut rectorem, \el ad ejusdem Urbis regimen,
ejus lerritorio. Quin eliam factiosi Romani potentem officiumnominjsfur,eligalur, seu aJias etiam as-
unum, alterumve principem ad senatorias dignifatis sumatur absque Jicentia sedis apostolicaespeciali,per
•gradumausi sunl provehere (dumsaucta sedes,ponli- ipsius sedis litteras concessionem lieenlLe hujusmodi
ficesque defensionem, \acante imperio, aliunde quas- specialiter exprimenfes. -J
reresuntcompulsi)qui Urbemipsamproprio arbitratu XIV. Religioni duxi conslitutionis paiiem istam
regere, aul seditiosorum civium consiliapoliussequi prasierire, unde supremum pontificum dominiumin
quam summi principis obtemperare mandatis spera- g urbe simulque auGloritas, quam imperalorprincepsve
banlur. Tales fuerun. Carolus Provincise et Ande- alius acquirere in Jeadem poterat a supremo eodem
"gaviascomespeipeluus senator designatus anno 1264, domino, tani evidsmer patenl, ut eorum quse hu-
et Henricus Caslellje regis fr.rter auno 1267senator cusque Jisserui complexio dici possit. Enimvero dum
faclus. Gum enirii Urbauus IV periclitanti Ecclesia. pontifex eonslitutioiiem istam edidit, Urbis regimini
opem validam quassivisset a sancto Ludo\ico Fran- -praserat senaloria dignilaie couspicuus rex Sicilise
corum Tege, adeoque Sicilhe regnum illi obtulisset, -Carolus,Rudolpliu; rex Romanorum seu imperalor
•saucti regis consilio Andegavensis comes frater ejus electus brevi profecturus erat Romam imperialia in-
ad illudregnum capessendum est accersitus. Romani «ignia de pontificis manu suscepturus : nihilominus
autem probitale poniiflcis abutenies, pi-opria auclo- poniifex pro suprema auctoritate in Rudolphunret
ritate senatorem perpeiuum designanf euiiidein Ca- Carolum prsedicta ponstituit. Quis igitur non videt
roluro. Res. potitifici et cardinalibus-indignavisa est, Ludovici, Oltonis, et Henrici verba a successoribus
exlerno prineipi urbem Romam cum ponlificias au- usque ad Oilonem IV falihabila, « sicut a prasdeces-
eloritaiis deirimenlo commitli. Nihilominus consilio -sonbus vestris usque nunc in vestra potesiale el di-
iiabilo, in summis difficultatibuselectionem non im- lione tenuislis et 'disposuistis civitalem Romanam
probant, sed certis Jegibusconstitutis Carolum quin- cum ducaiu SUO.-J,Necnon alia ab Olionis IV as\o
quennii ad summum spatio dignitate illa QQ% frui usurpari cospta, tota ierra, qum est a Radicofano iCs-
permittunt, ita tamen ut a populo ad pontificem que Ceperanum, non indicare dominium Urbis,.ejus-
creancli senatoris facultatemredire curet, etslatim 'que ducaius ab Akigustis concessum pontifici, sed
atque Sicilise regno potiatur, dignitatem illam abdi- G JPaschalis I succe)_sorumqae sapiens consilium, ut
cet (Rayn. 1264, n. 4 seqq.). Quam rcm officiosis prascipuumex Ecclesisejuribus imperialiauctoritale,
admodum litleris ei significarunl, nondum enim in ul omnia costera, hiteretur ? Qui enim alias Roma-
Italiam venerat, quod Manfredi superatis insidiis fe- nos civ. s populis casteris ad deficiendum procliviores
cit sequenti anno. Trieimio post, turbis in Romana conf.nuissent? Jam liquet sacrilegum horum facinus
Urbe gliscentibus, Henrieo regis Sicilias consan- in sanctum Leonem 111fuisso in causa, cur Roma
guineo, deinde seranlo,senatoria dignitas a factiosis, -ejusque ducatus Augusforum diplomalihus confir_.
plerisque onmium invitis, con%iur. Id vero fuit in mari cosperii cumjsanctae sedisjuribns cseterisj est-
causa cur Clemens IV Uiiri consulens assiduis seque ubenime demoiistratum Augustos ipsos proprio
dilionibus laboranli, Carolum ipsum Andegavensem "periculoRomanortim atfdaciam repriniere conatos
senatorem ad decennium desig.iaret anno 1268, die e.se. Id probe novit Rudolpbus, in cujus ore aliqui
16 Septembris, ut supra (ihimus : quam ille dignita- •ponunt quas supra jaltuli (Diss.de Rudolpbi episU
iem Nicolao IH pontiflce annp 1278 prasdicti mensis •lib. m, n. 46) videlicel, muitos Alemannotum rajes
eadem die abdicavii. Itulia consumpsil. J-Quseab eodem pronuntiala ali-
XIII. jQuamvis autem pessimus Romas, atque ej'us -quando esse, lamelsi ad extrcmum usque spiritum
terriforii stalus ClementemIV quodammodoaudacias Romanam coronaltionem exoptaveritj negare non
Romanorum obsecundaie compuhsset, Ricolaus ta- ausim. J
men III ne supremae suecessorum potestaii damno- XV. Vix enim credibile esl, prasleriisse illum
sum exemplum posteri unquam imitarentur/constitu- exempla majorum. Quod si cruenla Italias bella prae-
tionem illam celeberrimam (Fundamenta, de Eleclo, decessorumnoul, muliomagis Romanorum ingenium
Electi potest. in 6) edidit Vilerbii xv Kal. Aug., qna D ci fuisse perspectum, coronationes in Urbe toties fa-
plurima damna sanciaesedi illala ab exleris scnaio- clas lestaniur. Tempora Carolinorum pra.tereo, de
rihus exaggerat; prcecipue abHenricoregis Casiellas iis quippe Rudolplius 594 nullam ralionem hanel.
fratre, qui religionem ipsam in discrimen adduxit, et Triuni Oltonura opera seditiones compressas, eosdem-
« ipsam Urliem speculum fldei tanta respersit infa- que simulato Romanorum obsequio dum aderant, id
mia, uta matre sua Romana Ecclesia filia prasdi- suadentemelu, afleclos, injuria, etconlemplu absen-
lecta deviare corapulsa quondam Conradinum (qui les, compertum exploratumque est. De sancio impe-
-de vcnenosa radice Fiiderici quondam Romanorum ratore Henrico Diimarus (lib. vn, prine.) hasc re-
imperatoris colubri torluosi juslo Ecclesias ipsius fert : « In oclavo vero dieinterRomanoset nostrales
"judicio reprobati prodiisse videbatur in regulum, magna oritur comniolioin ponte Tiberino, et utrin-
quique ad exterminium Romanas matris Ecclesias que mulli corruerunl, nocte eos ad ultinmm diri-
manifestis indiciis una cum suis fautoribus aspira- mente. > De successore ejus Conrado Salico Olto
bat) in contempium Dei, suas matris, ac ipsius Urbis Frislngensis apud Baronium loquens (1027, n. 1)
opprobrium patenter exciperet, recepto fa\eret, lestaiur. quod « in ipsa Paschali hehdomada tu-
constituens, se per hoc tam pa.enlis hosiis suasma- mullu orto inter rnilites irapefatoris et cives, gravis
-fris Ecclesise filiam adjutricem. » Deinde hunc in pugnacommittilurj csesisquemultis, Romanis fugien-
niodum decernil : « De fratrum nosfrorum cou- tibus imperaior vicloria polilur. i E «oiilrario post
1
silio, Iiac irreffagabiii et in perpeiuum valitura "annoscentum cuin Ilemicus VLciiliam coronationls
constitutioue sancimus, ut quandocunque et quo- sacriJege distuitavit, t Romani post alterum diem
855 Cdl>rDB?L.—MONUM., ETC, SEU COD. CAROLINUS.-A.PP.—DISS. BE DIPL. RUDOLPHI. 854
_coIIecti, in hostes Ecclesiae Impetum facientes, delAlegitimi pontiflcis Innocentii II auctoritateni Baro-
Pofticu (rieriipede civitate Leonina) fugere compule- xnius et cum eo .eruditi omnes^.delestanjur. Propterea
runt, interfeclis multis -de suis, et p&rdiiis equis, nemo sapiens fundamenlis adeo infirmjs regni Siculi
tenloriis, pecuniis, et infinita supelleclili, s,-ut scri- gloriam inhasrefe ,dixerit, .qualia exosum isttid «aput
Mt Joannes episc. Tusculanus Albanensi episcopo posuit suo diplomate apud Baronium (1150, n. 52)
ap,_Bar (llli, n. 15 seq.), euiaslipulaturPetfus Dia- v Kal. Octobris, utcunque Rogerium regis prasclaro
conus asqualis eorum temporum : « EadSm nocte, nomine appellalum apud, scriplores parum solerles
eumdem apostolicum secuin abducens ianto melu imeniat, ante ceriamlegitimamque Joriginem illins
cum omni exercitu profugit ex-Poriicu<, ut non modo regni, post gtJQ-annos .novem. Nihilominus ne forie
sarcinas, verum et socios 'plurimos in hospitiis re- Innoceniius II ejus inslitutor de condilione regni aiit
linqueret. J Quid, quod Romauis, invitisne in Ur- census quidpiam_detraxisse videaiur, antipapas.pras-
bem quidem ingredi fas erat Auguslis ? fia scilicet dicti, qui Anacieii nomen assumpsit, verba ipsa pro-
Friderico jEfiobarbo, Henrico VI et jOttoniiV acci- ferrenongravabor: «Concedimus, inquit,etdonamus,
disse •comperium est. Quin etiam horum extremum, et autborizamusiibi, et hlio tuo Rogerio, elaliis filiis
-commealu intercluso abire «jmpulerunl. Nec nisi tuis, -secundum tuam ordinaiionemin regnum subsli-
imus aut aller ex duodecim Augustis Gennanicis -tuendis, ethasredibus suis, >coronariiregni Siciliao,et
Rudolphi prasdecessoribus, nlcnnque cum exercitu Galabrias, etApulise, et univeisseterras, quarurn tam
ad Urbem accesserint, Romanorum ingenium ferox nos quam ei praedecessores nostri prasdecessorilms
non sensit. tuis ducibus Apulisenominatis Roberto Guiscardo, Ro-
XVI. Huc accedit, quod Nicolai iempore imperia- n herto ejusRlid, dedimus et coneessimus, et ipsum re-
iis in Italia auctoritas fere nulla erat, quod paiet ex gnumhabendum, etuni\ersam regiam dignitatem^t
Rudolphi epislolis supra allaiis. Nam licethujus re- -juraregaliajure perpetuo habendum inperpetnum et
gionis popuii, Friderici II tyrannidem aversantes, -dominandum. EtSiciIiamcaputregni constituirnus. J
nequidquam conati essent auctoritatem illam exstin- Infra.autem de censu sic Joquitur .: « Tti.autemcen-
guere, cum iamen exauctoratus iste fuerit in Lug- sum et hseredes tui,videlieel sexcenios schifalos,
dunensi^mcilio anno 1245 impeiatoris nomen spa- quos annis singulis Romanse Eedesiaspersolvere de-
lio annorum plusquam triginta sensim ohsoleverat, ises, si requisitus fueris: quod si requisitus non fue-
prascipue post adventum Caroli Andegavensls, in •ris, facta xequisitione persolvas, nulla de >nonsolu-
quem pontifices tantum auctoritalis transfuderant. lis habiia occasione. J lta habet documenlunra Ba-
Quamobrem non parvse molis esse imperatoiise au- xonio prolatum ex bibliotheca Vaticana : ex quo, li-
ctoritatis in Italia instaurationem Rudolphus inlel- cet obscuro ac riratilo, el regni et census coiiditio sa-
lexit: pcopterea-tum iteratis htteris, lum per i>ro- .tis perspicua esf. Scilicet Sicilias insula, Calabria,
curatores suos tantam causamserio egitRomas. Ubi Apulia, et tota terra a Ronfanis ponliflcibus concessa
ne priscam quidem illam auctoritaiem imperiali dia- Rogerii praedecessoribus Noiihmannis, puta prinei-
demali annexam assecntuTiim fuisse consfilutio pon- patum Capuanum, pr__ler civiiatem Berievenli, effl-
tificia nuper aliata planum §©g facii: quippe qua ciebantSiciliasregnum, cujus capul eadein 'Sicilia
cavetur, ne Urhis regimen ipsi imperatori, ut csele- erat. Census autem sckifati sexcenti ,
ris principibus, absqtte licentia speeiali pontificis, et. XVHi. His positis,-veraregni origo censusqiie an-
-
itltra annum conferatur. Quapropter annalista Italus, ' tiqui novmn nomen detegantur necesse erit. Innocen-
et quicunque ratiocinando assecuti sibi esse viden- G tius igitur II multa et gravia passus a Rogerio, quas
lur causam Ecclestas-jura restituendi, melum scili- ex Falcone aliisque scriploribus allata videri possurit
Get, ne Caroli auctoiitas a pontifioe ampliflcaretur, apudBaronium et Pagiuro, postremo ejusdemRo-
Jonge a veritate abeuhtr TSIonenim futura SicuFrie- gerti fit captivus. Quidvefo?. Falconis '(apud Pratill.
gis aucloritas/sed prassens, statusque TJrbis atque Hist. Lang. tom. IV, pag. %$'£)verbis ipsis ad an.
Ilalias omnis Rudolpho metum incutere, si modo ali- 1159 rem narrabo : « Aposlolicu.s itaque se deslitu-
quid metuebat, dehuissent. Restiluiio autemHonian- tpm virtute et afmis, et desolaium aspiciens, "preci-
diolse non ex metu, aliave ex allatls causis prGfecta bus regis et petitionijjus assensit, et capitularibus et
est, sed primuin ex «ogniiione errdrls, quem assen- privilegiisabntraqne "parte fifmatis, Tex ipse, et dux
latio" foverat, et populorum divisio confirniarat, lilius ejus, et princeps xvn die stante -mensis Jul.
-dcinde ex-causis aliis supra enumeratis, quarum ante ipsius apostolici pi'sesentiam veniunt, et- pedi-
prascipuam fuisse potentiam Caroli, prassertim in bus ejus advolutimisericordiam.pelunt, et ad ponti-
Etruria, non est ambigendum. Caeierum nt eo re- Jicis iriiperiumnsquequaque flectuntur. Continuo pef
veiiar, unde necessario digressus sum, Ritdolphi Ro- Cvangelia firmaveruni beato Petro et innocentio
manorum Tegis diplomala a Germanias principibus papas, ejusque successoribus canonice inlfantibus
confirmata non solum jura omnia etprhilegiasan- lidelitatem deferre, cseieraque, quae cdnscripla sunt.
ctas sedis acerrime vindicant, roborantque, sed de Regi veroRogerio statim Siciliseregnumpej" vexillum
Sicilia, ut absolule Insulam appellat Ludovicus, aut • donavit; ejus duci filio diicalum Apuliae; principi
Sicilioepatrimonio, quemadmodum Otto et Henricus alteri filio ejus principatum Capuanum g@y largitus
-eamdem vocant, ita loquitur, ut certam ejus condi- D ] esl. Die vero illa, in quaprasdictusapostolicuspacem
lionem noslro seyo ceieTirem designet: « Adj'utores cum rege firmavit, l.eali Jacolii apost. festivitas cele-
erimus, inquit, ad retinendum et defendendum E. R. brabatur vn Kal. Aug. J Diploma ipsum pontiflcis
regnum Siciliaecum omnibusadipsant speclaniibus, datum sequenii die Bafonius (1159, n. 12) ex basi-
ianrcilra Pharum quam ultra. Ita Rudolphus in lica Vat. transcriptum exhibet. unde huc afferam
diplomate,. quod dedil' Lausanas ap. Raynaldum solummodo quas adrein faciunl: « Depoientiaiua,
(1275, n. 58); et principes imperii, seu eiectores il- ait Rogerio, ad deeorem et nlilitatem.sanctae D.ei
lud confirmanles : « Et Tegno, aiunt, Sicilias cum Ecclesias spem atque fiduciani obtinerites, regnum
omnibus ad ipsam speclantibus, tam citra Pharum Sicilias, quod ulique, prout in antiquis referturiiislo-
-
quam ultra. Ilaque operas pretium facturus esse riis, regnum fuisse non dubium est, iibi ab eodem
mihi videor, si rem tanti momenii ab ipsa origine, antecessore nostro (Honorio II) concessurii, curii
brevlori quam fieri possit enarratione complectar': integritate honoris regii et dignitate regibus perti-
ut, quod nrinime factum esse a]j aliis video, planum nente exeellentise tuseconcedmius et aposiolica aucl^-
laciam, tam regni originem et condilionem, quam rilate lirniamus..DuGatum quoque Apulisetibi ab eo-
airaui sensus vafietatem apostolice sedis auctoritate dem collaium, et insuper principatum Capuanufn in-
validissima niti. tfegreniiiilominus nostrifavorisrobore communimug,*
§ H. — De Sicilim regnb. lam citra Pharum quam libique concedimus....TCensus autem, sicut s,latutu_h
ultra. est, id esl"sexcentum schifatoruma te,luisque hasre-
XVII.Petri Leonls antipapas audaciam adversus dibus nobis nostrisque successoriJjus singulis annis
85S B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. __ _. 856
reddatur. »Ad quam videlicet summam redigilur A fecisse demonstratum Mt in litleris codicis Rudol
priscus ille census duodecim denariorum pro nno- phini, tam ipse quam principes imperii, seu electo-
quoque jugero, de quo est dictum (p. 149 seq.)I res suis diplomatjibus jus minime dubium sanctas
XIX. Animadvertit Bafonius, Innocentium, ne sedis, nullamquej Sicilias regni connexionem cum
. antipapas vestigiis inhserere videatur, Honorii exem- imperio professi sunl. Quod ante eos fecerat Fride-
|}lo usum esse, quanquam hic tilulo tantum ducis ricus II quinquennio aule susceptum diadema impe-
>Rogerium insignierit. Quomodocunque autem se res riale, §09 paririue modo imperii principes omnes
kabuerit, Cencius Camerarius (Ant. It. tom. V, p. in Francofordiensibus comitiis septem fere mensi-
855) in libro Censuum -accurate initium regni et bus antequam Fridericus Romae coronaretur. Ex
conditionem census ita enarrat: « Tempore quo utroque diplomale ap. Raynaldum (1215, n. 58;
Robertus Wiscardus ultramontanus cospit regnum 1275, n. 41). cum maximi momenti sint, audire
Sicilias, juravit dare tactis sacrosanctis evangeliis oporlet, quse ad rjem faciunt.
pro se et suis hasredibus domino Nicolao papas et XXI. Fridericus igitur, qui una cum Constantia
suis successoribus pro unoquoque j"ugo boum duo- Investituram regnji Sieilias jampridem acceperat, ne
decim denarios Papiensis monetas. Processu vero forte imperator factus jura imperii cum pOntificii
temporis dum papa Iunocenlius iret Gallutium, Ro- detrimento augeret, luculentam huj'usmodi declara-
gerius tunc rex Sicilise constituit ipsi dare annuali- tionem Argentinaj lnnocentio IH transmisit: « Cu-
-ter pro Apiilia el Calabria DCsquifatos. Postmodum pienfes tani Ecclesiae Romanse quam regno Sicilias
,vero Willielmus rex ejus filius .pro Marsia, quam providere, promitltimus el concedimus slatuentes,
occupayerat terapore ipsius Innocentii papse, super- "R ut postquam fuerimus imperii coronam adepti, pro-
adjidit ccec squifatos lempore Adriani (IV), quando linus filium noslrum Henricum, quem ad manda-
ipsi fecit hominium et fidelitatem apud Beneven- tum nostrum in regem fecimus coronari, emancipe-
tum. j Quod confirmatur brevi hoe ceiioque nomus a patria pol.state, ipsumque regnum Siciliae
mine in codice Albiniano, qui per ea tempora scri- tam ullra pharum quam citra, penitus relinquanius
bebatur anle prasdictum librum Censuum : - Rex ab Ecclesia Romana lenendum, "sicut nos illud ab
Sicilias debet pro Apulia, Calabria et Marsia mille ipsa sola tenemusj; ila quod ex tunc nec habebi-
seifatos. s Unde corrigenduni venit diploma Wil- mus, nec nominabimus nos regem Sicilias, sed
lelmi regis Siculi ap. Baron. (1156, n. 6) quod pro juxta beneplacitum vestrum procurabimus illud no-
Marsia legit Marchia, et pro cccc legit », et qttidem mine ipsius filii rioslri regis usque ad legitimam
Innocentii HI aucloriiate, qui cum Constantiam ejus aetaiem per pbrsonam idoneam gubernari, quse
Aug. filiumque ej'us Fridericum II de regno eodem de omni jure atque servitio Ecclesias Romanas re-
investivlt 50g (Bar. 1097, n. 60; Rayn. 1198, spondeat, ad quam solummodo ipsias regni domi-
n. 67) hunc seorsim alloquens : « Cum autem lu, nium noscitur pertinere: ne forte pro eo quod nos
inquit, ftli rex, favente Domino ad legitimam asta- dignatione divina Isumus ad imperii fastigium evo-
tem perveneris, nobis et successoribus nostris, ac cali, aliquid unionis regnum ad imperium quovis
Ecclesias Romanas fidelitatem, et ligium hominium tempore putaretuf habere, si nos simul imperium
exkibebitis, censum vero sexcentorum squifato- teneremus et regnum per quod lam aposiolicse sedi,
rum de Apulia, el Calabria, quadringentorum vero quam hasredibus njoslris aliquod possel dispendium
de Marsia, vel asquh alens in auro vel argento, vos generari. J In diplomate autem principum imperii,
ac haeredes veslros statuistis Ecclesiso Romanse G quod etiam & Lunigio refertur (Cod. It. Diplom.
annis singulis soluturos, nisi forte impedimentum tom. II, pag. 875)', regium confirmalur his \er-
aliquod interveniat, quo cessante census ex inte- Ijis : « Sieut olim ad peiitiones et preces, nec non
gro persolvetur. J QUOsi respexisset annalista. Ita- et mandatum prsedicti domini nostri Tegis Friderici,
lus (An. 1156), haud lusissel inanem operam quaetempore ho. me. domini Innoc. 1H papse, pro bono
rens, de quanam marchia sit sermo, quam se igno- pacis ad omnia scaridala evilanda, ipsi S. R. Eccle-
rare ingenue fatetur. Quid fueritMarsia tumtempo- sise super privilegiiis' ipsius regis sibi datis noslram
ris, eruitur ex Provinciali cod. Albiniaui: «In mar- tunc voluntatem prasbuimus et consensum; sicnunc
sia Realiuus. Furconensis. Valvensis. Teatinus. eamdem voluntatein et consensum nostrum noviler
Pinnensis. Marsicanus. J Ulterior disquisilio kuc innovarims, et per omnia approbamus. Et ut hasc
non spectat. nostra voluntas, et iapprobalio, sive innovatio a no-
XX. Regnum vero ita faclum alque instituium bis ipsi S. R. Ecclesise in perpetuum observetur.
annis lantum quadraginta slelit apud Norlhmannos: ut liqueat in effeclu in teslimonium illi ad perpe-
nam Willelmo n Willelmi filio, ac nepote Rogerii tuam memoriam nostri, koc prassens scriptum inde
regis omnium primi, mortuo absque Jiberis anno fleri fecimus, nostrorum sigillorum munimine robo-
1189, Constantiam ejus amitam Henrici VI Germa- ratum super omnilius prhilegiis ab ipso rege usque
nise regis, (post biennium coronati imperatoris a nunc sibi datis, el Jetiam adhuc dandis tam super
Cosleslino III) uxorem succedere asquum erat. Sed facio imperii rjuam super facto regni Sicilias:
regnum invadente Tancredo, ingens ea discordia 510 ila 1m& imperium nihil -cum ipso regno ha-
nata est, xpiaa tandiu Innocentium HI et successores I) beat unionis, vel [ alicujus jurisdictionis in ipso.
exercuit. Nam licet Innocentius idem Constantiam Acta sunt hsec anno DominicaeIncarnalionis 1220.
puerumque filium ejus Fridericum de Sicilias regno Dat. ap. Francherifort in -solemni curia, iv Kal.
invesliverit, ut nuper aiebam, hunc tamen constat, Maii. J. I
post acceptam imperii coronam ah Honorio HI XXII. Ac Fridericum quidem pater suus Henri-
anno 1220, de sancta sede Romanisque pontificibus cus VI morti proxiriius testamenlo (Gest Innoc. 111.
fuisse adeo male meritum ut in concilio Lugdunensi n. 27)valde pio, ut jIludvoeatBaronius (1097, n. 8)
anno 1245 exauctorari illum oportuerit. Nec tttm pridem jusserat sanctas sedis jus agnoscere, ac pon-
quidem Sicilise regno melius fuit: nam Conrado tifici hominium facere :«Imperatrix consors nostra,
Friderici filio illud invadente, eodemque exstincto et fllius nosler FreAericus domino papae et Eccle-
veneni haustu, Manfredtts Friderici fllius nothus siae Romanas exhibeant omnia jura, quse a regibus
pro Conradino Conradi filio Sicilise regnum sibi Sicilias consueverunjt hahere, et domino papse secu-
asseruit, Cujus ejiciendi causa primttm Eadmundo rilatem faciant, sicuti reges Sicilise summo pontiflci,
filio Henrici IH Angliaeregis ab apostolica sede fuii et R. Ecclesiae facere consueverunt. Si vero prae-
exhibitum; deinde saneto Ludovico IX acdemum, dicta consors nostra praemoreretur, fllius nostar se-
utroque id detrectante, Carolo Andegavensi sancti cundum ordinationein suamremaneal. Et sifilius no-
Ludovici fralri est concessum, ul supra diclum fuit. . ster sine hasrede decesserit, regnum SiciliseadR. Ec-
QuasuperreRudolphuslongeut poutifici aut Carolo clesiam deveniat. jjQuia scilicet regnum illud inva-
.iuccenserei. qiMd d6 fleuriHtil Itfttfitg eenstahtef feeiatj atqug \\~\t\\m fscfi conêientia. eequum ef
R57 COD. DIPL.—MONUM"..ETC. SEU COD. CAROLINUS.—APP.—DISS.DE DD?L. RUDOLPHI. 858
rectum in vitas cxtremo sequi, ni fallor. videri vo- AacMarsias,
. » ut Norlhmannorum tempore; « Sicilias
luit. Quamohrem ad j*usquod attinet, ah ipsis duo- citra Pharum et ultra; J aut« Sicilias etterrse citra
bus Augustis, qui illud invadere non sunt veriti, Pharum; > aut denique «Neapolis et Siciliae,»ut post
locupletissima suppelunt testimonia. Rudolplius au- Northmannos nuncupatum .fuisse constat, 512 ab
tem non modo vesligiis instilit Friderici, cum san- anno 1059 ad nostram usque astatem, seu sasculis
ctas sedis jura, omnimodamque regni disjuncfio- septem, variis licet vicibus obnoxium, semper fuisse
Tiem abimperio fassus est,"vefum etiam regni ejus juris apostolicas sedis. Longum esset sacramenta
possessorem, ab apostolica sede constitutum, legili- regum omnium recensere, qui Romanis ponliflcibus
.mum agnovit, eumque -defendere est pollicitus: fidelitatem et hominium prsestitere. Sit instar om-
t Nec offendemus, ait in Lausanensi diplomate_ niuni, duobus iis admodum notis prsetermissis quse
per nos, vel per alium vasalos Ecclesias ipsius, et Carolus Andegavensis exhibuit Clementi IV et Joan-
specialiter magnificum principem dominum Caro- niXXI, apud Raynaldum (1266, n. 4; 1276, n. 59),
lum regem Sicilias illustrem, seu hasredes ipsius ; iisdem fere verbis ab eo prsestitum Innocentio V, qui
nec voleniibus ipsum offendere prsestabimus auxi- aliquot mensihus Joannem prseivit, quale nuper fuit
lium, consilium, vel favorem publice vel occulle. edilum in lucem ab erudito P. Lazzeri soe. Jesii (Mi-
Nec regnum Sicibas, quod idem rex Carolus ab scetl. tom. H, pag. 9) litteris pontificiis insertuni :
eadem Romana tenet Ecclesia, vel aliquam ejus « Ego Carolus Dei gratia Rex Siciliae, ducalus Apu-
partem occupahimus, aut imademus. J Quod utique lias et principalus Capuse, ad honorem Dei omnipo-
prse aliis ratum hahent roboranlque imperii princi- tentis Patris, et Filii, et Spiritus sancti et beatas et
pes, seu electores : « Nec non super civitate Ro-1j$ gloriosas virginis Marise, beatorum quoque aposto-
mana, et regno Sicilias cum omnibus ad ipsam spe- lorum Petri et Pauli, et Ecclesias Romanas legium
ctantibusiam citra pbarum quam ultra. J Deno- homagium facio tibi, domino meo Innocentio papas
minalione scilicet audiri cospia primo anno ponti- quinto, tuisque successoribus canonice intrantibus,
ficatus Inriocentii IH (Regest. lib. i, ep. 415), qtti et ipsi Ecelesise pro regno Sicilias, et tota terra quse
epistolse ad Siciliae prsesules suhjicit: «In eumdem esl citra Pharum, usque ad confinia terraruin ejus-
modum archiepiscopis, episcopis, abbatibus, prio- dem Ecclesias; quas utique regnum et terram, ex-
ribus, et universis ecclesiarum praslalis per regnum cepta civitate Beneventana, cum toto territorio el
Siciliae citra pharum constitutis : ita quod ubi po- omnibus dislrictibus et pertinenliis suis, mihi et
nilur Jn regntim Sicilim duximus destinandum,,ipo~ haeredibus meis praedicla Ecclesia Romana conces-
nalur legatutn in Siciliamet totum regnum duximus sit. y>Homagium hujus simile idem Carolus prsestitif
deslitiandum. » Nicolao III, tenui koc tanlum discrimine in subscri-
511 XXIU. Quamobrem In apostolieis litterts ptione : « jActum Romse ap. sanctum Petrum in
Clementis IV apud Dacherium {Spicil. lom. IX, papali palatio, an. 1278, menseMaii 24, ej"usdem vi
pag. 214), pluribusqueIn codd. mss. card. de Ara- indict., regnorum meorum Jerusalem an. n, Siciliaa
gonia et aliorum, nil frequenlius occurril regno vero xin. Nam Maria regum Hierosol.-stirpe prb
Sicilise et terra-quse est citra Pharum. Et quod prse- genita, prasterito anno mibens Carolo, jus et titulum
cjpue anknadverti debet, iisdem in litteris census in eum tfansfuderat. Hasc tempora excepit funesta
imponitur toti regno lam Ultra quamcitra Pharum, illa vicissitudo, quas audil VespermSiculm in Anna-
quod antea minime factum erat: « Pro toto vero r libus celebris; underegni ejus cospit dominaiio bi-
jgenerali censu ipsorum regni et terras oeto millia ceps, dissensionibus non modicis ôbnoxia maxiirie-
unciarum auri ad pondus ipsius regni in feslo beati que diulurna : ea vero jus sanctas sedis nullatenus
Petri, ubicunque Rom. poniifex fueril, ipsi Romano immutatum minutumve censum monumenta leslan-
pontifici et Romanse Ecclesias annis singulis persol- tur, quasjampridem in lucem edila neminem latere
ventur : J hac sane lege, ut excommunicationem in- possunl.
currerent non solvenles infra duos menses post XXV. Et vero Petrus III Aragonias rex, qui Con-
primumterminum; regnum totaque terra interdicto slantiam Manfredi liliam nxorem duxeral, eoque
subjacerent post alterum lerminum; ac denlque j'ure Siciliam invasurus cum classe advenit, Siculos
post tertium, « ah eisdem regno, et terra"cadetls ex alias ob causas ad defectionem paratos reperil; id-
toto, et regnum ipsurn, et terra ad Romanam•
Ec- circo facili negotio Insulam suas potestati subjecit,
clesiam integre et libere revertentur. El infra : quam ipse successoresque ejus tuiaii sunt armis no-
_« In quolibet etiam triennio dabitis vos et vestri in naginta annorum spalio. Dum autem post eum Ja-
dieto regno hseredes Romano pontifici unum pala- cobus filius, Fridericus II frater, Petrus hujus filius,
fredum album pulchrum et bonum. J Quod sancte ac Petri filius Ludovicus invasionis iitulo Siciliam
adeo servatuni fuit, ut si quando gravi ex eausa ipse- ultra Pharum obtinebant; Andegavenses Carolus H
met pontifex soluiionis lerminum prorogasset, nova ej'usque filius JJobertus, ac neptis Joanna I legilimo
constitutione caverel ne ullum prior illa fundamen- jure dominabanlur citra Pharum. Res demum ali-
talis detrimenlum acciperet. Sic Gregorius X (Ra5'ii. quando composuit 513 Gregorius XI, anno 1572,
1275, n. 47) Carolo solutionem differens ad festum inter Joannam regmam et Fridericuin III, Ludovici
sancti Michaelis: « Dictum terminum, inquit, pro- P fratrem. Quo ex tractatu valde prolixo ap. Raynal-
rogamus : ita lamen quod per prorogationem hujus- duiri' (1572, n. 5 seqq.) decerpam quas ostendant,
modi ejusdem solutionis faciendasin festo apostolo- apostolicam sedem acerrime vindicasse jus suum in
rum terminus in posterum nullalenus immutetur; Sicilias irisula. Siciliam novo excogitato nomine Tri-
sed fiat deinceps eadem solutio in prasdicto feslo nacriam deinceps vocatum iri decernitur; ita ut
apostolorum annis singulis srib poenis slatutis et or- « Fredericus ex hac causa nullo.unquam tempore
dtnatis, sicut in eonditionibus et conventionibus in- possit se intitulare tilulo regni Siciliae, sed tsratum
ter eamdem Ecclesiam et le hahilis plenius contine- titulo Trinacriae; ipsaque regina, hseredes et succes-
iur. J Et revera ad nostram usque astatem id moris sores sui intilulentur et vocentur titulo Sieilias : ita
•
pervenisse latet omnino neminem. At quianon pa- tamen quod intitulatio regni Sicilias nullum afferal
rum discriminis" nostris kisce temporibus eum illis prasjudicium intitulalioni regni Trinacrise, nec con-
pristinis iritercedit bac in re, summa saltem capita tra : imo quodlibet regnum pei. se dislinctum suum
non modicasliujus variationis attingam necesse erit: babeat titulum, nec alteri per alierum derogetur. »
video enim mirari aliquos, .non secus ac si diminu- Itaque Gregorius tractatum ratum habens : « Primo,
tio census ab ipsis i sgibus sine apostolica auclori- inquit, quia jura sacrosanclse Romanse Ecclesiae
late profecta esset, quod falsum esse mox patebit. sponsae nostrse conseivare, protegere et defendere ex
XXIV. Ac primo id certum ratumque esse debet, officii nostri debito obligamtir, ordinandtun providi -
Sicilias regnum, quocunque nomine appellatum in- rnus quod Joanna et Fredericus prsefatij.ecrignoseant»
Veuiatuft videlfcet i s ilollb *5t k^xim- ORlabiM ftfltioBet IticleBittfliftofflj speciafe et peftlneve c!i_
.59 . B. CAROLI MAGNI OPP. PARS I. SECTIO DI. 860
jure rlireetum dominium in loto regno tam uitra A num. J Et, ûod, remluee ipsa clarius ostendit,
quam citraPharum; ultra cui directodominioetjuriquod hujusmodi formula juramenti'AIphonso et Ferdinan-
in tolo regno tam quam citra Pharum nos et do praescribitur :|c Ego Alphonsus dux Calabrias,
Ecclesia Romana habemus, non inteudimtts in ali- Ferdinandi Dei gratia regis Sicilias III primogenitus,
quo derogare; sed ea volumus ei intendimus rema- si me, decedenle prsefato Ferdinando gi§, Tege, in
nere illassa, et quod tale et totum jus nobis et Ec- regno et terra praefatis in regemsuccedere coniingat,
clesise Romanse remaneat in dicta insula et adjacen- et ego Ferdmandiks princeps Capuse dicti Alphonsi
libus insulis (quse regnum Trinacrias intiittlabiinlur) ducis primogenitu^ in lempore obifus dicti Ferdi-
terris cilra Pharum. » nandi regis prasdefuncto
quale et qu.mtum habemusetinsuccessoribns 1 diclo Alphonso duce ijeni-
Sequiiur hoinagiiponliiici prasslandi tore meo superesse me Dei -grafiaprsefalo Ferdinando
formula ab eodem GTegorioprseseripta : quod ulique regi in regno et tepa prasfatis, juxta tenorem iitte-
esse prasstitum, « pro insula 1_icilia5una cum insulis rarum .nobis super hoc concessafum succedere, et
adiacentibus, quae regnum Trinacri_sn. nomiiialur: » regem Sicilise et terrae prasfaiorum esse coniingat,
videsis ap. eumdem Rayn. (1574, 20); ex tra- plenura homagiumjligium et vassallagium faciens vo-
ciatu enim isto aliud magis necessarium decerpi I)is domino meo domino Innoc. papas VUI et Eccle-
oportet. siae Romanaein regno SiciMss, et tota teiTa quas est
- XXVI. De annuO censu injungendo res operosior citra Pharum, et Iquanlum spectat ad terram citra
videbatur. Non enim regi Tfinacriae (nominis videli- Pharum, usque ad lconfinia lerraruiii ipsius Ecclesise,
cet concordke causa.excogitati) novo proisus exem- excepfa civilaie Beueventana cum tolo lerritorio ac
plo imponendus; nec regi Sicilise, quem esse titulum n omnibus districtibris pertinentiisque suis seeundum
pontifexJoannas acsuccessorum proprium vo- antiquos Juies lerrilorii pertinenliarum, eie. J Ilaque
luit, juxta prasseripium libri Censuum Romancs Ec- ad iniiium usque sseculixvi neque a ponlificibus ne-
clesise, ac prascedentium investiiurarumiotum subeundus , que a regibus quidpiam de censu (de jure siquidem
omnino erat. Quid igitur pontifev? Id oneris integrum ne pontjiici quidem erat quid attingere)
Joannae ac successoribus impouit: « Ad prasdicta qualis quantus\e fuerit, ante et post Cleinentem IV
_omnia et singula alia dicta Joanna, et successores mutatum unqttam :'uit. Secus esl de conseculis inde
"sui in regno Sieiliae inlegrakter Ecclesice Romanse temporibus -
pcrinde remaneanl obligafi, sicut si regnum ipsum XX\ IH. Eodem anno 1492, cnm Innocentius VIII
Sicilise cum ea iniegritaie qua dicto domino jCarolo Tttrainque Siciliam prisco more Alphonso ac Ferdi-
infeudatum exstitit, totaliter possiderei. » Deinde nando filio ejus coneessit, pontiflce eodem e vivis
Friderico regi Trinacriae partem census injungit, abeunte, Alexandejr VI ad summum dignitalis fasti-
quam scilicet 514 infesto sanctoriun aposlplorum gium evectus fucrat. Hic vero, sexto deeimo ineunte
Philippi el Jacobi, seu Kalendis Maii reginas Joannas sosculo, terram onijnem citra Pharum bipertito divi-
persolvefel, adcoqtte census inleger Sicilice reginae sit, ulvidere"est in ejus diiilomate ap. Raynaldum
ac successorum magnopere allevareiur : « Uncias (1501, n. 55 seq.), unde etiam historia temporum
auri, ait, iria rnillia ad rafionem prasmissam de flo- suppefil: « Neapolitanam, inquit, el Cajetanam ci-
renis quinque, aut ad pondus generale regni Sicilias vilates ac totam Terram Laboris et provinciam Apru-
pro qualibet uncia, quas reducias ad florenos auri ad tinampro eorum jtisto valore Ludo\ico Franciae cum
pondus et rationem prasdiclam, faciunt sumniam G titulo Tegis Neapolis et Jerusalem : ducatus vero et
"llorenorum-quindecim conlingenlium diclas insulas, onmes provincias fflalabriseet Apuliae eum tota eo-
seu regnum Trinacrise ratione debiti per ipsam rerum.teriaetiamprb eorum justo vaJofe Ferdinando
.ginam S. R. Ecclesise et apostolicse sedi: j-oclo el Ehzal.elk Hispaniarum regi el Teginse, cum litulo
videlicet unciarum, seu florenorum quadraginta mil- ducis et ducissae ~
Galalirias el Apulias... concedimus
lium. Eapropter successor Gregorii Urbanus VI cum et elargimur. Veniensque ad impositionem census
~1\gnum Joaunas in Garolum Dyrrachinum iranstulit {Ibid., n. 65), intactam relinquit summam a Cle-
'(Rayn. 1581, n. 5, 13 ei 14), acsi Trinacrias regnum "menie IV injitnclam regi Sicilia. pro generali censu
'non existeret, Clementis IV vestigiis insistens con- regui citra Pharum!et ultra; sed novo ab se instifuto
cedil Carolo « Tegnum Siciliae et tolam terram quas reano Neapolis seii terras citra Pharum omne isiud
est citra Pharum usque ad conflnia terrarum Ro- "onus imponit: « Pfo toto vero, ait, generali eensu
manas Ecclesias, excepta ci\ltate Benevenlana cam regni Neapohs quatuor, ac pro censu ducatuum Ca-
Xoto terriiorio ei omnibus dislrictibus ei pertineniiis labriae ei Apulise'pi'8edictorum etiam quatuor millia
suis : T>censumque injungil integrum « oclo millium linciamm auri ad ppndusipsorum regni et ducatuuin
unciarum auriad pondus ipsiusiegni. J Carolusque in fesio beati Petrij apostofl de mense Junn ubicun-
ipse in sacramento fldelilatis i « Promitto, etinquit, que Romanus poniifex fuerit, ipsi Romano pontifici
quod proiolo generali censuipsorum regni terrae et RomanaeEeclesias per dictos reges et. regnurn,
octo niillia unciarum auri ad pondus ipsius regni in 1S18 ac suos ki dicto I egno et ducatibus haeredes
Cesio beati Petri aposloli de mense Junii ubicunque anms singulis persolveritur ln quolibet etiam
Romanus poutifex fuerit, ipsi Romano ponlifici et iriennio ipsi reges et regina, suique in diclis Tegno
Romanae Ecclesiae annis singulis persolvam D et ducatibus haeredes dabunt nohis et successoribus
flem promilto quod in quokbet termino daliimus ego nostris Romanis pbntilicibus canonice intrantibus,
et mei in dicto regno kaeredes vobis el successoribus quilibet unum palafredum album pulchrum et bo-
yeslns Romams pontificibus canonice intrantibus num in recognitionem \eri dominii eorumdem regni
unnm palafreduni albuiri pulchrum elbonum, in re- et ducatuum. J Alexandrina autem ista divisio inter
cogiiiiionem veri dominii eorumdem regni et lerras. j gentem et leges semulos aliquandiu armis asgre de-
tfbi pro termino legendum triennio liquet ex supra ieiisa post annos quatuor in unum coaluii, Ferdi-
allatis, et ex adversariis ipsius Raynaldi, nndecmi- naudo lolam terram cilra Pharum suam in potesta-
que error inanifesius irrepserit. tem redigente. |
XXVII. Quid autem plura? Exstant apud Raynal- XXIX. Rei monumentum suppetit ex diariis Pari-
onm (1458, n. 57, et 1492, n. 15) Pii U et Innocen- disdeGrassis ap. j3jaynaldum (1505. n. 14) : Fran-
lii VIII, investiturae facfseFerdinando, et Alphonso, eiscus enim de Roxas Ferdinandi regis Gathohci ora-
"ac Ferdiuando fiho iisdem omnino fbrmulis servatis: tor, censum elequrim exbibens Julio II, his verbis
't Pro loto vero i_enerali censu ipsius regni ei terrse poi.tiflcem est allocatus : « Beatissime Pater et san-
oclo miJIia unciartim auri ad pondus ipsius rfegiri"in clissime domkie, serenissimus, potentissimus atque
'festo beati Peiri apostoli In quolifsel eiiam invictissimus prin.eps et dominus, dominus Ferdi
triennio dakis "iu et tui in dicio regno lisercdes nobis nandus Dei gralia Afagonias, utriusque Siciliae cilra
lei successoribus nostris Romm. pontl. canonice in- ultraque Pliarum ac Jerusalem rex Catholicus, san-
irariiibus unum palafredum albti.nipulckum et bo- Clitatis vestrje -et S| R. JSCcIesia.devo"tissimilsfilius
S6i COD. BIPL.—MONUM. ETC, SEU COR.'CAROLTNUS.— APP.—tilSS. DE DIPL. RUDOLPHI. 862
et aominus rneus, dictique regni Sicilias citra Pha- A PJiarum libenter accipimus et aeceptairius.. Charis-
rum verus el legitimus rex.et paciflcus possessor, simo in Christo filio nostro N. salutem t et optatis-
cupiens reddere quss suul Dei Deo, miltit sancliiati simam prolem a Domino precamur; eique populis ac
vestras hunc cquum album decenter ornatum, et vassallisapostokcambenediclionemimpeiiimur.^lg
censum eidem sanctitali vesfras el S. R. Ecclesias In nomine Patris, et Filii, ^st Spiritus 'saiicti.
pro tliclo regno Sicilias citra"PhaiHim hoc anno de- Ainen. J I.a scilicet Innocentius XIH Cassareo ora-
hifuni, elc._i Ludo\icum nihilominus de jure quod tori respondit, ut doeet Otterius iri sua Historia
in ,novum regnuni Neapoliianum ab Alexandro VI (Tom. 'VIII, pag. 24), cujus _aucloiitaie libenter
atieptus erat, non excidisse ante annuin 1510 testa- utor, ut quas nos quotannis propriis auribus accipi-
lur kisioria omnis. Tunc vero variis de causis, prae- mus nionumenlis annalium commendala lectoris ocu-
cipue ob alienata jura quae a Romana Eeclesia acce- lis subjiciam.
psrat, ab Julio damnatus, regno exutus fuil, quod XXXI. Quascrim ila sinl, sex animadverti oportet
idem ponlifex Ferdinando concessit ob_insignia il- hujusniodi census pefiodos, aucloritate apostolica
Uus merita. Alexandrina quoque divfsione anliquata, omiies inhasrenles. 1. Northmannis a Nicolao H'
in slatumprislinum terram citra Priaruin reduxit: anno 1039 imposili fuerunt denarii duodecim pro
« In eum sialum, inquit,' in quo ante divisionem unoquoquc jugero, de quo in superioribus saiis
prasdictam -existebat, reponentes, resiituenfes et multa. 2. Innocentius II loco anliqui ejus cen-
plenarie reiniegraijtes, regnum ipsum Siciliaset Je- - sus, anno 1159 Rogerio primo Sicilias regi sexcen-
rusalem cum tota dicta terra citra Pkarum usque ad tos squiiatos injunxit, quadfingentique addili ah
confinia leirarum dictas Ecclesise Romanae cxcepia jj Adriano IV Willekno successori Rogerii pro Marsia;
chitate nostra Beneveniana cum tehitorio ei perli- ita nt niille squifati, -seu aurei nummi, de quorum
nentiis. J Periude censum j'uxla yeterem formulam valore non constat, tolumamiuum censum efhccrent.
expressil: « Pro toto vcro generali censu regni Si- 5. Clemens IV anno 1265 Carolo Andegavensi octo
cilias et Jerusalem octo nriika unciarum aun.... In milleuncias auri, seu quadraginla floreiioruin millia
quolibet etiam termino (legendum haud dubie trien- pro censu generali utriusque Siciliseimposuit. 4.Gre-
nio) ipse Ferdinandus rex ejusque in dicto -regno gorius XI anno 1572 Trinacriae seu -Sicilise ultra
Sic_Ii__et Jerusalem kasredes et successores dabunt Pharum regi unciarum iria millia aut quindecim
nohis et successoribus noslris canonice iutranlibus nnllia florenorum iraponit, -sol.endorum videlicct
nnum palafrenum album pulckrum et bonum 51^ possessori Sicilise citra Pharum, qui censum inte-
in reeognitionem veri dominii ipsius regni Sicihas et grum- sanctas sedi persoI\ere tenebatur. 5. AJexan-
Jcrustlem. » Diploma exstat ap. Rayn. (1510, n. 25 der VI anno 1501 eumdem censum unciarum auri
seqq.), etin Corpore Diiflomatico(Supplem., tom. III, oclo millium, bipertiio divisum, totum injungil Si-
p. 20), hoc taroen discrimine quod Raynaldus pras- eiliaecitra 'Pharum, quem poslmodo Julius II redu-
lermiitit forinulas, quippe quas prascedeniium diplo- cii in stattim pristinum. 6. Ae dcnique Leo X anno
mafum omnino similes agnovit. In Corpore autem 152i annuum censum nostri asvi auctoritate aposto-
DiplOmalico singulas exhibentur, et in nuper relata lica stabilivit: i Obligavii et obliaat eumdem Caro-
generalis census duplicem leclionem admittit. tf-Octo lum regem et regnum ipsum Siclliae citra Pkarura
millia ducatorum [«.., nnciarum; at reiinendum pro tcmpore obtinentes, quod ipsi pro recognitione
ducatorum]. » Etenim Leo X omnium primus im- veri et direeti dominii teneanlur solvere singulis an-
posiril, « pro sokio annuo censu septem mille duca- C nis in perpetuum camerse aposiolicas seplem inillia
los auri cum palafreno albo; J quem successor-es ducaiorum auri de camera iu feslo ejusdem beali
iniilali sunt. Petri, Tiltra solitum censuin parafreni alhi. J Ita in
XXX; CaeteruinJulius, juxta ingenium sseculi, pa- capitulis inter Leonem et oiatorem Caroli V, inser-
rum solerter de ierra aul Siclia citra Piiaruin loqui- tis dipiomati ejusdem pontificis quod exhibet Ray-
tur: eam siquidem legnum Sicilim et Jerusaiem pas- naldus c sehedis Baronii (1521, n. 81 seqq.). Hujus-
sim appellat: quasi vero Cransmarinum id reguum, modi auleiii« census seplero.millium ducaiorum auri
euj'us merum titulum Maria Carolo Andegavensi at- ratione novas -
concessioms feudi dicti regni de novo
lulerat, in terra cilra Phaium situm essei, ut credi- imposili mentio iterum occurril : aliisque in apo-
dit successor ejus Leo X, cum Carolum V, de utro- stolicisiiiterist,n. 92) serael, iterum ac teiiio memo-
que Tegno investivit (Bidl. Rom. tom. XIV, pag. 245; ratur, ianquam auctus censui parafreni alhi, allis-
Lvnig., Cod. lt. Dtpl., tom. IV, part. u, pag".1347et simo obrutis silentio octo unciarum millibus, quae
1554), quod senlentia ejus liiteraium icsiatur: antea consueverunt imponi.
« Proprio juramento faiealur el recognoscat expresse XXXII. Toddcm solvehantuf a Carolo Andega-
regnuro Siciliasel Jerusaiem, ac tofam lerram ep- vensi pro generali censu utriusque Sicilias, cum Ru-
rum quos est cilra Pharum"usque*ad confmia terra- dolphus Gi egorio X et sacri Rom. imperii electores
rumipsius- Ecclesiae Romanas, excepta chilate Bene- confirmabanl Nicblao IH « regnum Sicilice cum om-
ventana. Eodem sensu a successoribus Julio III, nibus ad 519 ipsam spectanlibus tam cilra Pharum
Clemcnte VIII, Gregorio XV, Alexandro VII atque quain i llra. J Cum vero similis fere census, quinque
Innocentio XHI, in diplomatibus queis Philippns II, D videlicei ac triginia aureorum millia; ad mille schi-
DI et IV, necnon Carolusll et VI, -de utraque Sicilia faios redacla olim fuerint ab Innocenlio fl et
iinesliuntur, terrain eamdem aecipi comperlum erit Adriano IV, non esf miraudum, auri uncias octo
citaiis locis. Luculenlius etiam palet ex regii orato- mille, ad septem millia ducatorum auri apostolica
ris veibis, queis censmn cxkibens stato die pontifi- aucloritate redactas esse. llullo niinus mirari opor-
cenfalloqnilur : « N. N. dominus meus clementissi- tet, Terras, seu Siciliascitra Pharmn, aut etiam re-
miis nnitit sanclkati vestrse kunc, quem ego regio gno Neapolis, quse liia nomina idem valent, ioium
suo nomine prsesento, equum decenter ornatum, et onus esse impositum. Ita cnim fuil Noiihmannorum
septem millia ducatorum pro solito censu regni Nea- fempore; ei, si annos dempseris circiter scxtleciin
poliiani; Deum optimum maximum cxorans ui eum- Caroli Andegavensis, cum patenti eo nomine gene-
dem permultos annos vestra sanctilas leciperepos- ralis census Sicilia eliam ultra Pkarum censui oh-
sil pro bono Cbrisiiamtatis nostrasque sancfae iidei noxia esse declaratur, compertum exploratumque
catholicas augmento : quod sua regla majestas optat, erit, po.ses.ori tantum Siciliae citia Phafuro censum
el ego enixe voveo. J Quas autem reponil pontifex, aSio tempore alium esse impositum, palafreno, seu
juxia \eterem forniam, nikil omnino de aposiolicas equo aihi coloris excepto, qui Titriusque Sicilias di-
seiisjurein regnum Siciiias el lerratn citra Phanmi rectum dominium, quo utittiT sancta sedes designat:
.esse mutatum-aut delraclum pvlsfrciunt: « Censurn in 1ecogailionemveti domini eorumdem tegni et terrm.
huuc nobis et sedi aposlolica. deliilum pro directo Illud \ero mirandum valde essel, Siciliam insulam,
dominio regni nostri ulriusque Sicilise cis ultraque quas una cum Calabria donationum tomnium, quas
863 B. CAROLI MAGNI OPP, PARS I. SECTIO ffl. 864
Orientales Augusti, patrieii, aliique fideles pro reme- ___.Summa reipublicae tuitio de stirpi duarum rerum
dio animarum suarum fecerunt sanctas sedi, ab iis- sacerdolii -et impefii rilviua inslitutione proveniens,
dem Augustis addicla fuerat solutionis trium talen- yimque suam exinde muniens , humanum genus sa-
torum ac semis; sive aureorum quinque et triginta lubriter gubernavit in posterum, et reget Deo propi-
millinm, et pro qua vindicanda summi pontifices tio in seternum. Haeesunt duo dona Dei, maxima
acerrime pugnarunt, ex male percepta terras citra quidem in omniljus a superna collata clementia, vi_
Pkarum significatione, juris ancipilis credi. Omnia delicet aucloritas sacra pontificum et regalis excel-
enim monumenta certa tum in annales relata, lum lenlia potestatis. Haeeduo Salvator noster medialor
in tass. codicibus exstantia, secus docent. Alque hsee Dei et hominum Jesus Christus sic per seipsum acti-
satis sint de Sicilia citra Pharum et ultra a Rudol- bus propriis et dignilatibus distinctis exercuil, ut
pho, et imperii principibus, seu electofibus confir- uiraque ab ipso, tanquam ex uno eodemque princi-
mata. Mox sequentur diplomaia ; Rudolphinum qui- pio mariifeste procedere omnibus indicaret.
dem ex autographo quod servalur in iabularioiHolis Ab eo igitur solo vivo et vero Deo recognoseentes
Adrianae; electorum autem ex ipso codice Rudol- omnia, a quo reges ot regna suropsere principia et
phino, quem exhibuimus, in fine enim ejusdem audi> sacrosanelse Romanse 521 Ecclesias beneficia erga
ploma istud cum alio Rudolpbi reperitur. Idem nos innuniera recoientes, plenis excitamur affectibus
tem dabitur diligenler collatum cum autographo ea /qusepossumus illi retribuendo rependere, a qua
ejusdem tabulariL nobis etnoslris praedecessoribusregibus Romanorum
tam grandia, lam excellenlia dona conspicimus esse
I. ' tributa b.
JJ
Prasfati itaque praedecessores ad magnificentiam
520 Diploma Rudoiphi regis Romanorum cum sua munerum el gratiarum quodammodo ineflabilemlar-
bulla pendente. gilatem, quam del ipsius matris Ecclesise uberibus
susceperunt, faciejm gralitudinis convertenles, nec-
Sanctissimo in Christo Patri, et domirio D. Nico- minus attendenlesj quodeademmater Ecelesia ipsos
a
lad papae HI Rudolphus Dei gratia Romanorum in dulcedinis benedictione prasveniens, trausfereudo
rex semper Augustus. Ad perpetuam rei memoriam. de Graecisimperiujai in Germanos c, eisdem dederat
~ An. 1278 Nonis Junii Nicolaus DI suis litteris
pontificiam kanc instructionemmonumentis compro-
inseruit privilegia Ludovici et
Ottonis, Henrici, eaque balam, Rudolpkus |diplomata duo edidit, quas cxstant
Rudolpho transmisil: « Ne, aiens, per hasc nos ali- ap. Raynaldum (1279, num. 1 seq.), quemadmodum
quod novum petere, vel a tuis prasdecessoribus impe- alia apud eumdein exstant annis praecedenlibus
ratoribus Romanis insolitmn existimes poslulare, ad (1274, n. 5 seqq.,-1275,58 seqq., 1278,45 seqq.). Quod
luam conscientiam plenius serenandam, qualiler illa ex autographo archivi caslri S. Angeli promulga-,
certi praedecessores tui Romani imperatores expres- mus, est omnium ullimum, quo praecedenlia omnia
serunt, qualiler illa adRomanam Ecclesiam pertinere rata habentur. J
sub expressis terrarum dislinclionibus declararunt, b Exordio isto nihil sequius: Deo, a quo omnis
tibi de verbo ad verhumtenoresprivilegiorumipsorum potestas, et priricipis apostolorum successori&us
imperatoTum, sicut in arcbivis Romanas Ecelesise .
n aeceplam Tefert regis Romanorum futuri imperato-
reperimus, subbulla nostra'transmittimus; » multa ris dignitatem; beneficia sibi suisque praedecessori-
etiam Conrado lninoritas Rudolpki oratori communi- • iras a sancta sede concessa exaggerat, quibus se
cavit, regi eidem Romanorum ad pleniorem fidem fatetur moveri adr.ferendaro, grali animi ergo, con-
referenda. Prasterea formam ei prasscripsii aliis lit- firmatione prseteritprum omnium privilegiorum, gra-
teris, qua uti deberet in privilegio. Etenim quae a tiam. Quas beneficia praedecessoresacceperint •mo-
Rudolphi legatis Lugduni an. 1274 el quse anno!275 numenta annalium Jtestantur, quas veroipse,exûpe-
ab ipso Rudolpho Lausanaserat adliibita coramGre-' rius allalis epistoIis"patent. Illud praecipue magnuni
civitates 1exarchatus nominatim kaud ae singulare reputat imperaloriam maieslaterii a
gorio X, quia
recensebat, causa erroris fueral ea siquidem juxta sanda sede renovatam in Occid.
ejus astatis morem ecclesiasticas ditiones iia expri- 0 Tantum abest ut' de Grasciain Occidentem sit
mebal: « Ad has perlinet lola terra , quasest a Ra- translalum imperium, ut fJrasci imperatores usque
dicofano usque Ceperanum, marchia Anconitana, ad iniiia sseculi tertii deeimi perseveravefint: tum
ducatus Spoletanus, terra comitissseMathildis, comi- vero per annos fere sexaginfa Latini imperatores
tatus Brittenorii exarchalus Ravennas, Pentapolis . eorum Iooo, Balduirio Flandrias comite aciem du-
Massa Trabaria cum adjacentibus terris, et omnibus cente, regnaverint, ac demum per Michaelem VHI
aliis ad Rom. E- pertinentibus. J Nicolaus igitur in- Palasologum Graeco iniperio restiluto ab anno 1260
" ter Mathildis
t
et Pentapolis, hsec adj'ungenda trans-
et
ad 1455, cum Mahometes II Constantinopolim cepit,
misit: Civitas Ravennas, J_milia, Bobium, Cas- in Constantino XI iGrsecum idem imperium defece-
sena, Forumpopxtli, Forumlivii, Faventia, Imola, " rit. Quamobrem Roma Friderici HI coronaiionem
Bononia, Ferraria, Comaclum, Adria, atque Gabel- 1 omnium ullimam vidit ante imperii Graecorum de-
lum, Ariminum, JVlonsfellri, territorium Balnense, fectum : renovalio aritem imperii in Germanis faeta
Penlap. J Et posl alia roulla : « Omnia igitursu- luerat a sanclo Leone IH anno 800, sexceniesimo et
pradicta tam propriis, seu specialibus provinciarum, quinquagesimoanteihujnsmodi defectum. Quin etiam
terrarum, civitatum atque locorum expressa vocabu- Innocentius III irarislationem illam a Grsecis schis-
Jis, quam etiam non expressa , et quaecunque aUa maticis in Balduinum catholicum ratam habuit, ut
pertinent ad Rom. Eccl. de voluntate et conscientia, patet ex ejus regeslo ap. Raynaldum (1205, n.
consilio , et consensu principum imperii libere iki 10), et Honorius IU| (Id. 1217, n. 4 seqq.) Petrum
dimittimus renuntiamus et Testituimus : nec non ad Antissiodorensem comitem e Galliis advolantem Ro-
omnem scrupulum removendum, prout melius valet mam, in ecciesia saneli Laurentii forisMurum, ut
et efficacius intelligi, de novo concedimus , conferi- habet cliron. FosssejXovse, cum magnd gloria et de-
mus, ei donamus, ut sublata omnis contentionis , et core Grsecum imperkorem eoronavft; dalisque ad
dissensionis materia firma pax, ei plena concordia patriarchamiConstanlinopolilanum litteris, id ah se
inier Ecclesiam et imperium perseveret. J Ac demum factum, sine tuo, vel alterius prmjudicio, vel contem-
infine: ~Promitlimus insuper quod poslquamRomam ptu variis de causis, quas enarrat, proteslalus est.
ad lecipiendam unclionem, coronationem et impe- Eapropter Rudolphus de imperatoria diguitale, seu
riale diadema pervenerimus, ipsaque perceperimus, majestate intelligit, quo eiiam sensu vetus inscriptio
infra octo dies prasmissa omnia et singula innovabi- Caroli Magni sevo Renovatio imperii accipienda est.
mus.etdertovomtegreetpleMfie faCieraus. » Juiift Inêrmaiios autem |traiisla(amjure dicit,quiaf ran
865 COD, DIPL,— MONCM.,ETC, SEU CODES.CAROLINUS,— APP. - DIPL, RUDOLPHI. 866
id quoderant,ut grati prasdicareniur filn laudabilis A J lis excellentias culmen assumpti, ul de susceplis do-
recognitionis effeclu a: inter caetera, quasipsi Ro- nis innumeris, quaede manibus diclaematris accepi-
manse Ecclesise conflrmarunt, dimiserunt, seu-etiam mus, 523 non niinoris Tecognitionis,debitumsol-
concesserunt, totam terram, quseest a Radicophano veremus, praedicta omnia in prassentia i
recolendas
usque Ceperanumb , 522 marchiam Anconila- memorisedomini Gregorii papseX recognovimus,
namc_ ducatum Spoletanum d, terram comitissas ac ea omnia et singula ipsi pro Romana Ecclesia, se
Malhildis e, comitatum Brictenorii f, «xarchatum suisque successoribus recipienti, confirmavimus,
Rayennae, Pentapokm, massam Trabariam, cum innovavimus, et de novo concessimus, atque donavi-
adjacentibus lerris, et omnia alia bona, terras, pos- mus, ipsa nihilominus proprio praestilo corporaliter
sessiones, et jura ad Romanam Ecclesiam pertiuen- juramenlo firmanles i.
tia in multis privilegiis imperalorum a tempore Verum quia postmodum absque nostro consensu,
Ludovici expressa sive contenta B, ipsi beato Petro conscienlia, vel mandato Rudolphus cancellarius no-
coslestisregni clavigero,fejusquesuccessoribus, et Ro- ster a civibus Ravennalibus, Bobiensibus, Cassena-
manasEcclesisedimisernnt, renuntiaverunt, restitue- tensibus, Foropopuliensibus, Foriiviensibus, Faven>
runt, et conflrmarunt; etadomnem scrupulum remo- tinis , lmolensibus , Bononiensibus, Urbinatibus,
yendum, prout meliusvaleret, el eflicaciusposset intel- ac honrinibus Montis Feretri, Bertenorii, necnon
ligi, contulerunt, concesserunt, et etiam donaverunl, et aliis aliarum civitatum, atque illarum partium et
sicut in eorum privilegiis, seu litteris conlineiur K locorum, quas ipsius Ecclesia? Romanas juris exi-
Nosque postriiodum,prout Domino placuit, ad rega- stunt, juramentum fidelitatis nomine ,<noslrodicitur
B i
corum monarchia Caroli Magni tempore Germaniam In privilegiis Ludovici et successorum,' qulbus
amplectebatur, discissam postmodum^ ita ut cum Rudolphus inhaeret,"nullam ex his modicis ditioni-
Otto I Germanise rex an. 962 imperator designatus bus reperire erit. Quidenim vero speciali denomina-
fuit, recte constanterque translatum dicatur impe- tioneopus erat massm Trabarim, si Peniapolenses
rium a Francisad Germanos. Albertus Rudolphi fll. omnes civitates, hasque inter Urbinum cum omnibus
extra_aleamrem ponit in suis litteris adBonii. VIII, finibus ac terris ad easdem civilatespertinentibus no-
qnarum autogr. exsiat in archivo Molis Adr. et minatae erant? Nova siquidem ista nomina, locorum-
apogr. ap. Rayn. (1505, n. 10): « Roni. imperium, que divisiones fuerunt in causa cur ponlifices ipsi,
inquil,-per sedem apostolicam de Grascis translalum qui Avenione constiterunt, sua et Ecclesiasjura igno-
est in persona magniflci Caroli in Germanos. J raverint, Testem appelloJoannem XXII, qui an.1519
Dum fatetur, uni Romano pontiflci ab imperato- capitulo Vaticano (Bullar. Vat. tom. I, p. 255) si-
ribus referri acceptum quidquid sunt, quod olim gnificat, rectorem marchias Anconitanse indigere :
Ludovicus HBasilio, perspicue docet, Romauos tan- i transumptis priyilegiorum surjef Goncessionibusfa-
tum pontiflces imperalorias illius dignitatis inslaura- ctis Ecclesias Romansede Provincia marckias Anco-
tores, sive instiiutores, per coronationem conferre nitanas, massa- Trabaria, Terra sanclae Agathse, ac
imperium. civitale, quondam comitatu Urbini. J "El seq. anno
^Puta civitatem Romanam cum suo ducatu a Lu- rectori ducatus Spoletani pari modo necessaria do-
dovico Pio et successoribus insertam privilegiis, Ro- cumenla tradenda praseipit ab eodem capitulo:
« Cum regesta jurisdictionem ducatus Vallispole-
mano pontifice supremo principe sic volente, Tu-'f%tanas
sciam Langobarnicam. et territorium Sabinense ex tangentia penes vos fore dicanlur, diclaque
Caroli Magui donaiione : quaeomnia Rudolphi tem- necessaria Regesta dilecto fllio reclori ducalus prasdicti fore
pore uno Terrasnomine appellabantur. dignoscantur, etc. » Utrinque et ex massa
et ex ducatu Spoletauo trabes ad basilicae
c Paiiem maritimam Pentapolis vefsam in Mar- Trabaria, aliarumque ecclesiarum Urbis instaurationem ne-
cbiam, quandocunque id factum fueril; in qua erant cessarias peti consuevisse constat (Cod. Car. ep.
civitates, Ancona, Firmum, Auximum, Camerinum, 6J3,87, al. 61, 66). concessumque'a pontillcibus j'us
Fmium, Esim, Senegallia, et Pensaumum, (necnon capitulo eas incidendi utrobique compertum est. Ex
Asculum)cum omnibus dicecesibus suis , ut est in laudatis etiam litteris liquel, in archivo basilicse, li-
geslis Innocenlii III apud Baluzium (Tom. I, p. 5). brum privilegiorum Romanae Ecclesias, ae regesta
d Septem videhcet civitales ab Ollone I pro nostrmi ponliflcum existere : al Pentapolim tot nominibus
animmretnedio,nostrique filii,jet nostrorum parentum> designatam, Spoletanumque ducatum Vallis Spole-
Petro apostolo ejiisque successorihus donatas anno» tanas nomine appellatum in vetustis privilegiis mve-
362, csetprasqueomnes ab Henrico I concessse anno< niri nemo dixerit. Pontiflcem vero in Ecclesias Ro-
1020 litulocompensatioms, simul conjunctseducalumi manseditionibus obnova inducta nomina peregrinari
Spoletanum olkn efficiekant. Sed Rudolpki asvo in- nemo negaverit.
gens mutatio facta fuerat: quare in praedictis gestisi i Anno videlicel 1275^, Lausaiise apud Rayn.
irinoc. HI legitur: « Recuperavit Rom. Ec. ducatumi (1275, n. 57) conceplis kisce verbis enumerando re-
Spoleti, et comitatum Asisii, videlicet Reatem, Spo-• censet Ecclesias diliones : « Ad has pertinet lota
lefum, Asisium, Fuigineum, et Nuceram cum omni--- terra,quae'est -a Radicophano usque Ceperanum,
bus diocesibussuis. J exarchatus Ravennae, Peniapolis, marchia Anconi-
c,De hacsatisest diciumx.issert.at.' anlepenull. : tana, ducatus Spoletanus, terra comitissaeMathildis,
quam consule. comilatus Brittenorii cum adj'acentibuslerns expres-
1 Forili\ii velui appendix inPippiniana donationei .sis in multis privilegus imperatorum a tempore Lu-
ap. lib. pontific. Castrum Sussubium recensebatur, dovici. - Quas alio ordine Lugduni recensila nuper
ut alibi dictum fuit (Tom. I, pag. 65) cujus ne men- vidimus (col. 865, not. a). Quamobrem diplomate isio
tio quidem occurrit in prhilegiis Ludovici et succes- superiora omnia complectiiur.
soram. Nunc vero specialis domiuatio, seu comita- i Eo "in juramento Lausanas prasstito. c Vobis
tus erat, quas Cavalcai.omes Venetiis moriens tem- etiam, ait, domlno meo fJregorio papas et successori-
pore Alexandri IQ sanctassedi restituerat (V. diss. bus vestris omnem obedienliam et honorificentiam
antepenult. n. 17). quam devoti et catholici imperatores con-
6 In dissertatione (num. 5) dixi, qualis, quantus- exhibebo,
sueverunt sedi apostolicas exhibere. Et si propter
que esset idtemporis exarchatus. De Pentapoli ej'us- negolium metun Rom. Ecclesiam oporluerit incur-
dem temporis judicare quisque potest, marchia An- rere guerram, subveniam ei, sicut neoessilas postu-
conitana detracta. Summaest, varia ista nomina, laverit, in expensis. Omnia vero prasdicta tam jura-
exceptis ducatu Spoletano et lerra MalhiJdis, nil mento quani scripto firmabo, cum imperii fuero co-
~
aliud designare, quampippinianam donationem a ronam adeptus. Electores fidelitatem adjiciunt.
Carolo Magnointegram sanctaesedi vindicatam. .... > '
£6? J3. CAROLIMAGNIOPP. PARS I._SECTIO IH.- 868
recepisse, nos conspicientes id in prsejudiciumjuris A gula tam propriis seu specialibus provinciarurn, ter-
diclse"matris Eccleside subsecutum, quidquid per Tarum, civilatumj atque locorum expressa vocabulis,
euradem caneelJariumr seu queincunque aiium in quam etiar.inon expressa, proui meliusvale. eleffi-
prasdictis civitatibus, Jocis, et terris, seu per komi- caeius inlelligi, ip'si beatissimo Petro, et vobis, san-
nes ipsarum civitatum, terrarum, atque locorum ctissime pater domine -Nieolae papa III, et per vps
jiclum, gesium, recognitum exstitit, sive juraturo, -et suecessoribus vesiris Romanis pontificibus,'et ipsi
specialiter prasdicta juramenta, remittimus, relaxa- Romanse Ecclesise d deitovo libere et plenarie con-
nius, et eij. expresso renuntiamus', ac prsedicta cedimus, conferimus et donamus, ut sublata omnis
omnia revocamus, cassamus, annullaninsj irritamus,' conlentionis el diijsensionisggg malerla, firma pax
cassa et irrita nuniiamus, ac oranibus \iribus va- et plena concoraia Inier Ecclesiam - et imperium per-
cuamus;-volenles, statuentes, el consentientes ex- severenl °. j
presse, quod per id nullum jus nobis et imperio ae- Ut autem hasc birinia vobis memorato sanctissimo
crescat, vel ipsi Ec-clesise Romanse depereat tam Palri nostro' domino Nicolao sacrosanctas Romanse
circa possessionem, quam circa-proprietatem in ci- Ecctesiae summo 1pontiflci, vestrisque successori-
vilalibus, terris, ellocis prasfaiis, ac homiuibus, ju- bus \, et ipEi R.oJm?nae Ecclesias per ngs el nostros
ribus, ei jurisdictionihus eorumdem «. successores Ronranorain reees ef "imperatores in
Et qriia decetfegales actus in omni claritaiepro- perpetuum observenlur, firnraqne sempef, et ineon-
cedere, ut omnem obscuritatem, quam-frequenter cussa permaneanl, nrassens noslras r8eogni.ir._}_S_
generalitas consuevit inducere, g_l__. nostra tollat declarationis, conjcessioniset donalionis privllegium,
regalis expressio, ac jura ipsius niairis Ecclesise per g de conscientia nostra, et expresso manuato conseri-
nostfamdeclarationein, quam decernimus esse perpe- ptum, j'ussimus aurea bulla typario riostraelriajestaiis
ioam, plenariesolidenlur; recognoscimus, fatemur, et impressa muniri, jacipsum ad perpetuam soliditafem
oraculo prassenlis edicti adseternammemoriamdecla- el certifridinem vobis et ipsi Romanas Ecclesfaeex-
ramus, civilatem Ravennaiem et _Emiliam,-B.ohium, hiberi. Promittimus insuper, quod poslquam Romani
Cassenam, Forumpopuli, Foiiivium, Favenliam, Imo- ad recipiendam uiictionem, cqronationem, et impe-
lam, Bononiam, Ferrariani. Comaclum,Adriam, atque riale diadema perlyeiierinius, ipsaque perceperimus,
Gabellum; Ariminum, Urbinum, Montetnferetrum, infra octo dies prasmissa omnia et singula innovabi-
lerritoriumBaJnenseii, suprascriptas provincias, civi- mus, et de novo integre ac pleuarie faciemus s.
lates, loca, etierriloria, necnon et oinnia supradicta Tesles autem hi sunt: yenerabilesFriderieus ar-
cum omnibus finibus, territoriis, atque insulis iu ierra chiepiscopus Salzburgensis, Joannes Hymerisis, et
marique, adprovincias, civitaies, terriloria. etloca su- -Wernhardus Secojviensis ecclesiarum episcopi; Gif-
pradicla quoquomodo pertinentibus, ad beaium Pe- fridus decanus ecjclesiassancti Audomari Morinensis
trum ccelestisregni-clavigerum,-et advos patrem bea- diosceseosdomini jpapascappellanns,-Henricus abhas
lissinmm dominum Nicolaum papamierlium, et ad Admontensis, Nicolaus archidiaconus Tudeiiinus;
successores vestros Romanos poniifices, et ad Ipsam illustres Alberlus et Harfmannns fratres de Hab-
Ecclesiam .Romananfpleno jure, ac integre non so- spurch et de Hyburch comites^,lantgravii Alsatias,
lum in spirituaiibus, sed etiam in temporalibus, in filii nostri; ac spectabiles viri Fiidericus burgra\ius
solidum pertinere, ac vestri et ipsius Romanas Ecele- (ieNurembercb, ileinricus.Marchio deHabperch,_Bur-
siae pleni juris, ditionis, ac principalus existere °. charddsdegggHohenberch, et Heinricus de Furs-
El ad omnem duljiiaiionis scrupulum in poslerum € tenherch comites, JHeinricusSluzzelljnus cappellanus
abolendum, et ut nostra deyoiio erga -ipsam niatrem rioster, magister Chunradus de Herwehngen, ma-
Ecclesiam clarius enitescat, prasdicta omnia et sin- gister Angelus carionicus sancti Valentini 'de Fereu-
a Hac de re abunde est dictum in disser.atione gotiipontiflcibus"facesserent, tamen concordia"inter
(num. 8 seq.). sacerdoliuni el imperium manente, omnia in luto
i>In forma quam Nicolaus more praedecessorum erani. Nam renovafas huie lantas majestati ingenita
Rudolpho praescripsit, ul \idere est,relatama Ray- esl defensio EccleSioe,quod uberrime demonslratum
ualdo (1278, n. _62),ex regesto Nicolai IIIsupremum fuit I _
locum tenent Renlapolis et massa Trabaria, sed Ru- f Ex nominuni mufatione id novi accidit, quod
dolphus, cum eas recensuerit superius, hoc loco absolula etiam dorpinalio Urbis ac Romani ducatus,
utra__.quepra_.eril.
~ quse a nullo unquam rege aut imp. donata repme-
Opportune declarat Ludovici et successorum tur, asseriiur, R.oriiano poniificL Ludovicns siqui--
planissima illa verba : in suo detineant jme, princi- dem et successored Otio ei Henricus, conditione ap-
patUj atque^.ditione : addendo in spmiuahbus et posita, sicut a pradecessoribus vestrts usque. nunc
lemporahbus. Nam recenliores nopnrilios Arnaldi in vestra poteslaie \et ditione tenaistis et d sposuislis,
Bnxiensis discipulo. sequi non pudet, ne dicam populi partes non| excluserant,""sed ex quojjer xii
seelas alius homines, tantaque in iuce errare dele- sasculum ccepla est audiri Terra a Radicofano usque
etat. Ceperanum, Romaiejus terras caput casterarum dona-
d Quairivis in Ritldolphino diplomale nibil aper- ]J tionum naturara inuuisse videiur.
iius nihilque signiflcantius desideretur ad apostoiicss g Prasdecessores Rudolphi cum exercitu ad coro-
sedisjura quodaliinet^quod ianien Pippini, Caroli, naiionem venerantj quse res valde erai incommoda
Ottonis, Henrici solemne fuit, pro remedio, seu mer- fodri catisa. Rudolpho autem miliium numerus pras-
cede anima- offerendi Petro el saecessotibus-proyin- scriptus fuii_ ut annales Colraarienses liadunt apud
cias et cjvilates-nusquain auditur. Pippinus enim Ec- Ra\n. (1275, n. 56) ubi res est de colloquip Lausa-".
clesiasRomanaeditionemangustis finibus circumscri- neiisi": « Papa, inquiuhl, regi corisuluerai, ul Rornam >
plam amplificans exarchalus donaiione; Carolus ad festum Pentecoiles cuin duobus urillibus militum.
Tuscias, Sabinias, Campaniasprovineias adjungens ; veniret, uteum in limperatorem Romanum solenmi-
atque Otho, et-Henricus ducatum Spoletanum Jar- ter coronaret. J liiueralio enim poniiflcis causa Al-
gienles, oplimo quidem jure illis voeibus usi sunt. phonsi, 'reique diflicultas colloquium Lausariense
At Rudolphus, qui Ludovicum imitalus alienas do- protraxerai sub ieslum omnium sanctoruui pro ea
nationes verbis amplissiiuis confirmal, ditionesque solemniiate condictum: quare eamdem differri opor- _
invasas festituil, de suo nihil addens, easdem voces tuit ad Pentecosien _. cumque interim poulifex obi--
adhibere nec polerat, nec debebal. erit diem suum, aliseque dilationis causas supervene .
e Novum atque anlea inauditum genus confir- iint,"de quibus in bisSertatione sum Joculus, tandiu
mandi Ecclesiss jura apertissimis verbis ad concor- solemnitas dilata fuit, ut eam celebrandi spes fan
diam sacerdoiii et imperii coarctat. Quamvis enim dem omnis evanuerit.
rebelles pontificii principatus subditi non parum ne- i
--- rnT>. nTPL.'- MONUM..ETC, SEU CODEX CAROLINUS.- APP. - DIPL. RUDOLPHI. 870
tlno, Heinricus de Loubenberch', et Joannes dealii.- He- & & nominedecoravit, quod esf super omne nomen, tem-
dkigen niilitesiiosliarii nostri, et-,quamplures poraliter tanium, prsesidentium super terram e:
Signum.domini Rudolphi Romanorum regis plantans in ea principes tanquam arbores praselec-
inviclissimi. las, et rigans illas gralia singulari, illud eis dedit
Locus monogrammalis. increnienlum mirandK potentiae, tft ipsius Ecclesias
auctorilate suffulli velul germen eleelum, per ipso-
Ego Rudolphus a imperialis aulae cancellafius electionem illum qui frena Romani teneret im-
vice doinkii Vvernkeri archiepiscopi Magunlini, ac rum '. Hic est illud luminare minus,in
Germaniam sacri imperu archicanceliarii reco- perii gefminarent
per firmamento mililanlis Ecclesise, per luminare.majus
gnovi. Chrisli vicarium illusifatum. Hic est, qui malerialem
Acta sunt haec anno Domini 1279, indiclione vn, ad ipsius nutum exculil et convertit, ut
regnante domino Rudolpho"Romanorum fege glo- gladium ejus prsesidio pastorum pastor adjutus oves sibi
rioso, annp regni ejus vi.
Datuni Viennasper manus magistri Gotfridib pras- cfediias spirituali £tgladio prolegendo communiat,
Soliensis prolopotarii noslrixvi Kal."Marlii. temporali refrenel, corrigat, ad vindiclam male-
positi factorum, Iaudem vero credentium et bonoium s.
II. JJt igitur oranis maleria dissensionis gggetscan-
donatione Rudol- dali, seu eiiam rancoris occasio inter.ipsam Eccle-
Diploma principumcimperii super siam, et iniperiuni auferantur, ct ii duo giadii in
phi rhnper-aldt is el confirmalioneprivilegiofum se- domo Domini constituti debito fcedere copulali se
dis apostolicm exerceant,'in utilem reformalionem regiminis
ipsos
_Nosprincipes imperii (Henricus Trevirensis ; Sif- B I universi, ct nos in actu voluntatis et operis invenia-
-fridus Colouiensis-, Vfernerus Moguntinensis af- mur fllii devoiionis et pacis, .qui lam Ecclesiam
chiepiscopus,, Lndovicus S^f conie_s palatinus quam impei ium confovere tenemur; quidquid per
Rheni utriusque"Ba\ariasdux ; Joannes duxSaxon.se; dominam nostrum Rudolphurii Dei -gralia Roniano-
Joanues Marchio Brandenburgensis; et nos Ottones rum regem semper Augustum canctissimo patri, ac
marchiones Brandenburgenses d). Universis praesen- domino nostro domino Nicolao papas III ejusque
tem paginam inspecturis. Complectens ab olim sihi successoribus ei ipsi Romanse Eccieslaerecognitum,
Romana mater Ecclesia quadam quasi germana confirmatum, raiificalum , innovaiuro^denovo. do-
charilate Germauiam, illam eo terreno dignitatis naium, declaratum, sive concessum, juratum,- et
~ Ottonis
Spirensis successor, qui ab-exarchalus cipioplures ex cadem familiainler electorcs reperiri
civitalibus juramenlum iideliiatis exegit. quasi ea nec tamen sepienario eorum numero increroentuni
provincia ad imperiuni pertineret, anao Yidelicet inde accedere. Idque magis ac magis" confirmatur
1278. De eo, qui postea Salisburgensem archiepisco- diplomatis kujus exemplis, nam seorsim iidem
patum est adeptus, videndus Eansiz. (Germ. Sac. principes eamdemque in sententiam diploma suum
tom. H, pag. 5U4). dederunt,non personaTum, sedfamiliasrationekahita.
b Rudoiphusin litteris ad NicolaumHi datis iv _.ai. Proplerea Joiiannes el Albertus Baxonise duces
3un. prasdicto anno, ait-se mittere « dilectum famiha- diploma ununi; ac tres marchiones Brandeburgen-
rem clericum nosirum magislrum Gotifredum pras- ses pari modo unum Ottonis nomine edidisse repe-
^positum Sokensem regalis aulae protonotarium J ,£i riuntur lam In aposiolico eodem archiro, quam
(Rayn. 1278, n. 52), cum plena auctoritaie rescin- apudBaronium (996^ 45 seq.).
dendi quaecunque caneellarius inconsulta regia ma- e"Aut de instituta imperatoria dignitatein Carolo
êstale gesserat. Utriusque subscriptione regio buic Magno Intelligas aul earodem in 'Ottone pririio in-
diplomati nil opportunius. stauratam accipias, sancta sedes tantae inajestatis
c Novum crimen collectoris. Raynaldus (1279, effecirix prasdicaiur ab omnibus Romani imperii
n. 6) diplomati nullum titulum prsefiglt. Zacagnus__ principibus, juriscpnsultorumingratis. .
ex autographo Molis.Adrianas illud proferens {Ap- f Cuin'de Septemyiralis inclyli coUegiiinstitufione
pend. Diss. .Eistor. , 1709) prsemiliit hunc litu- agerem (Dissert. in Cod. Rud., n. 10) non constitu-
luin : « Diploma imperii eleciorum, quo ratam ha- tioni, sed consilio pontificis illud referre acceptam
bent praecederitem- Rudolphi Romanorum regis con- nriginem'suam-aiebam :,encollegii ejusdemtesiimo-
firmationem. Quem-equidem affirmare non dubito, niuni omni majus exccptione. Electores ipsimet se
diplomati minns congruere : quare aliorum e\.eroplo ab aposlolica sede instilutos, universis suuni 'Diplo-
et ipse titulum appDiiam,qui \eram diplomatis sen- ma mspecturis testantur. Luculeniius. rex Roma- •
tentiaoi enuntief: « Diploma priiicipuro imperii Ru- "norum Alberius Rudolphi-fllius ap.Rayn. (1505,
dolphi Romanorum regis diplomata -omnia praece- n. 9) Bomfacio VjJ.1profitetur, « quod regeni in
denlia et -quasvisalia seripla pro asserendis juribus imperatorem posimodumpromoveiidum certisprin-
sanclse sedis approbans, ei raia habens, ac volunta- cipibus ecclesiaslicis et sascularious est ab eadem
tem et assensum prasbens faeiendis in posterum. J • sede concessum, a qua reges et hnperaiores, qui
Atque Jiasc quidem nimiam collectoris lieentiam ," fuerunt, et erunl pro tempore, reeipiunt temporalis
compescunt : ipse autem Rudolphus, prhicip__que gladij poiestaiem ad vindiclam malefactorum^ lau-
Impeiii, seu mavis electores, ssepissime regem Ro- dem vero bonorum. J
manorum objicienles, suppositum a coUectore esse s Comparatione ista nil frequentius in codice
imperatoxis nomen patefaciunt. ad spiritualeni et temporalem poteslatem indican-
- d Principum electorum nomina uncis clausi; dam, quasi utrius_que iidem,, id est nulli, in orbe
quippe quae in autograpko arckivi apostolici Molisi terrarum essenl limites. In 'aurea eiiam B. (cap. 2,
Adrianas deslderanlur, tametsi inrpressa .exsieni in n. 5)imperatordicituri-recfo_'seMtemporjiieoapulfide-
sigillis noveni pendenlibus lumc in nioduni: « Hen- lium: non quia alienorum regnorum et principatuum
riei Trev. arch. Sifridi Golori. arch."WarneriMagunl. essel ..doniinus, quod JHnobarbo persuasissimum
LudoviciCom. Palat, Job. ducis Saxon/Alberli ducis> eiat (etenim ne ipse ^juidem ponlifex melropokta-
Saxonie. Joh. march. Biandenb. Oltonis inai.ch. rum et episcoporum calbolici orhis jura sibi \indi-
Brand. Otlonis march. Brand. J Sigillum primii eal), sed quia omniumregum et principum caput, ut
Oitonis parvum est -et capul hominis exhibet, se-- .episcoporum omnium episcopus est ponlifex, Roma-
cundi aulemestmajoris formae, ac reprasseniai vfrumi norum imperaior putabalur: ita ut quacunque summa
siantem atque armatum. Quse idcirco animadver- poniificis poiestas, seuspiritualis gladius, temporalis
lenda miki esse duxi, tum ut plenus electorum sub- eti.un imperatoris exlenderetur. Quam quideni com-
scribentuoi numerus habeatur, quia Saxonias dux; parationem non esse omninoaequamsicontendas, non
Albertus deest in eodice; tum utpateat quod alibii repugno. Opinionemduntaxat eorum lemporum ino-
est dictum (Diss. in Cod. Rud., n. 10, p. 249), prin- numentis leslatam expono.
m .R. CAROLI MAGNIOPP, PARSI. SECTIO III. 872
acium, seu factum esl per privilegia,a vel quascunquei_Atatem nostram, ascensum atque consensum unani-
alia scripta quorumcunque lenorum super recogni- miter aique concorditer exkibemus e. Et promitti-
lionibus, et ralificalionibus , approbationibus inno- mus quod contra pjrasmissa, vel aliquid praemisso-
vationibus, confirmalionibus, doualiouibus, conces- rum nullo unquam lempore veniemus. Sed ea omnia
sionibus,etfactis,seugeslis tanialiorumimperatorum, et singula pro posse nostro procurabimus inviolabik-
etregum Romanoruin prasdecessorum regis ejusdem,- r ter observari. Et ut haec nostra voluntas, approba-
quam ipsius Tegis, et specialiter super fidelitate b, tiOj ratificatio,_assensus [Autogr. add. conseusus],
obedienlia, ^honoriflcentia, et reverentia per Roma- atque promissio a njobiselsdem Romanis pontificibus
nos imperalores, et reges Romanis ponliflcibus, et Ecclesiaein perpetuum obsefvenlur, kocprassens
et ipsi Ecclesiaeimpendendis, ac possessionibus, ho- scriptum inde fleri Ifecimus,nostrorumque sigillorum
noribus, etj"urihus ejusdem Ecclesias, et nomina- munimine rriboravimu_.[roboraluni]. Aclum et datum
lim super lotalerra, quas est a Radicofauo usque: anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo
ad Ceperanum, marchia Anconitana, ducatu Spole- nono, ind. vn, 53"® regnante praedicto-dominono-
lano, terra comitissas Mathildis, civitate RavennaL stro domino Rudolpko Ronini. rege glorioso regni
[Ravenne] , et _EmiIia, Bojo [Bobio], Cassena, Foro- ejus anno 6 f. |
populi, Forlivio, Faventia, Immola [Imola], Bono- ffl
nia, Ferraria, Comaclo, Adrianis, atque Gabello, Divloma auo Rudolphus ecclesiaslica jura sevew
Aremino JArimhio], Urbino, Monteferetri, 529
territorio Ralnensi, comitatu Brettonorii [Brecte- tuetur. e
noriij, exarchatu Ravennas, Pentapoli, MassaTra- " ralia Romanorum rex ..semper
tdiclo
baria cum adjacentibus terris et omnibus aliis ad[ Aug, nniversis Romani 1 imperii fldelibus praesenles
prasdiclam Ecelesiam pertinentikus, cum omnibus; litteras inspecturis -gratiam suam et omne honum,
finibus, leriitorks atque insulis in mari terraque ad Quia regalem decet clementiam sic libertates.impen^
provincias, civitates, lerritoria-elloca prasdictaquo- dere et benemeritis liberalitatis et munificentisesuae
quo modo spectantibus; nec non super civitate Ro- _graliamimpartiri, rinod ex eo imperio b, ac ecclesiis,
mana c, et regno Siciliaecum omnibus ad ipsam t_pe- et ecclesiarum praelatis nullum prorsus in suis juri-
ctantibus tam cilra Pharum ijuam ultra, Corsica bus prasjudiciurn irrogetur, ad universorum tam
quoque atque Sardinia d, et cseteris terris ac juribus prassentium quam^futurorum nolitiam ToJumus per-
ad ipsam Ecclesiam pertinenlibus. Nos nostri no- venire, quod per lijbertales illas,-quibus a creaiionis
mine principatus in omnibus ac per omnia approba- nostrae tempore civitates et loca quascunque dotavi-
muset ratiflcamus, ac ksdem omnibus et singulis, ei mus, nulltnn volumus imperio_etecclesiis ae ecclesia--
quibuscunque*aliis super eisdem per eumdem regem rum praslatis in suis j"uribus et bominibus prsejudi-
quoquo modo faclis et in poslerum faciendis, volun- cium generari i. Sed \olumus quod imperium §31
- - 'I
* Hinc "tituli quem diplomati prasmittendum dixi rumaliquot scriptorum, qui rebus penitus inexplo-
(col. 869,not. ~)pars priorcomprobatur; prasscfiplus ratis, novatorum ^piniones a doctissimo ac ven.,
aliis, minus rectus declaratur, ac praesertim appo- card. Barpnio jampridem confutatas, el pro jsui asvl
Situs a collectore epistolarum hujus codicis, Talsi armorum genere eijcopiaprotritas, recoquere malue-
arguilur. *- runt; quam Barouio eodem duce, oplimis lot monu-
h Quse de sacramento fldelitatis sunt dicta (Diss. mentis, quae seias protulit, inhserendo, priucipi apo-
in Co3. Rud., n. 46 seqq.) unanimi testimonio stoloruro, ejusqrie successoiibus jura liice ipsa cla-
principum roborata, magis magisque coraprobant riora cum Rudolphri et Germaniaspriucipibus vindi-
indolem imperii Gccidenlalis a summo pontiflce care. J
renovati, praeserlim posl Carolingiorum seriein, cum f Septemvirorum' illustre coJlegiumimperii omnes
Otlo 1 knperialia insignia suscepit. Quia super re principes exhibens J,una cum sanctse sedis juribus
audiendus iterum Aberius -Rudolphi fllius Bonifacio Rudolphi majeslatem regiam vindicat semel, iterum,
VIII, sic loquens : « Pia devolione et sincero corde et lerlio adversus J inscitiamne au assentalionem 1
profiteor, quod Roinanorum reges in imperatores recentiorum. Annum siquidem 1279 regnantis Rudol-
postmodum promovendi, per sedem' eamdem ad phi~regis Romm. sextum regni appellat.
hoc potissime ac specialiter assumuntur, ut sint Bzovius hoc edlictum in annales relulit; unde
S. R. Ecelesise advocati, catkolicas fidei, ac ejusdem Illud excepit auctof Pietat. Auslr. (lib. i, cap. 17,
Ecclesise
~ praecipui defensores. > p. 102),animauveril3nspermultos id lemporis conalos
Quanquam urbs Roma tsjus terrse caput, quas a esse ecclesiis auferre jura sua. Quamonrem Rudol-
Radicofanoad Ceperanum pervenit, inter donaiiones phus pro eorum imriiumtate ita sanxit. Jiaynaldus de
principum recensita videatur, ut aiebam in nolis eadem conslilutionejIoquens (1285 ,n. £1) : « Adden-
ad Rudolphinum diploma, quia lamen contra dum, ait, rebus Germanicis yidelur, Rodulphum Cse-
aequumet rectuni ejus dominatio cum casterisconfun- sarem conslilutionem hocanno.edidisse, qua prasro-
deretur, seorsim a principibus nominatur. Caslerum gativas ecclesiaslicis concessas confirmaît. j. Ex
distinctae kujus nontinationis necessitas patet ex D contextupalet, tam auciorem prasdictum quamRay-
praesenti rerum stalu, quem videsis in dissertatione naldum non esse assecuios hujusce constiiutionis
prascedenti, n. 15 veram sententiam. J
d De tribus kisceseqq.
insulis Rudolphus in diplomate h Non igiiur ecclesiarum atque eeclesiasticorum
nominatim -non loquitur, tamelsi quae in prsecederi- duntaxat jura viudicat, sed praecipueimperii: quotj-
libus confirmarat instauret. At principes quidquid asqui ac boni priucipis proprium esi, ea seilicei pri-
Rudolpkus scripto mandaverat, ratum habentes, hic valo cuihbel non elargiri quae aut prhicipatui, aut
respiciunt ad celebre edictum ap. Rayn. (1275, n. sacrosanctis' Plura ecclesiis delrimenti quidquam inferant
58 seqq.) dalum Lausauas altera die post colloquium hujusmodi privilegia in codicis Rudolphin^
cum Giegorio X, ubi legilur: « Adjulores erimus ad epistolis vidimus-. Jquae inter nonnulla reperiuntur
retinendum et defendendum Ecclesias Roraaiiae re- civilatlbus Bohemiseet Moraviaeconfirmata, quas ab
gnum Siciliae cum.omriibus ad ipsum speclantibus Otlocaro oblinueraril, ut (lib. n, ep.-15) Bruna ^lo-
tam citra Pharum quam ultra : necnon Corsicamet raviaecivitas amplissimis ab «odem prhileghs ditaia,
Sardiniam, ac cselera jura, quas ad eam pertinere post insignem de illo victoriam reportatam _anno
noscuntur. t Dequibus iusulis in eadem disserla- 1278, cum ejusdeiri caede, ab Rudolpho eorumdem
tione abunde disserui. confirmationem nori sine aliquo augmento obtkiue-
e Singulare hoc genus comprobandi etiam futura rateodem aut sequenti anno. Hujusmodiautem pri-
Rudolpln diplomata, akave scripla pro sancias sedis vilegia, siquidquani imperio aut ecclesiis nocerent,
uribus asserendis, magna exprobratio est nupero- constitutione ista moderatur.
S.73 INDEX RER. ET VERB. QU^ 1NTOM. II ED. CENNIICONTINENTUR. 87>J
et praslaliecclesiastici omnibusillisjuribusgaudeant,., A cujus rei teslimonium prassens scriptum majestatis
quibus ante libertatem hujusmodi civitatibus et locis isostras sigillo jussimus communiri. Datum bHage-
a nobis indultum usi luerunt, et quse in eis ante naune [in Hagen] iv Nonas Decemh."ind. n. anno
temnora libertaiis ejusdem habuisse noscuntur -".In 1285; regni \ero nostri anno 10.
a Leodiensis civitas, ut vidimus (1. in. ep. 10) re- incipientes a Kal. Januar. animadverlit' quod cefte
clamavit adversus privilegium a Rudolplio concessum dij)lomaticaefei perili non admittent. Ducangius in
ecclesiaslicis, at nequidquam. Ex conslilulione eniiri Glossario, ut Constaiitinianamseu Caesareamin Ger-
isla pnvilegia civitatibus,locisqueconcessa neque im- mania semper ohtinuisse, hodieque obtinere demon-
perii neque ecclesiaslicorurajuribus damnum aliquod stret, duo affert diplomata : unum scilicet Otionis II
inferendumcaveri deprehendimus.Nonautemprivile- anno 892, vi Kal. Octob. ind. xi; alterum vero Hen-
gia ecclesiasticis concessa, ne quid inde civitales et rici anno 1224; vEal. Januar. ind. xm (Fridericus II
loca detrimentl acciperent, revocari, aut imminui tum lemporis, non Henricus imperabat). Id \ero tam
indidem
~Duo comperimus. probat, Constanliriopoliianairia Kalend. Septembris,
super hac nota temporis observandavenitmf. quam Constaniinianam a 24 ejusdem mensis inci-
Primo scnptorem codicis, qui diem mensis numero pientem in Gennania oblinuisse. At Caesareamsem-
Romano iridicat, indictionero arabico parucn accu- per usu reccplam apud'Germanos pro coroperto ha-
rate signare : non enim n, sed xi excurrebat auno beatur. Rudolphus Lausanse conurmat qnse acla
1285. Deinde a Rudolpho indiciionem poniificiam, erant Lugduni, anno Domini 1275, ind. m, xm Kal.
quam vocanl, adkiben, qu.e incipil a Kalendis Ja- " No\embr. Attamen Octobri ihense tam Constanti-
nuarii, quandocunque ita fieri cosplum sil; per niana, quam Consianiinopolitana indictio iv fluelat.
undeeknumenim saeculumab inilio Seplembris prisco Rursusque in hac constituiione undecimam indictio-,
more, qui Grxcorum dicitur, desunii consuevil. Pa- iiem consignari aspicimus, cum duodecima Cossarea
gius (Diss. Hypat. par. m, cap. 2, n. 15) vel s?eculo ' ab octavo Kaleiidas Octobres, Coiislanlinopolitanaab
sexto alicubi reperiri indicliones cum anno civili ipsis Kalendis Septembris efllueiet:
INDEX
REECM ET VERBOfiUM QVM IN SECUNDO JUX±A CENNH EDITIONEM CODICIS

CAROLINI TOMO CONTINENTUR.
hujus indicts respondenlnumeriscrassioribusin lextuimertis.
{l~ur,neri
-A tateni versa, 96. Civilisangustinrec- AlexanderVl Siciliamcitra pharurti

clcsiasliia Langobaidor.a_vo,97, a hipertilo dividii loloque ceiisu octo
kbh~- eremilarummonasteriiEin- scrip.oribustasc.xvi el noiiiiuHi-. re- unciat. mill. onerat, 515.
sidlenais piinceps Romaui impern, ceiitiorifjusmale accepla pro amplis- Alicnora Raym.Berengariifiliare-
408. sima Rom. reip. provmcia,98, 126, gina Aiiglia.,464.
Alibatesord.Cistere.congregaliCi- 188 Allodiumduid s__ciiloxi et sea. -
stercu rogant'iroraiioniiiiiMiffragia ab AflinitalPsRwlolphi eum principi- 204.
In.ioc.111,505, et a Rudolpliorege bus, 506.CumPtiilippoIII Francorum AU>honsus rex Castelte rex Rorha-
Romanorum, 504. Fraiernitalem a rege, 453. norum electus,276. Cedit jus omne
sancloLudov.IX.et a CapitutoSahs- Agnes Rudolphifilia; uxor Alberti Rudolpho,553.
burgensi,30d. ducis Saxouue S. R. I. electoris, 506, Amiralmum n CaliphaSxviusuccess.
AbbatiarnmCislprcien.ium num. 546. Haroms, 77.
505. Privileg>a apostolica;507. Agnes Ottocari r egis Bonemiae fil.aj Anacletus anlipapa. Vidc Petrus
Acclaiuatioiiespop. Rom.post im- iixor Rudolphi Rudolphiregis Ro- Leonis.
l ilii
CaroliMagnicoronalioaern, manorum,50J, 422.
l>_4)Vi=a--i AndreasSclavoiii_a dux, frater La-
17. AlbencuscomesTusculanusnovam dislai Ungariseregis, 575.
Aeconal. Plolemaisa Turcis capta, Urbisadiniui.tr.ilionem iuducit,54. Anglicanaecclesia a Greg. Magno
II
296. Quidquiddigmtalisnominisque Alberlusdux ab Holorio mvesli- inslaurata sollicitatLeouem III, 6t,
Ctirisuanieral in Syna, ibi consiste-' turamobliuetMalliildianae lia_reditaus, qui eamfovel, 68.
477. - 200. Anna Rudnlpui regis Romanorum
hai,
Adeiaiscum Ottone Romamvenit, AlbertusRud. pater in Syria mo- uxor,251, 506, mille m.ircas argen-
157. riens Acconeseuelitur, 295, 506 , teas amiuireditus obtiuel in Ausiri:.. '
Adelboldusde Henrici I regis Ro- 521. i 429.
mauorumelectione,170. Alberluslludolpliifil.c.imrxercilu Auna al. Hedv»igisRuilolphi filia
Admimslripriiicipumapudsanctam in Aiislnamp-a..ni_lilur,593, 401.Eli- uxor OllonismarcliionisBr.irdeb.,506i
sedemquomodose geraut, 571. gitur rex Roniauoru.iij 506 Digtti.a- Ansclmi, ut credilur, lestiiiionium
Arioiptius Nassavitere\ Komaiioruro lein impcrialem reuo.alam esse in de I.ud.diplom.,124.
successorKudolplii,508. (jermauis,seu in CaroloMaguolesu- Anlhimusdux Neapolis negat auxl*.
Adriannsl(sanclus)reclusCarolinor.tur, 521.Bonifje10VIIIconfiimatinier lium GrtecisSfcilidin _outi-aSaraceuos
libror. inierpres,7. Perperam (ilau- cauera jura sancttesedis ierram Ma- propugnaiuris,75.
cior legis regia. commentilise,166. ttiildis, 205. Zweylalensimonasteno Antiocliiapatriarclialisurbs celeber-
Kjus legalus apost. otEciodeest iu paiernuinprivilegiumsalis conlirmal, rima a Bendocdaresuldano ___gvntio °'v
CarolumMagnumregem Francoruuij 472. excisa,478.
67. Alberlus Saxontedux S. R. I. ele- AntouellusS. R. E. rard. olim praj-
Adrianus IV coronat Fridiricum clor, 506. feclus arcliivoMolis Adrian-x-motiu-
/Enobarbum, seq.27f Alblniam codicis prfeslanlia;154. menta edidit ditionum sanctfflsedis.
Adriami.s V septein et trig.nladier. Albomotius_Egydiuscard leg. prae- 85,154.
ponlifex, 575.Prohibet Rudolphuni in fectuin de Vico IU ordinem reducit, ApologusjEsopi,qua Rudolphususus
Ital. \enire, 285. Ejusgesta, 574 215. dicitur, ne in Itahamvennet, 279.
Adulphusdrac.legatusLeonisIII iu AtcuinusHomanumpontif.summum Apulia,Calabri3e. Marsii feruntonus
Angliam, 6 6. principemagnoscit,14.Ejusconsilium census regniSicilia.,507.
/Kgra ei.ilas in Buhemia finibus prudensCaroloMagno,13. Aquilseimperialisliislnriaa communi
596. Alemannia, Langobardia,et Tuscia opiuionedi\er_a,584,595.
jEmiliaprovinciaperperam in chi- adimjerium speclanl,510,522. AouiieiensispatnarcUalU-^vice»," *&;
PiTROL. XCVIII 28 '"
875 - , B. CAROLI MAGXlOPP. PARS I. SECTIO II!.
Raym.Turrianuspatriarcliapollicetur BehedictusXIV G egoriumX in mar- jnus omniumullimusususessedicitur.
auxiliumRudotpho,589. tjrol. retulit, 365 156.
Arelium peneuieus Rudolphusex BeriediciuscanonicussancliPetrive- C
Galliaredux, ibi brevi morbolentalus rum situm portae Colhua. designat, CadoiauscomitatumPjrmensemsibi
morilur, 276,282. 268. oblinet ab Hennci II, 22_.
i.onlirin-jri
Ardulphus al. Eardulplius Anglise Bentdictus Cariscum dictus senato- rex Angloraichiepisco-
rex in suum regnum uude expulsus riam urbis digmtalem usurpat, se- pisCcenulphus Cautuar.el Eboraceninlensus,64.
fueral, restituilur, 66. nalum perdii, Eccl. ditiones imadit, I Cajela et Fundiiuns sanclae scdis.-
'
Argelata et mt-dicinaJ. Mathildici 501. 147, m.
in lerrilorio Bononiensi,217. Postea Beneficiaecclesiasticaa laicis prin- ! Cajelanicum AmalphitanisMichaeli
~. sanclaesedis, 494. QuoilHeuric. VI cipibusnouconleierida,527. auxiliumpraebeulcontraSara-
agnoscit,ibid. Beneienlanus ducatiis.Sex ejus ci- patncio;enosSiciliamaggresso-,75.
Ariclnsdux Benev. subaclusa Ca- vitalesa CaroloMaguo-donamur sanola. Calahnaet Ajjnlia Norlhmannis tra-
70I0Mjgno, 101. sedi, 101. Ejus duceÂrichis et Gii- -itur aNicolao 11,150.
Anpeitus rex Latigob. donationem moaidus,ibid.Memoratusui libroPoii- Calabntaniet Siculipatrim. annuus
Alpium lotuar. aureis lilteris mslau- tif. explicalur, 146 In pluresdjnaslias eduus 55 M. aurei, 10, acerrimevin-
Mi, 153. dhisus, 16?.Cumboirs omnibusLrans- ficataab ap.sede, 105.
ArnaldusBrixiensisanimos tomano- montaiiisjuris saucUesedis commula- Calumnidt.jrum -genus quintuplex,
rum pencrlit, 500. Ejus discipuli,el tus, 179. Iijusregatia, 180.
sequacesde sancla.sedis dilioue per- BerenganusAug.solemmtercorona- Calvulnscubicular.e"tCampamma-
peramsenliunt, 524. tur, 254.ln eadenisolemnitatelegitur , eijaiisrei, 90.
_Aniulphuseligilur el coronalur im- diplomaconlirmausjura ei priMlegia CampauiaRcn.biperlito divisa,147.
a
perator Formuso, 2 42. sancta.sedis,51,"254. Ejusextensio,157.O.lonislemp. cum
ArtaldusRliemen.arcliiep. pallium BerenganusRayinunduscomesPro- Lerritorio Rom.confusa,110.
obtinet a Romanopoutifice,54. .inna; et Forc .Iquern montur sme CampanisB ducat. Benev.sex civifa-
Assisiipalaliumpoiiiiticiuui,157. prolemascula, 464. Quatuorejus fili.-e tes a C.arolo Jlagi.odonat» sauclaese-
Augustitu(sancli) senienliadediscri- regina. omnes, Marganta Francia3, 128.
imue roier ilidulgentiamet comuioni- AlienoraArigli_e,Sanclia Richardire- Ji,Campidunumhodie Kemplen, Sue-
torium,474. Ejus ordotoleratus dun- gis Hom.elecii uxor, elBeatnx Sici- viascnnas iu Algoia,586.
laxat, 399. h_ede hdsrediâiedecertaul, ibtd. CdiiomcalusLeodiensispptilur ,i Ru-
Auguslinus monachus magnum inslar Bemaidusap. sedis legaius a Par- dolphopro f;imili.-risuo, 455,484.
missionum, 68. meiisibus inale aduioduin acceptus, ! Canoiiicaiassancti Pet>i tonferri
AureaBullj de feudis, et privilegiis 225. ca.plusregi Romanorumiusoleuinitate
a rege Rom.(oiilirinandis,546. BemarduselectusAlbiensis,283 coronatioms,272.
Auie* VaHisinuiiasi. VtdeMonasle- BernardusSeccovielisisepiscop.Ot- Cdiituariensisarcbiep. cum Ebora-
rium. tocan fegaius ad comitia Auguslana, ceiisidiscordiade pnmatu compositaj
Aureis litleris exarala diplomata 355, 578, 482,a Giegouo X mcrepi- 64.
Anperli, Ottonuin,lienrici I, 155. tus, 579, cum Rudolphose excusat, Canusinaarx fundalur,221.Ejus ec
AuslnacuinStyria,Cariiilhid,ainsque 404. ciesi_ethesaiirusRomanidelerlUr, 2l6i
prouncns deteula ab Ollocaio, 578. BernardusThesaurarius historitesui Capilaneusa Rudolphoin llaliam
Vastaia, 392. Abeodem delicit, 410. A sci
lernpons iptor, 359. Rudoipho valde milleiidus, 354, arege Bohemi^ m
lyraumJe hberatur, domus413. acieplus, 561. S.ihsbuig.provinciamniissus,592.
AuslnacaeAugustue primor- BertramnscomesPro .iticia.suabona Cdpiluiare plurib. tapilib. muIU
dia. Vide Rudolphus.Singulans ejus subjicilsaucla.swii, 250 continens,53.
pietas m beatissimam virg. Manani, BibliothecaiiusdiguilaspalaliiFran- CardnialiumS.R.E. praestanlia, 524.
3U8.Existimalio et liberalilas conti- corum,155. Carlai.ii.iiia
.urissanclaesedisex do-
nuata m lilteratos, 486. BldnchiuusFranciscuscivitales,qua- nalioneMalhildis,217.
AutographaO diplomalum in arcbho ruin Fuliadus possessinneiiiimit, pro Carinlhia.VtdeMeiuhardus.
Molis Adnaua. llonis1,157.Rudolpiii, integra donaliune Pippnuaccipit,95. Carinehlarumordololeralus,599.
520.ElectorumS. R.I, 526.OtlouisIII Blondiopimolalsade Gieg. Vel Ol- CarolingiiAugg. Vide Imperatnres.
lii mouasleriosanclorum Bomfaciiet loi_is.HIconslitulioin.superRegisRo- IisdeinEcclesiaiuRornananidefendere
Aleui, 252. ConradiIII regis Ronia- ii.ai.o.um elecliniie,244.Ea tamenuon desmeiiiilnislmperaioresahuudequaji
uoium, in archivoCorbeias,169. III oniimioiej'cieuda, 108. sili, 28, eoruniluiis,243.
Aulogiapliuuilitleraiuma Leone BobiumboJieSassna a nnnnemine Carolinilibii idlso ascripli Carolo
iiaiisuiillilurCarolo Magnone exeui- pro BobioInsubrise peri eraiu accipi- Magno,6.
plu.iiearumsil suspiciosum68. tur, 98. Caiol s Mjrlellusinter Ecclesi_ede-
BoeclerusS.R. I. elecloresCarolo feusoiesreeensilus,132.
IV
B anliquioresnon laciens,decipitur,241, Carolomaniius ciun fiatre paternam
Ba.cliiniusBenediclusde donalione 246. donat. coutinnat,95.
Maihildis,197. Boliemiael MoraviaRudolpliopa- CarolusMaguus,EcclesiasR. defen-
BdlduinusFlandriaecomes orienla- rent, 424. sor aine el posladpptanicoronainmi-
liuinlinpp.primus,521. Boliemiffircx pincerua lmperatoris, perii, 2, 54, 59, m rebus udei dogma
Bambergen-isecdesi-efuiidalio, 171. 248,uiius e seplemeleclonbus, 250. speclaiilibuscousuhl sanct.msedem,
lu eiiiscopatumereclio, 189, Subje- Vlde Ollocarus,Wenceslaus. 7. \ eniens Romain quomodoexcipi-
clio tapciaasedi, tbid. Coainiutaiiocum BollandiconuiiuaKiiesaaomm et lur, 255, in sancti Pelri eculesiam, et
Beiieveutanoprmcit.atu,175, 179. I monumenlorumveterumuo.uiati edi- Rom. pont. liberalis-imus,8. QuJttr
Bambegeusis e_isu_>iu, ileiuici lores, 170. vemensRomaniprovinciaset civitJtes
diplomatisubscnbens se \ocat subdi- Bonaven. card. Flacciumirndel, 2. largnur sauelie sedi, 10J. Lllmio in
tum saiiclsesedis, 193, BomlaciusnidrihioTus.iaepater Ma- ad\eutu toronalur nnp. Aug., 16.De
Basilea obsideiur a Rudolpho, qui tlnldisdouiiuaturPanu_e,224. iiujusmodicoionaiione opunoiies lal-
eleclus rex Romanorumob_idionem Bonouialestituilur s.m_tEesedi,498,sx, 18.Lud.filiumregnoruinh_en.dein
solvit, 511.Obsidioniscausaj, 312 524. iiiolituuimimperaloremdesigual, 20.
Basileensis episcopus. Vide Hen- Brielonorum olim ra.lrum Sussu- lmpenum non armis, s.d dtfensione
rjcus. bium,20S,ab Alex. III concessuniar- sauctaedicitur sedii adipisciur, 57.Eccl_sia_
, Basileusappellalur Carolus a Mi- chiep. Rav., ilfxi. cusios a Leone III, ei aelensvr
clueiis Aug.legatis,quoduouienGiteci Biuuacmias Moravi_e pri\ilegia ob- !.n suts uiltialibus, 50 seq. Grjdensi
aversantur,76. tinuitab Otiocaro,qua3RuJolphuscon- archie,)i»e.a sua sede pulsoimpelrat
BavaiiaB dux. VideHenricus. firmat_t aiuplificat,H5. Poiaiunieccl.,48. Regna dividitinter
episc GregorioX filios,5., 99, a legatisa pont se de'u-
Be;_lrixBerengarii-Proviiicia-comi- BrunoOlomuceiibis
464. de infelicislalu Gen.ia.ji_e,505.olb, sum putans placatur LeoneIII, 66,
l.s*hlia,CaroliSieihjeregis uxor, imp. Or. pacemal.quaiu
Bealnx mater Mathiidis,205. Uxor pacis liiterpres intar Rudolpbumet cumMichaele ei tnbula,
Bomlacii,Paima.domina,el 224. OiloiieniBrandfburg, 42f, una cum iiiii, 76. Electioiiom. pont.82.
. BendocJar soldauus lyrannus Moraua. piocenbus ' lioniagiumiacit commentuia,181,mo.ilui,
.Egjpli appelldtusChnslianum sangui- Rudolpho,425. CarolusCalvusehgilur et coiii.ma
nein sitieus,462,476;478. BuliaCleni.IV quseauda In Cmna lur iu coacilio,245, coronalura Juan-
Benedicius\ 111de lmperatore e!i- Domima Gregor.XMediol_.m publica- neVIil, 2b, 254.
jjendo, .anl cuiiUniiandoaucloritaie lur, 552.nomi:e Cuoiis Cussus eligitur,21-2,coro-
iipostolicaiteceinit, 2i 4 Bulla. pra sigilloUltoMa- natura Jo. VIII,28,2oi.
eri Ml-RX RER. ET VERB. OVM IN TOM. n ED. CENNU CONTlNENTliR. 8.78
in pueritiamor- perio in Langobardiaet Tuscia succe- Corsicasanclaesedi donala a Carolo
CarolusRudolphifil. ] JMagno,o,60, a MJUIMS vexatamFranci
tuus, 506. (
dere imperatori, 228.
II corouatCarolnmV, 43. (I Ejusdonalfo, ut Sicilias
Carolus IV, auclorA. Bullae,346, CletriensA (lefendunl,78.
~
privil.aposlol.primar: Clemens
pnmus oblinelultimus Xl priniarumprecuinsata- et Sardinia.,facla post ann. 79!, 100,
i 213.
praslat juram. git, 1
128.Jura sancla.sedisiueam insulam,
precum, 392,
de mitiendoia ltah__regnumguber- ClemensXIII auclori conc/edit,ut 14L 1
et credentiales, 4o5.
natore, 254. propriistjculisinspiciat,diligenterque Credentia t Rudolphode infe-
CarolusV singularimodocoronatur conerat auloi.raphadiploUi.aposlolici lici Cypnrex s ,nl>
Boiioni,-a Clem.VII, 45, in corona- arclnv.MolisA dnanas,156. _ 1 stalu Syrias,476.
tione fungiluroifieiodiac.coniramo- Clemenliasummis principibusne- D
rem mjjorum,274, instituilitrhasres cessana,474.
ducalusMedioLj232. ClemenliaRudolphifihauxor Caroli DamlaniTetrusde aposlolicoprivil.
CarolusAridegav.frater sancliLu- Martelli nepolis CaroliSicihasregis, confirmandi i eleclionettiRom.pont.,121.
doviciIX in ltaliamaccersilu»,515.In 506, 453. Decarcones.VideSenalores.
Tusciafil Paciirius, et posimodum vi- Clerus et pop.Rom.regem Romtn. necunas in Germania colligenda»
eariusimp.330, 496,fil senatorlirbis excipiuntet ad basil.Vat d ducuulm pro bellosacro,555, 562. Allonsoregi
ad dcceniiium, 502. Sicihamobtmet -solemuit.tecoronalionis,25b. Gas.ellasconcessie,354.
eumcensuoctomill.unciar.auri, 51!, Codex Carolinusanms novemante DelensioEcbl.Rom.et summipont.
juraiiientnmprffistatRom.ponl.; 512. impeni reiloval. scriptus,100. esl vera causa imperii iu Occidenle
Controversiashjbel cum Rudoipho, Codex Farnesiauushbri ponlif.sevi renovali,57.
285,568,428,496.Eapropterarcetur CaroliMagm,93. DefensorjstitulusCaroloMagnotri-
ab Ilalico Uinere, 283. Regni Jerus. CorlexRudolphinns Z\veytalen.,296. binlurpost _oronatioDem,2,54, 59,62.
iml
possessionem liliam per legatuinsuum, Continet epislol 126 quarum duodeu- Djlegatiopro acquisitione bonorum
477.Isaliellam nuplui locat La- ginli sunt jaiupridem edila., 239. Eccles. accepta. 190.
dislaoUng. regi, 573 Provinciasin- Cniiinaporla piope caslium S. An- DerneiriusCroali_eetDJlmali_edux
t estiluramaccipila Hudolpho,284, a geli, 268. a Greg VII regis lilu b insignilussua
MarlindIViterumceatur senatorUr^ ComaclumsnncUespd,i resli'ulum bonasubjicits.mcla?a<di, 256.
bis,tbid. BenedicliXIIIhortatu,427. DemeiriusRus.oruiiirex bona sua
Caslelli porta Iocus designalus ad Comitia Norimbergeri.iaet Augu- subjiiitPelri sedi, 256.
excipiendumregem Romanor.coro- slana,Si., 55j, 595, Cainpidum,586. Desiilerio exablo Langob. regno
naiidum,268. Concilia Lateran. ni de benefic. finisaffertur,96.
CalharinaRudolphiTiliauxorOtlonis collalione,290, Lugdunen.n de sacra , Designalioditionis Eccl. Rom.per
Ba.aria;ducis,306,409. expeditionem Syriain,462,Nic__uumfinesCarolotubuta, 99.
CavalcacomesBiiclonoriumanliqui n pio sacris imaginibus,6, Tridenti- Diflidalio,seu ihdiclio belli, 577.
iuns sanclassedis, eidemiterumdo- Huinde abolendodu. Ilorumusu, 454. SUltanoetiam n.itii cohsue.it, 482.
tut, 208. ConcordalaGermamea,li~. Rndolphohaud miiutural> Otto.aro,
Censuspro Siciliteregno inslilutus .Concordia sacerdolii et imperii. tbid.
pro alns temponbusalius, 506 seq., 371. D.ploma confirmationisprivilegio-
513, 518,integerimposilusSiciiiaeci- Conjuratioin sanclumLeonemill runi sanciaesediSCaioliugior. tempore
tra pharum,515.Leo X eum reducit et in reos animadversjo,89. in solemiiit/coionatiomslegi solilum,
ad sepleinmilleducatos,517. Conradus1 rex Germaui_escriem 51. Inlia 6jSU)'die.fieria GennaniS'
Censuumliher autiquiorCencioCa- Augustor.tnrbat, 244. ccrptum,492,500.
tnerano, 145. ConradusU SahcuscoronalurAug. DiplomaOitonisautogr. anreu.lille-
-Chartula donationis.Vide MatUiI- 169,193,245, 259. ris-exaratum in archuo Molis Adr ,
dae. CoilradusIII irtip.coronamnon est 154,136, 156; sigiiiumpeiiit, 137-;
ChiemehsesepiscopiJoannes,Chun- jadeptus,400, regtm Itomauor.II se ejtissinceritas,138, 161.
radus, 587. appelljt, 169. Diplomalaaliliqua nullum^titulum
Chokier de primis precibusminns ConradusFrid. II filins Siciliasre- praeseferunt,154; eoruin ingeuium,
recle,288. gnuminvadit,508,\eueni haustunio- 155.
Cliorographia I tafiae medii asvino- ntur, tbid. Diplomalnm Oltons et Henrici
talur, 125,158, 214. ConraffusSuevusoucdt. Spolet. et exempla plura ex aulngraphisaccu-
Chnstianuspalriarcha ultimusAn- cottiitalumAssisiiresliluitsanclsesedi, rdle exstnpta, ac sigillis40 pralalor.
liochen.ca3dilur,478. 207. roboratain ronbil.Lugd., 1, 15S. Post
Chri-tinas(sancia.)Ecclesiain Ibsu- ConradugFr. MinbtilaRud.Jegalus annbstriginla a Hudolphoper legatog
iria juris sanciffisedis, 147. adNicoI.111,419,457. coiilirmaiiiuruna cum Ludovicianom
Clironologiaepislolar.RudoIphi, 276; ConnngiusHermannus sSocliLeo- Couc:Lugd. n, 278.Triurhhoruinex-
diplomatisOltoiiiani,157,Hemiciaui, nis III e|.iM.olas10 semel et ileium cerpla a Nicol. III lludolpho trans-
171,Cuarlula.Malhild.,196. edit in fuceni, i seq., 78. De geneie bnssa,ut suuminde couticeret;52(1..
Chrysostomus (sanetdsJoannes)cle- et palriaRudolpbiRoin.reg. loquuur; DisciplinacrejlionisUom.pout.Lu-
ineiiliampnncipiscoinineudat,474. 304. doUti lempore;131, 17-*,lf.1. Otlouis
Cisterciensesinouaciiisauclilatece- Constanliniana donatiocommenliti3, a>\o,133seqq lleurici. 181.
lebres, 505; eorumoratiouumsuffra- 89. - Dilionisetclesiasiicue finesOrienta-
gia, autiraleruius a suinnns principi- Conslanjinus C.opronynm§ mohtur : les etîttora, 74. Occioenlalfe, noslr_3
bus quESruntur, 306 Abbaliarumnu- LeoIVlil. succed., 6. astatisimiles,98. Nominaeorumvaria
jnerus,305-Pnmumprnifegiaobiinent GonsiaulinusLeonisIVDI. sub tutela Rudolphiteii.ponhus, 495. Romanis
ab ltinoc. IV, 507; eoruui capitulum matns Irenes, 6: ipsisponlilicibusAvenionedegeulibus
geueralepnmum, 503. ConstitulioLothnru cum consensu 520.
CivitasLeoninaa Leone IVdedica- Eug. ir, 63, 152, lalso ascribiturOt- iguota, DivisiolegnorurhCaroliinter filios,
tur, 255. _ toui et Henuco, 155. 99.
CivitatesLangohardia.in libenatem Coronaimp.quaforuiulainiponi'con- DominatiopontificumRom_eet in
se asserentesbonaMalhildismvaduut, suevit,265, 456. ducaluarislocralica,109.In exarchatu
205seq., earumquatuorjuns proprii Coronatioimp. ab uno Rom.pont. caeterisque donaliouibusn.onarthiea,
Mallnldis,226.Elrust_33 hber* in ma- fatienia, 19. Ea sola constituitimp., ibid.
gnumducatumereclas,254. -39. Carolingioscoronandiritiis, 254.- Dominictet Franeisci(Sanctbrum)
.laves confessioinssancti Pelri, et Germanoscoionandisolemlnlas,260. ordines Ecclesiasuliles probantUrin
sancli sepulcri benedictionis gratia O lm anle raissarumsoleimnafierisd- conc.Lugdunensiu, 399.
m ss« CaroloMagno,12. Hla,273. Dominicusquidama Caroloeommen-
ClavesregniccElorura a-Domino com' Coronatioimp. Or. co»pt-< fieri ab daturAdrianoproahquagubernalione
millunlur apostolorumpnncipi, 55; Anatoliopatnarcha ln Leone 1 anno in ditionibusssnctaesedls, 9d.
quare appellaturclavigerregni ccelo- 457,8l. Domus bonaomuiaMa-
rum, 67, 159. CoronatiounperiidisaRud. semper thildts,205aprellanlur Vtde
CfemensMI cumsenatuRom.oacem oplala, nunquamobtenta, 325. Ejus DonalioPippiniMathilil. ii.slaur.tnr a Carold,
init, 500. teniuiliisassignandusa pont.nonsiue 100.Carolma(|uatertacla, 8, 100.
ClemensIV CaroloAndegav.Sici- reg. Rom.assensu,365. Ljusdemne- Donalionesomnesliuntpro wercede
jam concedil,496. ab innoc.111traciatumproOt- fl)i.m_eel ob veiuampeccatoium, 100.
ClemeusV coionatper legatosHen- gotium tone IV, 275, pro Rudolphoa Nicolao i Nec Luiiov.nec Rudolpb.ea lormiiia
ric. VII,43, 565.Consiiluiione Paslo- III, 445, cui lnimerusmihlum
ralis decernn,pontilicem.vacanteim- duceujor. preescnbilur,523. secum utv i .~r,quia nihil donanl,524.Spon-
li-u» Pippiniet suecessorum,177.
8:9 II. CAROLIMAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. «en
1
DrognMediomilr.episc.a SergioII • EuphemiusConstanlinopolitanus pa- 378.Vexalus ab Ollocaro.auxihum
fil .icaiiusapostot.Galliajel Genna- Iriarchaomniumprimus anno49Iab tit a Rud , 580,582.Milolamcum pco- e-
ilisa,114. Anastasioimp. exigit professionem piis in suam proviuciamimmissuiu
DucalusMerliolnn. origo, 251. Caro- lidei,44, nuntiat, 592.Eccles>asticor. et eocle-
lus V ejusdcmlueresliislitutns,252. Euphemius Siculus proditonesubji- siar. stamminfelicemnunliat Gregc-
Ducange Girolus dissert.de infer. cilSicilum Saracenis,78. rio X, ibid.Rudolphunimonetut siliia
a_\i nunnsm.,238. Eiaichatus intpger sanct_esedi as- doniesucisins diis caveat,584. Sincera
Duellum permiltebalur s:ec. xm, seritur, 51. Caroli M.igmasvoin ires ejus lides a Rud. commendalur,585.
454; inconc. Tud. omuino sublatum, provinciasdividebatur,Ravennamseu Provinciamvisitat, 589. Populosa ju-
ibid. jEmiliani,et Penlapolesduas m rili- ramento,quod Oltocaio pr.estiterant,
E mam et MediterraneJin,97. Earum absolvit, 402. Lna cum sufTraganeis
ciput civitas R.ivenna,557.Rudolpln suis Jojnui XXI nunliat hberat. Au-
E.idn.undn Henr. IIf_ Angl. regis a3\oerat binominisRomandiola el MJ- stiias,411.
111.exlnbeturSiciliasregnum,508. rilima, 278. ComilamsRomandiote
Einnbjldusarchiep. Eboracen.,64, dislinguebaturab exarchatu,4935«;., G
C7, 522.i.inc prasdccessormnimasioRud.
Earduipliusrex Nordanhimbr.ex- videbalur jus irnperii, 555 seq. Rem Gabellensiin civftate comesinsti-
pulsusleslituilur,63, 66, 69. fcdoclus cancellariisui fjcto 1111,11
obalo uiturab Adr.Domiuiuiscommendalus
Eccardus et Muratonusjus _>upre-sancta3sedis j >ra acernine vindic.it, a Carolo,'96.
mum Rom.ponl.in exarchatu agno- 428. Olim archicp. Rav. pmilegiU | Garampiuscanonicus sancli Peirt
scunt, 106. aposlol. 111Exarchatu dommabjniur, prsefeclusarclnvis Vaticano,el castri
Ecclesisebonanon alienanda,48. 208,277. SancnAngeli,217.
Eduardus A»glia3rex Mjrgarnam Exarchus imp. Or. qua solemnilale I Gjilaguaua.VideCarfagnana.
fil. despondelHdrlmannoRud. hlio, excipiebalurRomaj,255. | Gatlicus abbas cmoniir.reg. ordd.
306. E.cpptio reguui el lmpp. Romam Roinin.1oilccior;2 0.
Eginhardusleslis improvisas corona- vementium,59 | GentilolusBenedicius Vindob.iii-
lionisCaroli Magui,16 Exspeclativse grati_esuoiaise, 2 90. blioth.pra3leclusm 1'ghelliedit. Co-
Einsidlenseeienii inonasleriumin F leto pxhibetmoiiumenta,465.
Hehetiis, 468. Ljiis abbas pnnceps | Geimaniafinni.fidelii.praestitRud.,
lmpern, ibid. /actiones Guelpha et Gibellinain (515. Statns ejusînlelix posl inter-
ElectioRom.pont. Vide Rom.pon Ilaha, 215. legnum, 515. Ejus pnncipes privil.
lifex. Fenaru. Ejus vices, el subjeclio ehgendi reueui Romauor..
Eleclionescanonicce in Germauiavi- certa _aii(.la_ sedi, 254. MallnMes i n 69.
genl, 445. ejus leiiitono muliapo_,sideiiai,216. Germanicacorona regem Rom.fu-
El. clioinsdecretum,448. Feuda el privilegiaiinperu a 1ege ii-umimp.insliluit.246
hleciivipruieipalusmdoles,510. Rom. conleiuiitur, 311. ElecLonbus GlJdiusimperatori liadilurdesaerS
EloctoiumS. R. 1. ongo, 2f6, 527. sLaiunpo.l coionai. Germ.,546. luri priucipisa,-ostolorumjmia an-
Noinina,2i7, mulalio,248, nuinerus Fidelilat.ssacram.a rege Roui.pr_3- iq. ordini-s,272; j'uxtarecenlioresda
sepienarws post Fnd. II cerlus, 249. slilu11ponlifn.i,42,262, 270, a Roina- Ibliuent upprcoipussumptus,274.
Plures ex eadem fjnuha, 547. Dipio- in_> a
unperaiori,25, 28, 56, puncipt- I Gbdelnduspr_eposuusSolien. sub-
m.iU regis Rudolphicoiilirmanl,429, busGcrniainasregi Rom.,515. scribitRud. diplomatipro sanclasi des
50'I. Floreiilimiallucinalio insignis su- 526, a Rud. ciimnendatur canonicis
Elephanluscarcer publicus Romas, p.r pa.rimonioE. R., 197,211. pro Palaviaseccl. \ac, 486.
90. . Fudna Argentarialocatura RudoU GodelridusabbasGodwicen.monuni.
Eliasde InsallegatusTerra3sanclas, pho, 468. probaliinperaloreinnuhumluisse,aut
480. Formulauû recepta : Non cancet- se dixisseante coron Rom., 39. Di-
Elisabet maler LadUljiregis Hun- lalauonaboltla,etc. iu diploinaleRud. plom.taOlioiuimetHennci aureis lit-
gar. decreU in ha_reticosroboraLm repeulur, 488. teris exarata teslalur, 155. De anti-
MIISduioiubu';,487. Forinulte iradeiidi insignia impe- quor. dipl. ingeinodissent, 155. D6
LiniiienlissimiUtu.usRornans pro- riali.i,263, ac 1roesertimgladmm,272, tituloregis Rom.miiiusaccuraleloqui-
cerib. trilmlus, 55. 274. tur, 245.
Engelbertusarclnep.Colouien.mul- sede Forlunatus Graden. arcliiep. a sua GotfiidusTiteiben.de nomoaureo,
ta patilura Miis,3"2, 445. puisus in Fiancia exsulat, 47; 259.
t-piscopurumGermaniasmores de- mala ejuslanja,49. Gradensisecclesias\ices, 48.
p avali,548. Francisci et Dominici (sanclorum) Graii.musin inonum.vet. referendis
Epistolaecod. Csesareiin Zweyla- seu ordinesprobati,599. SaucliFraiKisci, paiumhdiis,57.
lensidesiderata3.Rud. ad Greg. X de Miiiorita.
NICOIJO III ob \11sesan- Grali.mus superista accusatus ap.
sua eleclioue, 280. Colonien.archi- ctu. charissiini,442.Mouastt-riumniu~ ponl. et linp., 2i.
epistopiad eumd. pontif.,-(00.S.R E. Iierum prEiiilenliumns coimnitliiur, Greginus IV consecrarirenuens
cavdinalisadRud., 519.BernardiSPC- 441.ViaeConradus. causa est, cur nnp. auciontasmvoce-
cov. episc.ad Rud., 403.NicolaiIII ad Franciscusde Roxas Ferd. regis lur, 116.
Rud. post casdemOttocari,421. Ru- c,.;h.oratorad Jul. II, 516. Gregonus V cum Ollone III de
dolphiad Nicol.III post eamdemcai- Nic.11niale'Fraucofordieuse concil.. canonem electioue regis Rom. cousliiuiionein
dein, 428.Privil. Rud.monast. Zwey- perceplumdamnal,6. edunt,168,245.
ta!., 472. Fialernitas orduusCister. a princi- GiegonusVfin conc.Sutrinoponli-
Equitalio imperatoris cum pontif. pibus quajsita,30>. ficatumabiicat, 261.
postcoronalionemdepraiala,275. Fiideiicus1jEuobarbus primus Au- Gregorms ~,\~ (sanctus)libertalem
EqmlaiioRom.poul. post coronatio- gus.or. Iilcauouieus s aiicti Petn, 271, eonsecralionis llom. pont.posliunnio
nemad Laterjneuse palaiiuni,267. 272,460. _ ie\oeit, 120. 1'onliliciamet imperiji.
EquusalbusproceusuSiciliseutnus- FrioVricusII HeuriciVI lil biem.is polest.lem duobusmaioribuslumina-
que, 511. a palre rex e igitur, 589. Ipsj die to- nbuscomparai,516.
EicmibalduscariceilanusCjroliMa- ronat.iinp. coustilutioneinedit coiitra GreôriusX(sanctiis)Vilerbiieligi-
gni, 49. h-ereses ab Houono 111roburaiam, lnr degeus111 Syru cumexercituChri-
Eremimonasl.Vi 'e Einsidlense. 488, quam po^lea Rudol,Jiuscoulir- stiano.uiii,315. Ejus geuus, palua,
Eiidaiiustlu\itis designal boiu Ma- mal,487.ExauctoraluiinConc.Lugd., itiucra, 557.Vix consecratusconcil.
Uultli.,203. 11,228,508. (Hinc Rudolphusmtei- Lui,d.11md.cl, 313. Pnncipesimperii
Esieusiumdominalionis in Mutinensi 1egnuin28annbr. numerat,460.)rosli- IIouel, ul \eni.nitad solemtiiiateui c 1-
dlicaluinilia,254. tuit sancta.sedi terram Mathild.,202, ronalionisRud., 281, 515, Dtlocîi
E'runa ct Lnngobardiajurisimp., lit maximusmusur dilKiiumsancse Boli. regiscum Stejih.rege Hung.pa-
58. In Langob>duc.ilusMedioldiiensissedis, 508. cemratamhabet, 595.Rudolphopru-
.mersit, 231. In Elruria olunTuscia Fndencus III obtinei NKOIJO a V deiiter uegat favorempeciiniai'.,555.
inagim.ducalus,~T>i, 510, 550. privilegiuuiprinur. piecum,295 Viceicmilerelictoadh.-eretTurnauis,
Juigenms11de -eleclioueRom.pont. Fndencus l.udolpluliliussiue urole, 540.Mediolam pubhcat bullamClem'.
alipnd sanxil, 184. Pri\ilegiuai de 506. IV (]ua3audil Iii CmnaDomini,552.
conlirm.eleclioneabimp.suppositum, FridericusII arcliiep. Sali-b. jube- CumChrislianoexercuuinSynam re-
113,122. lur a Greg. Xadas_ecoionaliuniRud, dire mediUlur, 476. Montur Aretii,
Euphenna sanciimonialislludolphi 529. Scntul Rudolphose adiiiluium, 276, 282, 496; miraeul.sclarel, 365
Jilw,306. 555.AccusalSeccouensemp[lscopi.m, 1-ji.sc|>isloiJmterpoljla,557
§81 INDEX RER. ET YERB. QU.-E 1N TOM.II ED. CENNH CONTINENTUR. 882
GrpôriusXII. in pauperes libera- ni 111ad Francosconfugientiin occur- 1-.OltoMagnuseoronalusan. 962a
sum miliitnr, 49. JJoanneXH, morluus973, 55. 137.
ussiinus,11.
GnmoaldnsfiliusAriehisBenevenli HonnriusH primus in\ eslit Alber- 2. Otto II coronatusa JoanneXIII
dncisa CaioloMagnoobses ni Fran- tum ducem de bonis Matlnldispost ian. 967, moritur983,39, 501.
ciainducitur, 101. mortemHmr V invasoris,200. 3. OlloIII corona'usan 996a (j.e-
Guido. F.deWido. HonoriusIII eoronalimp. Frideri- goiio j V, morilur1002,168,504.
GuiHelmus.VideWillelmns. cumII, 508 4. Hen'icus (sanclus) coronalura
GurgensisepiscopusDietricus mori- HononusIVRud.scribit.deferniino 1Bened. VHJ-au, 1014,morilur 1024,
tur, 587. coronationis, 2 85. i 40.
Gulhaal. Juditna Rudolphi(ilianu- Eospiialani.VideTeutonicor.ordo. 5. Conradus Salipns cnronalus-a
iiit,WenceslaofihoOltocanposthiijus Hugorex Ilalias Maroci.imuxorem 2Joanne XlXan. 1027,morilur 1059,
caadem,422. ducit, cumque ea Romasdominalur, 195. 1
H 55. AbAlbencoMarociae filiopePitur, 6- HenncusII coronatusa Clem.I(
54. Aldasregis liliaa nuptiis pacem ian. 1016,niorilur1056,42, 262.
Hajredilariiprincip.discrimencuni init. tbid. 7. Henricusrex Germ.V coronaliis
electivo,310. Hugo Lisinianusrex G\'priRudolpho ;aPaschali II an. llil, moriuir1125',
Hallensiscivitalisprivileg.RudoIphi- infelicemTerraesanciaestalumdescri- !272, 512.
447. bit, 476. 8. LolhariusII an. 1155ab Innoc.II
-num,HartmanuusRud. fil. morilur sine Humberli de Romanis consilium Ni- (coronatus,moritur 1157,43
prole, 306. cnlao lii de dividendo Romano impe- 9. FridencnsI iEnoba"ibuscorona-
HedwigisRud.mater monaslenum riOj, 287. 1lus ab AdrianoIV an. 1155,inontur
ineredilur, 508. HuiifridiisCaroli Magnilegalus ad 1190, i 270.
Hedvngis al. AnnaRud. fil. nubit Leonem UI, 58. 10.Henricus rex Geriri.VI corona-
Ottoni Eiarcli.oniBrandftburg, 306, I tus an. M91a CoeleslinoIII, inorili.r
546. .
1197,260,504.
HelmengauduslegatusCaroliMagni Illyrici Flacci petulantia in Rom. 11.Otlo IV cmonalusan 1209ab
ad LeoneniIII, 5, 58. pont., 1. Innoc. HI, montur 1218, 372, 494,
HenricusI German'.a3 rex chronolo- Illyrirusutraque ad consecrationem 304. i
îam Augustor.cognumiuum ap.histo- spectabatRomamponliH eis, 9. 12.FridericnsII coronalusan. 1220
ricos torbat, 244. Imperatorin Occid.renovalura s_in- ab Honorio III, exauctoralura Leone
Henricus f.(sanclus)sacram.fideli- clo LeoneIII, 19,51, 44.Ejus corona- IVin conc.Lugd. n an. 1245,lametsi
tatis pra?statBened.VIII, 59. Diplo- lio ab uno Rom. pont. facienda,59. superstesfuent usque ad 1250,494.
maie conlirmatjura sanctassedis, 170. Munnsdelensiosancliesediset Rtnn. Ottonum electio aut faclaaul pro-
Heniicusll, al. ill.ClempntiII fide- ponliliris,4, 14,251,481,528. bata a Rom.pontif.,245.SancmsHeu-
litatemjural, 42, 262.Jura sanctaB se- ImperaloresCarolmgiiseptem,duo- ricuspriniusoi niunieligilurrex Rom.
dis transmonlanacum Benev. prinei- bus aheop3siirpisin.erLis,lolideuique a Germ. prmcipibus,169, 244.In so-
pitu commutat,195.Coronam-Italicamadditisex feminis,20. lemnit. coron.exhibentsacram.fidelit.
non suscepil,2i5. 1 CarolusMagnusa LeoneIII coro- Rom. pont., 40, 262.Riius eos ex.ci-
HenricusIVrex Rom.III Mantuam na.tusan. 800,die25Dec,niortuusSU, piendi ad porlam caslellij 261, fferi
jnris Malliild.proditiouecapil,22J, ab 28 Jan., 17, 253. incipiunt canonicisancli-Pelri, 271.
ea vincilurin Sorhariascampis,224. 2. LudovicusPius fil. coronaLusa Subdiaconiofficiofunguntur in missa
HenricusV rex Germ.Aug. III in- Steph.IV, an. 816, tribrluus 840, 20 coronalioiiis,274.Si qui coronamRom.
vadit bona Malii.ldis,200.Coronam Jun., 20. non assequebantur, non dicebanlur
Itshcam-iion susripit, 245. Romanos 5. Lotbarius fil. coronatusa sanclo imperatores,547.
habel infonsos,512. Paschah, an. 823, moriuus 855, 28 ImpeialorcsquinqueposlRud. usque
Henncus VI Frid. I filius Frid. II Sepl., 21,234. adCar-Y obiter memorali.
filiumbienneinregemcre.il, 539.Male i. LudovieusII fil. coronatus.asw- 1. Henncus rex Germ.VII corona-
ablala_ancta?sedi reslilui mandatte- cloLeone IV, an. 850, mortuus875, tus an. 1512-aClementeV per card.
stamento,209.Sicilia3inveslituramab 15 Aug.,28. leg., morilur1515,271.
eadem sede accipiendamprascipit, 5. CarolusCalvusfiLLurJov.Pii co- 2. CarolusIV coronalusab Innoc.
510. ronatusa JoaimeVIIIan.876,mortuus VI per leg. card. an. 1353, morilur
HenricusVII GalealiumPlacentia. annoseq 6 Ociob.,28. 4378,45.
vicarium instituit, 229. Fidelitatem 6. CarolusCrassuslil. Lud. Germa- 3. Sigismunduscoronatusab Eug.
pontificiper nunliosjurat Aveuione, nici abeod.pontilicejcoronaiusan. 88'), IVan. 1455,moritur 1437,2^4.
42. Ex necessitatecoronaturextra Ba- exauctoratus887,,II Kov.,seq. auno 4. Fridericus.III toroiutus aNicolao
sil. Vat, 45. morluus12 Jati., 28. V an. 1452,morilur1495, 245.
HenricusBavaria.dux Ottocaroad- 7. Wido dux Spoleti Berengarii 5. CarolusV omnium ullimuscoro-
h_erensRudolph.aversalur,510, 346, 83tnulusa Steph. V coronalusan. 891, nalusa C.lemVII an. 1330, moritur
312,in ordinemredigilur, 597, hnslis morilur894,28. 1538,43.
imp. non denuntialur, ut Otlocarns, 8. LamberlusWidonis fil coronalus lmperatoreselecti, SPUreges Ro-
553. Cum Lud. fratre reconcili.itur a Forrnosoan. 892, niontur898,£8, manor. usque ad Carol. V i>umero
ponliliciset Rud.opera, 554,prohibe- 242. decem.
lur tratlare pacemniler OltocLarum et 9. Arnulphus(11.Carolomanni fntris 1. Henricusrex Gerni.IV electus~
Hung.regem, ibid.CumRudolphore- CaroliCrassi coronalusab eod. For- an 1053,niorilnr1106,491.
dit in gratiam,409. an.
moso 896,montur899,*242. 2 Comadusrex Germ. III electus
HenricusCastell»regis Fr. a faclio- 10. Ludovicus111hl. Hirmingardis an. 1158,morilur1152,400.
sis Romanisfiisenalorfjrbis,502. Ludov.II tifiascoronatufa Beued. IV 3. Rudolphusel. an. 1275, montur
Henncns Basil.een.epise. cullector an. 900,bieunio post excascatusa Be- 1291,276 311.
decimar.probellosacro,555.Legatus rengano miseramvitamvivit, 28. i. Adolphusel. an. 1292, moritur
Rud. adlnnoc.V, 569,437.Romjdis- 11. lierengarius hhus GislseLudov. 1298,306.
cedit, pontPcedecedenle,575. Piifiliascoronalusa Joanue Xan. 916, 5. Alberlus Rudolphifil. elect. an.
HenricusTridenlin.episc.cumMe- VeroiiKcaadilur,924, 28, 245. Tide 1298,moritur1.308,205,506,595, 401,
hinardoTirpl.comitediscordiashabej, singulossuistocis. 472.
485, a Eud. arbiiri pacisdesignantur, Horuuisex primijure successionis 6. f.udovicnsBavarus electus an.
ibid. eleclijc_3terispedefeiisiomsEcclesiae, 1514,mor.1347,229,492.
Henricus Furstembergiusta Rud. 242. Solemniseorum exceplio, 254 7. Wenceslauselect.an. 1576,amo-
gubernator mittilur in Romandiolam,seq.Solemnitascoro_nationis,255. Pon- tus 1400,251, 254.
quam oreditjurisjmp., 554 seqq. tificiprofessionemlaciunt, 40.Jura et 8. Roberluselect. an. 1400,mori-
Herbipoliiiabeiiturconcihumet.co- priulegiasanclassedisdiplomatecon- tur 1410,254.
milia, 544. lirmant,quodin solemn.coron.legitur, 9. AlbertusII Auslr.elect.an. 1438,
Hermannusseu Hartmannusalter 29. A_Romanis juramenlumfideht.ac- mor. 506.
Rud. fil. cuidesponsafueratMargarita cipiunt, 22. Per coronanxs.uprem_e 10 seq.anno, Maximilianus I electusan. 1486,
Eduardi regis Angl. lil. mergilur.in aucioiiiaiis.ponlificiEe consorlesfiunt, mor. 1519,481
Rheno,506. 24, 251, 287.Principfuminm. Carolin- Isli.deceni in aclis el dipl.se vo-
HermannusConlractusnotatur,261. gioruman. 800,Duis925,245. cant reges Romm.aul impp. electos,
HeumanuusJoannesde auliq. di- ImperatoresGermaniciomuinoduo- 481.Oinniunielectioaucloruateponti-
plom., 153. decim prascesseruntRudolphumregem ficia confirmala,18. Coronalioniquas
Bildewaldusarchiep. Colonia.Lea- Rom. dcsiil in CaroloV ucquualerepulan-
m B. CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTI0 III. 881
!
lur.apostol.confirmatio regisRomanor. intereunt,223. Factionibns,utTuscia, Comanosdeficienssancla;sedi nego-
et indullumprimar. precum,251. et aliaj provinciae,obnoxia,515. tmm facessit, 42o. Constilulaomnia
Imperalores Onenlis, quorum fit llhenus et Maginariusabb. Sabinas fcontrah_eresesin suo regno servari
nienlio : Constanlinus Cnpronymus; finescons.ituuni ,101. taandat.487.
Leo IVhl. impietatis et imp. succes- [ LambeciusPelrus Rud.cod.pnttU
sor; et Const3nlinuspuer sub lulela J caturuserat, ~~$.
niatris Irenes, 6, 8. Eonim electio JandunusJoannes. VideMarsilius. I Lamberlus WidonisJil. consorsfit
piulliplex,18. A p.itriarcbaConstanti- Jesse episc.Ambiaaensisaccusalus, imperii, 242.
nopoleoscoronari coepti,19, 81. Bro- 65. I Lampadusains. a Saracenisinvasa,
fessiofideiab iis exigebalur, 44 Eo- JoannesIX instaurat imperjal.con,- 73.
rum series continnataper annos400 firinationenielectionis poulif.ex ne- I Landulphusde Grasciacomestabulus
post renovat.imp.Oceid a Leone III, cessitate, 118. Benev., 179.
521. Interruplama Lalinis per annos JoannesXIIex Tusculaniscomitibus I Langbbardia,hodie dueatusMediol.
fere 60 Michael"Palaeologus instaurat invaditponlificatum,3i. Imp. ad Ger- eratjuris imp , 38, 310, 540.
annis circiter 200 ante captam Con- flianos transferl, 53, 245.Ottonijurat r Langobardorumregoi fims,96.
&ianlinop1olim, 1453,'f_iic.. se uon adhcesurumejus as.nuhs,55, I.ateranensi in eccl.duo impp. ne-
Imperatoria poteslas temporal.pro 41. .essariocoronali LotbariusII et Hen-
lidei calhQl.defensioue,ul spiritualis JoannesXXIsucces.sorcreatur Adr. .icus VII, 45.
pontilicianullislimilibuscircuniscripta,V, 373, 411. Rudolohumprohibet in Laudes, seu acclamaiione?in coro-
481. Quare ut pontlfex soli, ita imp. Ital. venire, 285. aal. imp., 19.
Iun33cpihparatura Gregor.^ fl et In- Joannesepisc. SilvasCandidselega- Lausanaurbsin Heivetiis,ubiGreg.
noc. III, 516.Medio 'aevocomtnunis ea tus Leonis III, 89. X et Rodulphus coltoquunlur,521.
opinioerat, 260. Joannesde Yico prasfeclusViterbii 549,598.
Imperialiainsignia Carolingior.co- tyrannidem usurpat in patrimonio, Lega seu Iex cudendi monetara,
rona, gladius et sceptrum,254. Ger- 213. 171.
manorumprsstertria illa, pomumcru JoannesSpanheiminfensusarchiep. Legaliprincipumab«lectioneRom.
c.gerytm,258,quandoque eliamannu Mogunlino,467. pont.arcenlur, 182.
lum, 265. Joannis (sancti) Jerosol. equites a, Legali pnnripumet civitalumGer-
Imperialisexcellentiatribuitur Ru- Rudolphoin protect. accipiuntur,457 nanias adesse debent imp. corona~
do.phoa rege Cypri,476. •se</. .ioni,550, 336.
Imperii principes confirmareinci- JosueabbasAquisgraniadestdiplom. Legatus Terra? sancts ad incitas
piunt diploma imperiale jura sancte Ludovicianq,87,124. :'pducta3,480.
sedis asserens,492. Judaeiahor. subditor. oneribus ob- Leges Francor. elLangob. a Carolo
Imperiuma sancloLeoneIII reno- noxiiin Moravia,425. ;;upplet_3, 25 ~~qq.
vatumin Occid.,4, ad Germanostrans- JuliasAcadem.bibliollieca,1. Legis retjite Adrianosiippasitaein-
latunt, ut dicitur, a Joanne XII, 32. Jura sacra et civilia sancta sedis loles, 48, summa,166.
Ejus sedesest Germania:Langobardia asquaratione repelunlur, 9. Legislator jnsta de causa legem
el Tuscia ad illud' pertinent, 277, Jura el privil.sanciaj sedis a Caro- smendataut tnllit, 439.
287. lingiis di^plomate confirmantur lpso LeibnitiusedidilcharlulamMathild.
InnocentiusII co.ronatLolhariumII, die coronal,29, a Germanisinfraocto ?x cod. Vat., 196.
43. Eumdeihinvestitde bonis comi- dies, 492,500 Leo III Adr. successor,2. Immani
tissae Mathiia.,* 200.~ Sicihraregnum Juramentum Norlhmannorumpro sacrilegio excaeratus~i Carolumpa-
insiiluit, 506. Apuha, Calabna et Siciha, 83. Ciroli triciumconfugit in Franciam,14. Re-
Innocenlius III juris sanctassedis Andegavensispro reguo nlriusque Si- ditus palaliiRavenuatis juns sanctas
Aindex acerrimus, 494 seqq. Salin- cilia3, 512. Aragonum post regnum sedis repelit. 51. Mira ejus mansue-
glierr_3confert.partem bonorumMa- bipertito divisum, 515. tudo in calumniato-essuos, 53, 60.
se
thildiS,20lCCislerciensibus et Eccl. Juramentum Carolingiojumregum Carolumsubiralum leâlis ponl. qui -
îom. commendat, 505. Greg. VII pontilici anle coronatioliem,40 Gpr- bfficio defuerant,placat,67, morilur,
exemplo ponliliciampolest. soli, im- maniaeregnm, 36, 59,42. Ifegis Ro- 90. Imp. Orcid renovat., tit defensio-
perialem4xm& comparat,316. Ritum manoTum,262,270.Rom ponl.linpe- nem comparet poniiUciel Rom.Ec-
coronat. imp. amplificat,275. Exspe- raton, 154,Electorum,323. (.lesiaeao lideiorlbodoxas,508.
Clalivasgralias lmprobat, 290. Tem- JurameniumLolharii-ll anle fores Leo IY omniumprimus cum Caro-
pUiior. cumHospitalar.dissidia com- Later., 45. lingior. Angg. permissu consecrarl
ponit, 457.SicUiamcitra Pharum et Juraroentum pop. Rom. imperat., dpbebat, 115. Sponle professionem
yhra appcllare'incipit, 510. Transla- 25,28, 56, quod regi pra_slare nefas lecit quamsuccessoresaliquol coram
lionemiinp. Or. a schismaticisad La- erat, 25, 41. missislmperial. exhibuere, 155, qua
linpsratain habet, 521. Jnramentumregis Rom. pop.Rom., accasione no\i aliquid introduclum
Innorentius IV in conc. Lugd.i d{- 42, 268 pidetur,184. CivilatemLeouinamab
plomgtibusjura sanctas'sedis confir- juramenlumregium cum imperalo- %~adilicalamdedicai.,255.
mantibus exscriplis, et 40 praslator. rio coinparatum,556. LeoVIII pseiido-ponlifexoovslita*.
sigillis roboralis lidemhabendamde- JuramenlumRooerli Wiscardfpro tioniscommenntiajauclor, 163.Baro*
cernit, ut au'ographis,135. Ejus con- utraque Sicilia,149. nius eatncommenlitiamnovil,181. .
s.iliose.ptemeleclores originem acce- Juramenlum RudolphiGregorio X LPOX Sicihascensum redegil ad 7
nlamreferunt, 247. Lausana3s 523. m. ducau, 517.
Innoc.V quinquemensiumponlifex Juramentumquod.Otlocarus extorsit LeoI imp. Or. ab Anatoliopalriar-
plura gessit, 367. Arcbiep. el eccl. a subdilis,592, 412. cha coronaiur,81.
Colonien.'commendatRudolpho,572. • JuriseonsulliGermanicide imperii LeoIV imp. Or. moritur fonstan-
Innoc.YI CarolumIV per legatos renovationeminusiecte, 57. tino puero sub lutela matris reli-
coronat,45. K cto, 6.
Iiinoe.VIHS\cilia3investituramcon- Leo Y cognomenio Armenus Mi<"
cedifpnsco more, 514. Karlus: sic semper in autographo cliaeh suceedit,80.
Inierregtiiinj.post F.rider.II fatale dipl Ottonis,158seqq j I.eodiensescives privil. cleri sibi
dicluina Germams,227,49i. Karolus 'semper scnbitur in lilleris 'noxium
1 Te\ocaripetunt, 458.
i Investitura Greg. VII RobertoWi- LeonisIII, 47 seqq Leodiensis ecclesla summislaudi-
,' ' scardo,150. Kunegundisuxor Oltpcariejus iras bus effe.rtura Rud., 455, 486.
Invocationesdiplomatumvaris pro incendil,482, Leodien.episc.legem fert de duel-
'locorutn stylo,92. L or. stau die proroganda,454.
, lsabella regis Sicil.filia nubit La- Leoninacivitasdedicalur,255.
dislao regi Hung., 375. LabhpusLeonisIII epistolasex al- Le\oIdus a Northof. de archiepp.
IsclaIns. olim/Euaria,Inarime, Pi- tera edil. Conrmgiiptibhcat, 1. Colonien.,445.
thecusa,73. LadislausHung.rex succeditpatri, Libelliprobrosiin Rudolpbumscri-
I1 Ilaha seu Ital. regnum aut Lango- 575.IdemcumAndreaSclavonia.duce pti,405.
bardia,89. DucalusMediolan.postea fralre adoptalura Rud., 394,403, fce- Litterati a summis principibus ia
N ' -
effecia,251. Ejus reges \acanleimp. dus jungil cum Rud., 416,424, ab eo- prenohabiti, 485.
post Berengar., 245. Vacante imp. dem invitatur ad jungendumcumOt- foedus, Liltoralia sanctte sedis a littoral.
paret pontihci,228. Ab ejus rectori- 399, ad exlremumconilit-ium regni Italisadislincta,60.
lius pendet Romana securitas, 250. tocaroadvocatur,405. Quicumveteres Locorum nomina in ditione eccl
Reguumdisturbatum,juraque pristina et novassimuliaiesilli erant, 415, ad matala, 179.
S85- INDEX RER. ET VERB. QUÊ IN TOM. II ED. CENNH CSNTINENTDR. . S8G
Loll.arfus I Aag. Ludov. Pii fil. a diclumin
( Turri regis Rom.professioni Monaslerium Tulluense monial. a
i
sancloPaschaliimperiipaterniconsors el canonioatuiaddiclum,42 1
Rud. fundatum,508, 589.
coronalur, 21,254. Cum Eug. JIco.i- Mai i a Boemundi A nlioch>93 principis Monaslerium privil'.ob-
sensu de dilioniseccl.admimslralione filiaI jus ad reguum Jerus. transfunditin ltinet, 472, VideZweytalense
Cod. Rud.
legem edit, 65,152. Eadem f..Uo tri- I
Carol.Sicihae regem, 476. Monelam cudpmiijus, 470seq.
builur Oltoni et Henrico, 153, 162. Maria Theresia Aug. magni pro- Moiaviaet Bohemia Rudolpho mo-
Privileg. obtinet confirniandielect. gemtoris
I exemplo reginam se dicit, rem i ge unt, 424.
ponlif., 116. 481. lide grandisfaclus,382
Lolhariilf juramentumInnoc.II, 45. Marociasenalfix dominalurRomas, . Moyses MnraLoriusLudov. recte sentil da
Ludov,.Pius a. palre ti_eresregoo- 55.I i
majeslale per Rom.coro-
rum mslimitnr et imperatordesigna-_ MarsiaInnocentii II tempor.fioccu- inalionem impprjloria auctoritale diplo-
tur. 20.Jura et pnvilegiasanclasspdis pata] a VVillelmo Siciliasrege pro qua imatum,59.oblenla, E usinconslamjasuperdi-
eonfirmat, 30, 87, 92. Albinianum icensum,ccc'c schifdlor.s Ivit, 507. 1j lom.Lud. ( tt. Henr., 86. Una cum
exemplum ejns diplomalis, 85 seq. MarsihusPatav. et Joannes Jandu Eccardo; supremam poililicispolesla-
Conjuratioin.sanclumLeoneihIII hu- nus haaresiarchae clienies Ludov. Ba- lemi ip Exardiatq agnoscit,107.
josmodi diplomatiscausa fuil, 90. A vari scriplis suis lta'iam mliciunt, Mnla vetligalisgenus apud Germa-
Gralianoaliisqnealicubi adultpranim, 230. inos, 472.
i26. Cumn-hilPippiniet Carolidona- MarleneEdmnndi Anecdotum,449. MutinaetRegium ab Ollonednnan-
-lionibusaddtderit, in diplomale Olln- Martinplns (BUsiusdp) ritumcoro- turAttoni | pi'oavoMjlhildis,22l.Esleti-
nis Ludovici nomen silnur, 141. Ab nalionis Caroh V noulalibus pletium sibus , se subjiciunt,227.
Henrico nomiuaiurutalienas donatio- exhibet, 251. Mutinensis ducaiusinitia, 254.
nis asserlor, 179.Disciplinaelect. pon- MdLliild» cliarniladonationisilerum_
tif. est magiiumsincentatisejus argu- facta,195.Ex cod Vat. edilionesejus-
_mentum,155. dem plures, 196 De eadem opiniones N
Ludov.II reuovati imperii indolem Vdr.33,'197 seqq Bona ejus cis et ultia Narnia
montps,205. Allodium.lerra, domus, invasa, elcivilasducalus
manifestat, 18. Romani bis
Ludov.III Burgundi_eel Pxovincise coimlatns,podereappe I.mtur,20f.Pa- 123. restituia saticla. sedi, 93,.
rex coronatur inip. a BenedicloIV, tiiinonium 'Juscia. perperameredila,
m. 209.Eorumsitusubi MimiiPnsisposiea sedi Neapolilantimpalrimonium sanctas
Ludov,llavarusin discprdiaeleclus, ducalus,gi4, 2l9. DitionesEccleiseet vindicaluma Rom. pontilicibus,
ab Italis Gibelliaisaccersilur in Ita- imperu, qua. comilisssesubdebantur, 102,148.
liam, 229. 213 seqq. Abinilio s_ee.xiv nulla eo- 513. Neapolitanum regnum insliluitur,
Ludov.vn rex Galliar. privilegium rum meniio,228. ChjrLulaipsa ex'cod.
apost. comliunt,327. Albiniano,258 -Neapolilannsducalus sanctassedi
LudovicusIX (sauclusjin fraternila- Maun seu Saraceni Hisp. non sub- .indicaiur,148,151.
Nennius Feli. abbas Hiernn\mia-
lem recipitura Gsiercien., 305.Duel- jecli Caliplias,77.
Ior. usnmin suis diliunibus prohibet, Mauruii(sancii) altare in bas. Vat, rms autogr. diplom.Ollnnis Illdepre-
433. Snilia»regnum sibi oblalum a ubi imp. mungebatur,272. hendil in monast.sjiictorum Bonif.et
pontff.reuuil accippre, 50S. MechtililisRud. IdiaLud. ducisBa- Alexii, 252.
Ludov. dux Bavanaseleclor Palali-^ variteuxor, 506, 316. NicolausII Norhmannisjura sanctaa
nus primas babet paries in eleclione Mediolanensis diicatnsin regno Ita- sedisexponil in diplomatibusLud.Oti.
Rudolphi,246.VideHenncus Bj.aiia Ii_eprincipmmau.1595,251ejus v.c.s, Henr., 83, 87.Heuiico IV regi Ruma-
dnx. 252, Yacanteimpprio ltomauoponiifiu nor. privil. conceditconhrmaidiele-
Ludov. Sabaudiaacomes cum Rud. obtemperabat, 230. clionpm Rom. pont., peraonale illud
COi)tro\ers.asIiabet,522. Melnnirdus comesTirolen. guber- esse declarans,119.
KicolausIII vix electus Rnd. dat
Luminariaduo majora ponlificiaeet nalor Caruiihi_e,588, 401.
Imperaloria3polestanssyrnholum,260, MichaelCuropolataimp. Or. a Leone litteras pro n'golio imperii el exar-
308,314, 318, 580. Armenoprodilusdej'icilur,72. clialus, 428, praedeoessoruinexemplo
Michael VIII Pala3ol. cum lllum prohibet in Ilaliamvenire, 283, .
M agit ejus afiinilalemcum rege Sicihaecnn-
Greg. X de GrsacseEcclesiaeunione, cilial, 455.Provmciaeimes.ituiam im-
Mabillon.de elect. Rom. pont. cum 365.Orientalelmperiummstauial, 521.
Panviiiioagilminusrecle, 181.De mo- Michaelpalriciusa Mich.imp.in Si- petral eidem regi, 465. Transmillit
naslerio Amesevallis, 449 seg. Tesla- ciliammissuscumelasse adversusSa- lon. Kudolphoexcerptum (hpl. Lud. Ot-
turBenedictinosCisterciensibns referre racenos, 73. etHenr. et iormam exprimendi
acceplamcelebrationetncapitulor.ge- MilotaZawischiusprtefectus Stiriae in dipl. civjtales juris sanctte sedis,
iieral., 503. ab OltocarolnSalisburgensemprovm- 520.
ciamlmmissuscumcopns,592. NicolausIV agit cumRud. de ler-
MahometeslIConstanlinopoli expu- per suum nuntium,
gnala Orientaii imp. finem allert. Ministeriales,servi, seu gens ob- rninocoronationis
286 Interimmoriturre infecla.iWrf.
521- noxiaecondilionis,440.
Malatesta et Galiotli de Arimino Minoriise. Vide Francis.i (sancti) donatur Nonanlulaniimmonast. a Malhilda
tyrannidemexercent in Marcbia,215.' ordo. pra_dhssuisin lerrilorio Fer-
ManfredusSiciliteregn. Invaditpro Missiseu egati CaroliMagniad Leo- rariensi, 216.
Conradino,508. nemIII Helmengauduset Hunlridus Nonhmanni dominari incipiunt in
Mansa,id est fundipropriiprincipis, comites,58. utraqtie Siciliaex conoessionesancW
51. MissiLeonis III ad Carol.Magnum sedis,508. 83,87,150. Dominalioniseorum
Mansionarius,dignitas palatiiFran- Joannes episc. et Basiliushegumenus, linis, infami»non tollilur cum cri-
corum,133. 50. Joannes episc. Silva. Gandidas, Nota474.
Mantuain principatuMalhildis,222. Tlieodorusnomenclator,etSerginsdux mine,
PinamonliBonacossiose subjicil, 227. ad Ludov.Piom, 89. O
Maaluanusepiscopusab Inuoc. III Missilmpenalesad justitiam facien-
obtinet partemterra. Malhildis,206. dam, 54, 62, diversi a pradictislega- OctavianusAlbericiEl. ponliDcalum
Mareaduplicisgeneris, aurea et arlis, tbid. invaditJoaninsXIInomine assumpto,
gentea, 333.Argenteasduodecimmiile Mngunliainlestinis discordiis labo- 243.
Greg. X donatRudolphopro sacraex- rat, 439. Officiaseudignilalestam cleri quam
peditione,ibid. et 562. Mille pariter Mogiintinusclerus periculo immi- laicomm in Urbe, 52.
argentea3assignanturAnnaeregiuaea nente opemquserita Rudolpho,441. Olomucensisepisc. VideBrlino.
Rtid.,429. MonasteriumAureje Yallis Cisler- OpizomarchioAteslinusFerranam ,
Marcualdussenescalcu&.imp.tem- cien. in diu>cesiTrevirensia Rud.com- Comaclumet Adriam,invadil,230.
pore Henr. VI Marcbianriuvasam resli-. meudalur Philipporegi Fiancor.,449, Orator Rudolphi ad Innoc.V, 569,
tuit sanct_esedi, 207. 455. Ejus ongo,.et optima inslitutio, ad Nicolaum111,370.Saluberrima mo-
Margarna Rjym. Bereng. comjlis 449 seq. nita obsequu.insanclamsedem ei da-
Provinciasfilia nalu majorsancli Lud_ Monastenumde\astalum ord. -Cis- ta, ibid., incerlum,num episcopus,~R
uxor a Rud. investituramaccipitcomn lerc. a Rud.commendaluralienascu- cardinalis,475.
tatuum,464seq. ras, 452 OrdinesRomanianliqui rilumcoro-
Mariavirgo (sanclissima)ab Austria- Monasteriumeremi in dicecesiCon- nationisimp. exhtbentdiversuma re-
ca domosemperculta, 308.Ejus palro- slantiensi,468. cenlioribus,,273. 1
citiio victoriEBplures obleut©, 419. MonasteriumsanctiPauli in Carin- . OrdoRom.coronationisCaronngio
Oratorium ej'us in atrio basil. Yat. thia, 387. rum Augg.,256
S87 B, CAROLI MAGNIOPP. PARS I. SECTIO III. 888
Ordo Rom.coronai. Augg. Germa- 223. Quempostmodumpplunt, impe- sioe pontificenil se acturumreponii,
nor., 261seqq. trantque episeopumsibi dari.ibid fesi.
OstianusdignitaspaUliif rancorum, Paschaan. 1230,die 27 MarliiPari- »Pius .., cum erat _Eneassjlvms,
153. siores singulans videlur,248. pro primisprecibuspugnat, 295. S>ci-'
Oito I Magnuslit imp.a JoanneXIf, PascliahsI (sanctus)a LudovicoPio liam concednAlphonso moremaiorum
55, 164. Ante annosderem id nequid- confirmatinnem dnnalioimm olitinei, 514.
quam lenlaverat AgapelusII, 55. Ob 90- Eid.numiatnilsimoiiiacum 111sua I Placenlia Ve.iiisii Landiopers san-
defpnsionemRom.Eccl. et ponlilicis eleclionefuisse,112. blas sedi se subjicil,229, concedilur
. <>am liigniiatem assequitnr,
~~ nulliim 57. Jural Paschahs II. Vide infra Pra\ile- lAioysioFarnesio una cum Paima.
ponlilici, placiium habitu- gium. sr>2.
ruin in Lipe siue ejus corioilio,56. PaschaliselCampulusmajeslatisrei, | Flacitaab imp. habenlur Roma3co-
Primus ommum ponuim crucigerum ram pontificp,24. Siu.iliahabita erant
defert in sigillis, 258. piplomatecon- Passagium seu sacra expediliode- a regibns, 26.
, iimal juia sanctsesedis, 154,157. An- creia in conc.Lug.i.u, 4H~. I Pldcitum missorumCaroliin Causa
tographuinejus dipl. p.xslat m Arce Passioneuscard. Domiaicusad be- Lennis III, 16.
S. Angeli, 133,156,164.1.olhanicon- nem.rendum de lillens el iitleratis | Platma cnmBlondosenliensde cnn-
stitulio cum Eug. II consensufalsoei fatlus, 135seq. slit. Greg. Vet DltoriisIII non pemius
tnbuiiur, 153,îec non electip Ronuni Patria el Iioc
Imgua discrepantinter rejiciendus,163.
pplltlicis, 181. se quodlinguaplurespalnas conlmet, I Pohticaa LeoneIII appellatursok-r-
Otlo II una cum Aug. patre confir- 488. tia s_eculi,67.
:nal jura sanctoesedis, 138, !57. Nilnl PatriarchaAquileiensis,48, 389. | Pomum aureum crucigerum a Be-
dnnasserepi-riiur ltom. Ecclesias,178. Palnaicha Gradensis,48. ned. VIII fit mundi symbolum,239.
OltoIII cumGregorioV de eleclio- Pdlnarclia Jerosoi, Vide Thomas »ideric f nrm.iumprimus illud?ccipit
ne fuluri imperaloris apud Germanife Agni. ab Adr. IV mler imperiahainsigma,
principes deeernil, 168, 245. Sanctse Patriciatussanctesedismmieraduo: £60.
fiedihilui donasse repentur, 178.Di- defensiolideiorthodoxaeel sanclasse- Populoniumoppidumprope Plumbi-
piomataejus plura data in I rbe, 232 dis IlomaniquepoiilificH,8. num exeissummassi.unilum,128.
£xslat aulographumdali pro eccl.san- Pdtrirum Laui anliquum oppiaum, Pnrta Castelh. VideCollina.
ciorumBoiiif.et Ale\ii, 2.2. Commen- 125, 139. Prasdicatores.VideDominici(sancli)
tilium dipl. ei iributum,221. Patnmonia Calahritaimm inSicuIiim, ordo.
Otto. I V rex Romm. eligitur, 289. 3, eorum-reduusin pauj eres et e.ccle- Pra_fpctusUrbis in facinorososani-
Oflo marchio Biandebi.rgen.Wen- sias ero!_aiuli,10 seq., idcirco aceni- mad\ertit, 90,4V7.
cesl.ii fil.Otlocanitutor, 2'il. me.vindicanliir,105. S culum Grego- Pra3!eclusViieibii Jo. de Vico pa-
Oliopr.-epositus sancliWidonis Spi- rii Magnias\o in ires partes diudeba- Irim. usurpat, 21...
rensis cancellar.Rndolphiet ad concil. lur, 159. Pracldiijtis gladii per alium exer-
Lugd. legalus,278, 4.5, niorilur,332. PatumoniaNeapolitanum,Beneven- ceni, 4b7.
Oltocarusrex Boliemia contemnil tanuni,Salernitanum,102,104, 129. | Pri\ilegium vocalur conceîo in-
Rudolphum Pairimonium'Iusiia3,212 eq. Veslilijr.ir.quamHenncus V a Paschali
talus sui , pauloanleprafeclumequi-
250, perpetuus eiusdem Bdtr.iiu_AuguslmusPientiniisep.se.II e\torsit, 223.
aemulus,310.Principes iiouiiullosad- crerem.magisterluranieniumdeiegni | Preces a ponlif.fundenda;,armisnon
haareules habel, 516, 577. Provuicias Halicignbernaloribusposlregni e iis- neuleclis, 75
1
impeni delinel, 578. Denuntiaturho- deme ilium exigit,"251.SanctamMa- Preces primarise incerlse origims,
stis imperii, 548, in proseriplionecon- riam 'lrasponlinamverlit in Sandam 288.Anliquaeearum iormula.-,521.Iu
stans hosiiha exercet iu pro\incus Mailamm Cosmpdii), 275, conr. Tnd. nnn subUlas cum aliis
jmperii, 554 seq., in ordinem redigi- Paulusde lnierainiiaoralor et pro- exspeclali\is, 2,5. Prml. apostol.niti
a
(ur Rudolpho,575,415, cui fide'iu- curalor Rud.m Urbe, 437, 442, u.ori- iiicipiuiil,294.
loin prajslat prOvolutus111 genua, 403, lur, 473. I Prei isiainomen no\umet eonsuettl-
414. Rebellansfoadusicit cuin larU- Penlapolispars marilimacoepla vo- rloimprobata,294.
ns, 412, ullimus ejus conflictuscum CariMarclua,522. I Ptesbjter per ignominiamcaslrattis,
Rud. et ctedes,417. Petrus (sanclus) princepsaposlolo- 577.
rum prmcipuusCaroiiMagtiipaironus, [ PrimalusRom.pont. a Graieisagni-
P 8, ejus sancluaiia Carolomiltunlur a tus, 564.
Leone III, 50. Clavigerregni ecelorum | Priiicippselpclivi,ct nali diiTprunt
Paciiet decreli.Ludovicianidiscii- agnoscitur,55, 67, 139.Constimlinoet infei se, 510 liileris nonmandaut res
men, 150. IreuajexpmplumpioponuurCaroluiEemomenti, 286. Nou subjiciuiitur m-
Pagiuset EccardusAlcuini senten- veneiationisiu lanlumGra_corum patroiium, 8. lerdiclo, nisi prjns mouiii inSumnium
rnalefa-
Uaminterpretanlurquisqueex sensu Ejus imago inipielali ob- ctis peisisiant, 5^9, 401.
suo,,15. Pagii sermo inconstansde di- noxia,5,. eorum obsequiumin sanctamsedem,
plomale Ludo\ici, 88,123. Petrus III Aragon.rex Constantias 62.
PJI cologiis.VideMichael. uxoris jura asserlurus Siciliamima- I PrincipesimperiiconfirniantFrid. II
Pafatit1>rancor.dignitatc-sbim.iothe- dil, 512. diplomade nullaSicilia3regni coujun-
âr. maiisjonarius,ostiarius,135. Peirus comesAutisiodoreusiscoro- ctionecum imperio,509.
Palla seu palhum fegis Rom. coronalur imp.Or. ab Honano III, 521. ! Privileîa 'religiosis detrimenlum
nandi donatur camerariopapa?,262. Pelrus Diacouusde dojialioneMa- imimrtant,507.
271. tlnlriis,196. [ Pn\ ilegiumapost.conlirmandielecl.
Pallium,pro Rbemensi.archiep pe- Pelius Leonis antipapa Sicilia?re- ponl., 116se(/.
tilum, 54, eidemlnliaretarchiepiscopi gnum nisliluissediciur, 506. I Privilegium PascbalisII HenricoY
nomen el ollicium,448. Petrus epistopusPatav.feuda largi- diclumprivileginm,225..
Pan\inius de elcclioneRom. pont. -lur Rud. filns,596. I Probus"minonla legatus Rud. ad
miuusrecte, 181,inier ordine. Romm. Phihppus III, cognom.Audax,rex Greg.X, 54,!.
collegit rilum coronationisimp. quid- Franc.Rnd. I Processioiriumcoronator.Clem. II,
afhms, 4-5. Qui monast. Henr.
nam psset ignorans,260. Aure* vallis,ei coinmeridat,449seqq. II, et Agnelis,261.
ParisiusMalth_eusseptcm electores i Prolessiolidei
Pliihppus Irater Hemici VI invadit liversaa imppÔ.r.,44, omnino
•consiho Innbc. IV iiislitu.os sensit, coronainGermdiiia?,289. piomissiouese,u prolessior.e
247.Chroniciejus ffitas,248. Philip. dux Carinlluas amovetur, Auguslor. Occid.VideJuran'enium.
Parma m PippinietCarplidonatione 388, 596 | Promissioseu profes.sioRom. ponu
aD aliquibusparurri solerler compre- Piguoraliones,seu represalia3velilas imperaion,154. a Rud.concessafiduoiario
hensa, 188.EpiscopisParmeusibusdo- a Gregcio Xin ecclesiaslicis,543. ] Pro\inciaSiciliie
a-U uivenilur ab Augustis, 225, in Pip, iui donalio a sancta sede non jure Carolo regm,284, 465. ,
principalu Mathildis deprehendiltir, possidelur integra usjue ad primum Ploleinais.FideAciQn. a Rud.stisceplum,
222, saeculoxivineunle GisbenoCor- CaroliMagniadvenlumm Lrbem, 96, 481. Pupillipatrocinium
" '
Tegiensi se subjicit,' §27. Beltrando e.its et successorumspoiilane_3dona-
card. sanctas sedis legato sponte ~e liones, 177. , Q
subdit,229,a Juho II acqnintur jure PippinusCaroliMagniDi.rex ltalias
belli,232. PaulusIII eamconceditPe- Romamvenit, 58. sa3C.ix incipiebalfpr.
iro Ajloysiofiduciarioiure, ibid. Pisatim Urbis GibeMiniopem qua:- II Quadragesima lametsiqualuor jejmiia
farinensium sacrilegium iu Ber- runtaRudolpho, 277. Imperio subdi- postDom.1, 58.
ijjiduni card. sancf» sedis legalum. tam civitatemdicunl,55». Rudoljilms pra?cederent, Tnde Dom.LaUare
889 INDEX RER. ET YERB. QVUEIN TOM. II ED. CENNHCONTINENTUR. 890
dicebatur Dom. in medio Quadrages., A Nicolao II concessumHenricoIV eoiisfcilut.oupm contra omneshaereses
ibid. regi Rom. personale esse detlaratur, conlirmBl,488, ob singularemChnsti
. Qusesiionestheologicaea Carolopro- 119.Tres omninoprincipesillousi re- Passionis veuerationi-mcbrtdminaet
pos.taeLeonil\l, 69 seqq periumur . Lollianus el Lnd. Augg. res mo.nenlisuscipitfer. \i, 418.Sum-
atque Henr. IVre\ Rom.,120.In hor. nia ejt.s devotioin sanclisîmamYirg.,
R pos rernosauclu^GregonusYII ralnm 508, obsequiumsirgulare in ap.'se-
Radericusde silu bonorum Malhil- haijuit, poslniodumprorsus sustuht, dem, 520,427, cui exarchalumresli-
dis, 205. 121. tuil, qiieinnoinir.isvarietalerieceplus
Ravennacaputexa-clialns,557.Hen- Rnm. ponlifexprincepsabsolulusdo- deimueral, 278.Etdestasticosomnes
ricusVi K.archarlusiiivasoijuss.inflae naiioi um absqueS. P. Q R. nnslura, v/3ner.ilur,455.Pnmas precesconsue-
sedis pulilicistabuhs te-.talur, 494. A 109, 181, endem jure ibi donunaltir, tuduie290. raius niii, omniiimpiimus of-
Kiculao111uua cuni Penlapoli vmdi- quo ( arolus in suis regnis, 54, 110, fert, Syiiam, quo cum Frid. II
caiuf ganclassedi ppsldiulurnammva- suprem^mejus potesl.ConrmgiusUle- p>ocessissefertur, corJissemper ha-
sipnem,428. tur, 2. MdjestatemAlcuinus pra_lert buil, 511, 479. Mullisvirtutibus illu-
Rjvenuas archiep a LeoneJII accu- imppraioriasac regia 11. Princeps slris fuit: pielale,308,mansueludinp,
salus ap. Carolum Magnum,65 Ab suminusa Romanisel Francisagnosei- 405, clementia, 474, facililatp, 480,
Henr. AI Exarclialusinvaôrespeciale tur, 9. Gvaecis duntaxalevosusob san- hlieralilalein lilleratos,486,gralilica-
membrum imprrii apppllalur, 208. clarum nuaginumcultum,5. Quifiilii- lione, ."28,sollicitndineerga anucos,
<_ausa_ cur a quibnsdaniAugg. id ho> lominnsej'usprimaninia^noscunt,564, 559. Pacis amaiormaximus,452. Au-
noris obiinueril, 555. discrimendoiiiinalionisiu urbe*l ejus tographaomniumejus diplomatumpro
Ravennatispalaliiredilusrepetuntur ducatu, cuni dominaluin e_elerispro- sancla-sedeseivanlurin archivioMohs
a Leone III, 51. MUCUS et ciutal., 512. Rudolphi 83\o Adnanie,495.
Regalia Beiie\enlisoec.xn, 180. bo- hujusmo ii discnmeu non invenitur,. RndolphusIIMaximiliani II fil. imp.
Reges llahteveiiieuies Roinain, 525.VacantSimp in Langobardiael elecliis, 473.
norilice excipiunlurin lota dilioneec- Tuscialmp. vices gei.1,228.Ipse uuus anno RudulphusRud.fil.duodecimovil_3
clesiaslica, 59. Gernianiaecoionaac- cnmnalione Ucil imperatorem, 45, mortuus,506.
ejus mortemolim sequebanlurdepras- RiidoIplmsalterRudBl.Sueviosdux,
eepla, Ilmiiauamassequdiilurnecesse ddlioneseldefuncti
>est,ut fiantimpeialoes, 168. corponsderehctio, nianlus Ai>uetis,Ollocaii " Dli_e,306,
RegesRussor. e t Dahnaiiiesuaregna 152. moritur Pragai, 422.
sancla) sedi subjciunt, 236. Eorum Romanuspop.iuramerilumlidelitatis RudolphusRud.cancellarius,poslea
invesliturama Rom. pout. accipiuut, exhibet imperaiorj, salvo eo quod Sahsburg.arcluep., ilbcita iuraiiipilla
ibid. praasliterat Rom. ponl. lanquampro- exigit in Exarchalu,428, eadem irri-
- : Rpgia polestas est Ecclesiaabra- prio prineipi, 25 , 2-1,56 Non uliqiie ta dpclaranlura Rud., ibid. et 498.
cliiiuiiexlernum,248. jjaliicin, 12, aut regi Rom., 23, 41, Subscnbit dipl. Rud.quo iuter c_etera
Regis ini.nclio,480. ejusingeniumferox plurps linperaio- iuia tancla3sedisExarchatusconlirma-
Rpgis Romanor. titulus ab Henr. I res experti suni, 504, eidem Gennani tur, 526.
iniliuniducit, 244, a Coi.radoIII in Aii-;g.jurainenlunibis prasslarecon- S
sigillis apponicoaptus,245 Rudolphi siieverunt,42, 269. .
episiolaeet dijJoniatahunc conslaiiter Ros.Ilam epUcopisasc.xn Grosse- Sabaudia3comes.VideLudovicus.
piasspleruiii, 511. MJJ"state quippe tani dici coepli,128. Sabinense patrimonium,seu lerrf-
i.i peralonamiu \otis lautum habuit, Rotfridus el alu legali Eardulph. tonum pacifice non possidelura san-
519.
' Reginmel Mulinadonantur'Attoni reg. in Aitghamreducunt, 69. cla sede ante an. 784,101, ejus iiues
Budolphus HabspurgicnsAug. do- con-tituli, 127.
proavnMaihildis,221. nius Austr. progeuiior nascilur,506, Sabinusep. I.eonis III legatus ctim
ex
Resideniia3dispeusalio obsequium ineljlo geneie, 501,406. Uxoiem Adulpliopro Angliaerege Eardulpho
principis, 457. ductlAnudin Hotmbergieam, 3 06. Ex reslituenrio,69.
Richi7aal. Rigetla Aug. uxorLo- ea septeni liberos.tolideinfihassusce- SacrauienLum. VideJuramenlum.
tharull,200. pit. ibid. B.isileaiuobsidens ehgitur Sacrilpgum facinus nei olum Adria-
Ricoidanusde Rom. pont. audacter re\Rom., 276, 511.CoronJtnrAquis- ni in sanclum LeonemIII, 14. Par-
mentitur, 499. gr mi . rueifixumpro scepiroarnpiens, mensinm in Bernardumcard.sanclas
Rilus coronalionisimp. a Palrilio 513; ejectio confirmaliira GregorioX, sedis legalum, 225. Germanorumin
miuussollert r consaiciuatusexvanis 520.TeTiniiiuspro coronatione.imp. presbyleium,577,111episf.opum, 587.
ordinibusRonianis,274. illi assignatur.282, 529, in colloquio SalinguerraFerranen. lnvestnur ab
Robenus.VtdeWhcardus. Lausanensinecessario nnralur, 550, Innoc.III de mullis oppidis, aliisque
Rogenus primus Siciiise rex ab 365.'IlndemGreg.Xjuramentumpras- bouisMaihildis,201.
Iiin II iiisiitutus,507. slat, 523. Eid. pont. agit gratias,quod SalisdeductiQhbera per Danubium
Ros-eiiuscomes sanclas Severinee principes ad coronalioneminvitant, ex pnvil.Hud.,472.
posscss.capii regni Jeius. pro Carolo 345.Seeidem excusatob dilatuinali- SalisburgensecapilulumCister.fra-
Siciliasrege, 4 77. quandiuiter, 598. Audita,Greg. morte iei nilalemobiinet,506.
Uogeuus annal. Anghcor.scriplor, iler suspendii, 567. Innocenlio V se Salisburgensisarchiep. VideFride-
209. affnluium Rouiae seribil prsesctiplo ricus If.
Uoma el ejus ducalus Rom. pont. tempore, 541; ab eod. pont. el suc- Salisburgensis provincia a Milola
principero legitimumagnoscuut, 27. cessoribus prolnbetur in Ital. venire Otiocari capuaneovastatur, 295, 412.
tilriusi.uepopuliaJiimpiis GraecU de- ob conlro\ersiascum Carolo Sicil,re- Sanctia Berengarii comitis provin-
Ccieuiessponte se ilh subjiciunt,95. ge, 283,571, 427, coucordiasequitur, ci_enliaRichardi regis Romanor.lem-
Romanutamen pop. el senalui suas 284,spes corohationisresumilur, 426. pore interregni uxor, 464.
partes remjnent m admiuistralionere- NicolausIII corouationemdesignat, Sanclimonialium monastprium a
rum, 108, 512 In regibus Francorum 456. Pontif. deredenie, Honofimn IV Rud. fundatum.508,preces ab nsdem
maguumpra.sidiuinhabuerunt, 5. Do- de coronalione mlprpellat,285.Dein- jiostelectionem,507.
nationum diplomalibusiuseruulur,sic de successoremejus Nic. IV, 286.Co- qu_3Sila; Sanulus de rebus Terr_e sanctse,
volente poni.,521. rdnam usque ad extremumspirilum 478.
Romania,Romaniola,el Romanaioia desideratamnovis semper de cauais SaraceniHispauiasSiciliamaggres-
no\a iiominaExarchaluspost s_ec.xu, nunquainadipiseitur,280, 286. Quare snri Lampadusdin, Iselamin-
357. Rud. no\a tantuin lsta noinina omiiesejus epistolasac diplomalaom- vadunlet vastanl,PonHam, 72. CaliphasRagda-
agnosceus,RomaniolauiabExarchalu nia titulum lantum regis Rouianor. di nonsuli|ecti,proprioregi obtempe-
divers-unputat,555. prasseferunl,586, 595,452, 456,480, rant: Mauriappellanlur,77. In reditu
Ruinanumiinpenumin omnibusmo- el altbipassim,quanquamahquandoab post basilicar. sancloriimPelrietPanh
num. ne Leomsquidem AJIl pseudo- aliis lgnoranter iniperator mracupe- expilationemfere omnes mersi di-
papje constilut. excepla, appellalur, lur, 518, 572. cuniur, 79,.
166. Roin.ino-Geiniaincinomen e^t RudolphusrexRom.in Austriamca- Sardiinasanct33 sedidonataa Carolo
jurisconsullorum Germ. mventio,167, slra mo\el adv. Oliocar., 575, 383. Magno,3, 1i, 24, siletur in diplom.
511. Yiennamobsidet, Bouemia?regem in Ottonis,1.8, miacum Corsicaa Sara-
Romannspontifex Ludov. Pn »vo ordiiiem reducit, 413. Eodemrebel- cenor.molesliisbberalur per Francos,
eligebatur et consecratialurbbere, laute novasvires comparat,406. Insi- 78, 143. Jura sjnetaesedis in eadem,
110, 181.Lolhariiet LudouciII pnv. gnem de eo vicloriaincum ejus cffide 144.
aposlolicoconfiruialioelectionis per nuniiat amico pnncipi, 417, et Nicol. Sclnfalimille, censusSicil.ante Ca-
aiinos25oblinull,114,117.AJoanneIX III, 419. rolumAndegav.,507.
reuqvalum, u onfuitusu receplum, 1 18. Rudolphus res Rom. Friderici II Schiiiderhngvihssima;monetae a
mi B. CAROLI MAGNlOPP. PARS I. SECTIO III. 892
Friderico III facla. hi maximis terarii iReliquum omnea sanctoHenricocum commentar. in psalm03fecit, 481.
angusliis,471. ]
boms transmonlanissanctassedis com- cenlum equites caadvmttt.
Scrmianisaiiclajsedis desides saec. imutatur, 189 seq.Rudolphi_3\omagna inTigunni conflicluconlra Otvocarum, 386.
-T, 147. in eo mutaiio nomiuum fjcla erat, Trabaria massa in ducatu Urbini.
Scnplura sac. yersio LXXobfinet 522. 522.
CaroliMagnisevo,70. Sponlanea» donationes Pippini et Trasimenus lacus prope Perusmm
Seceoviensis episcopus. Vide Ber- isuccessorum,177. juris eancla»sedis, 125.
nardus. Stephania senatrixdomiuaturRomas, Triclinium Leonian. exhibet Caro-
Sedes(sancla)apostolica jura saera 53. I lum regem eum insignibuspalriciatns,
et civilia^-epp.lit ab impp. Or. invasa, Slephaaus II a Langobardispressus 18. PUcitumibi babetur in sacrilegos"
9, 11.Oblrectaloreshabet ap. Carolum iSalisburgensiarchiep. exemplum ca- Leonis III aggressores,16.
Leonis 111a?vo,55. Dominaliotempo- lamitatumprabuit, 585. Trideiitioi ep. conlrov.cum Mein- _.
ralis invidiam,li.ee asmulosei compa- Stephanus III hbere consecratur, hardo Rud componit., 465, 483.
ravit, 56. Obsequiumsemper 3 princi- 111. Tripolilanus ep. Paulus minorita
pib. summisexegit, 62. Ejus ditionps StephanusIVin Frar.cu\cumLudov. sanctassedis legatus, 588.
a propriis ducibus administrataa,65. Pio colloquiturde diplomate,quo jura Tullnense monasl. sirg. iuAuslria.
Quilms legati pontilich et imperiales omniasancta.sedisconfirmandaerant, inf. a Rud. fundatum,
imigilant, ibid. 90. De sua electione rile facta eum Turpifoquia' Rav. 508. archiep. cotam
Seifridns abbas Zweylalen. floret edocet post consecrationem,112 Iegatis imp. dom.Palmarum, 65.
s_ec.XVIIine.unte,198, 475. Slepbanus V eligit imp. Widonem Turriani gralia ulunlur Greg. X
Senator Urbis esse non potest im- SpoletiducemArnuiphoCarolingioi um conlra vicecomiLes, 540, 590.
peralor rex Rom. aliusve summus exlremo poslhabito, 2 42. Turnanus Vide
princepsjsine speciali hcenlia sanclae StephauusHungaria^rex cum Otto- Tusei.3olim tresAquileiensis. Romana,Langob.
sedis, 503. caro pacem init conditiombusapposi- regalis, 212, Rorianaet Lang. J. san-
Senalores duodecim ex plebe, delis, 595. classedis societatemiueuntcum regalj
careonesetiam dicti cumduob.coss."et Stero de septem S. R. I. electori- seu Eiruna, 210.
prasfeclo remp. IRom. adminislrant, bus, 249. Tusciseducamscum spo\etanoa Ca-
54, 270. Struvius aliique oerperamde impe- rolooblatus sanctaesedi, 104, 150.
Senaloresquinquaginlaah Innoc.III rio agunt, 167. TusculauicomitesdominanturRoma3
creali utpopulnmorem gerat, 501. Subscnptiones donation. Pippini el saac x, 55.
Senat F'es RomanajTheodora duas, Caroli Ludovicianisforte sinnles, 124. Tyrannis late vagalur in dilionibus
Marocia,Stepham1, 33. Trium diplomatumexaniinaniur,153. sanpia3sedis, dum ponliDcesAvenione
Senatus Rom. mstauratio lempore Suevi Augg. sanciae sedi infensi, resident, 213.
Innoc. II, 500. 321.
Senatusconsultaduoconcinentiacum Suidgerus Bamberg. ep. fit papa U
lege regia et constitut. Leonis YIII ClemensII, 26].
coinmeuluiis,167. Supensta procerumRomm. primus, hos'es Ungari,Gomani,et Tarlarl diulurni
Sergnis II concedit privil. confir- 52 seq. Oilocari,412.
mandi elect. pontif., 114. Sussubiumeastrumpostea Brictono- Ungariasregi Steph. suect-dit Sla-
Sergius dux legatus Leonis III ad rium, 208, 522. nislaus
' qui adoptatura Rudolpho,573,
LuiJovPium, 89. SjnoJus Salisburg.an. 1274,388. 394.
Sforlia Franciseusdux Mediolaniul- Syiia? slalus fere TJUMUS Rud. SBVO, UrbanusVICaroloSicihamconcedit
timus moriens sine prole CarolumV 295. Auxilia impense orat ponlif. et prisco more, 514.
hffiredeminslituit, 233. Rudolphum, 316, 521, 461, 476, a Urspergensisconlinuator de primi^
Siciha antiqui juris sanclassedls ex Clinslianisamiltitur, 458. precibus, 288.
donalionibus,158.An. 1327,Euphemii Y
SIGUIIpro lilioue in Saracenor.pole- T I
siatem \enil, 78. Poslliminioad apost. Tancredu. Sicil. regnum invadens, I Yalenlinianussen. studia litterar.
sedem redit Northmauuorum ope, maxima lit causadiscordiar.usque ad prpmbvel,'488.
nullo imperalor. intervenlu, 148 seq. Innoc. III, 508. Valentmus Eng. II successorlibere
JVullamcnm imperio conjunctionem Tarracina expugnata ab Adr. reli- consepralur,115.
liabet, 4ii2,,509. Ejus regnum insli- nelur loco pignoris pro patrimomo Valic. Rasil. archivum privilegia
tuitur ab Innoc.II, 5J6 Sieilia citra Keapolit., 148. sanci33sedis servat, 522.
Pharum et ultra diei coepit-dbInnoc. Tartari antea hostes foedusj'ungunt Vexillumpalriciatusinsigne, 18.
III, 510.Duplexej"usdoniinium incipit cumOttocaroad.ers. liuduljjh.,412. Vexillum Urbiset clavesconfessio-
-itra et ullra Pharum, 512 Tum Sici- Teloniuma pertranseuntibus exigi nis CarolotransimltitLeo III, 12.
Raeinsiil_eliidilum nouen Trmacria, vetitum, 485. YicarnPetri diu appellatiponlilices,,
Sit>.Ejus invesliluraet censusa Leo- Templani equiles aBalduino R. Je- 52.Viclis 58.
neXdecernuntur ut nostra _3talp,5l7. rus.insututi, 457, a Clem. \ exstmcu parcere victoriae^t, 422.
Siculum patrimonium ab Augusiis translats bonis ad eqmles sancliJo. Viennaa Rud. obsessa, 413.
Or. cum omuibdsorientalibusconmiu- Jerosolymitani,439, 478. Yilrhni el Co.iriugiisomniade primis
latnm, 3. Tentorium arliliciosumad illuden-. prpctbus,288.
Siffridus archiep. Colonipn.mulia dum Ottocaro hdei ancipius, 414,' Vulgari» praediavulgo commnnia,
palitur a suis civibus,372,445, 447. m- 551.
Sigebertus de svnodo Ottoms avo Terra Malhildiscivitatescnnlinebat, W
pelebrala,182. quas lamen sancta sedes nuuquam re-
SigillumOltonisregis aliuda sigillo pelnt, 20i seq. WalchiusCurislianussua dicleria in
ejusdemAugusti,157, 156. Terra; sa.ictsestalus infe.ix Rudol- LudovicianumdiplomaMuraforiodedi-
SigismundusAug. ineunte stec.xv pluse\o, 476. cal, 88, inepte illud carpit, 123.
priBlerit juramenlum de gubernatori- TestamentumHenriciVI divinocon- Wello dux Ilahcus \ir Molhildis,
t>us in Ilal. mitleiidis,quia alienala sibo ad sanctam sedem pervenii,, 215.
erat a fratre, 234. 209. Wenrpslai.srexRom.priroaspreces
Signa plura 111ccelo ante morlem Teutonicor.ordo equeslrisimpp. ett offerl, 289. Ilalrseregnum vendit Ga-
CarohMagni,79. TPgumprivilegnscelebns, 456.Rudol- - leatio :sMediol. ducatus incipit, 231,
Signaculnmpropri* manus,quo uti- phi pdlrociniiimassequiliir,457. Am- 254.
tur Ludov.exemploest Ottoniet Hen-. missa Syna Borussiampro sede obti- WenceslausOtlocarifiliussub tulela,
rico, quod sequuniur, 155. net, 458. 231.Rud.1'hamuxorem ducit, 422.
Simomacaiabeslongelateque vaga- Theodoraeduas'senatrices Romas, , WenceslausAdalberlus,etc. auctor
lur ia Italia ct Francia CaroliMagni 53. PietdlisAustnacae,296.
33VO, 112. Theodnrusnomenclalorlegatus port- Wicardus Patav. ep. morilur, 487.
Solis et lnn_3symbolis pontifex et. lif. ad Lndov.Pium, 89. Wido dux Spoleii, et Lamberlus
imperatordesignanlnr, 260. ' ThomasAgnide Lenlino patriarcha 1 ejus filiusAugg.suis diplomatibuscon-
Sorbarientis confiiotus Henr. IY Jerusal., 448.PessimumSyiiasslatum „ firmanl jura et privilegia sanctasse-
cum Mathilde,223. Rudolph.nunliat et opempelit, 461,, dis, 50.
Spoletanus ducatus a CaroloMagno > 477. Willelmns Rogerii Sicil. regis 61.
«blatus s,incta3sedi, 104, 150, 146,, 1homassinusde primisprecibusmi-- cccc schifatospendit quotannissanctse
159,septcm ejus civilates ab Oltone> nus recte, 288, 290 sedi pioMarsia, 507.
dunantur santlie sedi, 152,160, 522. Thomasius ven. cardinalis aureum >i Willelm.II prirai ffl. Korlhmajincs-
S<K. !B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO I. — EPISTOX^. 894
rum ullimus moritur absque proie, WiscardusRobertusdux Apuliaoet Z
508. Calabria?NicolaoII et Greg. VIIju- Zyllesianumsigillum ab Heineccio
Willelmus archiep. Rav. princeps ram. fideliiatisprsestat p-o iiiveslitura observatumcum pomo aureoci ucige-
imperii, 208. Sicilise, 149. Censum dundecimde- ro, 259.
Willehnus comes Juliacensis Colo- narior. proJiigeio solvit sanctassedi, Z» eitalep.monast.codex Rudolphi-
niensi arcbiepiscopoinfeusus,372,iru- 5.7 nus, 296. -
cidatur, ibid.
IMPERATORIS
3CRIPTA
SIVE
0MNIUM EJUS OPERUM PARS SECUNDA.
SECTIO PRIMA. ~™~EPISTOLJE.
EPISTOLA PRIMA, h strae mercedis augmentum, Uuisioni episcopo Osna-

ADOFrAM RCGEM MEItCIOItUM, burgensi suae Ecclesiae, quam nos primam inomni
Pjost devictos Longobardoset Saxones. Saxonia, in honorem S. Petri principis apostolorura
et sanctorum martyrum Crispini et Crispiniani con-
(Anno lli.) struximus, quoddam nemus vel forestum intra haec
[E? MansiConc.Collect.] loca Farnewinchel, Rustenstheim, Angara, Osningse-
Carolus gralia Dei rex Francorura et Longobardo-
nelhe, Dershossef, Egesterfeldt, inmtmera collauda-
rumetpatriciusRomanorumviro venerando etfralri tione illius regionis potentum, cum omni integritate
cliarissinio OflanoMereiorum regi salulem, honorein in porcis silvestribus, cervis, avibus et piscihus
et amorem.
omnique venalione quaesub banno usuali ad forestum
Cum deceat reges potenles et famosos amicilias
fcedere cominciri et mutuis gaudiis ad imicem deputalur ad similitudineni forestri noslri Aquis-
£S<raniin Silveta Osningi, in perpetuum pietatis usum
ut in vinculo charitatis Chrislus in oim-
' gratulari, dona. imus, ea videlicet ratione, quod si quispiam
nibus et ah omhihus glorifieetur, vestne serenitati
hoc idem nemus nostro banno munilum sine prae-
hoc eulogiuni duximus destinandum. Cum nohilissi- dielaesedis episcopi Iicentia studio venandi vel aliud
mam Longohardorum chilalem eum suis civibus 8i
omnihus nostro dohiinalui subjugaverimus, et Ila- agendi unquam introierit, sciat se tam divinae quam
liam totam nostro imperio feliciter sulijugaveriiiius regise ultionis vindictam incursurum, necnon pro de-
licto sexaginta solidos nostri ponderis, quos nohis
Christi adjulorio, cui famulari desideramus, rcx De-
siderium Longohardorum, ducesque Saxonhe, quos pro hanno violato dehere slatuimus, redditurum.
Insuper vero eidem episcopo ejusque successori-
nostrisnutihusiucliiiaîmuSjWithiimmdusei Alhiosi, hus perpetuam concedimus licentiam, libertatem et
cum fere omnihus ineolis Saxoni-ehaplismi suscepe- ab omni regali imperio absolutionem, nisi forte con-
runt sacranienlum, Domino Jesu Christo de coetero
famulaluri. Hoe igilur saluhri mandalo ego Carolus tingat ut imperator Romanorum et rex Grsecorum
conjugalia fcedera inler fllios eorum contrahi dispo-
reguniChrislianorum orienlalium potenlissimus vos, nant: tunc Ecclesise. illius episcopus cum sumptu
o Offane regum occidenlalium Chrislianorum poten- a rege vel ab imperatore adhihito, lahorem simul et
tissime, cupio laelificare et le in dileclioue speciali lionorcm illius legationis assumet. Et ea de causa
amplecli sincerius. statuimus quod in eodem loco Grtecas et Lalinas
EPISTOLA H, scholas in perpetuum manere ordinavimus, nec un-
flVEDECRETUM DESCUOLIS OS-.A.BRUGENSIS ECCLESl.E. quam clericos uiriusque linguaegnaros deesse confi-
" diinus. Et ut haec aueloritas firmior haheatur, et diu-
(Anno 787.)
turnis temporibus melius conservetur, manu pro-"
[Ex BaronioAnn.Eceles.]
in nomine sancta. et individuseTrinitalis Carolus pria subterca roborare decrevimus, et annulo nostro
Unp. Auguslus Romanum gubernans imperium, do- sigillare jussimus. Dat. tertio Kalendas Januarii,
anno quarto Christo propitio imperii nostri, trigesi-
minus et rex Francorum, et Longobardorum, nec-
non dominaler et Saxonum. mo septimo regni nostri in Francia, atque trigesimo
Kotum sit omnihus sanctse Ecclesiae fldelibus, primo in Italia. Actum Aquisgrani in palatio in no-
mine Domini feliciter. Amen.
nostrisque prasentibus et futuris, quod nos ob no-
89g B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO I. 896
- EPISTOLA III.-
^ lilcr diclabat, hbc exterius propter negligentiamdi-
scendi lingua inerudita exprimere sine reprehensione
ADBAUGULFUM ABBA.TEM FULDENSEM
De litlerarum sludiis. non valebat. Unde factum est ut timere inciperemus
ne fbrte, sicut minor erat in scribendo prudentia,
(Anuo 787.1 ita quoque et multo minor esset, quam recte esse
[Ex Miraso.DonalionesBelgia..] in eisj sanctarum _.cripturarum ad intelli-
Carolus gratia Dei rex Francorum et Langobardo- dehuisset,
Et bene no.imus omnes quia,
rum, ac patrici.us Romanorum, Baugulfo abbati, et gendum sapientia. sint
omni congregationi, tibi eiiam eommissis fidelibus quamvis periculosi errores verborum, multo pe-
riculosiores sunt errores sensuum. Quamobrem hor-
oratoribus nostris, in omnipotenlis Dei nomine
tamur vos litterarum studia non solum non negli-
amabilem direximus salutem.
Nolum igitur sit Deo placila. devotiom veslrae quia gere, verum etiam humillima et Deo placita inlen-
tione ad hoc certatim diseere, ut facilius et reelius
nos una cum fidelibus nostris consideravimus utile
divinarum scripturarum mysleria valeatis penetrare..
esse, ut episcopia et monasteria nobis, Chrislo pro- Cum
autem in sacris paginis schemata, tropi et ca>
pitio, ad gubernandum commissa, praeter regttlaris tera his similia inserta
vitoe ordinem atque sanctae religionis conversatio- ~~ inveniantur, nulli dubium
est ea tanto cilius spirilua-
nem, etiam in litjerarum meditationibus, eis qui, do- * literquod unusquisque legens
nante Domiuo, discere possunt, secundum uniuscu- mtelHgit, quanto prius in littejafum magisterio
instructus fuerit. Tales vero ad hoe opus
jusque capacitalem, docendi studium debeant im- plenius viri eligantur, qui et voluntatem et possibilitatem
pendere; qualiter sicut regularis nonna honestatem et desiderium habeant alios instruendi. Et
morum, ita quoque docendi el discendi instantia or- discendi,
dinet ei ornel seriem.verborum, ut qui Deo placere hoc tantum ea intentione agalur, qua devotione a
nohis praeeipitur. Optamtis enimvos, sicut decetEo-t
appetunt reote vivendo, ei etiam placere non negli- '
clesiae milites, et interius devotos, et exterius doc-
gant recte loquendo.. Seriptum est enim : Aut ex
verbis tuis justificaberis, aut ex verbis tuis condemna- tos, castosque bene vivendo,. et scholasiicos hene lo-
beris (Malth. xn, 57). Quamvis enim melius sit hene quendo : ut quicunque vos propter nomen Domini et
facere quam nosse, prius tamen est nosse quam fa- sanclaeconversationis nohilitatem ad videndum expe-
cere. Debet ergo quisque discere quod optal implere, tierit, sicut de aspectu vestro sedificatur visus, ita
ut tanto uberius quid agere debeat, inlelligat anima, quoque de sapientia veslra, quam in legendo seu
quanto in omnipotentis Dei laudibus sine mendacio- cantando perceperif, instruclus, omnipotentiDomino,
rum offendiculis cucurrerit lingua. Nam cum omni- . gratias agendo galudensredeat. Ifujus itaque epistola
b
bus hominibus vilanda sint mendacia, quanto magis C exemplaria ad omnes suffragantes tuosque coepi-
illi secundum possibilitatem declinare debent, qui scopos, et per universa monasteria dirigi non ne-
ad hoc solummodo probantur elecii, ut servire spe- gligas, si gratiam, nostram habere vis : et nullus
cialiter.debeant verilali?Nam cum nobis in his an- nionachus foris monasterio judiciaria teneat, nec per.
nis a nonnullis monasteriis saepius scripta dirigeren- mallos et puhlica placita pergat. Legens valeat.
EPISTOLA IY <=,
tur, in quibus quod pro nobis fralres ihidem commo- ADSUBJECTOS.
rantes in sacris et piis orationibus decertarent si- De Homiliario Ppuli Diaconi, monachi Casihensis.
in
gnificaretur, cognovimus plerisque praefatis con- (Anno 788.)
j
scriptionibus, eorumdem et sensus rectos et ser- (Ex Mabill.Vetera Analecta.)
mones incultos : quia quod pia devotio interitts lide- Carolus Dei fretus auxilio rex Francoram et Lon-
a Epistola haec de numero est illarum, quoegene- rio, quo ferebaiur Carolus, quolitteraerprae.sertimque
rales dicebantur, quod uno exemplo, paucis mutaiis, sacroe, in regno suo vigerent, lege monachum San
ad diversos miflerenlur, ad melropolitas, ad episco- Gallensem lib. vcap. 9. Haec ex-Pagio ad an. 787F
pos, ad abbaies et ad alios, ut res pojitulahat. Tot num, H. j
enim gentes eGermania cis Rhcnum, el ex llahacis b Notat Sirmondus hic scrinarii oscitantia quae-
Alpes eruperanl, utpuhlicsepenilus evaiiuerint scha- D 1 dam obrepuisse, quaetnulari oportebat, ut quae me-
lae, et curam privatarum ad eruditionem clericorum tropolitano con.eiiiant, non abbati.
in episcopiis gesserint episcopi, ut abbates in coeno- c Epistolam hanc visum est edere, ut pote lectu
biis ad monachorum inslructionem, Unde studia de- dignam, et nonnulla continentem, quae multorum, ut
lilescebant in solis episcopiorum monasteriorumqiie puto, noliliam fugiunt. Elsi enim cum Pauli Diaconi
claustris. Sed quia tunc quoque eae languehant, eas Ifomiliario typis edita est Spiroeapud Petrum Drach
pristino splendori restituere Carolus eliam salegit, juniorem anno 1482 et Coloniae apud .Malthoeum
direclis epistolis, de quibus supra. Verum cum pri- Cholinum anno 1557, tamen quia rariores sunt ejus-
valarum hujuscemodi scholarum aditus laicis liber modi editiones, operje pretium exislimavi hic recu-
non esset, Carolus pnhlicas instituit, et in ipso regio dere pretiosum istud antiquitatis monumentum. Ho-
palalio alias erexit. Regis exemplum sialim secuti miliarium hoc ab AlGuinoadornatum elimavit, acin
sunt abbates et episcopi. Puhlicae per episcopia, per. duo volumina distribuit Paulus Diaconus Monachus
monasleria mox strepuerunt scholae, ahae coenohitis, Casinensis, uli Carolus in fine epislolaeteslatur. Huc
aliae saecularibus edoceudis deslinalae. Tunc Bene- speclare^crediderim Ansegisi abbatis Fontanellensis
diclini, qui a sui insliluti primordiis litleras professi leslamentum, legantis monasterio suo Collectaneos
hunl, scholas illas duplicis generis in suis monaste- duos super anni circulo, Pauti Diaconi voluminaduo.
fhs liabere voluere : de quibus legendus Trilhemius Insertae sunt tamen homiliae quasdam a posteris ,
in chronico Hirsaugiensi, ubi el cosnohia Benedicli- nempe Herici monachi Antissiodorensis, quem mor
na littcrarum cultu celebriora enumerat. De deside- tuo Paulo floruisse tonstat, regnante Carolo Galvo^
S..7 EPISTOLJL SiS
gohardorum, ac patncius Romanorum, religiosis A j mitterestuduimus,etper tedulcissimisfiliabusnostris,
lecloribus noslrse ditioni subjecfls. Cum nos divina vel coelerisfldelibus nostris tecum manenlibus. Scien-
semper domi orisque clementia sive in hellorum tem te enim facimus quia gralias Deo sani et salvi
eventibu-s-,sine in pacis tranquillitate cuslodiat, etsi sumus. Missus quidem dilecti filii nostri Pippini no-
quidquam rependere ejus beneficiis tenuitas humana mine ill."nobis nunti_.vit de ejus sanitate ac domni
nonpraevalet; tamenquia eslinoestimabilis misericor- apostolici, vel de salvatione confinium nostrorum il-
diaeDeusnoster, devotassuaeservituti benigne appro- lis parlibus positorum; nnde valde loetlflcatiexstiti-
batvoluntates. Igitur quia curoenohis est ut ecclesia- mus.Êt insuper retulit nobis qualiter illoe scaroe,
rum nostrarum ad meliora semper proliciat status, quas prius de Italia jussimus pergere partibus Avarioe
oblilteratam penemajorumnostrorum desidia rerjarare in ill. eonfinia residendum, perrexerunt infra flnes
vigilanti studio litterarum satagimus officinam, et ad ipsorum decimo Kalendas Septembris, el inierunt
pernoscenda sacrormn librorum [Al., liberalium ar- pugnam cum eis : et dedit eis Deus omnipotens pro
tium] studia nostro etiam quos possumus invitamus sua misericordia victoriam, et multiludinem de ipsis
exemplo. Inler quoejampridem universos veteris ae Avaris interfecerunt, in tantum. ul dicunt, quod in
novi Testamenti lihros librariorum imperitia depra- multis diebus major strages de ipsis Avaris facta non
vatos. Deo nos in ommtms adjuvante, examussim cor- B 1 fuit. Et exspoliaverunt ipsum vallum, et sederunt ibi-
reximus. Accensipraeterea veneranddememorioePippi. dem ipsa nocte, vel in crastina, usque hora diei ter-
ni genitorisnostrfexemplis, qui totasGalliarum eccle- tia. Et acceplis spoliis re\ersi sunt in pace; et cen-
sias suo studio Romanae tradiiionis cantibus decoratum quinquaginta de ipsis Avaris vi. os comprehen-
vit; nos nihilominus solerti easdem curamus intuitu derunt, quos reser. averunt ut nostra fiat jussio
praecipuarum insignire serie lectionum. Denique'quia qualiter exinde agere debeani. Fideles Dei ae nostri,
ad nocturnale officium compilatas quorumdam casso qui hoc egerunl, fuerunt ille episcopus, ille dux, ille
labore, licet recto intuitu, minus tamen idonee re- et.ille eoniites.IIl. dux de Histria, utdictum est nobis,
lecliones : quippe quae et sine auctorum ihidem bene fecit cum stiis hominibus. Vassi vero
' perimus
vocahulis essent positce, et iniinitis vitiorum anfrac- noslri fuerunt illi. Nos autem Domino adjuvante tri-
tibus scaterent; non sutfius passi nostris diebus in bus diebus litaniam fecimus, id est, Nonis Septem-
divinis lectionibus sacrorum officiorum inconsonan- bris, quod fuit Lnnis "diej incipientes, et Martis, et
tes perstrepere sotocismos, atque earumdem lectio- Mercoris, D_i misericordiam .depreean.es ut nobis
nuni in melius reformare tramitem, mentem inten- pacem et sanitatem atque victoriam et prosperum
dinius: idque opus Paulo Diacono familiari nostro iter tribuere dignetur, et ul in sua misericordia et
elimandum injunximus, scilicet ut studiose a catho- 'C pietate nobis adjutor et consiliator atqne defeosor
licorum Patrum dicta percurrens, veluti florentissi- in omnibus angustiis nostris existat. Et a .ino et
mis eorum pratis cerlos quosque flosculos legeret, et carne ordinaverunt sacerdotes nostfi, qui propter
in,ununi quaequeessent utilia, quasi sertum aptaret. inflrmitatem aut senectudinem aut juventudinesi
Qni nostr__celsitudini devote parere desiderans, trac- ahstinere polerant, ut abstinuissent: et qui redimere
tatus atque sermones et homelias diversorum ca- voluisset quod vinum licentiam habuisset bibendi
tholicorum Patrum perlegens, et optima quaeque ipsis tribus diebus, ditiores et potenliores homines
decerpens, in duobus voluminihus per totius anni in unaquaque die solidum unum dedissent, minus
eirculum congruentes cuique festivitati dislinete et potentes juxla possibilitatem ipsorum, et qui am-
absque vitiis nohis obtulit Iectiones. Quarum omnitmf plius dare non poterat, et .inum hibere volebat, sal-
textum nostra sagacitate perpendentes, nostra etiam lem vel unum denarium donasset, eleemosynam vero
auctoritate eadem constabili.inius, vestraeque reli- unusquisque secundum propriam atque bonam vo-
gioni in Christi Ecclesiis tradimus ad legendum. luntatem vel juxta possibilitalem fccisset. Et sacerdos
Paulus Diaconus. Carole princeps, unusquisque missam specialem fecisset, nisi inflrmi-
Utere felix Atque togale tasimpedisset; et clerici qui psalmos sciebant, unus-
Munere Christi Arbiter orbis, quisque quinquaginta cantasset : et interim quod
-Pluribus annis, Dardanidoeque ipsas litanias faciebant, discalceati ambulassent. Sic
Luxque, decusque Gloria genlis. consideraverunt sacerdotes nosiri, et nos omnes ita
Magnetuorum aptifica.imus, et Domino adjuvante comple.imus,
EPISTOLA V. Unde volumus ut tu cum ill. et ill. vel coeteris fldeli-
ADFASTRADAM REGII.AM. bus nostris considerare debeas qualiter ipsoe litanioe
De victoria Avarica, et de Litaniis. ibidem factae fianl. Tu autem juxta quod tua infir-
(Anno 792.) mitas permittit in tuo committimus arbitrio. Et mi-
~H\MansiConc.Collect.] rum nobis fuit quia vester missus nee epistola, post-
Carolus gratia Dei rex Francorum et Langohar- quam de Ragenisburgo, ad nos non venit. Unde
dorum ac patrieius, Romanorum dileclaenobis et Tolumus ut soepius nobis de lua sanitate vel de aliud
valde amabili conjugi-nostrse Fastradoe reginee. quod placueril signijQeare debeas : iterumque saluta
Salutem amahilem tibi in Domino per hos apices mus te multum in Domino.
a Al., tractatus ataue sermones dhersorum calholiconim Patnim.
899 B. CAROLI MAGNIOPP- PARS II. SECTiO I. 608
EHSTOLA YI. A dam esse censuimus : valde desiderantes, Deuinque
A»ELIPANDUM ET C.ETEROS EPISCOPOS HISPA.-.I-E.,
, ex intimo cordis affeclu deprecantes, qualenus in ve-
In qua trium etiam superiorum libetlorum fil mentio. KBfldei soliditate firmiler utrinque permaneamus, ~i
Inler fiuctivagos hujus saeculi aestus, Spiritu sancto
(Anno 794.) vestri [Ms.j nostri. H.~\cursus regente, ad
navigium
[Ex MansiConcil:Coll.7.]
- darolus portum perpetuae tranquillitatis pervenire mereamur;
gratia Dei rex Francorum et i_ongobar- Ad hanc autem tranquillilatem capiendam oculus.
dorum; ae patricius Romanorumj fllius et defensor cordis flde purificandus est, et assiduis sanetarum
sanctaa Dei Ecclesioe,Elipando Toletanaecrvitatis me- orationum precibus mentis acies illustranda. ut purae
tropolitano, et cceteris in partibus Hispariiae consa- veritatis lumen onni errorum nube expulsa contem-
cerdotibus orlhodoxa. fldei et fraternoe charitatis^ in plari valeat, ne in opiniones noxiae falsitatis temeri-
Christo Dei Eilio proprio et vero optamus salutem. tas inordinata incautius gradientes prajcipilet. Nec
Gaudet pietas Christiana divinoescilicet atque fra- pigeat Chrislianum ubi ha.sitet quaerere; nec pudeat
ternae per lata terrarum spalia duplices charilalis ubi nesciat discere : quoniam pia humilitas discendi
alas extendere, ut materno foveat affectu quos sacro sapienti<fi|intrat secreta; et melius est discipulum
genuerat baptismale. El maxima est sanctas matris B esse veritatis, quarn doctorem existere falsitatis. Ule
Ecclesiae exsultatio, suorum adunatio flliorum, ut ad altiora semper pro.ehitur, lste ad inferiora sem-
Sint consummati in unum, qui redempti sunt ah uno, per dilabitur : et inde magister eflcitur erroris, unds
dicenle eodem Redemptore Domino noslro Jesu auditor contempsit esse verilatis.
Christo : Pater sancte, serva eos in nomine tuo) quoi Ilanc igiiur, fiatres, perniciosam de.itantes ela^
dedisti mihi, ul omnes unum sint, sicut et nos unum tionem, sanclorumlPatrum et catholicorum doctorum
sumus (Joan. xvn). Unde et in Cantico canticorum sacris inhaereamus sensibus. Discamus quae scripse-
de sancta dicitur Ecclesia: Terribilis ut castrorum runt, credamus quae docuerunt, et non deelinemus ad
acies ordinata (Canti vi). Constipata exercitus ordi- dexteram, neque lad sinistram, sed per viam regiana
aatio, et unanimis bellatorum fortitudo, raagno solet; ad regem el Redemplorem,*Deum et Dominum nos-
hostibus esse terrori : sic filiorum sanctae matris Ec- trum Jesum Chrislum coricordi fidei et veritatis cur-
clesiaeintra murum catholicaefidei pacifica adunatio. ramus professione. Corde enim creditur ad juslitiamj
aereis potestatibus nimium constat terribilis, et igni- ore euletn confessio ftt ad salulem (Rom. x), eodem
lis malignae perfidiae spiculis omnino impenetrabilis' attestante : Justus autem ex fide vivit
apostplo
exslat, sicut et verissimus gentium praedicator, et (Rom. i). Si justus ex fide vivit, gBO-modoqui fidem
fortissimus Ecclesiao praeliatorpraecipit, dicens : In G non habet rectam se vivere aestimat ? Nos nempe
omnibus assumentes scutum fidei, in quo possilis om- non sumus infidelitatis filii in perditionem, sed fidei
nia tela nequissimi ignila exslinguere (Ephes. vij, et; in acquisiiionem animae. Sequamur sanctorum Pa-
boc saeculum nequam libero ad co_leslia volatu e.a- trum venerabilia in charitate praecepia. Deeet enim
dere. Sine fide enim impossibiteest placere Deo (Eeb. ut omnium Christianorum una sit fides, et unus ani-i
xi). fmpossibile est quod omnino ab homine fieri1 mus, sicut estunam ovile etunus pastor. Qui vero
non potest. Principium est salutis nostrae fldes : qua1 extra ecclesiasiici ovilis septa invenientur, lupina
intemerata, et integra sanitate confirmata, totius .i- rabie devorabuntur, quia vocem boni pasloris nori
lae cursus per bonorum vestigia operum feliciter fine' audiunt, qui ante suas oves ingredietur et egredie-
tenus currit. Per fidem enim^ sicut idem praefatus5 tur, ul eos ad pascua vitae perducat aeternae. Nobis
doctor in Epistola ad Haebreos teslaiur, omnessancli1 itaque dictum intelligamus quod egregius praedieator
placuerunt Deo. suis charissimis filiis praecipiebat dicens : Obsecrovos
Hanc igitur fldem orlhodoxam, et ab apostolicistra- per nomenDomiid nostri Jesu Chrisii, ut umni dica-
ditam doctoribus, et ab universali servatam-Ecclesia,( tis otnnes, el non sint in vobisschismata : sitis autem
nos pro virium nostrarum porlione ubique in omnibus> perfecti in uno sensu et in eadem sctentia (I Cor. i).
servare et praedicare profitemur : quia non estinalia L Hoec habenies apostolicaeaucjoritaiis praecepta, con-
aliqua salus nisi in illa, quampacifica ab inilio salutis> cordate nobiscum. Diligimus vos : hoc vohis volumus
nostrae unanimitate semper servabat Ecclesia : pr®> in Domino, quod el nobis : quia perfecta quam habe-
qua etiam, viri fratres, et veslra bona devotio, quami mus in Chiisto charitas congregafe gaudet, non
vos haberedecet in Domino, his partibus fldei vestraei spargere; adunare,- non scindere ; et inconsutilem
litteras dirigere curastis, utrumque, et generales ad1 Salvatoris noslri tunicam integram senare, non di-
.sacerdotales sanctissimas aures, ad nos quoque spe- videre : praevidenteshoe idem in pace Ghrisli custo-
ciales. In quarum utique serie litterarum non satisi dire, quod milites in passione ejus ohsenabant
nobis elucebat, an quasi ex auctoritate magisteriii His ita proelibatis, vestris in Domino.valde con-
nos vestra docere disposuislis, an ex humilitatis di- gaudemus profectibiis, ita ut in cordihus nostris fra-
scipulatu nostra discere desideratis. Tamen sive hoc, terno vulnerati amore, veslram, quam patimini inler
sive illud vestris inesset animis, petitionem vestiam, gentes, lacrymabili gemitu condoleamus oppressio-
...larilate Chrisliana. religioms cogente, non spernen- ttem : sed majore multo tristilia lugemus, si aliquio.
~ Ex eodem Sirmondi
apographo. HAHD.
901 EMSTOLJE. _ . 902
diaboliea fraude interius oppressionis per .nfidelila- Arum
. subdolis-assertionibus consentirem-, sed pluri-
tem vel cujuslibet schismatici erroris patiamini in morum teslimoniis roboratam fidem firmiter lene-
cordibus. Iste est continuus dolor pectoribus nostris, rem. Facio cerlissime, Deo Domino meo Jesu Chri-
et pene irremedicabile vulnus, nisi per ejus miseri- sto donante, horum me sanctissimae multitudini et
cordiam, qui sanat contrilos corde, et vult omnes probatissimoeauctoritali in veraefidei professione flr-
homines salvos fieri, ad agnitionemque verilatis per- miter associans, nec vestroe me paucitati in consen-
venire, illi nos Iaetificentqui contristaverunt. Yestra sione hujus novae assertionis socium admitto : sed
igitur correctio nostra est ketificalio : desiderantes apostolicae sedi, et anliquis ah initio nascenlis Ec-
vos socios hahere in fide catholica, et cooperatores clesiae, et catholicis tradilionibus tota mentis inten-
in praedicationeveritatis, nt gaudium, quod Christus lione, tola cordis alacritate conjungo, Quidquid in
suis promisit diseipulis, habitet in nobis, et gaudium illorum legitur libris, qui divino Spirifu afflali, toti
noslrurn impleatur in vobis. orbi a Deo Chrisio dati sunt doctores, indubitanter
Ad implelionem vero hujus gaudih, fraterna co- leneo : hoc ad salutem aniniae meae sUfficerecre-
gente charitate, jussimus sanctorum Palrum syno- dens, quod sacratissimce evangelicaeveritalis pandit
dale ex omnihus undique nostrae dilionis Ecclesiis Iiistoria, quod apostolica in suis epistolis conflrmat
congregari concilium, quatenus sancta omnium una- B auctorilas, quod eximii sacrae Scriplurae tractatores,
nimitatis firmiter decerheret, quid credendum sit de et praecipui Christianae fidei doctores, ad perpetuam
adoptione carnis Christi, quam nuper no\is assertio- posteris scriptum reliquerunt memoriam. Cum his
nibus et sanctas Dei universali Ecclesiae anliquis quoque doctoribus, et sanctae Ecclesiaepastoribus,
temporibus inauditis, vos ex vestris scriptis intulisse veram proedicofidem, quos in praesenti tempore ille
cognovimus, Imo et ad heatissimum apostolicc sedis nobis dedit luminaria, qui dixit: Ecce ego vobiscum
pontificem, de hac iiova invenlioiiej noslroe devotio- sum omnibus diebus usque ad consummationem sm-
nis ter quaterque direximus missos : scire cupientes tuli (Matth. xxvm).
quid sancta Romana Ecclesia, aposlolicis edocta tra- Hi sunlpropugiiatores fidei noslrae, lii sunt recto-
ditionibus, de hac respondere voluissel inquisitione: res per diversas sedes civilatis Chrisli: cujus ante-
Nee non et deBrilannia. partibus aliquos ecclesiasti- rnurale est fides calholica, et charitas lirmissimus
cae diseiplinae viros convocavimus, ut ex multorum murus, et propugnacula divinarum testimonia Scri-
diligenli consideratione veritas calholicae fidei in- pturarum : et dhitiae salutis in ea sunt sapienlia, et
vestigarelur, el probalissimis sanclorum Patrtsm scientia, et spes portarum cuslodia : quae qualuor
hinc inde rohorala lestimoniis absque ulla dubita- _ clavibus, id esl prudentia, justitia, forlitudine, et
tione teneatur. Idcirco vobis per singulos libellos temperanlia, piis aperiuntur animis. Hujus vero ci-
dirigere curavimus quid praedictorum Palrum pia vitalis ipse Dei vertts et proprius Filius, Deus verus,
unanimitasj et pacifica perserutalio, auctoritate ec- homo vertts, Jesus Christus, Dominus noster, regali
clesiaslica inveniret, .tatuisset, confirmaret. proesidetpotentia : cujus gratia totam illius civitatis
Primo quid dominus [Ms , domnus. H.] apostolicus, slructuram regit, defendit etexaltat. Quisquisadhanc
cum sanela Romana Ecclesia. et episcopis illis in chitatem, recta sibi praevianle fide, manus bonorum
partibus quaquaversum commorantibus, et catholi- operum habens plenissimas, pervenire festinat,-
cis <locloribus sentiret, sub unius libelli tenore sla* aperlas in.eniet portas, et regem regum cum milli-
tuimus. bus sanclorum agminum obviare sibi gaudebit.
Deinde secundo loco, quid ecclesiastici doclores Sed et gralias vobis agimus de instanlia orationuni
et sacerdoles eccleslanim Chrisii de propinquioribus vestrarum, quibus memoriam nostri assidue vos ha-
Italioe parlibtis, cum Petro Mediolanensi archiepi- here dixislis : optantes ut preces vestrae acceptabiles
scopo, et Paulino Forojulianensi vel Aquileianensi sint Domino Deo Salvatori nostro, et ut ipse pe?
patriarcha, viris inDomino valde venerabilibus, intel- suam misericordiam dignos \os efficiat exaudiri, et
ligi vel firmiter credi voluissent, suis propriis respon- j) ad unitatem sanctae suae licclesioarevocare dignetur,
sionibus exaratum posuimus libellum, quia ipsi et ejusdem pietatis humeris in sanclae matris Eccle-
<pioquepraesenles nostro ^ynodali conventui -adfue- sia^ reportet ovile, qua de coelis venlens ovem re-
runt quirereperditam, invemamque cum triumpho gloriae
Post haectenet et tej-tius libellus orthodoxam san- ad sedem palernae majeslatis revexit.
clorum Patrum episcoporum, efvirorum venerabi- Ulud quoque, <piod vobis nostram pietatem flagi-
iium fidem, qui in Germaniac,Galliae,Aquitanioe, et tare placuit, quatenus in praesenlia nostra libelli ve-
Britauniae partibus dignis Deo deserviunt offleiis, stri legerelur textus, et perscrutante plurimorum
'lestrisque ohjectionibus sanctarum Scripturarum consilio, quod in eo reclae fidei sanclionibus eonsen-
testimoniis roboratas ohlinet responsiones. tiens inveniretur : fecimus- sieut petistis, collectis
Dein quarlo loco meae propriae unanimitatis, «m undique, veluti proefati sumus, ecclesiasticis doctori- >.
his sanctissimis praedictorum Patrum decretis, et hus, et populi Christiani recloribus : nohisque omni-
catholicis statutis consensum suhnexui, sicul vos- bus pacifico unanimitalis choro consedentibus euni-
metipsi in vestra epistola, quam meo specialiter as- dem tibellum a capite calcetenus per distinctiones
signastis nomini, rogare curastis : id est, ne pauco- uniuscujusque sententise, el per interrogationes vel
903 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO I. 904
responsiones, prout cutque libuit, perlegere jussi- A gloriosos stare coneedaf, et vocem opfahilem cum -
mus. Quid vero de eo libello proesulesEcclesiarum operatoribus aposlolicse fidei audire faciai • Venile,
Chrisli, fideique calholicoc doclores inlellexissent, benedicliPalrismei, percipile regnumquodvobispara-
non opus esl mihi jn hac mea ilerare epistola, dum lumesl aboriginemundi (Mailh. xxv . Paralum igilur
illorum libellus proprius hoc vobis evidenter osten- vobis regnum ab origine mundi induhilata verita.is
dit. promissione speritis, si caiholicae fidci unanimilali
Scriptam itaque in epislola vestra hujusmodi ob- vosmetipsos acljulgere curctis. Exlcriores scnittitis
seerationem invenimus : Poscenles vos per eum, molcstias interna fidelitatis spc consolamini. • Oculos
qui pro te in cruce manus innoxias extendit, el pro meniis vestroead eumerigite qui \os criptiil de pote-
te sanguinem preiiosum effudit, et pro temorlem slate lenebrarum et transtulit in regnum Filii dile-
pertulit el sepulturam, ad liberandos electos ad in- ctionis suae. I
fernum descendit, et pro te resurgens, tibi viam ad Hactenus, antequam hujus adoptionis in Christo '
coelos rcvertendi, scilicet ad coelesiem palriam, de- nomen a vohis elvortum nostros offenderel animos,
monstravit, ut per leipsum arbiter sedeas. Ecce ego vos germaiiilalis amorc dileximus- Elsi nos veslrum
vestris pelitionibus salisfaciens, congregationi sa- corporale servitium contristarel, lectitudo tamen
cerdotum audilor et arhiter assedi. Discrevimus, et; *- ' fidei catholicaelaetificavitin \ohis. Nunc \cro duplici
Dao donante decrevimus, quid essct de hac inqtiisi- pro vobis aflligimur mocrore, diaholicali aude deceplis
tione lirmiter tcnendum. Sed modo per eamdem ob- in corde, et inimica senilule oppressis in corpore.
secraiionem vos iterum iterumque obtestor, ul ini Sed redilc, obsecro, ad unitalcm saneite malris Ec-
pacifica unanimitate et catholicte fidei prolessionei clesiac, ul-vos ertiat de anguslia scrvitutis ferrenoe,
nobiseum firmiter maneatis : nec vos docliores oesti- qui \os per bapiismi graliam a \inculo libera\it ori-
imelis universali sancta Dci Ecclcsia. Eam fidem ie- ginalis peccali. Exspoliastis veterem hominem, quo-
net, qsam orthodovi Patres in suis nohis symboliss modo iterum, fraude dccepti maligna, induaniini iKo?
scriplatn reliquerttnt. Et nolite plus saperc quami Adoptionis lilii D.oPalri facii csiis per eum qui non
oportet sapere,- sed sapere ad sobrietatem. Nec ra- esl adoptivus, sed proprius : slateper fidei imiolai
liocinando limnano ingenio dhinavos mysteria in- bilem confessioncm In libertate filiortim Dei, et nolile
vesligare arbitremhii : sed magis credendo bonorate. infidelilalis jugtim subire. E\pcllite vincula diabolica.
quaa humana fragilitas lemere perscrulando imenire; decepiionis decordibus, quatciiusDcusChrislus, qtti
non valel. solvit compeditos, exculial calenam genlis inimicoe
Exemplum mihi Constantini imperatoris propo-. Q < de manibus vestfis. Habeiis nos, di\ina auxiliante
suislis, eujus initium B. Isidorum laudasse dicilis,. gratia, cooperatores gaudii vestri, si vos noliisc-um
el finem doluisse : quod ne mihi accidal per quem- catliolicaelidei \ ullis csse prjjdicalores. Ccrtissimum
dam bealtim, quem Antiphrasium cognominaslis,. itaque ibi crit oiyinae niiseralionis auxiliun., ubi
benigne suadetis. IIoc eliam, divina miserante gra- uaia est lotius Ecclcsiae cbarilas, cl una verae fidei
tia, prot-caveresatago : non ab illo tanlummodo, sed] confessio. Ad m illiludinem populi Christiani, etad
eliam ab omnibus qui aliquid recloefidei conlrariumi sacerdolalis concilii iinaniinilatem re\ertimini. Si
docere videntur : assiduaque , devotione Dominumi eoim duorum vcl tritim sanclo pioque consensui,
deposco, el quoscunque ~Kfiliis sanctae matris Ec- secundum suam promissioncni, Dominum esse prae-
clcsia. valeos mihi in hac peliiione adjutores con- senlem non dubitaimis; quanfo magis uhi loi san-
voco, ne me alicujus verbosa adtilatioj vel fraudu- ctissimi Palres, tot \enerabi!es fratres, lol filii piae
lenta laudalio decipicns, a via veritatis avcrlat, s_c- matris Ecclesioe,in nomine illius pacilica conveniunt
pius cum prophela decanlans, Corripiel me juslus in. unanimilale, eum adcssc medium non esi dubilan-
viisericordia, et increpabit tne : oleum autem peccalo- - dum, et illorum regere eonsilia, qui stii nominis Iau
ris non impinguel capul meum (Psal. CXLIH).YOS s dem quaerere dighoscunlur?
vero vobismetipsis cavele, quod nos fraterno admo-- o Ad confirmanda igitur corda \eslra in fide ct veri-
nuistis amore procurantes diligcntissime . onmipo- tate, hanc noslrijnominis, fralerna instiganle chari-
teniisque Dei vobis assiduis precibus clementissimamn late, episiolam sprihere cura\innis, optanies itl no-
comocale gratiam, ne callida antiqui hostis verstt- stra, quain habemus pro fidc calholica, proficiai de-
tia sensus \estros in aliqua parte corrumpal, cl pe-!- \otio, et vos divina clemenlia ad fidem reducat ea-
jus liat interius diaboli servitium, quam e.vterius s tholicam. Anle igitur quam hujus sa»pedicfiscandali
genlis inimicoe. Eumquc exspcclale Redemplorem,, a vobis oriretur, offensio, duplici charitalc, sicut
quem salulis vestrae habuistis auctorem. lllum glori- pra.diximus, dileximus vos, .id esl, in oralionihtis
ficate in corde. clporlate in corpore; et dignam inii noslris per omnes rcgni nostri Ecclcsias hahuimus
vobis illi pneparale habilationcm in fide, quae pcrr socios, ct vcstri ^nemoriam quotidie facientcs : iti-
dilectionem operalur, qualenus vos illius gloriosaa dem quoque et Deo auxilianle, voluntalem habuimus
poienlia, et ineffabilis misericordia, ab utriusquee vos liberare a servitio saecularis necessitatis, secun-
servilutis molestia, exteriore scilicel el inleriore, li- dum temporis opportunitatem, el vestri consilii ad-
beret et eustodiat, et in magno die ante conspeetumn hortationem. Nunc vcro hac duplici cliaritate (quod
glorioe suae cum mulliplicibus laboris vestri dhiiiiss sine dolorc non dicinnis) fratuiasiis vosmetipsos, non
EPISTOLÊ. Dut>
" A tummodo personam, -pro salute humani generis de
Intelligentes vos fraude dialolica esse deceptos, ut'A
utroqae juvaminevos denudaret, id-estparticipalione Spiritu sancto et Maria vjrgine incarnalam; ut qui
'
fidei, el orationum nostrarum, vel solatio "auxilii erat de divinitate Dei Patris Filius, esset et in hu-
"
noslri. Yidete, videte, quam grande malum adver- manitale hominis .malris Filius : perfectus in divini-
sum-vosmetipsos iiabetis factum, quod nequaquam . tale Deus, perfectus in humanitate homo : Deus anle
ausi sumus orare pro vobis, sicut pro fidelibus san- omnia saecula,homo in flne saeciili; verus in utraque
, cta. Dei Ecclesiae filiis; nec vos adjuvare quomodo suostantia Dei Filius; non putathnis, sed verus. non
fratres in vestris maximis necessitatibus. Quapropter . adoptione, sed. proprietale : una persona Deus et
revertimini ad hanc duplicem consolationem, et abji- homo, unus mediator Dei et hominum : in forma Dei
"
cite a vphis hanc malignam diabolicaefraudis versu- sequalisPatri, in forma servi minor.Palre '. in ibrma
tiam, ut possitis nobiseurii consorlium habere in Dei creator, in forma servi redemptor. Unus in utro-
omni charitate et auxilio opportuno..Post hanc vero queDeiFilius proprius.et perfectus, ad implendam
correptionem, sive admonitionem apostolicaeaucto- humanaesalutis dtspensationem, passus est vera car-
Titalis et synodalis unanimifatis, si non.resipiseitis nis passione, mortuus vera eorporis sui morte : sur-
ab errore vestro, scitote omnino vos pro haereticis- - rexit vera carnis suae resurrectiorie, el vera animae
Mberi, nec ullam vobiscum communionem pro Deo B I resumptione : et eodem corpore, quo passus est, et
audemus habere'. Currife dum lucem hahetis, ne te- jresurrexit,"ascendit in eoelos,sedens in dextera Dei
nebrae vos anathematis apprehendant, unde non po- Patris : et in eadenf forma, qua ascendit, venturus
testispedes vestros explicare, sed aeterna damnalione, judicare'vivos ac morluos; cujus regni noncrit'fl-
irretitos esse lugebitis. Adhuc enim pia mater Ec- nis. Praedicamus Unam sanctam Dei Ecclesiam tolo
' clesla revoeat vos ad
gremium suae rhisericordiae, . orbe diffusam, locis separatam, -fide et charitate
Tolens vos Deo nulrire in fllios. Tantum nolite vosi conjunctam : et veram remissionem peccatorum in
abstrahere ab ejus pietate, qui vos vocavit In regnum^ eadem Ecclesia, sive per baptismum, sive perîoeni-
Filii dilectionissuae. tentiam, divina donante gratia, et bona„voItmtate
Credinius in unum Deum Patrem omnipolentem,' hominis cooperante. Credimuset omues homines re-
faetorem coeli et terrae, visibilium omnium et invisi- surrecturos-esse, et sipgulos secundum sua opera
Mium. Credimuset in unum Dominum nostrum Je- judicari..: impios aeternis suppliciis damnandos cum
sum Christum, Filium Dei unigenitum, natum ex ' diabolo et angelis ejus; sanctosvero seterna.gloria
Patre ante omnia saecula, et ante omnia tempora:\ coronandos, cum Chrislo et sanclis angelis ejus in
lumen de lumine, Deum verum de Deo vero : natum,'-> saeculasenjpilerna. . • .
' iC
noh factum : naturalem, non adoptivum : per quemi Haec estftdes catholica, et ideo nostraôpjamus
omnia condita sunt, coelestia et terrestria, unius5 eliam et vestra : quia una est lides, el unum bapti-
essentise et unius substantiae cum Patre. Credimus. sma, et unus Dominus noster Jesus Christus, qui est
et' in Spiritum sahctum, Deum verum, vivifieatorem! Deus verus, etverus homo, verus Deus,, el verus Dei
omnium', aPatre et Filio procedentem, euni'PatEe> Filius, In utraque natura unus idfimque mediator
et Filio «oadorandum et congloriflcandum. Credimus; Dei et hominum homo Jesus (.bristus, qui est Deus
eamdem sanctam Trinitatem, Patrem, ,et Filium, et; benedictus in âecula. Hanc fldem vos, -eharissimi
Spiritum sanctum, unius esse substantiae,unius po- fratres, firmiter tenere iji commune deprecamur •: et
'lenliae et unhis essentiae Ires personas, et singulamL "si aliter antea in quolibet -verho sensistis, corrigite
quamque iri Tririitate personam plenum. Deum, ett vosmetipsos, et ad ujaitatem sanctae Dei Ecclesia.
totas "tres personas unum Deum omnipotentem: Pa-. pura fide festinate : et contenliones nominum, npvi-
trem ingenitum, Filium gehitum, Spiritum sanctumi talesque vocum devitate, quia, j"uxtaApostolum,-non
pfocedentem exPatre et Filio: nec Palrem aliquando) est teretieus nisi ex. contentione.-Yos igitur quia
coepisse, sed sicut semper est Deus, ita semper ett pauci estis, unde putatis vps aliquid yerius Jnyenire
Palerest, quia semper flabuit Filium. iEtemus-Pa-. iTJpotuisse, quam quod sancta universalis toto orbe dif-
ler,ajternus Filius, aeternus et Spiritus sanctus ex_ fusa tenetEcclesia? Sub tegmine alarum illius. i*e-
Patre Filioque procedens : unus Deus omnipolens_ ( quiescite, ne vos avida diaboli rapacitas, si foris in-
Pater et Filius et Spiritus sanctus uhique proesens, , veniat, nefando gulture devoret. Redite ad pium ma-
ubique' lotus, Deus aeternus, ineflabilis, incompre- tris Ecclesiae gremium. Illa vost foveat el^nufriat,
hensibilis".In qua sancta Trinitate nulla est personat donec occurratis in virum perfeetum, et in plenitu-
vel tempore posterior, vel gradu inferior, vel pole- dinem corporis Chrisli. HabjBtotenos cooperatores
state minor : sed per omnia aequalis Patri Filius,, saluiis ve'stra., catholicae.pacis auxiliatores : et so-
asqualisPatri et Filio Spiritus sanctus divinitate, vo- cietas nostra sit. in Chrisio Jesu Domino nostro, qui
luntate, operatione et gloria. Alius tantummodo iai vos nobiscmn incorruptos et imroaculatos fide pan-
personaPater, alius in persona Filius, alius in per-- "ter et operecuslodial, et constituat ante conspecttfm
sona Spiritus sanetus. Non -aTiud,sed unum natura," ," gloriae suae incontaminatos etirreprehensibiles, et
potentia et essentia Deus Pater, et Filius, et Spiritusi perpetuae beatitudinis haeredes pariter perficiat in
sanctus/Oedimusex hac sancta Trinitate Filii tan-^ -'' aeternum. Ameu, -
PATROL. XCVIII. 39
907 B. CAROLI MAGNIjOPP. PARS 11. SECTIO I. 908
EPISTOLA VII. >JA cum dileclionis munera patri meo dulcissimopra.de-
ADOFFAM REGEM MEItCIORUM. cessori vestro dirigere paraveram, tit charitatis
' "
(Anno 795.) quam in eo.habuimunificentia. lafgifate jmonstra-
{ExMansi,ConeiliorumCollect.) rem magniludinem? et suavissimae inter nos familia-
Carolus, gratia Dei rex "Francorum et Langobar- ritatis fidelitas mullorimi ostenderetur oculis, ecce
dorum et patricius ftornanorum, viro venerando et subito, quod sirie dolore non dicam, sine lacrymis
fratri chartssimo Offaeregi^Merciorum salutem. jion cogito pra_|trislitia, obitus illius legatione con-
Primo gratias omnipotenli Deo- agimus de catho- sternatus sum, et ubi laetitioeparaveram insignia, ibi
licaefldei sinceritate quam in vestris laudabiliter pa- me tristitioe turbaverunt lugubria. Etsi Apostolus de
ginis reperimus exaratam. Be peregrinis vero, qui mortuis conlristari prohibet, tamen charitas lacry-
pro amore Dei et salute animarum suarum beatorum mas elicere non cessat. Non quasi mprtuum plan-
aposlolorum Iimina desiderant adire, .cum pace sines gentes, sedquasi melius cum Chrislo yiventem re-
"omni perturbatione vadant. Sed si aliqui non reli- cordanfes, si nos corporali praesenlia amisisse, non
gioni servientes, sed lucrum sectantes, inter eosi tamen spiritali Ssuffragioillum nos .amittere arhitra-
inveniantur, locis opportunis statuta solvanitelonea. mur. Sed magnum divina nohis praevjdebat gratia
Negotiatores quoque volumus Ut ex mandato nostroi B splatlum, dum vos, vir venerande, in locum jllius
patrocinium habeanrin regno nostro legitime. Et sii subrogavil, ut 3sset qui quotidie apud beatum Pe-
aliquo Ioco injusta affliganturoppressione, reclament > trum prineipem apostolorum pro tolius Eeclesiae sta-
se ad nos vel nostros judices, et plenam j'ubebimus> bilitate, et qui pro salute mea meorumque iidelium,
juslitiam fleri. Cognoscat quoque dilectio vestra quodl imo et pro totius stabilitale regni nobis a Deo dati
aliquam benignitatem de dalrriaticis nostris vel pal-- inlercederel, et paterna pietate nos m fHiurn sibi
liis ad singulas sedes episcopales tregni veslri vel' adoptarel. Ad | dilectionis pacificam nnanimitaiem
Ethelfredi direximus in eleemosjrnam domni aposlo- Angilliertum nianualeni familiarjtalis vestrae.-di-
tici Adriani, deprecantes utpro eo Intercedi jtibealis,> reximus sanctitati, quem prius, sicutpromisimusper
nullam habentes dubitationem beatam illius animam1 religiosos viros Camppium et Anastasium, Dealissimo
inrequie^sse, sed ut fidem et dilectionem oslenda- patri nostro pra_decessori veslro dirigere curayimus;
mus in amicum nostrum charissimmh. Sed et de lhe- sed, ut praefali sumus, dum exenia omnia parata
sauro humanarum rerum, quem DominusJesus no- erant, lugubri jjaternae mortis nunlio repente tarda-
•bis"gratuita pietate concessit, aliquid per rnetropoli- tum est iter illius. Sed modo loetiores de vestroesan-
lanas civitates direximus. Vestrae quoque dilectionii clitatis successione facli, quod desideravimus in illo
unum ialteum et unum gladium Huniscum et duo> . pio patre agerej, in vobis perficere studemus. Illique
pallia genea duximus destinanda. Vale. omnia injunxinius quae velnohis.voluntaria ve) vohis
EPISTOLA VHI. necessaria> esSe videbantur, ut ex collatione mutua
AT>LEONEM III PAPAM, conferatis vel quidquid ad exaltationem sanctaeDei
i Missa per Angilbertum abbatem Centulensem. Ecclesiae, vel adstabilitateflihonprisvestri, velpatri-
(Anno 796.) ciatus nostri firmitatem necessarium intelligeretis.
(Ex Mansi,Conc.CoIIeet.) Sicut enim cum Beatissimo praedecessore yestra.
-Carolus, gvatia Dei rex Francorum et Langobar- sanefcepaternifktis pactum inii, sic cum loeatitudine
dorum ac patricius Romanorum, Leoni papae perpe- vestra ejusdem fidei et eharitatis inviolabile foedus
luae beatitudinis in Christo salutem. statuere desidero; quatenus apostolicae ânctilati
Perlectis excellentiaevestrae littens et audita de-_. vestrae, -divina | donante gratia sanctorum advocata
cretali chartula, valde, ut fateor, gavisi sumus, seun precibus me ubique aposlblica benedictio consequa-
in electionis unanimitate, seu in humililalis vestrae e tur, et sanctissima Romanae Ecclesiae sedes, Deo
oliedientia, et in promissionis ad nos fidelilate. Inj donante, nostra semper devotione defendatur. No-
uuibus omnibus ex intimo cordts affectu divinaepie-1 T\ auxilium divinae-pietatis, san-
" strum est, securidum
-lati agimus gratias, qula nobis post lacrymabile do-_ ctam ubique tlhristi Ecelesiam ab incursu pagane-
loris vulnus quod animae noslrae dileclissiini patriss rum ef ab infldelium devastatione armis -defendere,
•et fidelissimi amici obitus inflixit, tale in vobis soli-1 foris et intus calholicae fldei agnitione rnunire. Ve-
-tasuae clementiae providentia"solatium perdonare di-;- striim est, sanctissime Pater, elevalis ad Deum cum
gnatus est. Unde et vestra. sanctitali, quasi vicario0 Moyse mauibus, noslram adj'uvaremililiam, -quale-
loetiliae munere, per ejusdem Dei el Domini nostri1 nus vobis intercedentihus, Deo ductore et datore,
Jesu Christi misericordiam, qui sancta. suae Eccle-i- populus Christianus super inimicos sui sancti nomi-
siae in-vestrae beatitudinis exaltatione consuluit, no-i- nis ubique semper Iiabeat victoriam, et nomen Do-
stram omniumque fidelium nostrorum demandamus >s mini nostri Jesu Chrislitoto clarificetur in orbe.
prosperitalem, necnon et pacificam in Dei voluntate,e Vestrae vero aucforitatis prudenlia ^.anones ubique
tolius regni nostri innotescimus unanimitatem, utit sequatur, quatenus totius sanctitalis exempla omni-
aequein nostra. devotionis gaudeatis sicut et nos inn bus evidenter iu vestra fulgeant «onversatione, et
vestra sanetitatis lartaniur successibus. Sed et hoe ie sanct|B admofiitionis exhortatlo audfatur ab ore;
vestr_3sanctissimaebenevolenliaeinnoiescimus. ouodd ouatenus sic luceat lux vestra coram.hominibus ut
' - - J3PIST43LsE; . '--" ^ -
__f_._9 , -9J0
Kdeant opera vestra bona, etglorificent Patrem ve-_, .A ^fuosdbl mittetis, -ne aliquando mandatorum Dei viam
_strum,.qui jn coelisest. Omnipotens Deus veslrae au- obliti, saepiusin Flaviniacum .reverlantur «oenobi .un,
ctoritalis bealiludinem ad-sanctae suaeEcclesiaeexal- jbique officia sua.conflrment, et meliorali jussu -tuo,
tationem per roulta annorum -curricula4ncolumem ~.-el monachorum.tuorum revertantur. Censum vero
oonservare .dignetur. ,quemeunque,statueris eis omni temppre solvant. Ab
- 'EPISTOLA TS. - - alio vero censu tuo amore liberos .reddp, uli reddidi
ADAKGILBEB.TDM ABB.4.TEM. - - Flaviniacum. Mitto ftutem vobis capsam argenteam
•CommonitoriumAngilberto , qni "cuni -.superioribus •sepulcri Salyatoris, ct S. Jacobi apostoli, frjatris Dp-
litteris ad pontificem mittebatur. ~. - mini, .reliquias continentem: jorans,-el supplicans _ut
_ (Anno .796.) mei memores pro me et flliis nostris assidue apud
(Ex'Mansi_,Conc.CoIlect.) Dominum intervenialis. Saluto te, et omnem congre-
Carolus, gratia. Dei, rex et defensor sanctae Ec- gationem nostram. 'Ego llado scripsi, diGtavi anno 8
.clesiae,Honiero auriGulario salutem a. domini nostri praedicti regis Garpji, regnante Domino
Divina regente misericordiaj ilerum_clprospere te .npslro JesuIQhristo in a_lernum, ,
'
-a,dducenteaddomnum apostolicum papam nostrum, - - EPISTOLASL <
.admoneas êum diligenter de omni honestaterviiae'
de sanctorum observatione cano- Tragmentum epistolm aU episcopos,
-lsu_e_tet pr?ecipue (Anno 799.),
_num, de pia sanctae BeiEcclesiae^gubernatione, &~- (Ex Mansi, Concil.Collect.)
.«undumjopportunitatemcollationis inter-vos, et ani- Et lioc yobiscum magno studio pertr,aetandum esl,
mi illius .convenientiam. Ingerasque ei saepius, quam guidde illis presbyteris-unde approbatio non es.t,<et
.paucorum iionor ille, quem pr_esentialiter habet, an- semper negant, faciendum sit. ,Bam hpc saepissime a
norum, quam multonmi estperpelualiter jnerces, nobis „el {progenttoribusatque antecessoribus nostris
quae datur bene ]aboranli-in eo.Et de .simoniaca . =ventilatum est, sed non ad liquidum hactenus deli-
subvertenda haeresi diflgentissime suadeas illi, quae :nitum. Unde ad consulendum patrem nostrum Leo-
sanctum Ecelesiae coi'pus jnuliis male maculat in lonem papam sacerdotes nostros mittimus. Et quidquid
.cis. Et quidquid mente tenes*sa_piusquerelis agilasse abeo vela-sujs perceperimus, vobis, unacumillis
inter nos. Sed qualis rnihi esset X-olIatiocum heato i •~~~Q~ mittimus, renuntiare non tardabimus. Vos in-
Adriano papa praedecessore iflius, de construendo terdum vicissim tractate attentius quid ex his vobis-
monasterio ad sanclum Paulum, nullatenus dimittas , cum constituamus una cum praedicli sancti patris
siiggerere illi, ut, volenteDeo, revei;tei)s cerlummihi _ institutionibus, ul murmur cesset populi, et nos his
xesponsum habeas referre. Dominus Deus ducat te, .>atisfacientes,,lleesi, Domino auxiliante,-ab utrisquc
^t dirigat in omni _)oni£a_.ecor illius, ut faciens fa- maneamus "
ciat quod sancta. suae proficiat Ecclesiae,.ut sit nobis C EPISTOLA XH.
pius Pater, j_t pro nobis praecipuus intercessor, ut AD OrrAM,KEGEM MErtCIOJtUJII.
jdem D,eus et Doniinus noster Jesus Ghrislus nos iu Presbyterum ficottum accusatum mitiit in patriam,
,sua florere faeiat voluntate, et cursum qui superest , utibi ab episcoposuo judicefur.
aobis vita. nostrae ad perpeluae slatalitatis quietem (Anno «00.)
_ perducere dignetur. Vade «ttni prosperilate, profl- (•ExMansi,Concil.CoII.)
îeus in veritate, reversurus cuni.gaudio, Homeriaue Carolus, gratia Dei, rex Francorum, et defensor
. Puer- ânctae Dei Ecclesi», dilepto^fratri et amico Offaeregi
JSPISTOLAX .salutem.-
ADMANASSEM ABBAJ-EM. Presbyter isle et Scottus apud nos moratus-esf ali-
.(Anno798.) .. quanto tempore in jiaroehia Hildeboldi Coloniensis
(Ex L/abbe_Bjbliolhecanovam3nuscriptornin.) q)iseopi, sed.reprehensibilis factus,jat fertur, aquo-
. Garolus gratia„Dei rex Francorum _ac patrieius dam accusatore,jpiod parnem diebus q[uadragesima-
-~
Homanorum, abbati ManasspeFlaviniacensis coeno libus, comedisset. Nostri vero sacerdotes judicare
hii saluiem. renuerunt, quiffplenmn testimonium accusantium
Benedi.ctumnomen Dominiin-saeculiim, quod juxta «uper eum non invenerunt. Tafl.en necjeum laco
monachorum tuorum iaudabijem cortversationem plu- consueto haliitalionis suae propter infamiam diulius
Timum glorificatur in genlibus, eo quod laus ejus . morari permiserunt, ne sacerdotalis honor apud
gemper in ore vestro.versatur. Pelilionem itaquede , imperitum vulgus vilesceret, vel rumigerula loquela
constfuctione c__eno_hii apud Gorbiniacum, xpiam per aliqui hortarenlur violare sanctum j'ejunium. Visum
Theodulfum episcopum Aurelianensem seque [alque] est nostris saeerdotibus illum ad sui episcopi, ubi
ahhat§m coenobii"Floriaeensislibentersuscepimus et Deo voturnleGil, dirigere judicium. Idcirco vestram
elemeuter concedmius, et praeeipinius ut monachi _.deprecamur prdvidentiam, ut jubeafls illuni, secun-
' ~ Carolus.... Romero. *
Angilberto Ceutute abhati, in versibus. nondum editis, Homerum similiter vo-
quem et Alcuinus.quoque in epistolis. el Tlieoilufiu cmt. Atque ui Angilbertus liic Homeras, sic Richul-
"fus ,Moguntinus episcopus Damoetas, Carolus ipse
4 Sirm. edidtt an. i6i0. &AEB. David, alii-aliis tum inter feniiliares nominibus
aijpellabanfur, J.«u SIRM
'
9H .'B. CAROLIMAGNIOPP. PARS H. SECTIO I. 912
dum opportunitatem temporis et profectionis," inAA, dierum] corporis sui, triginta sex dies, sicut beatus
suam transponere patriam, ut ibi judicetur unde ex- Gregorius miraMlis doctor edocet, jejunant. Et hoc
ivit. Nam ibi quoque sancta. Dei Ecclesia. puritas In tempus, licet in ipso duo' superesse videantur dies
inoribus, et firmitas in fide, el honestas in conver- usque ad sanctam Resurrectlonem, Quadragesimam
satione, secundum canonicam sanctionem diligenfer doeloribus sanctae Dei Ecclesiae nominari placuit.
observari debebit, ut una, perfecta etimmaculata Religione vero crescente a Tclesphoro pontifice, qui
columba, cujus pennae deargentataj, etposteriora ejus post Petrumapostolorumprincipem nonus in sancta
in specie auri clarescere debent. Vita, salus, el pro- . 'Homana Ecclesia claruit, septem hebdomadaein abs-
speritas tibi tuisque fldelibus a Heo Ghristo detur in tinenlia dedicalae sunt; et hPc tempus, quo alio no-
uetemum. mine rectius vocari quam Quinquagesima in ordine
a EPISTOLA XIII. rationabiliter debuerit [AL, debuit; Gold., vocare,
ADALBINUM ABBATEM. ? Ex Mnc et
quam Quinquagesimam... debuertmt]
(Anno 800.)
(Ex Operibus Alcuini,Edit. Frohen.) deinceps collecla ratione", qui octo hebdomadis [Al.,
_hebdomadas; Gold. -addit • observare studuerunt Se-
Carolus, gratia Dei, rex Francorum, imperalor*
nomi-
Longobardorum ac patricius Romanorum, dilectis- B xagesimam gradatim], Sexagesimam gradatim
simo magistro, nobisque cum amore nominando Al- naverunt. -Similiter qui novem Septuagesimoe,juxta
bino ahbati in Domino nostro Jesu Christo aeternam proefatam rationem, nomen imposuerunt, et non ob
salutem. ' numemm [Al., ordinem numerorum] hebdomadarum
Pervenit ad nos epistoia missa a religione pruden- vel dierum, sed tenorem nominis [AL, numeris] ser-
tiaevestrae, quae-post laudes et henedictiones omni- vantes haeGnomina censuerunt \AL, eomposuerunt].
si nune fuissent, -qui decimam hebdoma-
polenti Deo debitas, nobis et progeniei nostrae be- Velul, qui
nedictionem optabilemcumsummabenevolentiaÂi.., dam addere pro aliqua justa ratione voluissent, ^t
numerum hebdomadarum decagesimam [AL,
su-iimamque benevolentiam] detulit. Post haec textus propter
Mlius inquirendo subsecutus [AL, subjeetus] esl, cur Decimagesimam|, seu.quolibet alio nomine, velpro-
numerum dierum Septuagesimam, vel octuage-
Septuagesima et Sexagesima, nec non et Quinquage- pter
shna in ordine per dies dominicos anle Quadragesi- simam, ordine servato vocahulorum, tramite recto
mam dicatur, vel scribaiur. Inde arrepta rationeper pergendo nuncupare debuissent.
campos arilhmeticae artis, quidquid ex hac re vestra Quia igitur, gralia divina opitufante, prout nobis
sensit industria, se extendendo nobis pleniter signi- visum fuit, de npmine Septuagesimae et Sexagesimae
iicare studuit [AL, statuit]. Sed dum mens nostra^^j [AL, Quadragesinia.], ac Quinquagesima., tuae chari-
huc illucque discurreret, solerti indagatione conside- tali scripsimus, hunc stylo percurrente de ohservah-
ravimus, non solum infra [AL, intra] praescriptos a tia et cultu harum (hebdomadarum) juxta £apacita-
vobis dies, sed etiam per singulas hebdomadas, nec; lem [Gold., sagacitatem] sensus nostri tibiscribere
non et per totum anni circuli [Gold., circulum] spa- cura\imus. Quinquagesima vero ideo dicitur, et oh-
tium [Gold. om. spatium], per intervalla horarum servaturanonnullis,ut et.decimasdierum,jejunando,
ac punciorum seu momentorum; mysleria numero- omnipotenti Deo offerre valeant, et imitari Dominum
rum posse ab his qui hujus artis peritia imliuti sunt; nostrum Jesum| Ghrlstum, qui quadraginta diebus
reperiri. Unde quia tuae charitali placuit nostramL jejunium sacratissimum implevit. A Quinquagesima
regalem aulam hac de re consulere, quidquid indes namque usque in Pascha septem hebdomadae sunt,
sentit [AL, sensit] nostra serenitas, sermone com-- quae faciunt dies quinquaginla : ex quilius si octo
maiico tibi patefacere non negamus [AL, negavi- dies dominicos subtraxeris, in quibus jejunium non
mus]. licet observare. remanent quadraginta duo dies, et
- hi duo-dies, quinta [Gold., sexta,
Exigente igitur inquisilione, et consideratione quae- mendose] videlicet
rendum est, cur [AL, considerata, cur; Gold., con-- et seplima feriaj qui quadragenarium numerum ex-
siderata ratione cur] alii sex, alii septem, alii octo,., D cedunt, apudquosdamj'ejuniodedicantur; apudquos-
nonnulli vero novem abstineant hebdomadas? Argu-- dam in veneratione [AL, refectione] propter Coenam
mentum sensus nostri luae familiaritati per hos api- Dominicamet salictum Sabbalum habentur. "Sexage-
ces significare studemus. Qui enim [God. ms. S. sima autem, utj aestimamus, propterea 'p.nonnullis
Emmerami, Quod sic solvendum esl; qui eriini] sex>. obsenatur, ut et decimas dierum coiporis sui [AL,
hebdomadas observantes se abstinentioe tradunt, sub-- corporibus suisj omnipolenti Deo dare possint, et
tractis sex diebus dominicis in quibus jejunare. Dominum nostruin Jesum Christum in quadragenario
minime licet, decimas dierum dantes [Gold., dantes. numero particulatim jejunarido imitari, etut primam,
~
Epistola. Edit. Quercetani, pag. 1117. Hiceam- fuit ista «pislola tempore Iseptuagesiraaeej'us anni.
dem castigaliorem exMbenius ex Codd. Salisb. et S. b Impetator. Hanc vocem non habent Godd.mss.
- Emmerami. Hanc deSepiuagesima epistolam scriplami Salisb. et San-Emmeramianus; nec-exstat apudGol-
esse anno 798 existimo, quo etiam Alcuhms huic; dastum, qui hanc epistolam edidil Constitut. imp.
Carolh epistolae respondil per epistolam sequentemt tom. III, pag. _57.t)mitlitur quoque in Chron. Gen
(Alcuin., edit. Frob., tom. II, p. 90). Occasionem de3 tulensi, apud Pouget., pag/624, not. a. Ethene, nam
ea re inquirendi praebuerunt ejus discipuli, t eorumi data est haec epistola anlequam Carolus imperator
lunc lemporum convenientia excitali. J Ergo scriptat fuisset declaratus, ul diximus in not. antecedenle.
915 EPISTOL.E. . 314
vel quintam feriam >ajejunio Vacare Valeant. A Se- A sapienti paucis utendum sit verbis, lta el ncs versa
xagesima quippe usque in sanctum diem Resurre- vice paueis pauca rescripsimus. Quod autem usurpa-
ctionis.Dominicaeocto hebdomadaesunt,'' ex quibus 6tis verba reginaeSabaead Salomonem de beatitudine
si de singulis hebdomadibus primam et quinfam fe- servorum.qui nobis assistunt, et audiunt yerba sa-
riam subtraxeris, et ipsum diem sanctum Paschae, pientiae noslrae, si hoc veruin fore scitis, venite, assi-
quadraginfa tantum dies remanent in abstinentia. Stite,audite et pariter in Dominoin pralis.vernantibus
MeleMadesvero natione Aferrvirper omnia apostoli- varietate florum Scripturarum jucundantes delecte-
cus, tricesimus quartus postsancfumPetrum,"cui suc- mur. ' EPISTOLA XIV.
eessil heatus Sylvester in calhedra [A.L,cathedram] AD QUINQUE EPISCOPOS. -- >
apostolicoedignitatis; hic constituit ut nulla ratione, De aratia seplifotmis Spiritus
in prima vel quinta feria, j'ejunium quis de fideflbuS (Anno 800.)
agere praesumeret ~. Nam cur in prima feria jeju- (Mahill.VeteraAnalecta)
hium ipso traderite solvatur, non est necessitas te- Carolus <livina misericordia rex Francorum et
xendo replicare. Quintam vero arbitrati sumus, pro- Langobardorum ac patricius Romanorum , Hilti-
pter magpa mysteria quae inea continentur, ab eo baldo (Coloniensi), Maginharto (Rothomagensi).,
solutam. Iri ipsa namque sanctum chrisma conficitur " Agino (Bergomensi),Gerhoho (Eisterensi), Hartricho
ad ahluendas totius mundi primaeoriginis culpas[AL, (Tolosano), sanclis episcopis.
ablueudam... «tlpani] ;-in ipsa reconciliatio fitpoe- Gratias agimus sanetitati vestrse, quia ad familia-
nitenlium; inipsaRedemptor omnium coenando[A<., riter a nobis interrogata familiare nobis responsum
redempiio omnium caenando] cum discipulis panem dare voluistis : et quae cbaritatis instinctu vestraedi-
fregit, et calicem pariter dedit eis b in figuram cor- leetioni fuere proposita, eadem dictante charitate,
poris et sanguinis sui, nohisque profuturum magnum juxta quod vohis visum est, sunt nobis absque re-
exMbuit sacramentum (Matth., xxvi, 26, 27). Eo tractatione soluta. Sed ipsius, quoe a vestra sancti-
videlieet die, posl multa mysteria, Deus et Dominus late nohis data est, responsionis ordo videndus, et
noster Jesus-Christus, videntibus sanctis discipulis apud vestram dilectionem intimiin ea sensus medulla
suis,-gloriosa ascensione coelospenetravit(i_Mc.xxiv, perquirenda, ul et qualitas nostraejnterrogationis ap-
51; Act. i, 9). Sed ne diutius sermo protrahatur; pareat, et modus vestrae responsionis patentius elu-
multa te legisse de hac solemnitale in sanctorum ve- cescat. Sancti etenim Patres qui, ut Veteris Testa-
nerabilium orthodoxorum Patrum dictis non ignora- menti serie legitur, ab initio Deo placentes hanc
mus. Septuagesinia demque, ut aestimamus, pro- p ultimam, sed Christi adventu felicissimam sseculi,
plerea ah aliquihus observatur, ut et deeimas dierum aetatem probitate morum et meritorum multiplicitate
Deo [AL,Domino] dare queant; etprima vel quinta, 'praecesserunt, sancti Spiritus gratiamabsque ulla am-
nec non et septima feria jej'unium solvere [Gold., ob- biguitate elaccepisse et habuisse credendi sunt, Quis
servare, mendose]possint. A Septuagesimavero usque enim unquam placuit Deocarens sancti Spiritus dono?
inPascha, novemhebdomadaesunl, quaefaciunt dies Sed, ut vestrae responsionis lextu continelur, ea-
sexagiuta -quatuor [Gold., tres], e quibus, si de una- dem sancti Spiritus dona singula singulos sanctorum
quaque-hebdomada tres praefatos subtraxeris diesy habuisse, et in Christo cuncta plemler inhabitasse
et Paschalein sacratissimum, triginta sex in absti- cognovimus, quae ut firma veritatis ratione subnixa
nentia [Al., abstinentiae] remanent dies. Hi vero probamus: sed nequaquam arbitramur quemlibet san-
Sahbalum, in quo Deus ab omnibus operibus requie- clorum Patrum unius singularitate doni fuisse con-
vit {Gen. n, 2), non solum ob superslitionem Judaeo- tentum, cum hoc fieri non posse de ipsarum vocabu-
rum, nec propter mandata legalia veleris testamenti, lis gratiarum facillime possit adverti. Sapientia enim
quaesunt umbra futurorum, sed ne cum Judaeisscan- et intellectus adeo sibi naturalilatis nexu conjuncta
dalizent [.4£.,scandalizentur; Gold., sabbaptizentur], sunt, ut unum sine altero nullo pacto. subsistere
jejunium solvere [Gold.,observare, mendose] conan- D queat. Qiiomodoenim sapit qui non intelligit ? vel
tur. Ea praecipuecausa est, quia vesperascente ipso quomodopotesl intelligere,-quemeonstal non sapere?
die, gaudium sanetaeResurreclionis a fidelibus bono- Sapientia sive intelleciu privatus quis unquam consi-
rifice celebratur. Sed'quia unusquisque in suo sensu lium vel sibi hahuisse, vel alio [alii] dedisse reperlus
abundat (Rom. xiv, 5), sive hoc, sive aliud sit, salva est ? Nam luce clarius constal, consilium uonilisi sa-
fideel religionenihil praejudicamus [AL, praej'udica- pientium esse. Forlitudinem vero, si consilio careat,
vimus; «.., proMbetur; al., praedicavimus]. fbrtitudinem esse putandum non est, cum.omnia in-
c De hoc autem, quod cariula prosecula vestra consulte gesla fortivapotius quam forlia soleant nomi-
retulit, quodplurima Mnc dici possint, sed nolmsse nari. Scientiam in quoquam sine sapientia et intel-
te excedere modum cartulae, et maxime quia cum lectu consistere posse valde est incredibile".Quid enim
a Nam cur... In Cod. ms. San-Emmeramiano ita calvinislico, sed catholico, uti explicantur in opere
legitur: Nam quur in prima feriajejunium non fiat D. Arnaldi, de Perpetuitate fldei, tom. I, pag. 76S.
ipso tradente Salvatore, non est necessitas texendore- c De hoc autem. Hanc clausulam, quae deerai in
plicari. addidimus ex Cod. ms. Salisb., Goldasto, lbc.
b In figuram. God. ms. S. Emmeramianus, et Editis, cit., pag. 138, et D'Acherio, Spicil. tom. IV, pag.
Goldastus: In figura. Haecnon' intelligenda sensu 470.
t\t~, R. CAROLI MA(?NIOPP. PARS H. SECTIOL «Hfi
potest sclre,*qui nihil valet intelligere? Jam pietas et A Areticisscilicet, fidei scuto ac verMBeigladio arma-
timor Dei qua arte sibi copulata sint, qui seipsum tus resistere stu^let, et contra-vilia''quibus suggeslu
"
explorat facile cognoscit : quia nemo pius est, nisi diaboli haec mortalis viia-quotidie maculatur, qua'si
qui judiciuni Dei timendo, in se peccanti dimittit contra inimici jacula fortitudinis armalur. Nam spi*
proximo. ritum scientiae possidet, quisquis dominici memor--
Haec septem sancti Spiritus dona sicut in sanctis praeeepti bimplicitatem -columbaeet prudentiam ser-
Patribus fuisse singula, sicin Christb adunata omnia pentis habet: quique inter consimilia dijudicans, scit
non est mirum. Quid «nini illi ex omnibus bonis reprobare malum, et eligere honum. Saepeenim mista
deesse potuit, qui omnia bona simul cum Patre crea- bonis mala inveniuntur, quae nisi scientia difficuiter
vit ? Nunquld magnum est si ha3Cin Christo man- ' discernuntur. Spiritum vero pielatis illi inesse dici-
gissedicantur, irfquo.oninls plenitudo divinitatisinha- mus, qui do_niniea.pr_ecepta,nonohlitus. in se defln-
bitare cognoscitur? Nunquid magnum esl, si ea quasi quenii dimitlit proximo : et uon tantum in alios,
pro munere ascribas Domino, quae diligenter consi- sed etiam in j_emetipsum juslam exercet pietalem,-
derans invenies in 'servo ? Nunquid Ms lantum donis quia probus quisque cayere debet, ne dum suo debi-
potest Sublimari Dominus, quibus carens non est bo-, - tori dimiltendo malum existit pius, sua non tribuendo
nus servus ? Absit ut his tantum gloriam ejus dica- B I in semetipso exislal impius. -Spirilu autem timoris
mus consummatam, cujus magniflcenliam supra omne; Domlni illum dibimus adimpletum, qui judicium Dei
'
quod dicituf aut nominaiur, sive in coelo, sive in1 limens, non tam jdelectatione regni coelestisbona fa-
terra credimus sublevatam ? Neque enim sensus com- cere studet, quam timore gehennoemala perpetrare
prehendere, aut sermo polerit explicare, quaeet qua- non audct: et sic gaudel de promissione perpeluae
lia, vel quanta sint qua_ ejus debeant ascribi glorioe,, vit_e, ut non minus timeal de supplicio'perenmspo_-
qui cum Patre et Spiritu<sancto vivit et regnat Deus. nae, alque hoc spiritu cojnpunetus'devertat a malo,-
sine flne. Sed ideo haecet in Patribus singula, et in. l. et faciat bouum.j
Ghrislo simul omnia non mirarhur, quia in discipulis5 Hunc, sanctum sepliformis gratiae Spiritum et in
ejus per singulos singttla computari, etin Petro si- Patribus et in appstolis fuisse,-et nuncin sancta. ma-
mul pmnia possunt inveniri. Quanquam eadem inl tris Ecclesiae fllios, quiin Christo quotidie in aug-
.Christo longe aliter quam in caeteris sanctis fuisse$ menlum populi sui renascuntur, divino munere cre-
credenda sinl. Manr sanctorum cuique pro varielateJ dimus inspirari. In Ghristo vero, ut proediximuSjhaec
voluntatum quibus fragiliias humana non caret, nunc; talia non miramur, cujus immensitatem gioriae'hu-
hoc, nrinc illuddonum accedendo vel"recedendo .autt mana mens non Ivalel enarrare. Quae dona qualiter
ade'sse, aut atiessfecognoscitur: Ghristo vero, qui estt C I i__illo smt, quo nullo modo explicare valemus, restat
Deivirtus el Dei sapientia, cuncta sancti Splrituss ut nobis ea donanti laudes dicamus:
charismata semel veniendo accesserunl, et in eo nun- Christe, saliismiundi,sanctorumgloria perpesr
qiiam reeedenda permanserunt. Sit ttbi laus et horior semper in aree jjoli.
Sedquid haecde patriarchis et apostdlis dicimus?? Item de tgratia septiformis Spiritus.
ciihi neque nunc diifldeEdum sit plures quoiidie in- Spiritus sapiertiee jfiiit in Petro, quando relictis-
trasanctajinatriirEcclesiaesinum posse reperiri, quii retibus et navi secutus est Dominum. Spiritum in-
vel singulis, vel pluribus sancti Spiritus donis sintt lellectus liabuit quando, Domino interrogante quem
ditati. Verax enim est qui m se confldentibus prae- homines esse dicerent Filium hominis, Ghristum Fi-
seritiam suam usque ad consummationem saeculipro-- lium Dei vivi esse et intellexit el respondit. Spiritus
misit non defuturam, quo et nobiscum et in nobiss consilii erat in illo, quando Simoni pecuniam offe-
semper manenle, nequaquam saneto septiformis gra-L- renti, sancti Spiritus gratiam vendere nolens, ipsum
tiae Spiritu carebimus, qui cunctorum largitorem bo-i- Simonem eum pecunia sua in perditionem'irejussit-.-
norum credendo et bene faciendo possidemus. Spi- Spiritum fortitudinis rtabuit, quando exempto gladio
ritu etenim sapientiae regitur, qul fldem sanctae et* auriculam Malco abstulit. Spiritum scientiae posse-
individuse Trinitatis lam ad sui quam aliorum pro-. »-D dit, cum caeteris piscipulis in navl dubitantibus Do-
fectum ediscere nititur ut per hanc et hsereticls re-•- minum esse cognovit. Spirilus pietatis cum illo erat,
sistere, et suos valeat eonflrmare. Spirituni intellectuss quando Dominum quousque fratri in se peccantLdi-
lcnet, qui divlna praecepta audiens, quam necessariaa mittere debuisset iuterrogavit. Spiritu limoris Do-
sil eorum cognitio s"ensu cordis percipit, el j'uxtaa mini plenus erat, 'quando viso piscium miraculo con-
beatum Jacobum, non obliviosus auditor faclus, sedd slernatus, ad Dominum dicebat: Exi a me, Domine,
operalor strenuus, ea quae ifilellexit mandata, studet _t quia homo peccaior suni ego.
ut a se fiaril quam integerrime custodita. Spiritu con- l- - ' Item aliter.
silii viget, qui in cunclis quae agere disponit, an haec•' Spiritus sapientiae fuit in Andrea, fuit et in flliis
Deo sinl placitttra praecogitat : melius exislimansis Zeljedaei,quando similiter ut Petrus reliclis retibus
quoeei qualiter agenda sunt prius tacite considerare e et navi seeuli sunt Dominum.' Spirilus inlellecrus fuit
quani aliquid inconsulte inchoare, unde eum po_ni- i- in Thoma, quando palpatis vulneribus dominicls, ip-
tentia cogat ab incoepto desistere. Fortitndinis spiri-i- suin Deum et Dominum suum et intellexit, etpro- -
tum hahet, quicunque diabolo el membris ejus, hae- ~- fessus est. Spiritus consilii erat in cuacti. disciuufe
Qi.? EPISTOL^.., 918
quando futurorum curiosi. Donunum de flne mundi A hoc-negotio,scilicet, autcerte statim alium inveniret
coiisulebant. Spiritum fortitufliius omnibus discipulis sciehtem, aut si infirmitas non impediret, exspecla-
adfuisse nemo negat, nisi qui eos pro Christi nomiiie ret de Pasclia usque in Pentecosten, donec ipse di-
rnortem pati noluisse confirmat. Spiritus scientiae sceret ea quaesupra dicta sunt. Nunc autem denuo
erat in Joanne, qui tam distincte cle dranilaie ethu- mbnemus ut memores sitis, sicut condecef de mini-
mamtate Salvaforfs in principio Evangelii sui disse- sterio sacerdotali, et eonventum habeatis cum ve-
ruit, et non minus discrete de septem tonitruis in stris sacerdotibus, etdiligenter omnemrei verilatem
Apocalypsi, quoe sileiida, quaeque-fuissentloquenda, requirite et examinate : ita ut opus Domini non
conscripsit. Spiiilus pietalis fuit in Stephano, qui iu praetereat, nec aliqua"requisitio vobis exinde flat
ipso morlis articulo pfopersecutoribus suis exoravit. ante conspectum sanctae majestatis. .
Spiritus timoris Domini fuit in pmnibus apostolis, EPISTOLAXVI.
quia non solum bona faciebant, sed etiam propter !ADCAttlBALDnM-EPISCOPDM.
amorem Dei niala facere non audebant.
Je)unium pro necessiiatibus publicis, mdxime pro
EPISTOLAXV. fame', pesle et 'belio indicilur.
ADGARIBALDDM LEODIENSESI EPISCOPCji. - (Anrio 800.)
gj
De cura quam instrueti&ispopulis praicipue ante ba- (Ex Martene,Vet. Script.ampl.Coll.)
ptismum abhiberedebentpastores. - in uominePatris, et Filii,et Spirilus sancti. Carb-
(Anno 800.)- lus serenissimus augustus a Deo coronatus, b Ghaer-
(Ex Martene,Vet. Script.ampl.CoII.) baldo episcopo, cum universis tibi omnipolente Deo
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Ca- et nostrh ordinatione commissis in Doinino salulem.
rolus serenissimus Auguslus a Deo coronatus, ma- Notum sit dilectioni vestr» quianos cum fidelibus
gnus, pacificus, imperator, gubemans imperium, quii nostris lam spiritualibus quam saecularibus tractan-
et per misericordiam Dei rex Francorum et Lango- tes, cum consensu et pari consilio invenimus neces
hardorum, Garibaldo episcopo in Domiuo salutem. sarium,etpropler instantes quasdam necessitales,
Bene igifur reeordari credimus sanctitati tuae, qua- quas subler signiflcaluri sumus, tria triduana j'e-
liter saepiusin conventu et concilionostro monuimuss junia ab omnibus nobis generaliter esse ceiebranda,
de praedicatione in sancta Dei Ecelesia unusquisque- atqtie ab^P in quo vivimus, movemur«t sumus, au-
veslrum secundumsarictoruin canonum autoritaiemi xiliuni esse quaerendtun, a quo quidquid juste ac ra-
et praedieare et docere deberet. Primo omnium dee tionabililer fides vestra, spes certa, seu diaritas
fide ealholica; ut el qui ampliuscapere non valuisset,} Q ( perfecla postulat, sine dubio tempore congruo im-
tantummodo orationemDominicairiet symbolumfidei i pelrat; ipso Dominodicente : Petite et dabitur vobis,
calholicae, sicut apostoli docuerunl, tenere e't memo- \L qumrite et invenietis,pulsaie et aperielur vobis. Ipsa
riter recitare potuisset, et ut nullus de sacro fontee autem 3'ejutiia,sicut nobis omnibus visumêst, hac
baplismatis aliquem suscipere prae.sumeretantequamn discretione posse fieri, Domino largiente, congruen-
in veslra aut ministrorum \estrorum saeri drdihiss ter impleta, scilicet ut primum xi diebus post festi-
praesenlia oratioiiem Dominicarriet symbolum reci- vitatem saricti Andreae transactis, id est 111Idus,
taret, et sicut in pro.vimocomperimus ~ in die appa-- et idus Deeembris, et xvm Halendas Januarii lali ra-
ritionis Domini multi fuerunt apud nos inventi, quiii tiorie fiat, ut omnes a vino et carne his m diebus abs-
volebant suscipere infanres de saero fonte baplisma- tineant et"usque horam nonam jej'unent, exceplo qiias
tis, quosjussimus singulariter et diligenter examinaree aUtaetasaut inflrmitasnon permitlit, qui tamen secun-
et requirere, si orationem Domiiiicam et symbolum, i, dum suam qitalitateni vel vitae suae professionem,
ut snpra diximus, scirent et memoriler tenereni; et;t aut ralionibus [F., orationibus] satis, aut eleemo-
plures fuerunt qui nulla exinde in memoriam habe- i- synis congruis, id ipsum, secundum consilium ma-
bant* quibus praecepimus abstinere, ut anlequam n gistrorum, redimere studeat, quodjejunando et absti-
oralionem et symbolum scirent, el recitare poluis-] ;- D nendo complere non valet. Hora autem nona omnes
senl, neque aliquem de sacro fonte baptismatis sus- s- gerieraliler ad eeclesias vicinas, ubi eis denmitiatur,
cipere prcesumerenl.El valde erubescentes fuerunt lt devota mente occurrant, et si hora vel locus perml-
ex Iiac re, et spondere volebanfut si concessum n serit, aliquo spatioso Ibco litania procedant, atque
eisfuisset, ad tempus hoe improperium a se potuis- s- psallendo ucclesiamintrantes, citm omni devotione
sent auferre. In qub loeo intelleximus quod non eis is missam audiant. Qua"subacta',unusquisque domum
fuit convenienlia, et sicut in capitulari nostro pote-
e- fedeat, et slatutis cibis corpori satisfaciaf, non ad
slis reperire, discretionem factam habuimus, quantb ;b voliinlatem, sed ad necessitatem ac sobrietatem.
tempore se imusquisque ahstinere debuisset ab noc ic Similiter quoque monemus unumquemque, ut elee-
opefe, usque dum bonus fidejussor esse valerel inn mbsynam faciant secundum quod commodum suh-
-« Hinc apparet tempore Garoli
Magni baptismum, lib.t deantiquis Ecclesiae Ritibus, capite 1, art.l.
non solum in Pascbate et Pentecoste celebralum y>Sic manuscriplum Andaginensis monasterii
fuisse, sed etiam in Epiphania : quod alias demon- sancii Huberti anle annos 800 etaratum ; alii vero
stravimus ex antiquissimb Sacramenlorum libro GarWaldumnominant episcopum Leodiensein.
mottasterii.Gellonensisjpsius temporfr scripto. Vide
919 - B. CAROLI MAGNl OPP. PARS II. SECTIO I. 920
slantiae su_epermiserit, et mentis devotio, Domino j L omnia tradant, sicut suuerius diximus. 3Sam et per
insplrante, suaserit; et unusquisque presbyterorum singula monasteria infra parocMa tua italacias.-
missam cantet, et alterius ordinis clericus vel mona- EPISTOLA XVfl.
chus, sive Deo sacrata, qui psalmos didicit, L psal- ADPIPPINUM FILIUMREGEM ITALI.E.
mum «imiliter canlet. Opera autem ea his diebus De pace eccCesiarumDei et illis servientium.
operare permirtimus, quae nec ad ecclesiam venire 1 (Anno 801.)
impedianl, nec anle statutam horam manducare (Ex Mansi,Concil.Coll.)
aut abibere cogant. Duo quoque coetera triduana Carolus'serenissimus Augustus a Deo coronatus,
jejunia his diebus pari ratione per omnia erunt ce- magnus, pacifleus imperator, Romanorum guber-
lebranda, unum post Theophaniam vn Idus, et iv nans imperium, ac per misericordiam Dei rex Fran-
Idus, el II Idus Januarii. Aliud vero post Septuage- corum et Langobardorum, dilectissimo filio nostro
simam, n Idus Februarii, et xv Kalendas Martii, et 'Fippino glorioso regi sempiternam in Domino sa-
iv Kalendas Martii. Necessitates vero quas supra nos lutem.
dicturos esse promisimus inter caeteras, quas tameu Pervenit ad aureS nostras [AL, clenientise noste],
hac vice commemorare necessarium duximus, haec quod aliqui duces , et eorum juniores, castaldii, vi-
sunt. Denique compertum habemus per fldeles no- Etcarii, centenarii., seu reliqui mimsleriales , falco-
stros, qui nbbis de singulis regni nostri parlibus narii, venatores J et cseteri per singula territoria
liaec nunliaverunt, quod insolito more, et ultra con- habitantes vel discurrentes, mansionaticos et para-
suetum ubique terra. steriliias esse et famis pericu- ', vereda accipiant, non solum super liheros hon_ines5
lum imminere videtur. Aeris etiam intemperies frif- sed etiam in ecclesias Dei, monasteria videlicel vko-
gibus valde conlraria, pestilentia quoque per loca rum ae puellarum, et xenodochia, atque diversas
et pagorum genlium circa mareas nostras sedentia plebes , et super reliquos servienles ecclesiarum
bella conlinua, multa praeterea quae et nunc enume- Dei, in eoriun opera, id est, in vineis, et campis,
rare longum est, et nobis experimentum possunt seu pratis, nec non et in eorum aediflciisillos faciant
esse nolissima, si recordare volumus, qualia incom- operari, et carnaticos, el vinum contra omnem ju-
inoda singulis diebus propter merita nostra sentia- stitiam ab eis e'xactare non cessant, et multas
mus, certissimeque ab his exterioribus colligere oppressiones patiantur ipsae ecclesiae Dei, vel ser-
possumus, nos per omnia Domino non placere inte- vientes earum. Ideoque, charissime flli, haslilteras
rius, qui tanta mala compellimur tolerare exterius. ad tuam dilectionem direximus, ut hane causam
Quamobrem honum nobis omnino videtur, ut unus- diligenter ac prudenter inquirere facias, et, si veritas
quisque.uostrum cor suum humiliare in veritate stu- G est quod ita factum sit, deinceps omnimodis emen-
deat, et in quocunque loco, sive actu, sive cogitalu, dare et corrigere 3tudeas, quatenus in diehus nostris
se Deum offendisse deprehenderit, poemtendo tergat, actuispax ecclesiarum Dei. sive illarum serviea-^
flendo doleat, et semetipsum in quanlunr ipso lar- tium, in omnibus conservetur, et ut merces co-piosa
gientepotest ab his malis in futurum eavendo cu- nobis ac tibi exinde jugiler aeerescat. Audivimus
stodiat, et haecdehet esse praemissaeorationis intentio, etiam quod quaedam «apitula quae in lege scribi
ut omnipotens Deus, qui non solum facta, verum jussimus, per aliqua loca aliqui ex nostris ac vestris
etiam antequam fiant omnia.novit, corda nostra dicanl, quod nosl nequaquam illis hanc causam ad
compungat, et nos sibi supplices atque subjeclos in notitiam per nosmelipsos condictam haheamus; et
vera humilitate faciat, el unumquemque noslrum ab ideo nolunl ets obedire, nec consentire, neque pro.
observantia mandatorum suorum, depulso a nobis lege lenere. Tu autem nosli quomodovel qualiter
omni errore, convertat, misereaturquc, sive a nobis tecum locuti fuimus de ipsis capitulis. Et ideo. ad-
mala repellendo, sive bona quibus indigni sumus monemus tuam amabilem dilectionem, ut per uni-
tribuendo, sicut ipse novit nos indigere, el tribuat versum regnum tibi a Deo commissumeanotafaelat^
ut in membris suis, id est in corpore sanctae Eccle- et obedire atque implere praecipiat. De episcopis et
siaenumerari mereamur, quam paciflcare, adunare, sacerdoiibus occisis, sicut statutum habemus, et de
el regere, alque ab omni malo protegere dignetur, reliquis quibuslibet causis. Verumtamen de presby-
nobis etiam in illa unitate comprehensis, qui ut gra- leris videlur nobis, ut si liber natus est presbyter.
tiam illius promereri possimus, haec jejunia alque tripla compositione secundum luam legem flat eom-
has orationes ab omnibus vobis generaliter fieri de- posilus; et si plagatus fuerit, secundum qualilalem.
crevimus. Hanc quoque epistolam relegentes secun- plagarum vel disciplinae tripla compositione emen-
dum tibi a Deo datam sapientiam coram omnibus detur qui hoc perpetraverit. Si tamen presbyter
diligenter relege, el tradere facias ; ita ut omnes in- servus nalus fuerit, secundum illius nativitalem
telligant pro qua necessitate hajc agenda sunt;- et tripia compositione solvatur in plagis et disGiplinis.
unusquisque veslrum per singulas ecclesias baptis- Et de diaconibus similiter fiat. His expletis, hene
males dirigite, et bonos interpretesmittite, qui vale semper in Domino, fili dilectissime.
a Hinc patet illicitum fuisse jejunantibus extra niiim docent, maxime si, de vino agatur, aut alis
iempus refeetionis bibere ; unde colliges quam caeco . potu confortativo et nutrieute. Certe jej"unantes IiiQ^
illi laborant errore, qui liquidum non frangere jeju- eliani in rcfeclion a vino abstinere jubentur,
9M EPISTOLiE. 922
» EPISTOLA XVOI. A cam, quam nisi post poenitentiam ingredi non de-
ADALBINDSI HAGISTROM ETADCONGREGATIONEM SANCTI huerat, contra legem ingressus. et adliuc, ut fertur,
MARTIM MONASTERII. perverse vivere non cessans, ut dicitis, sicut Paulus
(Anno805.) apostolus Caesarem appellavit, sed nequaquam, ut
{ExFrohen., Opp.heati Alcuini.) Paulus, Caesaremadi urus est. Illi enim, apud quem
Iu nomine Palrrs, et Filii, et Spiritus sancti. Ca- accusatus, el a quo j'udicatus atque in custodia
rolus, et reliqua, Albiuo venerabili magistro et missus est, et de cuj'us cusiodia evasit, praecipimus
omni congregatiom monasterii sancti Martini. ut reddatur, el ille eum ad nostram audientiam, sive
Pridie quam ad nostram proesentiama vobis missa vera, sive falsa dicentem, adducat, quia non decet,
venisset epistola, allatai nobis sunl litterae a Theo- ut propler talem hominem nostrae primae j'ussionis
dulfo episcopo missae, querimonias continentes de ulla fiat immutatio. Sed et valde miramur, cur
inhonoralione hominum suorum, et non tam illorum vobis solis visum sit noslrae auctoritatis sanctioni
quanl episcopi hujus civitalis, vel contemptu jus- et decreto conlraeundum, cum liquido pateat et ex
sionis imperii nostri; quam jussionem de redditione consuetudine veteri, el ex constilutione legum [re-
cujusdam clerici de custodia ipsius elapsi, ei in basi- gum] deereta recta [F., rata] esse debere, nec cui-
lica sancti Martini latitantis sub nostri nominis B quam permissum illorum edicta vel staluta conlem-
auctoritate conscribere j'ussimus; cujus etiam nobis nere. Et in hoc satis mirari nequivimus, quod illius
exemplaria misistis [F., vobis... misimus], in qui- scelerati hominis precibus, quam nostrae auctoritatis
bus nos nequaquam inj"uste aliquid decrevisse, ut j"ussionibus ohtemperare maluislis, cum nunc cla-
vobis visum fuit, putamus. Sed cum ulrasque epi- rissime liqueat, cum eodem homine amorem discor-
stolas, vestram scilicet, et Theodulfi, nobis relegere diae ex irruptione charilatis de hoc loco vetuit
fecissemus, asperior multo nobis et cum iracundia [£., veluli] egredi. Ipsi quippe nostris, qui congre-
composita vestra, quam Theodulfl videbatur episto- galio huj'us monaslerii ac servi Dei [et utinam vere!]
la, et in nullo erga illum charitatis condimento dicimini, qualiter jam crebro vita veslra a multis
respersa; sed potius quasi reum defendens, et epi- diffamata est, et non ahsque re. Aliquando enim
scopum accusans, et sub velamine quodam celati monachos, aliquando canonicbs, aliquando neulrum
uomiuls continens vel posset vel admitti ad accusa- vos esse dicehatis. Et nos consulendo vobis, et
tionem deberet; cum hoc omnino et divina el hu- ad malam famam abolendamd magistrum et reclorem
maua lege sancitum sit, i>nulli criminoso alterum idoneum vobis elegimus, et de longinquis provinciis
accusandi dari licentiam, quanquam a vobis ad hoc invitavimus, qui et verbis et admonitionibus rectam
defensus et conservalus sit sub oblentu j"ussionisC vilanrinslruere, et, quia religiosus erat, Jbonaecon-
nominis nostri, ut qm j"amaecusatus, et ~ in conversalionis exemplb potuisset Informare. Sed, proh
spectu populi civitatis suae judicalus est, accusandi dolor! aliorsum cuncla conversa sunt; et e diabolus
loeum habere Ca.sai.einomiuis appellalione deberet, vos quasi ministros suos ad seminandam discor-
-ad exemplum bealiPauli apostoli, qui apud prineipes diam, inter quos minime decebat, invenit, scilicet
Judaeaea gente sua accusatus, sed nondum j'udicatus, inter sapientes et doclores Ecclesise, et qui peccan-
Caesarem appella\it, et ab «isdem principibus ad les corrigere et castigare debuerunt, cogitis ad pec-
Caesaremj"udicandusmissus est (Act. xxv, 10, 11), calum invidiaeatque iracundiaeprorumpere. Sed; illi,
quod nequaquam praesenti negotio convenit. Paulus Deo miserante, nequaquam assensum veslris malis
emm apostolus a Judaeis accusatus, sed non judi- suggestionihus praebiluri sunt. Vos autem, qui con-
catus, Caesarem appellavit, et adire permissus est. temptores noslrae j'ussionis exstilistis, sive canonici,
Hic vero infamis clericus, et accusatus et judieatus, sive monachi vocamini, ad placitum nostrum, juxta.
et in _ustodiamissus, et de custodia elapsus, basili- quod "praesensmissus noster vobis indixerit, nobis
~
Epistola.M.~gmmomenti,mquitBaluzius m notis Rhemensi archiepiscopo postea evenit, ut docel Flo-
suis ad Capitularia,tom. n, pag. 1062, est ista Caroli jj doardus, lib/ni Hist. Rhem., cap. 21, ubi recensens
epislola, a magnoprincipe et jurium sacerdolii et im-' epistolas Hincmari ait :j < Ebonl episcopo ecclesiae
periiperitissimo seripta.Hicvides clericumab episcopo RJiemensis alumno pro quodam fratre ab hac ec-
suo secundumcanones judicatum, et in custodia pro- clesia fuga lapso et apud ipsum commorante, ut
pter suamerita inclusum,ruplis,ul'ita dicam, carce- quantocius illum diligenti cura remittere studeal. »
ris \ inculis, m ecclesiam sancti Martini confugisse et Baluzius Iianc epistolam primum ex veteri Codice
abusum sanetitate loci, ut poenam evaderet, quae in . ms. bihliothecae Colberiinaeedidil lom. I Capitul..
eum oplimo j"udicioconstituta fuerat. Vides deinde,r pag. -415,eamque scriptam putat anno 803, Mabillo-
monachos, ut asyli sui religionem et auctorilaiem ven- nius vero anno praecedenti.
ditarent.latebris illumsuis occultasse,ej'usquedefen- b Nulli criminoso. Legilur istud in Capitulis An- -
sionemita suscipere ausos adversus episcopum, ut gilramni, cap. 45 et inde in Jibr. v Capitularium,
etiam ei plurimas contumelias publice~imponerent. cap. 187. Vide eliam libr. vn, cap. 85. BALUZ.
Quaeres adeo demenset stolida visa est sapienlissimo c In conspectu populi. Hic lpcus valde illustratur"
priricipi, ut non solum eorum stultitiam casligaverit1 ex cap. 570, libr. v Capitular.'
asperioribusverbis, sedeliam clericum illum episcopb d Magistrum. Alcuinum utique?
suo reddi jusserit, monachos porro ad se venire, ut 0Diabolus' vos quasi mmistros suos. Ivo Carno-
condigna satisfaclione inustum crimen eleruent. . .. tensis episcopus, epist. 266, loquens de mbnachis
Caeierum-quod hic Theodulfo Aurelianensi episcopo majoris monasterii Turonensis^: Monachi ' daemo-"
" "'
accidit sub imperio,GarpliM. idem ferme Hincmaro niaca invidia moti. i>BALUZ.,ibid.
923 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIOI. 924
i
vos*assistere scitote. Et quamvis ad nos missa hic A t negleclajacebat, non quievit quasi antiquitus venli-
factae seditionis vos excuset epistola, venite, et lata, sed quasi quaedamMs femporibus nohis subito
coodigtta satisfactione inustum crimen elufte. emersit occulla, quod divinitus' spiratum fideliler
EPISTOLA XIX. credens non dubito. Crehris etenirii quaestionum
ADJLE0NEM III PAPAM, iclibus praesensecclesia tunditur, ut doctrinis cafho-
A Zmaragdo abbate edita. licis erudita, saneequefidei confessionibus elimata,
(Anno' 809.) in aJtemuni quandoque haereditate filiorum percepta
(KxMansi,Concil.Collect. vivere cum Dominoj valeat feliciler regnalura. Sed
a Quaestlb quaede Spiritus sancii processione est quia, ut proefatussum, haec quaestiodiu a quoerenti-
nuper exorta, jamdudum esl diligentissime a sanclis bus indiscussa jacebat, voluit omnipoteus Deus in
Patribus ventilata. Sed quia jam diu a quaerenlibus eamdem suscilare corda pastorum, ut negligentioa
a Qumslio.Eginhardus,iuAiinal. deconcilioAquis- chaelis in dimcesi V:irdunensis,edita de Processione
granensi anno 809 celebralo haechabet: « Imperaior Spiritus sancti, quam iiiscriplionem probat Mabillo-
de»ArduennaAquasgranire\ersus, mense Novembrio nius tom. H Vel. knalect. in notis ad Chromcon
conciliumhabuit deprocessioneSpiritussanctl: quam monaslerii sanetis iSichaefls in pago Virdunensi. Et
quaestionemJoannes quidam monachus Jerosolymis lilterae ita exordiunlur : « Questio quoe de Spiritus
pririio conmtovit. Gujus definiendaecausa Bernharius B ; sancli processione e^t nuper exorta, jamdudum esl
eptscopus "Wormacensiset Alahardus abbas mona- diligentissime a sanctis Patribus ventilala. Sed quia
sterii Corbeiae,Romam ad Leonem papam missi sunt. j'amdiu a quaerentibtis neglecta j"acehal, non quievit
Agitatum est etiam in eodem concilio de statu Eccle- quasi antiquilus ventilata, sed quasi quaedambistem-
siarum, et conversatione eorum qui in eis Deo ser- poribus nobissubito emersit occulta; quod dhinilus
vire dicuntur; nec aliquid tamen defiuituin esl, pro- spiratum fideliier ci.edensnon dubilo. Crebris eteuim
pter.rerum (ut videbalur) magnitudinem.» Idem ha- quoestionum ictibus prassens Ecclesia tundilur, ut
bejit reliqui Annalistaeac Ado in Chronico, qui tamen doctrinis-catholicis erudita, sanaeque fidei confessio-
loco Bernharii episcopi Wormaciensis mendose ha- nihus elimata, in aeternum quandoque haereditate
bel, episcopi Cormaricensis. Certum enim hoc tem- filiorum percepta vivere cum Dominovaleat feliciter
pore Bernharium episcopatum Wormaciensem ges- regnalura. Sed quia1,ulproefatus sum, haecquoestio
sisse, ut hoc anno, num. 8'et seqq. demonstrat Coin- diu a quaerentibusibdiscussa j'acebat, voluit omnipo-
tius, ubi et refellit Sirmondum, qui toin. II Conc. tens Deus in eamdem suscitare corda pastorum, ut,
Gall. duobus illis legatis adnumerandum censet Jes- negligentiae torpore sublato, exercitationis sanctae
sen Ambianensem episeopum, quod Sirmondus ait brachio coelestemvaleant perfodere thesaurum. Ser-
constare ex'Actis ipslus legalionis, hoc est ex colla- monis elenim Domiiiisarculo saepiusdivinarum Scri-
tione cum papa Romoe a legatis hahita, ei ex Vita pturarum pastores jdehent proscmdere campumj ne
Caroli Magni,in.qua tamen fatetur ihi depravalum zizania satoris iniqui semenque malignum fbrmosi
nomen illius Ambianensis episcopj legi, et inlelligit tritiei valeat opprimere fruclum, aut volans passim
Vitam Caroli M. a monacho Egolismensi scriplam, (- | volucrishaereticasemen catholicuni a cordibus rapiat
tjuseetiam Baronio num. S2 imposuit. Nam a quo alio panulorum, horridaque spinarum emersio Domini
id aeceperit Baronius, non reperio. Verum in illis nitidam possit suffocare segelem. Lectionis etenim
nulla fit menlio Ambianensis episcopi, sed in sola sacrje cognitio imbecillis baculum, nervosis arma
duntaxat inscriptione qua Jesse episcopus cum Ber- ministrat, hoslium jsubdolas fortiter premit insidias,
nbario episcopo et Adelardo ahbate memoralur, ut et victoribus aeternasfeliciier promittil coronas. Ergo
videre esl apudBaronium qui illam recital. Haecverba procul a pastoribusjnegligentioetorpor abscedat; pro-
inscriptioms : « Ratio quoe hahita est dc Symbolo cul a mentis acumipe inertia damnosa recedat, riiol-
fidei, in secrelario beati Petri apostoli, inter D. Leo- lisque laschia corporis membra relinquat, etalius"
nem sanctissimum et coevangelicum papam Urbis sopor Diollisquesorimus in rigidas lucrosasque Iectio-
Romae, et Bernharium alque Jesse episcopos, seu nis emergat excubias, ut Ecclesiae ager opimus, do-
Adelhardum abbafem missos D. Caroli imperatoris ctorumque seminesatus, valeal cenlenos Omnipotenti
per indietionem secundam. s Nomen euim Jesse m reddere fruclus. Jam nunc aggrediar de Spiritus san-
ea inscriptione ab imperito quopiam positum esse, ctiprocessione; jquam pluribus postea Scriplurae
ut saepeflt, palet primo ex initioPonlificiarum litte- sacrac locis egregielprobal.
rarum ad Riculfum archiepiscopumMogunliacensem, Baronius existimai«non dubilatum vel tractalum
quas Sirmondus praedictis legationis Actis subjecit. in Aquisgrancnsi cbncilio,'num Spiritus sanctus aPa-
Hoc earumdem litteiarum exordiufn : « Leo episco- tre Filioque procecleret, sed quod tum apud Hispanos
pus servus servorum Dei reverentissimo et sanclis- tum apud Gallps additae fuerunt SjTmboloquatuor
simo Richulfo episcopo. Cum ad limiria bealorum illte syllabae,Filioque, num id bene faclum esset, ut
principuin' aposloloriim Bernharius venerabilis epi- " ei ita auctum symbolum in ecclesia caneretur. > Ve-
scopus'uua cnm Adelhardo leligioso abbate missi rum Coiniius laudaius 1 recte arbilralur motam esse
fllii nostri domni Caroli serenissimi imperatoris con- quaestionemdeipsa Spiritus sancti processiorie,utrum
junxissem. _ Patet secundo inscriptionem illam ad- scilicet Spiritus sanctus a Patre tantum, an a Patre
ditamentum esse cujuspiam scioli, quia indictio se- Filioque procedat.j Quotquot enim scriplores antiqui
cunda cum mense Augusto hoc anno ahsoluta est, et Aquisgranensis concilii mentionem faciunl, idmani-
Annalislceomiies teslantur Aquisgranensemsynodum feslissime asserunt. Ado, qui uberiorem sermonem
niense Novembri congregatam fuisse, ideoqiie cur- quam caeteri de hac synodo fecit, ait: « De Proces-
rente indictioue tertia. sione Spiritus sancli quaestioagitatur, ulrum sicut
"Per Bernharium Wormaciensem episcopum et procedit a Patre, |ita procedat a Filio. J Monachus
abbaiem Corbeiensemsynodi Aquisgra- Egolismensis, inyita Caroli M., concilium scriliit
1Adelhardum
nensis legalbs, Carolus imper. Leoni papae litleras habitum u de Spiritu saricto procedente a Patre et Fi-
dedii ab Holstenio prijnum publicatas, quibuS hic lio. i AnnalislaeiJoiselianus, Fuldensis, Bertimanus,
praiflxus est titulus : Epistola Caroli itnper. ad Leo- ac Metensis, Eginhardus in Annal. nec non iucertus
nem III papam Urbis Romm dipecta, a Zmaragdo aucior iu Vila Garoli, conciliumlestantur celebratum
edita. In suppleriientbvero Cbnciliorum a Lalando de Processione Spiritus sancti; s nec ullus ex illis
cblleclo huic eplslola.haecinscriplio preefigilur: Epi- verbum facit de praedicto Symboli additamento in
slola Caroli Magni imper. ad Leonem III papam ecelesia, vel canendo vel non caneudo. Secundo,
prbis Romm directa, a'Zmaragdo abbate sancti Mi- «qusestionemJoaiines quiilam monachusJerbsofymis
925 _ JSPISTOLJE. - 956
torpore suniato, exereitalionfe sanctae brachio coe-__ A ore ltto,'iion recedant de ore tud, et de ore Seministm
lestem valeant perfodere thesaurum. Sermonis et- atriodoet usque in sempiternum (Isai. LIX). Item in
enim Dominici sarculb saepius divinarum Scriptura- Isaia scriptum esl: Ibi obviavemni sibi cervi, et vi-
rum pastores debenfrproscindere campum, ne zizar' derunt facies suas muluo. Transieruni; urius'e%eis nori
aia satorisiniqui semenqiie malignum formosi tri- periil, et Spiritus ejus cotigreguviteos. Gervos Me
ticl valeat opprimere fructum, aut volans passim apostolos priscl Patres intellexefunt, qubs Spiritus"
volucris haeretica' semen catholicum a cordibus ra- Christi in Jerusalem congregaVit, ubi se olfviarilds
piai parvulorum, horridaque spinal'um emersio' Do- mutuo salulaverunt. Igitur quod Patris sit Spiritus,
mini mtidam possit suffocare segetem. Lectionis ipse Dominus apostolis ait : Nori -eiiim vbs estis
i etenim sacrae cognitio' imbecillis liaculuin, nervosis^ qui loquimini, se'd Spiritus Patris vestri, qui 1o-'
arma ininistrat, .hostium subdolas forliter premit quitur in Vobis (Matih. x). Et quod idem Spiritus
"insidias, et vietoribus aeternas feliciter promittit co- Filii sit, PaUlus"testatur dicens :' Si quis auteiri SpU
'ronas. Ergo' procul a pasloribus negligentise lorpor ritum Chrislinon habet, hic non est ejus~(Roth.viii).'
aliscedat; proeul a menlisâcum.he inertia damnosa Itemque in Epistola ad Galatas'ait :Quoniarii autem
recedat, mollisque lascivia corporis membra relin- esiis filii Dei, misit Deus Spirilum Filii sui in corda
"'
rqual, et altus sopor mollisque somnus in rigidas nostra clamantem Abha Paier (Galat. iv). Beatus
lucrosasque lectionis emergat -excubias, ut Ecclesiae quoque Petrus in Epistola sua ait: Reportantes finem
ager opiirius,doctorumque semine satus, valeal cen- fidei vestrm, salutem animarum. Dequasalute ex-
tenos omnipotenli reddere fructus. Jam nunc aggre- quisierunt alque scrutati sunt propheim, qui de fuiurd
diar de Spiritus sancti proeessione. Quod Spiritus in vobis gratia prophetaverunt, scrutanles in quod
Patris sitin Filio, idemque Spiritus et Palris sit et vel quale tempus significarel qui in eis erat Spiritus'
Eilii, Isaias lestatur, ubi vox Patris alt ad Fihum : Christi, prmnuntians eas qumih Chrislosunt passiones
Spiritus meus est in te, et verba mea qum posui in etjiosteriores glorias (1 Petr.i). Et Dominus in Evan-
primo commovit,»ut scribunl Annalistae,Loiselianus, QuisPalre seu NaioprocedereSpiritus alnius
, Fuldensis, Bertinianus, ac Melensis, nec rion incertus Astiuitar, legis liocreboanteluba.
HooE\angpliiim,liocpromitaposlolusauctor
âuctor et monachus Egolismensis, in VitaCarolh nec Hoc canitunanimisvox pia sacra Patrum.
ab his dissentiunl Eînhardus in Annal., et Ado. Ule
emmait: c QuaestionemJoannes quidam monachus Et paulo post quonam tempore ha.c uuaestio moveri
Jerosolymis primo concita\it; bic vero : «Hanc coeperit, ita declarat:
quaestibnemJoannesmonachusJerosolj'mismoverat.}
Quare qua.stio de qua m Aquisgranensi concilio tra- fnclyta sanctorummecumestseutentia vafum'
ctatum, primum Jerosolymis exorta. Quis aulem sibi IQ Qiiosbene spiramenFJaminisiiujusagit. . ,
. persuadeat a Graecisdisputatum, an in Symbolo can- Tuque manuminjicies,vegelat quem Spiritusille
tandum esset illud additamentum, Filioque, quod ipsi €ausatuo cujus temporecoepitagi.
" non recipiebantl Tertio Carolus Imp. in suis post Agitata igitur in Aquisgranensi concilio liaecqmae-
Aquisgranensem synodum ad Leonem papam litteris, stio, utrum Spiritus sanctus sicut procedit a Patre,>
licet bene prolixis, quarum mox imtium retulimus, ila procedat a Filio, illiusque quaestionis definiendae
riullum vefbum habet de Symbolo vel canendo vel~ ' causa directi Romam Bernarius Wurmacierisis
epi-
non canendo, sed totus est in conglobandis auctori- scopus et Adhalhardus Corbeiensis abbas, quorum
- tatibus ex utroque Teslamenlo, et ex aulhenlicis Pa- <iollocutiocum Romano
pontifice, quam integram'
. trum scriptis. ut quamplurimis testimoniis ostendat Baronius num. 84 etseq. recitat in annum sequentem
de Spiritii sancto, quodnon a Palre tanlum, sed a rejici debet; cum concilium Aquisgranense mense
Patre etFilio procedit. Ergo in Aquisgranensi conci- Novembri coactumfuerit. Finis disputationis hic fuit.
lio, ut ait Adocitalus,
- agitata quaestiode processione Symliolum cum additamento, Filioque, quod ei Ro-
< Spiritus sancti, ulrum siGutprocedit a Patre, ita mana Ecclesia nondum inseruerat, a Francis decan-
, procedat a Filio. » • tari moleste ferebat Leo; lamen id deinceps fieri non
Denique TheodolphusAureliamensisepiscopus hisce! probibuit absolute, sed rogavit hancinPalatio sive in
temporibus, cum quaestiodeprocessioneSpiritussan- regia capella consuetudinem inteimitti, raitis fore ut
cti coepifagitari, libellum de ea materia j'ussu Caroli morem' palaiii lubenter omnis postea sequeretur
conscripslt. In suo opusculo collegit senlentias anti- Francia. Ipse autem, ut anliquitatis tenacissimum se
quorum Patrum, qui Spiritum sanctum a Patre Filio- D praeberet, et ne Graecos alienaret, in basilica sancti
queprocedere scripserunt. HorunTinfliculus itate- Petri duas tabulas- argenleas ad confessionem ejus-
xitur, Athanasius, Cyrillus, Hilarius, Ambrosius, derii sancli Petri afflgendas prudenter curavit, in
Didymus, Augustinus, Fulgentius, Hormisda, Leo, , quarum altera SjTribolum Graece,scriptum, in allera
Gregorius, isidorus, Prosper, Vigilius, Afer, Proclus, Laiine exaratum legeretur, uirobique sine hoc addi-
Agnellus, Cassiodorus, Prudentius. Opusculumipsumi tamento, Filioque. Meminit illartim tabularum Ana-
consule cum notis Sirmondi, qui Vigilium Thapsen- sfasius, cujus verha Baronius num. 62refert. Perpe-
sem in Africa, Agnellum Ravennatem in Italia, epi- ram lamen scribii Cointius citatus indicare Patres
scopos agnoscit', et adjudicat Athanasio librps xi de. concilii Arelatensis, post quinquennium celebrati,
Trimtate, qui citantur a Theodulpho, el Latmo tan- additamentum illud, Filioque, constanter aFrancis
lum sermone inter Atbanasii opera circumferuntur,, in Symbolo relentum fuisse, quia hanc de Spiritus
Theodulpho in sua lucubratione mens eademac Ca- sancii processiorie eonfessionem ediderunt: Spirilumi
rblo in lit.eris ^d Leonem papam jam memoratis. vero sanctum nec creatum, mec genitum, sed proce-
TJterque varia profert testimonia, quibus asserit Spi- dentem ex Patre et Filio profitemur; ait praeterea
ritum sanctum a Patre et Filio procedere. Theodul-- r illud eis a Clodovei M. temporibus traditum. At si
phus enim quid intendatin metrica-operis adeumdem1 hoe ullimum verum esset, in Actis collationis taci^
Garolum pra.fatione sic exponit: tum non fuisset, elprimum ad rem non facit, cum
Iinperiivestci,res inclyte, jussa secutus , quaestio lantum essel, an illud additamentum in
Pefero TheuduljhusUsecdocuraehtalibens. inissa cantandum. A. PAG.
927 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SEGTIQ I. 928
gelio ait : Cum venerit Paracletus Spiritiis veritatis, A dens apparuit, sicul apostolorum testantur Aetus,
qui a Patre procedit (Joan. xv). Ubi suum esse Spiri- ubi scribitur : Dum complerehtur dies Pentecoste.,
tum doeuit, quia ipse est veritas, et Patris, a quo erarit omnes pariter in eodem loco; et facius esl re-
eum dixit procedere. Quod Spiritum sanetum dedit pente de cmlosonus tanquam advenientis Spiritus va-
Pater apostolis, in Epistola ad Gorinthios secunda lidissimi, M replevii totam domum ubi erarit sedentes.
scriptum est; ait enim inter caetera : Qui autemcon- Et apparuerunt illis dispertitm lingum tanquam ignis,
firmal nos vobiscumin Christo, et qui unxit nos Deus, seditque supra singulos eorum, et repieti sunt omnes
et qui signavit nos, et dedit pignus Spititus in cordibus Spiritu sancto (Act.n). Beatus autem Gregorius hunc
nostris (II Cor. i). Item in Epistola ad Thessalom- supradictum lihri Job versiculum exponens, inter
censes prima: Non enim vocavit, ait, nos Deus in coetera sic ait: Potest autem per os Dei unigenitus
immundiliam, sed in sanctificationem.Itaquejjui hmc Filius designari; per sonum vero oris~potest ej'us-
spernit, non hominem spernit, sed Deum; qui etiam dem Spiritus sanctus designari. Sonus igitur de ore
dedit Spiritumsuumsanclum in nobis (I Thess. iv). Et Domini procedit, cum consubstantialis ejus Spiritus
quod eumdem Spiritum sanctum dedit et Filius, in ad nos per Filium veniens surditatem nostrae insen-
Epistola Joannis scriptum est: In hoc intelligimus sibilitatis sumpsit. De hac igitur ipsa processione,
quoniam in eo manebimus, et ipse in nobis, quoniam Bqua Spiritus sanctusa Filiopiocedit sicut procedit
de Spiritu suo deditnobis (I Joan. iv). Quod Spiri- a Patre, beatus Althanasiusin libro quem scripsit
lum sanctum effudit Pater in discipulos in Epistola contra Arium inter, caetera sic ait; Ego credb Filium
ad Titum scriptum est: Cum autem bentgnitas et in Patre, et Patrem m Filio : Spiritum quoque para-
humanitas apparuit Salvaloris nostri, non ex operibus clitum, qui procedit a Patre, et Filii esse et Patris,
justitim, qum fecimus nos, sed secundum suam mise- quia et a Filio procedit; sieul in Evangelio scriplum
ricordiam salvos nos fecit per lavacrum regenerationis est quod per insufllalionem suam dederit in discipu-
et renovationis Spiritus sancli, quemêffuditin nos lis suis Spiritum sanctum, dicens : Accipite Spiri-
abunde per Jesum Christum Salvatorem nostrum (Tit. tum sanctum, quorum remiseritis peccata, remillentur
m). Quod et eumdem Spiritum sanctum effudit Fi- eis (Joan. xx), et eaelera. Cyrillus quoque de hae
lius, in Actibus scribiiur apostolorum; aiunt -enim ipsa Spiritus sancti processione contra Nestorium
apostoli inter caelera : Hunc Jesum resuscitavit Deus, inter caetera sic aii,: Quamvi.s enim in sua sit suh-
cujus nos omnes testes sumus. Dextera igitur Dei stantia Spiritus, et «jus intelligatur in persona pro-
exaltatus, et promissione Spiritus accepta a Patre ef- prietas, juxta id quod Spiritus est, et non Filius,
fudit hunc quem vos videtis et auditis (Act. n). Itefn _ attamen alienus non est ab illo; nam Spiritus appel-
quod una sit a Palre et Filio Spiritus sancli effusio lalus est veritatis, et veritas Christus est. Unde et
Joele testante didicimus; ait enim vox Patris simul ab isto similiter sicit et a Deo Patre proeedit. Am-
et Filii : Effundam de Spiritu meo super omnem brosius inter caetera de Spiritu sancto sic ail: Non
carnem, et prophetabunt filii vestri, et filim veslrce: enim quasi ex loco mittitur Spiritus, aut quasi ex
senesvestri somnia somniabunl, etjuvenes vestri visio- loeo procedit, quanlo procedit ex Filio. Hieronymus
nes videbunt; sed el super servos meos, et super ancil- quoque de hae ipsa Spiritus sancti processione in
las meas in diebus illis effundam de Spiritu meo, et Symboli expositione inter caetera sic ait: Spiritus
dabo prodigia in cmlo et in terra (Jo-_.ii). Quod Spi- qui a Patre et Filioprocedit, Paln Filioque coaeler-
rilus sanctus os sit Patris in psalmo trigesiirio se- nus et per omnia coaequalis est. Haec est sancta tri-
cundo legilur : Verbo Domini cwli fitmati sunl, et nitas, id est, Pater, et Filius, et Spiritus sanctus,
Spiritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. xxxm). una est deitas et potentia, una et essentia, id est,
Et quod os sit Filii, in Isaia scriplum est; ait Pater qui genuit, Filiusque genitus, et Sphitus san-
enim idempropheta de Filio : Percutict terram vitga ctus qui ex Patre Filioque procedit. Haee tfia unus
oris sui, et Spiritu labiorum suorum interficiet im- Deus est. Augustinus quoque in expositione fidei ca-
pium (Isai. xi). Cui sentenlite coneordans Paulus in D tholicae inter cselera sic ait: In illa igitur sancta
Epistoia ad Thessalonicenses ait : Et tunc revelabi- Trinitateunus est Paier, qui solus de se ipso essen-
tur ille iniquus, quem Dominus Jesus interficiet Spi- tialiler unum genuit Filium; et unus Filius, qui de
ritu oris sui, et destruet illustratione adventus sui unoPatre solus esl essentialiler nalus. etunus Spt-
(I Thess.u). Quod Spirilus a Patre procedat, ipse ritus, qui solus essentialiter de Patre Filioque pro-
Dominus testalur dicens : Spiritus qui a Patre proce- cedit. Item ipse adversus Maximinum-haereiieum-.
dit, ille me ciariftcabit (Joan. xv); et caetera lalia Quaeris a me, si de suhstantia Patris est Filius; de
plura in Evangeliis inveniuntur testimonia. Et quod substantia Patris est etiam Spiritus sanctus; cur
idem Spirilus procedat a Filio, liber Job ore Domi- unus Filius, et alius non sit Filius ? Ecce respon-
nico saetatus iestis est, ubi hsec inter caetera ait: deo, sive eapias, sjivenon capias. De Patre est Fi*
Et aadite auditionem in terrore vocis ejus, et sonum lius; de Patre est Spiritus sanctus, sed ille genitus
de ore illius procedentem (Job xxxvn). Hoc in loco est, isle procedens; ideo ille Filius est Patris de
os Patris Filius est intelligendus. Sonus vero de quo est genitus, isu autem Spirilus utriusque, quo-
ore illiusprocedens Spiritus sanctus, qui a Filio niam de utroque r.rocedit. Et post paululum ipse :
procedens cumsonitu super apostolos in igne descen- Amborum $st ergo Spiritus procedendo de Ambo-
goq EPISTOLÊ, - . 930
bus.Item ipse in libro de Trinitate inter caeteraait: A tium, ad nos cum verbis et litteris.... tus_ benigne
Cum per Scripturarum sanctarum testimonia docuis- atque honorifice suscepimus. Et quamvis ad nos mis-
sem, de utroque procedere Spiritum sanctum : Si sus non fuisset, veluti ad nos missum adhibita dili-
ergo, inquam, et dePatre, etTdeFilio procedif Spiri- genti cura et audivimus, et cum eo de his, quaede-
tus sanctus, cur Filius dixit : De Patre procedit tulit, quia prudentem animadvertimus, collocutionem
(Joan. vn) ? Cur putas, nisi quemadmodum solet ad liabuimus. Nec immerilo, cum tanta esset non tan-
eum referre et quod ipsius est, de quo ipse est? Unde tiun in litteris quas attulit, sed cliam in verbis, qua.
illud est quod ait: Mea doctrina non est mea, sed ejus ex ore illius nostris auribus insonuerunt, optatae ac
qui misit me. Si igitur hic intelligilur ej'us doctrina, semper optandaepacis copia, ut valde nobis et qui-
quam tamen dixit non esse suam, sed Palris, quanto buscunque Deum amantibus hujuscemodi legalio
magis illic intelligendus est et de ipso procedere Spi- placere potuisset; ouee utique tanto fuit charitatis ac
ritus sanctus ubi sic ait: De Patre procedit, ut non pacisfavorespersa, ut in palato cordis cujusque fl-
diceret, de me uon procedit? A quo aulemhabet delis veram possent sapere dulcedinem, possetque
Filius ut sit Deus; si [Forte, est] enim de Deo Deus, j'udicari penitus insipiens, 'cui talia videntur insipi-
ab illo habet utique, ut etiam de illo procedat Spi- da. Propter quod, poslquam illum in fines regni no-
ritus sanctus; ac per hoc Spiritus" sanctus ut etiam _Bstri pervenisse comperimus, veluti praescii optimae
de illo procedat sicut procedit de Patre, abipso ha- ac Deo complacidaelegalionis ej'us,temperare nequi-
bet Patre. Item ipse Spiritus sanctus. Spiritus vero vimus, opportune eum ad nostram praesentiam ve-
sanctus nondum de Patre procedit in Filium, et de nire fecimus, maxime lamen quod is, ad quem illum
Filio proeedit ad sanctiftcandam creaturam, sed si- missum esse constabat, dilectus filius noster a Pip-
mul de utroque procedit; quamvis hoc Filio Pater pinus rex j'am rebus humanis excesserat, neque nos
dederit, ut quemadmodum de se, ita quoque de illo Illum cum infecto negotio tanto, ad quod perficien-
procedat. Haeea nobis summo-opitulante opiflcede dum directus erat, vacuum reverti pati potuimus.
Spiritus sancti processione multiplicia sanctarum Et non solum propter hoc, sed etiam quod ex
Scripturarum aggregata sunt testimonia, ut divino- lempore, quo primo imperii tui anno e Michaelem
rum Iihrorum sententiis victus, multorumque ortbo- metropolitanum et populum, assiduum [Pouq., et
doxorum nube testium pressus veritati non valeat Petrum Assiduum] abbatem, Calistumque gloriosum
resistere inimicus; sed potius sententiis catholicis candsdatum ad constituendam nobiscum pacem et
veridicisque suasus testimoniis, revertatur ad tutis- foederanda atque adunanda haecduo in Christi cha-
simum ecclesia. sinum, ut panter catholico educatus ritale, longaevatua misit dilectio, veluti in specula
in gremio, quandoque aeternum cum flliis mereatur C positi longa fuimus exspectatione suspensi, praesto-
accipere regnum. lantes sive per legatum, sive per epislolam, quando
~ EPISTOLA XX. meritorum scriptis noslris amabilia fraternitalis tuae
t> ADNICEPHORUM IMP.CONSTANTINOr. responsa susciperem. Jamque, ut se habel humanoa
Gaudium suum significat de iterata legalionepro con- menlis infirmitas, prope desperatio cordi noslroin-
stituenda pace inter utrumque imperium. cipiebat oboriri. Sed fidentes sperabamus in eo, qui
(Arnio 810.) nunquam deserit sperantes in se, quod secundum
(Ex Frohen. Opp.beati Alcuini.) Aposlolum labor noster] in ipso vacuus" et inanis
Cum in omni humanae actionis initio Domini sit esse non deberet, ac desiderium nostrum, quod, ut
auxilium invocandum, maxime in hoc, quod modo confidimus, ipsius inspiratione concipimus, secun-
inter nos, Deo mediante, agitur, negotio, Domini et flum divitias misericordiaesuae complere, et quando-
Salvatoris nostri Jesu Chrisli omni modo sunt implo- cuuque ad -effeclumperducere deberet.
randa suffragia, utuuinomine illius signati sumus, Idcirco audilo adventu memorati legati dilectionis
et in dispensatione passionis ejus ab aeterno mortis luae, Arsatii gloriosi spatarii, magnopere gavisi su-
periculo nos redemptos esse confldimus. ea quaeipso _ mus, confidentes, nos de rebus incertis ad optalam
inspirante incboamus, ad honestum et utilem perfe- certitudinem perventuros, et de Ms quae proedictis
ctionis terminum perducere mereamur. In cujus no- missis tuis ad te deferenda dedimus resppnsum esse
mine atque honore fegatum fratermtatis tuae, quem recepturos. Et revera ita factum est. Sensimus enim
ad houae recordationis filium noslrum Pippinum re- ex parte mea, quod desiderabamus ad completionem
gem misislis, c Arsatium scilicet glonosum spata- votorum noslrorum, divini favorem auxilii et in ver-
a Epistola. Haee epistola inter 'Alcuinianas apud d Pippinus rex jam rebus humanis excesserat.
Quercetanum ill est, apud Canisium nona, missa, Anno 810 vni Idus Julii, ut annalistaeconcorditer te-
prout contextus habet, ad [Pippinum Italiae regem stantur.
ipso anno quo is vivere desiit, nempe.a. 810. Immerito^ e Michaelem. Aliter nomina legatorum recensent
igitur Alcumi diu ante defuncti inserta. Annales Tiliani, Loiseliani,Mettensesel alii. c Missi
1 Adepistolis
Nicephorum. Logothetam, qui anno 802, desunt, inquiunt, Michael episcopus. Petrus abbas ct
jecta Irene imperatrice, imperium Constantinopolita- Calistus eandidatus..n Mettensesvero perperam duos
num occupavit. (JEa;Chronographia Theophanis, et faciunt Calistum et Candidatum. Calistus enini can-
aliis, apud Pagium, ad h. a., num. 2.)
c Arsatium.
didatus appellatur ob dignitatem, quamgerebat, de
Arsasium, Arsaphium vocant anna- qua plura videas, si lubet, apud Canisium', in notis
lisla. illius temporis, ad annum 811. adhanc epistolam.
<M B. CAROLI MA.G-NI OPP. PARS II. SECTIO I. 932
•bisac 'litteris, -quoeper legationem memorati legaU A quod in manibus hahemus, id est, pacem fieri prae-
peiiata sunl, quamvis ad fllium nostrum scripta et cepit, qma fidelis et verax est, et omni beneoperan-
ilirecta essent, non minimam nos desiderataerespon- ti cooperalor existit; qui etiam a nobis bene inchoa-
sionis accepisse portionem. -ta ad perlectionein, ut «jnfidiruus, deducturus est.
Proinde ommpolenti Deo non quales debuimus, Hujus perfectionis desiderio accensi praesentes
sed quales potuimus gralias agimus {AL, egimus], a legatos noslros Amalharium venerabilem Trevero-
quod cordi dilectionis luae, quam quaesivimusac de- rum episcopuni, et Petrum religiosum abbalem ve-
siderahilem pacis voluntatem inspirare dignatus est, nerabilis monasterii sanetorum aposlolorum ad tuae
orantes, secundum Apostolum, ul Deus, qui vobis in dilectae fraternitatis gloriosam praesenliam direxi-
hac pace velle tribuit, ipse perficere tribuisset. Pro- mus, ut juxta quod fldeles legati dilectae fraternita-
pter quod nibil moranles, sed omni cunctalione ac tis luaeMichahel vencrabilis metropolita, et Arsasius
dubitatione penitus abj'ecta, a legatos nostros praepa- ac Theognastus gloriosi protospalhaiii nobiscum fe-
ravimus ad tuam amahilem fraternitalem dirigendos. cerunt, suscipieniôa nobis pacti conseriptionem, tam
i EPISTOLA XXI. nostra propria, quam et sacerdolum et procerum
c ADMICHAELEM nostrorum subscriplione flrmatam; ita et niemoratj
IMPERATOREM. ** legali nosiri foeaeris conscriptionem tuam et sacer-
De pace inter utmmque tmperium firmanda. dotuiii, palriciorumque ac procerum tuorum sub-
(Anno 811.) scriptionibus roboratam, a sacrosancto altari t~i~~
(Ex Frolen. Opp.heati Alcuini.) manus porreelione suscipiant, et, Deo iter illorum
In nomine Patris, et Filii, et Spirilus sancti, Caro- prosperanle, ad nos deferant, quia et ratio postula-
et talis fuit [noslra el legatorum tuorum conve-
ius, divina largienle gralia, imperator el Augustus, bat,
rex Francorum et Langobardorum, dilecto nientia, ut post brofeclionem illorum, cum primum
idemque
- et honorabili fratri Michaeliglorioso imperatori et opportunum navigandi lempus adveniret, legalos no-
siros ad tuae dilcetoefralernitalis gloriosam praesen-
Augusto, aelernam in Domino nosteo Jesu Christo .sa- liam
lutem. mitteremusi qui supradiclam pacti sui fbederis
Dominum Jesum Chrisfum verum conscriptionem, le dante, susciperent, et nobis af-
Benedicjmus ferrent.
Deum nostrum, et gratias illi, juxta viriurn possibi-
lilalem et intelligenliae nostrae quantitatem, ex toto Quapropter rogamus dilectam et gloriosam frater-
nitatem luanij ut si libi illa, quam noslecimus et
.cordereferimus, qui nos ineffabili dono benignitatis tibi
intantum diviles eflicere ut in die- misimus, pacti descriptio plaeuerit, similem illi
jsuoe dignatus est, Griecis litleris eonscriptam, et eo modo quo supe-
Jius nostris diu quaesifam, et semper desideratam
rius diximus roboratam, missis nostris memoratis
pacem inler Orientale atque Ppcidenlale imperium
suam dare digueris, ebsque, postquam ad te -venerint, et
-Stabilire, et Ecclesiam calholicam sanctam et a le, sicut in ttta cbariiate est, fidimus [Leg. coi.fi-
-jmmaculatam, quae toto orbe diffusa est, juxla quoti- non neces-
dianas ipsfus poslulaliones sicut semper regere ac dimus] benigne suscepti fuermt, absque
saria dilaliohe absolvere jubeas, ut de illorum redi-
rprotegerp, ita etiam nunc idem in nostro lempore et de tuae dilectae fraternitatis rescripto, Donii-
îdunare atque pacificare dignatus est. Quod adeb tu,
no opitulante, gaudeamus, ct tihi largilor omnium
[F.,ideo] tanquam peractum dicimus, quia quidquid Deus digna recompensatione restituat,
de hoe ex nostra parte faciendum fuit,* fecimus; bonorum
quod pacis, quam ille suos inler se babere praece-
yosque similiter de yestra parte facere velle non du-
amator et coirflrmator esse certasli. Bene valei
bilamus, fiduciam habentes in illo qui Itoc opus, pit,
~~
Legatos noslros prmparavimus, etc. Hos absoluto ergo Michael imperator mterea ad solium eve-
acjdimisso Arsaiio spatario an. sequenti 811 Caro- ctus, suscepit etlahsolvit, ul loquilur Eginhardtis, in
lus Constanlinopolim misit pacis confirmandae gra- Annal., ad annum -812. Pulcbre concordat narratio
lia, nempe Ilaidonem, seu Haltonem, episcopumBa- D ejusdem Eginhai'di cum Msce Caroli M. litteris,
sileensein, et Hugonem comitem Turonensem et Aj'o- quam huc ad facti - hujus eviflentiam majorem tran-
nem Langobardorum de Foro-Julii (Annales varii). scriberelibet: [Michael,inquit, factus imperalor le-
Hermanus Contractus meminit Hodoeporici huj'us legatos domini imperatoris Caroli, qui-ad Nicephorum
gationis ab Hattone scripti, quod vel periil, vel missi fuerunt, et Constantinopolisuscepit et ahsolvit;
etiamnum alicuM delitescil. cum quibus et legalos suos direxii," Michaelemscili-
i Epistola. Hanc epistolam in acccplis ferimus in- cel episeopmn, .et Arsaphium atque Theognostum
dustriae viri praeclarissimi D. Brequignjs quam is si- protospaianos, et per eos pacem a Nicephoro incce-
mul cumillis'eruit e Cbdice ms. bibl. Harleianae, et plam confirmaviL NamAquisgrani, ubi ad imperato-
nunc primo in lucem prodiit. rem \enerunt, scriptum pacti ab eo in ecclesia susci-
c Ad Michaetem imp. Is anno 811 occiso inBulga- pientesmore sub,Jd est, Graeca ilngiia laudes ei di-
ria Nicephoro, a senatu et militaribus ordinibus im- xerunt. Anno815 hnperator Aquisgiani hiemavit, et
perator-salutatur, ut refert Theophanes" ad annum incipienleverna thmjierie( hoc enim teinpus lanquam
secundum Alex. 804, qui cum anno 811 aeraenostrae na\ igationi opportunum se exspectare velle impera-
concordat, apudPagium, ad hunc annum. tor in hac cpisiola significahal) Amalhcrium Ireve-
* Legalos noslros, efc. Legati, quos Carolus imp. rensem episcopvti el Peirum abbaiem monasterii I'o-
auno 811 ad ~Nicephorum miserat, et quorum nomi- naritutas, propter pacem cum ,Michaele imp^ confr-
na in not. supra dedimus, primum post obi- mandam Constanlinopolimmisit.s
t/.iut Nicephori Gonstanfinopoli appulerunt; illos- I
953 IPISTOLJ-E. -954
"'
EPISTOLAaXXII.' iA mus, nuntiare satage; et ^j ita teneas etpraedices,
ADIJDILBERTUM ARCHIEPISCOPUM. aut si in hoc quodpra_dicas,teippum custodias. Bene
'
(Anno 811.) jale, etora pronobis. j
(Ex MabiU.Analeet.Vet.}" EPISTOLA XXm.
> Jnnomine Patris, et Filii, et Spiritus sanctj. Garo- AD ATHILAItDUM ARCHIEPISCOPUM ET
[iCDILUARDUM]
lus serenissimus Augustus a DominojGoronatus,ma- CEOLVULFUM.
gnus, pacificus imperator, guhernans imperium qui- Illis quosdam exsules commendat
dem, et misericordia -Deirex Francorum et Longobar- (Ex Miraeo,OperadipIomalka.J
dorum, Odiiberte archiepiscopo, in Domino.salutein. Carplus gratlaDei rex Francorum et Langobardo-
gaepius tecum, imo et x.um caeteris collegis tuis, rttm ac patricius Romanorum, Alhilardo archiepi-
familiare eolloquium de utilitate sanctaeDei Ecclesiae scopo [Canluariensi] et Ceolvulfo coepiscopo illius,
Jiahere voluissemus, si absque molestia corporali id aelernaebeatitudinis salutem.
efficere poluisses. Sed quamvis sanclitalem tuam in Nullatenus vestram lerrae longinquitatem vel pro-
divinis rebus tota intenlione vigilaro non ignoremus, cellosi maris lalitudinem foederatae in Christo ami-
omittere tamen non possumus, quin tuam devolio- citiae jura disrumpere fas arbitramur. Sed quanto
nem sancto incitante Spiritu nostris apicibus com- B iongiore spalio bumana dividitur conversalio, lanto
pellamus, atque commoneamus, ut magis ac magis probatiore fide pietatis pactum servari debebit, quia
in sancta Dei Ecclesia studiose ac vigilanli cura la- saepe in praesentia timor vel erubescentia -in facie
liorare studeas in praedicatione sancta el doctrina foras ostendit quod bomo intus in Gordenon retinet.
salutari: quatenus per tuam devolissimam solertiam Igitur sancla fides in abseniia laudabilis exslal, et
verhum vitae seternaecrescat et currat, et jnultipli- in praesentia venerahilis consistit. Unde et in ejus
cetur numerus populi Christiani in laudem et glo- fiducia, quam pia olim allocutione praesentes pepigi-
riam Salvatoris nostri Dei.-Nosse itaque per tua mus, hos miseros patriae suoeexsules veslrae direxi-
scripla aut per teipsun: volumus, qualiter et tu et mus pielali, deprecanles jit pro ijis intercedere di-
sufeiganei tui doceatis et insfruatis sacerdotes Dei gnemini apud fratrem meum charissimum Offanum
et plebemvobis commissam de baptismo sacramento, regem, quatenus pacifice et absque alicujus injusli-
id est cur primo infans catechumenus efficitur. \rel liae oppressione in sua liceat con\'ersare patria, et cui=
quid sit catechumenus : deinde per ordinem pmnia ljbet deservire. Nam dominus illorum Umhrinsgstan
qu_3aguntur. De scrutinio, quid sit scrutinium. De diem obiit; qui, ul nobis visum fuit, fidelis suo
•Svmiiolo,quaesitejusinterpretatiosecundumLatinos. fuisset domino, si in patria licuissetperseverare. Sed
J)e'credulilaie,.quomodo credendum sit in Dominum " ut mortis evaderet periculum, ut dicere solebat, fugit
Patrem omnipotenteni,«tin Jesuni Christum Filiui» ad nos, semper paratus se ab omni purgare infideli-
ejus, etin Spiritum sanclum; sanctam Ecclesiam,ca- lale. Quem propler reconcilialionem, non propler
tholicam, et caetera quae sequuntur in eodem Sym- inimicitias, aliquantisper retmuimus apud nos. His
ttolo. De abrenunliatione Satanoeet omnibus operibus yero confribulibus suis si pacem precari valeatis, re-
-ejus et pompis. Quid sit ahrenuntiatio, et quaeopera maneant in patria : sin vero durius de illis fraler
ejus diaholiet pompae. Cur insufflatur et cur exorci- meus respondeat, illos ad nos remittite illaesos. Me-
zatur. Cur catechumenus accipit salem. Quare tan- lius est peregrinari, quam perire : in aliena servire
gantur nares, peclus ungalur oleo ; cur scapulaesi- patria, quamin suamori. Confidodebonitale fratris
gnantur, et quare pectus et scapulaelavantur. Cur mei, si obnixe pro illis intercedatis, ut henigne susci-
albis induitur yestimentis; ,cur sacro chrismateca- pial eo§ pro nostro amore, veljnagis pro Cbristi cha-
putperungitur;^t mjrstico tegilur velamine, et cur rilate, qui dixit : Dimiitite, et dimittelur vobis (Luc.
corpore et sanguine dominico confirmatur. Haec vi, 57). Intercedentem pro nobis vestram sanctiialem
omma subtili indagine per scripta nobis, sicut dixi- divina metas incolumem cuslodiat in seternum.
a Haee epistola Odilberto Mediolanensi archiepi- D superius laudatum duo potissimum observat, uni^m,
scopo inscripta, ex Mettensi Codice eruta per reli- ex quatuor hujus liliri cxemplaribus, quae in manus
giosum virum Placidum Beuvillonium congregationis ipsius venerant, tria esse quoead Magnumepiseopum
sancli Vitoni, exemplum est litterarum encyclicarum missum doceant librum, Virdunense, Divionense el
quas Carolus Magnusuniversis episcopisimperio suo Vaticanum : at quarlum Corbeiense pro MagnoJoan-
«•ubjectisdirexit, ut quid de baptismo ejusque ritibus nem habere, sed mendose, uti opinalur.' Verum pace
ac caeremoniissenlirent, eorum scriptis certior effl- optimi viri existimo nullum esse mendum. Nam cum
cerelur. Hinc est quod MagnusSenonum arcbiepisco- epistola Caroli universis Galliaj episcopis transmissa
jms his litteris pulsatus, Theodulfum Aurelianensem fuerit, non mirum si ex variis ejus exemplis, unum
anlislitem impulit ad scrihendum librum de ordine Magno Senonensi, alterum Joanni Arelatensi archi-
baptismi, quem librum Theodulfus eidem Magno deepiscopis inscripta sint. Alterum est, librum de sacro
dicaut. Eodem spectat Alcuini epislola seu liber de Baptismate ad Carolum, qui liber exstat inler Alcuini
Ciefemoniis baptismi Carolo gloriosissimo et excel- Opera, falsa conjeclura, quodlituio careret, Alcuino
lentissimo Augusto nuncupatus, cuj"ushoc exordium: ascriptum fuisse, cum auctor revera sit Amalarius
i Domine mi Christianlssime imperator, misistis ad episcopus Trevirensis, inquit Sirmundus, cpiod ex
serralum vestrum inquisitiones secundum vestram .eoJice Petaviano se didicisse ait. Certe quoesub ejus
iiiisericordiam de sacro bapfismste per ordinem in- libri finem ieguntur, episcopo recte, non vero Al-
lerrogantes, • etc, quae apprime superiori episloliE cuino, convenlunt.
respondent. Sirmundus in notis ad Tlieodulfi librum
93S B. CAROLI MAGNIGPP. PARS H. SECTIO I. - , 936
aEPISTOLAXXIV. I elpharetras cum sagittis, et in carris vestris uten-
A
ADrULRADUM ABBATEM ALTAHENSEM. silia diversi,generis, id est, cuniadas, et dolaturias,
~lli prmcipit ut cum hominibus bene armatis in loco taratros, ascias, ibssorios, palas ferreas, et caetera
qui dicitur Starasfurt compareat. utensilia, quae in hoslem sunt necess&iia. Ctensilia
(Ex Mirao, Opera diplomatica.) vero ciborum in carris de illo placito, m futurum ad
Carolus, serenissimus Augustus, a Deo coronatus, tres menses, arma et vestimenta ad dimidium annum.
magnus, pacificus, imperator, qmelpermisericordiam Et hoc omnino praeeipimus ut observare faeiatis, ut
DeirexFrancorumetLangobardorum,Fulradoabbati, cum bona pace pergatis ad loeum prajdictum. per
- Notum sit tibi
quia placitum nostrum generale quamcunque parllem regni noslri itineris vestri rec-
anno praesenti condietum habemus infra Saxoniam titudo vos ire feceril, hoc est, ut preeter herbam et
in orientali parte super fluvium Rota in loco qui di- ligna et aquam nihil de ca_teris rebus tangere pray-
citur Starasfurt. Quapropler praecipimus tibi ut ple- sumaiis, et uniuscujusque vestri homines una cum
niter cum hominibus bene armatis ac praeparalis ad carris et caballariis suis vadant, et semper cum eis
praedictum locum venire debeas xu Kal..Jul. quod sinl usque ad locuni praedictum, qualiter [quatenusj
est septem diebus ante missam sancti Joanms Ba- absentia Domini locum non det nominibus ejus mala
-
ptistae. Ila vero praeparatus cum hominibus tuis ad JJ faciendi. Bona vero tua, quae ad placitum noslrum
-praedictum locum venies, ut inde, in quamcunque nobis proesentare debes, nobis menseMaio transmitte
partem nostra fuerit jussio,'exercitaliter ire possis, ad locum ubicunque tunc fuerimus : si forie recii-
id est, cum armis atque utensilibus, nec non et cae- tudo itineris tui ita se comparet, ut nobis per te ip-
tero instrurnento bellico, in viclualihus et vestimen- sum in profeclione fua ea praeseniare possis, hpc
tis, ita ut unusquisque cahellarius babeat scu- magis optamus. Yide ut nullam negligentiam exinde
lum et lanceam et spatham et semispatham, arcum habeas, siquidem gratiam nostram velis liaiiere.
» Hanc epistolam edidit Bernardus Pezius tom. V? Auecd. part. i, pag. 73, ex codice Altahensi cura
Ilermanni ahbalis circa an. 1260 scripto
APPENDIX AD EPISTGLAS B. CARDLI MAGOT,

"' vel ceetera
i. quae sequuntur, exhibuit sibi gloriosam
AD CAROLUM MAGNUM G Ecclesiam non habentem maculam aut rugam: cujus
ahluens peecali contagium, pretioso sanguine suo
ODILBERTI ARCHIEPISCOPI RESfONSIO. redemptioninosirae tribuens sacramenla, eiperactum
[Ex Mabill.Vet. Analect.) nyslerium post ascensionem suam,'qua ad Patrem as-
cendit, apostolica|traditione nos eonfirmat, quamfidei
Domino Chrislianissimo et a Deo cpnservato Ca- integriiatem gentibus aposloli praedicave-
rolo, invictissimo atque piissimo imperatori, Odilber- runt, ut nullisunhjersis venlorum flatibus et ictilms adversan-
tus servus servorum Dei, sanctae vestrae Mediolanen- tium conquasselur Ecclesia Christi, sed in vero atque
sis Ecclesiae archiepiscopus et oralor vester, peren- peipetuo fundamine permanendo constabilila persis-
_ nem in Christo Domino salutem. tat. Sic et nos conflrmati sanclorum Patium spiri-
Igitur immensae omnipolentis Dei nostri miserieor- tualibus instrumentis , et corroborati inviolala fide
diae sine intermissione onmibus nobis peragendae et illibala, de ci|edulilate Patris et Filii et Spiritus
suntgratiae, quaevosintamsublimissimam dignitatem sancti rectam fldem credimus atque tenemus.
collocavit imperii: simulque provolulis genibus om- Sed quid religioso convenit principi, ut super
nes ejusdem Redemptoris nostri supphcamus cle- omnespolleat adversos, nisi de bonissit semper solli-
mentiam, ut vitam vestram atque incolumitatem per citus libenter oppribus? quod vestra sincera pietas
multorum annorum curricula ad profectum omnium summo amplectilur studio, ut neque in qualibel parte
ecclesiarum Dei, sive et fidelium populorum vohis a Ecclesia Dei vulnerum maculis torpeat, aut in ea
Deo commissorum conservare dignetur, quia in vestra sanies ignorantiae crescendo ehulliat: sed quod ma^
tranquillitale salutem nostrorum omnium adesse j) gis vestris felicissimis temporibus sacerdotum Dei
' cognoscimusatquelenemus, quivossollicitudinemha- corda accensa ad sollicitudinem evigilando vera et
bentes orthodoxae fidei niagis pra? coeteris omnibus, recta custodia perseverent, et vos pro lanii vestri
qui antc vos 'Christiaui imperatores in universo laboris certamine seterna praemia a Domino consequi
mundo fuerunt devotione quique et divino zelo valeatis. Sed ne aliquem nostrum existimemus, qui
" commoti, idet est Gonstanlinus, Theodosius Major, verbis eloqui alque cbgitalione capere possit, ut putet
Marlianus, Justinianus. Hi omnes, ut Ghrislianum se omnia mysleria coelestia liquido comprehensa te-
populum ab omni erroris macula liberarenl divinitus nere. Suscipientes nos itaque epistolam a pietate
inspirali, quae Domini sacerdotes difflniebant, illa vestri imperii nobis emissam, qua perlecta redolen-
tantiun principalis auctoritas confirmabat. Quoram iiam sensimus suavissimi nimio fragrarite
vos merilis el scientia proecellentes, David sanctum npctaris
' odore, multimodas Deo nostro gratias referentes, qui
se
imitantes, qui pro populi salute in typo nostri exin corda vestra inspirare dignatus est pro stafuEc-
Mhuit Redemptoris, cujusvos strenuus cultor pro clesia; suae : qupd a clementia vestra commonlti,
credulitate rectae fidei divino amore accensi de JDo- rationem veroefldei, et queequeper ordinem gerimus
mino nostro Jesu Christo Dei omnipotenlis Filio per atque docemus, a nobis cognoscere debeatis. Itaque
omnia el super omnia, qui cum sit splendor glorioe etsi ad id quod odminatio vestra flagitat plenius a
et imago substantiae ejus et candor lucis aeternte, nobis ipsis nequimus responsa proponi, oportet ta-
propler uimiam charitatem qua dilexit nos, semet- men ut quanto pauperiores nos cognoscimus esse In
ipsum exinanivit, et juxta apostolicam auctoritatem nostris responsisL tanlo magis in Scripturis sanctis
' *' - r
$-,->• EPISTOLiE. — APPENDIX./ 038
• ' '
convfinitfieridevoliores : ut gui propriis -sermonibus.A '-,- 1H.-
'~ ~ -* EPISTOLA
minores sumus in dicendo, sanctorum o_uoqu.elesti- /"
moniis accrescere valeamus, et de eruditjssimorum 'ADCAROLl». MAGSUM lMPEUATPttEM.
labore, oni nihil m.Scripluris dhinis obscurum reli- '
querunt vel clausum quod ad veram non perducereni fie rilibus bpptismi.
claritatem, et Da\idicam,clavem acceperunt ut ape- '{fixilariene, Thesaurusanecd.)
rirent nobis, etiam tribuendo proficerent in salutem, jla.c est epistola qiiam ad aures domni imperatoris
et labor sanctorum.nos inertes securiores «tparatos- direximus. ]
faceret ad danda responsa. Haec nos vero non per IJlacuit vestroe jncomparabjli prudentioe , rni do-
prolkitatem vcrhorum scribendi-compendiosetenla- mine, gloriosissime imperator et princeps'populi-
vimus.sed valde suhjecliper humilitatem verampie- Christiani ,"a me servorum Dei infimopercuntari de
tati -veslraj constringentes hreviter perscripsimus; sacrosaiicti liaplismalis myslerio *, quomodo illud in-
currentes per sanctorum Patrum exempla ad signi- telligenles, eos dooeamus qui npbis commissUesse
ficanduin dignissimaepraesentiae[ Forte, prudenli.e] yidentur,. Unde si quidsecunduni sensus niei capa-
vcstroe, flTioevelut mirificis floribus ex nimio rutilat citateni.senlire.'...ftui vero vesireeserenitati respon-
ornata fragrantiodore, auri ac pretiosarumdevincens dere non recusabo^ne crimen inobcdieiiliai vidcar
gemmaruui, crescente vohiscum late et sapienlia, et incufrere, magis oplans a ve6lra impi-iiali auctb-
adcsse semper tenemus : _aquo veluli vivo fonte, et ritate reprehendcndo corrigi, quam ab adulalore
ad instar fluminis, ad ^singulorumirriganda corda laudando decipi. Legimus quippe,Telut nobisbrlho-
dulcedine nimia profluente,uiellis etbutyri emahante g doxi fidei (.atholicoecultores scrip:um Teliqueriint ,
longe lateque decurrens, telluris ariditatem perfu- ,quod infans priusquam salularis ablutione la\acrl
slone sui inipiel. Unde petimus ut dulcia nobis dona pcecatorum suorum purgationpm" adipiscaiur, cale-
magnificieloquii vestri tribuatis : sed sicut solis ra- chuminus fil„ld cst audiens, sive instructus. Audire
dii mundum. illuminans, ita scientia nostra sanctae etenim illi couvpnitdum instruitur, utuiium Heiiu»
yeslrae doctrinee dono clrcumfusa fulgescal, quia agnoscens colat. Auimaequoqtte suae immortalitatem"
quodjnobis adipiscendum projiostra inquisitione la- _et peternam sanctis gloriam; malis verb aeierna for-
lioriosuni csse conspicimus, \os vero plenius dispen- menta prp meritorum qualitate audiens credat, re-
salione Dei, sancto afHuenlein visceribus vestris Spi- Iribuentla fore. Et Dominus Jesus'primo caiechumi-
ritu, manifestare etaperire sacramenta di\ ina \ aletis, num fecit, cum lulo oculos caeci lini\it, ut post
Dominus omnipbtens pi-Glixaper tempora gloriam ahhiendus miiteretur ad Siloe ,'hoc est liapiismi 'sa-
imperii veslri incoluiuen conservare dignetur. " ' icranientum. Scrutinium est exploralio', qua saepius
Ameii. . examinaiur. utrum post abrehuntiationem' Satahap
•H. operumque ac pbmparum ejus , sacra verba ^dalte
fidci menti radicilusteneat infixa. JExsufflatureliam
a EPISTOLA CAROLI MAGNI a catechutnino malignus spiriius : ut' eo fugato,
Chrislo Deo vcro paretui higrcssus. Exorcizatur,
ADOFFAM REGEH, id est, conjurando mcrcpaiur idem malignus spititus
per nomenDei aelerni, ul exeai et recedat, datis
Mittit hi Rritanniam conciliumNicmnum II. « locum" Spirilui sanclo. Salem \erp idcirco iili da-
^-mus, ut guslu condimentum sapientiaepercipiai,
Carolus gratia Dei rex Franeoruni.et Longohardo- quo ejusejus et fluxa peccata divino muriere
rum ac palricius Romanortini, \iro,venerando et muiidenlur.puirida Deindeci salutaiis et apostolici sjrmholi
fralri carissimo Offano Mercibrum regi salutem, ho- traditur fldes : ju pote dpmus a priscb haLilafore re-
norem et amorem. ejusdem fldei dpgmale .perornetur ad inhahi-
- Cum deceat reges potentes et famosos amiciliae licla tandum Deum.G a_cebtenim sj'mbolum Laline col-
faederc .convinciri, et rouiuis gaudiis ad invicem lalio dicitor. Hanc igitur fidei calholicae'norroani
gralulari, ut in vinculo oharilaiis Chrlsius in onini- primiliva. Ecclesiae ab apostolis irariitam, et nien-
bus et ab omnibus gloriflcetur : vestrae serenitati les.quam ipsi post ascensionem Doniini, rlum oitires
hoceulogiumduximusdesliiiandum. "" Cum nobilissi- gentes docere baptizaiiles jubereniur, in unuin 'cbm-
mam' Longohardorum dvtlalem eum suis civibus positi conferendp subtilissiniis cpmposuefe sermoni-
omnibus nostro dominatui suhjugaverimus , et lla- bus.cathecuministradimus, instrueuteseossecun.Hi.il
iiam lolani noslro imperio felieiter suhjugaverimus, •vi\idam syjnboliregulam, ut credanVinDeum.Pa-
£hristi adjutorio (cui famulari desuieramus) rex trem omnipotentem.IntelligeEtesquod sineullo fuitio
-Hesiderins Lougobardorqm , ducesqiie. _Saxonioe, Deus :Au semper et Pater e. 1, et omnlpotens-esi;
quos noslris nutibusinclinavimus, "Withimunduset qui solo Verlii jmnerio cuncta crea\it. Et in Jesum
Albion, cum fere omnibus incolis Saxouiae, haptlsmi "ChristumFilium ejus , id"eslqup modo InPatrbm,
susceperunt sacraroenlum ,_DominbJesu -Christode Ra et in" Filium credendum «cian.', qui 7esusi id est
caelero famulalurj, Hoc jgilur salubri.mandato , cgo Salyator,Christns vero a chrismate, idesiunctusSpi-
=CaroIusregum Christianorum Oiientalium potenlis- " riiussancti infusione. ConceptusestdeSpii;itu saiii.to;
£imus, vos, o Oflane regum Occidentalium Christia- .jiatus esfex Marja virgine,' idestdono etgralfcfDei
norum poientissime, cupio laetificare el le in d le- tantaillius Jmmililas nobis concessa est,"ut Iptuin ho-
<Clionespeciali amplccli faincerius. minem suseipere dignareturin,utej_oy/irginis',jquem
-m post passionemgloriQcalunisupercb.losiirdeitratDci
Patris collocaret. Hunc quoque Filium tempore illo
quo PilalusinJud.t;a judeverat, passunian veriiale
< Ilaec epistola inter spuria repulatur. Edita est trovefsiai de imagifiibus , { BALUZIUS
" - - J,' . Capitiilar.
a Spehuaimo in tom. 1Concil. Ajigliae,pag. 503j ac lom. II, pag. I032):i . /,
liceicam retalerit ad an. 792, in pagina lamen se- b Haec epislola cujus fuerit auctoris hactenus re-
quenti recte adnotavit eam videri datam an. 774 scire nori polui*: esse tamen aliciijiis 'episcbpi pro
-quo Longobardi et Saxones a Carolb de\icti sunl, ut certo debet constare. Quippe hoc tempore Carolus
legitur jn vetustis annalibus. Corrigenda igitiir est Magnus imperatbr inter \arias regni-sofliciludines ,
-inseriplio quae exstat in lom. VII Concil., ubi ita res ad religionem speelantessemperhabuitpraeocu-
legitur : Episloia Carili Magni regis ad euindem. 1U, utque praesules ad sanctarum Scripiurarum ex-
Miltil in Britantiiam conciliumNicmnum secundum. citaret indagationem, eis varias de ordine baptismi
Nullaenim isthic mentio concilii Nicaeni, neque con- proposuit quoestiones, quibus auctor hujus epistolgj
ct ipse episcopus respondct.
PATUGL,XCVIH. 30
959 . B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTiO II. MQ
carnis, crucifitum, mortuumet sepultum creJant, (i nobis ad ulilitatem sempsr sanctte Ecclesiaeoer sa-
cruceni ipsam in fronle gestanles. Eumque leriia die crain Stum mandavit i epistolam.
de sepulera surrexisse et ccelos ascendisseêt in C _p.I. Quomodovet qualiter untisquisque Dei sa-
dextra Dei Palris, idestin majeslatepalerna. gloriae eerdos
secundum judiciariam potestatem sedere, et inde dicat plebem sibi a Deo commissaminsinuat, prm-
venlurum in novissifflo die ad judicandos vivos et atque gubemat.
inortuos firmitei leneant, Credant et hi Spiritum RCSP.Nos igiturjpopulum noMs commissum j"ux.a-
sanctum. Re vera sicut in Patrem et in Filium, ila noslram exigui lntellectus seienliam praedicanius ot
et in Spiritum sanclum nulli catholico credendum ainmonemus sicut sancii jam "JiobisPatres per iilo-
dubitare licet. Sanclam Eeclesiam catholicam scien- rum reliquerunt exempla, Augustinus, Cyprianus,-
tcs, videlicet quod Ecclesiam, non tamen in ecclc- Ilieronymus, Ambrostus, Gregorius, Ephraim, Cas-
siam, quia non Deus, sed domus Dei est crederc de- sianus, Cassiolorus, eaeterique usque modo verbi
beant. Calholicam, id est iiniversalciu. Sanctorum Dei prjedicalores. Prinum fneffabilem sanctam sa-
eommunionem, id est credanl se tcueri posse so- cranique Trinilatem credant, fldem doguiaqtie ejus
eielate fidei'et spei communione cum his qui hac fidelitcr intelliganf,. Et quod debile est in Chrisli
defuucti sunt fide. Reuiissionem peccatorum, id grege ctmi omui mystieo fovcmus medicamine, ct
esl ut pleno affectucredulitatis teneant renlis.ioneia quod sraum est, favente Chrisli gralia, cum omni
in baptismo Chri.ti ficri. Carnis resurreclioncin , lactea doclrina apastolica cupimusoustodire. Eipio
carnem vidclicet quam in Iiac vila mortalem porta- boc hic plus non[ loquimur, ne sanctani prolixus
mus resurreeturam,- esse immortalem inlelligentes, U offendat synodum sermo. -
credant. Vitam ajternam conseculuros spereut, si
luec symboli sacramenta tenentes fidelitercii-.fodia._t. CKV.II. debemus De omni sancti mtjslerio baptismatis quo
Catechumino ad renunliandum, id est fundilus ab- [si] ordirie celebramus.
negandum in primis diabolo, qui est hum.tni genei is RESP.Baptismum Groece, Laline linetio dicitur.
inimicus, cui fortiter el tota virtule resistcre debe- Et ob hoc linetlo iiomiualur quia ibi hoino Adoede
mus, ejusque cont.adicere et
operibus pompis. Opera peccalo fuscatur. Et hoec sunl sanctae Ecclesiaa sa-
diaboli manifesla sunl quae Aposfolusopera earni^ cramenta, baptismbm, chrisma,. corpus et sangnis
nominavit. Pompjs suiit hujus saeculivanae et mor- Christi. Et ideo sacramenta dicuntur, quamvis cor-
tifeive delectationes cupiditalesque noxia; simul et poraliter acla sinl, [quia] aliquiJ divinitus «ignifi-
idolorum ser\itus. Quihus omnihus ahdicalis, tota_ cant. Et baptismi mysterium non aliier est nisi sub
spes in solum Deum ponenda esl. Tanguntur cate- Trinitaiis designatione Patris, el Filii, et Spiritns
chumino nares et aures sputo, quia legimus sputu,n sancti. Sicul enimlin tribus tesiibus omne verbuni,
quod de capile Domini proeessil, gratiam Spirittis ita hoc sacrainenlum ternarius finnal numerus. Et
sancti designari, ut quandiu hdlium narihus tiahat, propterea infans lir mergitur in sacro fontc ul se-
per gratiam Spiritus sancii inde auribtis spiritahbus pulturam triduanaln Ghrisli trina demersio mj slice
percepta perdurare sludeat. Pccttis quoque ungilur designaret. Et ab aquis elevatio Ghristi resurgemis
oleo, ut signo sanctic crucis diabolo claudalur in- instar est de sepulcro. Et propierea hoc s.icratissi-
gressus. Signantur el scapuloe,ut undiqueiiiuniatur, mun) non celehratur mysterinm nisi in Pasclia et
et velul deposito diabolicae servitulis jugo, transeat Pentecosten, id est, in veneraiione restirreclionis
ad gloriosamfiliorumDei libertalem. Itemin pecto- Q Salvatoris et descendentis supef apjstolos Spirilus
ris e£ scapulaeunctione intiniaiur fidei firmitas, et sancti. Et inde posl lavacrum ungucnlo linitur regio,
J_onorum operum perseverantia. Efsic in nomine hoc est caiismateJ Clirismj enim Groeee, unclio La-
Palris, el Filii, et Spiritus sancti, homo qui ad ima- tine dicitur, ex cnjus nomine Chrislus nomiuatur.
ginem sanctae Trinilatis condilus esl, trina s ib- Inde Christiani. Ninj sicul ex bapiismo remissio pec-
jnersione tinctus, ad ejusdem renovalur imaginem catorum largiturj ita per unctionem sanctiflcaiio
-Triuilatis; et ut qui terlio gradu peccat, id est con- sancli Spiritus adhibet: quia hoc antiqua irihuit
Scnsu ceciiit in mortem, tertio elevaius de fonte per auclorilas ut de chrismate reges et sacerdotesnnge-
^ratiam resurgat ad viiam. Tunc alhis mduitur ve- renlur ex quo Aaron a Moyseunctus esl.
sliifientis propter gaudium seilicet et solemnilalem
regenerationis, ac castitatem vitaeangelicaeet splen- f_.\p.III. Cur calechumenus fit, el cuju$lingttm, et
xloris decorem. Tum sacro chrismate caput perun- quid inlerprelaturi
gitnr. et mystico tegituf Velaminc, ut inlelligat se
Gatechumenus Graece, audiior Latine dici-
.. diadema regni dignitatemque sacerdotii in mysle- tur.RESP. Et ab hoc auditor nomlnalur dum de genlilitate
rio suscepisse baptisnil, secundum quod Aposlolus, Dei niini.tralionem Verhi in corpus unitur Ec-
Yos, inquit, estis genas jreginm el sacerdolale, offe- per Et genlilis dicitur qttasi ita genitus, nec ttinc
rentes vosmetDominohosliam sanclam, et Deo pla- clesiae. illa esl imhutus doctrina. Proplerea in sanctaematris
centem. Corpore aulem et sanguineDominico(a)con- Ecclesiae cateclnimenusalfter agit. Audiat ac
fiiinalur, ut illius capiiis membrum fieri pos_.it,qui discat gremio ad sacrum accedat fontem mystica
pro eo passus est et resurrexit. Kovissime per im- tj Christianae antequam
a summo sacerdote religionis saeramenta. El tunc discit ft-
posilionem manus septiformis dem sanclaeTrimjtaiis et synibolum et caelera quoe
gratiae Spiritum accipit, ut rohoretur per Spiritum Christiani adiuonel calholica lex.
_>anetum ad preedicandum aliis, qui fuit inbaptismo
per graliam vitoe donatus eeleruae. IV. CAP.De scrutit-io ecclesiaslico,cttr scrutinium
IV. fit, et quo tempore,et quid est scrutinium.
ANONYMISCRIPTORIS RESPONSIO RESP. Seruliuium a scrntando dicitur, qnia tunc
ADCAP1TULA ARCHIEPISCOPIS REGMTRANCORUM MISSV scrulandi stmt catecliumeni si reclam j"amno\iier
A CAftOLO M^GNO, AN.VO CURISTI DCCCXI. fidem symboli eis' iradilam firmiler tenanl.
„ (ExBaluzio.) Desunt hic plurima.
Ha;c sunt causa. quas domiius imperator Auguslus
(g) Id esl coimnunicantur, ut constat ex variis antiquis Rilualibus.

*)<_! LIBRl X.ARGLINL— PROLEGOMENA. 012
BEA.TI Mik&mi
GARpu
IMPERATORIS
"
- . - SGRIPTA.
SECUNDA. — LIJSRI CAROLINI.

SECTIO
PROLEGOMENA.
UAROMI DE CONCILIO FJIANCOFORDIENSI DISSERTATIO.
}. Anno Redemptorissepiingeniesiinononagesimo A III. Elipandus satagit luercsim propagare. — Quid

quarlo, indiclione secunda, Francofordiaein Germa- ari-plius?voraxeslomnis iniquitas, multoque ma<>is
nia congregalum est concilium, quodob numerosi- insaliabilis haeresis, ut pote quoe ardentioribus fn-
tatem cpiscoporum, praescntiamque apostolicoe sedis ferni caloribus a.stuct, ut secundum illud propheti-
legatorum, plenariunireperiiurnomiiialum. Ex Ital a cum ; Absotbebitfluvium, et non mirabitur, jiduciam
namque, Gallia atque Germania frequcntes, circiter habensut influat in os ejus Jordanis (Jobnt). Per-
trecenli nuinero episcopiconvencre, quod niagni mo- inde ac si perangusli essent tcrmini latissimarum
menli causa id poslularct: siquidem de flde catho- Hispaniariim ad zizaniorum sementem, Gallias, Gcr-
lica quaestio verterelur. disputandumque essct de maniasque laborat illis implere, spargensque per Iit-
Eilii Dei incarnalionis alto myslerio. Num scilicet leraspra.um semen, rousqueprogressus, utipsorum
idem Dei Filius, secundum assumplam humanilatem, regem Cliristianissimum, lurrim munitissimam fidei
dicendus essel Filius Dei adoplhus an pfoprius. Li- orlhodox-i, in suam sententiam, srposset, conaretur
cet «nim sancta Dei Ecclesia calholica, nihil quod de .adducere Carolum Magnum, scribens ad eum epi-
Jiis vcl Jeviter dubitaret haberet, ul poie quod in slolam veneno rcfertam, sed tamen ita melle delibtt-
concilio cecumenico Epiiesino quid delfis sentien- tam, ut nihil conlinere virieretur umarulenti. Cum
dum essel, luissel pfeifissime deiinitum, cum NeslO- cnim ipsum desua senlenlia redderet certiorem, si-
rium condemnasset, duos fllios Dei introducentem, mul pelit ut uhi quam scribit epistolam coram se
alterum secundum dhiiiUalem, alterum secundum legcrefecerit, iheologos, quid ea in resentirenl siiriul
Iiumanitalem; atque nupcr pariter damnasscl Fcli- interrogaret, ul veritas possct^xquiri, cujus se cu-
-cem Urgelitanum episcopum, asserenlem Chrisfum g pidissimum praesefcrrcl. Addidil his alia plura, quihus
secundum carnem csse dicendum Dei Palris Filiuih conciliaret sibi animum taiiti regis, nempe se pro
adoplivum (quem erroris pa.nitentem diAimusrccan- ipsius salule juges ad Beum preccs offcrre. QuiLus*
tasse Ronioa palmodiam apud Adrianunj Ilomanum proemissis, Srtlubres admonitiones ingerere simulat,
pontificem), tamen quia inlelix Iste, ut canis rcversus reddereque ipsum caulum alioruni exemplo, ne sci-
ad vomitumûum, etsus lota rediil ad \olulabrtim licet uti Cpnstantinus bene ca.plum opus (ut ait) male
luti, rursuseumdemjjuemdamna\iterrorem et Ro- consummel, adcptamque ex pietale gloriam immen-
mae exsecratus esi haefesini, professus puhlice ca- sauiobseurel;i.j.e elaliaplura miscens, ipsuni Chri-
Iholicaefldei confessionemad altare principis aposto- slianissimumque regem ad suum dogma sollicitans,
lorum : eamdem ardenliorihus aninns ilerum defen- .Nestorianum lrocreticumreddere ex caiholico sfuduit.
dere est aggressus magno damno fldclium animarum: Nonexslant ipsrc quidem daloe ad Carolum litlerae
iteram ne malum longius serperet, et infusuni \ene- Elipandi, sed h__cipsa omnia quce sunt dicta ipsas
num sana membra corrumperet, fuil ad plenarium continuisse. cjus Carcli a'dipsum tunc reddita. litterce
judicium re\ocandus,oo magis quod nonsolus tanti docenl. ,
reperiretur assertor erroris, cujus ipse polius conse- IV. Elipandi subdolmartes.— Qui jgilurad tanlum
clalor quam auctor dicendusessel. regem ejus argumenti scripsit epistolam privalim
II. Etipandus impmnitens pcrseverat: Erat en"m ad ipsum dalam, jalias addidit publicas et generales
tanta. blasphemiae restitulor primariae sedis Ilispa- - ad omnes Galliarum cpiscopbs. Erubescere nescit
niarum antisles Elipandus archiepiscopus Toletanus, hoeresis : hinc enim prophelice dcmonstratum Baby-
qul (ut vidimus) tantum abfuit ut admonitus ab epi- lonem scripium in fronte gestarobla*.phemiam(Apoc.
scopis atque prestyteris orlbodoxis sibi suhjectis G yii. x\n). Haud enim erubuil puduitve Elipandum
emendaretur, alque damnatum ab illis detestarelur ad GaUiarum episcopos de haeresi sua scribere litte-
errorem, et fidem catholicam poenilens sequeretur, ras, licel sciret eam haud pridem ab ipsis in Felice
ui conversus in arcum pra\um, etiam longe positcs collega, et cumFelice fuisse danmatani. Sed quid
-Ecclesiaeealholiceefiliosinfectis .eneno sagittisap- , callidus agit? nesui turpiludine deformis alque itifa-
pelere non desisterel, faclus hoeresisnon solumpio- mis haeresis quam pro.ht,- appareat insectanda diris
pugnator acerrimus, sed sludiosissimus pi-opagator. et exsecrationibus explodenua : alienis indutam \e-
biquidem nunquam destitit, neque quie\it, donec stibus instar _Esopi graculi, Iaboravit repraesentare
raei-sum Felicem ad orlhodoxos, revocarit ad casua . formosam, dum et dhinte Scripturae diclis et sen-
impietalis, et potentius armaril ad preelium, et ex- tenliis sanctorum j°alrum cam sluduil exornîre. Sed
acuerit diligentius ad ceftamen, probe sciens rela- rediiidit duplo deformem: nam ornamenta castis-
henti iu crimen majora suppeli solere ab inferno sub- - -simaeVirginis, Ecclcsioe<,brisli sponsoe,nullatenus
sidia, ut loco unius per po_nilentiaru cjecii tpiriius merelrici congruere fuit oumlum senlentia palefa-
nequam, septena da.monia uni in auxilium aiJjun- ctum.
- ganlur (Luc. xi), eademque nequiora mittantur ad - V. Elipandus dzlegilur Ntstotianus. Cur parcat
fune-.t.ora palran>!a. NcstQtioEiipandus.—Sed \eniamus ad cjus fidc.
»,'3 - _ B. CAROT.lMACNIOPP. PARS ~~_SEf.T_ft II. QII
confessionem,imo perfidiae professionem, quam in ,r\ res nosiri Eugenius, IlJefonsus, Julianus, Toletana.
gadem seripsit cpisiol», ipso cjus e\"oi'dio. neeitanf r sedrs antislites, inj suis dogmalibus ila diverunt in
eam Palrcs in redditis ad-ipsum synodalihus litteris . jnissa. do coena Ppmmi : Qui per adoptivt homlnis
istis verbis : « Inveiilmus (inquiunt) in libelli vestvi passionem, dum jsuoTion indulsit corpori. Item in
principio scriptum, qno vos posuistis; scilicel-:Con- - missa de AscensioneDomini: Hodie Sah afor noster
fltemur et crcdimus Deum Dei Filium ante omnia posl adoptionem carnis sedem repetivit deilalis, >
tempora, sine initio ex Palrc genitum, coaeternumct . elc. JLrc suo inseruil El.pandus libello fidei, non quod
consubstantialem, non adoptione sed genere. Iiein ista acccperit ex eorum quos nominat scriptis, sed
post pauca in eodem loeo legehalur : Confitemur--cl quod scri}jla ea iri niissali ToletanaeEcclesiae(ut ail)
credimus eum factum e\ muliere, factum sub lege, in sacris oblationibus recitari solerent; sed an fideli-
non genere esse Filium Dei, sed adoplione-,sed gra- ler, vel -at in aliisfraudulenler, quod non adesset prae
tia, » etc. Haecsunl Elipandi venena, quoe Paires manihus qui essel Codex inspiciendus. ex quo (ut in
piveparalo antidoto,ne cui posseut obesse, ca\enda _aliis) idem Ehpandus imposluraeconvinci posset, Pa-
ab omnibus docuere. Ista quidem cum NesWrio tres ha.ctunerespondere:« Haecexparenlum veslro-
ipsum sensisse (ne aliquo modo ex ignorantia ex- rum dictisposuislis, ut manifestumsit quales habeatis
cusari posset) ex eo haud dubium edidit argumen- parentes, ul notum sil omnibus unde vos traditi siiis
tum, prodidilque signum evidens et manifestum, in manus infidelium. Quia hominemChrislum verum
quod in eodem ad episcopos Galliarum dato libeJlo Dei Patris Filium jesse negaslis, vobis defensor esse
sive scripta epistola, cum singhlosnominatimdamnat noluit, sed tradidit \os in manus inimicorum suo-
hoerelicos, Nestorium indemnalum proeteriit, quem ,;grum, qui dominenlur vestri qui eum recipere - no-
prtmo locp, si bona fiderem egisset, nominatum omni iuerunt. »Et paulo posi luec in ettmdem: Et melius
cvsecrationeatque deleslatione,exsecrari, delestari et est testimoiiio Dei Pairis credere de suo Filio quani
.anathemalizarepenilus debuisset, quo significaret, se ' Ihlelbnsi \estri, qlii iales \obis composuit preccs,in
quam longissime ab ejus sentenlia discrcpare, licet missarum solemniis, quas unhersabs el sanclaDei
eidem aflinis existcre viderelur. Ilinc jure Patres non hahet Ecclesia, nec vos in illis exaudiri puta-
dum rcscribunt ad ipsum : t Nonue oiim (inquiunt) mus. Et si lldefonkisvester in oralionibus suis Chrl-'
Tioeresisvestra in Nestorio ab uriiversali sancta Ec- 'Stum adoptiram riominavil, noster vero Gregorius
"clesia refutata est etiam el damnala? Quapropler pontifexRomanoejsedis clarissimus toto orbe doclor
"forte illum anathemalizare noluistis, dum alios, in suis orationihns semper eum unigenitum nominare
"""Bonosumscilicet, Arium et Sabellium, Manietiaeum- non dubitavit, x-etc. Haec Patrcs, quod-scilicel, ut
que, qui .prava de Filio Dei senscrunt, in epistola ille perfidus asserehat, putarent, ea Ildefonsoauctore
Shathematizaslis? etc, docentes Nestorium id- in sacris missalibiisvere legU Al quisnam fueritoer-
^lpsum de Filio Dei homine facto, i.uod ipse Elipan- tus et primus hujus erroris auclor iu Drsjiania, di-
dus, sensisse, ut pote qui duos diceret filios Dei, al- •ctum est superiori tomo, nempe succcssorem S. Isi-
tcrum secundum divinitatem, secundum verojiuma- dori pseudocpiscopum, haereticumhoniinein, qui et
•nitatem alterum et adoplionem. Ex consuetudine depositus transiif, in Mahometanam impletalem,
enim cum Mahomelanis didicisse ita humiliter sen- Theodiscumnomine, natione Groccum,hominem im-
tire de Chrislo secundum humanilatem, infelix Eli- poslorem : hic, [ul diclum est, anno Kedemptoris
pandus existimatur; inducens 1'ortasse in animum, (P sexeentesimo tritcsimo sexto, primus in Hispania
si hoc evincere poluisset, conjungeret simul TMaho-°'asseruit Chnstuui Dei Filium «sse adoplIvum-Del
"tnelanoset Chrislianos in unam fidem. Patris omnipolent:s.
VI. Fraudibus agttElipandus.—Quod insuper ler YHI. S. Ildefonsus a calumnia vindicatur. —G:e-
îiipius rem non ex inscitia, sed dolo malo ageret, ex lerum tanlum altest ut S. Jldefonsus ejus" erroris
co eliam Paires persdisere, atque omnibus palefe- assertor fueril, ut poiius in snis scriplis, crebris
cere, dum citalas ab eo sanctorum sententias, eas vel senlenliis tanquanrspiculis tale monslrum s:rpe«on-
*per ipstim depravaias esse, vel in pravum sensum feceril. Esl igilur in promptu, ut impostoris in eum
a germano discrepantem detortas, in redditis tanla illata caiumnia quamâperlissime delegalur,
'*tonge
ad eum lilteris ostendcrc, quas si legeris, ipse intel- nec exdubiis qu:d>m ieslibus, teslimoniisqueohscu-
'JIiges. Ila plane a sanctis Patribus ipsis est demon- - ris, êd ej'usdem\Ildefonsi germanis scriptis, quibus
stratum de sententiis Illis e sacris Ecclcsiaedoctori- non semel totidem Aerbis ejusmodi Nesiorianismum
bus, ab illo citatis, sed comiptis"ac depravatis*Sed in Hispaniis disseminalum impugnet, negans penitus
Ubiab eo domesticisunt tcstes adducti, dum, inquam, Filiuni Dei sccuniium-carnenidici debere filium ad-
ex Toletamc Ecclesiacritualibus, sive ex suis prsede- -opthum. !
ccssoribus Toletanis episcopis nominatum esse Chri- Inpriniis igilur illud adducamusin medium, quod
stum secundum carnem Dei Filium adopiivum idem babet iiiilibrp de^VirginitatesanctaeMarioeêt in ne-
asseruit: quod non esset in promplu Palribus illis cessariam deduc^tur assumptionem, uhi post multa
cilatos inspicere Cod ces ejus lantum Ecclc-siaepro- secundum veritatem calholicam disputata: « Andisii,
prios, neque communes omnibus uliis : iidem niniis D inquit, quod cum aliud sit Deus, ei aliud homo, non
iniposlori credentes, eodem modo quo ipsum Elipan- lamen esl alter jDeus, et alter homo, sed unus est
flum, ejus quoque sunt-detestati qttos cila\ it pra.de- Dominus meus JiesusChristus, idem Deus et homo.»
cessores, Eugenium, Ildefonsumet Julianuin, qui lum {S. Udefons.-dejVirj,'!...S. Marim, c. 6.) Et inferius
ex vilaesanctitate, lum etiam ex «aeramm lilterarum de S. Maiia : « lla in ulraque natura unum generans
doclrina, magnuin in Hispania nomen fuerant conse- filium, ut idem sit Fiiius Dei qui filius hoininis; nec
culi. alter sil liliushoniinis quamîlJîliusDei(lbid.v. 11).i
VII. Elipandus catumniosesuos prmdecessorescon- ,Et in Hbrode pjerpeluaVirginitate sanctoeMarioe,cl
•sorteserioris tradit. Proscindiiur injuste sanctus llde- >.de ejus parturij.ione, quem haud pridem in lucem
phonsus.— Ne verojusti cum impio condemnentur, edidit vir doctissimusFeuardenlius theologus Pari-
et maledictionem iniquorum sancti possideanl, quo- siensis, haie item in eamdemsententiam : Chrislus
rum memoria in henedictione hactenus in Ecclesia . Deus nunquam |non fuit ex quo homo factus est, ct
• catholica perseverat, vindicandi sunt isli in primis assumplus in unilate person__semper mansit el per-
a lanta calumnia Elipandi et a synodi maledietione. manei verus Deus homo; non duo quidem, ut esset
Ut autem ipsa verifas clarius elucescat, hic tibi red- alter Deus et alter homo; sed unus idemqueDeus et
denda putamus quae idem perfidusElipandus in suo homo. Quamvisjenimaliud per quodDeus. aliud per
libello in Gallias misso de iisdem est mentitus prae- - quod homo, in ulroque tamen Deus el homo, quia
decessoribus : reperiunlur enim isla repetita in litte- non.fuit aliquaridopurus sine Deo conceptusyel na-
ris a Palrihus ex synodo ad eum redditis his verbis: tus homo : «ed quia eonceptus de Spiritn sanclo ex
-sSequilur in eodem libelio \eslro;Itcm tir.cdeccsso- \irginea carne,1el nalus homo veie : mo\ ex ipsa
SK LIBRICAROLINI. — PROLEGOME.\A. SI«
C-Ufceplioneitie_r_ibihnativitatp Deus vcrus processit A- aniiquius ipse habuil,' quam ad unhersatem cogcn-
et naiusest homo.. Il.cc cuin ipse iradat, omnemex- dam synodum ex tptius Occidentalis orjiis cpiscopis,
tludit iri Filio-Dehsecunduni carnemâdoptioriem, "operamdafe, crebros' ea de causa ad Adiianum llo-
«um nunquam fuerit sine«Deo homo qui in filium manumpontificem legatosmittens, exploraiurus ejus
potueritadoptari. êntentlam quid de proposita per Elipandum quoe-
IX. TestimoniaItdefonsi contra errores Eliparidi.— stioiie sentriet. Quale enim in his peragcndis -fuerit
Posscnl quidem ista sufiieere ad coarguendum calu- -t-aroli Magisivigilanllssimum studium, a nullo fide-
ninia-„sicut-el impietaiis, perfidum Elipandum,- sed "liori teste,~quam ex ipsius ad Elipandum m'drt_s
Oeo agendae sunt gralioe.Deique malri sanctissimae Kltcris cognoscemus, ~ in quibus hoecinlcr alia dc Irjs
Virgini, quod laudator ^jus lldefonsus diserlis \ efbis Icguntuf : Ad impletionem vero hujus gandii,
-svpe inferius omncm prc-rsus iu Filio Bei Christo nempe haerelicorum conversionis, fraterna cogeijte
Jesu excludit adoplionem, ubi in eadBin traelatione tJiantale, jussimus sanctorum Patruni sj'riodate cx
-
-ista subjungit: Ac periioc taHs |.arlusnon est-com- -omnibus undique nostj-ae ditionis Ecclesijs congre-
inunis-Iegi naturae, sed_sicut mirarii-iter.coriceplus, gari conciliumV-qualeriussaricta omnium unanimita_s
ita mirabiliter Deus et homo natus. Ergo non iEum, fihniter decerneret quid credendum ~U de adoptione
jst celeros filios Dei adoptfo feeit Clium, sed dhihi- jearnis^Ghristi, quanrnuper no\is asserliocil us'"et
iatis aalura illum in proprium3)ei Filiiim exalta\It, sancfae Dei unh ersalis Ecclesiae antiquis leniporibus
'donavit.et ilfi nomei. quod est;super onvje"noirien, inauditis vos ex vestiis scriptis intulisse cognovi-
iiiessettotusDeiFilius homo et Verhiim; quiariun- jnusrimo et ad;beaiissimum apostolicaesedis ponti-
-qtiamnon fuitDeiFiliussenvpilernus. permanel unici g-ficem dehacnova invcntione nostroe de\ofionis ter
'Geniloiis unigenitus. t Et post nonnulla code"m_ar- "quaterjiue direximus missos, Jeealos scllicet, sciie
.eumento accuratissime disputata,- hoec subjicil cx "cupierites quid sancta Romana Ecclesia, apostolicis
5. Gregorii papoeauctoritate : c Quoniam sicut ipse edocta iradilionibus, de hae respondere \oluissefiii-
ait in eisdem Moralibus, aliud est nalos homines quisilione. Necnon et de Britannioe pariibus aliquos
'gi-atiam adoptionis per eam accipere; aliud est sin- 'occlesiaslicae disciplinae viroS, coinocavimus, Tit *x
gulariter per divinilalis potentiam Deum ox ipso multorum diligentj consideratione \eriias caibolicic
conceptu prodiisse. t Ac post nonnulla, dum tuetur fidei invesligarelur, et probatissimis sanclorum Pa-
-sicut in conceplione, ita In partu nullam conlraxisse ltrum hinc inde roborati.teslimeniis alsque ulla du-
-Mariam virginem corruptionem, isfa riiox sul.jicit: 'bifatione teneatur. BEl inferius, vocatos adsynodum
-- Alioquin si
ipse cx nlatre coinquijiatus esset, aut rtradit Petrum Mediolanensem archiepiscopum , et
tnalerna \iscera quasi pro peccato corrtnr.perel, ct Paulinum Forojuliensem \elAquileiensem (ut aii)
•sordibus ex \ilio primae damnationis coinquinarct, patriarcham, episcopospraeterea exGermania.Gallia,
non esselDei Filius, sed adoplivus, ul ceeteri; quinimo Aquitania alque Brilannia. Paulinus autem AquK
jiec adoptivus,"et nullus «ssel per quem adopiarelur "leiensisepiscopus in|libe.Io Sacrosyllaho addil ex lle--
ipse, î non esset proprius/. Etlnlerius: « Et ideo speria, Liguria, iEmilia ci Austria pro\inciis cssc ad.
_noncst Jlle adopthus, sed adoptator (ut ita dicam) .'synodum vocatos episcopos.
-
•e-elerorum;»ac suhj'ungit:« Christus non adopthus, " _ Optio dala Jtmreticis ab Adriano papa. — Uiu au--
sed propriusDeiFilius in plenitudine temporuni vc- tem Adriarius'papa crebris legationihus Caroli Ma-
nit, missus a Patre, nalus ex muliere, factus sub gni permolus est,"utde sentenlia Elipandi deceine-
loge, qai SOIHS non eguit regeneralionis sacramento,. V"ret;.ea iterum examinala atque discussa, ii)\ciifaqye
jieque renasei, quoniam proprius Dci Filius, qui noin heeresim decljnare, pubjicas liiteras conscripsit ad
Jris per adoptionis gratiam sua dignatus esl bcnigrii- " episcopoS Galloeciaeet Hispaniarumj. in quibu. pro--
_late per lavacrum regeneralionis^largiri fratemitalis vinciis fuerat error disscminatus; de hisquc dispju^-
consortium. Unde Joannes : Quotquot aulem reccpe- tans, plurihus copfulat asserlam de Christi adop.liohe
runl _M»..,dedit «is poteslatcmftlios Dei fieri (Jonn..): sententiam; ^lque demum,ejusn.6di oralione de\ios
quam sane poteslalenf aPalre genitus ipse ex sua "omnes. a veritale in fine compellat sic diccjis:
"ualura in se habuil, etnon aliunde ut proprius csset '~i Prfusquam libelli imponatur tenriinus finalis, adhi-
Dei Fiiius, et daret uuibus vellet adoplionis gra- Ijenda"e"st litlgalorum optio senlenlialifi : eligajij,
tiani. 1 . '
iianique quae \olunt, \itam autniorlem,licncdjctip-
X. Heec et alia ipse Ildefonsus, quibus omnibus ' nem aut.malpdiclionem. Oplamus namque ct ijifiiri-
magis magisque coarguas lia.retici inipostoris illatajn tam boni Pastoris Domini precamur henignitatis cle-
1n ipsum calumniam, vcndicesque""eunipariter a Pa- menliam, qui o\emperdilam ad ovile propriisliiime-
ti-um concepta de ipso sancllssimo alque doctissinio ris pqrta.il (Luc. xv), ul reliclis carnis anfractiLus,
viro ex testificatione Elipandi mala existlniatione al- ',in quibus malae bestiac, id esl maligni spirilus com-
"que asseria falsa sententia : ut plane apparearnihil 'morantur, ut adîam quaeducit ad\itam aeteinam
adeo alienum fuisse a tanto Patre, quam.de ad- 1"fidei passibus, Christo redeant pertraheple;" quale-
/ipfione €hristi Filii Dei secundum carnem asseriio. nus iri sjnu matris Eeclesiae suscenii per lamcqtuiji
"Dolendumfuit, ejusmodi Iucuhrationcs~viri sanctis- poenilenliae soides abluanl neccatofum, et infamata
«simi, dolo foriasse perfidi Eliparidi, fuisse diu sup- D eorum modcstia bonae famae rccipiant prislinam di-
pressas et occiiltatas neprodereriiurinluccm", ex qui- gnitaiem-, jicc honoris periclileritur naulragio, el a
bus ipse flliug fehebraruia. redafgui posset a luminc, , noslro.rion disjungantur consorlio, ac per hoc recon-
dumvoeat lucem"tcnebias, et lenehras Jucem. Gau- " ciliati communioni catholiceefidei, dhina illos pielas
.dendum vero quod in lanto Hispaniarum naufragio, _,coeleslium faciat esse participes gaudiorum.»
supeifuerint tam praeclara nobilissimiingenii monu- Adriani pap. senlenlia in hmrslicos._—« Quqd si
jnenta, oadeinque e latebijs \indicala., a,tqueinlu- 'jexigentibus. indignis.meritis, laminsolubili-ebs riiali-
cem edita a viro Teritatis-amanlissimo,.antiquilafnm _gnus spirilus perfldiac laquco justo Dci judicio stian-
.ecclesiastiearuni sludiosissimo, non Hispano (nevel • gulavit, ut resohi nequeant: ex auctoritate prorsus
le\is suspicio privatae affeclionis erga gentilem suum sedis apostolicae^c heali Petri*tpostqlprum principis,
rilicujus anjmum pulsare potuissel), sed Gallo, Pari- ac per cum qui illi magisler elDominus iradidil po-
siensis academia. professore, cullore integrilalis et testatem, el solvendi ligandique licentiam iribuit.
pielatis, et clariludine nomiiiis in Ecclesia catholica (quodsine gravi nioerore dicere non possumus), per--
optime noto, quem nomiuavimus,*Feuardentio. petuo eos anathematis \inculo religalos ullrici cuin,
_,XI. Carolus Matjnus generalem synodwn. convoj~are sequacibus suis judicamus vindicfa plectendps, .a»
laborat. — His igilur de Elipandi lilteris ante syn- per hoc ai greniio matiis Ecclesiae et a noslro con_-
odumconvocalamconscriptisjam enarralis, ad ipsam sorlio deflmoJilierios. i
synodi indictionem veniamus.. I)bi igilur Elipandi di- ~._ XII. Orari iult.pontifex ,pro hgireticis,_,Quid iv
eU~~Jitterae adCarolum Magnumrcdditoe sunt :'nihil 'sunodo Caroliis tgetit. — « Si quis auleni iideliuo».
Ul B. CAROLI MAGNTOPP. PARS II. SECTIO II. - 9»
Deumque limenlinm cliarilatem eis benignilatis Im- __ol agnoscant verum ct vjvum Deum- crealorem.
pertiendo, et Chrisll ahiore, pro eis precis [AL, suum, i etc.
precum] oblationem Domino offerre voluerit: non Recepto autem atque perleclo a Paulino ohlafo
solum non inhibemus, sed ut facial, apostolica ad- nomine episcoporum libello ab ipsa sancia synodo
monitione etoptanius, el salubri incitamus adhorta- condemnata est heeresis, et adversus eam et ab Efl-
tione, ul Deus omnipolens a qui neminem vu'l pe- -pandoepiscopo Tbielano missum perfidiae Jibellum
rire, et omnes homines propler ni i iani bonitatem scripta fuit syuodalis epistola ad Hispaniaeepiscopos^
suam vult salvos fieri (1 Tim. n), revocet eos ad viam qua Patres confutaverunt singulas ab haereticis as-
veritatis, et ad agnilionem pertiugere (sicttt dignum sertas pro errore defendendo senlenlias. Exstat ipsa
est) rectae fidei, quoe est in Christo Jesu Domino integra habensjn fine admonitionem ad eosdem, ut,
nostro, > etc. Isla habent litterae Adriani, quae -et ahdicalo errore, sjinam scquantur Ecclesiae sanclae
postea sunt inhac de qua agimus synodo recitatae. doctrinam. Sed-et ipse Carolus Magnus, ouod pri-
Ubi igitur synodus convenisset, preesente Carolo vafas ab Elipandci, ut diximus, pro errorc defen-
Magno rege, ab eodem j'ussie sunt legi litlerae EII- dendo lilleras accepissel, ad eumdem et alioi Hispa-
pandi archiepiscopi Toletani: < Quibus recitatis {in- niae episcopos scripsit epislolam tanto principe di-
qult Paulinus) statim surgens venerabilis princeps gnam, qui pietatej et doctrina proestarel, eamdemque
de sella regia, slelit super gradum suum, et locutus una_cum littcris pnntificiis,_libelloquea Paulino con-
est de causa fidei prolixo sermone, et adjecif : Quid scriplo,' et synodali epislola (a) ad eos misit, qua om-
viibis videtur ? Ab anno prorsus praeterito, ex quo ndius suaderet ut ab errore Elipandi desisferenl.
ccepit hujus pestis, insania lumesoenl°, perfldias ul- B XV. De rebtis gestis in Francof. conc. adversus
cus diffusius ebullisse, non parvus in his regionibus, Nicanam synodum secundam. —-Quoniam autem est
licet in extremis flnibus Tegni nostri, error Inolevit nonnullorum assertio, in synodo Francofbrdiensi
qucm censura fldei nccesse est modis omnibus rese- damnatum esse Mca.num concilium secundum,
cari. Cumque imprecala et concessa csset morosa idemque dietum, seplimam synodujn ceeumenieara,
" dilatio per dies aliquot, placujt ejus mansuetudini ut verum ne id sii, et si aliquod attuleril preejudicium
unusquisque quidquid ingenii caplureclius senlire veritati, el dicta iNicaenasjrnodus ex iis aliquod ac-
potuisset, per sacras syllahas, die stniuto, ejus cle- ceperit detrimenfum, sollieitius investigandum re-
mentioeoblatum sui pectoris fldei rauntts slyli ferculo manet, ei aceuralius disquirendum, quod res sit
nientis Vivacitate deferret. Hoecde jussibneGaroli grajissima maxirhique momenli. Seimus ex ortho-
Magni Paulinus. doxis complures, |cum objicerentur ista a novalori-
XIII. Sententia ab Italim episcopis in hmreticos. — hus ouam audacissime, nimirum in Francofordiensi
Qui ingenii sui nobile edens fetum, commentaiio- concilio damnatairi esse seplJmam synodum, oo con-
lum in criptum, Iibellum facrosyllabum, adversus fugisse, ut assererent non esse dariinatam ibi eam
novam resurgentem haeresim elahoratum, oblulit san- septimam synodupi, quam onhodoxi Kiceeaein Ri-
ctee synodo, cui placuit ut in Hispanias mitlerelur thynia congregarunt, sed eam quam iconoclastae
ad confuiandos exorlos in eis errores. Exsfat ipse in- Constantinopoli sjub-Gonstanlino Copronymo colle-
l<-ger,-quemlu eonsulas : scripius enim ab eo est non gerunt, eamdemque pariter septimam synodum ceeu-
suo ipsius lanlum nomine, sed et Pelri Mediolanensis menicam appellarunt. Favebant huic orlhodoxorum
archiepiscopi ei aliorum ipsis subjectorum episcopo- (] responsioni, quodl veteres nui asseruerunt, damna-
rum, ad cujus bbelli finem ejusmodi adversus eum- - lam iii Francofordiensi concilio septimam oecume-
dem Elipandum afque Felicem sententiam profert nicam synodnm, eam non Nicaenam, sed Constanlf-
Istis verbis : « Elipandum namque atque Felicem no- nopolilanam nominaverunt, quam fuisse constal hae-
vos hostes Ecclesioe,sed veternosa faeceperfidjoepol- reticorum. I
lutos, nisi ab bac stultitia resipiseant, et per rcctoe XVI. Damnata Wicmnasynodus secunda in concil,
lidei salisfaclionem lamentis se abluanl pomitenlioe, Francof. — Haecquidem cum jure dici possent, nisi
iiidignos et ingratos ros etiam qui post hanc lam alia addita essenll, evicfa penilus eausa fuisset : ve-
Saluberrimam definitionem, quam plenaria synodus rum cum constet eam ab illis assertam damnalam
stfncto afflata Spiritu concordiler suhlili sinceritate fuisse seplimam synodum, quaepro cultti sanctarum
termiuavit,falsissimiseorum asserlionibus she clam, imaginum statuta Ifiiit : utique ad Nicaenam,,non ad
sive in publicavoce praebueiint assensum : similieos Constanlinopolitanam, eamdem seplimam damnatam
sententiae vindicta sancimus esse pleetendos, reser- sj-nodum esse referendam, licet sit ab illis erratum
vato per omnia juris privilegio summi pontificis doiii nomlne : aequus arhiter judicabit; nec nos lale
mini el Patris nO-tri Adriani sedis l.eatissimi judieium subterfrigimus : gaudet enim innocentia
' papae. J Sed quod privilegiumprimae? lllud nimirum qi.od, \eritate, nec indiget flcus foliis quibus pudenda,
' ul saij.e dictum esf, novas condemnare haereses et quae nulla sentit] eontegere debeat. Tantum abest
hacresiarehas. esset solius Romani pontificis: vel illud igitur ut negemus i Mcaenam secundam synodumj
' forlasse intelligii privilegium quo Romana Ecclesia, eamdemque septiriiam oecunienicam dictam, damna-
ut superius demonstratum est, conciliorum omnium n lam dici in Franfcofordiensi concilio, ut etiam au-
- acta cognoscil probatque vel improbai ip .a. geamus numerum testium id profitentium, eluuidem
XIV. Preces pro Carolo Magno. Synodaiis ephlola Jiaud dubiae fidei vel rejiciendee auctoritalis. îc
ad hmrelicos.—Demumveropro ipso rege ejusmodi ad Igiturj'ustae causaa confisi, id sponte ac liberaliter
Deum obtulit pias preccs.« Catholicum atque clemen- concedimus adversariis, quod ab aliis penitus nega-
tissimum, semperque inclytum dominum Carolum tum sciuntj ut rios nonnisi cupidos esse yeritatis
regem per intercessiones bcaiae el glorioseesemper- intelligant,'remque agerc sine fuco et fallaciis more
'- que virginis Dei genitricis Mariae, per quam merui- maj'orum nostrorum sanctorum Palrum, ut quaesint
musauclorem vitae suscipere, etjbeati Petri primi vera firmemus, el qua. falsa a quovis sint dicta w~-
pastoris Ecelesiee, omniumque sanctorum, verUm gemus.
etiam suffragantibus precibus veslris, omnipotens el Tanti ponderis aggredientes nos quaestionem, in
- S. Trinitas-sua eum gratia circiuncingat, suaquedex- ipso ejus exordio (ne qua ambiguitale verborum
tera semper protegat et defendat^ ut faciat semper currens veritas quasi compedibus lenealur) in sen-
- quae illi sunt placita, quatenus coelestibusfrelus armis tentiarum diversarum bivio conslituti, quo quis gra-
"iriimicos nominis Christi, auxilio |fultus de coelo, ad diatur aperientes,|illud inpnmis asserimus : longe
terram proslernat; barbaras eliam nationes inflnitas inter"se esse ista diversa, vel dicere esse damnatum
Deus oinnipotens ditioni ejus potenliae subdat, ut aliquid in concilib, vel dainnatum per concilium, ut
-ex hac bccasione ad agnitionem perveniant veritatis, primum aelum habeal imperfectum, securidum da-
(«) Hanc beati Caroli epistolam requirc supra, col. 897, epist. 5.
~9'-9 LH5R1CAROLINI.— PROLEGOMENA. 950
*
eeal coi siunnialum. Cum enim aliquid in concilio A j 'Stola nuper reddita, ex qua hic illa de his esl tibi
'agitur a male senlientibus, nec accedil consensus repetenda senteniia, qua ait: « Ad beallssimum apo-
earum quorum est statuta firmare, quo si careat, stolicacsedis ponlificem dc hac nova invcntione, 110-
_-omnequod'dccrelum est nullius est ponderis et pe- -strae devoliouis ler quaterque direximus missos,
nitus evanescit": tunc id statutum tanlum dici polest scire cupientesquae sancta Romana Ecclesia, aposto-
in concUio, nec alicujus roboris csse, deficientibue licisedocta traditionibus, de hacrespondere voluisset
necessario requisitis. Sed tunc per concilium, cum in.juisitione. 1 Et iiiferius de acceptis ab illa respon-
onmia nd aclus perfectioncm concurrisse, remque sis sollicitius custoditis, subjicit ista : _ Aposlolicae
csse perfeetani liquet. Sic igitur, quod ad J'em de sedi, et antiquis ab initio nascentis Ecclesiae et ca-
<juaagimus spectat: Sic asserimus ciim anliquis au- ihi.licis traditionibus tota mentis intentione, lota
clorihus, damnatam in Francofordiensi concilio Ni- cordis alacrilate conj'ungor. u Haec ipse, tanto qui-
^cenam secundam synofum, ut deflciente consensu dem principe digna ex ipso concilio scripta, quibus
«orura quorum.eral synodum comprobare, negemus adeo perspicueox ipsius verbis significatis, rcliqua
^mmino per FrancoforJiensi'concilium Nicoehamse- cur acla illa non exslant, intelligas, vindicesque a-
cundam sj^nodumcssedamnaiani; cumhauddubium, calumnia principem, quem novatores Nicaeneesecun-
quaecunqueah illis facla fuissenl, irrita penitus atque dae synodi dcslructcrem conclamant: quem ab apo-
cassa reddita essent: utnon inireris, si quocsunt ah slohcec sedis sententia per Adrianuiii declarala vel
eis tunc acla conscripta nusquam appareant, ut lafum unguem aliquando rccessisse, nemo jure po-
-pole uuod abolita, perpetuoque fuerint sepulta silen- teril affirmare, cum praeserlim ipse Adrianus tesla-
lio, quae nonprobassent 1-gati apostolicaesenis, nec g lus sil epistola ad eum scripla (Episi. c.d Carolum
qul eos miscrat Adriauus Rom. ponlifex oonfir- Magnumde imugin.), quod ea de imagiiribus sccun-
masset. dum anliquas Patrum tradiliones, sub Grcgorio se-
XVU. Nicana synodus non est damnata per Fran- .cundo pontiiice in Romanoconciliofuerint conslituta,
cof, conc. Carolus secutus senlenliam Rom. pont. "etposlea iterum alio ltidem Roniano concilio sub
— Sane quidem contradixisse legatos apostoliciese- Ftephanopi.pa pi"a.s:nlibusepiscopis e Francia missis
dis iis qusc ad\ersus Nicoenam secundam synodum fiimius conhrmaia.
ibi decreia fuissent, uec ipsi quidem "no\atores ad-
\ersantes negant (Magdeburg. Cent. m, c. 9, col. XIX. Caroli non esse Irbrumad Adtianummissutn
Sed et ab Adriano non soliim 11011
assen- conlra septimam synodum. — Quod auteni calum-
059). papa
-sum, sed magnopere contradictum, ej'us quaeexstat; nia Ista contra Carolum conflata a novatoribus sil
-confutatio et redargulio ad\ersariorum ad C'.rolum[ e\ libro illo contra Nicamumconcilium scriplo et ad
Magnum oonseripta palam ostendif. Quin ct cum'. Adrianurii pontificem misso, quemcsse ejusdemCa-
Adriano alios episcopos paria si'nbisse,_Hincmarus roli, qui illi procfatur, inccrtus auctor afihmat, ncc
affirmat (Hincm. episc. Rhem. conlra Landun. episc, non ex synoâli cpistola Parisicnsis concilii sub Lu-
e. 20). Unde et ejusdem Caroli faclum esbe praecepto! do\icoin eadem causa habiti: id ne \erum sit, rc"-
cxistimandum est, ut, explosis atque rejeclis iis quee, manet accuralissime disquirendum. Erroris aut-em
corilra Nicoenam synodum gesta fuissent, ipsa lan- inde cmauasse \idetur occasio, quod cttm ejtts con-
tum acla quai contra Elipandum atque Felicem om- futatio ad Carolum sft ab Adriano papa conscripta,
nium consensu firmata fuissent, ejusdem synodi in-. C ipsum seripltonis illius fuis-seauctorem le\iter cxi-
-legri remanerenl; quod probe sciret ipse Carolus, asiimai.nf, cum adeum quis soleat rescribere littcras
quod profitelur, nulla conciliorumdecreta subsisiere, sciquo scriplas acceperit. At non negandum de his.
quibus Romani ponlifices contradicerent, quod et\ m~.\ ips'sse iitteras Carolum ad Adrianum, quibus-la-
tum Latinorum tum Graecorumaucloritale saepesu- alias non suas alligarit, fascem scilicet conlra-
-perius apertissima luce declaralum constat: ut nec.'. diclionum illaiuin: quas lanien ipsius Caroli non
-ipse quidem (quisquis ille fuerit, qui adversusNicae- sent, fuisse, sed aliorum auctorum, licet missaeab illo es-
uam secundam sjmodum commentariumscripsit, qui[ ex cadem ipsius Adriani reddita ad Carolum
fortur nomine Carolij id ncgareaudeat; imo et lir- responsione, si quis accurate perspicief, facile intel-
niissime asseral atque confirmei esse sententiamt ligere poterit, vel illa una saliem ratione, quod cum
ejusdem Francofordiensis concilii, asserentis judi- soepe Adrianus acen.me invehalur in adversarios,
«ium ultimum conlroversiarium esse solius Romanii Carolum ipsum perslringit nunquam, ueclerilcr s..l-
ponlificis; quo argumento rejicif septimamsynodum, lem de ipso quei itur.
ut (}uae(quod turpitermeiitirelur)uon fuerit a Roma- XX. NonCarolus auctor scriptorum in conc.Nic—
no ponlificeconfirmata.- Verum nec lihri illius aljquem certum fuisse demon-
- Sic
igitur -caruil his actis sjnddus Francofordien- strat auctorera, sed plures fuisse, quiadversus Nica.-
sis; quaecum nulluin acceperit a sede appstolica ro- num concilium contradictionis- stylum exacuerunt,
hur, sed ab ea penilus confutata alque"damnala, fue- nam audi ipsum: Addenc.umest, inquil, ad incre-
rint etiam ej'usdemCaroli principis niaxime pii au- dulorum satisfactionem el directionemFrancicam..»
-elorilate rcjecta, penitusque delela. Quod aflirmare; Et paulo post: 10 insania fiementium contra fldem
easaltem ralione necesse est, cum viJelicetcerlum 1B et religionemChristianam, ul asserant nou colere aut
sit ipsum Carolum nequaquam contra Adriauum1 venerari imagincs, in quibus figuraesunt Salvaloris,
pontiflcem contentiosumfunemirabere perseverasse,, c]us.Gcnilricis, \el sanctorum, quorum virtule sub-
utse ab ejus-communicationedhiserit : nam etex- sistit orbis, alque potilur humanum genus salule! »
plora.issimuiuest eum non desiisse aliquando acom- Ef post pauca : «Arisittalium nefariaetemeritatis ce-
municalione et amicitia ejusdem" ponliflcis : queni1 dere amentiae: Patrum priscas sequamur tradiliones,
nou tantum vi\ entem coluil, sed etiam mortuum ce- et ab eorum doctrina nulla declinemus ratione. »
le.irarit,;atque immenso honorefueritprosecuius, utt Hxc et alia his similia seepe.-Vides igitur non in Ca-
ostendent inferius qua. suolocodiclurisumus. Sicque,, rolum, ulauctorem libri illius spiculadirigi,.sedplane
uldiximus, alfirmare necesse est, ipsum eidem ponti- in multosy qui per Carolum ipsum ea ad Adrianum.
fici 3n iis penitus acquievisse, alque ex ejus senlentia1 mitti curassent. Sicutt et eum post uonnulla idem de
male sancita damnasse. illis Adrianus subjicil isla : < In hoc capitulo qui"
XVIII. Rom.Ecclesiamconsuluit semperCarolns*— baec scripseruht, incrimiuari moliuntur, et eontradi-
Certequidem nonnisi ad ipsam sedem apostolicam 1 cere \erilati niluntur, s elc^ Sed etomnibus intuen-
in «celesiaslicis controversiis ipsum Carolumrecur-- tibus liquet ex ipso contextu rerum, quod non unus
rere consuevisse, abcaque responsa accipere solli- auclor in eo volumine a principio usque ad flnem
cile procurasse, atque ex ipsorum praescripto perfi-- ahsque rerum ordine pergit impugnareNicaenamsyn-
cere omnia laborasse, ipsamet acta Francofordiensis s oJum. sed quae ex ad\ersariis quisque impugnanda
concilii docentin ejusdem Caroli ad Elipandum epi-- susce_.it(cum fuerutt plures) in unum conêsta ca-
i)M B. GAROLIJVIAGM.OPP.PARS H. JSECTIOII. 932
demque in uno simul fasciculo alligata, dala Carolo A £ curale perspfciis |iis quae in co csscnt eonsuta niew-
- dacia^ conclamata fuerit in eodem Francofordiensi
irierint, el ab ipso missa ad Adrianum,
Has autem Ipsorum contradicliones cum capitulo- -eoncilio damnatiO|Septimaesj'nouiejusdemque-Nicsc-
ritmsefiedistinctje essent, Capilulare, lilirum illum nae securidaj; quoflque Idem liber adversarius uriique
adem nominat Adrianus, quod niulta adyersus Ni- vulgatus, et absque veritalis discussione receptus a
,-caenum concilium capitula continerei;*qna. quidem {compluribus fuen^;; synodoque absoluta, aequeputa-
•'scripla meodem Francofordierisi concilio, et acta Verint ineo traclataretractationeminimeindiguisse:
-cdritiriere ejusdem concilii Franeofordiens.s, idem qnj ex his accidit ul nonnullj absque aliqua haesitatione
supra "Hincmarus assei-it? ejusdem"ferme tempqris conscripserint, in eodem Franeofordiensi coneilio
scriptor, ut de his nOn sit dubitamium. Qui eninfea dampatam fuisse NieaenaniSj'nodum. Posterioresvero
^rurigine laborarunl, ut quee slaluta essent in dicio jioimulli id ex ejuSaclis, nempe dicto capitulari vo-
i-.ic.ciiocbiiciliodissolverent, ea seorsum singuli eo- lumine, sive ex actis Parisiensis concihi, falsa ipso- .
"Thmadversusidem concilium conscripsere, quae,ab rum assertione decepti, putantes esse vera quaein eis
-lllis SinguliscbntradicloribusoblatafuenintipsiFraii- falso reperirentur asserla : ahsque ulla dubilatione
corofJierisi concilio.Ex his aulem esse perraotds epi- id ipsum asseruerunt, nernpe condemnationem Ni-
scopos, ut damnarent Nicacnum concihum, ex eo li- caenaesynodi in Francofordiensi concilio. •> >
quel quod ex falsis Ipsoruiri asserlioriibus ipsipariler t, XXIII. Auctores qui asseruerunt damnatum Nicm-
-aifirmarunt, idcirco damnandum esse Mcaenum con- num concii.in synodo Francoford. — Sed j'am ipsos
cilium, quod cultum latriaeuni Deo dehitum tribuen- . singulos audiamus antiquiores auctores qui asserunt
dnm esse' statuerit imaginibus. Quod plane fafsissi-
" ~. _ damnatum esse ipsumNiC__nuniconciltumsecundum,
JJ
'liuim essepaulo inferiuS dicturi sunuis. septimam,sj'nodujn cecumenicam dictam, per Fran-
XXI. Libernon unius auctoris, sed pluritim,missus cofordiense concihum, eorumque singula verba red-
a Carolo ad Adrianum papanu-r- Uhi yero sens'sset damus, quo in tahta controversia ipsa veritas aper-
-Carolus inipugnari ab illis Nicoenamsynbdum, dejendi tius elucescat, qtiaeadversanlium densa caligine, ne
vero a legatis apostolicae sedis, lunc illud more suo, appareat, obscuratur. .Veluslissimum omnium chro-
"salubre consilium iniit, ut colleclas in unum propo- nicon Jiac aelate «ouscriplum sub Ludovico imper-,
sitas contradictionesillorum, easdeiriper legatum ad Caroli fllio in primis Iuec habet, ubi agit de eodem
Jioc opus abeo dcleclumAngilbertum«bbatem S. Ri- Francofordiensi concilio hoe anno habilo, deque
carii mitteret Romam ad Adrianum ponliflcem. damnata in eo, ut ait, haeresi Feliciana : t Synodus,
"-Qnodcum plures testenlur, profiletur idipsum A- inquit, otiam qua. ante paucos' annos Gonstantino-
drianus in epistola ad Carolum missa, in cujus ferme poh sub Irene et Gonstaniinofilio ej'us congregata, et
exordio isla leguntur : t Prffilerea directum a vestra ab ipsis non soluni septima, verum etiam universalis
-clemenlissima praecelsa regali polentia susccpimus crat appellata : ut nec seplima nec universalis liabe-
fidrilem familiarcm vestrum, videlicet Engelbertum retur dicereturve, Iquasisupervacua omnino ab omni-
'
_[AngiIbertum] abbatem, elministrum capellae, qui Jius abdicata est. Haecibi. Eadem totidem verbis
pene ah ipsis infanfiae rudimeniis in palatio vestro apud Aimoinum descripta leguntur. Chionicon iti-
enutriliis esl, et in omnibus consiliis veslrisrecepius, Jem eodem tempoi'e__criplum, a Pilhoeo nuper edi-
ut ideo sicul a vobis in omni familiaritate recipitur, lum, ha_ceodem anno de iisdem habet: « Pseudo-
ila -el a nohis reciperelur et condecenierlionorareiur, p( synodus Graecorumpro adorandis imaginibus habila,
Undepro nimio amore, quem ergarvestram inel- ab eplscopis damnatur, in eodemvidelicel Francofor-
lifluam gerimus regalem excellentiam, sicut misisti diensi-concilio; et Ado Viennensis «piscopus, qui
"cum nimio amore duleedinis eximiae eum recipien- scripsit sub Carolo nepote hujus Caroli Magni, eadem
les, proul voluit, el qualilerôluit cum magna iami- vcrbis iisdem; idcmllegino, sed et alii complures
Jiaritalenobis,enarrantem aure placabili, el niente longe nobiliores arictores, quos inferius recensebi--
Jicuigna eum suscepimus, et quasi vestra corporali mus. Verum deipsis primis auctoribus, episcopis,
«xcellentia nobis narrante, ei patentius -credidimus; "inquam, qui inlerfuerunt eidem Francofordiensi oon-
consiliiim ad profectum sanclae nostrae RomanaeEc- cilio,-primum peryestigandum est: quomodo ex ad-
clesia., ,et vestroe a Deo prolecte regalis polentieei versantium scriptis, capitulari se.Iieetlibro illo indu-
evaltationem. Inter quee edidit nobis.capitulare ad- cli sint, ut Nicaent-msynodum condemnarent.
versus sjTnodum,quae pro sacrarum imaginum ere-- _ XXIV.-Certum quidem el exploratum omnino ha-
ctione in Nicaeaacla esl. Unde pro vestra mellifluai bctur, eos ipsos episcoposab iisdem adversariis dolo
regali dilectione per unumquodque capitulum re- malo deccplos esse, atque per imposturam et falsi-
sponsum rcddidimus, non quemlibet (absit) hominemi latem cuncla-esse jlransacta, ut locum nullum veritas
defendenles, sed.olilanam tradilionem saiicloccatho- inveniret. I.aee nisi "tu ipse, leetor, manu tetigeris,
. licaeel apostolicaeRomanaeEcclesiaetenentes priscami nolim credas. Norienim a longe petilis lestificaiioni-
praeJecessQrum noslrorum sanclornm ponliflcum se- bus.utimur, sed ox ipsorum scripljs, ul nulla possit
<piimur doctrinani, rectoefidei tradilionem modisom- tcrgiversatione veîtas ial.u <}ua in re sicut Palres
jiil.us ,\indicantes. » Heecde misso aflversariorumi _. illos qui sjmodo inlerfuerunt ddlocaruisse facile dixe-
iMipilulariper Angilbeflum praefatus est ad Carolum1 " rim, ita eorum oscitantiam non excuso. Quomodo
,.* Adrjanus. Cujusquidemoperiscumpluresfuefinlau- inconsullis legitimis synodalibus actis, de re tanta,
k;lores, Caroli "Magniultimiim ilunlaxat esse capitu- adversantibus proesertim legatis aposlolicoe sedis,
lrim, monet ,idem pontifex Adrianus,' quod et tesla- adversariis credere maluerunt' Etjjuonam paclo,
tur, ari illud iri flhe "respondens; nos vero reddemus5 eos quidem poluisse fallere, yel falli (quod humanum
'rpsuii. inferius.^ . , . . >i -est) non putanles', omnem illis adhibere fldem in
"XXII. Qtiid msynodo.deimaghtibus.— Caeterum 1 omriibus in retaniaminime detraclarint? Haecmihi
liquet pariterr ejusdem qui supra Hincmari auclori- diu cogitanti, et piane fateor obtupescenti,illud oc-
lalc, in eodem.Francofordiensi concilio, duoessee eurrit, his temporihus res Graecorum Francis pes-
"concilia condemriata, Conslantinopolilanum haereli- Sime oluisse, ex eo quod Constantinus imp. Iren;e
corum, quo imagines confringi j"uberenlur, et Nicae- matris suaeimpulsu recusarit _pollicilas nuplias diu
jium secundum quod eas_coli praeciperetur-: quod6 cxspectatas filiaeCaroli Magni, oh idque quamiibet
eliam ex capilulari illo libro ad Adrianum pcr Caro- oblalam oecasionem arripuisse'rebus ab eo geslis,
lum missp jnlclligi potest; fuisseque eam senten- pietatem licet praeseferentibus, detrahcndi parilcr et
tiam episcopofum, secundum quod aiehant, perpe-- Insullandi; alquejadeo ipsam Nicaenam synodum,
ram intellectam"sententiam S. Gregorii jiap.e in epi- ipsorum opera collectam et absolutam non sine slo-
fclolaad Serenuin, ut imagines non confringerenluf,r, macho audivisse: homines sumus, ct quandiu in hac
Betlesse sinerentur, ita tamen ut non colerentur. vita degimus, liisceintcrdum prhatis pulsari affecli-
"Qudd.igitur cx diclocapitulari volumine haudiic- bus inviti cogimuf. Milior sit isla reprehensio, el
KN3 . Lffira CAROLINI.— PROLEGOMENA. 955
ioierabilior redargutio, quam eos omnes falsitalisâr- A'taliujri
J ad Tarasium paliiarcham, quas cilal, qna
j*uere et impostuvae,dum-illis aqquicverequi his ma- declarafui'.Deiparae et sanclorum iinagiiies,non ut'
Jis arlibusin eamdem .Nicacnamsynodumirriipere, J)ei, sed"(ut habent) Dei amicbrum coli debere.
in quos omnis culpa verlatur. "_ XXVII. Sed et ipsa ^ynodus Nicaena eadem ihis
"XXV.Adversariiseplimmsynodifraudibus agunf.— onmibus consentientia habet in fidei catholicee defi-
^tenim adversarii illi concinnatores mendaciofum, nitiqne , ,Palrum omnium, subscriptione firmafa,
% fraudum -arclulecti, dolis 'atque fallaciis circum- verbis istis : « Defiriimuscuhi omni cura et diligen-
venerunt eosdemipsosepiscopos qui vener.untadsyn- tia, venerandas et sanctas iiiiagines ad modum el
~*dum, atque specie-quidem pielatis ad condemna- formam venerandae el vivlficaniis crucis e coloribus
tiouein Kicaenaesynodi"permo\erunt, mentientes in _ettaxillis autalia,qua\is materia commode paratas
"pfimis (ut-apparet ex lihro illo Capitulari diclb.ad dedicaridas, et intemplissancliscollocandashahcn-
H>'ardlumMagnum jnisso) Nicoenanisynddum minirije dasque tum in saeris' vasis et vcslibus, tum in parie-
^sbnlifmalain esse a Romanb poutifice, sine ,quo.{ul iihus et tabiilis. in eedibus,_inviis puhlicis, jnaxime
^dCm ibi auclor ait) ,c6ncilium subsistere minuhepos- latiiem jmaginem Domini et Dei Salvatoris.nostii
tsit,.quod omnis'de flde controversia ad Roiuamim ,3esu Chrisfi, deind,e intemeratae jiostra. <Deiparoe,
pbnlificemspectetrSed et quod plane nefanduhi egt, \euerandorum angelorum, et omnium deinde sancto-
addideruiit eamdem ^.ynodum promulgasse" riiariife- Irum.vifofiim. Quq scilicetper haucimaginum picla-
'stissimamimpielalem, eojquodêx ea jia.resis firma- rruni inspectioneni. omnes qui CQntemplantur, ~i
"xctur; qua, ut aiunt, assererenlur imagines eodem pr.btotyporum.jneinoriam et i-ecorda}ionemet desi-
lionore et cullu quoDeum; esse a fidelibus veneran- > gdeiiuiri vcpiant, illisque: salutalionem et Jionora-
iia's: haecenim in pfaefatione ejusdem libfi capilula- "riam adorationem exhibeant. non lamen secunaiwn
ris.ad Adrianummissi legunlur, cum .agitur de/e- Tidem npslram, veram lalriam,.qu_e sola di\inae natu-
^lius gesiis iu Francofordierisi^concilio : « Allata est r.-e conipetil (Nic. concil. xi, act,. 7). Haecsacro-
|inquiunl) in medium quoestiode nova Groecorutnsyn- sancla_Nicjena-syiiodus ex \ulgata edilione ,*in hoc
"o1o, quam de adorandis imaginibus Consfanlinopoli non .dissiniili ab edilione Anasfasii, ex qua. cadem
fecerant, in qua scriptum habehatur, ut qui imagini- "sunt siiperius recitaia. Habcs igitur-deleciam-frau-
'bus sanctorum, ita ut-deificaeTrinitati senitium aut deiri, proditam imposluram, de textu - falsato . et
adorationem non impenierel, mialhema judicarelur. "lectione \itiala, atque in contrariumpcnitus.detoila
"-Quisupra sanctissimrPatres nostri omnimodis ad- sensuih in synodo plena edita ad destruclionem syn-
oraiionemetserviiulein eisimpendere renuerites, con- odi cecumenicje, a Patribus autem illis incorisulle
lempserunt, atque consenlicntes condemnarunC» nimis acccpta absque aliqua facta inspeclione lcgi-
.Citantur insuper in ipso capitulari acta ejusdem Ni- tiina. lectionis vel Grajco in&pectote\tu_ collationc-
caeni conciiii quihus falso assereretur jConstantinus que hahita Codicum diversorum, ut in re lanli -mo-
episcopusHypri in eodem conciliq Niceeno anathema jnenti perfici necesse erat.. , - -.
-dixisseiis qui non adorant imagines ea adofatione XXVUI. Alii adversarii seplimm synodi. Jonas
qua sanclissima Trinilas adoralur: qiiaeadrem ipsam "Aurelianensis adversarius sepiifiim ,synodi. —_Sed
t.\ploralius cognoscendam, " hic voluimus descripsisse: quod deterius viJeri potesl et magis admirandum,
sic enim sehabent: . . quod non solum apud Patres illos qui eidem Fran-
__.XXVI. « Quod iufausfe et pracipilanter sive insi- (A cofordiensi inlerfuerunt synodo, lot lanlaque men-
jHcnter "Constanlinus "Conslantiae Cypri .episcqpus,y daqiaflderii irivenere; sed apud posterqs, .et quidem
ldi\it : Suscipio' et ampleclor honorabilitcr.,sariclas'\ \iros eruditione corispicuos, et magni in eo saeculo
~ct yenerandas imagijies : adorationenfautein quaefit; ' riominis, existimantes atque scriptis aflirmanles, a
"secundum latriam, id est, Dei crilturam, lanlummp-- noslris /.oli ex praescripto êjusdemNiceeni ooncilii
jdo subslantiali-el vivificaeTrinitali conscrvo; et qttii sicut Deum vcnerandas imagines. Hi enim duas con-
"s*icnon sentinnt, neque glorilicant, a sancfa catho- stitucruril-classes jn.sacfis imaginibus errantium ;
lica ct apbstolica Ecclesia segrego, et analhpmatii alteram eoium qui eas frangerent, exurerenl vel
surimiito, etparlieorum qui ahnegaverunt incafna- ,jjuovis modo' delerent: atque hac ex parte-damna-
tam et sal.abllenr dispensationem Chrisli \eri,Dei i runt septimam illam synodum Consiantinopoli a
'rioslri emilto (Conc Nic. n, act. 3). Hacc ad\ersa- • Copronjmo babilam ; alleram \cro-eorum qui, ut
sarii tariquam ex Nicaena sj-nodo. Quos Adrianus> putabarit, ex Nica-niconcilii decreto assererent de-
jure' rodarguit, nimirum neque Constanlirium, ne-•• iiito cullu esse colendas imagines : in hanc classem
"que alios lunc cum eo ad Ecclesiam catholicam re- .rejicientes omnes Kicaenaesecundae synodi professo-
'vertentes aliter se credere' esse prolessos quanf quoe . res, el Roinanam quoque Ecclesiam mler eos annu-
ali cadem Nicacna synodo "sunt statula;"ii_miium sic: merantes,jqu8epro[ileriinveniretureamdem synodum
imagines sacras venerandas esse, ut famen lalriae.- esse ,auctorilate .Romani "pontificis cclebralam cl
oultus illisnullo modo darctur, qui" soli Deb dehere- "cbnfirmalam, alque scriplis defensanr, posteriorj-
"tur impendi. "bu§que conciliis roboralam. Ut plane obslupeseas
. Ila quidem, dnonaliter, se habere, Cohstantinii ; adeo leviier ex ipsorum falsa illa asjsunipfione,qua
-episcopi ConslantiaeCypri assertiori m, ipsa Nicaena i " dicerent, a Nicaenoconcilie stalulum, ul adoralione
"acla quae adhuc exstant inlegra doceni his vcrbis :: ialria. colerenlur imagines, Orientem simul etflcci-
c Constantinus episcopus Constantioein Cjpro di_v.it: : dentem, quod feciperent illam synodum, una eorum
In nulfls peccantes cum \ideam litteras (|uae nuric. senlentia damnaliorfis inclusos.. . ,
Tectae.suut, et ab Orientalibus episcopis ad Tarasiumi Sed quod tam patens error, tamque aperfum tnen-
sanclissimum ac beaiissimum archiepiscbpum tett dacium pqssit haberi pro inonslro, noc fldem for-
universalem patiiarcham missoe; ilem cuin his eam-- tasse inveriiat pro lania sui defbrmiiate apud Jidc-
'dem fidei confessionem cognoscam : ego-indignusi Jium aufes: hic tibi ista dicenlium catalogum texam,
'eliam assentiof, etuno animo iderii prtcdico. Suscipio) singulorum sentenlias verbatim refercns. Fuerunt
enim ot amplector venerandas imagines; adoralio- isli viri doclrina insigniores, qui suh Ludo\ico imp.
nem aulem quoe fil secundum ).KT/.£-KV, hoc esl Deii Garoli Magni filio claruere, ut suo loco dicturi sumus,
culluram, tanlummodo supersuhslantiali ct\ivificae; sintulque alii qui in Parisiensi conventiculo' tunc
_Trinilati conservo; qui vero aliter scnliunt, quique.- eadem ex causa collectq, in eumdem errorem ab
gloriosos sanctos non approhant, a caiholica ct apo- iisclemtraducti sunt, ut seplimani synodum dicercnt
stolica Ecclesia separo, et anathemali suhjicio, ott docuisse -coli debcre ut Deum imagines : quam ob
ad eos relego qui inearrfatam Chrisli Dei nostrii causam et magna temerilate alque protervia aliqui
0-cono"miampertinaciler noganf. » Hucusque scn- ex illis ctiam inveherentur in Romanum ponfificem,
tenlia Constanfini Conslanliae cpiscopi, secuniunii . qui cjusêm synodi cj"usmodidecretum îssereret
risserlioneiu lecitalarum superius littcraium Oiicn- atquc proharet." - _ .. ,. „_ - ""-<--
9iS R. CAROLJMAGNlOPP. PARS II. SECTIO II. 9SG
XXIX. Fuit ex eis unus el pars magna Jonas Au- 1__.cturoe, quasi non necessariae vel nociyae,ergo,»etc.;
"relianensis opiscopus, qui ea de cauâ tunc funclus docens eas conservandas lantum ad ornalum et ad
cst legatione, ad Eugenium Romanum ponlificem inslruetionem populi historicee verilatis.
niissus a Caroti Magni filiis imperatoribus Ludovico Ejusdem fuit [classis Amalarius, Alligarius sive
alque Clothario, ut ej'usdem Parisiensis convenliculi "Elisagarus, Threuolphus, et Adegarius, ut cx dicto
aela significanf. Hic enira dum ad\ersus Claudium Parisiensi concilio suh Ludovico imper. apparet,
Taurinensem episcopum perfidum iconoclastain sty- una cum aliis qiii eidem synodo interfuerunt. Inler
Ium exacuit, haec de imaginum cultu, quae ad pro- hos est annumerandus Hiricmarus Rhemensls epi-
positum argumentum pertinent, in medium profert: scopus, dum haec ait: « Sepliniaautem apud Graecos
t lliudouod imaginum adoratores tibi, ad suum er- voeala universalis pseudosynodus de imaginibus ,
rorem muniendum, respondisse scripsisli, ita in- quas qui lam confringendas,ouidam autem adorandas
quiens: Non putamus imagini quam adoramus aliquid dicebant: neutra'vero pars intellectu sano definicns
inesse divinum, sed tantummodo pro honore cujus sine auctoritate japostolieae sedis, non longe ante
efflgies talis, eam veneratione adoramus; una autem nostra tempora -Jicaeoeest a quamplurimis episco-
reprehendimus ac delestamur; quia cum eontm pis habita et Romam missa, quam etiam papa Ro-
scientiam non subterfugeril, imaginibus nihil esse nianus in Franciam direxit. Unde tempore Caroli
- divini, maj'ori digni sunt invectionc, eo quod debitum Magni imperaloris, jussione apostpiicaesedis, gene-
lionorem divinitati impenderinl infirmo et egeno ralis synodus in Francia, Francofordise scilieel, con-
simulacro. Quantumque hujns erroris seclalores ac \ocanle pieefalo unperatore, celebrala, ct secundum
dcfcnsores a vera exorbitent religione, non opus esl f{] scripturarum tramitem, tradilioneroque majorum,
per singula mea declarare narratione. Id ipsum etiam ipsa Graecorum pseudosyno3us destrucfa cl penitus
nonnulli qui eodem sceleratissimo man- ahJicata. De cujus destruct>one non modicum jro-
- eipantur Orienlalium,
errori, seobjurganlibus respondere solent. lumen, quod in paialio adolescentulus legi, ab eoiem
Tribuat Dominus sua gratuita pietale, ut tandem imperatore Romam esl per quemdam cpiscopum
aliquando et isti et illi ab eadem eruanlur superSti- missum. » El paulo post de litulo universahs sjuodi
lione, et apostolicis disciplinis salubriier instructi isla subnectit : < Auctoriiate iiaque htijus sjnodi,
.' tradilioni revocentur ecclesiasllcae.J (Jon., de Cultu Francofordiensis videlicet, nonnihil repressa esl
imag., lib. i.) Et paulo inferius adClaudium, qui imaginum veneralio : sed famen Adrianus et alii
«jusmodi imaginum adoratores idololatras appellabat, pontiflces in sua|opinione perse\erarunt, et mortuo
ista subjicil: < llli qui nimio ot indiscreto amore ob Garolo, suarum pupparum cultuni vehementius pro-
Jionorem sanctorum imaginibus supplicant, nescio maverunt, adeoj ut Ludoiicus Caroli fllius hbro
an temere idololatraesinl vocandi. Videntur sane po- longe acriori insectatus sit imaginum cullum quam
- tius ab hac superslitione, adhibito ralionis modera- Carolus. > {Hirictn. contra... episc, cap. 20.) Ha;c
mine revocanii, quam idololairae, cum utique sanctae ipse, et certe nimis inconsulle, atque aleo temere-
' Trinitatis fidem voraciter cre iant el preedicent, si enim ipsa leg|tiroa acta Nic.wiaeSynoJi, qnam
nuncupandi. Coetera vero in eadem assertione tua adeo impugnat, inspexisset, stylum a lanta insulfa-
faciunl nohiscum , etc. J Hipc qnidem Jonas , qui fione continuissei, et magis sohrie rcm cgisset, ;
«ura \alidissimepugnet adversus Claudium imaginum XXXI. Anastasius snggillat Fruncos septimatn SJ.IT-
effractorem, ueque exagitat et persliingit earumdem tP odutn non recipietttes.—-De his quidcm intelligil,
- cultores, illud asseretts, imagines in ecclcsiis con- hosque omnes Anastasius Bihliothecarius in
suggillat
servandas, tum ad ornatum ipsarum ecclesiarum, praefaiione quam pracmisit septimee synodo a se in
tum et ad populi historicam instructionem : idque, Latinum dum ait, seriberis ad Joannem
ut ait, ex sententia saneli Gregorii papse, scribentis octa\um translatpe,
Romanum pontificem: « Quoe enim super
'
ad Serenum Massiliensem episcopum. Sed cum venerabilium imttginum adoratione praesens synodus
idem ipse adversus eumdem Claudium disserat loto docet, Nicaena scilicel, hoec et apostolica seJes ve-
. illo quod reliquum est ejus operis, et imaginem stra, sicut nonnulla conscripta inriuunt, antiquiius
sanctoe crucis adorandam esse confirmet, nilens in lenuit, et universalis Ecclesia semper venerata est,
primis auctoritate cjusdem saneti Gregorii papae et " ct haeteuus veneratur, quibusdam duntaxat Galiorum
jcalholicoe Eeclesioe tradilione : folum quod sedifl- cxcepiis, quibusj utique nondum est harum ulililas
caral, - destruit, \el polius erigit quod male de- reveiata: aiunt nîmque quod non sit quoJIibet-opus
struxerat: nam si crucis imago est adoranda, cur manuum hominum adorandiim ; quasi uon sit codex
non Christi imago pariter est -colenda? Evangeliorum opus manuum hominum, quem quoli-
- XXX. Walfridus et alii ejus mquales adversarii die osculantes adorant, venefahilior canis, quem non
septimm synodo. Hincmarus adversarius septimm esse opus manuum 1 hominum, procul dubio non ne-
- synoda.—Ejusdem plane sentenlia. fuisse reperitur Simililer et forma sanctoecrucis, quam se
- Walfridus Sirabo, ejusdem soeculi auctor, qui duas gabunl. aiorare omnes ubique Chrisliani fatenlur, in quo
pariler-elasses in his erranlium constiiuens, ait: \iJelicel considerare libet, quia si quamlibet cru-
« Nunc jam de imaginibus et piciuris , quibus decus w cem aurcam aut argcnteam aut ligneam adoramus ,
ecclesiarum augetur, dieenda sunt aliqua; quia et " quoeulique non cadem est ipsa crux in qua salus
earum varielas nec quodam cultu immoderalo co- nostra parala est, sed figura et imago ejus : quare
lenda est, ul quibusdam slullis \idetur; nec iterum non adoremus figuram et imaginem cjus qui eamdem
speciosilas ista csl quodam despeclu calcanda, ut salulem operatus cst in medio terroe? Venerabilior
-quidam vanilatis assertores existimant. » Et infe- namque est qui salutem operatus; ac per hoc magis
rius :-<rNotandum \ero quod sicut quidam easdem esl adoralione cigua imago Christi salulem operanlis,
imagines ultra quam satis esl \enerantur, ita alii quam imago crucis salutem fanttimmodo bajulanlis.»
dum volunl cautiores in religione videri, illas ut Ilaec Anastasius iadversus Kicacnaesj'nodi adversa-
. quasdam idololatrije species respuant,» etc. (Walfr., rios. Ex quo illujd pariter accepisti (quod ohservare
,de Reb. eccles., cap. -8). Citans autem coneilia ad- debcs, ne decipiaris) non universalem Gallicanam
^yersus destruclores imaginum habita, reticcns vero Ecclesiam eo fuisse errore implicitam , sed ( quod
illa quae pro imaginum cultu fuerunt anlea cele- i'!em ait Anaslasius) quosdam dunlaxat Galloruut
brata, jam plane cuj"us ipse farinae fuerit, liquido fuisse ej'usper\ersae sententioe sectatores, suggillans
est aspicere, dum et illum tantum Jionorem docet eos quos superius nominavimus.
sacris imaginibus tribuendum, si non dej'icianlur et XXXII. De Adr,iani scktenlia quid garrierint ad-
'
conculcentur; nam subdit: t Non sunt omn.modis versatii. Catumnia palens in Adrianum.— Quo-
.honesti et moderali imaginum honores ahjiciendi: niam vero iidem|ipsi qui Kicaenaesynodo adversa.-
-*si enim ideo quia novimus non adorandas nec"«o- banlur, Adrianum qtioque Romanum ponlificem
lendas iconas, conculcantlee sunt et delendee pi- proestringebant, quem camdem comprobasse sci^cnt
.937 ., LIBRI CAROLINL— PROLEGOMENA. '4)38
.Jiic eliam de his agendum erit; el coacervaia in eum A XXXIV. Quod S. Gregorius euftor el adoralor SS.
r.ienTfaciaconfutanda. Post multos enimannos ab -imaginum-fuerit. — Sed praelcr haec omuia rursum
ohitu ejusdem Adriani ponlificis, qui sub J-iUriovico<udoralionem ipsam S3crarum imaginum docuisse S,
Pio ejus filiooonvenere in convenliculum illud Paii- Gregorium idem Adrianus inferiusposlulias ad ob-
siense, eodem falso practexlu, quod idemRomanus ^Jecladefensiones sic docet:« Et ne aliquis propter
"ponlifexNicaenamsjnodum comprobasset, quaeima- adorationem quaea preedecessoribusnoslris sanclis-
gines veluli Deum (ut mentiebatur) venerandas esse lissimis praesulibuspromulgala est, oblatrare pracsu-
sanxisset : adversus eum.stylum exeruere, atque mat, scial ipsos talem udorationem docuisse, qualeia
calumniose agenles non sunt \eriti dicereeumdem praedcccssornoster sanclus Gregorius egregius do-
Adrianum palinodiara recanlasse, alque tandem clor et papa .opisiola -sua, quam in praefato concilio
eadem cum ipsis sensisse. domni Slephani papoellerulphus episcopus provincioe
J)e Ms acturi te cupimus,-lector, intentum, cum Galliarum civitatisproiulit, ubi inler ceelera Secun-
de re magni momenti sit sermo. Agamus hic igitur dinnm servum Dci inclusum Galliae docuit, dicens .
de eodem conventiculo Parisiensi, in his taiilum -Scimusquia tu imaginem Sahatoris noslri ideo non
quae speclant ad Adrianum : de reliquis auieni pro- petis, ut pro Deo aul quasi -Deumcolas, sed ob TC-
"lixiorerit disceplalio suo loco et tempore opporluno. cordationem Filii Dei, ut in ejus amore recalescas
Adversarii igilur, qui illic convenerunl, in epistola cujus te imaginem videre consideras. Et nos qnideni.
-synodali ad Ludovicum atque Lotharium impGrato- non quasi anle divinitatem ante illam prosterniinuiv
res, - post mulla advei-sus Adriani Apologiam pro sed illum adoramus quem per imaginem aut natum,
Nicaeno posteriori concilio scriptam, hgsc habent: U aHtpassum,aulInthrono sedenlem recordamur,etc>
« Sed licet in ipsis objectionibus aliquando ab- (Greg., lib. \n, ep. 53, indict. 2.) Hxc jbi ipse. Sed
sona, aliquando Jnconvenienti.i, aliquando eliamre- ponenda hie illa quce ideni habel in fine cum pluri-
prehensione digna testimonia defensionis gralia pro- hus disserit de.sentenlia S. Gregorii circa cultum
lerre visus sit, in fine tamen ejus Apologieesic se sanctarum imaginiim, ut ex his appareat tanlum
sentire, el tenere, el prasdicare, ac pracipere de his ahesse ui per Gregorii scntenliam Adrianus rcsilie-
'qua. agebantur professus est, sicut a bealo papa rit a decretis Kicaeniconcilii, utperûmdem S. Gre-
.Gregorio insliluium esse constabat. Quibus verbiS'• gorium eadem flrmare studuerit.
Jiquido colligiturquod non tanlum scienter quantum Sed ad confulandas penitus adversarrorum calum-
jgnoranter eodem facto u reclo tramite .deviaverit. nias, in quem sensum dicta a S. Gregorio Adrianus
.NisLenim in conclusione objec.ionum suarum Te- acceperit, ct quidnam Garolus, quidve de codcm
linaculis verilatis, heati scilicet Gregorii instilutis -cullu SS. imaginum ipse idem scnserit Adrianus,
u.trictus itcr devium preecavisset, in superstitionis nonaliunde>certius quam ex eorum scriptis i'l acci-
pra_cipitium omnino labi potuisset. » Ilaec ipsi de .pere posumus; in ultimo enim capitularis libri ab
Adriano. eodem Carolo ad Adrianum missi capilulo ista lc-
Sed quam ista mendacissima sint, tu ipse Iector guntur:
(quisquis es,nec hoereticumquidem excipio), cum le- XXXV. QumsententiaCaroli de sacris imaginibtts.
geris quoe Adrianus Jiabet in flne dictae epistoloe Adrianus S. Gtegorii seutentias expcndit. — « Ulii-
apologeticae,salis intelliges : sumus enim ca proxime mum capitulum esl : ut sciat domnus apostolicus ct
reddituri. . „ Patef noster et cuncta simul Romanorum Ecclesia,
XXXIII. Adversantes sept. synodo male utuntur •- ut secundum quod eontinet in epislola healissimi
jiuctoritMe S. Gregorii. EicGregotio probatur cultus .Gregorii, quam ad Sercnum Massiliensemepiscopum
SS. imaginum.— Sed primura, quae priores adver- dircxit. Permittimus imagines sanctorum, quicunquo
jsarii in Capilulari Jibro misso Romam a Carolo eas formare voluerinl tam iu ecclesia quamque e\~
ad Adrianum, in ipsum ex eodem S. Gregorio obje- tra ecclesiam, propter amorem Dei el sanclorum
cerunt adversus ipsam septimam synodum videamus, ej'us: adorare veio eas ncquaquam cogimus, qui no-
simulque et quomodo oosdem ipsos Adrianus con- luerint. Frangere vcl destruere cas si qiiis vclueiii,
ftitet attendamus, ut facilior sit responsio ad ea quee non permillimus. Et quia sensum sanclissimi. Gre-
alii quos diximus post obitum objecerunt e\ dicta gorii sequi in hac epistola, unh crsalem catholicam
synodo Parisiensi: ipsi enim eo praetextupotissimum Ecclesiam Deo placiiam, induhitanler lihcre profilc-
aggressi sunt impugnare Meaenamposleriorem syn- mur. » Hactenus ultimum ejus libelli capitulum v
pdum, quod dicerent eam esse conira doctrinam san- quodunum esse Caroli Magni, reliqua ^cro adversa-
ctissimi papoeGregorii, cuf se tanquam flrmissimae riorum, -testificatione ejusdeni- ponlificis Adriaiil
•anchoroe inh_erere profiterenlur, a qua divelli se apparet, ubi aii mox suhdcns
-nullomodo posse jactarent. Exslat enim ibi.ejusmodi - Hoc sacrum et vencrandum capilulum multum
oorumdem ad\ersariorun ad Adrianum scnpta re- distat a totis supra dictis capitulis. El idcirco cum
prehensio vefbis istis : « Quod conlra beali Gregorii agnoviniusvestwe a Deo senatoe orlhodoxaequerega-
iuslituta sit, imagines adoraro, seu frangere: ct quia lis excellentiae esse proprium in eo ubi rectee fidct
Vetus et Kovum Testamentum, et pene omnes prae- plena, penitus confessa est, sensum sanclissimi Grc-
cipui doctores Ecclesiaeconsenliunt beato Gregorio D goi ii sequi : meminil veslra praercctissiir.a regalis.
in non adorandis imaginibus; nec ut aliquidpraelerea j racexcelsa scieniia, qualiter in ipsa S. Gregoiii papae
adorare debeamus, in multis locis confirmal S. Gre- cpislola-Sereno Massilicnsidirecta fertur,inter coe-
goriuspapa. t Haecadversarii. tera contineri, uhi eumdem episcopum increpans^
-ffis autem adversatus Adrianus ita respondet: inquii {Gregor. tib. i\, episl. 9) : Ahud est enim pi-
t Nequaquamsacras contempsit imagines ahquando, cluias adorare, uliud per picturoehistoriam quid cst
sanctus Gregorius scilicet, sed magis jconslaniissime adorandum aikiscere. Nam quod legcntihus scri-
obsenavit, et eorum veneralus esl figuras.» Et infe- plura, hoc idiotis praestat pictura cernenlibus : quia
rius de earum veneratione probat ex verbis ipsius in ipsa etiam ignoranles \ident quidsequi deheanl,
Gregorii in epislola ad Januarium €alaritanum, cum in ipsa legunt qui Jitteras nesciunt : unde praecipue
agit de imagine Dei geuitricis et cruce illatis in Ju- gentibus pro leclione pictura est: quod magnopcre-
doeorum sjjiagogam, et ut inde auferantur, admonet, te scqui qui inter genies habilas, atlendi decuerat. »
~
ista ail -; His hortamur affal.bus, ut sublata indei Et post pauca : t Et quia in locis \ enerabilibus san-
-cum ea qua dignum est veneratione, imagine atquei clorum depingi hislorias non sine ralione veluslas
cruce,-debeatis quod-violenter ablalum est refor- admisit; t et inlervallo : « Quia picluras imagi-
jnare,_i etc. Quomodo igitur quis negare poterit ini num, quae adoedifieationem imperitt populi fucrant
.Gregorio leneralionein imaginum, cum veneraliones factae, ut nescientes litleras, ipsam histoiiani intcn-•
«as jubet e synagoga tolli, ct in locum pristinumi dentes, quid actum sit disccrcnt.» Itcrumposl pauca
.reportari? ,« Sed hoc.sollicite fratcruitas fua atlmoncat,ul ~\ \\-
«S9 B. CAROLl MAGNIOPP. PARS II. SECTIO IL 9G0
"feionerei gestae ardorcm compuiiciionis percipiani, A sanctortini e_Us'babcmus„omnimodo proferirsus, ot
etiii adoralionem solius .omnipotentis S. Trinilatis sicut divina. Seriplurae libros ipsas imagines ob me-
-liuraililer prosternanlur. Simili modo et de alia sua moriam venerationis babemus, nbstrae fidei purila-
jcpisfola Januario Calaritano episeopo directa pro tem observanlesj et reliqua. Quidquid namque de
sauctarum imaginum veneralione, breviter superius sanclis Pairum opuscrflisaliq.iantuia ibidfemcxara-
cxaravimus. rimus lestimonui, in eodem sensu alqueienore (ul
, XXXVL Sed et de epislola Secundino servo in praesenti diximus) ciun praedeccssore nosiro S.
Dei clauso in Gallias dirccta similiter intima\imus Gregorio papa eumdem sensum fidei lenenles, emi-
nhi in ea ita ferlur:«Imagines enim quas nobis.libi simus pracdicantes.
dirigendas per Dulcitium diaconem tuum rogasti : - XXXVJJI. « IIIi vero (uf nohis jnissi nostri, vide-
valde nobis iua postulafio placuit, quia illum in corde licei Pelrus archipresbyter
1 sanclte nostrae Romanae
,tota Jnleritione quaeris, cujus imaginem prae oculis Ecclesiae, Petrns i'eligibsus presbyter ot abbas vene-
liabere desideras, ut visio corpOralis quotidiana te jabilis monasfcrii "S. Sabae-yivavoce di\crunl) sla-
, semper reddat exercitatum,.ut dum piciuram vides, iim^riostras apostolicasamplectenles syllabas, conct-
"ad illam. animo ardescas, cuj"uslu imaginera videre lium fieri jusserunl. Sed ab haereiicisseditione facta^
"desideras. » El posl pauca : « Scimus quia tu ima- jn Siciliam instilam niissi nostri, si.ne responso re-
ginem Salvatoris nostri ideo non pelis, ut quasi versi sunt. Et denno [4/.",demuni) pbst eos miiien-
^Jfeum colas, sed ad recordalionem Filii Dei, In ejus tes ilerum Coitslaiitinopolim eos ascendi fecere, et
amore. recalescas, cujus teimaginem vldere deside- sic .syiiodum istani secundum nosfram ordinationeni
ras.,Et nos quiJero non quasl.aiite1Di\inltatem,ante ~\ fecerunt: et in prisiirio statu sacras et venerandas
ipsas.prosterniinur, sed illumaLdoramusquem per imagiries erexerunt. Et sicut de imaginibtis sancti
imaginem aut natum, aut passum, aut in tlirono se- -Gregorii sensus et nosler continebatur : ila -ot ipsi
dcnlemrecordamur. Etdum nos ipsa pictiu-a quasi in eademisynodidefinitione confessi sunt :_liis oseri-
scriptura ad memoriain Filii Dei reducil, animum lum ct honorabilem salutaiionem reddidefe, nequt-
postrum, autde resurrcctione laetilical, aut dejias- quam (secundum1 fidem nostram) veram cuiluram,
sione demulcet. Ideoque direximus tibi surlarias quoe decet solum divinaenaturae.
.duas, imagines Sahaioris, sanctaeDei genilricis Ma- « Insuper et pseudosjilogum illud, quod -ab heere-
riic, healorumque apostolorum Petriet Pauli, per su- ticis faclum esl s>'ubConslantino haeretico, in primis
_pradictum filiuui noslrum diaconem, et unam cru- analhemaiizanies, cum eorum sequacibusatque coni-
«cm, et clavem pro benedictione, ut ab ipsa a mali- plicibus condemnaverunt. Et ad fidem orlhodoxam
gno defensus pemianeas, cujus signo le esse muni- sanclee catholicae etîposlolicaeEcclesiaereversi, per
lum credis, t elc. Jlis ex Gregorio recitatis, quoc ab Jibellos eorum fe]ceruntreciaefiJei eonfessionem. Et
advcrsariis in mcdium Adduci solerent, mox idem idi o, ipsam suscepimus synodum : nam si eam mi-
Adrianus pontifex isla subdit: "iiime recepissenius, et ad suum prisiinnm vomitrfm
XXXVII. Adrianus ex S. Gregorii sententia _docet erroris fuisseot ijeversi, quis pro tot iniUiumanima-
et recipit cultum imaginunu — « Et quoniam in his rum Christianorum interitu habuit reddere rationem
veslrum a Deo inspiralum regalcm orlhodovum sen- anie terrihile et tremendum divini Judicis examen,
S'im [accepiinus], memorandum est etiam el docen- nisi nos solummbdo? Si enim super unnm peccaloi
.dum.qualiter sanctus Gregorius papa Sereno cpi-(r rem pbenitenriairiagcntem gaudiura factum est in
scopo docuit de sacris imaginibus, ut ex. visionerei coelis{Luc xv) ,' quanto magis de fol mHllbusGlui-
'gosloe ardorem compunctionis pcrcipiant : hoc est, slianorum, qui s|unl ab errore reversi, quis nongait-
.easdcm sacras jmagines aspicientes, in adoratione 4eat? ei cum Psalmisla canat: Accediie ad eum ct
sqlius oninipotentis sanctaeTrinitalls liumiliter prd- llluminamini, et vultus vesiri non efubescent^
- otre-
sieraanlouv Eo ipso tcnofe Secundino servo Dei in- liqua.J {Psal. x\xin).
cluso.inquit,: ideo enim petis, ut nou quasi Deum XXXIX. Quid' aclum ab Adriano cum imp. pro
_cqlas, se,d ad recordationem Filii Dei in ejus aniore restilutione rerum abiatarmn. Instat pro restitutione
calescas, cuj'us imaginem te videre deslderas : Et juriumet bonorum Rom. Eccles. Hmrelicttsctrguittw
-nos qtiidem non quasi anle Di\initatem anfe ipsas quimonilus nonrestituitbonaEcdesim.« Nosvero ad-
prosfernimur, sed illum adoramus, quem per imagi- lnic pro eadem' synodo nullum responsum hactenus
nem aut natum aul passum aut in llirono sedentein eidem iniperatori reddiuimus.mbiuenies ne id eoruni
recordamur. Sieut vero innuit Sereno episcopo, aspi- reverterentur eiTorem.. Dudum quippe,.quando-cos
"cienteni sacras imagines in adorationem bumililer se pro sacris imagiriibuscrigendis adhortati sumus, si-
prosterni, sblius omnipotentis sanctae Trinitalis, sic inili modo et de dioecesi tam archiepiscoporum qtiam
' el Secundino incluso servo Dei docuit, non quasi ellam episcoporum sanclae catholicoe et aposlolica.
Deum colere, sed ante easdem sacras imagines se "Romanae Ecclesiae commonenles, quaeshimusTesti-
tui eidem sauclae cafholicaect aposiolicae Roinanae-
prosternens, non quasi anfe Dhinilateni, ante ipsas JEcclesiae
.prosternl, sed prosternenle se, illum adorare, quem quaetrinc cum patrimoniis nostris abslule-
per imaginem aut nalum, autpassum, aut in throno 'runt, quando sacras imagines deposuerunt :*et nec
sedentem recordamur. f) re_.ponsumquodlibet exinde dederunt^ ~-
. - Jam vero et nos eumdem ipsuui irreprehensibir «Et in hoe osieiuKtur, qtiia &\ uno capilulo ah
lem et oriliodoxum sensum sancti Grcgorii papae se- errore re\ersi sunt, et ex aliis duobus in eodem per-
quenfes et amplectentes, dudum lrenoa fit Constan- m.ineant errore. Si eniui uhique Chrislianorum Ec-
lino iinperafori pro saci-isimaginibus praedicandis,et clesioe canonkeiiiilactas suas possident dioeceses,
'ipsarum ereclione emisimus dicentes : Quia in uni- .quanto ampliusisancla oaiholica et aposiolica Ro-
,\erso mundo uhi Ghrislianilas csf, ipsae sacrae ima- mana Ecclesia, ijuaeest caput omnlum Ecclesiarum,
gines permanentes, ab omnibus fidelihus honorantur, sua dioeccsi, videlicet archiepiscoporum et episcopo-
ul per visibilem vullum ad invisihilem Dhinifaiis rum, imo et pjtrimonia pro luminarium concinna-
niaj"eslatem mens noslra rapialur spiiituali aflectu lioneatquenUmoniis pauperum, irrefragabii! jureet
pro contemplatione figuralo. iniaginis secundum*.ar- tcnere el pqssidbre omnibus modis debei?
ncm, quam Fiiius Dei pro nostra salute suscipere « Unde si vesira annuerit a Deo proteeta regalis
dignalus est, eumdeni Redemptorem nostrum qui exccllenlia, cuuidem aiihortamur, iirpelu pro saciis
in ceelis est adoramns, et in spiritu glorificantes imaglnlbus, ct in pii_linum stalum ereclione graiiam
collaudamus: quoniam, juxfa quod scriplum est, agenies^ Sed tle Jtiicccesisaticlaeuoslrae RomanoeEo-
.Deus spirilus est, et ob hoc spirilujliler divinitalcm clesioe lam arclnepiscoporum quam episcoporum,
.ejus adoraraus. Nain absil a nobis ut ipsas imagi- seu de patrimoniis iterum increpantes commonemus.
nes (situt quidam garriant) deificemus sed affectiim El si noluerit ea sanc-eenostia. Roniana. Ecclesia.
ct jhlectionem nostram, quam in Dei amorem et restrtucre, taefcticum cumpro hujusmodi ciroris
iH~l LI3RI CAROLIXI. — PROLEGOMENA. 9C2
perseverantia esse deecrneiiius, plus enim cupinms r\ siensi ab iisdem ad\ersariis habitocx oisdein Grego-
salutem animai um, et recke iidei slabiltmentuni (.011- rii pap.o cpistolis sunl objecla." Alquc primum qub-
sci-i-are,quam l.n_usambilummundi.|A.>,riu_iismodi modo advcrsarii ipsi conati sint tisihere sancti Grj---
li.ib.ium_-possi.lere. J Jlic audis_, Jeclor, transire iri gorii verha iu sui delensioiienigrrbris, locunique in
Jiseiisim obkliiaiam GceunatioiiemjuriunisancUcRo- epistola ad Secundinum, quo fefiuntur, in suamipsb-
mana. Ecclesiac, et hjereticum esse dicendum ot ut rum sentcnliam delorqucrc, audi ex actis cilata; sil-
lisereticum conilenmaii.lum, qui liiiiujusmbdi errore perius pseuiosynodi Parisiensis, cujus hacc srint.t\cf-
L
icntus, monitus non corrigit quod deliquit. SeJ de -ha: (Coticil. Puiis. sub Ludov., pag ii\.) "V
"Iris alias plurihus. t Sed quia hic ordo verborum ita pra.pqstefus,
XL. Pmteclio S. Pclri proficua regibus. — Ad alque a non intelligenlibusconfusus videri pblest, iit
posfmnum vero ad jp»uin Carolum Magnutn eon- cibus nisi caute considcretur, ita ;a nonnullis iuinus caph-
yertcBS AJrjjnns oraiionem, apologetic.un cl.iuJit intclligi possit, quasi lieatus^regorlus idjjudd
epislolam islis \erbis :,« De \eslia vero pr.erectiss;- prius omnibus iJliciluin esse procdijiJt,"se fecissc,
m.i a Deoprpiecla excellcnlia orlhoJoxae fidei stabi- sibique faciendi'licitum esse lestelui' quod qiiain
litate rqborala freti evistimus, quia radiv ej"us-lir- absufdum, jpiamque oontra Dei Jiicclesiaereligionehi
missima, a pravis et infldelibus hominlbiis -nequa- „delanto eccles.astico doctore senlirc-indignurii sit,
quam coucuiiiur \el movelur, sed iu ea quani coepit nullus qui dicta ejus scrutando \elIegendo cognov/f,
rcctae fidei traditionis doctrinam spirilualis ['Al., ignorare permitlitur. Nam atsibiipsi contrarius esse
specialis] mairis SSUB sanctae catholicee el aposiolicae dehcal, juslllia vel rectitudo sanctte Dei niaximeque
-RomaneeEcclcsiaetencre et am[ilecii, incunclanler g Romana;. Iilccleslaesustinere non vaiet. Quod-lefsi
usqiie in saeculumsaeculi sine rcjirelienshme maneie paupcrtas insipientiee nostfae id Inlelligere non \ alct,
creJimus. -Et ideo confidimus de Dei nostri potentia, meliusûl coiitra insipicntiam, quam conlra taiitam
- -qma qu.miuni ergaiieatoiumpiiiicipnm apo.tolorum a Deo dalam sapientiam insurgereprajsumat. Setl et
Pelrt et Pauli Ectlesiam fidt-ni geriiis, et amorerii si ipsuni uiodicujn sensuin noslrum \irius111isericor-
- srmper pfb ejus profectu et exall.itione, regali nisu, diaeDei aliquantulum iHuminaro dignafur.urionsOdo
uhlque ceitautes, hahuerilis : tanlobrachii sui pro- id ipsum contiarium sibi" non'sit, facillimc intclli-
pilttisin rcgalihus triumphis ab adversis et imquis gctur. > "'*.••"'
hominibus vos defendere et circumtcgere tiguahiiur 1
XLUI. Narii quia ah imagimim adbraiione ad-
[ALj dignetufj : ui una "cum spirituali (ilia nostra, orantesoompescuerit, nulla dubitatio est;jn"eo viero
doinina rcgina, vcsiraque pra.&'lsa nohilissima prole quod ad Secrindinum scripsit: Nos quidein non quasi
longiori a;vo InJioc reguantes mundo, in iuiuro sine tmteDivinitalem, ante ipsam prosternimur, sed illum
iine vilam cum regno in areepoli hahere niereaniiiri. adoramus, quein per iinagiiicm^natuhi aut passum
rncolameiucxcefienliam vestram gralia superna cu- velinlhrono seêntem recordamur. Ubi; ut pfacmis-
stodial. J Ilic flrns epistoloe, cx~qua udet quisquis le- sum cst, ac sl sibi conlraria dixerit, intelligentiac
gll, quam etancscant pudendoeadversaiionnn calum- noslree-se caligo confundit. Sed ne nos 11011 necessa-
niae de Adriano ah adversariis jirocaci slylo con- ria ignoranlia id non hitelligendo, diutius torqueat;
scriptse, quod ipse ad\ ersus seplimam synodum, per- sensus ejusdem scnfenfia. fahs est: Nos quideni ~mt~
molus auctorilate S. Gregorii, el consenliens calcu- ipsamnon prosteminiur, quasi ante'Divhiiiatem,'sed
Jiiintuleril,"cum potiiis ad delensionem ej'usdem syn- iiluiu a'ioramus, etc, Quod tale esl ac si regi. in
odi ipsius S. Gregorii teslimoniis usus fuetit. C throno sedenti dicas : Nos quidem,' 0 Tex, non -quasi
XLI. Aliqua dissinudat Adrianus papa. — fsed ante Di\iniiateiri, anle te proslernimur, sed illum
-quod hac sua iTcsp6nsione_Adriaiiusmiiiinie~tclige- -ridoramus, quem per imaginem tuam, quia homo_«s,
i'ii ea Carofi \ erha quibus dixerai: « Adorare vero DominuinJesum Christum hominem -recordemilr na-
-eas nequaquam cogin.us qui nolueiiut,» ralio id tum aut pitssum, vel jn throno sedientem oujus imi-
len.poris postulalat ne cogendo schisuia aliquod lator cs IUsedens in throno. Nunquid tali dicto 'mox
~coullarelur, cum ut vidimus ijus senlcnlioe essent consequens est uf eumdcni regem -adorare compellar
vjri qui seientja inliflfrudi saeculo eniincro viderer.- sedenlem in ilirono ? Ita necin eo quod dicilurtJSos
lur: videbatenim piuJMitissimus jibniifex id quod ex quidemnoniquafei ante Di\iniialem anteipsam pio-
Auastasio reeitaviniujfi cplstolaad Joannem papam, sternin.ur, sed illum adoianius, etc. ->- -, l -"
eos, "de quibus scribwl, uoiii.um \eriiatis ejus esse «Ad imaginum adorationem imitamur, ijuiasic-
capaces. Vcruihîp^StAdmnusoblique^ \erbailla ul in 'mullis divinai auctorjtatis voluminibus senlen-
^rt-prehendiU_duni jajEai^_S. Gjegoruj_apoe senlcn- lids ordineveiiiOTuniprxpostero scriptasinvenimus,
liam, ex qua eoUigerelur imagincs qtna&ifnph csse ita quoque factum esse,-eo sensu ut ^supra^dictum
adorandas, quasi caedeni essent dii quidam, -sed iari- - est, hoc in loco minime duhitamus. Cuni enim ibi
tum esse venerandas oh relationem .quam habcnl aJ - scriptum sil:Nos quidem non quasrante Dhinila-
Christum et sanctos, quos effigie rcproesentant. Ef _ tem, ante ipsam proterniniur. Quis non animadver-
ideo cauie Adiianus 11011lau„at omma quae haben- tat, id ipsum roagis refutando, quam imperando, \cl
lur In ultimo capilulo epistolae Caroli, sed ea solum adorando eanidein adoralionem imaginumdiClum cs-
qureperlincnt ad St.nteutiain S. Gregorii, quam rcci- D se, ilaut dictuni esl ? Quanto magis (sicul-siipfa^fa-
pi ium a Carolo~tuni"abad\ersariisfutprofitebantur) ctum [fatum] est) ordo \erborum stto re'stitualur Jn
_>ynodi Nica-iij. \H!.el.al ^ sic enim loquilur At.na- ordine, oinnein-quemcunque ob-Jriiniain Sin.jplicita-
_iius_:«Et idcirco eum agnovin.us, \estrae a Deoscr- lem crrantem, in eo qiiod heatum "Saiicta.Dci JJccle-
^TalJC drthbdoxoeque regalis exccllentiae esse pro- sia. doctorem adversrim se ipsum sensisse aestimabat,
prium, iu eo ubi reclae fldei plene penitus coniessa corrigere poterit ? Insuper etiam sfquemquam suriti-
o.st, sensum saneilssimuai Gi'egorii sequi.j Visum lius iritelligentem Jiocrfegligentius minusve intonie
cst autein summo panlilici ad iempris dissimulare in "legere conligisset, facillime se ipsum dij"udicarifi.,"cur
.-00, ut iideiri non cogerentur sacras imaglnes quas aliquando aliter senseril, * ad sqbriurh
' irilellecluni re-
Iiauere solerenl adorare, eo quod sic errantes non- \oeare poterit. ". '." -i •
_dum inter hajreticos erant annumerali sicut ieonr- XL1\. « Si quis autem (quod quidem a 'saric-sa-
*_ciastae, sed tolerabantur quandiu dixinae gratiae lu- pienlibris onmihus ,absit)" magis suuirf sensuni se-
' mine illustiBrenlur, quod postea faciuin est. jjuendo, illuin voluerit condemnarc, quam sefcorri-
XLIL Frustra laborant adversarii _ne Gregorius gere, nulli duhium quin ab universa, maxime lamcn
. probetur adorator sacrarum imaginum. — Confutalis, a sancla Dei Romana Ecclesia debeat Condemnari.
_ igilur iis quae ab adversariis" in eodem libro*Capitu- Têquaquamenim fieri polest nt Ueeduee sententiae
lari .ex Gregorii papae scriptis ohjicerentur j_idem sibimet contrariae non csistant,-una qua populusâb
Adriano pontifici, ad,ea modo t-anseundum quaelonge adoratione imaginum, ne crimiiiis, id agcndo, reus
past ejusiem ponlificis obiium in"conclliabulo Par,- apparcat, p''obibeaiur; allera "vero quoe iUiiin iJ
DG3 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 9G£
Ipsum egisse, cactcrosque ut hoc faciant docuisse A _ puisse, clamasse (et pace eorum dixerim) insaniisse».
perhibeatur. Sed absit boc in tanlo lalique generali ut nihil reveriti oecumenicaVsynodimajestatem,.ne-
catholicae Ecclesiae magisiro, ut qui universas perque tot pro ea pugnaniium Ronianorum pontificum
plexas Scripturje quaesliones, quae sibi conlrarije potestatem, usiâlentibus, ut \idisli, mendaciis;
\idebarilur, eique ad explanandum \el traclandum male perccptae Gregorii papae senlentiae Innitenies,
occurrerunl, nunquam dissidentes rellnquere consue- a communi Ecclesia. calholicrc sentenlia resilieiint,
vit, sua sibimet dicta discordantia reliquissef.» Huc atque ad\ ersus ej"ususum ulque doctrinam scripse-
usque in synodo Parisiensi sapientes illi, quos supe- rint, turbasque miscuerint, spicula calumniarum in-
rius riumeravimus, heerenles in salebris, in syrtibus torserint, aliaquej plura conjunxcrint sua ipsorum
navigantes, e quibus emergere nesciant, proecluso exisliroatione prorsus indigna, dum in suum ipso*
semel>abiisdemaditu veritali, qui si patuisset, aper- rum errorem Gregorium ipsum penitus reluctanlcm
la lttce, ipsius veritatis radiante fulgore, perspicue ct conlra seniieniJemaJducere, cl ejus erroris auclo-
inleuexissent, his .S. Gregorii scriptis ad Secundi- rem cogerent proflteri.
num illustratam esse obscurilalem ejusdcm littera- XLVI. Gregorius cultor imaginis sanctmcrucis.—At
rum ad Seremim, nimirum vctitum in illis a S.
cullum lalriae sacris, insuper et iidem ipsi asserunt fuisse Gregorium ima-
Gregorio impendi imaginlhus sanclae erucis adoratorem: quod sumraa cuiri
rationi vero decentem assertum et suo evemplo de- ginis laude magnaque gloria unus ex nominatis idem qui
monstratum in dicta epistola ad Secundinum. supra Jonas episcopus Aurelianensis adversus, Clau-
XLV. Adversarii reprehensione digni. — Sed ut dium Taurinenserii episcopuni agens, sic ostendit,
haec cerliora fianl, quiJ de hujuscemodi ante sacras fi cum heec ait: _r|Beatus Gregorius, de cujus diclis
imagines prostratioue et adorationecj'usdem S. Gre- nemo, nisi immemor salutis suae, ambigit, in libro
gorii papae necnon Elcutherii viri sanctissimi idcm Sacrameniorum ita meminit : Deus qui Unigcnili
eodem volumiue Adrianus pontifex scribat, sic ac- tui Domini nostri 'Jesu Christi pretioso sanguine hu-
cipe: « Sed et S. Gregorius papa in monasteriosuo manuni geiius redimere dignatus es, concede propi-
publicum fecitoralorium, et ipsum diversis histo- tius ut qui ad afiorandam \ivificam crucem ad\c-
riispingi fecit, atque sacras ibidetn erexit imagines: niunt, a peccatorum suortim nexibus libereniur. »
uhi el cum beato Eleulherio pro aegritudine sloma- Haecct alia plura|qu,busasseritur Gregorius S. cru-
chi sui ingrcssus, in oralione pariter exauditi sunt. cis imaginem adorasse, et alios ut idem facerent do-
Et ille vir sanctus Eleutherius, quem dicunt et mor- cuisse, Jonas affert.
luum suscilasse, ante ipsas sacras imagines se pro- Sed qui bene offert, male dividitjonas, dum vide-
sternens, divinam exorare elementiam cum sancto licet asserens in iGregorio cultum crucls, negct in
€regorio non duliilavit; sed fidem ferenles perfe- eodem cultum sacrarum imaginum. Curmaledhi-
olam, pariter exauditi sunt, et usque hactenus apud dis quaeipse bene conjungil? Nonne ipse simul ea-
nos eaedem veneranfur. J Haecde sancto Eleuthefio dem veneratione imaginem sanctissimoeDei genitri-
atque Gregorio. cis et imaginem | crucis ex Judaeorum sjuiagoga in
Vidisli, lector, re ipsa prostratum antesacrasima- ecclesiam voluit reporiari, ut dictum est nuper ex
gines sanctum Eleutherium cum Gregorio pro recu- ejus-epistola ad Januarium ? An non eliam idem ipsa
peranda ejus valetudine exorasse, ut nihtl sit quod simul imaginem Salvatoris crucis conjunxil imagini,
quaeras interpretalionem verborum, ubi ipsa lacta Q dans ambas Augrislino, utiisdem munitusingrederc-
proclamant. Ex quibus pariter intelligas quam pro- tur(quod Redaîestatur) in Angliam?Cur, inquam,
cul absit ab adversariorum falua illa assertione, cultu male dhidis, quas ipse una eademque religioue
quod Adrianus professus se cuin S. Gregorio eam- sancte pieq.ueconjunxit imagines crucis ot Sahaio-
dem sequi.sentenliam, adversus septlma.msynodum ris?At nibil est quod in contrarium affcrri possit:
adorationem sacrarum imaginum condemnarit, cum heec satis ad coucilii Nicoeni, Gregorii atque Adria-
polius ex ejus scriptis validissime roboraverit. ni defensionem.Deducla jam>e contro\ersiarum spi-
Mirandum plane atque dolendum est pracclariores netis et carduis, luiplanum eWlatum campum einer-
liujus saeculi ejus provinciae viros nominatim supe- gat oratio. At Carolo nullaiuies : qui post concilii
rius recensitos sub duobus imperatoribus Carolo et Francofordiensis lumuliuSjSthellicosrevocatus la-*
Ludovico ttdeo contenliose, et animo penitus refra- bores, cum expedilione adv«is Saxones rebellau-
ctario, periinaci studio, indefesso conatu, inflexi- les profectus, eos.Deilieiieflcyin dedilionemaccipil:
bili proposito voluntatis adversus adorationem san- lucc annalcs secpdcitati Fraii»rum.
ctarumimaginum contra septimam.synodum obstre-
DE FADEM SYNODO. j
et inf. Laimiiaiib.]
[ Ex Fahricio15ibl'0ili.'nu.if.
Capitulare de imagimbus non frangendis nec ad- ,D diosissiraus, et proxime stiperiore aalate Kicolaus de
orandis, sed ornamenti et memorioecausa habcndis, Cusa ex auclontate ejusdem Hincmari : nostra vero
in eadem Francofurtensi synodo, auspiciis Caroli, a.tale Augustinus] Steuchus, Eugubinus episcopus,
Romam missum et dislinciuin in libros quatuor hoc bibiiolhecarius pontificis... Breviter, citatum honori-
litulo : Opus illnslrisshni ct excellentissimiseu spe- fice hoc volumen el laudatmn lego, damnatum, re-
ctabilis viri, etc. (Vide infra)'. Dc hoc opere ita Geor- prehensum, imo jel nolalum non lego. Quod si quis
gius Cassander, epistola ad Joannem Molina_umdata Carolum imperatorem contemnat, certe talis a scri-
an. 4560, pag. 1105 Operuni: « Qualuor illoslibros toribus ejus aelaiis habitus non est- cl quod iili
adversus synodum Grjecorum de adorandis imagini- periiiee rerum ct sacrarum defuit, idassidua consue-
bus Nicaeoehabitam insignes appellavi, primum quod tudine doclisslmoruin \irorum supplevit, in quibus
illuslrissimi regis Caroli nomine et aucloiiiate, as- facile princeps f.!iitAlcuinus, ah aliquibus" Albinus
sentiente universa synodo, cui el legali Romani dictns, cujus praeciptte opera bos hbros conscriptos
pontificis inlerreant, conscripli et edili sint. Deinde ul credam, faciieiadducor,ct cum et ille rerum sacra-
quod videam eos libellos in pretib et Jionore semper rttin peritissi.nusjfueril, Carolo fariiiliarissimus,
habitos fuisse; asservatur enini hoc voiumen Caroli ei stylus salis congrual; imo inlegrum quoddam
Romeein bibliotheca Vaticana peniiiore, ubi non nisi caput iu hos librbs toiidem fere verhis in coromen-
insignes et eximii libri reponi solent... Meminerunt tariis in Joannem ejusdem Aleuini posilum depre-
ejus apud veteres, qui de concilio Francofordiensi hendi, ut prorsus Alcuini esse \ideatur; quod lamen
scripserunt, et Hincmarus archicpiscopus Rhemen- Carolus, sententiim tolius sjno i Francofordianoe
sis, vir rerum ecclesiasficaiuni penii-simus et stu- secuius, pro zclo ktt.c fidei suo nomine conscribi si
903 "LIBRI tlAROLIM..— PROLEGOMENA. - - 9C6>
evulgari voluorit, Illtidcerte constat, synoJum illam A licanas praecipueEcelcsias, in endem sententi;. fuissc,
GraecorumNicjeaeiterum habitamin celebri illa sy- ul iiidisc-Teiainillam imaginum adorationem, quam
nodo Franeofordiansi rejectam fuisse, qua parte sfa- Graeciexigere videbanlur, improbaverint. .
luebat imagiues sanctorumadorandas, omneaque, G.il-
-
(«) DE SYNODQ FRANCOFORDIENSI
ERAM.ISCI LAURENTIl SURII AD LECTOREM ADMONITIO.
(Ex llansi, ampl. CoI. c nc.)
--SyuodiapudFrancofordiam habitaenon pauci scri- scopus, impium dogma Christum DeiFilium adopti-
ptores. meminerunl, etnostraequoque aetatis hwetici vumassarens profligatum est. Atque hoeepars sola in
pJurimum eim jactitant,4anquam iu ilia damnata sit his, quaejam edimus,exstal, aliis omnihus, quae con-
cecumenicasynohisNicaenasecunda, quaestaluit ima- tra Iconomachos acta sunt, prorsus aut amissis, aut
ginespieacreligiose venerandas. Aiquead hanc suam g oerie alicuhi adhuc delifescentibus. Quod qui acci-
sententiam slabiflendani citanl Regi.ionem, abbatem derit, etsi certo aflirmare non passiiiuus , tamen pfo-
Urspergensem, etquosdam alios, cum tamen el inRe- babilis conjectura est", faclum id esse opera illorum,
ginone et Urspergensi non obscura uiriusque depra- qui quatuor illos libros contra Nicenam secuniam
vati vesligialicealanimadverti, aul eerteUrspergensis synorlum eonscripserunt, quhhoJie sub Caroli Magni
Iapsns sitjdumsub IreneaitConstantinopoli synodum nomine lypis excusi visunlur, non absque insigni
habitam : et sl quos praeterea alleganl, id more suo contumelia tam sancti et catholici prinripis, et putida
faciunl, id est, fiie nonbona. Jam vero eliamipsi hae fraude hjerelicorum nostrorum, qui 6e e\ann'elh'os
in j-e lam belle inler se concordant, ut eliamsi illis dici volu.it : quorum ineredibilis impuJentia etiam
acceiere velis, nescias cui poiissimum fijes habenda in hoc apparei, quoj cum moJis omnibus doeefe ve-
sil. Verumhoeapudid genus homines jam antiquitus lint in Francofordiensi concilio rejeclum esse Nicae-
inmorc posilum est nullius pensi habere qua fide rem \num secundum, afferunt pro se decretum Francofor-
geranl, modo suum errorem ulcunque adstruxisse vi- diensis synodi, quo illorum deplorala menlienji el
deantur. Hoc antem pro comperlo habendum est, iu quidlibet fingendi libiJo ila coarguitur, ut mirurii sit
synodo Francofordiensi nihil actum osse contra Ni- illos unquam iu cujusquam boni yin ausos esse pro-
caenam synodum, sed eam potius damnatam esse dire eonspectum. Est autem decretum huj'usmOdi,auj
quae sub Constantino Gopronyraoimperatore impiis- potius decreli parlicula qu.edam: « Allata est, inquit,
simq ab iconomachis habita est Constantinopoli con- in melium quaestio de nova Graeoorumsynodo, quam
tra_ imagines, -quamque-ifli septimam cecumenicam de adoranJis imaginibus Constantinopoli fecerunt. »
dici voluerunt, sedimpelrarefrustracoaati sunt. Hoe p Ubi homines "versuti cum vellent lectori persua-
enim est quod Urspergensisait, eam nec septimam, " dere, Nicaenam synodum bic infelligi oportere,
necafiquid dictam csse, sed quasi supervacuam ab decretum Francofordiense corruperunt quidem, sed
omnibus abdicatam. Porro aJ synodum Francofor- mirabili B~\ judicio, ut illorum impostura oni-
diensem frequentes admodum,id cst, plus mlnus tre- nibus proderetur, obliti sunt Constantinoporun
centi ex Gerraania, Galiia, Jialia eplscopi convene- -eradere, atque ejus loco Nicaeam substituere. Jam
ruut,.nec Adrianus jiontifex suos voluit legatos vero dura Constanlinopolis relicla est, nemo tam stu-
abesse_: qu.e res in causa fuisse putatur, quod Patres pidus est, qui non<aniuiadvcrtal eam synojum Frau-
qui illi interfuerunt, cam plenariam vocarunt. Nec cofordiae cvplosam esse, cujus supra meminimus.
lamen sola imaginum controversia illie agitala est, et oua. sub Constantino Gi.pronymo ab Iconomachis
contra Iconomaehorum pseuJosjmodum tonstantino- habita est Constaniinopoli. Sed valeant isti cum
poljtanam prolala sententia,%ed eliam Elipandiiieere- malis artibus suis.
tici; qui tum sedis Toletanae in Hispaniis erat epi-
(a) Fi ancofordiense.Sic dictum aFraneofbrilia, quae quae ponle lapideo connectunlur. De liac civitate ita
estridMtenum flu\ium posila : de qua haecAdria- canil quidam :
nus Rom. in Theatro urhium :-1 FrancoforJia "ad " . . T., rapidoqua3prosima M«no
Moenuinsita, vuko Francfurt am Mayn, ad dislin-_ Clarasilu |ioi>iili>que
freqncnSjvicisqnedccora
ctionem alterius h rancofordioead OJeram siiee, anli- Jnde Iraliiliionifen: nain 1'eutoimsnicoladixit
quitusHelenopoiis, ab impsratrice Helena Conslan- ' Fraucofuri: mifnsed lieeal sermoneLalino
lini Magui matre vocata. Alii dicunt hanc civitalem „ Francorumdixissevadum, elc.
anrio 774. exstrui coeptain a Franconibus sub rcge Civilas hbc lempore est imperialis, nc hinis nundi-
Carolo Magno, postea vero coilapsam et a Franco nis quotannis celeberrimuin nobilissimumque totius
MarcemirilVflIio-(uli scribitlluiiibaldus) duce Fran. Germanij. comorium. Hie Romanos reges eligi a
conieerestauratam, ab eoque denominatam. Civitas priiieipihus electoribus mos est: pluribus aliis privi-
.Uaecjn duas parles a Moenoperflucnte distinguitur, legiis haeecivitas ab imperatoribus donala est. "
IN EAMDEM SYNODUM MANSI ADNOTATIO,

-Uirum hocconcitio acta concilii Nicmni II de cultu rex ChristianissimusJ^rancofofdiensi conventu, ej'us-
imaginum reprobata fuerint. dem erroris(iconoaiaehi_e)supprc3sit insaniam qnam
Ita docuerunt hoc iempore Alanus dialog. iv, cap. infelicissimus quiJam Felix in Gallias et Germaiiiain
18 et 19, et dialog.v, cap. 12 et I5;-Sanderuslib. H invexerat. i iMatina in Vita Adriani sic ait: i Rien-.
de Imaginibus, cap. S, et lib. vu de visibili Mo- •nio.posl TheopliylactusetStephanus episcopi insi-
narchia, num. 613; Surius in pracfatione huj"us gnes Adriani nomine Francorum -etGermanorum sy-
concilii, verbo, Conciiium; Vasquius lib. n . de nodum habuerunt, in qua ct synodus, quain sepli-
AJoratione imaginum, disp. 1, cap. S et seq.; mam Graeciappellabant,.et hdercsisFclicianajle tol-
Suarez, tom. I, pag. ~>,disp. 54, seet. 5, Confirina- -
lendis imaginibus ahrogaia est. Idem fero dicit
lur ûctoritatc conciiii Senonensis in decretis flJei Paulus jEnii-ius lib. n de Gcsfis Francorum prope
eap.teli, uoi-sieait : s Carolus MagiiusFrancorura- flnem : ait eniin concilium Francofordiense egisse
<K>7 B. CAROLl MAGNlOPP. PARS II. SECTJG II. 9G8
contra haareltcos damnantes imagines : c Et imagi- ;\ cardinales Rellarminusct Baronius, ipsos Palrcs con--
nibus, inquit, suus honos ser\atus est. . Blomlus' cilii coram legalislsummipontificis «t principe catho-.
decad. n, lib. i; Sabell. lib. et enheade vin. Nau- lico, septimam syooium auetoritale pontificia cqn-
clerus generat. .27;-GabIisardusArelatensisin Chro- _ ftrmalauicondemnasse, et Adriano summo pontifici
nol.-,-ann.-SI<1.Alanus praedictoloco refert hoereli- restitisse. Accedi^tquol si ht|jus""sjTiodiauctorilale
cum quemdam]Anselmum Riid affirmasseNicaenam Nicaenumconeilium damnaturii, atque ila error ico-
synodum pseudoseptimum concilium Gonstanlino- nomachorum*x mala cliam informatione reipsa ap-
politanum de abolendis imaginibus tanquam haereli- probatus esset, certe anle nostra tempora, illius cno-
cum exsecrasse, idemque fecisse Adrianum papam ris aliquis sectator ejus auetorjtate se suamque sen-
el Carolum regem FrancofonJije. tentiam munire studuisset: quod tamen nullus fecif,
Nicaenam n synodum a Patribus huj'us concilii maxime cum paulo post Carolum Magnum in cadem
condemnatani csse sensit reverendissimus el illu- Galliaexortus fuerit Clauiius Taurinensis, qui erro-
slrissimus cardinalis Baronius. Jam anie illum fcre rem Illum in Occidentalem Ecclesiam iniroJucere
idem iscripserat reverendissimus- et illustrissimus voluit: quem sane plurimiim oonfirjnare^potuisset
cliani cardihalis Beliarminus libro vn de linagi- auctoritale Ooeitfentahsplenar.j conc.ilii, siorrflrcnr
nibus, cap. 14, etc. Sed ab eorum senlentia me iilum defin.lionecontirmasset. Atvero neque Clau-
prope invilum abducunt duaeraliones ,quarum prima dius in-suum liarvqrcmillud adduxit, neque Jonas Au-
est quod cuin hisloriaeet acta concilii J'eferant lega- relianensis, quicpnlraillum eodem tempore scripsii,
tos'summi ponliftcis Adriani, quos Ado in Ghrontco et ilhus fundamenta confutavit,-quidquam deooncilio
ThBophylactumet Stepbanum nonflnat, huic concilio £j Francofordiensi jrespondit, Tel qnoad lianc partem
interfuisse, fieri nonpotuerituttolumconciliuni igno- scripsit. Addo ~i extrcmum, quod Roraana Eccles'a
raverit qua auctoritafe vera septima synodus-Nicaena nullumunquamprovinciale concillum quoadpartent
congregata, el quid.in ea definilum fuerit. Nam cum ahquam eliam approbaverit etreceperit, iiiouoialia
lieecsynodus paulo anle sub eodem pontifice coaeta quaJahiox parte cum perlinaeia et haeresi aherra-
esset, non poluerunt legati ejusdem.pontificisaucto- tum-fuerii. Hoc pro\inciaIe concilium, quoad eam
rilatera et doctrinam lllius ignorare. Ergo etiamsi partem quaede servituieet filiatione Chrisli.definhit,
falsi rumores sparsi essent 'dcllla vn synodo, ut Ge- ab Ecclesia receptum*t approbaium cssesupra-anno-
nebrardus nesciojpio funilamentojiflirfflat,potuissent tavi. non est crgo crcdibile quod eodem hoc conciljo
. ^Palres*coiicilii Francorfordiensis a Jegalis summi N caenasj-nodusulla rationecondemnatafuerit. {Juare
"ponlificisinslrui,ImoIpsinsque vn synodi scriptis infor- non possum non hac in re illam tueri scnteniiam
mari ac doccri; cum celebratio Nicaeniconcilii quaejiucloritatibus etrationibus supra allegatis«tu-
,esset in universa Ecclesia res celeberrima et maxime nita, sacrosancti cecumeniciconciliilSicaenf iiaucfo-
Y>ubJicata, non est crelibile quod inter episcopos uni- ritalem contra omnes iconomachos plurimura defen-
versaeGaliiaeet Gerraanla. hocloco congregatos neino dil, exornat et auget. Sed dices, quid est responden-
repertus fuerit, cui de congregata sepiima Nicacna dum ad auctoritateslibrorumCarolinorum.Ifincmari,
svnodo, ejusve per ponlificem faela approbalione ni- Aimoini, abbatis Urspenêns;s, Reginonis, Adonis
liil plane consltierit. Accedit quod crror ille adoramli et Joannis Avenlini, qui omnes aflirmanl seplimam
imaglnes ut deos. potiusest error genlilium, quam sjTiodumin concilio Francofordiensidamnatam esse?
aliquorum haerellcorum , vel eorum qui fidemChristi Cderus Respondeo, Divbrsi.diversa seniiunt; Alanus, San-
profiterilur." Ergo nulia ratione oredibile est, quod ct Surius locis supra allegalis dicunt,pseudo-
"Hellarminus ot Baronius exislimant Paires concihi «eptimamsynodum sub €opronjrmo Gonstantinopoli
Francofordicnsls -id cxistimasse, aut propter solos hahiiam a Palriiks liujus eoncilii condemnatam esse;
ruraoresfalsosl'1 temere credidisse, praesertim cum sed cum praedicfihistoriographi scribanl omnesillam
'nulla tunccsset in Ecclesia iliius erroris suspieio, pii- sj"nodumsepliniam hic condamnatam oua. pro a.l-
que ct catholici fuefinl episcopi hujus eoncilii, de orandis imaginibus hahita est sub Constantino =el,lre-
quibus suspicari non liceal quod pravo aliquo alfectu ne, sine dubio non illampseuilosepliniiim, sed polius
erga Orientales commoli, Patribus sacrosancli con- 'Veramseplimam sjTiodmn eosinlcllexisseconceden-
cilii Niceenierrorem attribuerint, vel eorum senten- dumcst; quia lioec,non illa proadorandis dmagini-
tiam instar haereticorum in deleriorem partem inter- Lus tempore Jrenae imperalricis celebrata fuit. Vas-
.pretati fuerint. Altera ratio", quae me a Baronii et quius libro n de[Adorat. cap, 7, dispulalionis scpti-
Bellarmini sententia compeilit recedere, liaee est: jnar, aiiique plures concedunt, apud Iirncmafum aliosr
quod Patres hujus concilii sa*peprofileantur se proque praedictos scriptores rcrum Germanicafum 'fle
cedere sub obedienlia 'Romariipohtifibis;' et in libro Nicoeiiasynodoj senTionemesse'"; sedid, "quodrefe-
Sacrosyllabo-sub -finem,durn seiitentiam contra hae- runt, falsum csse, falsaque pseudo-Caroli relatione
reticos proferunt; subjungant haec yerba: <iReser- deceplos ita sensisse, adeoque non majoremiidem
vato per omnia j'uris privilegio summi poritificis ilo- 1 ipsis quam pSeudb-Carolinis lihellis, aitribuendanj
-mini et Patris nostri Adriani priinae sedis beatissimi esse. Ego vero cum Francisco-Suarez viro doctissjroo
papae; »_item quod iidem Patres in lioc concilio soepeD opinor (Suare&,\tomA,disp. S_. sect.%)hanc respdn-
-profiteantur, semajorumlradilloncs.sequj -etab eo- sionem inflrmls conj'ecturis et tesiimoniis" '' " niti, quoe
~-r •
rum vestigiis non discedefe; ef quod CarolusMagnus, sibi ipsis' non constant:
quihuic concilio interfuit, in epistola adepiscopos t Naminprimis, ut incipiamusapra.fationel_Ii-Ph'iIi,
Hispanieedicat, se in primis-consuluisse aposlolicae in qua toius discprsus superiorisresponsioiiispraccipne
sedis pontificem, quid de causa in illo concilio ira- fundaiur, nulla fldes ei adhiberi potes'.: nec verisiniile
ctata senfiret: quodque paulo infra haec verha subest reliquos onines hisloricos illi soli fuisse innixbsj,
jungat: t Apostolicaesedi, et anliquis ab inilio na- «Primo quidem, quia auctores praecedentisopinio-
.scenlis Ecclcsioeet catholicis traditionibus tota men- nis dubitant an in illa praefationeutosl in suo origi-
tis Intentione, tota cordis alacriiale conjungar. $ Quae jiali, Francofordiense concilium nominetur; et pro-
"sanePatrcs concilii profileri iibn potuissent, sisacrq- babilius credunlt, parenthesim rllam, in qua Franco-
sanctam Niceeiiainsynoduih a sede apostolica confif- fordiensis conciliiifli mcnlio, fuisseab ahis intcrpo-
*"malam conaemnassent. Nam, *ut supra prohavi,Jla- ex .sitam. Quod si hoc.verum est, ncque Hincmarus,
" falsa informatione non potuerunthaec in facto errare. ncque alii histbrici potuerunt ex bac^praefalionesu-
que si scienteret per efrorein fecerunt, ulique , mere illam sententiam de damnatione synodi Nieaena;
cum pertinacia et haeresiista fecerunt; atque ita de *in Francofordiensi, sed adsummum. in alimio con-
auctoritate sedisapostolicee ahter senserunt, aliter ,venticu!o imperitorum ot haereticorum hominum, * -
locutifuerunt. Quaecum meo judicio de lanto et lali a quibus forlasê lfber ille editus e^st, •
episcoporumC03tunon sint praesmnenda, non x?stvc- i Unde sumilur secunda conjectura: nam oroninm
risiniife id, quoJ aiunt reverencissimi el illuslrissiini rccie senlier.iitunjttdicioliber ilie non fuit a Garolo
~a- LIBRl CAROLINI.— PROLEGOMENA. 970
magno editus, sed ab aliquo vel aliquibus haerelicis,A 1 caenam synodum edito, et ab imperatore Romam
qui jllnm vel occulte vel palam Carolo obtulerunt: misso per quosdam episcopos, non eonsonat cum
Carolus autem illum ad pontiflcem Adrianum misit, eo, quod Hadrianus refert, Carolum misisse ad se
qui in scripto ad Carolum de imaginibus, librum librum per Engilbertum abhatem.
illum ex professoeonfutavit. Quaeomnia lale probant . i Denique de aliis historicis omnibus necessario
Alanus supra, el Bellarminus dicto libro secundo, est fatendum, aliquem errorem in eorum seriptis
capitulo decimoquinto; ergo non est verisimile contineri, nam in primis Aimoinus, quem abbas
Hincmarum virum catholicum et doctum, ex sola Urspergensis secutus est, expresse dicil synodum
illius libri auetoritate factum illud concilioFranco- Francofurti damnatam, Constantinopolicongregatam
fordiensi altribuisse. cur ergo interpretabimur eos de Nicaena
- Tertio, quamvis ille liber tempore Caroli editus fuisse;loqui?
~ Dices, Qui addunt, Sub Constaniinoet Irene.
fuerit, tamen de pr__fatione,qua. nunc ei praefigitur,
merito Alanus et Surius dubitant an sit antiqua, vel « Respondet Alanus, illos libros quoad banc par-
nuper ab aliquo haereticoedita et supposita, vel sal- ticuiam ab aliquo Iconomacbo fuisse corruptos.
temoorrupta : nam qui preefatur, vel ficto vel emen- Verum quia hoc probari non polest, nec fleri satis
tito nomine Eli. Phili. se nominat, ut seipsum oc- verisimile, dicam polius Aimoinum errasse, igno-
cultet, quod statim suspicionem alicujus deceplionis rantem quo tempore Constantinopolitanapseudosyn-
generat, preesertim in re adeo lubrica, et ex se su- odus congregata fulsset.
specta. Et praeterea, quantum ex his quae Alanus • t Deinde Regino, quem Aventinus imitatur, illam
capite decimooclavo refert, conjectare possum, ipse ~~\ ' synodum vocat pseudosynodumGrmcorutn, quo no-
Eli. Phili. se alium a Carolo esse ostendit: nam ex mine appellata est ab omnibus catholicis illa synodus
professo in eadem praefatione oslendere conatur Ca- Conslaniinopolitanavn,nam Niceenanec pseudosjrn-
rolum fuisse illorum librorum auctorem, re prius odus appellari poluit, cum verissima' iuerit, nec
deliberata cum episcopis concilii Fraucofordiensis; Groecorumtantum, cum universalis fuerit, et summi
fuit ergo auctor illius praefationisEli. Phili., non Ca- pontiflcisauctoritate coacta, cujus contrarium de illa
rolus : et illa praefationon fuit edita tempore Caroli synodo ibi iudicaiur.
magni: ergo nihil probabile de illa credi potest, nisi « Dices : Quomodoergo dicit Regino illam syn-
quod ab eodem sit edita, a quo denuo.liber ille in- odum fuisse factam, pro adorandisimaginibus? Re-
venlus, vel typis mandatus ante quadraginta quatuor spondetAlanus, legendum esse, vro non adorandis :
annos solummodo.-Et minimum improbabile fit; et particulam non vel incuria vel malitia fuisse sub-
Hincmarumet alios antiquos historiographos ab illa latam. Sed est difficilisresponsio, cum id probari
preefafione sententiamsuam hausisse. non possit. Libentius dicerem ignorasse illos aucto-
- « Quarto obstat {quodSurius notavit) quia auctor res quid in conciliis Graecorumtractatum ac deflni-
praefationis dicit, synodum illam, quae a Francofor- tum fuerit; sicut de Niceena sjmodo prior opinio
diensi damnata est, Constanlfnopoli fuisse celebra- dicebat: nec sine fundamento, quia illa pseudosyn-
tam: ha;cenim ejus verha referuntur : « Allala est in odus Conslantinopolilana nunquam est in Latinum
« medio quaestiode nova Greecorum synodo, quam . conversa, quod nobis constet : et synodus eliam
« de adorandis imaginihus Constantinopoli fece- Nicaena post longa tempora Latinitate est dbnata;
t runt: » ex quo verbo colligi potest, eum non de; p el ex hisloriis illorum temporum nihil fere certum.
Kicaena, sed de Consianlinopolilana synodo loqui: •- scire potuerunt de his quae in illis synodis tractata^
vel cerie, cum dicat, in illa synodo actum essedei sunt.
adorandis imaginibus : cumque etiam dicat (ut Bel-- . t Ad verba Adonis Alanusacute respondet, verba
larminus refert) Constanlinopolimsitam esse in Bi- illa, « pro adorandis imaginibus non esse conj'un-
tbynia, colligitur hominem illum prorsus fuisse im- genda cum prsecedentibus,sed eum subsequeulibus,
peritum, nullaquefide dignum : aut certe inferri po- interposito comate hoc modo, « pseudosynodus,
lest, eum ex*aliqua traditione aut fama credidisse: quam septimam Graeci appellant, pio adorandis ima-
quamdam Constantinopolitanamsynodum rejectami ginibus ahdicata penitus, > id est, in defensionem
esse in Francofordiensi, ignorasse vero quid in eat adorationis imaginum, penitus ahdicata est. Qui
actum fuerit, et ex errore id addidisse. sensus est quidem satis consentaneusverbis ipsis :
c Ex his eliam conslat quam sit infirmum testi- immo vix aliter commode construi possunl, quia
monium Hincmari,ut credamus eum lestatum esse,, nulla synodus appellata est septima pro adorandis
concilium Francofordiense damnasse synodum, Ni- hnaginibus. Quod si hic sensus verus est, fortagse
caenamex sola auctoritate praefationisliiiri Carolini;; Regino verbis Adonis fuil deceptus, nam vel aequales
cum verisimiliussit Hincmarum lalem praefationem t fuere, vel Regino junior fuit: floruil enim Regino
nonvidisse. Unde Afanus supra merito fidem non.i_ anno nongentesimo decimo, tesle Trithemio, et
habet huic testimonio, nec credit esse Hincmari,, tamen Ado texuit historiam usque ad annum oe-
quia nec liher ille Hincmari, unde sumptumdicitur,, tingentesimum sepluagesimum septimum : fuit ergo
exstat, neque ad nos pervenit, nisi ex relatione Illyricii Ado vel antiquior, vel, ut minimum, eequalis : fieri
haeretici,cui nullamfidem adhihemus, neque scimus5 D non potuit, ut Regino verbis Adonis non salis inlel-
unde fragmentum illud decerpserit, preesertim cumj lectis deceptus fuerit, et ab eis occasionem errandi
Trithemius inter opera Hincmari illum non nume- i- sumpserint abbas Urspergensis et Joannes Avenlinus,
ret. Deindein illismetverbis multa sunt falsa, et iuterr qui absque controversia sunt longe recentiores. Imo
se pugnantia, vel parum probabilia. et de Aimoino, vel Annonio idem dici potest, si
« Prinium, quod asserit in quadam vn synodo D foriasse ille est quem sub nomine Ammoniimonachi
Graeeorumquosdam dixisse imagines esse confrin- refert Trithemius scripsisse de rebus Francorum
gendas, alias vero esse adorandas; nam boc non ina. anno nohgentesimo. Quod si bie sensus non proba-
una synodo, sed in diversis aecidit: et ita videlurr lur, potius dieendum est (sicut de aliis) ignorasse
utramque synodumconfundere, nam ulramque illam a Adonemquidlractaium sit in pseudosynodoConstan-
partem dicit, non sano intellectu esse ibi deflnitam. linopolitana, falsoqueexistimasse, in ea esse deflni-
Deinde, quod ait synodum Nicaenamsine' auctoritatee tum imaginibus esse periectam Iatriam tribuendam,
papae fuisse habitam, etRomammissam.
- Rursus, quam nomine pseudosynodi Graecorum, Nicaenam
quod aitRomanumpapam illam synodum a. sjmoduin intellexisse,
Nicaenamad se missam, et in Franciam direclamn « Ex his ergo omnibus saltem concluditur evi-
ut ibi (sicut indicat) examinaretur, vel corrigeretur,, denter nulluro ex historiis posse sumi flrmum argu-
est per se improbabile et ab omni vera Mstoria a menlum, quoexistimetur, ConciliumFrancofordiense
alienum. contra veram imaginum adorationem, aut contra
«Deniquequod ibi dicitur de voluminecontra Ni-- synodum Niccenam aliquid definivisse. Ostendimus
PATROL.XCYIII. 31
971' B. CAROLI MAGNI,OPP. PARS II. SECTIO!II. 972
item manife§tis indiciis et rationibus, .non.potuisseA , sem in defensionem imaginum ad Carolura Cah um
concilium Francofordiense. si in eo de causa ima- scripsil, initio illius operis meutionem faciens con-
ginum actum est, aut sentenliam Iladriani papae, et cilii Francofordiensis, solum dicitin eq damnatti;n
Nicaeniconcilii veram deflnitionemet auctoritatem esse errorem Felicis de flliatione Chrisli adoptiva,
ignorare, ,vel ab eis sciens et prudens dissenlire, nullam mentionem| faciens, quod causa imaginumin
suppositareverenlia,quam ex ejus actis quaeexstant, illo concilioacta fuerit; et Walafridus Slraho In li-
scimus sedi apostolicae,detulisse. Relinquitur ergo, bro de Hebus ecclesiasticis capiie oetavo mentionem
necessario fatendum esse vel historieos errasse, vel faciens erroris Graacorumcirca imagines, dieii dam-
aliqua ex ,parte corruptos esse eorum codices, vel natum esse in coneilio Romano suh Gregorlo UI, et
certe npn tde vera, sed de Jalso nominata septiina suhdii: c IpsadeniquequerelaGraecorumlemporibus
synodo locutos fuisse. Et quidem de testhnonio prae- « JionaememoriaeLudoviciimjjeratoris, in Franciam
fationis .Carolinee, et testimouio Hincmari, nulia « peiiata, ejusdem principis pTovidenliascriptissyn-
omnino esthahenda ratio: illius quidem,quouiam est « odalibus esl confutata. J De concilioautem Frau-
ignoliauctoris, et suspeoti, et quia non constat quo cofordiensinullam mentionem faeit, cum tamen Wa-
temporeaut loco scripta ,sit, aut edila, \el jnventa, lafridus ejusdem fere aetatisauctor fuerii. Non orgo
et quia aperla continet mendacia, etfalsa testimonia, carel hic modus dicendiprobabili conjectura.
quaeNicaenaesynodoimponit: bujusvero, quia non con- i Quia tamen jtot historis., queeme.ilionem fa-
stat lale testimoniu messe Hincmari, nisi ex relalione ciunt concilii Francofordiensis, referunt aliquid de
bominis Jiaeretici, et bostis imaginum -.et jpiia ea imaginibus ineo aetum esse, suspicaricogunt aliquod
ipsa,' quae in illo vtestimonio referuntur, parum sunt j, habuisse hujus rei fundamentum, ei saltem traditio-
verisfmilia, et aliis certis hisioriis consentanea. ne vel fama publica ad eorum aures pervenissc, qui
Videatur integrum opus ipsius Hincmari quod editum boc seribere coepefunt,Adouisnimirum, vel AimoinS,
est anno 1615 Parisiis, ubi sine ulla lectionis varietate autReginonis. Quare cred.bileest Hadrianum papam
Conslantpiopoli legitur. Quaeopuscula nunc integra cum legatos suos ad concilium Francofordiense imt-
reperies in bibliotheca yeterum Patrum anno 1618 teret, pei illos etijim misisse acta concihi Nicaaii,
Coloniasexcusa. De reliquis vero auctoribus, cum ne- quod illo eodemtemporefinitumluerat, ut deliiiiiio
gare non possimus errorem aliquem in eorum libris illius totiOccidenfiinnotesceret. Atque ilalieii faci-
reperiri, .omnino eneryatur in hac parte eorum aule potuit, ut in concilioFrancofordiensi nihil denuo^
ctqrjlas. Propter quod posset aliquis libere negare, de imaginibus ageretur, vel scriberetur, praeieraccc-
quidquam aclum esse de imaginibus in concilio ptationem concilii Nicaeni,ct consensionemillorum
Francofordiensi, neque pro illis, neque contra illas, patrmn in damnando pseudosynodoCoiistanlinopoli-
quia nequeexstant acta illius concilii quoad hanc lana : et hoc fortasse est quod Ado bievibus \erhis
partern, neque ullus auctor catholicus ea se vidisse referre voluit juxia sensum supra traditum : et ea-
refert : nam quae haerelici islo tempore sub hoc dem est aliorum sententia, qiuamvis circa res alias
nomine divulgarunt, ab eis plane .conficlasunt: unde vel circumstantias periinentes ad illam pseudosyn-
neque exeinplardesignanijex quo illa translulerint, odum Constantiuopolitanam,errorem aliquem ex iguo-
neque locum in quo hactenus deliluerint, ipsique rationehistorioemikcuerint.Quemerroremposteriores
invenerint. Neque etiam ad verbum deser.bunl acta bistonci, .ut vidimus, emendarunt, partim ratione et
concihi, sicut in aliis coiicihis fit, etsicut noshabe- p*- certa conjectura ducii, partim quia de Nicaenasyn-
mus eam pariem hujus concilii, quee est de flliatione odo clariorem nolitiam adepti sunt. Sic igitur in fe
adoptiva Chrisli. tam ineeria ineritb conciliumSenonense eam partem
ii DeniqueJonas Aurelianensis, qui paulo post Ca- probabiliorem elegit,quae ait concilium Francofor-
rolum Sfagnumfloruit, et contra Claudium Taurinen- diense Nicaenon consensisse.
!
I
EX RATALIS ALEXANDRI ]
DISSERTATIONE BE IMAGIMBUS
EXCERPTA. I
|I. — Proponitur objectio Dallrniex libris Carolinis esse imaginibus exbibendum. « Solum, inquit, Deum
petita. colere, ipsum adorare, ipsum glorificare debere, to-
•D
DafleeusCalvinista aliique ejusdem sectae, et For- lius divinje Scripfuraj tuba terribilis intonat. Unde
besius aliique Lutherani scriplores, contra dogma cavendum illis esi, et modis omnibus periimescen-
catholicum de imaginum sacrarum veneralione, li- dum, ne dum imaginum cultumet adorationem Chri-
brorum Carolinorum doclrinam dbjiciunt, et probare stianae religioni ingerere nitunlur, singularem unius
nituntur eam seplimeesjmodi decretis plane esse con- Dei cullum et adbralionem frustrare \ideantur. Qute
trariam, ejusque definitionemet fundamenta omnia duo ita inter semutuoreluctantur,ut siunum sleterit,
convellere. Qu.c luculentiora sunt, bic expono. aliud starenon possit.... Solus igitur Deus colendus,
1. Obi Scnpturae loea examina\it CarolusMagnus, soius adorandus, 'solus gloriflcandusest; de quo per
quee Nicacna sjmodus ad hanc causam prottderat, Prophetam dicilur : Exaltatum est nomen ejus sotius
identidem testatur, quam illa constiiuit, imaginum (Psal. CXLVIII,12). Cujus etiam sanclis, qui trium-
« adoraiionem, neque per palriarchas, neque per phato diabolo cum eo regnanl, \ eneratio exbibenda
prophetas, neque per apostolos, neque per aposloli- est. Imagines \ ero omni sui cultura et adoratione
cos viros, uspiam institutam esse . (Lib. u, cap. S); seclusa, utrum in basilicis propter memoiiam rerum
et toto ejusaem libri cap. 25 probat, « Nusquam ab geslarum et ornamenlum sint, an etiam non sint,
aposlolis, excmplis aut verbis, instilutum fuisse ima- nullum fidei catholicoe afferre polerunt prasjudi-
gines adorare.» Legendum eliamlibriprimi caputSO. cium : quippe cum ad peragenda nostrae salutis
2. Lib. ii .illiusoperis, cap. 21, solum Deum reli- mysteria, nullmn penilus offlciumhaberenoscantur.»
gioso cultu colendumet adorandum probat libri illius Et lib. i, cap. 2, Nicaensesjnodi Patres sic per-
auctpr, indeque coUfgit aullum cuJlum religiosum stringit: t Kon gratiam Dei in ea veritate quaerunt,
973 LIRRI CAROLINI.— PROLEGOMENA. 974
de qua pia Veritas etyera Pietasdixit: Si permanseri- A j miraculorum insignibus coruscantes, vel certe ip-
fts in verbomeo, cogttoscelisveritatem,elveritaslibera- sum Dominum; imagines vero et geniilium errorum
bit vos (Joan. vni, 51, 52); sed in imaginibusartifi- vanilate prolalae sint, et nullam salutis exhibitionem,
cum industria formaiis, quae spectatores suos ple- nullam sacranieuli alicujus mortalibus praerogaiivam
rumque, ob rerum gestarum memoria-m,inducunl in adducant, sed opulis tantunmipdq favean^, per quos
admirationem; adoratores vero semper in errorem. jjuasi per qubsdam legatos gestarum rerum memo
Non enim mediocris est error, cum alind adoratur riam eordibus mandent Unde datur inlelligi non
religionis cultu quam is qui dixit: Dominum Deum picturas, sed Scripturas, ad*nostraefjijei eruditionem
luum adorabis,el illi soli servies(Deul. vi, 15). _> esse concessas. Quara ergo sil incaufum, quamque
5. Ne quis cavillator, inquil Dalljeus,Jiic obtrudal a ratione remolum dicerp : Sicut divinee Scripturaj
solemnem latriae et duliae,cultusve absoluli etrela- libros, ita imagines ob memoriam venejrationis ha-
livi distinctionem, Carolus omnem omnino adiniil bemus, facile intelligere potesl quisquis divinarum
imaginibus in religione cultum, non adoratiouem Scripturarum cogiiitionera habet. J Et post multa
modo dhinitatL debitam, sed eliam « cultum, obser- sacrarum litterarum elogia heec subjungit ; « Nihil
vationem (Lib. n, c 25; lib. ui, c 18), venerationem igilur borum quae perstrinximus, sive his similium,
(Lib. II c vel
27), honoremque eum qui collo inflexo qu33brevifatis studio praeteymisjmus,in imaginibus,
o iinaginum adorator, o rerum msensatarum culior,
(Cap. 50), papite spmmisso exhibetur (Cap. i),
vel thuris et luminanum oblatione (Cap. 2) J constat: invenire posse te qonstat, quaedum his omnibps nie-
quaevoces cultum quemvis religlosum, etiam latria ritorum praerogatiris careant, dolendus poiius quam
inferiorem complectunlur, eumque adeo quem hodie g'- mirandus es, cur ea_>divinis Scjiptui-aehbris, in qui-
Ecclesia Romana imaginibus deferendumputat. Vull bus tot b.onareperiuntur, aequiparareaffectes.Tu qui
enim Tridenfina synodus fldeles «imagines venerari, fidei tuae puritatem in imaginibusqonservarete dieis,
osculari, et coramiiscaputaperire, acprocumbere. r> supplex eis astare meraento,'cum thymiamatibus :
\. Negat Carolus eam iinaginibus exhibendam, nos praeceptaDomini solerti indagatione perquira-
vel venerationem, quaesanctis vita functis, vel ad- mus in divinaelegis Codicibus. Tu luminaribus per
orationem, queevivenlibus ex charilatis el salutatio- lustra picturas, nos frequentemus divinasf_cripiuras.
nis ofiicioexhibetur; boc esl, civilem salutationem, Tu fucatorum venerator esio eolorum : nos vene-
ijuoereligioso cultu longe inferior pst. . Si igitur an- ratores et capaces simus sensuum arcanorum. Tu
geli, inquit, sive homines, minime adorandi sunt, depictis demufcere tabulis, nos divinis mulceamur
salva adoratione quae charitatis et salutationis ofli- alloquiis. Tu figuris rerum insta, in quibus nec vi-
cio exhibetur, multo minus imagines, ,quae rationis sus, nec auditus, nec gustus, nec odoratus, rfec ta-
-expertes sunt, nec salutatione nec jidoratione djgnae, ctus est: nos inslemus dhinae legi, quaeest irrepre-
eo quod insensatoesint, adorandaesunt: o_u,ae ~\ ad- hensibilis, in qua iestimonjum Domiiii, justitiee j>ive
orandae non sunt, imo quia non sunt, duplex illi in praecepta, timor sive judicia ejus inveiiiuntur.' >
ltac parte deliquiumpatrare perhihenlurj sive quia 6. Idem aiictor indignatur sanctorum martyfura
eas adorant, sive quia ut "hocfacerent, ab apostojts et confessorumrejiquiis el vestibus iniagines a Ni-
sibi traditum esse mentiuntur. i>Haeclib. 11,Gap.25. caenisin honore coaequari.Nullam ergo omnino reli-
5. Ne saeris quidem vasis eequiparari imagines giosam veneralfonem imaginibus exbibuit; cum
patitur librorum Carolinorum auctor, aut divinarum apud omnes jn confesso sit, eam quoe reliquiis de-
Scripturarum Codicibus; Nicaenisqueirascitur, qui!G fertur,,longe infralatriam esse*.c Sanclorum, jnquit,
eas res inter se comparaverant. At qui jmaginibus corpora venerari, eorumque reliquiis lionof«m ex-
hodie defertur honos, longo interyallo superat eum hibere non sine causa vetustas admisit.... Dicant
qui vasis voluminibusquesacris in Eeclesia habetur. Illi ubi unquam jubeamur fmagines adoraie? Sancti
c Quanta (inquit) excellentiavasa divino cullui man- in coelestibussedibus cuin Christo vivere ,et eorum
cipata imaginibusemineanf,divime legis yistrumenla pssa quandoque resiirfectura cfedpnlur :atimagines
demonstrant; cum utique illa, praseipiente Domino nec vixisse unquam creduntur, nec resurreclm'se....
per Moysen in testimonii tabernaculo coiidita, et inimaginibus ergo qiiaenec vjxisse unquam credunliir,
stituente vatum sanctissimo David, per jSaloinonem nec resurreeturee, sedaut ignibus aut carie consur
intemplo Hierosolymiscondita atquedicata, et typi- mendaeperhibentur, adorationem soli Deo debitam
corum sensuum arcana significaverint, et in his quae ' impartiri, aul segnitiei est, si utcunque agiiur ; aut
ad Dei cultum pertinent, diuturni minislerii officium insaniee,vel potius infidelitatis, si pertinaciter de-
geslaverint. Ha. autem, salva ralione cherubim sive fenditur. Nos itaque nec cum Vigilantio, ejusquese-
Ijoum et leonmn, qui non ad adorandum, sed ad re- quacibus, reliquias abnegantes, nec cum Simone
rum fttturarum significationemconditi sunt, nqp so- ejusque complicibus imagines adorantes, et reliquiig
lum a quoquamsanctorum non conditae,vel dedicatae, sive sanctorum corppribus opporlunum obsequium
sed pene cunctorum divinaelegis qracuiorum festi- exbibemus ; etbasihcas, proutlibet, sanclorumima-
moniis usquequaque sunt abdicalae. Haec quoque ginibus, sive etiam auro, argenlove exoinamus; et
vasa, quaead peragenda nostrae redemplionis jnyste- servilium adorationis, sive culturae, soli Deo, cui
ria, sancta habet Ecclesia, semper sunt fidelibusoe- D soli debeiur,' ipso qpitulante, impendimus. » Heeeli-
cessaria, semperquein divinocultu officiosa.In vasis bro in, cap. 2|.
igitur Deo sacrificium, non in imaginibus offertur.... Multo minus patitur jmagines componicum cruce,
Denique sine imaginibuset lavacri unda, et sacri li- quia crttcis vexillo anliquus hostis, non iraaginibus,
quoris unclio percipi, et thymiamata adoleri, et lu- viclus est; et crucem jubemur tollere, non imagines.
minaribus locasacra perlustraij, et corporis et san- «'Non sunt igitur imagines cruci aequiparaudae,non
guinis Domjniciconsecratio eflici potest; sine vasis 1 adorandae, non colendee, sed huic mundo ,cum cee-
vero nunquam. Namet nostfae salutis auctor, cum teris queemundi sunt lelipquendee. t IIa;c libro n
el Veteri Tesiamento terminum et Novo initium po- cap. 26.
nerel, nonjmagiuem, sed.calicem accepisse perhibe- 7. Hunc auctorem ne relativam .quidem venera-
_ tur: el".per prophetam Dominus non ait : Munda- tionem admittere cqnstat e?Llibro ni, cap. 16 : « Di-
mini, qui ferlis imagines, sed : Mundamhiigui feriis cant igitur, inquit, quibus hoc tam peculiare est di-
msa Dominit (Isa. LII, 11). Hseclib. n, cap. 29. cere, quia imaginishonor in primam formamtransit:
Et cap. 50 : « Dhinae Scripturae libris, inquil, dicaut s'ihoc legerinl, aut quibus valeanl testimoniis
imagiues rite sequiparari uon possunt: cum Scri- approbare ; Dominus namqueet Sahator nosternon
pturae divinaesint a J)eo praedestinatee,et per mo- aii :-Quandiufecistis imaginibus, sed: Quandiu feci-
menla saeculorum ad humanoe salutis emolumenta Stis uni de ininimis istis, tnihi fecistis (Matth. xxv,
clemenii exhibitione concessae,habeantqueauctores ; iff). Nee- ait : Qui imagine_, sed: JQuivosrecipit, me
sanctos et veucrabiles viros yirtulum lampadibus et; xecipii (Malth. x, 40). Et lib. JV, cap. 10, de Epi-
97S B. CAROLl MAGNIOPP. PARS II. SECTIO D. 976
phanio diacono sie loquitur : « Dixil enim, imaginem JA.ipsiusque oblatos majestati, ab eosmissos ad Hadria-
per nomen significationis,ad pnmee formaehonorem, num Romanum poniificemper Angilhertum abbatem,
id esl, ad sancti in cujus nomine praelilulatur, ve- ut eos refelleret; sed non ita se res habel. Fuerunt
nerationem posse deduci, quod fieri posse, nullis enim hi libri vel a |CaroloMagnovel, eo juhenle, ab
ralionis indiciis evidenlibus polest approbari. » alio, regio ejus nomine compositi ac vulgati.
8. Nonne is auctor ea queeolim a Nicsenisel Ro- Id vero probatur ex totius operis praefaiione.
-
manis ante sanctorum.imagines concinnantur lu- « Quoniam, inquili, in Ecclesiaesinu regni guberna-
minaria, et adolentur thymiamata, » palaniet ver- cula Dominotribuente suscepimus, necesse est ut
bis quidem acerbissimis insectatur ? Nonne iis hoc in ejus defensione, el ob ej*usexaltationem, Chrislo
nomine « vesaniam rationabiliter suJisaniiandam» auxiliante, toto aniisu cerlemus.» Mox: c Quodopus,
exprobrat? Nonne, quem damnal, hujus veneralio- inquit, aggressi sumus, cum cohibentia sacerdoium
nis ritum sic describil, ut eumdem esse cum eo ap- in regno a Deo nohis concesso, calholicis gregibus
pareat, qui ab adversariis uSurpatur ? Nam de dua- praelatorum, non arroganliee - supercilio , sed zelo
rum pulchrarum femhiarum imaginibus verba fa- Dei et verilatis studio. .Et libri i cap. sexto, « Pip-
ciens, quarum una Mariaesit, aliera Veneris ; « Ista, pinum regem venefandsememoriaegenitorem suum »
inquii, qui superscriplionem Dei Genitricis habet, appellaf ; eujus siiaque cura effectum ait, ul Galli-
erigilur, honoratur, osculalur. » Quoenemo non vi- canaealieeque Occi'denlisEcclesiee, in psallendi or-
det, inquit Dallaeus,eadem illa esse quaehodie fiunt. dine cum Romana' concordarent.
9. Eodem pertinet quod ille scribit lib. iv, cap. Secundo, id probalur ex epistola synodali concilii
21. Refert enim eo loco B. Virginem pingi solitam, g] Parisiensis sub LiidovicoPio in eadein cansa habiti,
aselli gestamine vectam, puerum in ulnis fereniem, adLudovicum etLothariuni imperalores, dala. «Eam-
Joseph praevio in _Egypluni descendentem. Ex ea dem porro synodum , inquit, cum sanctae niemoriae
autem pictura argumentatur : Si imago Virginis genitor vester coram se suisqtte perlegi fecissel, ct
adoranda sit, adorandam itidem esse animanlis ima- niultis in locis , ui dignum erat, reprehendisset, et
ginem, quod nuflo.pacto earum in adorando direm- quaedam eapitula, quaereprehensioni patebanl, prae-
ptio fieri possit : « Aut utrittsque adoiatio e.t sper- notasset, eaque per Angilbertum abbalem eidem
nenda, aut utraeque sunt adorandae. » Ergo cum hoc Hadiiano papaedirexisset, ut illius judicio et auclo-
sit absurdissimum, illud ponendum atqie confiten- rilate corrigerentur : ipse rursus favendo illis , qui
dum esse concludil. Jam quis non intelligit, ea ra- ejus instinctu tam supersliiiosa tamque incongrua
tiocinalione quamlibel imaginum adorationem, seu testimonia memoijatooperi inseruerant, per singula
absolutam, seu relativam, seu latriam, seu duham, capitula in illorum excusationem respondere • quae
omnino fundiiusque subverii, cum istoruin cultuum voluit, non tamen! quaedecuit, conatus esl.
nullus, quanlumvis exiguus, animanlis imagini con- Terlio, probaiur ex Hadriani I respousione ad Ca-
veniat? « Cum ergo, inquit, altera ab aliera dirimi rolum Magnum missa , qua primo leslatus quanto
sine dissidio nequeat, et utraeque, ne forte animantis cum amore Angilbertum abbatem suscepissel, addit:
imago adoretur, adorari non debeant, reslat ut utrav «Inler qute edidijt nobis capitulare adveisus sjm-
que adoralionis honore careant: et ornamentorum odum, quoaprosacrarumimaginumerectione inNicaea
solummodo in basilicis, aut in quibuslibet locis loca acta est. » Tum per unumquodque capilulum re-
teneant, et aspicientibus rerum gestarum memoriam p(" sponsum reddere jaggreditur. Sunt autem ipsa Caro-
praebeant.» lini operis capiiula, mulato dunlaxal ordine.
10. Prseterea, NicaenosPalres imprudentiaeet prae- Quarlo, Hincmarus Rhemensis archiepiscopus,lib.
sumplionis arguit lib. m, cap. 11, quod analhema contra Hincmarurii Laudunensem, cap. 20, de syn-
dixerint totius mundi Ecclesiis, antequam a singu- odo septimaloqueiis a Francofordiensi concilio ahdi-
larum provinciarum Ecclesiis, missa legatione, seii- cata, haec subjungil: « De eujus destructione non
ptisque epistolis sciscitati essent, « Ulrum imagines modicum volumen , quod in palatio adolescentulus
adorari, aul non adorari deberenl. » Illud eorum legi, ab eodem imperaiore (nimirum Carolo) Roniam
anathema « demeniissiinum » vocal; aitque, c To- esl per quosdam episcoposmissum, in cujus volumi-
lerabilius esse ab islis exsecrari, quatn cum illis res nis quarto libro heec de univcrsalis nomine scripla
insensatas contra divinarum Scripturarum instiluta sunt. » Atque hoc loco Hincmarus vigesimum oeta-
adorare. » His ilaque aliisque de causis, Nicaenam vum libri quarli qaput describit, plane idem cum eo
hanc synodum longe et ullra quam dici potest, ab quod legitur in libris Carolinisa Tilio ediiis.
illa dislare ait quse olim in eadem urbe contra Arii Quinto, exempJaria mss. Vaticanum et Tilianum
perfldiam habila fuerat:« Cum illa, inquit, Eccle- Caroli nomen praeferunt. Postremi hunc fuisse tilu-
siam calholicam ab errore reducal, ista e conlrario lum Tilius ipse Meldensis episcopus prodidit: « In
inêrrorem inducat; illa s. periculosissimoArii nau- nomine Domini el Salvaloris nosiri Jesu Christi, in-
fragio eam depellat, ista eam in adorandarum ima- cipit opus illustrissimiet excellentissimiseu spectabi-
ginum naufragium coactam impellat; illa Filium esse lis viri, Caroli, nulu Dei regis Francorum, Gallias,
Palri consubstantialem et coseternum perdoceat, Germauiam, Ifaliamque, she harum finitimas pro-
ista res insensatas adorare percenseat, etc. In illa D . vincias, Domino opituJante regenlis, contra syuodum
exsecrentur eorum blasphemiae,qui, Filium coessen- quae in parlibus jGrseciaepro adorandis imaginihus
lialeni Palri nec credmit, nec fatentur ; in ista ah- stolide sive arroganter gesla est. » Ilaque Carolus
ominetur, eorum purilas,qui, spreia picturarum ad- Magnusistius operis auclor est, aut cerle eo jubente,
oraiione, soli Deo se serviluros strenua menie el de- ab alio ex ejus pj-rsona el nomine illud est edittim.
volo pectore prolitenlur. » Ex quibus colligil Dal- Quatuor tamen operis Carolini libros ad Hadria-
leeus, cap. 5, novam tum lemporis apud Christianos num pontificem Ia Carolo Magno per Angilberlum
fuisse opinionein, quam nunc de imaginum veuera- missos non existimo, quanquam asserere videatur
tione luemur, eamque catholicos tum impugnasse, Hincmarus, sed capitum duntaxat lemmata sive iitu-
sicut hodie protestanles oppugnanl; Carolum Ma- los. Primo, qiiia nec argumentis, nec conviciis quee
gnum, inquam, tolumque una Germaniae ac Galli- toto continentur opere, pontifex respondet, respon-
canaeEcclesiaeclerum. surus utique si legisset; sed unicuique tilulo simpli-
eem ejus quod reprehensum ac improbatum est, de-
§ II.—Responsio illorum confutalur, qui libros Caro- fensionem subjicil. Secundo, quia nec ad singula ca-
linos alicujus hmreticiopus esse scripsere; et osten- pitum lemmata
ditur iilorum auclorem esse Carolum 3Iagnum. Irespondet, nec eo, quo in libris
qualuor proposita sunt, ordine. Tertio, quia Hadria-
Cum Surio , et Bellarmino, aliis nonnullis visum nus, in Apoiogieecap. vigesimo quinto, postremum
est libros Carolinos religiosissimoimperatori perpe- capitulum ex misso ad se capitulari refert, in quo
ram ascriptos, et a nescio quo scriptos bseretico, Francofordienses jjraesulesita loquuntur : « Ut sciat
977 LIBRI CAROLINI.— PROLEGOMENA. 978
dominus apostolicus,et Pater nosler, el cuncta simul, !_.ligi-ur libros Carolinos eo auclore scriptos non
RomanorumEcclesia, ut secundum quod continetur ' fuisse, quia iconomachus non fuit. Eadem quippe
in epistola bealissimi Gregorii, quam ad Serenum sententia est concilii Francofordiensis et operis Ca-
Massiliensemepiscopum direxit, permittimus ima- rolini.
gines saiictorumquicunque eas formare voluerint, » Quarta ratio Bellarmini. In eoncilio Gentiliacensi
etc. Quod ultimum capilulum in librls Carolinis non sub Pippino Caroli Magni patre, Grsecorum error
exstat. Itaque non inanis est conjectura, Carolinos contra saeras imagines, proesenlibus Graeci impera-
libros aliquotannis ante Francofordiensemsynoduni, toris legalis, confutaius est; et ad conciliumRomanum
jubente Carolo,vel eo etiam navante operam, fuisse sub Slephano pro restituendis imaginibuscelebratum
couscriptos,nempepost triennium a Nicaenasecunda misit Carolus duodecimGallicana. Ecclesiee pra.su-
synodo, id est, anno circiler Christi septingentesimo les. Itaque immerito in iconoclastam transformatur
nonagesimo,ut ipsius Carolini operis praefatio testa- Carolus Magnus.
tur, postquamactaseptimaesynodi, e Graecoin Lati- Responsio.Totum concedimus; sedhinc nonsequi- <
num translata, in Galliasperlata sunl. Quaeacta cum tur Carolum Magnum auctorem non esse librorum .
Francofordiensisconcilii Patribus displicuissent, ac Carolinorum. Hi enim lihri Gallicanorum prsesulum
ea de re certiorem facere Hadrianum papam decre- senlentiam exprimunt ac propugnant, imagines in
vissent, excerpta fuere ex libris Carolinis Jemmata templis ad ornatum, et ad rerum gestarum memo-
capitum, non eodemoiio in libro erant, sed quo vi- riam servandas, non vero adorandas. Quamobrem
sum est collectori, ordine. Ideo Capttulare id vocat non transformatur in iconomachumCarolus Magnus,
TJadrianusinitio Apologiae.Ut ut est, libros Carolinos g eisi eorum asseratur auctor.
EcclesiaeGallicanaeet Germanicaettinc temporis de Quinta ratio Rellarmini. Carolus et Hadrianus
imaginibus sententiam exhibere conslat, cum eadem semper fuere conjunclissimi,defunctoque Hadriano
trauant quaeFrancofordiensis synodus, quae Jonas epilaphium posuit Carolus. Vix igitur credi potest
Aurelianensis,"quaeAgobardus, quceWalafridus Slra- illum lam acri .stylo in laudatum pontificemscripsis-
bo, quseParisiensis sul) Ludovico Pio conveutus. se, alleriusque fuisse fidei et religionis.
Nunc audienda. ac diluendaeBellarmini rationes, Responsio. Etsi conjunctissimi fuerint, sequiturne
quibus prohare sibi \ isus est libros illos non a Carolo imperatorem a ponlifice de cultu imaginum non dis-
Magno, sed ab aliquo hay-elico scriptos esse. Prima sensisse? Certe Ludo\icus Pius conj'unctissimuserat
est quod exstet Hadriani ad Carolum apologia, qua Eugenio II, a quo tamen in eadem quseslionedissen-
refelluntur : ex qua intelligilur ipsosâb aliquo hse- sit, ut ex aclis concilii Parisiensis compertum est.
retico compositos, et a Carolo ad pontificem missos, Sicut ergo LudovicusPius Jeremiaeet Jonae Gallica-
ut ipsis responderet. nis episcopis iu mandatis dedit, ul Eugenii animum
Responsio.Nulla esl hsecratio : dissimulavit enim leniler ad id quod optabant, inclinarent, et cum ipso
prudentissimuspontifex, quod non ignorabat, nomen reverenter agerent ac modeste: ila verisimile est Ga-
auctoris horum librorum, nec Caroio Magnotribuere rolum Magnumiu mandatis dedisseAngilberto abha-
ipsos \oluit, qua parte Teprehensioni ohnoxii erant, ti, ut venerabundo, non procaci animo cum Ila-
ne illius animiim offenderet; tribuit \ ero qua parle driano ageret, el excerpta ex libris Carolinis capita
laude digni eraut, ut ipsum demereretur. Quanquam contra Nicaenam synodum seeundam cum eo com-
non totum opus Carolinum ad Hadrianum pontifieem „ municaret. Hjec Hadrianus aceepit, legit, confulavil.
missum est, ut mox diximus, sed excerpta ex eo ca- *-'Nihil propterea veneralionis et amicitisesuse erga
pitiim lemmala : e quibus Carolo Magnoposlremum summum pontificem remisit Carolus Magnus.Nec
tribuit pro sua prudenlia, quod illud unum appro- sequitur Carolum Magnum et Gallicanos praesules,
batione dignum esset, caetera ejus esse dissimulat. alterius fuisse ab Hadriano fidei et religionis, quia
t Hoc sacrum (inquit) et venerandum capilulum imagines memoriae tantum instruclionisque causa
mullum distat a totis supradictis capitulis, et idcirco habendas, non vero adorandas contendebant. Non-
eum agnovimus vestraeaDeo servataeorthodoxseque dum enim erat eliquata et plane perspecta yerilas
regalis excellentiaeesse proprium in eo ubi rectse (ut sancli Augustini verba usurpem sanclum Cy-
fidei plena penitus confessa est sensum sanctissimi pnanum et Africanos antistites excusantis, circa
Gregorii sequi. » baptismum haereticorumaliud a Stepbano I ponti-
Secunda ratio Bellarmini. Constat ex historicis, flce maximo et reliqua Ecclesia sentientes), nec
Gregorium H, Adrianum I, Leonem IU, imperatores agnoscebant adbuc plenarium ea de re totius Eccle-
Grsecosexcommunicasse,et imperium in reges Fran- siaeconeilium. Neque enim cum seplimam synodum
corum transtulisse, quia Gra.ci imperatores icono- imjmgnabant, rem sibi putabanl esse cum oecume-
machi erant: non est ergo verisimile Carolum Ma- nica synodo, sed cum nalionali duntaxat concilio
gnum eadem haeresilaborasse, ei pro errore Graeco- ' Graecorum.Iia passim librorum Carolinorumauctor
ruro contra Romanum pontiflcem scripsisse. Jrofitetur, queriiurque quod illa sibi universalis aul
Responsio. Libri Carolini iconomachos sexcentis septimsesynodi nomen arrogaret: Quam oecumeni-
in locis impugnantdamnantque,tanium abest ut ico- cam dici posse ncgat, ad quam soli Grseciconvenis-
nomaehorumsententiam tueantur. Nonsequilur ergo D seni, reliquarumque provinciarum Ecclesise convo-
Caroluni Magnumillorum auclorem non fuisse, quia catae, aut sententiam per epistolas encj'clicas, more
iconomachorumhaeresiinfectus non fuit. De imperii ecclesiastico, rogataenon fuissent.
translatione alias dicemus. Sexla ratio Bellatmini. Certum est Carolum homi-
Tertia ratio Rellarmini. Claudius Taurinensis,"ico- nem Graeceet Latine peritum, prudenlem et ingenio-
nomachiaepatronus, tempore Caroli Magni ne mutire sum fuisse : libri autem isti hominis barbari, imperiti
quidem ausus est, teste Jona Aurelianensi episcopo. ac levis esse videntur.
Summa igitur impudentia est libros contra imagines Responsio.Etsi rudes et inconditi fingantur hi li-
Carolo tribuere. bri, et tales videri possinl,~si cum scriplis elegantio-
Responsio.Falsum semper supponit Bellarminus. ribus conferantur, non tamen si cum aliis ejusdem
Libri enim Carolini non favent iconomachis, cum sevi lucubralionibus componantur. Ingenium enim,
deslrui non permittant imagines; imo nec earum ho- eruditionem, facundiam lantam, quanta in prsestan-
norariam adorationempenitus improbeut, sed cultum lissimis illius saeculi viris effulgebat, sui auctoris
duntaxat latriae, quem ipsisputabant a synodo septi- testanlur. Sed age, ea expendamus, quibus Bellar-
ma decretum. Sicut ergo perperam colligeretur septi- mini cardinalis censura nitilur. Scriptor ille, inquit,
mam sjmodum a concilii Francofordiensis treeentis Cqnstantinopolimurbem nolissimamin Bithynia esse
Patribus, agente etiam Carolo Magno, damnatam dicit, cum nemo nescial esse in Thracia; in eaque
uon fuisse, quia Carolus Magnus religiosissimus urbe concilium pro cultu imaginum celebratum as-
princeps fuit, non iconomachus: ita perperam col- serit, cum tamen Niceeaecelebratum nemo nesciat,
«79 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO H. 980
nisi qui nihil legit. Tum quajdam de eucharistia dicta .A contendit imaginibtaslibrorum Carolinorum auetor,
Pairibus Nicaenis tribuit, quae non ipsorum, sed quem a Nicsena synodolpsis adjudicatum putabat.
adverbariorum erant. Sed hae menlis non satis at- Id autem ipsi persuaserat partim aequivocum adora-
tentse allucinationes, vel memorise lapsus saepenu- lionis nomen quo illa synodus usa est, parlim Con-
inero exquisiiis eruditisque ingeniis excidunt. Sine Stantint Gonstantiae Cypri episcopi sententia, prout
imperitia ergo et stultitia nescire poluit Carolus in actis ej"usdemsynodi Latine redditis legebalur, his
MagnusGonstantinopolimThraciee,non Bithynise,ur- concepta verbis : «ISuscipio et amplector bonorahi-
bcm esse. Asserere etiam absque foedaeignorantiae liter sanctas et ven^randas imagines secundum servi-
labe .po.uit, eoncilium pro eultu imaginum Constan- tium adoralionis quod consubstantiali et vivificatrici
tinopoli celebratum, <juia primo Constanlinopolim Trinilati emilto; ejt qui sic non sentiunt, neque glo-
convocalum fuerat, et postea ob iconomachorum rificant, a sancta catholica atque apostolica Ecclesia
tumultus, Nicseamtranslatum est. Tandem quod Ni- segrego, et aualhemati suhmitto, et parti qui abnega-
coenisPairibus iconoclastarum de eucharislia dicta veruni incarnalam et salvabilem dispensationem
iribuit, ex proecipili Niceenorum actorum lectione Christi veri Dei noslri emitto. » Proclives eranl
factum est: cum enim Constantinopolitanaecontra praeterea Galli nostri, et ipse imprimis imperator
imagines pseudosjrnodi acta Nicaenis permista sint, GarolusMagnus, adcredendum Graccamle\itatemin
proclive fuit ut auctor, qui illa cursim legit, vel forte eum errorem lapsam esse ut supremam adoralionem
illorum duntaxat excerpta collecta al) homine non Imaginibus deferret. Offensusenim erat Constantiuo
satis accurato, per incogitaniiam ea-verba Niefeno- Gra_corum imperatori Garolus,quod contempta so-
rum Patrum essepulaverit, quae revera sunt icono- > g rore sua, quam ipsi desponderat, Mariam Armenam
ntachorum. duxisset. Hinc inter principes et gentem utramque
Instat Bellarminus, Iibrorum Carolinorumaucto- offensio et invidial Polilica itaque studia Carolum
rem duo insignia mendacia de NicsenisPalribus, quo Magnumet GallicanosGermanosquepraesulesin par-
ipsis invidiam conflarel, per summam calumniam les traxere contra bynodum a GraecisNicaiaecelebra-
oblrusisse; unum qnidem, quodii synodicum deGrB- tam (hanc enim pro cecumenica non hahebant); in
tum sine consensu Romani pontificis fecissent; alte- eam strinxere cala|mum atque ut ingenii acumine et
rum, quod definlvissent,imagines cttltu latriae ad- eruditione Grseciserant superiores, imidiose dispu-
orandas esse. tavere, ex aequivbco adorationis nomine ab ipsis
Respondeo, Carolini operis auctorem nullibi as- hsurpato, et ex Conslantini episcopi sententia Iiti->
serere quod Niceoa pro cultu imaginum sjmodus gandi occasionem sumpsere; inflrmas plerasque pro-
absque Romani pontificis auctoritale definitionem bafiones ab ea synodo in medium adductas suggilla-
ediderit: imo scriptas a Conslantino et Irene de syn- vere. Gonstantinum et Irenem imprimis irridendos
odo convocanda ad Adrianum I litteras diserte no- propinarunt, quod Iscripta sua divalia nuncupassenl,
minat : Adriani cum Tarasio Constantinopolitano quod seipsospra_dIcarent'in epistola ad Hadrianum
patriarcha conjunclionem ad imaginum adorationem papam his verbis: « Elegit nos Deus, qui in veritate
asserendam ac promovendam memorat: ac Joannem queerimus gloriamejus; » quod genlilimore de Deb
presliyferum objurgat quod Hadriani et Tarasii scripsissent : « Rogamus tuam Paternitalem, et
conspirationera in causa imaginum adulatoiie com- maxime Deus rogat qui neminem vult~perire. » Quod
mendasset (Lib. n,cap. I), et detorto Davidici versi- (« scripsissent incongrue et superbe : Per eum qul
culi sensu : Misericordiaet veriias obviaverunt sibi; " conregnat nobis Deus. » Synodum Nicaenamrident,
juslitia et pax oscuiatoisunt (Psal. LXXXIII, 11). Scri- quod mulierem inslilutricem et dociricem habuerit,
psitquidemffincmarus lib. conlra Hincmarum nepo- seilicet Irenem. In Tarasium patriarcham multa effu-
tem, cap. 20, « Nicaenam synodum de imaginibus tiunt, ipsi vilium ordinationis exprobranl, quod ex
defini.isse sine aucloritate apostolicae sedis. » Sed laico ad sedem Cqnslantinopolitanam assumptus es-
error Hincmari ad Carolum Magnum non perlinet. sel, quod reclam (le Spiritu saneto fidem non profi-
Non imjjosuil etiam Nicjenaesjmodo Carolini scri- lereiur, quem non|ex Patre et Filio, sed ex Patre per
ptor operis, quod imagines latriae cultu adorandas Filium procedenieni dicebai, et novo absurdoque vo-
definivisset, sed ejus sensum non assecutus, existj- eabulo, « Palri et Filio contribulum. » Suffragium
mavit rem ita se habere, qnanquam diserlis verbis Conslantini episGJ-piacrius .impugnant, lum aliud
id negassent Nicseni Patres : exislimavit, inquam, Eutymii Sardehsis illius simillimum. Mulla apocry-
sjTioduni distinctione adorationis honorarise et ad- pha, quorum auctoritate usi sunt Graeci in synotlo
orationis latriae fucuni fecisse, et errorem palliatum Nicaeha, rejiciunl; loculiones nonnullas episcoporum
asserulsse, quem Constantinus episcopus absque paulo duriores carpunt: quod reprehensione dignum
verborum ambagibus protulisse visus erat. « Efro- videalur, sive prbpter miuus congruam rationem,
rein, inquit, illi videntur plebibus ingerere palliatum. sive propter sequiyocaiionem, el ambiguitatem ver-
Aiunt enim : Non adoiamus imagines ut Deum, nec borum, sive ob sermonis novitalein, aut barbariem,
illis divini servitii cultum impendimus, sed dum illas inlactum dimittunl nihil. Conviciisetiam Graecoset
-
asplcimus el adoramus, illo mentis nostrae acumen " eorum synodum aifieiunt. Uno verho totum opus Ca-
defigimus, ubi eos, quorum illae sunt,.esse non igno- rolinum sui auctofis in Graecosoffensionem et invi-
ramus. Hscclibro m, cap. 17. diam spirai. Unde mirum non est quod ex praejudi-
catse mentis affectu ipse existimaverit Nicaenamsyn-
§ IR.— Ad objecliones ex libris Carolinis pelitas odum adorationem supremam, seu cultum lalriae
respondeiur. imaginibus sanxi^se, eoque nomine ipsam impugna-
Relicta igitur Bellarmini cardinalis responsione, verit impotentius:
relictis etiam responsionibus aliorum qui librorum Quodporro eani duntaxat adorationem imaginum
Carolihorum auctorem, et totam eo tempore Gallica- impugnet librofum Caro.inorum auctor, plurilius
nam Ecclesiam, veneralionem imaginum impugnasse osienditur. Primb ex cap.secundq libri primi. c Sed
leviter fatentur, respondeo, libros Carolinos solum in imaginibus, inquil, ai-fificum industria formatis,
cultumlatriacper seimaginibus abdicare, qui scilicet qufe spectatores suos plerumque ob rerum geslarum i
Deo soli debitus est. Hunc scilicet cultum a synodo memoriam inducunt in admirationem, adoratoresj
Mceena sancitum arbilrabantur Gallicani preesules et vero semper in e^rorem : Non enim mediocris esl;
Garolus Magnus. Cultus enim quo imagines propter error cum aliud qdoralur religionis cullu , quam is
insidentem sanctitaiem colerenlur, el in ipsis colloqui dixit: Dominum Deum tuutn adorabis, et illi soli
carent Christiani spem suam, et ipsis servirent, et servies (Deui. vi, ^5). » AdorationemahsoIulam,_quse
qui vetilus esl hoc praecepto legis divinae: Dominum obj'eclo religiouis debelur, alteri a Deo exhiberi
Deumtuum adorabis, et ilti soli servies(Deut. vi, 15), posse merito negat, non aufem venerationem ûam-
cst cultus lalrioe.Hunc auiem solum illicite deferri libet. Hanc enim jcruci, sanctis et eorum reliquiis.
"
981 LIBRI CAROLINI.— PROEEGOMENA. 982
Codici Evangeliorum,vasis sacris deberi, in pro- ~,i Non mirandum est, inquit, si fallantur in minimis,
gressu operis agnoscit, hancque/religionis cullum, qui fallunturin magnis :_nec in. eo amplius illorum
id est, a religione imperatum, vocare non grava- error admirandus est. quod ideo sejustos, quiaima-
retur, cum rem ipsam. hoc voeabulo significatam gines adorant, essegloriantur. nos autem qui-eas<ad-
admillal. orare conlemnimus,peccaloresfateantur: cum-obilla-
Et infra. « Ecce eernuntur plures stare imagi- rum amorem et Scriplurarnm divinarum purifatem
nes iu quibus quidem, quanium in illis esf, et violare conentur, et.potissimum suaefldeiemolumen-
imaginis similitudo, et superscriplio nominis una tum in his esse arflilrpntur; et eos qui sprelis his,
est: verbi gralia et imago Pauli est, et =uperscri- shecseteris hujusoemodi vanitatibus, soliDeo-ser-
piio : Sanclus Paulus. Sciscitandum tvb eis est qui viunt, eumque colentes adorant. anafhematizare ob-
lanto errore laborant, ut eas pro aiitilrio suo, et ve- slinata mente nituntur. > Ex sequivoco adoraiiouis
riiatem, et sanctas, et veras, et non potius, secun- vocabulo NipaenisPatribus inridiam facil, et dieam
duni venerahilium Patrum traditionem, sanctorum scribit erroris, quasi adoralionem et>servitutem soli
pnagines dicunt, quoecunctis comparata sanctior vel Deodebitam cum imaginibuspariiti sint; quasi potis-
venor, quaeomnium sanclissima aut verissima esse simumfldei suseernolumentum.in his constituerint;
credenda est, quas dum eos sequales dicere jiro ma- quasi Christiansejustili_a proecipuampartem im ad-
teriarum el magnrtudinum, vel operum discrefione, oratione imaginum posilam sint arbitrali.
rafio nonpermiserit, etquasdam quibusdam sanclio- Quinto, idem colligitur ex, cap. decimo torliO»ejus-
res, et quasdam sanctissimas fateri compescuerit, dem libri. « Unde, inquit; sicut in cseleiis, ita ei in
profiteii eompelluntur secundum veriiatis indaga- g hoc exemplo assertio.frustrabitur, qui suum errorem
triceni l-a.ionem, nee veritatis eapaces nec san- in adoratione imaginum enitentem>in eo fulcire-co-
clas dici dehere. » Puiabat imagines sanclas et \e- neutur, quodSilvesterRomanaeEcclesiaepraesulCon-
ras a Graecis appellari propter internam aliquam stantino imperalori apostolorum imagines detulisse
sanclitatem, idque unum impugnat: non aulem san- Iegitur. Delulit ergo eas illi ad videndum, non ad
ctas dici improbat ob respectum a<isanctos. El si ne- adoiandunK detulii,,nou.ut adorare, quem a simular
que hac raiionesancias vult appellari, solo de nomine crorum cultu abstiahere, el ad solius Dei adoratio-
litigai. nem convolare Iiortabalur, compellerefr:sedut idem
_Seeundo, idem colligitur ex capite decimo octavo imperator, quos in somnis viderat, eorumvultus in
ejusiicm lihri. c Jam vero, inquit, quia se imaginum picturas fucis cognosceref. Detulit, non u.i ab idolo-
inspectione salvandos credunf, sicut serpcntis inspe- rum cultura fugleniem, imaginum adorationi cedero
ctione Israelilicus populus a serpeiiiium r_orsh.us informaret, et ab hosiili gladio liberatum, iniestini
sanabjtur, si qua forte eis corporis inclement.a ac- ensis rigore perimenet, serj ul per res nolas ad res
cesêrit, rccurranl ad imagines, easque aspieiant, ignoratas ejus menfemexlollcret.» Illam rursus ad-
quatenus dum illarum inspectione roinime sanati oralionem duntaxat itnaginibus abjudicat, quae soli
luerint, reverlantur ad Dominum, el per sanctorum Deo debifa est, et quamgeniiles ad simulacra et idola
intercessiones ab eo sapilalem se accepfuros credanl, transtulere. Sed \eneralionem inferioris gradus, sive
qui tolius sanitatis et vilse est atfctor. j>Falso sup- adorationem honorariam iniaginum Constantino ju-
ponit Nicaenamsjnodum docuisse spem in imaginibus berepotuisse sanctum Silvestrum fatetur, quamvis
collocandam,divinam aliquam vim illis ine.se, ei be- Q)iliud exemplum inconsequentiam,trahi non deberet,
neficia posseab ipsisexspectaii antrogari. Solam ergo etiamsi jussissel, quia recens converso. principi laG
adorationem quae objecto spei nostrae el bonorum propinandum erat, Cbristianisauiem in flde iirmalis
omninm auclori defertur, scilicet cultttm latrise,ima- cibt soliaiores porrigendi, secundum Apostoli regu-
ginibus sanctorum exhibendam negat. Cseterumvult lam. c Has igitur, inquit, ei elsi adorare jussisset,
per sanctorum inlercessionessanitatem a Deo esspe- cura tamen, non jusserit, fdeo fortassis juberet, ut
ctari ac rogari: si in omni loco, et maxime in eccle- eum qui visibiliunj cultor erat, per yisibilia ad invi-
siis quaeimaginibus ornatae eranf, curnon etiara co- sibilia provocaret, non ut nos de invi.ibilibus-ad vi-
ram imaginibus? sibiliare\ocaret. Nec ideo nobis, qui ad percijflen-
Terlio, idemcolligiturexcap. vigesimoquarto ejus- dum soliduin cibum vires accepimus, ad lacteam
dem libri. t Sed nec illud, inquii, quodscriplum est; escam lactentium more infantium redeundum esset,
Vtdtutntuum deprecabunturomnesdivitesptebis(Psal. si illi cuinecdum per fideitcneritudinem soliduscibus
XLIV,d5), de quodam manufaclo \ulluinlelligendum imperliri poterat, sine dolo lac eoncupiscendumda-
est: praeserlim cum manufactivultus ideo non depre= retur in quo cresceret. » At si adorationem hono-
candi sint, quia nec exaudire quetint. Omnequodde- rariam imaginum, she illartim venerationem respe-
precatur, ideo deprecatur ul exaudiat: et omne quod ctivam, propter sanctorum reverenliam et amorem,
exaudit, irralionaleessenondebet: omne igitur quod illicitam el divina lege velilam existimasset librorum
deprecatur, irrationale essenon debet: quod si depre- Garolinorumauctor, non dixissetSilvestrumConslan-
cari non debet, multo minus adorari, cum videlicet tino lacteam escam porrexisse, si 'ipsi SS. Petri et
adoratio deprecationi emineat. Kam si manufacti rv Pauli adorandas imagines proposuisset, sed potius
vultus deprecandi et adorandi sunt, ul illi garriunt, escam lethiferam el venenum propinasse.
necesse est ut deprecantes exaudire et adoranlibus Sexto, ex cap. \ igesimoprimo ejusdemlibri.«Unde,
favere credaniur: et si depreeantes exaudire, adoran- inquit, cavendum illis est, et modis omnibus perti-
tibusque fa\ere creduntur, necesse est ut viia eis mescendum, ne dum imaginum cullum et adoratio-
sensuum capax inesse credatur. Non autem inest eis nem Christianse religioni ingercre nitunlur, singula-
vita sensuum capax: non igilur, ul illi garriunt, rem unius Dei cultum et adorationem frustrari vi-
adorandi \el deprecandi sunt. i Errorefacti septimae deantur . . . . Ac per hoc si religionis Christianse
sjrnodi Patribus tribuit, quod imaginibus sujiplican- arx, sive "munimen,et gloriosum insigne, unius Dei
dum senserint ae decreverint. Adoralionem itaque cultus et adoratio est; imo quia est, hanc imagini-
supremam, aut cultum oerle religiosum absolutum, bus, vel quibuslibetrebus exhibere, contra religiouem
qualem sanctis exhibemus, negat imaginibus sancto- Christianam est, et si has non adorare seu colere,
rum deferendura, non \enerationem quae rebus sa- contra religionem Christianam est, ul illi delirant;
cris propter aliud exhibetur; exea namque non se- solum Deum adorare, seu colere, ejusque cultus et
quitur illas rogari. Ita crux Domilri, et ejus flgura, adorationis arcem singularem esse faleri, contra
CodexEvangehorum,vasasacra, sanctorum reliquiee, religionem Christianam erit. Solusigitur Deus colen-
loca sancta, veneratione digna librorumGarolinornm dus, solus adorandus, solus glorificandusest.» Solam
aucioragnoscil; quibus tamen non supplicatur, quia adorationem, quee gloriosum insigne unius Dei-est,
nec exaudire queunt. imaginibus, vel aliis rebus ,exhibere, contra .religio-
Quartojidemcolligiiufexlibri secundicap. septimo. nem Ghristianam esse contendit: non vero venera-
985 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO H. 984
tionem quamvis religiosam. Siquidem sanctis cum A J ecclesia, et legat: Dominum Deum tuum adoraois, et
Christo regnantibus hanc asserit ibidem. « Cujus illi soli-servies; et moxut in conventu sederit, dicat;
etiam sanctis,inquit,qui, triumphato diabolo, cum eo « Suscipio et amplector honorabiliter sancias et ve-
regnant, sive quia virililer certaverunt ut ad nos in- « nerandas imagiues, et illis servitium adoraiionis,
coiumis .Ecclesiaestatus perveniret, sive quia eam- i quod consuosta Jtiali et vhificalrici Triuilali de-
dem Ecclesiain assiduis suffragiis et intercessionibus c betur, impendo; » sicque se in divinis vernis insla-
adjuvare uoseuntur, veneratio exhibenda est. »Ima- jbilem, se aliud ore profiteiitem, aliud corde creden-
ginibus quidem parem ac sanctis ipsis veneratiouem tem, aliud divinis jpagmis legentem,-aliud in antro
exhibendani negat, omnem cultum et adorationem pectoris sui tenentem et dhinis \erhis obnitentem,
ipsarum excludit absolutam, qua nimirum propter ei suas nugas Donnnicis praeeeptis preeferentem de-
seipsas colantur, non autem relativam. Nec almd monstret. » Ansam dahat illa Constantini sententia,
signiiicant haee verba : « Imagines vero omni sui quam versio acioriim septimaesynodi minus accuratai
cuitura el adoratione seclusa, utrum in basilicis pro- duriorem reddideijat, lpsi iriouendi erroris, quem
pter memonam rerum gestarum," el ornamentum verbis tenus exprimit, Imo ipsum in tolam synodum
sint, an etiam non sint, nullum fldei calholica. al- refundendi, quae illum non emendassei. Hadrianus
ferre poterunt praejudicium.» Quod si periinacius papa iu epislola apologetica pro cultu imaginuin ad
quis conleudat respectivam quoque veneralionem Carolum MagnumLcap. 9, Conslantini senlenliam
auctorem illum, et Galiicanos Germanosque prsesules bonum in sensum trahil his verLis : « Ex prava re- 1
imaginibus sanclorum abjudicasse, dicemus ipsos vertentes haeresi, tolis nisibus eorum lenlaverunt
non impugnasse venerationem illam ut illicitam et, l> sanclae catholice et aposlolicae in ip_>oruniconfes-
divma lege ex sese prohihilam, sed ut periculosam sibne saiislaeere Ecclesiae; et ideo taiem adoratio-
piopter abusum imperilorum. Quod plane significant nem confessi suni pio sacris imaginibus credere,
haec verba : « Gavendum illis est et modis omnibus qualis in dehuitioiie synoai constituta est Liter cse-
periimescendum, ne dum imaginum cultum et ad- tera. » Quo loco Nicaenaeu synodi defiuitionem in
oratioiiemChristianaereligioniingerere nituntur, sin- medium affert. Sigmflcat Haananus istos episcopos,
gularem unius Dei cultum el adoralionem frustrari qui iconoclastarum hseresim ejurabant, utomnemex
videantur. » audientium animis suspicioneni abstergerent, cul-
Septimo, idem colligitur ex cap. decimo sexto libri lum, quem imaginibus tiibuendum puianant, eflica-
tertii. « Nam, inquit, dum nihil nos in imaginibus cihus atque emphkticis verois expressisse ; sed ila
spernamus praeter aaorationem, .quippequi iu basilicis lamen ut eorum sentenlia sit ex ipsius, cui inter-
sanctorum lmagines, non ad adoi anuuni, sed ad nie- eranl, synodi definitione inferpretanda. Neque adeo
moriam rerum gestarum, et venusiatem parieluni illam Constantini episcopi sententiam, quantumvis
habere permil.imus, llh vero pene omnem suae cre- duram, lraudi esse debeie concilio, cujus clara est
duluatis spem in iraaginibus coliocent, restat ut nos et indubitata sententia inira latriam esse eum hono-
sanclos m eorum corporibus vel polius reliquiis cor- rem qui lmaginibtis deiertur.
porum, seu eliain veslimeutis veueremur, juxta an- At libroruui Carolinorum auclor nonita fuit sequus
tiquorum Patrum traditionem, llii vero parietes -et in synodumNicoenamn, scd ex opinioneprseconcepta
tauulas adoranles, in eo se arbitrentur magnum ha- scrinens, lpsi tribdit errorem quem Constautinus vi-
b«re fidei emolumentum, eo quod opeiiuus siut sub- _, debatur expressisse, et definitionem sjTiodi ad facien-
jecli pictorum. » lllam duntaxat imaginum adora- " dum iucum conciilnaiam ait, et ad uissimulandum
tionem impuguat, qua peue omnis spes credulitatis errorem, quem miiius callidus prodiderat Constanti-
in illis collocatur. Hjee auiem est adoratio lalriae; nus. Existiniabani igiturCarolusMagnus ei Gallicani
aut certe veneratio iliis propler se ipsas exhibita, Germanique prajsules, totam Synodum Graecorum
cujus periculo quia imperiti exponuntur, dum illis sensisse imagines eodem cullu adorandas qui sanctis-
adorandje proponuntur iiiiagines, censet cullum om- simaeTrmitati defdrlur; Constanlinum episcopumid
nem ipsis abrogandum ; non quod per se sit prohi- coram frequeuti syiiodoprofessum, reprehensuinnon
bittis ac illicilus, quia' doctos innoxie eas venerari fuisse; dehuitiouem eumdem errorem, distinclioni-
agnoscil et coleie cultu respectivo, sed quod rudio- bus ad faciendum jfucum idoneispalhatum, plebibus
nbus et imperiiis erroris occasio disciplma hujus- ingerere. HineCarbiusMagnus, postlaudatasuperius
modi esse possit, qui cultuni respeclivum ab absoiuto verba, de Constanjtini sententia subdit: «Kam cum
n'on ita sufjtiles sunt ut distinguant. « Nam etsi, in- sibi suisque dignoscatur in sua perversa professione
quit, a doclis quibusque vitart possit hoc quod illi obesse, nobis e contrario qui illorum nugis reniticu-
in -adorandis imaginibus exercent, qui videhcet, noni pimus, dignosciturjprodesse; eum \ideliceterrorem
quid smt, sed qmd ihuuant, venerantur; mdociis'i' detegit inlaustum, Jquem illi videntur plebibus inge-
tamen quibusque scandalum generant, qui nihilL rere pallialuin. Aiunt enim : c Non adoramus ima-
aflud in his, praeier id quod vident, venerantur et; c giues ut Deum, iiec illis divini servitii cullum im-
adorant. » « pendimus, sed dum illas aspicimus et adoramus,
Octavo, id-eolligitur excapite decimo septimo uhiL € illo mentisnostr»acumen deligimus, ubi eos, quo-
expendit sententiam Constanlini Constantiae Cyprii W t rum _____ sunt, bsse non ignoramus.» At contra
episcopi. « Quam praecipitanler, inquit, et, ut ila di- iste illorum delegens errorem, el suam pandens abs-
xerim, insipienter, Constantinus Constanliae CypriL que ulla obumbratibne cogitationem, iatelur se, quale
episcopus, cseteris consentienlibus, se suscepturumi sanclee Trinitati, tale illls exhibere servilium, lalem-
et amplexurum honorabiliter imagines dixerit, ett que adorationem; iicque absurditatem, quamilliin-
servittum adorationis, quod consub&tantialiei vivifl- trorsus renitent latenter, hanc isle egerit palenter.
catrici Trinitali dcbelur, eis se redditurum garrierit, , Necldterequemquampotestillorumignavla, cumhauc
non est plunmuni uosira disputatione discutiendum:: pandal hujusce prbfessionis senlentia. » Quamigilur
quoniam omnibus, qui hoc vel legunl. vel audiunt,, adorationem imagiiium impugnat librorum Garoiino-
ltquido patet illum non modici erroris voraginibus3 rum auctor, ea latrioe adoratio est, quam sanxisse ar-
imrnersum :' quippe qui servilium soli Deo debitumi bitrabalur synodum Graeeorum.
Creatori exhibere se fatetur creaturis, et dum cupitt Mono,idem colligitur ex capite decimo octavo ejus-
favere picturis, reluctatur cunctis sacris Scriptuns. dem libri.« Cum ergo, inquit, isii pene omnem auxi-
Quis ergo unquam sani capitis ialem absurdilaieml~ lii sui spem in iniaginibus deflgant, non medioeri-
vel dixerii, vel dicenti consenserit, ut in tanto honore ter a sancta et universali dissentiunt Ecclesia, quee
habeatur picturarum varieias, quanto sancta, vivifl- spem auxilii sui nop. in pieturae fucis, nou inmanufa-
catrix et omnium crealrix Trinilas ? Et tale exhi- ctis ariifleum operibus, sed in Deo omnium creaiore
beatur seratium picturae, quale exhibetur Domino 3 defigit. i Eamimpugnatimaginumadorationem, quoe
totius creaturse . Stet namque epi.scopus inX argumentoest speni pene omnem jnpicturae fucis col-
SOS ' LIBRI CAROLINI.— PROLEGOMENA. 986
loeari. At ex veneratione religiosa, quae rebus saeris ,A tur. » Ludit in eequivoco, quasi intrinsecam sanctita-
iropenditur, colflginon potest, nos spem omnem in tem imaginibus Graecitribuerent.
ims collocare, secundum illius auctoris senlentiani, Duodecimo, id confirmatur ex cap. vigesimo septi-
yui.et reliquiis sanctorum etfiguraeDominicee crucis, mo- c Unde nimirum colligitur, inquit, quod illi qui
et codici Evangeliorum, et vasis sacris huj"usmodive- pene omnem fidei suae firmitatem in imaginibus po-
nerationem asserit; noh impugnat igitur honorariam nunt, earumque adorationem inler bonorum operum
imaginum adorationem, seu venerationem. instmmenta annumerare non erubescunl, et modo
ImaginesquidemcruciDominicae, sacris Codicibus, pulchras, modo fcedas adorant imagines, quodam-
sacralis vasis, sanctorum i'eliquiis, et mtdto minus modo fallanlur. Nam si queelibet imago quanto pul-
sanelis ipsis, aequiparandas negat, synodi seplimae chrior est, tanto amplius.habet sanclitatis atque vir-
comparaiiones elevans. Sed in religiosi cultus ordine tutis, necesse est ut ea quae fcedior est, minus ha-
infra latriae adorationem varii sunt gradus : alia per beat sanctitatis atque virtuiis: et si ea qua. foedior est,
sese coluutur, et ahsoluto (ut vocant) honore, quam minus habet, necesse esl ut foedissima quaelibet aut
proprio meretur excellentia, ut angeli et sancli ho- nihil aut modicum habeat: et si ea quaepulcbrior
mines. Al>apropter aliud ad quod ordinem habent, est, ideo attentius adoralur, eo quod causa pulchri-
honbrantur, ut reflquiae sanctorum, crux Dominica, tudinis, amplius habet virtutis, j'am non ejus sancti-
et ejusJigura., Codex Scripturae sacrse, vasa sacra, tas ex quadam religione, sed ex artificis venit ope-
templa, imagines. Et in islo genere cullus respe- ratione. »
ctivi plures sunt gradus. Quamvis ergo imagines Et infra : c Fallunlur vere, el merito falluntur, qui,
sanctorum non tanio sint honore afficiendeequanlo g cum Deus Creator omoium se solum adorari eensue-
crux Dominica et ej'us figurae, quanto vasa sacra, rit, res quasdam sensu carentes adorare nituntnr :
quanto Evangeliorum Codex, quanto sanctorum re- et dum putant se in adorandis imaginibus quamdam
liquiae, etid probet librorum Garolinorum auctor,non sanctis exidbere venerationem, soli divihae adora-
tamen inde sequitur quod venerationem omnem ipsis lioni quamdam prorogant communionem. Cuia igi-
abroget. lur solus Deus adorandus, martyres vero, vel quili-
Decimo, idem colligitur ex capite decimo octavo bet sancti, venerandi potius sint quam adorandi, et
Iibri quarti.'« Hoc eiiam exemplo , inquit, ndeo in hoe opere j'am diximus et egregii doctoris Hiero-
cernimus imaginum usum inolescere, ut quse prius nymi documentis roborandum est: qui dum con-
ob ornamentum basilicarum, etmemoriameranl com- tra Vigilantium quemdam haereticum, qui marlyrum
paginatae rerum gestarum, inolescente paulatim ne- reliquias nequaquam dicebat esse venerandas, scri-
fario usu , adeo nunc a catholicis quibusque extol- beret, inter csetera ait: « Quis unquam, o insanum
lantur, ut adorentur, eisque lumiuaria, thymiamata, caput! rnartyres adoravit? » Si ergo secundum ejus-
primitlae, vel quaedam munuseula offerantur, et quod dem sententiam, marijTes non adoranlur, multo mi-~
nequius est (ul in Graeciseparlibus faclum legimus) nus eorum imagines a fidelibus adorandae sunt.
pontifices qui solum Deum adorandum, solumque Solo itaque adorationis vocabulo Gallicani praesules
colendum, illique soli serviendum proedicare debue- et Carolus Magnus offendebantur; venerationem re-
rant, etipsi eis se servituros fateantur, easque co- ligiosam imaginibus delatam non impugnabant,
Jant et adorent, et earum contemptores soliusque quamvis ea inferiorem esse vellent quee martyrihus
Dei cultores verosque adoraiores, ob earum con- ,,u et eorum reliquiis exhibetur, imo ea qua vasa sa-
tempturo, et haeretieos-judicent, et anathematizare cerdotali consecratione sanclificata. Modum igitur
affectent. Uno namque et pene pari modo adorau- loquendi potius repudiabant quam rem ipsam, unde
dorum et colendorum simulacrorum , vel poiius dae- nec sanctas dici imagines patiehantur, sed solum
monum, et Gentilibus nequissimus usus inolevil, et imagines sanctorum. A Graecis in modo loquendi
ealbolicis (quod non sine quodam animi moerore dissentiebanl, in re non ita : mentem eorum non
prosequimur) adorandarum imaginum ineptissima assequebantur : superslitionem, ut putabant, cum
consuetudo accrescil; et res ad aliud conditse, ad imaginum religiosa veneralione conjunctam, damna-
aliud \identur usurpatae. Non enim nos imagines in banl, non ipsam venerationem per se spectalam :
basilicispositas idola nuncupamus, sed ne idola nun- cultum absolutum, quo res propter se coluntur; non
cupentur, adorare eas et colere eisque servitium respectivum, quo propter aliud honorantur. Sanci-
impendere recusamus, quoniam plerumque non res, tum vero exislimantes a synodo Nieaena, ut imagines
sed causa rei pro scelere reputatur : dum videlicet per sese colerentur, et quatenus artefacta quaedain
multa, quibus bene potest uti, male usa in flagitium sunt, el earum sic spectatarum adorationem a Grae-
conveituntur ; sicque una eademque res beue uten- cis ffequentari, passim illud inculcanl, quod res in-
libus non est causa piaculi, et male utentibus est sensatoe adorari non debeant. Falsa illa suppositione
causa periculi. Sollicite ergo prsecavenduin est, et nititur inepta consequentia quam ducunt ex venera-
summa industria procurandum , ne dum quidam tione imaginis B. Virginem a"sello cum puero Jesu
nostrorum quasdam res, ultra quam ordo exposcil, gestatam repraesentantis, adorandam scilicet effigiem
sublimare affectant, vetuslissimi illius et cariosi pecudis, si tota honoretur imago. Id enim verum es-
erroris redivivi illis cineres convalescant, et victo- D set, si imagini propter se et ratione materise ac co-
riam quam in campo adepti sunt, iutra urbis moenia lorum impenderetur vencratio; sed cum rafione pro-
perdant. » Non iam igitur cultum imaginum dam- iotypi, scilicet B. Virginis colatur, ej"usquehonor ad
nant Carolus Magnus et Gallicani Gernianique prae- B. Virginem referatur, tota non honoratur, nedum
sules, quam ex cullu superstiiionem reformidant; aninial. Falsam suppositionem allata ex cap. vigesimo
usum prohi-iere viden.ur honorariae imaginum ad- primo libri quarli verba produnt. « Cum ergo in
orationis, ne abusus driatur, dum Ecclesia variis quolibel horuni imago sancta. Virginis puerum te-
contenlionihus dislrahebatur. Cullu imaginum quos- nens, pecualis animantis tergo suscepta adoratur,
dam bene uti posse fatenlur, plurimos abuti, nunqmd non ipsius animantis cum ea imago adora-
proinde ab illo absfinendum, cum occasio piaculi tur, nullo enim pacto in adorando utriusque imagi-
resecanda sit. nis, Virginis \idelicet, sive animanlis, quaedam po-
Undecimo, idem colligitur ex capite"\igesimo sexto. test fieri diremptio; prsesertim cum unius sint ma-
« Unde, inquit, magna ex parle errare eos constat, leriae, unoque artificis ingenio compaginatoe, aut
cmn e&~sanctas esseasserunt, et in ldciscontaminalis utriusque adoratio est spernenda, aut utraeque sunt
statuendas esse deeernunt. Patescit namque quodam- adorandse. »
modo in hoc eorum censura, qui eas in \iis, seu in ur- Respondeo secundo, ad majorem eorum quae hoc
bium vicorumque plateis poni percensent, quod haec in paragrapho j'am diximus, illustrationem, inter
sauctitalecareant, siculi et carenl,cum scilicet si san- Gallicanos praesules et Graecos qusestionem potius
ctaeesse crederentur, in locis sanctis poni censeren- fuisse de modo adorationis quam de re ipsa. Hoc esl,
«8? B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO H. 988
!
venerandas imagines fatebantur et Galli nostri, sed,A contraire se, quisquis eas frangit, vel adorat, modis
non eo modo quem sanxerat Nicaena synodus, et omnibus recognoseat. »
quem Grseci frequenlabant, scilicel ingeniculationQ, Et cap. trigesiino primo,utramqueGra3corum syn-
inflexione capitis, osculis, thymiamatibus, luminari- odum, primam contra imagines Consianiinopoli,
bus coram accensis. Quanquam enim hoecsignahono- alteram pro imaginibus Nicsesehabitam comparans,
ris arbitraria esse non nescirent, et vel cum adora- haec habei: « Uli eas convellendas atque conlem-
tione latriae, \el cum cultu religioso inferioris ordi- nendas esse censuerunt ab Ecclesia perpelua abdica-
nis, vel etiam cum merc ci\ ili veneratione conjungi; tione : isti eas no|n solum habendas, verumeliam \ e-
Deumque adorari in spiritu et veritate, et non coli nerandas sludent supplici adoralione. Illi eas man-
nisi amore super omnia, in quo posita est soli Deo cipavere crepitantibus ignibus : isli bonoranl odori-
debila servitus : quia tamen hi ritus in externo Dei feris thymianiatibus. Illi cas effugiebantetiam cernere:
cultu adhibenlur, etpraecipue in inciuento sacrificio, isti non cessant amplecti. Illi effodere ad ornamen-
timebant ne flerent imperitis erroris occasio, si in tum ecclesiae antiquis constitulas in parietibus : Isli
imaginum quoque veneratione frequenlarentur. Ipsos nuper conditas cjblatis pcrlustrant luminaribus. Hli
autem maxime commovebat, quod. Nicaena synodus eas studebanl prqrsus abominari: Isti saneiunl om-
analhemale perculisse \ideretur eos qui ab hac disci- nino osculari. Ifli anathematizabant habentes : isti e
plina abhorrerent. c Si quis, inquit, imagines non contrario non adbrantes. Quaeduo mala cum aller-
salulaverit in nomine Domini et sanctorum ejus, utrunl sibi contrajia sint, ei a recto tramite remota,
anathema sil. » Vel, secundum antiquam versionem : restat nobis ut viam regiam, secundum Aposioluni
« Si quis non osculalur has, tanquam in nomine Do- •Dgradientes, neque' ad dexteram, neque ad sinislram
mini el sanctorum ejus factas, anathema sit. »Ipsos declinemus : ut nec cum illis prorsus abolendas di-
comraovehai pariter, quod Epiphanius diaconus, ac- judicemus, nec cum istis adorandas decernamus :
tione 6, plaudente synodo, \ocasset eos semipravos, sed solum Deum adoranles, et ejus sanctos veneran-
qui dicebant: « Imaginales formationes sufficere in tes, secundum anliquam Patrum et ecclesiaslicam
commemorationem tantum haheri, et non etiam ad traditionem, eas in ecclesia, in ornamenta, et me-
salutationem. » Licet autem hsec discijqlina fuisset a moriam rerum gestarum, si libet, habeamus. » Ve-
Palribus Nicasnaesynodi ad novam hseresim coercen- nerandas imagines Gallicaiii pr__sulesarbitrabaniur,
dam sanctissime conslituta, Gallicani tamen Germa- sed non alio modb quam qui ab antiquo obtinnerat,
nique episcopi, qui synodo non interfuerant, nec ea et a sancto Gregorio Magno approbatus est ad Sere-
de re fucrant per littcras consulli, non putabant ea num episcopum Massiliensem scribente, ut scilicel
se astringi posse, et preeceps ipsis videbalur anathe- in ecclesiis hondrifice collocarentur: extensionem
ma, quod in eos extendi noft deberet, quorum Eccle- vero huj'usmodihonoiis, seu accessionem a Nicsena
sia alios mores habebat, aliamque disciplmam : Galli ii synodo factam, et ex Graecia ortam, ut scilicet sa-
enim el Germani, duorum conciliorum contrariis lulatiottibus, osoilis, ihymiamatibus, luminaribus,
definitionihus turbati, binc Constantinopolilanaeico- signiflcaretur ipsarum \eneralio, non recepere nisi
nomachorum, quse imagines ex ecclesiis ejecerat; posl multos anno^. Kec mirum, cum Nicaenam syn-
illinc Nicsenee, quao ipsis honorariam adorationem odum ii pro cecuriienicanon habereut, sed eam spe-
decreverat, et salutalione, thymiamatibus, cereo- ctarent ut synoduin nationalem duniaxat Grsecorum,
rura accensione, hanc signiflcari vel jusserat, \el aput inferius videbiinus.
probaverat, mediam viam elegere, donec Iux major < G Tandem incredibile est Gallicanos episcopos, e
tenebras discussil. Imagines scilicel neque confrin- quorum coeluduodecim sacree Scripturae et canonum
gendas, neque adoraiidas apud se consliluerunl. vel perilissimi Stephano quarto ponlifici ma\imo in Ro-
potiusab anliquo consliiufum, et a sancto Gregorio mana synodo as-idenles, venerationem sacrarum
niagno confirmalum Ecclesiarum suarum morem re- imaginum sanxeranl, a traditione ita aberrasse, ut
tinuere. Id patet ex cap. \igesimo tertio libri secundi earum cultum omnem rejicerent. De qua synodo
Caroiini.« Imagines sane, inquit, quai um insolentis- Hadrianus I -in dkfensione sjmodi vn ad Carolum
siin.u adoralionis amor Constantino et matri ejus Magnuih, cap. 5: f Praedecessornoster sanctaerecor-
Irenae, necnon et Tarasio Constanfinopolitano epi- dalionis domnus Stephanus papa, cum episcopis par-
scopo, ev.ercendoesynodi causa exstilit, a B. Grego- tium Franciae, afque Italiae praesidens in basilica
rio Romanseurbis antistile et adorari prohibentur et Salvatoris, prsecessoris sui veneradnle concilium con-
frangi, etc. » Et recensitis sancti Grcgorii verbis in firmans alque amplectens, una cum omnibus episco-
epislola ad Serenum, ita concludit: « Ecce quq magi- pis praesidentibusj sanctorum P.ttrum lestimomis ad-
steno, quove documento venerandi ponlificis imbuii, hasrens, adorare Iatque venerari sacras imagines
iraagines m ecclesiis habere non renuimus, sed earum statuerunl. » Idem teslatur Anaslasius Biblioiheca-
adorationem prorsus abdicamus : cujus institulis rius in Vila Siephani IV
989 LIBRI CAROLINI. -- CAPlT. DE iMiG. — PR$.F. 990
BEATI CAROLI MAGNI

REGIS FRANCORUMET LONGGBARDGRUM,PATRICn ROMANORUM, FILH ET DEFENSORIS
SANCTÊ DEI ECCLESI/E,
CAPITULAHE ©E IMAGINIBUS
CO.NTRACOKSTAKTrMYII IMPERATOEISCOKSTAKTIKOPOLITAKIET IREK.ZEMATRIS DECRETUM,
ET SYNODUM KICJENAMII PSEUDOSEPTIMAMOECUMEKICAM SIVE UNIVERSALEM",
COMPOSITUM ET PUBLICATUM
IK CONCILIOFRANCOFORDIENSI,
ET ADRIAKOPAPJE MISSUMANKODOMIKI7,94.
Editum ~x bibliotheca ei studio Joannis Tilii Meldensis episcopi.
PRJ.FATIQ.
JOANNES TILIUS MELDORUMEPISGOPUS

CHRISTIANOLECTORISALUTEM.
Facere potestatem huic libro in publicum exeundi A suli videri studebant, illas imagines venerationi 'ha-
nolim, nisi preefalus, ne calutnniis appetatur, aut bere, atque ex illis alias fingerc. Et natura nosira
falsi et suppositionis insimuletur. Quorumdam enim prqpendemus ad admirandum ei. eflingendum nobis
hisloricorum vel flde mala, vel incuria, quse de simulacra, atque in iis dcliciandura. Speclate pue-
coactis conciliis agunt historiaeubivis Graecise, Ita- rulos sibi indulgentes et ineptienies, num imaguncu-
liae atque eiiam Galliarum super imaginum con- las, puppulas et id genus deliramenta sibi cudent,
fliclu et turbulentia, bona ex parte nobis depravalse fatui ingenii et judieio carentis studia? Quam iu
remanserunt. Quare primum, ut res se habet. -com- proclivi fttit ut popularibus et idiotis impostura fie-
pendio referam quo modo omnia transacta fuerint: ret ab idolorum fabris, quaj postea semper erexe-
deinde tesiimonia et flrinamenta proferam ad hujus runt in suis Sedibus,et conclavibus, cellulisque depre-
operis cerliludinem astruendam a tanlo monarcha senl. catoriis. Nam eos boni Ecclesieepasiores non"tulis-
profecli, qui Occidui imperii archilectus fuit, jam Quin cuin inolescerent simulacra supra riiodum,
nunc in duas coronas dissecti et laceri, Geimanici quod id exemplo futurum censebalur, eorum visu
et Gallici : quod nimirum opus mirari nequeo satis interdictum esl, fuereque proscripta etiam a priva-
landiu non comparuisse, ac in tam profunda oblivione tis et inlimis aedibus singulorum : cum illo etiam
defossmn usque lstuisse. Sed jam accipe quod expi- sseculo, sanciione synodi Elibertinse, coaclee non
scatus sum, qui simulacra, quoe passim inScripturse longe a Pyrenaeis jugis, ab oiiinibus templis able-
canunicse monumenla relata sunt pro rejeclaneis et gatae fuennt picturae*omnes et expuncia.. Quo animo,
Deo detestabilibus, ob copiosam superstitionum et quaeso, colosseas istas slatuas el vaslas imagines tu-
abusionis messem in Ghrisiianam rempublicam irre- JJ ; lissent sancli illi patres?
pserinl ilique radicaverinl. Jam vero Chnstus pOsl" Istis cautionibus 11011acquievere alii suo judicio
supplautatam crucis suaeprobro Judaicae gentis cer- iniquis, quo slanles excipiebani in id asservari sibi
\_cosaeel~calcitrosse violentiam et rabicm, ejusque autprivatim retineri, non ut eas adorarent aut reve-
conferlim pessum ruenlis et ad internecionem pro- rerentur, \erum pignoris tantum ergo et monumenti
perantis missionem, apostolis slrenue et fideliler cujusdam : unde lantam turbam alque panesexci-
pro\inciamsuam obeunlibus, tropaeum apud Graecos larunt, ut alii modum supergressi oas extuleriut,
sustulil, genushominumsuprafidem idololatrise man- alii contra perniciosi exemph esse staiuerinl.
cipalum ei auctoralum. Verum non ila radicitus ex- - Ac lum pendebat causae,bonitas a studio et pro-
stirpala fuit siiperstitio, quin radiculse aliquot resti- pensione principum, pehes quos rerum summa ver-
lerint. Tum ubi vera religio defervescere coepta esl tebat, superabaique^pars altera potentia. Narrant
et refrigerari, occasionem nacî suut repelendaepau- sexta primum synodo Constantinopolitana, Constan-
Iaiim turpiludinis et infamiae, quemadmodum sus lino el Justiniano ejus fratre rerum potientibus,
lota rursus in volutabrttm coeni provolvilur. secundum illas imagines actam causam esse et pro-
Primum cum plerique hodie tam perdite curiosi nuntiatam : ul lum fundamenlum jecerint et co_-
videantur, et conquirant undecunque et diligenler perinl obtinere. Verum ex aclis illius sjrnodi, quae
asservent pro rara quadam et visenda supellectile. posteritati reliqua facta sunt, nihil mihi constare
velerum imperatorum aut aliorum quorumvis cele- potest, et adducor ut credam jus ponlilicium septi-
berrimorum et nominalissimorum virorum efli- nlam voluisse allegalam, cui Garolus magnus bellum
gies eliam ethnieorum; quineliam quemadmodum r'G indixit. Aiqui veterum monumenla fidem mihi fa-
non solum lineamenla et figuram absenlis ctqusdam ciunt, Constantinopolim tanta exarsisse, tamque fe-
aut fato funcli, cujus desiderio et amore lenemur, rali concussam contentione de imaginum cultura,
sed etiam munusCulum ejus aliquod reponimus inlei ut ipsi etiam imperatoies rerum ecclesiasticarum sal-
ea quse nobis magno sunt in pretio : hoc obtenlu agitantes, non leviter sinl confliclati, tantaque turba
effigies Chrisli etiam ipsius, ut ferebant, virginis defuncti. Philippicus Bardfnes commiimtas sacris
matris, apostolorum et reliquorum qui provehendae sedibus sumriiovit. Quo facinorein suinmam invidiam
evangelicae doctrinoe bonam operam navaveranl, adductus cl exoculatus ab Anaslasio pulsus est, inia-
studiose quidam retinebant, sed ita tamen ut neque gines propugnante. Poslea a Theodosio reslilulae
sanctitati neque religioni eas verlefent. Qui religio- sUUt, homine obscuro et ignohili, ab Anastasii ad-
aa» B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO II. 992
versariis coacto imperium capessere, atque eum, A.neque mihi unquam contigil ut ej'us librum adversus
monachatu inaugurari : qui et ipse postea a Leone Groecum imperatorem seriptum legerem : neque ex-
vexatus et exagitatus sacris se praebuit imliandum. istimo ipsum aut aiios sanctissimos Patres lam acri
Is autem Leo cum simulacris hostili ei cruento ani- studio illas sartaslfectas voluisse, ut eas aliqua ra-
mo depugnavit, unde nomen adeptus E_5-OVOJ/.K;>_OS-, tione adorandas sifierent. Longe lateque discrepant
pessime accepit illorum tutores et cui Germanum pa- haecinter se talem|simulacrorum usum frequentare,
Iriarcham suflecto alio deturbavit, nomen Ana- qualis supra definifus est, aut vim aliquam religio-
stasio : litferisque Gregorio papae injunxil ui Roma nisque persuasionem illis assignare. Haud dubium
tolleret. Veruni morigerari detreetavit, reque deli- est quin pontificibus Romanis amarulentae visae fue-
berata concilio frequenli, uti narrant, ad asserendas rint turbae a Graecisimperatoribus excila., ad dislur-
imagines totam Ilaliam excivit, moliendamque im- bandas imagines et eliminandas opinioue temeraria,
peratori rebellionem Constantinus filius seque exosa quod tamen non eyincit, conatus illorum ipsis admo-
ista babuit simulacra ac functus ej'uspater. Post eum dmn arrisisse, aut jadlubuisse, qui in istas evehendas
Leo neque amavit, neque reverilus est magis, sed ita incubuerint, ul divinum honorem exhibereut :
cliadema praedives a Maurlcio donalum et consecra- veruin illas potiust in mille fragmenta dissipatas to-
tum sustulit. lerassent. Quin eliam Felicis boeresisab ipso auclore
lsta autem pugna et concertatio de simulacrorum j'am recanlata in a'ula Caroli Magni, ac coram Ro-
usu el culiu, Romam perlata, atque utcunque pro- mano pontifice Adriano, qua. nibil commercii cum
pugnata est: qttod dico", quoniam bistoriae pontifl- hac controversia liabebat, tertio impietatis rea et
cise nominatim tradunt, Gregorium, Adrianum et g comperta facta est, concilio Francofordiano. Anno-
Stephanum ipsa tutatos coucdiis et sanctionibus ad- nius monachus, etjAdo Viennensis episc., tum ahbas
versus imperalores Grsecos. Urspergensis et Sigisberius jiarvis chronicis scri-
Tandem rumor in Franciam disseminatus est, et bunt, quid sibi voluerit, proeter certum et locuples
pedetentim increbuit. Quamobrem Pipinus Graeco- teslimonium nobisj relictum libello quodam Paulini
rumet Romanorura conspecto dissidio, anno salutis Aquileiae episc, j'ussu nostri imperatoris ad\ersus
767 Ecclesiam suam Genliliaci conscripsit, -aliispla- illam hseresin scripti, quemadmodum ipse hanc pVo-
cet Salmuri |Salmuniacij, ut ea de re decideretur, vinciam suscepit scribendi adversus illam adora-
simul et de aliis conlroversiis de Trinitate. tionem, aut si noii ej'us fuerit is libellus , ea tamen
Constantinus postremi Leonis filius cum malre sua et voluntate et religione fuit qua ej'us nomine evul-
Irene, quo studium el gratiam cleri Graeci sibi de- gatum opus ostendit : quod proplerea fecit quia im-
merefetur, seplimum comenlum congregavit Nicaeee.- peratorum quorumjlam tilulo imperatricisque Grien-
Ubi honos imaginibus decretus est et restitutus, talis, ut supra dic ,um est, concilia Graeciaefabrica-
suffragatinne el aslipulatioue supeistitioms ipsius bantur, quae noster imperator juste atque divinitus
imperatricis, ut diclitant. Cum grassaretur et inva- impugnavit.
lesceret magis isthaec opinio in Gallia, Carolus Ma- Magno documento Paulini libellus est, quam longe
gnus,-palris instiluluro secuttts, voluit ea de re cer- Felicis inslitulum discreparet ab imaginibus ut j'am
tior per clerum fieri, moribusque majorum receptis, mamfesti fianl malitiosi et stolidi delini scripturieu-
Francofordi anno salutis 794 ediclo jussit magnum tes, qui conttirbare omnia et adulterare ita susli-
episcoporum gregem corapaieie ex omni sua ditione: (r, J nuerint, ut cuncla in unum conlulerint. His de causis
ubi etiam discutienda \eniebal hseresis quoedam, adductus sum, ul calci hujus operis altexendum
quam Felix Urgelli et Eliphandus Tolelae episcopi curarem.
scriptis etiam lutabantur. Ad haec concilium illud Ad manum etiah-i mihi fuerant libri ires incerti
Nicaest.colleclum et apjirobatum auctore puero , do- auctoris, qui nihilo secius se isti concilioiuterfuisse
minatione autem el supersliiione muliebri, suspe- testatur, eadem dere comnienlatus ad.ersus Feli-
cium et favorabile videbatur, quod non satis legitime cem, nusquam tamen illi impingit imagines : sed
coiisset, conflictaniibus inter se Graeciaeordinibus. quia volumen noslrum supra j"uslam molem excre-
Huc accedit quod viderel in Gallia fidem Christia- \issef, illud in pra.sentia typis excusum nolui, vel
nam sanctissime et integerrime excultam esse, ex maxime quod nomcn auctoris prae se non ferebat.
quo Christo nomen datum fuerat, absque eo, ut Hujus igitur hisforia. sola narratio, nobis summa
fceda idolorum veneralione conspurcaretur jam olim fide ab optimis quibusque et velustissimis auctoribus
proscriptorum, ut Christiani nominis essent pro- compilata et excerpla, quantumcunque turbulentiae
fessores : cum multse pro\iuciae non ita pridem ad exhibuerit huc adjecta ei imporlata c~l\~o, mullo-
finem conversae vicinos spectarenl idolorum cultui rum soeeulorumignorantia et aliquorum malignitate'
etiam non mordicus inhaerentes, veritus ne in eam- satis superque fidei nostro operi astrueret. Volo
dem abominalionem revoherenlur, auctor fuil hujus autem succenturiari rationes solidas ac lestes illabe-
convocandae synodi. Vix autem fidem adhibuero le- factabiles, quod pa|ucisperslringam. Primum praeier
pidis istis hisloriarum scriptonbus Eccles. Roman., exemplai' hujus libri veluslura, in templo quodam
quae si tum meo judicio integram non servabat, -* majore augustissimo ac lotius Galliae antiquissimo
certe multum referebal antiquae sauclimonise, vo- reperlum , idem habet summi poniificis bibliotheca
luisse tam levi de cau»a imagines amplecti. Quod- elegantibus et -priscis Langobardorum charaeteribus
que diciitanl illius lempestaiis ponlifices, conciliis exaratum, ut Augustinus Sleuchus, ei bibliolhecae
alque decretis adversatos fuisse, imperatoribus praefectus, testaturîn opere suo non ita pridem aedito
eas deturbantibus hujus libelli afgumento non ma- in rem Conslantinaedonationis adversus Laurentium
gnopere refragabitur, quo nobis apparet Franco- Vallam_: cujus exemplaris caput sexium ad\erhum
iordiensi conventui papae legatos interfuisse, atque transcripsit, quod neque aliunde mutuari aut com-
eo danmatas rejectasque imagines quod ad earum minisci quivisset. Quin et ipsa dictio ac stjdus eum
cultum atiinet, Nicaenumqueconcilium in id de_.com- librum suae satis a ntiquitati vindicat: neque abhor-
posito comparatum, ut adorandae proponerentur, ref a loquendi ralione illius oetalis seriptorum. Certe
inductum et antiquaium : atque conscriptum hunc calumuiari nemo ppterit hoc saeculonatum aut scri-
libellum ipsius Caroli Magni titulo in partem con- ptum esse. In alio prseterea musaeo, supra modum
trariam, quo sivit quidem imperator imagines pro eliam antiquo, vojluraen aliquod reperi quod mihi
templorum ornamentis et lapetibus ad reiricandam fidem facii solidam ac plenam, ut se habebat rcs.
rerum proeteritarum memoriam, omni illarum reve- Continet aulem, ut ab aliis negoliis discedam, bujus
rentia et adoralione vetita. Quod vero ipso opere concilii acla, seorsum de singulis rebus agentia, quse
plurimam facit de papa Adriano mentionem , per- confectaeet definitaj fuere, istaque secunda nomi-
suaderi non possum, ipsum aut Romanam Ecclesiam natur materia; prima vero, haeresisFeliciana : reli-
aliter sensisse, quidquid boni isti chronici jactitent, quaad ceconomiam et ,politiam attinenfja premam,-
993 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. — PR.EF. , 994
tnterim dum hos duos ocos profero, m aliud tempus A fingendis recentibus patronis deorumque formis, cum
rejiciens, cum aliis rebus ejusdemnolae el argumenti quibus insigni superslitione et ementita religione for-
^ppositius quadrantibus': accessit etiam mihi dono nicata est, donec unius ejusque veri Dei praeconium
ejiisdem exempli volumen cum hoc nostro : ex quo increbuit), ex quo ejus Ecclesia in aula iniperatorum
utroqUe illum Paulini libellum hausi. Sed nunc ad coepit locupletari, sincenore doctrina proscripta, in-
principium aclorum. t1. Convenientibus Deo favente signioris sanctimoniae velamenlo, primas radices in
aposlolica auctoritate alque piissimi domini nostri Christiana republica culturae simulacrorum peperit,
Caroli regis jussione, anno 26 principatus sui, degeneravitque cordatior pietas in picturas, pigmenta
cunctis regni Francorum seu Italiae, Aquilaniae, Pro- et aliorum oinamenlorum ineptias. Cujus pestis con-
vincise, episcopisac saeerdolihus synodali concilio : tagium Romam ipsam afflavit et affecit, urhem ni-
inter quos ipse mitissimus sancto Interfuit conven- hilo melius moratam (bona cum venia dixerim) quam
tui; ubiin primordio capitulorum exortumde impia isthanc alteram, non ita multo post q«am ejus Ee-
ac nefanda haeresi Elipbandi, Toletanse sedis epi- clesia fortunis auclioriacta est: quod huic contigisse
scopi, el Felicis Orgelitanoe, eorumque sequacibus, etiam infra Caroli Magni ssecula crediderim. Sed
qui, male sentientes, inDei Filio asserebant adoptio- praevalida Francorum pectora, qui unica ruina idola
nein. Quam omnes qui supra, sanctissimi Patres re- deleverant, non tam facile allici poterant aut alligari
spuentes una voce contradixerunt, alque hanc hse- adorationi tam impiae et detestandse, sed opes tandem
resin funditus a sancta Ecclesia eradicandam sta- et avaritiae illos huc lucrifecerunt, longeque augu-
tuerunt. 2. Allata est in medium qusestio de nova stiore veneratione restitutae sunt quam unquam an-
Grsecorum synodo, quam de adorandis imaginibus tehae, lantisper dum vera obdormisceret religio, si
Constantinopoli fecerunt, in qua scriptum habeba- B ita loqui ausim.
tur ut qui imagines sanctorum ita ut deificam Tri- Cumque Ecclesiam virorum proborum atque eru-
nitatem servitio aut adoratione non impenderent, ditorum magna penuria invasit, monachi et doctores
. analbematajudicarentur. Qui supra,sanctissimiPatres quidam, penes quos solos liiterae diversabantur, non
nostri, omnimodiset orationem et servitutem eis re- plus tamen quam ipsis ex usu esset, ignorantia
nuentes, conlempserunt atque consentientes consumma, dicere non ausim maliliam, ne eorum suc-
demnaverunt. » Jam vero , quod majus est, ab ipsis cidaneos successores exasperem legitimos imitatores,
testimonia petam qui hujus concilii acia falso cifa- cum omnia sursum deorsumque bellorum procellis
runt et laudarunt : quo suo instituto commodius suf- miscerentur, ut quam oplime sese gesscrint, erudi-
fragarentur, idolorumque cultum defensarent. Quod tionem oninem et virtutem prsepostere actas obtene-
scribit Joannes Eckius in suo Enchiridio de qualuor brarunt, nisi prorsus suo tempore eas amiserint :
Caroli magni libris, nonne pro me plurimum facit, omnia suo arbitratu pervertehant, ut suos conatus et
ac testatur suam his libris veritatem conslare ? quo- rapinas fucarenl religionis specie. Ejusdem impu-
rum meminisse quidem, sed nunquam a se lectorum dentia. fuit quod mauus a vitiandis historiis illis
voluit. Nihil autem addubito quin nauseam illi civis- mire prurientes continere non potuerint, non perpen-
sent si illo superstitein publicum exiliissent. Liquet dentes, perpetuo Deum Opt. Max. non sinere quin
autem ea volumina, fando ad eum et fama pervenisse, aflquot supersint qui, quo magis videntur improbi
sed bello isli somniatori pro ludo fuit, ea de re veri- exstinctae veritati parentare, aut defbrmatam eam
tatis testimonium asserendo dicere , quam incom- fucare, eo studiosius illam ad se exceptam teganl,
pertam obtrudebal, qualem esse cupiebat. Tantae im» rj felicioribusque ingeniis suo tempore restituendam
pietatis aul tam subdolaefidei traducere hominem promulgandanique reservent. Illos etiam fallit vehe-
nolim, ul rem reclamanle conscienlia asseruerit, et menter creatori nostro displicere, ut vcfbum evan-
adulteratam sepelire voluerit. Quam festivum et ju- gelicum noslro j'udicio et ralione metiamur, qua-
cuudum spectaculum si quid tale doetor theologus tenus nominis sui majestatem atiingit: \erum sancit
designaret imposturse sibi conscius I et edicit ut voluntatem suam neque huc. neque illuc
Nonne frater Alfonsus de Castro, farraginum et divaricantes consectemur. Quam viam non potuit fex
centonum sutor adversus heeresetj' monachus certe ista nebulonum calcare. Tanta posteriorum saeculo-
mullae variseque lectionis supra suorum sorlem eru- rum calamitate et infehcitate non pauci docti et lit-
diius, refert : Claudium Taurini episcopum suis ad- terati viri intercepti et implicati fuere, qui non satis
orationem crucis Dominicsainterdixisse? quodcausa; animadverse historias leclilabant, ut impostorum
meaenon~ vulgariier patrocinatur. Is enim floruit tem- circumscriptiones olfacerent, quamvis secum ut plu-
poribus CaroliMagui ei ab iutimis eonsiliis, vir sum- nmum pugnarent, suaque resoinderenl : quorum
ma ingenii acuiieet erudilione, inler primos Parisien- imitatores iisdem erroribus irretiti et mentiti sunt
sis Academiaefundatores. Sunt apud me et aliquot juxta ac iiper quos in fraudem illecti fuerant sibique
ejus opera nondum excusa. os oblitum fuerat.
De opere igitur nostro plus satis jam liquet. Quis Restat nunc excutiendum quod cum jam orbis hac
vero jam controvertere suslinuerit tam prudeniis consueludine occaluerit, fanaque media fere partc
piique imperatoris scripia; qui tantos totque labores - simulacris exsedificata siut pieturisque dislincia va-
exantlavil, fidem catholicam propugnando ac pro- ' Uriis, quid de iis senlire debeamus : mordicusne re-
pagaudo? quemque postea sanctorum kalendario di- tentanda sint, aut perrupio consensu publico con-
gnala est Ecclesia? Quis eliam crediderit, eo ohlivio- fringenda, vel flammis mandanda, aul quid aliud,
nis apud Deum demersum, ut in decreto religionis rogo, agendum? Nos qui, Christi inspiratu, Deum
tam insigniter laberetur? Quis vero usque adeo le- propius novimus eique fidimus, magis quam Judaei
merarius, auttam inconsulfa factio, ut labefactare et ah onmibus legis apicibus et maledictis manumissi,
inficiari opus de sententia et judicio lam numerosae siquidem militemus sub signis summi Imperatoris
synodi couscriptum, velit? Debemus igitur in tanli nostri, nihil obvium reperimus neque creatum ne-
pnncipis sententiam intrepide pedibus lre, delibera- que fabrefactum, aut alia quavis hominum arte con-
tionemque et censuram tot venerabilium virorum fictum, cuj"uscopia nobis denegetur aut illicita sit,
amplecti qui liherae conscientiae et mentis dictamine quique foris nullum vulnus aut offensaculum acci-
id pronunliarunt quod maxime videbalur ex Deoesse. pere possumus, tantum inleraneis et vitalibus noxiis
Quocirca in rem nostram veriamus, hodie mani- expositi, num citra fraudem aut piaculum imagini-
feste cernentes, unde nobis prorepserint imagines, et bus, simulacris el picturis uti poterimus, perinde ac
quemadmodum desultoria Graeciaereligio, omnis ido- alio quovis humano opiflcio, vel in usum ornamenti,
lolatriee parenlis et seminarii (quee usque ab omni vel simplicem archilectationem, aut indicem rerum
antiquitate sese lactavil, aluit, deliciata est in con- • memorabilium quarum exemplum frugiferum et.me-
B Gonfundit Claudium Clementem Scotum Altisidiorensem cum Claudio Taurinensi.
09S B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 096
moria recolenda : ita ut si Ms abutamur. lotum id 4A secundo ille in |Orbem nostrum remearel, hujus
ascribi debeal noslro vitio, non ipsi objecto? Non magni facinoris promulgatione omnium eorum, quse
dilfiteor quod si populum viderem transversum in unquam gessit, rjraecellenlissimi. Cerlo autem polh-
aliquam abusionem rapi, non impeditum iri me reli- ceri mihi possumj candide lector, boni tibi eonsultum
gione, quo secius fracta stalim et comminuta simu- iri hunc librum? £j'usquelectionem jucundam fore et
lacra pessum darem, exemplum et specimen datu- exhilaratricem. Verbum unum restat efferendum, ne
r.us, nullis ea viribus pollere; contra vero cum nulii quis hic venelur dubitandi occaslonem, quod videli-
nocumento aut offendiculo sunt, sedln bonam ac- cet reperiuntur Latina commentaria, eaque impressa,
cepta partem decoranl et insigniunt templa, non seplinia. synodi Constanlinopolitauae (hoc nobis ab
commissurum ut ea iemere demoliar, alioquin sub Irene ejusque fllio Constaniino impp. Cpnstantinopo-
easdem leges quidquid est rertim humanarum venire litanis, quorum plurimum illic valuit auetoritas, sor-
necessum esset, idemque fieri judicium : possunt titae, Nicsesetamen habitae), ubi non eo omnia ordine
enim omnes°tam bene quam secus usurpari; verum narrantur quo p_r Carolum Magnum describuntur.
ea etiam cauiio adhibenda esset ne aliquam imagi- Quod inde aceidisse conjicio, vel quod ipsius acta in
nem commentitiam, tabellain fahulosam, tapetes re- ipso originali diverse exccpta fuerinl et litteris fradita
rum nusquam gestarum admitteremus in iempla. (quod fere fit in talibus negotiis, incolumi tamen
Heecenim plus satis suam barbariem el paganismum senfentia), poslea auiem Latine reddita : \el quod in
resipiunt: quin ea omnia ad vivuni expressa et ar- manus imperatoris iantum pervenerint summa qua>
chetypum oporlebat. Cseterumquod vesiiantur linteis dam capila, quae|breviter persiringerent Graecorum
lotis, serlis ei floribus redimiantur, diebusque feslis •g
r decreta, veluti nuntia quaedam, quse succinctis pagi-
complius ornentur, ob idque plura possini, faculta- nis afferuntur : vel, jlertio, quod iaijlum studuerit
temque suam sedihus varieni imagines, hic potentio- ipsum argumentmn muiuari, statusque r.erum pri-
res, alibi ignaviores, recens sculptae, quam exesse et marios, quos convellere soluit adversus septimam
vetuslaie marcescenles, aut fumigaiaj, hac aui illa Nicaenam, tum ajdversus alias omnes adversarias,
nialeria conflataj, ne quemquam verbis tilillem, ver- ductu et auspiciis pracedenliuin imperatorum in
tigines istee el vecordise mihi probari non possunt, Oriente celebratas. Cum igilur in amplissima tolius
neque dubium est quin ojnnis gesticulatio vel impu- orbis rnonarchia ea qusestio excitaverit telerrimas et
dentiae adumbratio longe summoveri debeat, cujus- virulentissimas cdntentipnes el rixas, pugnas alque
modi eiiam in prhatis domibus visilur, eorum om- imperiorum inclinaiiones et e\ersiones invexerit, at-
nipm qui Chrislianismi titulo sese venditant deque hodierecrudescal, et pariat tantum lempestalis
spuenda etputida. in Chrisliana republica, atque lernam quamdam ma-
Jam igitur colligam eum orthodoxa Caroli Magni lorum per universum orbem, impensissime nobis
et totius GallicanseEcclesiseillius temporis opinione, laetandum est-quo'd hsec controversia definita ei de-
ul quemadmodum credo eas in abusionem ferendas lermiuata nobis proponilur, eonsilio, labore et ma-
non esse, ita etiam arbitror non tollendas, nisi ab- j'estale ejus principis, quo non tulit prseslantiorem
usus gliscat: sed in eum usum traducendas censeo, aut triumpbalem magis Christianus orhis: cum etiam
ut memoriae subsidio compareant, decorisque grafia. primum decalogi aiticulumrespectet, Deique optiini
Quare utriusque imaginum usurpationis, tum bonae, max. cultum et adprationeni. Quicum precUjus agere
tum etiam malae, prudenti et consulto, id taiitum °p debemusul principum nostrorum corda in ejus manu
sublatum cupienti quod noxium est, perjucundum sila exstimulet ad|magni illius imperaloiis reipsa ex-
mihi videtur, de negolio imaginum imposturam hanc primendum exemplum, quo illis rcuraesit ei studio
et commentum e mundo profligare : gnarus iiem lurbam et aUercationem religionis, per totum .Chri-
quanlum publice interfuerit si tanti principis tam siianismum grassantem, componere., sauguini fide-
eximium opus a blatlis aul tineis decoquereiur, aut lium parcere, ecclesiasticas imposturas el doclnnse
alia quavis clade nobis Intervertereiur, ausus sum corruptelam eliminare, qbviam porro humanis com-
ista sacra monumenla in lucem revocare, tnumphis mentis prodire cjum puro \erbo Dei pugnantibus
cohonestandaiterumpertofumorbem, etDeo optimo quoad fieri poierii: suaque inexhausta misericordia
laudi maxime cessura, et ipsi imperatori potcntissimo propediem hujus xei conflciundaejgratiam illis et vi-
et Ghrislianissimo honori iulura. Id vero operis mea res impertial rex 'ille sumfnus Dominus uoster, cui
opeia sibi suoque ordini restiiutmn est, non certe aeterno, immorlali|, invisibili, soli sapieuli Deo, vir-
quam belle instructum oportebat tantum principis tus el fortitudo, honor, benedictio etgratiarum aclio,
opus, ,sed quantum vireculis meis conniti potui, ut et gloria in saeculaisaeculorum.Amen.
TESTIMONIA. VETERUM SCaiPTORUM„
CiitOLOS MAGKUS, lib. i, cap. 6, se,hujus Capitularis P tissimofilio nostroquespirituali,compatriCarolo>regi

auctorem hac \indicla asserit : « Venerandae me- FranGorum et Longobardorum ae palricio Romano-
morioe genitoris nostri jlluslrissimi atque excellen- rum, Adrianus papa. » Et post pauca : t Praeterea
tissimi viri, Pipiniregis cura; et induslria sive ad- directum a vestra Hementissima preecelsa regali po-
veutu in Gallias reverendissimi et sanclissirni viri, tenlia fidelem Xamiliarem vestrum, videlicet Engil-
Stephani Romanoe urbis autistitis, etc. » Loquitur bertum abbatem el miuistrum capellae, Jjui pene ab
de unione caeremoiiiaypm Gallicanoe jEcelesise cum ipsis infantiae rudimentis in palatio veslro enulrilus
Rqmana. — Et lib. iv, pap. 5 ; « In eorum plerisque est, et in onmibusjcansiliis vestris receptus : el ideo
locis qui se imaginibus luminaria et thymiamala sicut a vobis in omni familiaritate recipilur, ita et a
offerre gloriantur, a quibus nos, qui id facere con- nobis reciperetur et condecenter honoraretur. Unde
lemnimus, scandalum pati putamur, jta loca divino pro iiimio amore quem erga vestram mellifluam ge-
culiui mancipata despicabilia sunt, ut sicut Jegatis rimus regalem excellentiam, sicut misistis, cuin ui-
nostris, sive illis qui lempoje reverendae merooriae mio amore dulcedinis eximiae eum suscipientes,
illuslrissimi viri patris ,mei, siê eis qui a nobis illas prout volmt, et qualiter cum magna familiaritale
sunt destinali in .parles [Graecise" 1.irelereniibus com- nobis enarr.nlem \oluit, aure placabili etmentebe-
perimus, etc. nignajeum suscepimus, et quasi vestra corporali ex-
ADBIANDS I papa Rom. in Capiluiari responsionum celleniia nobis nariante nosirum ei patieniius cre-
ad hoc Garoli Mag-niCapitulai'e: t iDomino>excellen- .didimus consilium, ad profeclum sanctoe nostrae fto-
997 LIBRI GAROLTM. — 3CAPIT.BE IMAG. — VET. TESTIM. 998
manae Eooiesise, et vesirae et a Deo protectse Tcgalis A nonnihil repressa -est imaginum veneratio : -sed ta-
potentiae exaliatlonem. Inter quse edidit nohis£lapilu- men Adrianus et alii pontiflces iBsua qpinioneper-
laTe ad\eisus*ynodumqusepro sacrarumimaginum severarunt. et, mortuo Carolo, «suarum pupparum
erectione in Nicaeaacta est. Undepro vestra melliflua cultum vehementius promoverunt. »
regali dilectioneper unumquodquecapitulujn respon- ALTHELHUS Benedictinus monachus tieaii Dionysii
sum reddidimus, non quemlibet {ahsii) Jioininem de- apud Parisienses in Annalib. Francor. anno 794/Ai-
fendentes, sedolitanam traditionemsanciaeGatholic_e moinus, lib. iv, cap. 85) : >«Rex ad «.ndemnanfiain
et apostoiica. Romanas Ecclesise lenentes, priscam baeresim Felicianam aeslatis initio, quando et geno-
preedecessorum nostrorum sanctorum ponfificum se- ralempopuli sui conventum habuit, conciiium.episco-
quimur doetrinam, rectae - fidei tradiiionem modis porum ex omnibus regni sui provinciis in «adem
omnibus vindicantes. —
- Hoc dogma Tarasius non Et Capitul. I respons. ; vilia (Franconofurt juxta Moenum) congregavit. Ad-
per se explanavit, sed fuerunl etiam in eadem synodo legaii Romani ponli-
per doctrinam sanctorum Patrum confessus esi, .qtto- ficis Theophyiaetus ac Stephanus -episcopi, \icem
rum icapitula pro vestro nimlo amore, quem erga ve- tenentes ejus a quo missi fuerani, Adriani papae. In
stram praser^ctissimam a J)eo protectam regalem quo concilio el haeresis memoratajjondemnala est, et
excellentiam gerimus, breviter exaramus, etc. » —• liber contra eam communi episooporum aucloritate
Et Capitul. ult. respons. : i Hoc sacrum et veneran- compositus, in quo omnes subscripserunt. Synodus
dum capiluluin multum distat a totis supra dictis etiam, quae ante paucosannosdnConstantinopoli sub
capitulis. Et idcireo eum agnovimus veslrae a Deo Irene et Conslanlino filio-ejus congregala? et ab ipsis
servalae «rthodoxeeque regalis excellen.i-. esse jiro- T> j non solum septima, verum etiam universalis erai ap-
prium,-etc. Memlnitenim vestra prseerecttssima re- pellata, ut nec septimanee universalis haheretur dice-
galis prseescelsa seientia qualiter in ipsa sancti Gre- returve, quasisupervacua,|n
-
tolum ab omnibus ab-
gorli papse epistola, etc. » El in flne capituli:« Unde dicata est.
si vestra annuerit a Deo protecla regalis excellentia, ADOViennensis episcopus, Chronic., setate vi t
eodem adhortamur impetu (scihcet Constantinopoli- « Synodus iterumfacta contra supradictamhaeresin
tanum imperatorem) pro sacris imaginibus in pristino inFranconofuft, legatis apostolicaesedis prsesidenti-
siatu ereciione gratiam agentes, etc. De vero vestra bus [Leg. praesentibus] Theojjhylaclo et Siephauo
praeereetissima a Deoprotecta excellentia, orthodoxse ejnscopis, et auctoriiate sanctorum Patrum con-
fldei stahilitate roborala, freti existimus, quia radix victus et damnalus esl iierum Felix «uin erfore suo,
ejus firmissima a pravis et infidelibus hominum un- perpetuoque exsilio apud Lugdunum relegalus est;
quam concufitur vel rnovetur; sed in ea, quaecoepit, quem ferunt in eodem ipso suo errore mortuum.
recioe fidei traditionis docfcrinaspiritualis matris suse. Sedpseudosynodusjjuam septimam Greeciappellant,
sanetse caiholicse et apostolicas Romanse Ecclesise, pro adorandis imaginibus, abdicata penitus. »
tenere et ^mplecli incunctanter usqiie in seeculum STRABUS Fuldensis monachus, in Annalibus, anno
sseculi sine reprehensione manere credimus. Et ideo 191: * Synodus habita in Franconofurt, in qua lias-
confidimusde Dei noslri polentla quia quantum erga resis Feliciana coram episcopis Germaniarum et
beatorum principum apostolorum Petri et Pauii Ee- Galliarum Jtalorumque, prsesenie magno principe
clesiam fldem gesseritis et amorem, semper pro ej'us Garolo ct missis Adriani apostolici Theopbylacto et
profeciu et exaitalione Tegalinisi, undique certantes f*- _ Siephano episcopis, terlio damnata est, et rafa sti-
habueriiis, tanto brachii sui propitius in regalibus pulalione damnatlo roborata. Pseudosjmodus Graeco-
triumphis ab 'adversis el iniquis faominibus vos de- rum pro adorandis imaginihus habita, et falso sep-
fendere et circumtegere dignetur, ut una cum spi- tima vocata, ab ejuscopis damnalur. »
rituali filia domina nostra regina vestraque praeeelsa EGOLISMEKSIS 8I0KACHUS in Vita Caroli Magni :
nobilissima prole, longiori aevo in hoc regnanles Anno sequenti dominus rex Carolus de Ragenes-
mundo, in futuro sine fine vitam cuniTegno in arce; burg iter fecit navigio ad fossatum magnum inter
poli habere mereamini. Incolumem excellentiam ve- Altmaniam et Radantiam. Ibi cum munerihus maguis
stram gratia superna custodiat. » missi apostoiici praesentati sunt, et nuntiatum est
Synodus Parisiensis in praefat. ad Ludovicum et ei Saxones iterum rebellasse. Inde per Radantiam
Lothar. imjip. : « Eamdem porro synodum (Nicee- navali itinere abiit in Mochin, et natale celebravit
nam n) cum sanctaememorise genitor vester (Caro- ad sanctum Chilianum in Wirzinburg, et Pascha
Ius Magnus) coram se suisque perlegi fecisset' (in in Franconofurt: et ibi congregata est synodus magna
concilio Francofordiensi) el multis in loeis, ut di- episcoporum Galliarum, Germanonum, Italoruin, in
gnum erat, repreiiendissel, et qusedam capitula, quae praesentia ejus. Ibi fuerunt missi domini apostolici
reprehensioni palebant, pra.notassel, eaque per An- Adriani Theophylacius et Stephanus episcopi: et ibi
gilberlum abbatem eidem Adriano papae direxisset, tertio damnaverunthaeresim Felicianam. Quan. dam-
utilliusj"udicio etauctoiitate corrigerentur, ete. » naiionem per auclorilatem sanctorum Patruin in
HIXC-IARCS Rhemensis arehiepiseopus in libro con- lihro conscripserunt : quem librum omnes sacer-
tra Hincmarum Laudunensem episcqpum, cap. 20 : ." dotes propriis manibus subscribendo confirmarunf.
• Septima autem
apud Grsecos vocala universalis* PseudosjnodusGr_ecorum,quarnialsoseptimamvoca-
pseudosynodus, de imaginibus, quas quidam confrin- ' bant. pro imaginibus, rejecla est a ponlificibus. »
gondas, quidanr aulein adoraudas dicebanl, neulra AKOKIMUS episcopus sive.abbas, Caroli Magni con-
\ero pars intellectu sano diflimens sine auctoritate siliarius, in Anualibus Francorum, anno 784. (Periii
apostolicaesedis non longe ante nostra tempora M- ea pars in qua de hoc concilioexsecutus est: eam con-
cseaeest a quamplurimis episcopis hstblta et Romam servavit Regino,qui fatelur se illius Annales sequi et
missa, quani etiam papa Romauus in Franciam di- Egolismensis.)
rexit. Unde iempore Caroli Magni imperatoris, jus- REGINO Prumiensis abbas, Chronic. lib. n : «Anno
sione aposlolicat_sedis,generalis synodus in Francia, Dominicae incarnalionis 794 celehravil rex Pascha
convocante praefatoimperatore, celebrata, et secun- in Franconofurt, ibique congregavit synodum ma-
dum Scripiurarum iramitem -traditjonemque maj"o- gnam episcoporum, Gallorum, Germanorum et Italo-
rum, ipsa Graecormn pseudosynodus deslructa iet rum : ubi fuerunt missi apostolici Theophilus et
penitus abdicata. De cujus destructione non modi- Stejihanus episcopi. In bac synodo tertio condem-
cuin volumen, quod in palalio adolescentulus legi, ab nata est hseresis Feliciana, quam damnaliortem per
eodeni imperatore Romam est per quosdam episcopos auctoritatem sanctorum Patrum iu libro eoiiscripse-
missum. jncujus voluminis quarto libro ba.e de uni- runl: quem libruni omnes sacerdotes manibus pro-
versali nomine scripfa «unt: Sicut Ecelesia univer^ prfls suhscripserunt. Pseudosynodus Graecorum,
salis est, etc. > Extant Hb. iv, c. '28, quibus ista eon- quam pro adorandis imaginibup feeerant, a ponttflci-
tinuo su_.__ec.it_ « Auctoritale itaque hujus syaodi JJus rejecta est. *
999 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS II. SECTIO H. 1000
SwARZAHENSIS MONACHOS in€hronico, quod Ursper- A parles animum vertens eas conferas cum his queedixi
gensisubbas continuavit:« Anno Domini 794, Carolo monimentis. Velut quod Constantinus sanxit, ut Ec-
in Franconofurt Pascha celebrante, sj'nodus episco- clesia Romana sedesque Petri esset caput omnium
porura magna collecta est ex omnibus regni provin- Ecclesiarum, et ab ea totius religionis ordo depen-
ciis : legati quoque Adriani papae in ejus vice adfue- deret, abea judifcium in causis fldei exspectandum
runt. ln hac synodo haeresis cuj'usdam episcopi, Fe- esse, eam esse in religione consulendam. Hoc sciens
licis nomine, damnata esl, qui Christum, secundum perceptumque habens Carolus Magnus imperator,
hoc quod homo est, adoptivum Dei Filium dicebal: eodem tempore ijuo Adrianus ponlilex protulil in
et liber contra eum communi episcoporum auclori- concilio historiam Sylveslri, scribeus et ipse de ima-
tate compositus est, in quo omnes subscripserunt. ginibus, cum imp|eraretConstantinopoMConstantinus
Synodus eliam, quae ante paucos annos in Constan- et lrene mater, lecipiens quaiMagnus Constaniinus
tinopoli congregatasub IreneetCoustanlinofllio ejus, slatuisset, sic scijibit libro primo, capile sexto (est
septima et universalis ab ipsis appellata est, ut nec autem liber vetustissimus litteris Longobardicis
septima nec aliquid diceretur, quasi supervacua ab scriptus in bibliotheca Palatina, non credenli vi-
omnibus abdicala est. > dendi flet potesdas) : Antequam , inquit, diseu-
HERMANNUS CONTHACTUS conies Vseringaeet mona- liendorum testimoniorum, etc. » Reeilal totum cap.
chus Augiensis, in Chronico, anno 7fl4. « Sjrnodo 61ib. i. |
magna in Franconofurt habita, hseresis item Feli- F. RERNARDUS LUTZENBURGUS, ordinis preedieatoiii
ciana damnata es>l: pseudosynodus Groecorum, pro monachus, arlium et sacrarum lilterarum professor
adorandis imaginibus* habita, ab episcopis dam- n in academia Coloniensi, in Calalogo Haereticorum,
nata est.» *- lih. i, cap. _M : « Carolus Magnus, imperalor, Graece
JOAN.AVENTINUS : « Carolus Decembri Reginobur- et Latine doctissimus, ante seplingentos aunos con-
gio exit Sualovoltas, et ad fossam superiorem navi- tra cerlos [Forte Grseeos] haereticos opus scripsit in
busper lerram tractisprogredilur. Iude navibus in quatuor libros parlitum, quod habetur Romae in Va-
Rhoedonesso delatus in Moenum,Virzeburgum (caput ticanabiblioth.ee... 1» '
est antiquae Francise, insigne sepulcrO divi Ghiliani) JOANNES Eciiius Suevus in Encheiridio locorum
ultimo Decembri pervenit. Unde Francophoron mi- communium adv^rsus Martinum Lutherum aique
gravit, ibique reliquum hiemis exegit. IIuc frequen- alios Ecclesiaehostes (quod ediditannoDomini 1529),
tes coire pontifices Galliarum, Italiae, Germaniaeim- art. 16 : « Carolus Magnus quatuor libros scripsit
perat. Adfuere Romani pontiflcis legati, Theophy- contra volentes lollere imagines. Unde Thuricenses
lactus et Stephanus episcopi. Tertio ibidem eondem- fundatorem eorusji et patronum Carolum polius sequi
nata est beeresis Fehciana, Eliphandanaque, de ad- debent cumEcclesia catholica quam haerelicum Zuin-
optione Filii Dei. Omnes subscripsere sacerdotes : glium. » |
ipse quoque Felix et Eliphandus, agnoscentes erro- EPISCOPUS MEI_D|ENSIShoc indice proscripsit: «Opus
rem, venia data dignitasque servata. Item acta Grse- illuslrissimi Caroli Magni, nutu Dei regis Franco-
corum de imagiuibus adorandis rescissa sunt. » rum Gallias, Germaniam, Italiamque, sive harum
AUGDSTINUS STEUCHUS EDGUBINUS, bibliothecarius finitimas provincias, Domino opitulante, regentis,
Vaticanae pontiflcis Romani bibliothecae, de Dona- contra synodum qpae in partibus Graecisepro adoran-
tione Constantini adversus Laurentium Vallam, lib. dis imaginibus stolide sive arroganter gesta est.
n, num. 60 : t Suntaliaapud GrsecosetLatinos prae- G Item Paulini Aquileiensis episcopi adversus Febcem
clara ac pervetusta monimenta, quibus quisque per- Urgelitanum et Eliphandum Toletanum episcopos
cipere possit, edictum doiiationis esse verissimum, a libellus. Quse nuhc primum in lucem restituuntur.
Magno Constantino editum, si per omnes hujus edicti Anno salutis 1549. i
IN NOMINEDOMIKl ET SALyATORISNOSTRIJESTJGHRISTI.
INCIPIT OPUS
IIXTJSTRISSISIIET EXCELLENTISSIMISEJJ SPECTABILIS.
"VIRI CAROLI,
NUTTJDBI REGIS 5?RANCORUSl
,
GALLIAS,GERISIANIAMITALIAMQUESIVE HARUMEINITIMASPR0T:NCIAS, DOMINOOPITULANTE,
REGENTIS,
CONTRAS5.NOBUM. QUJEIN TARTIBUSGR_3CI_3E
PRO ADORANDISIMAGINIBUSSTOIIDE SIVE ARROGANTERGESTAEST.
CAROLI MAGNI PRJSFATIO.

Ecclesia mater nostra, pretiosissimo sponsi Christi; D nunquam videlicel incredulorum vel hsereseorum
sanguine ~redempta, et regeneralione salutaris gurgi- impellitur infestationibus, nonnunquam vero schi-
tis lola, et salutifero edulio corporis, et bauslu smaticorum vel arroganlium turbatur simultatibus.
sanguinis satiata, el nectarei liquoris unguine deli- Est enim arca salyandas intra se coniinens animas,
buta, et per universum orbem terrarum in pace dif- cujus typum antiqui illius patris arca gerebat, quaein
fusa : aliquando externa, aliquando intestina per- hujus saeculi S-evissimasdiluvii absque naufragii pe-
petiturbella, aliquando exterorum eoncutitur incur- riculo transigit procellas, et neseit mortiferis prss-
sibus, aliauando civium pulsatur tumultibus. Non- sentis saeculi alluvionibus cedere, nec infestantium
a Et salutifero matcuio corpotis et haustu sanguinis minici edulio et sanguinis haustu saliati. » Fulgen-
satiata. Aliena hoc loco vox mdiculo, qua et analogia tius Placiades Carthaginensis de prisco serm., Edu-
turbatur et relatum. Scripsi edulio, et id nunc firmo lium ab edendo dicitur, etc. Philoxenus Gloss. Edu-
exemplis. Infra lib. i, cap. 17 : t In quo est manna lium, -£>v/3^M(7tftojv. Lego -h §pa<ny.ov,ut in Glossis
coeleslis,videlicet pabuli edulium, de quo edulio Da- Grseeo-Latinis.Papias Lombardus in Vocabulario.
vid, etc> Et lib. n, cap. 27: in fine : « Corporis Do- I
iOiH LIBRI CARQIINI. — CAPIT, DE IMAG. — PRJSFATIO. lOlfc
idversaruni polestatum obsidione fatiscere, sed illo A \ in sinu regni gubernacula Dominotribuente susce •
pro ea et niaximeia ea pugnante, qui positus est in pimus, necesse est ut in ejus defensioneet ob~ejus
ea rnurus, dicenle propheta:' Urbsfortitudinis nosim 'exaltalionem, Ghristo auxiliante, toto annjsu certe-
salvator, ponetur in eamurus, et anlemurale,et^qui mus, ut ab eo boni servi et fidelis nomine censeri
-super ejusjnuros eonslituit custodes,qui tola die et valeamus. Quod quidem non solum nobis, quibus in
lola iioctein perpetuumnon tacebunt (Isa. xxvi): ad- hujus sa;culi procellosisfluclibus ad regendum eom-
versarijs- resisten?, et tumulliferas inquietudines missa est, sed eliam cunctis ab ejus nberibus enu-
tolerat, et ad versefidei eonfessionem eonvolanlibus tritis sollicite observandumest: ita tamen ut ab ejus
in gremio susceptis, et -eidem •eonfessioni obstinata unione, qui ejus membrum esse dinoscilur, nullate-
mente reluctantibus abdicatis, inconvulsa et iuteme- nus abscedat. Quoniamqui cum ea non est, adversus
-rata perseverat, et cum Bavid eanere non eessat: eamest: elquieum eanon colligit.spargit.Hujusergo
Smpe expugnaverunlme a juventute mea, dicat nunc reicausa loquico,mpellit,quodnon sinequodam animi
Jsrael, smpeexpugnaverunt me u juventute mea, -et- mosrore prosequimur, quippe qui cum hifirmanlir
enim non.potueruntmild (Psal. cxxix): quse inces- _ businiirmari, et cum scandalizanlibusuri, apostplieo
sanler per partes trinse wationis niysterium sanclse perdocemur exemplo.Inflammavitigitur.ventosaear-
Trinitatis exponit,dum et verba sua auribus divinae»1 rogantise inflala ambitW, «t vanaelaudis insolentis-
inajestatis percipienda,id est- psallendi tnelodiain, simus appetitus, quosdam orientalium partium noa
quam sine intermissioneexhibet, deprecatur; et cla- solum reges, sed eliam sacerdotes, adco ut postpo-
morem intelligendum,id est cordis affectum,qui non sita sana sobriaque doctrina, el parvipendentesillud
auribus caraalibus, sed ineffabilibusdivinsemajesta- apostolicum, Si quis evangelizaveritvobis, prmler id
tis auditibus mirabiliter exeipitur, devola mente quod evangelizalumest, elsi angelussit, anathemasit
exorat, et orationis suae vocem jntendendam ex- (Galat. i), et" transgredienles contra propheticam
poscit, ut scilicet declaret hanc esse orationem per- instilutionemterminos majorum,per infameset ine-
fectam quam mentis affeetus ardentis inflammat. Et ptissimassynodosEcclesia;inferre conentur quod nec
quanquam metaphoricos mulalis verbis sensus uo- Salvalor nec aposloli inlulisse noscuntur; et dum
slros immisceat, divinam tameibnaturam credit non sublimare conanlur suse laudis fastigium, magnum
parlibus membrorum discernenda discernere, sed accumulent suisanimabusdeliquium; dumque suo-
una virtule cuncta peragere, qui ea quae a nobis rum geslorum ordinem volunt mandare memoiise
videnlur audit, et quse cogitavimus sive cogitaturi posteritatis, discindunt vinculum ecclesiaslicse uni-
sumus, intro jnspicit: nec quidquam ejus ineffabiii tatis. a Gesla sane est ante hos annos in Bithynise
lumini potest abscondi: auribus etenim verba perci-'l* parlibus qusedamsynodus tain incautaj lamque in-
1
pere, clamorem intelligere, voci oralionis intendere, discretseprocacitatis, ut iniagines in ornamentis ec-
quanquam iterate sjib varietate verborum, per idl clesiaeet memoria rerum gestarum ab anliquis posi--
locutionisgenus-quoda rhetoribusmetabole dieitur,, tas incaula abolerentabdicatione: quodque Dominus
proferantur : trina tamen repetitio nrium idemques de idolis praecepit,hoc illi de cunctis imaginibusT)er-
significat,quae eliamin invocatione regis et Dei sive\ petrarent; nescientes imaginem'esse genus, idolum
Domini, dumdicit.-fiea;sneusel Deus meus, quoniami vero-speciem : et specienTad genus, genus ad spe-
ad te orabo,Bomine(Psal. v et XLVIII) : tres personasi ciem referri non posse. Nam cum pene omne idoluni
et unam subslantiam in Divinitale se credere et fa-- imago sit, non omnis imago idolum. Alterius et
teri demonstrat, cum -trium nominum invocalioni,, longe alterius definilionisest idolum,alterius imago :
non pluralia. sed singularia verba interserit. Estt cum videlicetistsead ornamentum vel ad res gestas
enim sancla mater, est immaculata, est praeclara,estt monstrandasfiant, illudauteni nunquam nisi ad mi-
incorrupta, est et fecunda, quae et virginitatem amil-• serorum aninias sacrilego rilu et vana superstitione
tere nescit, et fliios generare non desinit : quse> inliciendas: et imago ad aliquid, idolutn ad seipsum
quanto amplius mundi adversitatibus feritur, lanto) v dicatur. Qui nimirum tantse csecilatiscaligine obte-
auclioribussiveexcellenlioribusvirlutibus dilatalur:: nebrali fuerunf, ut eunctis qui eas habere in eccle-
et quanto pluspremitur, tanto altius exaltatur,q_uam i siis noscebantur vel habituri eranl analhemalizatis,
prophetaper ethopoeianDeosicinlrodueit loquentem:: iuler caeteroserrores hoc etiam suo errori insere-
Cmn invocaremie, exaiidisti me, Deus juslitim mem, , rent h quod rex eorum Constantinus eos ab idolis
in tribulalionedilatasti me (Psal.,w). Cujusquoniami liberasset: el ei qui exsultavil ut gigas ad curren-
a Gestasaneestante Iwsannosin Bilhynimparlibus cujus edicto€onslantinopolisynodus illa tuit convo-
quwdamsynodus,etc. Aut «na-zopi&i,aut uu«.pTKVZIcata, in cujus fine Inter acclamationessolemneslegi-
«vjjôvfUTtxS?.Etenim non in Bithynia, sed Constan- tur : Omnem idololatriam vos obscurastis.Ad quse
iiuopoE in palatio Hieriae celebrala hsee synodus. verba in actis Nicseniconcilii n commentalur Epi-
Nisi si error cognati nominis librarios decepit, re- phanius : i Si vero (ut ipsi aiunt) conventus episco-
scribendumquesit, Hierim,pro Bithynim,hoc modo :_ porumelrobur imperatorum nosab idolis liberavil,
in Eierim palatio qumdamsyn. Quod mihi lit admo- genus humanum a veritate fallitur. Nam cum ab er-
dum verisimile. rore idolorum Jesus Christus Dominus Deus noster
1 Quod rex eorumConsianlinuseosabidolisliberas- nos liberavit, quomodopoterunt gloriari el jactare
set. CaveMagnum intelligas eum qui primus impe- a se idipsum factum? 0 insanam jactanliam! J
ralorum idola ejuravit, sedConslanlinumCaballinum, Quem locuni jndubie ob oculos habuit el respexit
PATROL.XCVJII. , 32
4003 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS n. SECTIO II. . 1005
1 i -
dam viam, de quo dictum-est, Eece vicitJeo de tribu_,Atans se medici parere dictis,non solum vint sed
Jua}a, radix David [Apoc.v), et triumphanti mundi,: eliam laticqm sihi interdicat humorem, adeo ut
spolia secum reporlavit, victoriaj titulum derogare*" fqui dudum languebat niniio vini haustuniadefaelus,
^cupientes, regi suo adnecterent: cum non de eorum omni sibi liquore interdicto, langueat siti arefaclus:
-rege, sed de vero triumphatore Christo propheta cumtamen, et si diversa sit causajanguoris, unus
praedixerit: Ecce Dominus ascendet super nubem le- tamen'sil effeclus desidiosi erroris. Inlereaeum in
vem, el ingredielur JEgypturh, et commovebuntursi- ^neutraparte neque isli neque illi temperanliae tenean-
mulacra JSgypti a facie ejus (Isa. xix). Nubem le- tur habenis, sed utriquepraecipiles perabrupta discur-
vem, corpus videlicet humanutn, quod ex virgine rant, et'dispari cursu ferantur, uno tamen occursu
assumpserat nulla humanse commistionis sorde pfse- sponsse Chrisli Ecclesise, jcui ipse -dicit in £anticis
gravatum : iEgyptum mundum volens intelligi: quod canticorum, Totaispeciosa es, .amicamea, et macula
et per Jeremiampeneiisdem verbis sedudum faclu- ,non est in te (Gant. n), jnaculam inferre<conantur,
rum esse promiserat, dicens : Disperdam simulacra, .dum etillieibene habitaâbjicere, etisti bene ha-
et cessare faciam idola ose Memphis (Ezech. xxx). .bilis rnale uti suadent;- dum scilicet et illi ei orna-
a Gestapraeterea est ferme arile triennium et allera „meuta auferre stujient, etisti eamornamenlaadorare
synodus illis in partibus, ab eorum qui priorem ges- B.perraovent; qu£fi duo mala, ut prsefall sumus, de
serant suceessoribus, vei a plerisque qui in priore^_ jactantiae fonte pullularunt. Dumque volunt hu-
fuisse narrantur: quae tamen quanquam a priore jnanos fa,vores, efc vocari-ab hominibus Rabbi, et
'
dislet voto, non tamen distat errore; 'et si dispar est .suas laudes suis apicibus praefigunt, nec atlendunt
negotio, est tamen compaf flagitlo; et cum sit poste- quod per quemdam sapientem diGilur: Laudent te
Vior tempore, non tamen est poslerior crimine. JSTec _alii, et non os frkum, exlraneus, etnon lingua tua
immerito in unius baratri ccenosum lacum, quan- ilProv. xxvu): relielis priscorum Patrum traditioni-
quam per diversa fluitantes, confluere videntur, quse .bus-t quiimagines-non colere sanxerunt, sed In or-
"ab unius jaclantise et vanse laudis fonte scaturjisse iiouiento eeclesiarum habere siverunt, novafeetinso-
creduntur. Hsec enim, anathematizata. et abominata litas Ecclesise'nituntur inferre constitutiones, quibus
cum suis auctoribus priore, imagines, quas prior ne_e «i maculam potius quam decorem ascribant. Nam si
etiam eernere permiserat, adorare compellit; et ubi_- •novas constitutiones Ecclesiseirigerere'jaclantia est,
cunque sive in divinse Scriplurae locis, sive in san.- .schisma est: quodtamenin Ecclesia fieri non debete
ctorum Palrum cominentariis, quamcunque repere_- ûod si scbisma esl, niaeula esf, quoe iri Sponsa esse
runt imaginum mentionem erga suse voluntatis .arbir p jiegatnr. Si igituv novas <:oiislituiionesEcclesisein-
trium vertuntin adorationem. Nec minoris absurdi- „ 'gerere-jactanlia est, macula pfoeul dubio est, quoein
tatis spiris hi connectuntur in habere et adorare, sprasa esse negatur. Unde datur intelligi non eum
quam illi connexi sunt in imagine et idolo, eum illi esse amicum sponsi, qul adeo suselaiidis vult cumu-
imaginem et idolum, isti habere et adorare, unum lare cacumen, ut per errorum notas non vereatur ec-
esse putarunt, quse tamen a se invicem distant, et clesiasticum obtundere acunieh;-ac per hoc si spon-
diversitale rei et societate praedicamenli: quippe cum sam macula non jdecet, eam ei nullus conari debet
nnum illorum sit habilus, alterum agere. Nam illa insprimere: quam si nullus eonari debet imprimere
elsi magna distent differentia, saltem in eo |unguntur, ûi conalur, sponso injuriam facit. SI igitur spon-
quod unum species, alterum genus est: hscc verxjnee sam macula non decet, -et revera non decet, qui co-
genere, nee specie, nec ulla hujuscemodi societate natur imprimere, isponsoinjuriam facit. Nos deniqne
sibi cohssrent, cum el adoraripossint qusenon haben- propheticls, evangelicis et apostolicis Scripturiscon-
tur, et haberi quoe non adoranlur, Sicque rejectis tenti-et sanctorufn orthodoxorum Patrum, ouinulla-
moderaminis retinaculis, et negleclo quod ab anti- tenus in suis xlogmatibus ab eo qui esl via, veritas
quis non incongriie dictum esl proverbio : Ne qwd. elmta, deviarunt,jinsiitutis imbuti, etsanctaset uni-
"
nimis, medioeritatis calle transmisso, per devia gra- 9 versales sex synodos, qusepro variis lixreseoruin in-
diuntur : veluti si quis cuidam multiloquio vacanli ,. festationibus a sanctis et venerabilibusPatribus gestse
ille e ~
lemperamentum in loquendo indicere eurans, sunt, suscipientesl omnes novitates vocum, et slulli-
contrario adeo silenlio studeat, ut mutus efficiatuiv- loquas adiuveutiones abjichnus: et non solum non
ci cui dedecus ingerebat inordinata lqquacitas, dede- suscipimus, verum etiamtanquam purgamenta-de-
cus nihilominus ingerat desidiosa taciturnitas.Autsi spicimus, sicut et eam quse pfopter adorandarum
quis medicus aegrotantem lemulentise arguat,illepu- imaginum impudentissimam traditionem in Bithy-
i
Carolus Magnus. Apud Theophanem in Hist. Miscel. matre,.an. Christi 787, indict. dO. Falsus ergo iste
leguntur episcopi, iiuita synodo « populum manus in numerus,' cum h'sec synodus Francof. Nicsena illa
altum toliere jubentes, laelum strepitum excitasse, tolo septennio posterior sit : aut eerle corruplus.
atque illud prolulisse, HODIESALDS MCNDO : ouando-' Quid si legamus {:-ante septennhun et altera synodus
quidem opera tua, o imperalor, idolis liberati su- Bithynim tn partibus, etc? Quo pacto probe habebit
nms. i loeus male sanus, Kcseni hujus conciiii acta
a Gesia piaiterea csl ferme anle triennium el allera exstanlvulgotom Iil Conc. general. Yide infra, lib. iv,
synodus illis in parlib., etc. Nicaesein Bithynia ab cap. 13 et cap. 24.
jmperalore Constanlino YII Porphyrogenelo el Irena I - .
'ffO.T LlBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. - LIB: 1. iftilfi
nioe pariibus gesta est, synodum. Cujus scriplurae A secunda priore destrueta computari deljeat, insequen-
texlus eloqueniiasensuquecarens adnos usqueper- tibus, cumres exegerit, diligentius, annuenle Domino,
venit. Contra cujus errores ideo scribere compulsi disputabimus, quse scilicet haud secus sex synodis
sumus, ut sicubi forte aut manus tenentium, aut aequiparandsesunt, quam Rubenitarum et Gaditarum,
aures andientium inquinare tentaverit, nostri styli - et dimidisetribus Manasse altare altari quod per le-
diTinarumScripturarum auctoritate armati invectione gislatorem Domino jiibente condilum est, aequipa-
pellalur : et iiiertem, vel potius inermem Qrientali rari pqtuit : cujus auclores Israelitici gladii furor
de parte venienlem hoslem Gcciduain parle per nos, vaslaret, nisi fraternas iras supplex confessio mista
favenle Deo, allala sanctorum Patrum sententia fe- precibus prseveniret. N09 denique Isaite vaticjnio
riat. a ,Quodopus aggressi sumus cum conhibentia docti, quidicit, Emc via, ambulatejn ea, non decli-
-sacerdoturii inregnoa Deo nobis concesso catholicis nabitis ab-ea, neque ad dexteram neque ad sinistram
gregibus prselalorum, non arrogantise supercilip, sed (isa.xxx); etdoctqris gentium praedicationi admo-
zeio Dei etveritatissladio; quoniam sicut justis el niti, qui nos A'iamregiam tenere instituil, imagincs
Ilcneslis rebus mhsercre sanctum, ita nimirum pes- in ornamentis ecclesiarum et memoria rerum gesla-
simis et inordinatis rebus animumaccommodare pec- rum haberites, el solum Deum adpranles el ejussan-
care est. Unde et David quod societates malorum B ctis opporlunam veneralionem exhibenles, nec cum
fngerit, Deo quasi purum sacrificium offert, cum di- illis frangimus, nec cum istis adoramus, sed illius
cit: Odio Jiabui congregalionesmalignantium, et cum ineptissiinse synodi scripturam, quse non solum llla
iuipiis non sedebo(Psal. xxvi), EtJosaphat rex Juda locutione caret qua parva submisse, mediocria tem-
eo quod-Israelilicse gentis pessimo regi amicitiis perate, magna granditer proferuntur, sed etiam pe-
junctus sit, a Domino arguilur per prophelam [II destris sernionis modum negligit, abnuentes, insti-
Par. \rx). Cum igitur prsefatarum duarum synodo- tuloris nostri, sermoriis yidelicet Dominici, nitimur
rum condilores nec illius imperitise sermonem ha- lieri usquequaque sequaces. Quoniam igilur et pa-
beant qua se Apostolus imperiluiu dicit sermone sed Irufn analbemalizanlium filios, el filiorumanathema-.
non scienlia, nec illius eloquentisecum spirilali sensu tizantiumpatres,mislim inpraefata synodo hebetudi
nitorem, de quo expersona sanctorum prsedicatorum nis cpnlinenlur discursus, \nistam utfiusque rcprc-
in Canticis canticorum Ecclesioe dicitur, Murenulas hensionem noster, favente Domino, digeret s>ylus,
aureas faciemus libi vermkidatas argenlo (Canl. i); nihil indiscussum, nihil intacluin, nihil silcntii ca •
mirum ducimus curtantsevanitatls venlo inflatisint, vernis obslrusum proeteriens : nisi forlc quod aut
uteas nonsolum agitare prsesumpserint, sed etiam diflicullas inordinati sermonis noslro iritellectui
sex-venerabilibus synodis adnumerare conati sint: C impertire ncgaverit, aut puerilis ijicti ineptiam,
quarum neutra quomodo nonseptima post Nicosium, reverenlia cohibente, nosler sermo persequj despe-
sed aul lertia, priqre servata post Ariminensem, aut xerit.
a Quod opus aggrcssi sumus'cum cohibentia sacer- clausio oculorum signat assensum, ideo' -conhibere
dotum. Emendavi, conhibentia,quod nomen'est hujus ponitur pro assentire, oiedire; et tunc inde flicitur
jBvi.-Lib. III, cap. li : t Nec £}rnodumob adorandas_ conhibentia. t Et'paulp post : « Conhibentia, id est
imagines sine conlilbenlia pluriinamm calholicarum assensus, idem et convenienlia et collibenlia'.'Ct:
ei Deo fideiium Ecclesiarum universalem nominare Ille sine coliibenlia vel contiiventia vel colliberitia.
-curarent. > Quodlib. iv, cap. 23, ita interpretatur*: fratrum recessit, 1destsineassehsu. » Innuit aperle
« Quiabsque consacerdolum per diversas mundi varialum in hujus nomlnis scriptura. Ego puto, et
parles constiluloram consensu, etc. J Balbus Ja- verum est, corruplam hancAocem o barbaris el im-
nuensis Catholico : Conhibeo : habeo componitur peritis monacbisjam Caroli Magni sev6, cxea, quaift
cum con, et relinet n, qusa aufertur in colnbeo et Latine exprimere debebant, coUubentia, sive coiitu-
dicitur conldbere, id est, oculos claudere, et quia bentia. Facilis lapsus in affinitate litterarum.
LIBER ^RIMUS.
CAPUT PRIMDM. B dere a quo se exaltandp npscebatur descendere: et

De eo quod Conslantinus el Emrcna in suis scriptis quanto se prostraverithump, tantofialproxima cpelo.
dicunt, Per eum qui conregnat hobls Deus. Cum ergo nostrum esse lantum distel a Dei esse, et
Pieriimque huinana fragilitas suse impossibilitalis nostrum vivere ab ejus vivere, et nostrum regnare
inefas excedit, et quanlo se ultra quam debet.extol- ab ejus regnarc, dplenda potius quam admiranda est
lii, tanto ab eo qui in altis habital,~et humilia.respi- illorum vecordiaqui, inter csetera quse sibi indiscrele
cit in «oeloet in lerra, recedit: quanloque ad eum usurpant, Deum sibi conregnare etiam dicunt. Illius
qui excelsus super omnes gentes est, per sublimita- enim esse, ess_eJantum noyil_: Aiisse( yel futuruoi
lein appropinquare conatur, tanto ab eo propensius esse, npn npvit. Npnhabet en.injparjen. asternUatis,
elongatur. Quaesi modum suse«)nditionis ndn negli- craamnos tenrpus dicinms, e.t in_pr33sensjjjr§terilum
gat, etsuperiora pelere nltens, ad humiliora sedevota el futurum Jividinius, sed lotius aeter.nUaj,isin suae
menic suhmiltat, poterit se inclinarido eo conscen- essentiaeincommulabililate inlegrjtatem habens, esse
4007 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1008
tantum ei est. Unde et sancto Moysi dh.it : Ego sum A liter simul sunt, nulluni tamen eorum praesl alteri:
qui sum, et, Qui est, misitmeadvos (Exod. m). No- ut verbi gralia simplum et duplumponamus necesse
strum aulem esse, quibus prseterita in recordalione, simul esse naturaliter : sed neque duplum facit ut
praesentia in inluitu, futura in exspeetalione, iilins simplum sit, neque simplum efflcil duplum; sed nec n
essentise comparatum non esse est. Vivere namque secundum hunc modum nobis simul regnare dici po-
ejus, necinitium, necfinem, nec mutabilitatem ullo test, cum tot distantiis nalura ejus nostrse-naturse
modo sentit. Unde et in prophetis scribitur : Vivo prior sit, lotque modis erealrix creatam prsecedat.
ego, dicil Dominus (Isa. XLIX),et quidam sanctorum, Geneie, quoties ex eodem genere mananlia simul
€ Yivit Dominus, dicere ausi sunt, id est, qui in ea videnlur esse natura, sed specie discernuntur, ut
vita vivit quam nec initium cepit, nee mutabilitas est animal. Nam et pedestre et aquatile animal
movet, nec finis intercipit. i Noslrum autem vivere dicilur, sedspecie|discernitur: nullumque alteri aliud
ortumet occasum et mutabililalem patitur; quau- prius est, sed siriiul omnia ab animali, id est, ab
quam anima immortalis sit, lamen mutabilis esse di- uno genere orta noseunlur. Qui tertius modus, non
gnoscilur: quse mutabililas ei plerumque pro morte minus quam'prseeedentes duo, eum nobis simul
ascribitur. Unde et prhno homini dictum est, In regnare reluctatur , -cuni nullatenus natura no-
quacunque die comederisex eo, morle morieris (Gen. B stra et ejus quadam substantiae nnilate conjuncta
i, 2). Non quod statim ut prseceplum Domini est dignoscalur, et quadam specieJiscernalur; qui dum
transgressus, carnis sit morte multalus, sed-quia ab per potentiam dhinitalis ubique sit, tamen non
ea sanctitate in qua Deo proximus stabat, per animi alicui conregnare dici recte potest. Aliud est enim
mulabilitatem sitlongedigressus. Porro ejusregnare ubique esse, aliud cum quoquam simul esse; aliud
a nostro regnare, non minus quam ejus esse a no- ineffabiliter regnare, aliud cuiquam conregiaare.
stro esse, etejusvivereanostro vivere distal: quippe Conregnare igitur et consedere et plurima hujusce-
cujus essentia sicut semper habuit esse el vivere, ita modi si absoluteproferantur, nec quisquam cuiquam
etiam et regnare. Nostrum enim regnare a nostro consedere vel conregnare dicatur, simul duos vel
esse et vivere prseceditur, a nostro interire suecedi- plures conregnare vel consedere designat. Si vero
tur : quae dum ila se habeant, magnseprsesumplionis quis cuiquam conregnare -vel consedere dicatur, si-
est Deum sibi quempiam dicere conregnare : cum gnificat eum proepederecui eonregnalur vel consede-
hoc nec David dieere ausus est, de quo Dominus tur: illuni vero ejus participem fieri qui conregnat
dixit, Inveni virum secundum cor meum, el illud, In- et consedet, dicente Yase eleclionis Paulo: Conse-
veni David servummeum : oleo sanclo meolinivieum n pulli cstis Chrislo (Rom. vi); et iterum: Si consur-
'u
(Psal. LXXXIX) ; nee Salomon cui a Dominodictum rcxistis Ghrisio,1qum sursum sunt qumrilei(Coloss.
est, Sapientia et scientia datmsunl libi, diviliasaulem in). Dnde datur intelligi eum prsecedere qui
et subsianliam et gioriam dabo tibi, ita ut nutlus in sepelitur et sufgil, eos vero participare ei cui
regibus nec ante te nec post te fuerit similis tui (II consepeliuntur |et consurgunt. Nisi enim Re-
Par. i); qui de se quoque ipse loquitur confidenler, demplor humani generis pro nobis sepullus fuisset
Deus docuil me sapienliam, et inlelleclumsanctorum et resurrexissetj nos ei consepeliri et conresurgere
cognovi(Prov. xxx). Nec quisquam de regibus, nee mininie poteramus. Quo documenlo colligitur, a cau- ^
de his quos meritorum praerogativa suffultos, nec de tela remotum esse Deumnobis dicere conregnare:
his quos superbia usos fuisse Scriptura commemorat, qui non nobis in regnando participat, sed sicut om-
tale quid legitur dixisse. lnterea con syllaba in con- nium auctor est, ilaomnes in esse, vivere et regnare
ponendis verbis secundum eos qui litterarise soler- prsecedit. Quod si forte contenliosus quis hujus
tiam disciplinsenon nesciunt, pene nihil aliud quam verbi astruere tentans errorem, ea quas secundum
simid significat: ut est, Congregeiur omnisEcclesia formam servi de unigenito Dei Filio dicla sunl in
lsrael (Levit. vm); et, conveniat ad diem feslum testimonium trahat, dicens: Cur non conregnet no-
(Dan. III), id est, simul in gregem glomeretur, simul. r. bis cui, secundum Apostolum, compatimur, conse-
veniat; etApostolus: Si tamen compaliamur, utet' peiimur, convivificamur, consurgimus? cujus pro-
simul glorificemur (Rom. vm), id est, conglorifice- missionis cohseredes el coneorporales et compar-
niur; et illud, Super vilrei niarginem fontis uterque ticipes sumus in eodem Jesu Christo per Evange-
conscdit, id est, simul sedit: elconsessor dicilur silium, in quo Deus coexcitavit nos simulque feGit
mul sedens. Simul namque qusedamjuxta eos qui sedere in cceleslibus; de quo el evangelisla dicit:
sagacissimselogicoearcana scrutantur, tribus modis Convescenselevatuslcst (Act. i); et iterum: Illi au-
dicuntur : lempore, nalura et genere. Tempore, ut lem profecli prmdicaveruntubique Dominocooperante
ait beatus Augustinus, cum quselibet simul exislunt (Marc. xvi): perpendat, abstersa nebulosoe mentis
uno tempore vel apparent, ita ut neulrum de duobus caligine, non hbc ex sua divinilate, sed ex noslra
vel prius sit, vel alterum consequatur, sed utrique humanitate esse in quo nos ei compatimur, conse-
ortus videatur esse communis; secundum quem mo- pelimur, eonvivaficamur.Sicut enim pali, sepeliri,
dum nobis simulminimeregnaredicendusest, quippe vesci, in quo nos ei consepelimur, compatimur,
cum ille sit sempiternus, nos temporales, ille sine et ille nobis I convescens dictus est, proprie
initio, nos cum initio. Nalura, cum qusedamnatura- ;. humanum est: ita et regnare proprie divinum est,
jnna T.TRRT r.ARrtTTNT f.APTT. TVETMAft.— 7.TR. T. . IMM
Psalmisla attestante, qui ait: Exaltatum est nomen A Quasi ovis ad vktimam ductus est (Isu. LIH); vel
ejus solius (Psal. CXLVIII) ; et iterum: Domini est certe secundum spiritalern sensum, quo modo ne-
regnum et ipse dominabitur genti (Psal. xn) ; et idem, quaquam in carne sancti sint cum vivant in carne,
Regnum tunm, Domine, regnum omniumsmculorum, et habeant conversationem in coelestibus' cum gra-
et dominatio tua in omni generatione et progenie diantur in terra, caro esse desistentes, toti vertan-
(Psal. CXLV). Dicimur enim el nos regnare, sed abu- tur in spiritum ; ita eos in coelestibus sedere cum
sive, non proprie. Nam regnare, immortalem et ve- Christo. Regnum quippe Dei intra nos est, et ubi
racem esse, illi est naturale; caeteris vero qui haec fueril thesaurus noster, ibi erit et cor nostrum;
consequuntur illius largitione est attributum qui firmique et slabiles sedemus cum Christo, sapientia,
vere regnat, solus immortahs et verax est, doctore verbo, justitia, veritate. Prmdicabant autem apo-
gentium praedicante, qui ait: Est enim Deus verax, sloliDomino cooperante(Marc. xvi), id est, adbona
omnis autem homo mendax (Rom. m); et rursus: opera exercenda eis adminiculum prsebente: et id-
Qui solus habet immortalitatem (I Tim. m); non circo tantam "vim illorum operatio habuit, ut ad
quo, ut <_itbealus Hieronymus, et angeli et eseterae eorum prsedicationem tot millia hominum crede-
ralionales crealurae imiportalitatem non habeant reiil, et naturse viribus fractis et mortui vitam, et
et veritatis sint amatores^ sed quo ille solus natura- B cseci oculos, et surdi aures acciperent. Cooperatur
Iiler sit et immorlalis et verax, cseleri vero im- enim Dominus omnibus sanclis, secundum Aposlo"
mortalitalem et veritatem ex largilione illius conse- lum, qui dicil, Factus sum minister secundum do-
quantur, et aliud sit habere per semel, aliud in po- num gratim, qum data est mihi juxla operalionem
lestate donantis esse quod habeas. Si ergo recte dici virlutis ejus (Coloss.i). Peccatoribus autem in quan-
possumus Deo commori et compali, qui immortalis tum peccant.neque cooperari neque conregnare ullo
et impassibilis-est, ifa et recte dici potesl Deus no- modo credendus esl. Si ergo el illud quodApostolus
bis conregnare. Et si illud jnanifesta ratione dici dicit, Si suslinuerimusel conregnabimus (II Tim*n),
conlemnitur, et islud prudenti indagalione repudia- putat sibi aliquod adminiculum in hac parte prae-
tur. Compatimur enim Christo quando in ejus stare, sentiat hoc ab eb quod ille dicit, tripertita ra-
amore qui pro nobis crucis passionem .perpessus tione distare, id est, persona, tempore, merifo :
est, carnem nostram crucifigimus3 id est, mundnm persona, quia non ille sanctis, sed illi sancti conre-
cum vitiis et concupiscentiis, et morimur mundo, gnaturi dicunlur"; lempore, quia non conregnasse
et commorimur Christo, et sic carnem, id est cor- nec conregnare, sed conregnaturi dicuntur; merito,
pus, crucifigimns, ut desideria ejus calcemus. Con- quia non quilibet, sed solummodosancti ei conregna-
sepulti enim sumus cum illo per baplismum in C bunt. Ail enim : Si sustinuerimus, et conregnabimus
mortem, nt quemadmodum Christus resurrexit a (Ibid.), id est, si in hoc sseculo sustinuerimus, in
mortuis per virtutem Patris, ita et nos in novilate fuluro conregnabimus : vel certe post judicium, cum
vilse ambulemus: et sic baptizati consepulti sumus jam eumnonper speculum et in enigmale, sedfa-
ei, ut de cseterohane vitam sequamur, in qua Chri- cie ad faciem contuebimur. Nam si adhuc in hoc
stus resurrexit. Baptismum resurrectionis pignus est muudo sumus, adhuc sustinemus; si adhuc sustine-
et imago, ut jam in prscceplis Christi manentes, mus, necdum conregnamus. Si igitur adhuc in hoc
ad prseterita denuo non reôlvamur. Convivifica- mundo sumus, necdum conregnamus. Deinde si
mur aulem et consurgimus ei, si simililudini mor- conregnamus ei, jam venit quod perfectum est; si
tis ejus sumus complantati, id est, si in baplismo jam venit quod perfeGtum est, jam evacualum est
omnia vilia deponentes in novam vitam translali quod ex parte est. Non -autem evacualum esl quod
de caetero non peccemus. Similitudo enim mortis ex parle est, non igitur conregnamus ei. Si ergo
similem praestavit resurrectionem. Cohseredes au- sancti quandiu in hoc mundo sunt non conregnanl
tem el compartieipes ejus sumus, non quo aliqua ei, mullo minus ille eonregnat eis, cujus est regnuni
inler nos possessio dividalur, sed quo ipse sit Do- et imperium, ef eujus regni non erit'finis:et si
minus hoereditas nostra atque possessio. Dominus sanctis non conregnat, nullo modo peccatoribus
quippe, alt, hmreditasvestra est (Deut. xvm); et alibi, conregnare dicendus est. Quando autem sancli ei
Dominus pars mea et hmreditas mea [Psal. xv; conregnabunt, apostolo Joanne docente, didicimus :
Eccli. XLV).Concorporales enim, quia quanquam ait enim : Charissimi, nondum appatuit quod erimus ;
diversas habeant gratias hi qui in Chrislo credide-._ scimus quoniam cum apparuerit similes ei erimus,
mnt, in uno lamen sunt Ecclesisecorpore conglobati. quoniam videbimus eum sicuti est (I Joan. IH) ; ut
Simul ergo sanctos fecit sedere cum Christo in coe- dum apparuerit quod erimus, id est iinmortales et
lestibus non quo ei sancli consedeant quandiu in gloriosi, in quo similes ei erimus. Similes dixit, non
hoc mundo sunt et peregrinanlur ab eo, sed quo, sequales. Similes videlicet non in corporis similitu-
juxta praefatidoctoris sententiam, mos iste sit Scri- dine, sed in interiore homine, dicenle beato Augu-
pturarum ul interdum futura tempore praeterito stino in epistola ad lialieam virginem : « Quis au-
declinentur per schema quod dicitur prolepsis: tem dementissimus dixeril eorpore nos vel essevel
verbi causa de cruce Domini: Foderunt manus meas futuros esse sirailes Deo ? in interiore igitur homine
et pedes (PsaL xxn); et alibi de passione ejus : ista similitudo esl. > Yidebimus
ergo eum sicuti
101* " B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO H. 1012
est, cumseeundum suam pollicitationem diligentibus _„ viam justorMm(Psal. i), auctor morlis contrarius
se manifestavefit seipsum sine fine existente : in est, de quo subjungitur, Et iter impiorum peiibit f
quo Deum videbiinus iufinite, celebrantes pefpetui (Ibid.). Nam-si _ veritate recesserunt, mendacro
sabbati solemriitatem, dicente nobis Domino : Va- adbseserunt, mendaces effecti sunt. Si igitur a ve-
cdte et vldetequoniam ego sum Bominus (Psal. XLVI), rilate recesserunt, mendaces effecti-sunl, Ergo se-
qnaeomnia non antea compleburitur in sanctis, nisi, cundum denominalivorum regulam, ut a verilate
jirxta Aposloluni, crim mortale hoc induerit immor- yerax, a justitiajjustus, a pielate pius,,a boni-
talitalein, et corruptibile hocvestierit incorruptio- tate bonus, ita e conlrario a mendacio men-
' nem. Narrisi
confegnamus ei, jam apparuit quod dax dicitur. Nam cum mehdaees yeritatem doeere
erimus; si jairi apparuit quod erimus, jam similes aut vix aut nuriquairi possint, mirandum est unde
ei sumus.; si Jam siriiiles ei sumus, jam videmus lii tam veraces tamque veritatis sectatores eflecti
eum sicuti est rnori autem videmus eum sicuti est, "sint: qui videlicet securiduih suam opinionem a
nondurii igitur conregnamus ei. Regnat ergo ille in mendacibus docti et genili sunt. Non ergo gratiani
nobis, rion conregnat nobis : regnat videlicet, seeun- Dei in ea verilate quserunl, dequa pia Yeritas et
duhi beali Augustini sententiam, in credentibus,- vera Pietas dixit: Si permahseritis in verbo pieo,
quia usque ad crucem et mortem infirmatus est: B > cognoscetis veiitatem, "et veritas liberabit vos (Joan.
hoc autem modo Filius proprie regriat iri fide creden- vm). Sed in imagmibus artificum industria formalis,
tium; non enim Pater dici aut credi potest vei incar- quaespeclatores suos plerumque ob reram gestarum
natus, vel judicalus, vel crucifixus; per speciem au- memoriamv indueunt ih admifationem, "adoratores
tem, qua sequalis est Patri, regriafin contemplanti- vero semper in errorem. Non enim "hiediocris est
bus veritatem, non conregnat nobis, quia scilicet error euni aliud adoratur religipnis "cultu, qiiani is"
non participat nobis in regno. Ipsius enini .proprie qui dixit, Dominum Deum tuum adorabis et illi soli
regnum est, sicut superius disputavimus. Nondum servies [Deuter. vi). Yeritas semper intemerala et
enim conregnamus ei quandiu hujus mortalitatis tu- inviolata persevefans unius modi est. Istse yero pro
nica induti sumus, quodtunc nos facturos esse per voluntate arlificis plura se demousliarit agere cum"
ejus misericordiam speramus, eumsecundum contem- fiihil agant. Namj cum videntur hsmines esse curii
plationeih supernseveritati? ad obtinendam bealitudi- non sint, pugnare tum nori .pugnent, ioqui Cuni nbn""
nem nullomotuanimi, nuEa parte corporis resistente; loquantur, _udire cum non audiant, cernere cum'
neriiine amanle propriam potestatem, erit Deus non cernant, innriere cum non innuant, palpare cum^
omnia in omnibus. non palpent, etc, hujuscemodi constat figirienta
( artiiicum esse, non eam veritatem de qua dictum
G
CAPUT H. est, Et verilas libe<iabitvos (Joan. vm). Imagines
De -eoquod Constaniinus el Emrena in epistola ad namque eas sine sensu et ratione esse verum est,
venerabilem papam aposlolicmsedis Adrianum di- homines autem eas e|se falsum est; quas et si quis
recla scripserunt, Elegit nos Deus qui in veritate secundum aequivosorum rationem hommes dici posse
qusarimus glorisimejus. afftrmet, ut, Augistinus fuit sunimus philosophus,
Seeundum Yeritatis sententiam, qui a semetipso et, Augustinus legendus est, et, Auguslinus pietus
loquitur, gloriam propriam quaeril. Quam prorsus in ecclesia stat, elt, Angustinus illo ioco sepultus est,
lii qui in adorandis imaginibus exarserunt, adeo vi- animadvertat l_e; omnia quanquam ab uno fonte,
dentuf qusererc et amplecti, a ut prodecessores suos id est Augustino, processerint, hunc solum Tuisse
vel parenles cumactibus eorumlion vereantur asper- verum Augustinum, de quo dicfum est summus phi-
nari. Despectis enim illis atque spretis, jactant se losophus, caetera yero aliud esse codicem, aliud iina- -
in veritate gloriam Dei quserere, quos utique recte ginem, aliud corpus sepultum. Interiominerii autem-
-
spernunt si ab ea Yerilale quse dixit : Ego pictum et veruml,, hoc principaliter interest quod
sum via, veritas, et vila (Joan. xiv), ullatenus -unus illorum est verus, alter falsus, nec uspiam
deviaverunt: qui ideo via dicilur quia per iucarna- nisi in nominis bocietate junguntur. Nam cum hie-
tionem bonis prsebet vivendi exemplum. Dicitur etverus sit,'qui hac[ definilione definhi potest ut dica-
enim veritas Christus propler judicium quod in vetur, animalis, ralionalis, mortalis, risus serisusque
fitate exercet, sive quod in eo falsitas ulla penitus capax, necessario ille falsus habendus est qui ho-
inveniri non possit. Vita propler deitalem, per rum nihil habet i et si ille qui iis omnlbus caret
quam est vilsa origo atque ei omnia vivunt: est enim falsus non est, nec ille verus est qrii iis omnibus
reete ambulantium via ad vitam ducens aiternam; a regulis subjacet. Ecce cernuntur plures stare ima-
qua via nos deviare propheta dissuadet cum dicit: gines, quarum qiisedam sunt colorum fucis compa-
Apprehendite disciplinam ne quando irascatur Bomi- ginatse, qusedam auro argentove conflatse, quse-
nus et pereatis a via justa (Psal. n). Cui viae, de dam in ligno ese'atoris scalpello figuratae, qusedam
qua idem sanctus dicit, Quoniam novit Dominus in marmore incisae, qnsedam in gypso vel testa for-
a Ut prodecessores suos vel parentes. Ita perpelim cap. 6, 10, 13 et 22. Opinor ad eam formam qua
in his libris, qui vulgo prwdecessores. Sinriliter leges jurisconsultis dicuntur, proavus, pjepalruus, pr&*
hoc lib., cap. 9, 20,28; lib. n, cap. 25et 31, lib: iv, avunculusj etc. I
"
1013 LIBRTCAROLINL-i.' CAPlf. DE !____..'—__& l£ 1011
matse, in quibus quidem quanluni in Illis est,"et ima- i tempofe diclasufllciirif, nec-__'alia prPpefaritibus *
noririnis una est: hseeobitaeulo sirit.- - -' r-- . "- ,
ginis sitriililiido, et supefscriptio '
verbi gratia et Imago Pauli est, e(r superscriptio, f ! GAPUTin: "' -, : -
. . \
sanclus Pqulus."Sciscitandurii aV"eis*_st qttixanto , De eo qupd ' Cohsfantinui et Edirenti, gesta iiel scripla
errore laborant, iit eas pr6 arbitrio suo et veritatem 'SMfrîvalia mniupant.-l '
_t sanctas et veras, et.nonpotius secundum jvenei": Tflseaegentllitatis obsoletus errortjhristi adventu
rabilium Patrum"traditioneni sanctorurh imagines - repulsus quoddam-eernitur in" his'rehquisse vesli-
dicunt, quae cunctis cpmparata sanctior vel vefior,r ' gium, "qrii se -fidei et .eh'gionis"Cliristianse iactaht
quse omnium sanetis.in_a -aut •verissima esse cre- retihere=fastigium, ^qui et'intralileclejsiain novas et
denda esf, quas"dumeos sequalesdicbrepromaie- > inejitas sconstilutiOhesaudactef _tatuereîffectant, et
riarum et_ magnitudinuni vel operum discretione se divos-suaque gesta 4ivaiiu .genliliter nuncupare
rationonpermiserit,_et quasdam quibuisdanrsanetio- non'for_3idant.-Dhde .flt-rat-qridd proloplastiperpe-
r-es*,etquarumdamsanctissimasfalefi eomp.seue- tfavere florigera-in sede virosa- serpentis promis-
rit, pfofiterl compeEuntur secundum veritatis *n<_a=- sioneillecti,Jioc isti perpetrentjn Ecclesia antiqni
gatrieeih rationem, nec verijatis capaces nec sanctas hostis fraude decepti: cum videlicet et4sti per inanis
dici debere . quoniain quidem et pretio sunt insequa- B glorise ^celsiludinems,e divos npminare non rennant,
les, quo sibiinet per eomparalionis gradus ^prsefe- .et per avaritise rapacitalem, ?per quam vanse laudis
runtur, et sanctitatis et jeritatis merito aequales, culmen adire .tenlant, Ecclesiae,noyum aliquod in-
qua omnes omnino earent. Sicut enim_pretiosa ferre contendant. Quicunqup ergo_ alta plusqiiam
hnago pretiosiorem et pretiosissimam ndmittit,- ila orilo expbscitlappetit, ej, .extraordinarie plus esse
sancla et vera sanctiorem el veraciorem, sanctlssi- fiupjt-quanrest, _b _o quf humilia. respicil et alta
mam et veraeissimam posset admittere, si tamen a lorigeôgnosGit-nejeetusfminus incipit esse quam
esset positivus gradus a quo comparatiyus el superest. Quod iUorum eitemplo approbari potest, quorum
lativus valerent emergere. Esto, inest depietae ima- dum alter.sedem rsuam.ab aquilone ponere dispo-"
gini sanctilas : ubi antequam-fieret jiiit? an in ligno mens, angelico honore et consoftio privatus teriebris
quod.__. silva ad usus sumitur, cujus residuum igni- caliginishujus estrdeputatus;.alter inobedieris divinis
Jaus mancipatur? an in coloribus qui plerumque re- prteceptis et esse cupiens sicut Deus, deliciosissima
iius impuris_/Conftciunl_r? _anin cera quse et colo- _ede'e]eetus iinftfoftalilate*amissa a_ hujus ~mortali-~
xumet sordium capax est? Si in ligno, cur idquod tatis laboresêt aeruninas 5esldestinatus. Quorum si
Seeure retundente, ascia remordente, runciua ra- vitandi sunt casus, fugiendi sunt actus; "si fugiendi
_dente abstrahitur, rogo consumptum, in favillas G sunt actus, humiliiatis amplectendus est-usus. Si'
_redaetum, aut de coloribus manu artificis in.diversa igitur yitandi suhl casusj humilitatis aniplectendus'
.dUapsum, aut de cera nimio.calore ignis liquefaclum est "usus, pef quem cum csetefis bonorurii operum"
.guttalim destitutum perit, cunf sanctitas pefire ne- inslrumeritis et di possumiis fiefi, sicut ilje cui dielum
sciat? Autsi in Jiis quae exseeuti sunaus "sanctitas est, Ecce constitui te deum Pharaonis (Exod. vn), et
_non est, et revera non est, quaerenduriiunde ei post- filii Dei, juxta illud quod scriptum est, Qudtquot au-
qaam ex pluribus materiis compaginata est, accedat; iem receperunt 'eum, dedit eis poteslatem filios Dei fieri
quse dum neque per manus inipositionem, neque per 'his qui~ credunt in nbmine fej_s (Joan.i). Nam cum
aliquam canonicam consecrationem ei acGedereinve- essentlaliter Deufe dieatur ereatof omnium, juxla
niatur, nec inesse credendaest. Quaesi inesset, quseri lllud, Quoniam Deus magnus Dominus e't rex magUus
.polerat jutrum ea velustate faliscente cumeaTatisce- Isuper omnem ierram 7(Psal.-xc\), €st alius modus
ret, an ad aliarii quseex rudimeritis conficerelur tfari- qub' abusive di et superae potestates et horiiines di
.siret? Nam si eiinesset, aliundeveniret;si'aliunde vofiantur, dicente Apostolo, Et%i sint qui dicantur di
veniret, ad aham transiret." Npn "auteiri ad aliam "iivein cdelo,stoe in 'terra, nbbls tainen unus est Deus
. transit, non igituf el iriesse crederida est. Quse durii Pdter (ICor. vin); et Psalnilsta, Ego dixi: Di estis
ila se hab_eant,quisquis eas veritaterii dicit, pt in eis ^tP.a/. LXXXIIJ'; .erlionamqueinodo secundum saerile*
,se gloriam Dei .piserere asserit," lorige""a veritate gani supêrstitionein"aeriaepotestates di huncupantur,
discessit. Non autem in Juxta illud, Quoniam •imnes &i genlium dmmonia
" riain Dei _>avidsenserat im_ginibus nfariufactisglo-
curii dicebat," Super ccelos (Psdl. xcvi). l?(arii"primo (flo.o iiiillus essenlialiter
gloriaejnh (PsaL cxin), neque cceleslisIlle exerclius "Deusdlci pqtesVnisriiie 'qui 'e"stineffabilis, incom-
cum psallebat: Gloria in excelsis Deb _____.."li), sed "mutabilis, sefripiternus, omnlpotens, qulest suihmum
neque in vastissliria eremo populo Dei in quadam 'bonum,-singularfs apex, "trinus in personis, unus in
imagine"gloria Doniini apparebal cum dicilur: Ap- natura, qui est stipef xnnriia'Deus benedictus in sae-
paruit'yloriaDomini(Exod.xv; Levit. ix; Num. xiV, 'cula. Secundo modo ^t arigeli el 4honiines di dici
xvi, xx); et illud: Operuit tabernactilum gloriu Do- possunt: ad quod dignitatis Bomen non nisi Deo
inini (Exod. XL).Mulla'eriim conlra hujus capiluli obediendd, et humilitatemâmplectendo, et awogan-
non mediocre; deliramentum secundum sanclarum tiam spernendo, eteipei* bonum opus inhserendo
Scvipturarum auctoritatem et secundum verilatis pervenitur. Terlius modus plures habet species
"iudagationem dici poteraut" sed lisec breviter pro nam et dsemonia di a -genlibus, et sidera sive-plura
1015 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 5016
_e creaturis mundi di putabantur et dicebanlur; et A j gentilium deorummendacium, sp.meredebeniusgen-
mundanarum quarumdam artium inventores, et ur- tilia vocabula, ApoStolodocente qui ait, Qum socielas
lium conditores, vel sceptra imperialia retinentes, lucis ad tenebras? qumautem conventioChristi adBe-
post mortem in deos cfedebantur transferri, et divi lial (II Cor. vi)? A qua convenlione ipso annuente
vocabantur, et simulacra iUorum di nuncupabantur. liberemur, qui nos, ereptos de lenebris et umbra
Quse nomina aspernalo vero Deo, contempta huihi- mortis, transtulit in regnum Filii dilectionis suse, in
litate, dsemonica vel. humana sibi arrogantia usur- quo~habemus redemptioneni in remissionem pecca-
pavit: quae ita Christianus odisse debet, sicut odit lorum.
auctorera: quisquis enim auctorem mendacii sprevif» CAPUT IV.
mendacium spernere debet; et qui mendacium sper- De eo quod Constanlinus et Emrena in epistola sua
nitj mendax quoque nomen spernere debet. Qui igi- venerabilipapm [Adriano urbis Romm scrlpserunt _
tur auctorem mendacii sprevit, mendax quoque no- Rogamustuam pâlernitatem et maxime Deus rogat
qui nullum hominem vult perire.
men spernere debet: auetor autem mendacinile est - Qui Deum sibi conregnareprocaciter, et sua gesta
de quo dictumest, Ab initiomendax fuit et in veritale divalia
superbe et gentiliter dicere audet, indubitan-
non sletit (Joan. vm). Mendax nomen divale non ter et Deum, cujusest regnumet imperium, quempiam
immerito est, quod peccatores pro suis merilis aeler- B rogare dicere audebit: ut dum sibi temerariam cel-
nis suppliciis mancipatos divinitalem astruere nilt" situdinem prorogat, divinoemajestatis imperio quid-
tur esse adeplos. Si ergo hujus nominis amatores dam derogare contendat. Nec mirandum est cur sua
hoc ad divinitatem minime pertinere fatentur, au-.- prsesumat attollere, cum divina verbis indoetij3nita-
diant ipsos gentiles qui hoc nomine familiarius in tur submiltere. Deus enim imperando Iucem condi-
suis lilteris utebantur, et divos pro dis, et deos pro disse legitur, et aquas ab aquis discrevisse, etlimitem
divis pene indifferenter ponere consuevisse : divos his,nedenuoconfunderentur, firmamenlum posuisse,
pro dis, ut est illud (Ex Yirgilio): *. et terram
mulligenis-seminibus fecundasse, et coelum
Tu das epulisaccumberedivum', splendifluis siderum fulgoribus perornasse, a et aquas
et ilerum, nataUlibus, aera vilalilibus complevisse, ethominem
; Qua3sunt ea numinadivum sive omnium reru m crealionem patrasse : et isli di-
Flagitat,
id est, deorum. Deos autem pro divis, ut _st iUud, cunt, . Rogamus tuampalernitatem, el maxlme Deus
An Deusimmensivenias maris, ac tua nautse rogat, qui nullum hominem vult perire. J De Moyse
Numinasola colant. legitur eo quod fecerit quod Dominus imperaral
Octaviano enim dictum est, quem post mortem in (Exod. xr.); et idem scribit: Ad imperium Domini
divum transferri pulabant. Cesset igitur, cesset falsi ^ movebant castra filii Israel, et ad imperium Domini
nominis ambilio, destiluatur antiqui erroris vesti- ponebant ea (Nuni ix); el iste dicit: maxime quidem
gium, facescat caecsesuperstitionis voeabulum, abdi- Deus rogat, ut pote qui incommutabilis, inneffabilis,
celur procacis nominis supercilium, pellalura lide- sempiternus esl, et omnium visibilium et invisibilium
libus in divos transferendorum hominum gentile: naturam imperio creavit imperioque gubernat, rogare
mendacium. Jam veritas de terra orta est, jam ortus; incipiat. Quod quidem verbum non potestatis, sed
est fideUbus sol justitise, jam qui sedebat in lenebrisi deprecationis est, non auctoritatis, sed necessitatis,
vidil lucem magnam, jam habitantibus in regionei non imperanlis, sed obsecrantis. _.am cum in Deo in-
umbroe morlis lux orta est. Omnia falsa, veritatei digentia nulla sit et rogare obsecrantis sit, et obsecrare
veniente, cassata sunt. Nam si falsorumdeorum gen- indigentis, quisquis igltur Deum rogare quid dicit,
tilis opinio falsa est, post mortem in divos transfe- ei procul dubio indigentiam ascribit. Cui si indigen-
rendorum hominum fabula falsa est. At si post mor-• tia inest, et necessilas. Si necessilas inest, omnipo-
tem in divos transferendorum hominum fabula falsai tentia deest. Omnipoleniia autem iUi est, igitur indi-
est, divalis nominis nuncupatio vana est. Si igitur gentia deest. De eo enim scriptum est: Excelsus
falsorum deorum gentilis opinio falsa est, divalis; super omnes gentes Dominus, et supra coslos gloria
quoque nominis appellatio vana est. Liquido ergoi D ejus (Psai. cxni). Quod siforte ei convenire posse'
patet rem falsam falsum nomen habere, et falsoi dicunt rogare, propterpersonam Filii, qui secundum
noinine eos qui verilatis discipuli sunt nuncupari Apostolum semetipsumexinanivit, formam sei-viacci-
non debere. Nam etsi qui forte catholici defunctosi piens, in similituiiinem hominum factus, et liabitu
quosque divmmemorimnuncupasse uspiam reperian- inventus ut homo (Philip. ii); audiant eum dicentem, '
tur, manifestum est eos usum fuisse secutos gentili- Lazare,veni forastloun. xi); etiterum, Tolle graba-
tatis, sicut nomina dierum et mensium gentilium tum tuum et vade (Joan. v, xi), et iterum : Talitu
vanitatibus plerumque nominantur. Sed haecet his cumi (Marc.v); etrursus, Adolescens,tibi dico, Surge
similia Romana potius ambilio quam apostolica ad- (Luc. vn), et csetera hujusmodi, quse non roganlis,
niisit traditio. Nos denique qui et veritatis sectatores, sed imperantis, non poslulantis, sed jubentis, verba
et ab ipsa veritate redempti sumus, sicul sprevimusi sunt: cujus imperii potestatem in ejus nomine eliam
o Et aquas natatilibus, et aera volatilibus. Sic emendavit Lindenbruchius, cum in vulgatis legere-
lur naialibus, quod hic nihili verbum est. j
1017 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE 1MAG. — LIB. J. __018
apostolos legimus habuisse. Ait enim pastor Ecclesiae.A el dominationem, et omne nomen quod nominatur
cum JEneam curasset, In nomine Jesu Nazureni non .olum in hoc sseculosed etiam in futuro, quem-
surge et ambulu (Act. m). Ecce in nomine Jesu Pe- piam rogare dicis 1 Non igitur ei necesse est rogare
trns imperat, et iUi Jesum rogare debere dicunt: qui coelestium, terrestrium et infernorum credilur po-
servus imperio in Domlninomine dat languido sani- testatefn habere.
tatem, et iUi dicunt eum rogare debere sacerdotem. CAPUT Y.
Non hoc prudentise, sed summse amentiae deputan- Quod -non parvi sit piaculi Scripturas sanctas aliter
dum est. Qui si ad sui erroris munimen illud forte intelligem quam intelligendm sunt, et ad kos sensus
veUnt Yeritas usurpalas uccommodarequosillmnon continent: sic-
usurpare quod ipsa dicit, Ego rogabo ut in erronea sijnodo qum in Bithynia, regnante
Patrem, et aiium Paracletum dabit vobis (Joan. xiv); Constuntino}mediunte Emrena mutre-^jus, residen-
et illud. Pater, clarifica tuum nomen (Joun.xu); le Tharasio Conslanlinopolitanoepiscopo,gesta sst.
perpendant non euni hoedixisse secundum divini- Sacrse legis docente didicimus oraculo quocl per-
tatem, in qua unius cum Patre substantise aequalis ' cussa petra latices sitienti profluxerint populo, et
Patri permanet de qua dicit, Ego et Pater unum su- eamdem petram Christum sentire debere documento
mus (Joan. x), sed secundum humanitatem," qua Ver- inslituimur apostolico. Qui dum sitpeira, cujusflucn-
bum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. i), jjtis
1 arentia corda irrigantur; et flumen, cujus impe-
et de qua dicit, Pater major me est (Joan. xiv). Qui lus lsetificat civitatem Dei __et fons vitoe, a quo cre-
dum in forma servi minor sit Patre, in fbrma Dei dentibiis perpelua vita manat; et panis coelestis, qui
asqualis ei procul dubio creditur : unde et Apostolus «ternse famis inediam a fidelium cordibus eradicat:
ait, Nonrapinamarbitratus ... esse se mqualem Deo quisquis ejus spiritales potus et spiritales escas aliter
(Philip. n), id est, non ei fuit lanquam'rapina, quasi quam iUe dat percipit, divinas videlicet Scripturas
alienum appeleret: qui sicutcoaeternus, ita cosequa- alio sensu, et non eo quo a sanclo Spiritu traditse
lis est Patri; quem idem Apostolus verum hominem sunt interpretari nititur, ab ejus pascuis -lienus esse
et verum Deum confitetur cum dicit, Quorum patres, convincitur. Eloquiu namque Domini, ait Propheca,
et ex quibus Chrisius, qui estsuper omnia Deus bene- eloquia casta, argenlum igne examinalum (Psal. xn);
dictus insmcula (Rom. ix). __iisi secundum illorum quorum castitatem ille procul dubio adulterina labe
socordiam, quem piam rogare necesse est, alicui vitiare appelil qui ea ad extranei sensus commistio-
subest; et si alicuisubest, non est super omnia. Super riem sociare eontendil. Qui enim propter arrogantise
omnia autem est, non igitur ei quempiam rogare ne- - et vanoe laudis appetitum ad sui erroris munimen
cesse est.Audiant ergo, audianthujusc e dicti anctoi _s astruendum, divinarum Scriplurarum attrahit testi-
quid beatus Ambrosius contra quosdam fidei liostes C monium, quid aliudfacitnisicastitatem divini eloquii
de hoc verbo dixerit: <tSed lectum est quia rogavit, probrose captivat in adulterium? Et argentum igne
disce distantiam, rogat quasi Filius hominis, imperat divini Spiritus examinatum ad aliorum metallorum,
n_uasi Dei Filius. An non defertis hoc DeiFiUo quod idest extraneorum sensuum, protrahit inquinamen-
etiam diabolus detulit, et vos majore sacrilegio dero- tum. De talibus Dominus ita queritur per prophetani,
gatis. IUe dicit, Si Filius Dei es, dic lapidi huic ut Dedi eis argentum et aurum, et-illi fecerunt Baal
fiatpanis. Ille dieit, impera; vos dicitis, obsecra. IHe (Ose. n), id est, spiritalis intelligentise dignitalem et
credit quod jubente Dei FiUo elementorum rerumque eloquii venustatem ad pravorum sensuum el inanis
in adversum natura vertatur : vos creditis quod nisi gloriae verterunt immanilatem. Nam cum legislator
roget Dei FUius, nec voluntas ipsius implealur. t dicat: In dextera Domini ignea lex (Deut. xxxm),
Hoc q*uidem pugione lorica fidei munitus Ecclesise mirandum est quanlse sint hebetudinis qui ncc ejits
praeliator contra hostes fidei dimicavit. Inter quos mulcentur candore, nec ejus terrentur ardore. Sicut
quisquis numerari formidat, talis dicti insaniam fu- enim eos qui ad eam intelligendam puro serisu et de-
giat. Dicat interea sanctus evangelista quid Dominus-- vota menteaccedunt, perlustrat sui splendore can-
discipulis formidantibus, cunijani naviculaoperire- _ doris, jta e contrafio qui ad eam sibi temere usur-
turfluctibus, fecerit. Tunc surgens, inquit, imperdvit pandam appropinquant, perurit sui magnitudine ar-
venlis et mari, et facta est tranquillitas magna (Matih. _ doris. Sicque qui ei inhserenl humili mente et sacra-
vm; Marc. i\- Luc. vm). Dicat etiainquid centurio lis sensibus, gressus habent munitos in proesentis
Domino ad domum suam pergere el puerum curare vitse stadio illius lampadis illuminatione; illi vero
disponenli dixerit, Domine, non sum dignus ut intres qui eampetunt cum exlraneis et temerariissensibus, '
s&6 tectummeum; sedtantum dic verbo, et sanabitur seterni ignis cremantur adustione, quod figuratum
puer meus (Matth. VHI).0 infausta locutio ! 0 exse- est in quatuor filiis Aaron. Nam cum Eleazar et
crabUis error! 0 superbia tumorem potius quam for- Itamar juxta institutionem Moysi ignem sanctuarii
fitudinem ingerens, inflationem potius quamvires Lomino offerentes sacerdotalis infulae dignitatem in-
augmentans! CenturioUludendum, flagellandum, pas- depti sunt: Nadab vero et Abiu Ignem alienum Do-
summ, mortem gustaturum, ad inferna descensurum mino offerre nitentes, formidolosissime atrocissimo
verbo tantum imperii puerum sanare credit : et tu mortis
genere multati sunt; qnorum quisquis vult
eum sedentem ad dexteram Patris in ccelestibus su- vitare
periculum, debet fugere exemplum. Quem
per omnemprineipatum, et potestatem, et virlutem, ergo, quemin hoc faclo qui bene^dictamale inter-
._«<r n. rAROT,. MAGNIOPP. PARS II. SECTIG II. " 1020"
pretari arripiunt, imitantur, nisi eum qui quod de A ingrediamur, dignum duximus ut qualiter saricta'
simplici viro justo dictum est, In mediatore Dei et Romana Ecclesia coeterisEcclesiis a Dominopraelala
*
Jiominum interprelari conatrir, curii dicit: Scripium,- et"a fixlelibuscons"u!eiidaslf, prosequamur: prseser-
est ehiin : Quoniam angelis suis maiidavit de te ui tri tfm cum non ab aliis Scriptrifis nisi ab his quas ilhv
manibus tollant te, neforte offendas ad lapidem pe- inter canonicas recipit, lestiinonia sint sumenda, nee*
demluum (Matth. iv). Ut enim vahdius esset sui len- aliorum doctorum iiisi eoriini qui a Gelasio vel cse-
lamentvargumentum, divinorum apicum traxitexem- lerls illlus sarictaa sedis pontificibus suscepti sunt,-
plum, quo libentius abhauiiretur suas tentatioriis dogmata siriVamplectenda: necaliteralqueaUterpro
poculum, si sanctarum Scripturarum haberet condi- crijuslibet arbitrio, êd sane sobrieque quse ab illis
mentum. a Nam si in interpretandis Scfipluris imi- dieta surit, sirit iiitelUgenda. Ait enim heatus Augu-
tandus est, el in fallacibus tentamentis sequendus.: stinus cum institueret, quae scripturse essent reci-
et si in fallacibus tenlamenlis sequendus est, et in piendse vel qualiter iritelligendse : « Erit IgituT divi-
c_eteris jnoribus ampleclendus. non autem in csete- riariim Scriplurarum solerllssimus indagator qui
ris moribus amplectendus est, non igitur in interpre- priiho totas legeril notasque habuerit Seripturas, et-
tandis Seripturis imitandus. Ait enim beatus Hiera- -si nondum intellectu, jairi tamen leclione, dunlaxat
nymus, t Male diabolus Scripturas interpretalur. > B ' eas quseappeUantur canonicse.Nam cseleras securius
Siquidem et haereticiet schismatici, qui ejus ulique Iegfet,fide veritatis instruclus, ne prseoccupentimbe-
sequaces sunt, male divinas Scripluras jnteUigunt, ciUum animum, et periculosis mendaciis atque phan-
pejus interpretantur, pessime vero observanl. Calbo-• tasmatis eludentes prsejudicenl aliquid contra sanam
Iici aulemYeritatis eruditi exempUset antiqui hostis; intelligenliam. ln canonicis autem Scripluris Eccle-
resislunt tentamentis, et hsereseorum obsislunt ma- siarum catholicarum quamplurimuni auclorilatem
chinamei.tis, et divini verbi jnanna puro et sano sequatur : inler quas sane Ulsesint quse apostolicas
sensu suscipientes, ejus dulcibus aluntur alimentis : sedes habere et epistolas accipere merueruut. i Naih
quibus non importune collectum manna vermes: cum hic cunclis per orbem constitutis sedibus apo-
ebullit, id est non ejus conscientiae arcana et sen- stolicas generaliter proeferal sedes, inulto magis iUa
suum intima superbiae stimulis confodit. Discussis; omnilius prseferenda est quse etiam cseteris apostoli-
itaque quae vel arroganter vel indocte a Constantino> cis sedibus prselata est. Sicut igitur cseleris discipu»
et __aef ena ad venerabllem papam urbis RomaeA.dria- lis apostoli, et apristolis omnibus Petrus eminet, ita
num scnpta sunt, sive quam brevissime digestis qua- nemirum cseleris sedibus apostohcse, el apostolicis
liter Scripturae sarictae non aliter intelligendse, vel1 " Romana eminere dignoscitur. Hsec enim nullis syn-
'"
)nterpretandoe, vel pro suo cuique arbitrio proprio odicis constitulis pseteiis Ecclesiis prselata est, sed
>
sensui acconimodandse sint, sed secundum sanaml ipsius Domini aucloritate primatum tenet", dicentis,
.obriamque dpctrinam inleUigi debeant, nuiic tesli- Tu es Petrus, el super 'hanc pelrani mdificaboEccle-
moniorum ordinerii qui a sanclis Scripturis sive ai slam meam, et portm inferni non prmvalebunt adver-
sanctofum Patrum IractaUbus digestus esl, et inor- sus eam: et tibi dabo claves regni cmlorum, et quod-
dinate slve non proprie ab his qui in praefata synod0) cunqueliguverissuper terram, ent ligatum et in cwiis:
"sedissenoscunlur, usurpatus, ordine competenti do- ei quodcunquesoiverissuper terram, erit solutum et in
mino favente exsequamur ponentes duntaxat sum- cmlis (Matih. xvi). Cui non incongrue beati Pauli
nialim quid sanctoruhi Patrum de his definierit sen- doctoris gentium e|st atlributa societas, ut illius san-
tentia, vel quompcloa venera"bilibusvirisprolata sinl,, ctae Ecclesise omniho' firmaretur aucloritas : quate-
quae ad suum errorem aslruendum illorum agglome- ;- nus altero ad piscandas anhnas electo ex piscatore,
ravit amentia : quibus pro tempore in praesenlibus s altero ad muniendam Ecclesiam ex perseeulore .
driobus primis voluininibus enumeratis, quid propriri d ut in altero Dei Filii vera cori'fes"sio,'
in altero appa-
"sensu minus docte et contra sanctonrin Palruna in-. teret divinl verbi sacra pfaedicatio; cum alteri con-
stitutionem ob adorandarum imagimrin superiluamQfrjYesserit idem Dei jFilius claves regni ccelorum, alteri
'proiulerint consliiutionem, sequentium duorum li- elavem aperiendorum legaliumverboruln: ulrique
'brorum series Dominoannuente discutiet, prsemilten-- tamen virtulem signorum, JJUOaller ad eunrcruce,
"les in sequenti capitulo qualiter sanctaRomana Ec-;- "alier gladio pergens, fidelibus arrhabohem corporalis
clesia intcr "cseteras Ecclesias maxime venerationiii "sarcinse relinquent,es, et exempU fulgore, et verbi
habita, pro causis fidei sit consulenda. "decore, et sancto cruore supradictam Ecelesiam Ro-
CAPUT YI. manam ei dicarent,quam supra solidissimampetriin
Quod sancta Roinana,-catholica et apostolica Ecclesia "fundatam nec descendens pluvia, nec venientia flii-
,. "mina, nec flantes venti ruere compellerent. HKC
cmteris Ecclesiis pr-mlalu,pro causis fidei cum qum-
slio surgit mnnino sit consulendu. ergo sanctse fidei spiritalibus munita armis, et a
Antequam discutiendorum teslimoniorum quse ab- >- fonte lucis et origine bonitatis, salutaribus satiata
surde Orientales In sua synodo laxaverunt, silvam n fluentis, et hor.renoisatroeibusque hajresurii obsisfit
a Nam nisi interpretandts Scripluris imilandus est, et m iallacibus tentamentis sequendus. lit s; m lal-
et in facillibus tentameniis sequendus.Locus pravatus lacibus tentanientis, etc-j -Nlhil verius, et confirmat
et toto sensu.aberrans. Restituam sensu exigente: .qiiod iegitur IU)-m, cap. 12 : . Et contemptis falla-
« Nam si in inlerpretandis Scripturis imitandus est, .„ cibus diverliculis.l i
- LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. I. - - 1022
'i02I
monslris, et meHifluaprsedicationispocula catholicis jA-sequi curant, sicut illo pervenire quo ille Ciavicula-
per orbem ministrat Ecclesus. Nam beatissimus Hie- rius exstal, desiderant. Ad quam beatitudiriem nps
ronymus, vir divinis legibus el multarum linguaium pervenire, el in sanctae Ecclesioeconsortio et unione
peritia eruditus, dum Belhlehemiticis moraretur in ille nos -laciat perseverarej qui Ecclesiam suam in
arvis, et a beato japa Damaso Romseposito de dif- Petro dignatus est fundare: et ipso intervenieute
ficilibus consuleretur quaest.ionibus, _um pro caiisis cujus cathedrse suirius sequaces, regni ccelorum,
fiJei versa vice consuluisse dignoscitur, et sivetaceu- cujus llle claviger faclus est, mereamur effici com-
farum sive dicendarum hypostaseon, vel quibus in poles.
Orienlalibus partibus communicare debeal Jiumilli-. . CAPUT VII.
niis apicibus ut apices accipiat deprecatur. Mira res Quod non ad adorandds imagines pertineat quoH
el"magnis praedicanda-prseconiis. Interrogat a quo . scripium est, Creavit Deus hominem ad imaginem
xjonsulit a et similitudinem suam (Gen. i).
interrogatur, quo consulitur, qui magi-
strum se in interpretandis divinis Scripturis senlit, In hoc testimonio. incohsequenter, et ultra quam
an causis fidei venerandi pontificis se discipulum mi- inconsequenter, ab illis in sua synodo ob adoranda-
rtime erubescil: et cui sacrse legis quaestionumnexus rum imaginum astruendum errorem posito, rion no-
enodal, utrum hypostasis dicere debeat, quibusve in B stro ingenio plurimum est sudandum, cum tol indiciis
-Oriente communicare, efflagitat. Uride datur intel- ab eorum sil assertione alienum; quonlam ubi iiulla
ligi sanctoset eruditos viros per diversas mundi par- est verisimilitudo, non magna in discernendo orituf
tes praedicationis et scientiae lampade coruscantes, dispulatio. Quia ergo a nullo in quo sanse menfis vi-
non solum a saricta Romaua Ecelesia non recessisse, get acumen, illi rei creditur pertinere cui illi hoc ni-
sed etiam tempore necessitatis ob fidei corroboratio- tuntur accommodare, sed spifitale dictum splrilali'
nem ab ea adjutoriumimplorasse. Quodreguiariler, disserendum est indagatione, reslat ut quid de eb
nt prsefati sumus _t exemplis docuimus, omnes ca- sanclorum Patruni pfotulerit stylus, sentenliali bre-
ihohcae debent observare Ecclesise, ul" ab ea post vitate riotenius: quatenusquod ah illis est negligeri-
Christuni ad muniendam fidem adjutorium pelant: ler usurpatum, "et a vlris vcnerabilibus et Spiritu
qusenon habens maculam, nec rugam,«l portentuosa sancto replelis splritiialller pfblatum, lectons indu-
haeresum capita .calcat, et fidelium mentes In fide" stria sit diligenter acceptum. Ait-eriiin beatus Airi-
corroborat. Acujus sancta etvenerarida communione brosius: iin principio ipsius muridi Patrem et Filium
niullis recedentibus noslrse tamen parlis nunquam - esse audib, et unum opus cerno: audio loquentem,
recessit Ecclesia, sed ea apostolica eruditiorie in- _ agnosco facieritem, sed et Patfis et Filii rinam ima-
slruente, et eo a quo esl omne doimm optimum et gineni, uriam similitudinem iego: similitudo haec
cinne datum pcrfectum (Jacob. i) tribuente, semper non diversitalis, sed unitatis est. Non cnim homo ad
suseepit reverenda charismata. Quse dum a primis imaginem Dei nisi per imaginem Dei esse potest.
fidei temporibus cum ea perslaret in sacrse religionis Ifimago ergo Dei ex Interioris liominis nblrilitate est
unione, et ab ea paulo distaret, quod tamen contra ^consideranda :.p_imo quidem, ut sicuti Deus unus,
fidem non est, in ofliciorum celebratione, venerandse semper, ublque totusjest, omnia vivificans, movens
memoria. genitoris nostri jllustrissimi atque excel- el gubernans, sicut Apostolus confirmat, quod in eo
lenlissimi viri Pipini regis cura, et industria sive ad- vivimus, movemur et sumus : sie aninia in suo cor-
venlum in Gallias reverentissimi et sanclissimi viri pore ublque lota viget vivificans iilud, movens et gu-
Stephani Romanaeurhis antistilis, est ei etiam in bcrnans. Nec enhn in majoribus corporis sui mem-
psallendi ordine copulala, ut non essei dispar ordo bris niajor, et in minoribus mirior, sed m minimis
psaUendi quibus erat compar ardor eredendi; et quaj tota, et in maximis tota : et hoeeest imago unllaiis
unitae erant unius sarictselegis sacra leclione, essent omnipotenlis Dei, qriairi aniiria habet in se: quoe
etiam unilae unius mbdulalionis [Al. modulaniiiiis] " quamdarii sanctse Tfihitatis habet imaginem : primb
veneranda tradilione; nec sejungeret oiliciprum varia in-eo, quia sicrit Deus esi_,vivit et sapil, ila et anima
j\
celebralio quas conjunxefat unicae fidei pia devotio. secundum suum modumest, vivit et sapit, Est quo-
Quod quidem el nos,"collato riobis a DeoItalise regno que et alia Trinitas in ea, qua ad iihaginem sui Con-
fecimus, sanetse Romanoe Ecclesioe fastigium subii- ditoris perfectse quidem et summaeTrinitatis quseest
mare cupientes, et revereritis-imi papoeAdriani salu- in Patre, Filio et Spiritu sanclo condita: et licet
ctaribus exhbrlalionibus parere nilenles : scilicet ut unius sit illa naturoe, tres tamen in se
dignitales ha-
plures iUiusparfis Ecclesise,qua. quondam apostolicse bet, id est intellectum, volunlatem et memoriam,
sedis traditionem in psallendo suscipere recusabant, quod idem licet aliis verbis inEvangelio designatur
nunc eam cunix>n_nidiligenlia amplectantur, et cui dum dicitur : Diliges Dominum Deum luum ex toto
adhaeserant fidei mmiere, adhsereant quoque psal- corde tuo, el ex totu unima tua, et ex tota mente iua
lendi ordine: quod non solum omnium Galliarum (Deut. vi), id est, ex loto intellectu, el ex tota volun-
provincise, et Germania, sive Italia, sed eliam Saxo- tate, etex tota memoria. Jam sicut ex Patre gene-
nes et quaedam Aquilonaris plagse gentes per nos , ralur Filius, ex Patre
Filioque procedil Spiritus san-
Deo annuente, ad verse fidei rudiinema conversae; cius, ita ex intellectu generatur voluntas, et ex his
facere noscuntur, et ita beatj.Petri sedemto oroniijus __.jtem ambbbus procedil niemoria, sicut facile a ga-
_0_3 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO H. 1024
piente quolibet inteUigi potest. Nec enim anima per- A quia in ipso est virtus et sapientia non faeta,
fecta esse potest sine his tribus, nec horum trium alise In quantum solum vivunt, quia Ille summe et
unum aliquod, quantum ad suam pertinet bealitudi- prime vivit, alisein quantum sunt, quia Hlesumme
nem, sine aliis duobus integrum constat:-ct sicut ac primitus est. Et ideo quse lantummodo sunt, nec
Deus Pater, Deus Filius, Deus et Splritus sanctus lamen vivunt aut sapiunt, nonperfecte, sed exigue
csl, non tamen tres di sunt, sed unus Deus tres ha- sunt, ad similitudinem ejus, quia et ipsa bona sunt
Lcns personas, ita et anima inteUectus, anima volun- in ordine suo, cum sit ille supra omnia bonus a quo
tas, anima memoria, non lanien' animse tres in uno hona sunt. Omnia yero quia vivunt et non sapiunt,
corpore, sed una anima tres habens dignitates.Âtque paulo amplius parlicipant similitudini : quod enim
in his tribus ejus imaginem mirabiliter gerit in sua vivit, etiam est, non autem quidquid est etiam vi-
natura noster interior horao. ,_}Similitudo vero in movit. Jam porro qusesapiunt ita ilii similitudini sunt
ribus cernenda est: ut sicut Deus creator, qui ho- proxima, ut in creafuris nihil sit propinquius. Quod
minem ad simiUtudinem suam creavit, est charitas, enim participat sapienlise, et vivit, etest; quod autem
esl bonitas, et justus, patiens afque mitis, mundus yivit necesseest ut sit, nonnecesseeslutsapiat. Quare
et niisericors, et csetera virtutum sanctorum insignla ™cumhomopossitparticepsessesapientiaesecundumin-
quae de eo leguntur, ita homo creatus est ut charita- ^ terioremhominem, secundum ipsumitaest adimagi-
tem haberet, ut bonus esset, ef jusius, et patiens at- nem,utnullaiiaturainterposita formetur, etideonihil
que mitis, mundus et misericors foret: quas virtutes sitDeo conjuncliusc et sapit enim et.viviletesl: qua
quantojlus quisque in seipso habet, tanto propius crealura nihil est melius. Quod si exterior homo vila
esl Deo, et majorem sui Conditoris gerit similitudi- iUa accipitur qua per corpus sentimus" quinque no-
uem. i Bealus quoque Augustinus ita hominem ad lissimis sensibus ,i quos cum pecoribus habemus
imaginem et similitudinemDei factum esse disseruit; eommunes (nam et ista molestiis sensibUibusquaeper-
« Cum exleriorem et interiorem hominem divina seculionibus ingeruntur corrumpi potest), non im-
Scriptura commemoret, et tantum eos discernat, et merito et ipse homo particeps dicitur simUitudinis .
ab Apostolo dictum est: Et si exterior liomo noster Dei, non solum quia vivit, quod etiam in bestiis
corrumpitur, sed interior renovatur de die in diem: apparet, sed amplius, quod ad mentem convertitur
quseri potest utrum unus horum faclus ad imaginem se regentem, quam illustrat sapientia, quod in be-
et similitudinem Dei? Nam iUud_qusercre stultumi stiis non potest rajtione, carentibus. Corpus quoque
est, si unus quis eorum dubitat, eum potius qui re- hominis quia solum inter animalium lerrenorum cor-
novatur quam eum qui corrumpitur dicere: utrum . „. pora non pronum in alvum prostratum est, cum sit
autemambo, magna qusestio est. Nam si exterior visibile et in tuenjdum ccelum ereetum, quod est
homo est Adam, et interior Christus, bene ambo in- principium visibiliuni, quanquam non sua, sed ani-
lelKguntnr; sed cum Adam sicut a Deo factus esl1, mae praesentia vlvere cognoscalur, tamen non modo
bottus non manserit, et diligendo carnalia carnaliss quia est et in qiiantum est, utique bonum est,
effectus sit, non absurde videri potest hoc ipsum eii sed etiam quia lale est ut ad eontemplandum
fuisse cadere, imaginem Dei el similitudinem amil- coelum sit apliusj, magis in hoe ad imaginem
tere : ac per hoc ipse renovatur, et ipse etiam inte- et similitudinem Dei quam caetera corpora ani-
rior. Quomodo ergo est ipse et exterior ac secundumi malium facta jure Ivideri potest: tamen quia hoino
corpus, ut interior sitsecundum animam; et interiorr sine vita non recte appellatur, non corpus solus
sit resurrectio et renovatio, quse nunc fit secundum1 homo exterior,' neque sola vita quse in sensu est
niortem prioris vitse, id est peccati, et secundum re- corporis, sed utrumque simul rectius fortasse inlelli-
generationem novae vi tae, id est justitise, quos idemi gatur. Nequeinscite distinguitur quod aliudsit imago'
duos homines sic appellat, ut unum veterem queml et similitudo Dei, qui etiam Filius dicitur, aliud ad
debemus exuere, alterum novum et eum induendumi imaginem et simili udinemDei sicut hominem factum-
coimnemoret: quorum rursus ______appellat imagi-- j» accipimus. Sunt etiam qui non frustralnleUigant duo
nem lerreni hominis, quia secundum peecatum primii dicta esse ad imaginemetsimilitudinem : cum si una
hominis geritur, qui est Adam; alterum imaginema res esset, et unum nomen sufiicere potuisse asserunt,
coeleslis hominis, qnia secundum justitiam secundili sed ad imaginem mentem factam volunt, quse nulla
hominis geritur, qui est Christus: exterior antemn interposila substanlia ab ipsa veritate formatur, quse
homo qui nunc corrumpitur fulura resurrectionee etiam spiritus dicitur, non iUe Spiritus sanetus qui
renovatur, cum istam mortem persolverit quama 'estejusdem substanlise cujus.Pater et Filius, sed^
natune debet, lege illa quse in paradiso per pne-i- spiritus hominis; nam ifa hos discernit Aposlolus:
ceptum data est. Quomodo autem non sit incon-- Nemo scit quid agalur in homine nisi spiritus homi-
gruum quod dicitur etiam corpus factum ad simiii-i- nis : et nemo scit quid agalur in Deo nisi Spiritus
tudinem Dei, facile intelligit qui diligenter attendit,,, Dei (1 Cor. ii). Item de spiritu hominis -dicit: Sal-
quod dictum esl, Et fecit Deus omnia valde bona a vum faciat spiritum vestrum, animam et corpus; el
(Gen. i). Nemo enim dubitat quod sit ipse primituss ' iste enim factus est a Deo sicut et csetera creatura.
bonus; mullis enim modis dici res possunt similess Scriptum esl enim in Proverbiis hoc modo: Scito
Deo, aUse secundum virlulem et sapienliam factaj, ;, quoniam Dominus, corda honlinum novlt, ct qui
iO_5 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. — LIB. I. 1026
-finsit spiritum omnibus ipse scit omnia. Ergo isteÂ nunquam et imagini efsimilitudini copulari potest,quse
spiritus ad imaginem Dei nullo dubitante faetus ac- Iria quanquam unius sinl eategorise quse relatio dici-
cipitur, in quo est inteUigentia veritatis : hseretenim tur,habent tamen inter se quasdamproprietates quibus
veritati nuUa interposita ereatura, caelera hominis alise.carent. Nam imagini proprium esl ut semper
ad simiUtudinem facta videri volunt, quia omnis ab altero expressa sit, similitudini vero et sequali-
quidem imago similis est, non autem omne quod si- tati proprium est ut insua substantia permanenles,
mUe est etiam imago proprie, sed forte abusive dici non ab altero expressse, sed aliis rebus assimilatse
polest. Sed cavendum in talibus ne quid nimis asse- vel coaequataehoc nomine censeantur, et imago ma- 1
verandum putetur illa re sane salubriter custodita, gis vel minus non sibi admittat, similitudo yero et
neuuoniani corpus quodlibet per Iocalia spatia por- aequalitas admittant. Sicut enim dicitur magis simi-
rectum est, aliquid tale creilatur esse substantia lis vel minus similis, magis sequalis vel minus aequa-
Dei. .Nam res quse in parte minor est quam in loto, lis, non sic dici potest' magis imago vel minus
jiec dignitati animae cbnvenit, quanto minus ma- imago. Nam et in conversione earum quae Graece
jestati Dei? . Ecee quam subliliter quamque salu- antistrophe^ dicitur, subtilis qusedam repugnantia
briter sancti viri hominem ad imaginem et similitu- , est: quae omnia persequi longum est, verumtamen
nem Dei factum esse, imaginem videlicel in anima, ]} ut horum trium nominum differentialucidius pateat,
in qua est intelleetus, voluntas et memoria; simili- beati Augusiini verba ad medium deducenda sunt.
tudinem in moribus, id est, in charitate, iuslitia, Ail enim : « Ubi imago; non conlinuo similitudo,
bonilate et sanclitate, quse omnia incorporea sunl, non conlinuo aequalitas : ubi aequalitas, continuo
intelligentes disseruere : a quoruin sensu et doclrina similitudo, non continuo imago, ubi similitudo, non
quantum distent qui hoe testimonium imaginibus ar- continuo imago, non continuo aequalilas, ut in spe-
tificum manu formatis accommodant, non noslro cst culo est imago, quia de illo expressa est; est etiam
disserendum eloquio, sed lectoris reservandum judi- necessario similitudo, non tatnen aequalitas, quia
cio, ul quantse in hacparte sint vecordiaenon no- multa desunt imagini quae insunt illi rei de qua ex-
ster eum stylus, sed suus permoneat sensus. Quis- pressa est. Ubi aequalitas, conlinuo et similitudo,
quis igitur ita hominem ad imaginem et similitudi- non continuo imago : velut in duobus ovis paribus
nem Dei facturu, sicut ad imaginem hominis imagi- quia inest aequalitas, inest simililudo. Quaecunque
nem ab artifice formatam esse credit, aliquid in Deo enim adsunt uni, adsunt et alteri, imago tamen non
eorporeuni-, quod. credere nefas est, credere se os- est,quianeulrumde alteroexpressumest: ubi simili-
tendit. Nam si id q_uodhomo ad imaginem et simi- tudo, non continuo imago, non continuo sequalitas.
liludinem Dei factus est, manufactis imaginibus Q Omne quippe ovum omni ovo, in quantum^vum esl,
convenit, secundum corpoream speciem homo ad . simile est : sed ovum perdicis quamvis, in quantum
imaginem Dei factusest; etsihomosecundum corpo- esl ovum, simile sil ovo gallinse, nec imago tamen
ream speciemadimaginemDeifaelus est, corporeus est ejus esl, quia non de illo expressum est: nec aiquale,
Deus : incorporeus autem Deus est : non igitur id quia brevius est, est et alterius generis animan-
quod homo ad imaginem et simiUtudinem Dei factus tjum. Sed"ubi dicitur, non continuo, ulique intelli-
est, nianufaetis imagifiibus convenit. gilur quia esse aliquarido potest: potest ergo esse
aliqua imago in qua sit etiam aequalitas : ul in pa-
CAPUT YHI. rentibus et filiis inveniretur imago, et aequalitas, et
Qtimsit4ifferentia hnaginiset similitudinis sive mqua- simiiitudo, si intervallum temporis defuisset: Nam
litatis. et de parente expressa est similitudo filii, ut reele
Quoniam, opitulante Deo, secundum sanam so- imago dicatur, et polesl esse lanta, ut recle eliam
briamque doctrinam sanctorum Palrum sententus dicalur sequalilas,j_isi quod parens lempore praece-
imbuti, qualiler inlelligendum sil quod Deus homi- dit, ex quo intelligilur et aequalilatem aliquando
nem ad imaginem et simililudinem suam creaverit non solum similitudinem habere, sed etiam imagi-
[Gen. i), exsecuti sumus, nunc operae prelium est D nem, quod in superiore exemplo manifestum est.
ut quse sit differenlia imaginis el similitudinis, seu Potesl etiam aliquando esse similitudo et aequalitas,
etiam aequaUlatis, breviter exsequamur : quatenus quamvis non sit imago, ut de ovis paribus dixinnis:
et iUi qui ob adorandas imagines per patentes ina- potest similitudo et imago, quamvis non sit sequa-
riiuni assertionum campos effrenes ferunlur, horum 'lilas, ut in speculo oslendimus: potest et simililudo
trium, quaeiUiomniapeneunumputant, differentiam esse, ubi et sequalitas et imago sit, sicut de filiis
cognoscenteSjinquanlosinterroreperpendant, etstu- commemoravimus, excepto tempore quo proeeedunt
diosiquiquehoclegentesadquasdamintelligentiseuli- parentes. n His igilur hujus differentise regulis bre-
litates accedant. Haec ergo tria distinguenda sunt, viter prolatis, ad ea.quoe inccepta sunt ordine com-
quiaomnequodimagoest,similitudo est, nontamen petenti transeamus, et divinselegis lestimonia ab il-
omne quodsimilitudo, imago esl, el cum imago nun- lis non recte usurpata, a nobis venerabiliuni Patrum
quam similitudine careat, similitudo vero multoties documentis recle sint promulgata: quatenus et illo-
hnagine careat, plerumque et similitudo et imago aerum volatus, his aUs fraetis quas sibi arroganter
uualitale carerenoscunlur, quae etiam sequalitas non- accommodaverunl, fatescat,-et studiosorum leclQi
10__5 B. CA-ROLIMAGNIOPP. PARS H. SECTIQ H. 102.
rinri. qui his bene uli desideraiit, sensus ad alta __. __dem angelo : Vide ne feceris : conservus tuus s. n.
consccndat.' *
(Apoc. xix .l xxn) ;i et pasfor Ecclesise Petrus biande
CAPUT IX. centurionis adorationem vitaverit, dicens', Surge, frw-
Quomodc-inteUigendumsit quod scriptum est, Abra- ter, et ego homo sum sicut et tu (Act. x) ; et vas ele-
t ham adorayil populum terrae, filios He __.(£__.. ctionis Paulus cum Barnaba Lycaonum adorationem
'sive quod Moyses Jelro legitur adorasse :'
" xxm), exemplis M qui propler adorandas hriagines vaiida reluclatione spreverit, procul dubio omni crea-
quibus
, synodos faciuni, suum errorem fulcire affectant: et turse adoralio quse solum Deum decet, qui solus
quia nec Jdcob Pharuonem,nec Daniel Nabuchodo- adorandus, solus .olendus est, impendenda esse ve-
' nosor fegem,< ut illi dicunt, uspiam legantur ad- tatur, salva tanlummodo salutafionis causa
orasse. , per quam
Illi qui in adorandis imaginibus aestuant, hoc pecu- humilitas demonslratur. Dicat igitur nobis, dicat
liariter-atque familiariter exemplo utuhtur quod Ab- sanclissimus Augustinus nnid de hac adoralione Ab-
raham filios Heth, et Moyses Jetro sacerdotem Ma- rahse vel Moysisenserit; ait enim : « insiuualur hic
dian adorasse leguntur. Quorum quidem adoratio etiam humililatis exemplum, quod Moyses eum quo
iantum distal a pictae imaginis adoratione, quantunr Deus loquebalur, non fastidivit nequecontempsitalie-
soceri sui consilium, quanquam-et'ipse Je-
pictus ipse homo a veri hominis ralione. Quantum B nigense
enim verus homo a picto, ralionalis ab irrationali, tro, cum Israelifa non fuisset, rifrum inter viros
sensibilis ab irisensihili, animatus ab inanimalo in Deum verum colen _JSreligioseque sapienles haben-
shi definitione secernitur, tanlum procul dubio et dus sit, quemadmjdum et Job cum ex ipso populo
Iiujus adoratio ab iUius adoratione discernilur. Aliud non fuisset, merilo quseritur, imo credibilius nabetur
suut verba) vel ulrum sacri-
riamque est hominem salutationis officio et humani- (ambigue uuippe posita
tatis obsequib adorando salutare, aliud picturairi di- licaverit Deo vero in populo ejus quando vidit gene-
versorum colorum fucis compaginatam, sine gressu, rum suuni, velutium eum adoraverit ipse Moyses.
sine voce vel cseteris sensibus nescio quo cultu ad- Quanquam de adoratione etiamsi expresse pbsitum
orare. Fraternilatem autem diiigendam, et dilectio- esseC honor videretur socero reddilus eo modo quo
nem erga proximos exliibendam, et humilitalis gra- solet hominibus honorificentiaj causa exhlberi a pa-
dum amplectenSum, per quse nos mutuo salutantes tfibus : sicut de Abraham scripfum est, quodad-
adoramus, pene omniurri sanclaruni Scripturarum oraverit filios Ileth. . Sed nec illud silentio praeter-
perdocemur exemplis : imagines vero adorare , vel eundum est quod ciicunl Jacob Pharabnem adorasse,
salutare, vel quasdam insensatas nsenias colere inhi- siê Daniel Nabucliodonosor regem, quod quideni
bemur polius quam institulmur, pcne in cunctis di- nec in Hebraeo habetur, nec in nostris Latinis codi-
vinaeScripturse locis. Nam, ut cseteros taceam, sa- cibus, qui a beatb Dieronjmio exHebraica-veritate
cratissimus pastor, super quem solidissimam petram translati sunt, uspiain reperilur. Non enim amplius
Ecclesia sancta fundata est, non ait jmagines, sed quam semel Jacoblin conspectu Pharaonis fuisse lc-
fraternitatem diligite (I Pet. n); nec subditi eslole gitur : quod quidem hoc modo Scriplura narrat:
picturis, sed omni humanm crealurm (Rom. xm ; 7 Posl hmc inlroduxit Joseph patrem suum ad regem,
Petr. n), et Dominum Christum sanctificare non fcna- et stuluit eum coram eo; qui benedicensilli, et interro-
ginibus, sed in cordlbus nostris instituit. Dementis- gatus ab eo, quot sunldies annorumvilm tuce? respon-
simum sane et ab omni ratione seclusum est, "hocad dit Jacob : Dies- peregrinationis el vitm mem centum
astruendam imaginum adorationem In exemplum trigmia annorum sunt parvi et mali, et non pervene-
trahere quod Abrabam populum terrse, el Moyses runt usque ad dies patnim ineorum quibus peregiinati
Jetro sacerdotem Madian leguntur adorasse : cum sunt: et benedicto rege egiessus esl foras. In quibus
videlieet plerumque sancti viri per humililalem qua verbis non eum adorasSe, sed benedixisse nionslra-
Deo placuerunt homines salutalionis gratia adorave- lUr. Quod quidem et si fecisset, non ideo faceret ut
rint, plerumqueneabaliis adorarenturhumiliterrefu- inde adorandaruiri imaginum exemplum sumeretur,
gerinl, plerumque rigore susesanctitatis erecti super- n sed ut humilitas sancti patiiarchse Deum timentis,
bos quosque adorare contempserint. Imagines vero regem honorificaniis monstrarelur. Qusedum ita se
nusquam nec tenuiter quidem adorare conati sunt. habeant, reor quod illi arbilrentur dhinam Scri-
Nam in eo quod Abraham sive Moyses homines hu- pturam iUo familiarissimo illorum loquendi genere,
miles suis utilitatibus necessarios , adorasse legun- quod quidam acyrologiam nuncupant, uti, ul benedi-
tur, et MardocheusAnian hominem arrogantefti, et cere posuerit pro adorare, -quiloquendi modus tanto
in populi Dei interitum inhlanteni, adorare contem- eis peculiaris est,,ul et habere, etsalutare, et oscu-
psisse reperitur, hoc evidenter oslenditur quod san- lari, et venerari, pro adordre et ipsi ponawt, el ab
cti viri erga humiles, sive ut eos ad meliora horlen- aliis positum accipiant, et ut ila dixerim pene om-
tur, sive ut ejusdem summse virtutls munera non nia eis hujuscemodi verba in adorare conversa sint.
amiltant, per eamdem humilitatem sunl socu: con- Sancta vero Scriptura sicut cseteros errores, ita
tra pravorum yero nequitias, sive ut malorum socie- etiam hunc loquendi modum abnuit, sed.puris, pro-
tatesdeclinent,siveuteos resipiscere compellant, for priis, fixis sive prudentibus semper verbis sive sen-
titer sinl erecti. In eo igitiir quod "Joannesin Apo- tenliis utitur, Prppheta attestante, qui ait: Lex
talysi ab angelo cohi!>e!urr.e se adoret, dicente eo- Donvni irreprehensibilis ; quaesi benedicereposuitprQ
*i«29 . LIBRICAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. — LIB. I. „ - ,103.
adorare, imprpprus dictionibus utitur_Si imprppiiis .A.syriodo guse prp adorandis imaginibus agitata est,
dictionibusutitur, repteliensibilisest:est autem ijjre- legitur : qupniam iUe lapis-npu alicujps praeterita.
preherisibilis, non igitur benedicere posuit pro arfr rei imago vel similitudofuis.se creditur. Qui siob ali-
orare. "DIc,efgo lu, dic sancte Daniel, dic vir deside. cujus pra_teritte rei memoriam ab.ejusdem rei simi-
riofum, dic "scrutitpr arcanqrum, dic indagalor litudine expressus_ et a sancto patriarcha ad adoran-
Seriptufafumj dic propheta qui Redemptorem mundi dum fuisset erectus, quoddam fbrtassis ppsset illis
in eo apeftius"caeteris dixisse pfobsiiis, quia non so- ferre adminiculum, qui tanti erroris subire non for -
"luni scribis euiri esse venturum, quod esl tibi com- jniidavere periculum. Sed dum aliud sit qusedainper
niune cum caeteris, sed quo lempore ventufus sit patriarcham fieri ad prsefigurationem fulurorum,
doces, et reges per ordinem digeris, et annos eriume1 aiiud a pictore pingi qhsedam ob mempriam prseter-
ras a"cmanifestissima sign_Tprsenuntias: die ulruiri .itorum gestqrum y aliud sit Spiritu sanpto esse re-
"Nabuchodbnosbr, ut illi gaffiunt,"adoravefis? Ijfon ^pleltim/.aliud pictoria arte imbutum; alipd iste ge-
fin meo volumine^hoc,inquam, fecisse melegis: quocl rat ccelesti munere freius*, aliud ille operandi usu
quidem et si' fecissem. hulla ex "parteinde iUorutrias. expertus; aliud sit Jacob in jtitulum erigere lapi-
'sertio fulciretur f egopfoposuiiiicbr de mebne pollueref - dem, aliud quemdam pictorem -in pariete statuere
demensaejus, nequede"vinopbtusejus, etiUime dicunt B iniaginem ; aliud secupdum typicam fignrajn desu-
eum adorasse.-Cadentem'ergoin'faciemsuain, et irie peroleum fundere, aliud secundum yaniloquam ,as-
adoraritem, ethostias "et incensum sacrificare miM Sertionem adorare jubere; inutile-et ullra quam hi-
prsecipientem, efDeum deorum et Dominum regurii .utile est hoc ad astruendam aliquam rem in exem-
"et revelatorenr myslerioruin, qui potest aperire sa- plum proponere ,quod ab iila re omnium argumenta-
cramenta confitenlem, el eum in me potius ob' signo- lionum diverticulis videtur distare. tNunquidnam
runi magniludinem, cujus ego habitaculum sum, Jacob illum lapidem ut adoretur erexij;, aut aUcujps
quam me adorantem blandis alloquiis affatus-sunjet rei in. eo imagineni depinxit ? Nam 4um imagines
ab eo ut misericordiam semper exerceret in genere pene nullum officium-aliudnisi menlibus per sui in-
Israel, sive ut concaptivos meos, Ananiam, Azariam luitum memoriam inferendi habeant, lapis quiâ pa-
"et Misaelem conslitueret super opera provinciseBa- " triarcha erectus est tria insignia et summo honpre
bylonis poslulavi, non adulatorie adoravi. Quem qui- digna creditur officia habuisse. Primum, quod cer-
"demet si adorasserh, nori fem quaindam insensa- yicem Israeliticsim fulcierit, et pulvillis carenti pa-
tam adorarem, sed pef humUitatis "officium^subli- triafcbse pulvijli viceni p'rsestiterit_ et ejus capite
niiorl potestati subditus manens, sciens non esse fuerit oneratus, qui non solum scalani a terfa usque
^* ad ebelum
pbtestatem nisi a Deo , ratiorialem riominem salu- perimgeniehi, et angelos per pam ascen-
tando adorarem. Nam ctim fam felicem quoridam dentes et desceriderites, sed eliam ipsum pominum
"habuerim con .efsationem, ut qusesilisoccasionibus l)ona sibi polliceritem cernebat. Secundum, quod jn
ex latefe regis quibusaccusari possemab invidis, et irisigne ettilulum quo sanclus patfiarcha illius san-.
non in aUo nisi in legitimis Dei mei accusatus fue- "ctiloci reminisceretur, erectus est, quo redieris pro-""
'rlm, et In lacum leonum prqjeclus, et nunc accusef lis et conjugum affectu exhilaralus et "magnarerurii
adorasse quem non adoraverlm,' et a falsis teslibus opulentia ditatus, sua Dominovota qui hsecsibi cun-
dicar egisse quod non egi, restat ut cum "Davidcla- cta concesserat fedderet. Terlium, quod typum gere-
mein, Insurrcx&runtin me testes falsi, et meiitila est liat npstri Medialoris, qui faclus e_sthi caput anguli,
iniqultas sibi (Psal. xxvn)*. Cum ergb ob imaginum etestmirabilisoculisnostris; quiunctiis qsl a-Palrc
nmoreni et Jacob palriarcham et Danielem prophe- bleo lseiitiaeprae cbrisortibus stiis; quem et Daniel
'tam criminenlur, et Scriplurarum di.inarura sensus lapideni alfscisum clicit de morite sine manibus prse-
"ad peregriuas inlelligentias convertere nitantur et 'cidentium,'absquecoitu ethuinarib videUpet semine
suos prsedecessoressiye parentes conlra legis impe- ex utero virginali "genitum. Quem et Dayid petram
.rlurn aspernentur, superest ut his tantum contenti ^. huncupat diceris, Dominus petra mea et rqbur mcmn
sint, et earum patrocinio, si errorem suum corri- ~etSatvaior meus (Psal. xxxvn). De quo etiam, jn
gere nolunt, sieut et ipsi creduut, muniantur. Atque Isaia propheta scribitur : Ecce pono in fundamenlis
-illi glorieriiur in imaginibus, nos aulem gloriemur in Siohlapidem suinmum,' angularem, probflium, ele-
cruce Domininostri Jesu Christi, -per quem nobls ctum, prehgsum, ~etqui creaxaeritm eum non confun-
•mundus-crucifixusest nosque mundo. 'detuf (_sa'.'xxiv). (Quiidcirco angujaris dicilur, ep
CAPUT X. quod duos parietes ex adverso yepientes, ex oircum-
cisione videlicet et praeputio, yel eliam duq Testa-
j)e
' eo quod Joannes presbyter et legatus Orientalium menla"in se "summo_ prbbato, electo el pretioso la-
incaute imaginum adoralionemstabilire nitens, di-
• &sse legilur,- Erexit Jacob litulumDeo, quatenus et iri uno sanctaj Ecclesise ccetu,,cu^
* ' - pideconjurigil,
et henedixit eum (Gen. xxxv). jus ille capul est/-connectit'."Dequo et per prophetam
I\bn mediocris socordiseest hoc etiam ad imagi- Zachariain paterna voce dicitur.;. Ecce-ego addu-
jnum adorationem astruendam exemplum proferre cam filium meum Orientem : quia lapis' quem dedi
jquodJacob lapidem erexit in titulum/sicut Joannes coram Jesu sepiem in eo oculi stini (ZacA.m). In qui_
presbyter et legalus Orientalium protulisse in-eadcm _ bus septeni oculis septiformis gratiie Spiritus, qui a
fatre FUioqueprocedit, .evidenler oslenditur: et per A i quid protulit, sed et omuis illa synodus, quse ei
Isaiam prophetam : Spiritus Domini spiritus sapien- in pluribus somriianti assensum prsebuit, quae non
tim el intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiri- solum dicenti non restitit, sed etiam dicta in voiu-
tus scientim et pietatis, spiritus timoris Domini nomi- mine taxavit. Curii ergo sancta Ecclesia secundum
, naiur (Isa. xi). De quo etiam angulari lapide pelra sanclorum Patrum instilutionem omne quod irre-
Ecclesise ait: Sicut modo geniti infuntes , rationabi- prehensibile esl recipiat, omne vero quod reprehen-
les, sine dolo lac concupiscite, ul in eo crescatis in sa- sibile abjiciat, hanc quoque eorum sjTiodum, quse
lutem : si tamen gustastis quam dulcis est Dominus, utique reprehensibilis est abjicit: _3t si hanc quae
ad quem accedentes lapidem vivum, ab hominibus qui- reprehensibilis est non abjieit, neque eas quae irre-
dein reprobatum, a Deo autem electum et honorifica- prehensibiles sunt suscipit: suscipit autem eas
tum (I Pet. n); et post pauca: Vobis igitur honor quaeirreprehensibiles sunt, hanc igitur, quia repre-
credentibus, non credentibus autem lapis, quem re- hensioni patet, penitus suseipere non debet. IUas
probaverunt mdificantes, hic factus est in caput an- enim syuodos saricta et "uriiversaUsrecipit Ecclesia,
guli, et iapis offensionis et petra scandati his qui of- quse"pro diversis fidei sive religionis causis, diver-
fendunt verbo nec-credunt in quo et posili sunt (Ibid.). sis locis seu temporibus, a doetis et catholieis.viris
Quo documento monstratur illurn et honorem forti- B ] celebratse, a sana sobriaque docfrina nriUatenus de-
ludinis credentibus, et scandalum durilise incredulis5 viare perhibentur. Prseterea tanti patriarchae cum
esse. Quod etiam per juslum Simeonem hoc sensui angelo luctalio non quamdam imaginum adoralio-
proedictum est. Ail enim : Positus est hic in ruinami nem, sed Dominibam prsefigurasse dicitur in eodem
et in resurrectionem multorum in Israel (Luc. nj : populo passionem: qui populus et ei luclando pra. -
in ruinam sciUcet incredulorum, in resurrectionem'i' valuit, quia crueifixit, et ab eo benedictionem iu
verocredentium ; qui etiam ignis nuncupatur, . ivej his qui in eum rafediderunl aecepit, et in Hs clauduS
quod in se credentes selerni luminis fulgore perlu- qui in eum credere conlempserunt, remansit, di-
slrat, - sive quod ineredulos seterni ignis ardore tor- eentebeato Auguslino : Quod db ilto ungelo desiderat
rebil. De unctione vero hujus lapidis et paulo supe- benedici Jacob cui luctando prmvaluit, magna est de
rius David oraculis prolatuni est, el nunc prsefatii Chrislo prophetial Nam eo ipso admonet mysticum
pastoris Ecclesise testimonio proferendum est, quii aliquid sapere, quia omnis homo a majore vult bene-
ait : Jesum Jâearenum quem unxit Deus Spirilu% dici. Quomodo ergo ab eo iste voluit quem luctando
sancto et virluie (Act. x). Quia ergo Spiritus sanctuss superavit. Prmvaluit enim Jacob Christo, vel potius
plerumque in divinis Scripturis olei nomine Inuuitur,} prmvatere visus est per eos Israelitas a quibus cruci-
Joanhes apostolus teslis est qui dicit, Sicut unctio) 'C fixus est Chrislus :'et ab eo lamen benediciiur in eis
ejus docet nosde omnibus(I Joan. n). Cujussiinenar- Isruelitis qui crediderunt in -Christum, ex quibus
rabilis nectaris unctione delibuli sunt ob imaginum__. erat qui dicebat: Nam et ego Israelila sum ex genere
adorationem stabiliendam, synodos agitare et Scri- Abrahse et tribu] Benjamin (Rom. xi). Unus ergo
pturas sanctas ad extraneos sensus usurpare nequa- aique idem Jacob et claudus et benediclus. Claudus
quam debent. in lalitudine femoris tanquam in mulliludine generis,
CAPUTXI. de quibus diclum _s.: Et claudicaverunt a semitis
De eo quod prmfatus Joannes dixit, In hominis for- suis [Psal. xvm). Benediclus autem in eis de qui-
ma luctatus est cum ipso, et vocavlt eum Israel,i, lui dictum est: Reliquiae per eleclionem gratise sal-
quod est interprelatum : Mens videns Deum. vae faeUe sunt (Rom. xi).
Sed nec Illud quidem a reprehensione vacatll i CAPUT XII.
quod idem Joannes presbyter et legatus Orientaliumn Quod non ad adtralionem imaginum pertinent, nec
inter csetera deliramenta de Jacob dixisse fertur,; in noslris codicibus qui ex Eebraica verilale li ans-
In hominis forma luctatus est cum ipso, et vocavit H lati sunt invenialur, quod ilh in sua st/nodo dicunt,
eum Israel, quod est interpretatum, Mens videns Jacob suscipiens a filiis suis vestem talarem ta-
;s befactam Joseph, osculalus est cum laciymis, et
Deum, cum hoc dielum el a re proposila longe di- i- " propriis oculis limposuit (Gen. xxxyn).
stet, aêt in nominis interpretatione usitalioremn Non nrirandum est si Jacob accusetur ab iUis tu-
quamdam omitlens, pene inusitatum quid personet.t. nicam Joseph osculatus fuisse, et oculis imposuisse,
Nam dum quidam id nomen iuterpretentur, Vir vi- i- a quibus etiam Pharaonem accusatur adorasse. Ae-
dens Deum, quidam vero, Forlis cum Deo, nonnullili cidere etenim plerumque solet ut
qui semel faUi
«tiam veracius, Princeps cum Deo, nescio tameri ann cceperit, crebro fallatur; et qui semel a via reees-
ullus eorum qui in canone recipiunlur, reperialurir serit, ettramitem sui itinerls ducem
sequi neglexe-
hoc, Mens videns Deum, interprelalus fuisse: unde[6 , rit, per abrupla et invia affalim errore duce fera-
non solum ille reprehehdendus est qui usitatioribusis tur. Tunica enim
Joseph nec in Hebrseis eodicibus,
inlerprelalionibus praetermissis pene inusitatumM nec in Lalinis qui ex Hebraica veritate translati sunt
a Et in nominis interpretatione usilatiorem
quam- Astipulatur id qriod sequilur : t Qui usitatioribus
dam omillens, pene inusitatum quid personet. Emen-
dator, expreto T5 usitatiorem, de suo substituit interpretalionibus praelermissis pene inusitatum
quid prolulil. » Usitatior autem interpietalio est illa
visitatiotem, quo quid sibi velit non queo visitare. quam postremo loco ponit, princeps cum Deo. .
Usitatiorem, subaudi <... y.oivou interpretalionem. i
' LIBRI CAROLINl. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. I. 1034
1053
- CAPLT XIIL '
a patre osculata vcl oculis imposila fuisse narratur. A
Guiodquidem et si factum fuisse narrarelur, nullo Deeo quod in3ocleet inordinate dicunt, Si calum-
modo in hoc faclo vel temiiler imagiuum adorat;o n'aris me, qupniam ul Deum adoio lignum cru-
sit aliud cis, eur non calumniaris Jacob adorantem sum-
innueretur: cum tamen aliud adorare, mitalem virgse Joseph ? sed manifesium est quo-
osculari, quod illi acyrologice unum putanl: atqtte nianniou lignum-videns adoravit, sed per iignuin
aliud pictam imaginem adorare, aliud a palerno Josepli, sicnt et nos per crucem Chrislum.
affectu vestis filii qui exstinclus credebatur dolore Illud sane quod dicunt, Jacob etiam summitatem
compeUenle madescenlibus fletu ocuUs imponi; virgseJoseph adorasse, non est omiltendum, quo-
aliud ctridam simililudini colla subniittere, aliud niam quidem magnum «e ob adorandas imagines
prj. caeteris dilecfi filii vesli interna pielate oscu- in hac re grafulantur habere exemplum: cum vide-
lum darc Adeo itaque sanctus patriarcha angeba- licet in Latiiris codicibus 11011 legatur, Adoravitsum^
lur animi procella turbati, ut non soluin veslem filii mitalem virgm Joseph (Gen. XLVH), sed in quibus-
quem indementia inorlis raplum credebat, oscula- dam, Adoravit super caput virgm (Eebr. xi), et
retur vel oculis imponeret, sed etiam consolalione in Hebraeaverilatc, cui potissimum fides adhibenda
poslposila funereis vocibus lugubriier mala sua est, nullam penitus .el temiiler menlionem virgae
exaggerans, se etiam fore post hunc ad infernum B faciat, sed dicat tantum, Adoravit Isracl Deum
descensuriim ediceret. Qualiter ergo beatus Jacob conversus ad lectidi caput. In quo utique, _ut ait
tunicam fiiii non osculatus fuisse, aut ocuUs impo- beatus Augustinus, sencx jacebat,' ct sic positum
suisse, sed vidisse lantum et cogno.isse credatttr, habebat ut in eo sine laboie quando vellel oraret.
hoc ordine sancta Scriptura commemoral. Ait Quia ergo, ut praefati sumus, quidam Lalinorum
enim : Tulerunt autcm tunicam ejus, et i» sanguine codicum habenl, adoravit super snmmitatem virgm,
hmdiguemacciderant tinxerunl, mitientesqui ferrent necessoest jit memorati doctoris documenlis qua-
ad palrem, et dicerent: Eanc invenimus, videutrani liter inteUigendum sit evplicemus, ait cnim (quod
Junica filii tui an non. Quam cum agnovissetputer, habent Latini codices) : Et adoravit super caput vir-
ui, Tunica filii mei est: fera pessima comedileum, ga. ejus. Nonnulliemendantes habent: Adoravit super
bestia devoravitJoseph (Gen. xxxvn). Denique quid caput .irgae suce, vel in capite virgse suse, sive in"
haseillius saneti viri tunica, per quam illi imagi- cacumen vel super cacumen.. Fullit enim eos Grm-
num adoralionem astruere nisi sunt, lypicis prsefi- cum verbum, quod ehdem lilteris scribilttr, sive ejus,
guraverit sacramenlis et tacilis innuerifmysteriis, sivesuae: sed accentus dispares sunt, et ab eis qni
bportet ut bre.iter exsequamur, quo et illorum n isle, noverunt in codicibus non conteinnunlur. Valent
vana assertio destitualur, el lectoris animus mui- - enim ad magnam discretionem, quamvis ct unam
ccatur. Joseph namque, qui augmenium interpreta- plus litleramhaberc possct, si esset sum aut non esset
tur, el ab /Egyptiis Sahalor mundi est nuncupatus, KUTOO sed JKUTOU. Ac per Jioc meiito qnmritur quid
Hlius tj'pum gessil qui"et genus humaiium sua mor- sit quod dictum est. Namfacite intetligerelur, senem
te salvavit, et mundum spiritali frumenlo refecit, qui virgam ferebat eo moreguo i'la mtas baculumso-
et iu tantum augmentum suae fidei semen crescere1 let, ul se inclinavitad Deum adorandum, id utique
fecit, ut ef tolum munduin impleret, et per eamdeai1 fecerii super cacumen virgmsum, quam sic ferebat
fidemlefrena coelestibuscopularet. Ejus vestis hsedi ut super eam caput inclinando adoraret Deum. Qtiid
sanguine lincla est, quia in simililudine carnis pec- esl ergo, Adora.il super cacumen virga. ejus, id est,
cati secundum Apostolum apparuil, et de peccalo1 filii sui Joseph ? An forte lulerat ab eo virgamquando
dainnavit peccalum: vel etiain hosiia pro peccalis'• ei jurabat idem filius, et ditm eam tenel posl verba
effeclus, peccata noslra portavit in eorpore suo su- juraniis, nondumillareddita, mox adoravit Deum?
per iignum, ul a malis liberati cum juslilia viva- Non enunpudebat eum ferre lanlisper insigne pole-
mus; cujus vulnere sanati sumus, qui veluli o.es'• slalis filii sui, ubi figurmmagnmrei fulurm prasigna-
errabamus. Est eliam et vesiis ejus sancla Ecclesia, »vbanlur. Dicanl ergo, .dicant quid contra hsec di-,
quae est corpus Christi, Paulo atfestante, qui ait: cturi sunl, qui ob adorandas imagines lantum
Guudeoin passionibusmeis, quiu expleo ea qum de- patriarcham criminari non formidanl, et Scripturas
sunt passionum Christi in carne mea piopter corpus sanctas vesana mente permutare affeclant. Ecce
ejus, quod est Ecclesia (Coloss.i) ; quae vestis po- Uebraica veritas eumdem palriarcham Deum ad-
lymila sive varia est, quia videlicet sancta Eccle- orasse ad caput lectuli clamat: ecce Latinorum bi-
sia de diversarum genlium sive liriguarum varietate bliotheca eum aut super caput virgoe, aul in cipite,
colligitur, Psalmographo docente, qui ait: Astilit; aul in cacumine, vel super cacumen adorasse de-
regina a dextris luis in veslitu deuurato circumami- nuntiat: ecce •vir-eruditissimus Augustinus, et di-,
cta varietate (Psal. XLV).Solet efiam eadem vesiis, vini muneris flamine afflatus, solerti indagatione
quselalaris fuisse describitur, sanctorum viroruni. eum aul in suac,.aut in filii virgaisuinmilate Deuin,-
qui ulique meiubraCinisti sunt, perfectionem desi- non eamdem virgam nec eumdem iiliuin adoras,se
gnare, qui perceptum boni operis indumcnlum ad' personat.
lalos, id est ad finem usque perducunt. Dicant q.iis sanctse legis translalor cum summila-
tem virg.e filii, et in eadem virga filium adorasse
PATROL.XCVill. 33
'
KB5 B. CARtJLl MAGNIOPP. PARSII. SECTIO II. '1036
iranslulerit: quis sanctse legis studiosissimus inda- Aratio!
. 0 hebes conjectura! 0" stolidissima dictio!
gator eum virgam filii vel filium potius quam Deum Similem dicis bencdictionem, quam sanclus patriar-
adorasse tracla.erit: et cum hunc invenire nequi- eha regi exhibuit, qui prse caaleris dilectissimo
verint, depravaliicem sive refragatriceiupolius quam filio insigne conlulil potestatis: qui sibi cum nni-
indagatrieem suam intelligentiam dhinar-um Seii- versa.proie uberem ad inhabilandum glebam con-
pturarum esse persentiant. Jam vero quia pene om- cess.it; qui sibi non cujuscunque preniticise por-
nis divinae legis series ab illis ob imaginum adorationem, sed tolius sui iniperii terrse donavit opfio-
tionem aut mutilatur aut permutatur, uova necesse nem, adoraliohi quam imagiiiibus exhibes? Quas
est post Moysen legis tradatur scriptio; nova post adorantibus nilnl praeter rei niemoriam cujus sunf,
Ezram legis reperiatur restauratio; nova posl-Se- exhibere valent. Benedixit ilaque Jacob Pharao-
ptuaginta Interpretes,Theodoiionem et Sjmmachum Tiem, non ul _>cumqueni omnis .creatura henedicit
-et Aquilam, si\e eliam beatum Hieronymum legis et laudal, neque ul >picturam quam manus artifiGis
quseralurTranslatio.; nova posl apostolos et aposto- aptat, sed ut hqminetn cui prppter subliinitatem
licos viros Spiiitn sancto repletos scrutetur tracta- -concessse a Deo polestalis honor est exbibendus.
tio, quae adeo divinis Scripturis refragari queai, ut Bonedixit, inquani, eum, non ul imaginem insen-
omncs imaginum adorationem spernentes anathe-*II satam, sed ut ralionalem hominein; nonsut industria
niatis yinculo necfal. Qusc sit .-prselerea differentia picloiis coinpaginattim, sed ut ad Dei imaginem et
crucis Chrisli ct imaginum pictorum arle;piclarum, siinililudinem .onditum; .non ut in .paiietibus im-
vel quanto mysterio crux imaginibus emineat, sive mobililer stantem, -sed ut sibi vel proli prospera
quomodo humanum genus non per imagincs, sed per commodantem : et, ut ita dixerim, ben__i_iilsr?el
"•crucem Glnisli redemptum sit, qttse duo illi vcl regem qui ejusdem spirilus nectare delibutus crat .
paria vel aequalia puiant, in sequentibus loco suo, qui postmodum per Apostolum dicturus essel, he-
Dominofavente, explicabinras. wdicite et notiie muledicere (Rom. xn), qui non
«oitim .pro eo qui se et sobolem opulentia rerunj
CAPUTXIV.
dilabat, sed.pro calumnianiibus et persequenlibus
Non perlinere ad imagimtm adorationem, ut illi orare deberet. Non
dicunt, qnod scriptum esl, Jacob Pharaonem be- itaque uujuscemodi benediclia,
- nedixit (Gen. XLVU,. quae.profectobonse relribulioriis causa exstilit cele-
Quod ssepe memoratus patriaTcha Jacob Pharao- brata, imaginum adorationi congruil, quaeneque se
-iiem non adorasse, sed benedixisse legalur, supe- adorantibus, neqpeadorarespernentibus, quamdam
rius dicium est. Nunc vero quia in alia ejusdem -_proqualiiatemerilorumpossuutinferre reliibutionem.
vanissima synoJi lectione benedictio quodammodo CAPUT XV.
posita esl pro adoratione, breviter exsequendum Quam absurde agant qui ad confirmandas imagines
-est. Quoniam quidem .anlis esl illius .aniiatis exemplum divinm legis proferunt dkenies, propi-
scriptura ignoranliae obsita caliginibus, ut nec se- lialoiium et jluos cherubim aureos et arcam
.lestamenli prsecjpieule Domino Moysen fecissc
iraenlia .praecedeniibiis, nec praecedenlia convenire
\ideanlur sequenlibus, et ut se habet vanitas Fecisse sanctus Moyses, prsecipienle Dominq,
niendaelum. semper fugitiva, semper catiuca, seni- propitiatorium el arcam lestamenli, et duos cheru-
pcrque Ijbenlia sequitur, dicenle Salomone: Qui bim aureos, nec non et excidisse tabulas lapideas
incumbit mendaciis, hic pascit ventos, ipse aulem legilur; non tamtenadorarejussisse, nec ea ob pra>
sequitur aves volan'es (Proverb. x). Ut ergo ima- teritarum quarumdam reruni memoriam, sed ob
•
ginum adoralionem, iu quarinn aniore eorum mcns' futurorum mysleriorum sacralissimam pra. figuralio-
pendct, et tolius sanctitatis propobilum cst, sia- nem creditur condidisse. « Qua. dum ita se liabeanf,
biliant, plurima .erba velsensus quse ad aliud.per- quanloe sint absurdilatis, quantse dementiae illi qui
linent in adorationcm mulare affectant. Nam et his sacralissimisj et summo honore digriis rebus,
hsec, .[uod idem sanctus vir Pharaonem' benedixit, n praecipienteDomino, a legislatore condiiis, imagi-
non ad eamdem benedictionem perlinere pulant nes sequiparare .conanles, illarum adorationem his
quam solent plcrumqae exsules civibus, subditi prae- exemplis slabilire moliuntur, nec ferrea vox expli-
latis, pauperiores dilioribus, et quam maxime se- care, nec nostri sensus existimatio poterit indaga-
nes, qui sibi qusedam eommoda impendunt -exhi- re, praesertim cum illa sacratissimorum serisuum
bere, sed ad nescio quam adorandarum imaginum exuberent arcanis, haee parum ulililatis habeant,
picluram, quje nimirum lanto inutilis esl, quanto excepta recordatione rei cujus sunt. Ctim ergo arca
niinus suae utililaiis efficaciam potest loquendo teslamenti Domini de lignis Sellhim, jubente Domi-
cdicere. Aiunt enim, Benedixit Jacob Pharaonem, no, per legislalorem condila et inauralasit, et in-
sed non ut Deumbenedixit; adoramusnos imagincm, trorsus habeat tabulas nihilominus firderis et man-
sed non nt Deum adoramus. 0 inconveniens compa- na sive virgam Aaron, propitiatorium vero sit
a Qum dum ita se habeant, qunnlm sinl absurdita- absurditatis, quaritoequedementice,pene infinituin est
tis, quanlmquedementiw illi, qtii, etc. Li vulgalis le- persequi. » Et lib. n, cap. ult. : t Quantaesil arro-
gllur: « quuiituin ila sint absuidilatis. i Pessime, gantioequantseque temeritalis parentes anathemati-
€4.refellit locus geminus infra, c. 17 : « Quantoesit zare. J I
1057 LIBRI CAROLINL— CAPIT. DE IMAG.— LIB. I. iC_S
aureum in -niodtnn t-ibulae, quod superimponebalur . i est Yerbum Patris, perquem facta sunt omnia (Jonn,
orcoe, ejusdemqttelongitudinis et lalitudinis, tantae- l); et cum sil nnius cum Patre substantise, sicul
que formre fieri sit jussum, qua el arca, ul eodem ipse in Evangelio ait, Ego el Paler unum s_i__s)
propitiatorio arca tegeretur, et duo cherubim au- (Joan. \), sive ut Pbilippo ait, Qui videt me, videt
rei ductiles snper ipsuin propitiatorium essent, hinc ct Patrem (Joan. xiv), Doi Patris in eo semper
atque inde alerutrum altendcnles, ita ut vultus de medio diiorum Testamentorum vox audilur : Se-
eorum in propitiatorium essenl, et pinnis snis cundum plerosque vero divinae legis doclores qui
obumbrarentprop.lialorium, el inde Deus loquere- haecmoraliter traclant, aurum sapientiam significat,
tur ad Moysen, de propitiatorio videlicet si.e de arca secretum Dei. In arca jussa sunt poni lex et
medio cherubim, quis tani hebes tamque est de- manna et virga Aaron. Per virgam poteslas signi-
mens, ul non solum habendarum, sed eliam ad- ficatur, per manna grafia, quia nisi cum gratia
orandarum imaginum insolentissimum usum, ho- non est polesfas pivecepla faciendi. Yerumtamen
rum tam terribilium tamque insignium mj .terio- quia iex a quovis proftciente non ex omni parto
rum comparalione " conetur astruere ? Nam dum completur, propitiatoiiuni est desuper : ad hoc enim
islse nihil aliud innuant, nisi interdum rerum ges- opus est, ut propitius sil Deus; el ideo dcsuper
tarum ordinjjjn, interdum non gestarum, sed ficta- ^ ponitur, quia superexallallnisericordia judicio. Duo
rum mentiantur errorem , illa vero semper sanctis vero cherubim pinnis suis obumbranl propitiato-
et excellenlibusradiant mysteriis cl rulilant sacrarium, id est, honorant \elando, quoniam niinisteria
mentis. Arca namque fcederissecundum quosdam islasunt, et invicem se aitendunl, quia consonant.
Doinjhum et Salvalorem nostrum, in quo solo fbe- Duo quippe ibi Test_menla figuranlur, et vultus
dus pacis apud P.Urem habemus, designat, ^jui eorum sunt in propilialoriuni, quia misericordiam
post resurrectionem suam ,ascendens in ccelumcar- Dei, in qtia u,;a spes est, valde commendant. De-
nem qtiam assumpserat ex virgine, in Patris de\- nique hinc se promisit locuturum Deus ad Moysen,
tera co!loca\i!. In quo sunt duoe tabuloe legis, de medio cherubim, desursuni propitialorii. Porro.
duo \idelicet Testamenta;' in quo est virga Aaron, si crealura rationalis in multitudine scientiae, quo-
qtise fronduerat ei, quia ipse est rex et sacerdos : niam hanc interprelationem habent cherubim, dtio-
rex, quia de eo scriptum est: Virgam vhtutif sum bus ipsis animalibus significatur, ideo duo sunt ut
emitlet Dominus ex Sion, ct dominabilur in medio societatem charitatis commendent; ideo pinnis suis
inimicorum suoriwi (Psal. cx); sacerdos vero, quia propilialoiium obumbrant, quiaDeo, non sibi, tri-
de eo scriptum esl : Tu cs sacerdos in mlernum buunl pinnas suas, id est D?um honorant virtulibus
secundumordinemMelchisedech(Psal. cx et Eeb. v); quibusproestant. Et vultus eorum non sunt nisi in
in quo est manna, cceleslisvidelicet pa.uli edu- propitiatorium, quia cuicunque profectui ad mulji-
lium, de quo edulio David egregiuspropheta dicit: ludinem scientiie spes non est, nisi inDei misericor-
Panem de ccelodedit eis, panem angetorum mandu- dia. Quia igitur. tabuioe per quas duo Testamenta
cavit homo (Psal. LXXVHI el iv, Esd. i);sicut elipse signilicari superius diximus, nullo terrore daiilur,
inE.angelio dicit, Ego sum panis vivus qui de cmlo nuilo strepitu ignium, nulla commolione nubiuni,
descendi (Joan. vi). Cui propiliatorium superponi- nuiio mugitu lubarum, sicut illse qusc prius a Do-
tur, qtiia sciiicet legalibus sive evangelicis piaece- mino datoeet a Moyse comminula. fuisse legunlu.,
ptis, quse in eo fundata sunt, supereminet misericor- quse dum darenlur Moysi, a populo diclum est:
dia ejusdem mediatoris, per quam non ex operibus Loquere tu nobiscum, et non loqualur ad nos Deus,
legis quse fecimus nos, neque volentes, neque cur- ne forle moriamur (Exod. xx), hoc 'evidenter innui-
rentes, sed ejus miseratione salvamur; de quo tur, uuodpriores vetus Testamentura in quo terror
etiam voce paterna dicilur, Veritus meu et miseri- erat, significaverint, poslerioresyero novum, inquo,
cordia mea ctim ipso, et in nomine meo exaliabilur dilectio. Quodvero priores opus Dei fuerint, secundse
cornu ejusfPsal. LXXXIX) ; et qui per prophetam dicil: 0 opus homims,et illse conscriptsedigto Dei,istse"scri-
Miseticordiam volo et non sacrificittm (Ose, vi) : pts. ab homine narrentur, hoc aperfissime declaratuf,
et cui per Psalmislam dicitur, Miserationes tum quod in illis vetusTes__mentum,utprsefali sumus, si-
tnullm, Domine(Psal. cxvm) : qui seeundum Apo- gnificatum esl, quia Deus ibi praecepit, sed homo
stolum propitialio est pro peccatisnostris (Joan. n). non fecit. Lex enim posita est in veteri Testamento,
In quo sunt duo ehernbim, scientiae videlicel ple- qtiae convinceret transgressores : unde et egregius
nitudo, quaein duobus Testamentis, cjus revelatione, pr_edicator ait, Lex auiem subintravit, ut abunda-
inonstrata est; qui invicem se altendunt, quia lex. ret peccatum(Rom.v). Non enim implebatur timore,
et evangelium magnam jnter se consonantiam ,ha- quae non impietur nisi charitate: et ideo dicittir
bent, dicenle Domino, Non veni legem solvere, scd bpus Dei, quia Deus legem constiluit, Detis con-
adimvhre (Matlh. v). Qui cherubim ideo versos vul- scripsit; nuUumopushominis,quiahomoDeo non ob-
tus habent in propitiatorium, quia duo Testamenla. temperavit, eteum potiusreumlexfecit. In secundis.
spem semper in Dei misericordia poucndarii om- aulem^ tabulis homo per ar_utorium Dei tabulas
nino commendant. Desuperquo propitiatorio, id est, facitalque ccnseribit, qtiia no\i Testamenti charitas
de medio cheruhim loquitur Deus, quia idem Fiiius legem facit. Unde mediuor Dei et hominum legem.
1039 -'B. GAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO IL .010
non solvere, sed adimplere venii. .Dicit tnitem el A Domini iucidum j ait prophela, illmninans oculos
idem. egregius prsedicator, Plenitudo legis charitas (Psilm. xtx); atqtte idem, Lucerna pedibus mcis
et fides quce per dilertionem operalur (Rom. xm). verbum lutim, Doiriuie, el tuiwn semitis meis (Psaliti-
'Factuin est itaquGhomini facile in novo Tesfamento cxix). De hac ilaque per quemdam sapientem dici-
esuodin veteri difficile fuit, habenli fidem quac :per tur : Lucemaêstimandatum legis, et lux vitm, et in-
dileclionem operalur; atque illo digilo Dei, hoc crepatio et discipiina. Et Isaias dicit, De nocte spiri-
ost Spiritu Dei, intus eamin cor. e scribente,-non tus meus vigilat \ad te, Deus, qttia lux prmcepta ttta
foris in lapide.-Unde dicit Apostolus, Non in tabtdts sunl super terratn (tlsa. xwi). Cujus Iucis cuta
lapideis, sed in tabtdis cordis carnalibus (II Cor. m), omnes eam nou recle -intelligenles experles siut,
quoniam cliaritas Dei qua veraciter implelur proece- hi nimiruni prorsus evpertes esse credunlur, qui ob
*plum, diffusa est in cordibus nostris per Spiritum nescio quam imaginuni- adorationem eam violenler
sanclum, qui datus esl nobis. Hoc est ergq^quod ad -suos sensus flectere I nituntur, -et
' in suo errore
primo data estlex, ubi-significaturvetus Tcs_>men- eam quodammodoi sibi adminiculari affeclant, cum
tum, quod est opus tantnmmodo Dei ct conscriptio e\ ea, quanquam ad rcm non .pertinenlia, tamen
digiti Dei, quod Apostolus dicit, Itaque lex -quidem * ntciaiqtie testlmbnra proferre leniant. Quia ergb
sancla, et mandatum sanctum et juslum et bonum B Beselcel ad facipndum optis cx auixr et argento «
(Rom. vn). Lex ergo sancta ct bona Dei optts est, Dominosit elecfus, et spirilu sapienliae et inlelligen-
ubi homo nihil agit, quia non obtemperat, sed reatu liaj ct scieniioe ri-pletus, ita hoc illi ad suum erro-
potius premilurdcge minante alque damnante. Pec- fem muniendum in lestimonium trahunf, acsl ea
catum enim, inquit, mt appareat peccalum per bo- quaj per eum Dqminojubenle fiebant, el mysterio-
~num,mihi operalum est moitem (I-bid.); bealusaulem rum -typicas figuras reddlebanl, adoranda forent,
'homoesl, cum hoc mandatum sauctumetjustum el Beselceligitur interpretatur, hi umbra Dei^ Ur ignk
ionum adimplet. Est eliam opus ejus, sedpergra- dicitur; Eor, tnmen intelligilur. Cujus ergo isle
• iiam Dei. Hic enim sensus aplatur translationi Beseleel, qui, ut diximus, in i.mbra Dei interpreta-
\e.eri, in qua secundse tabuloea legislalore scriptse tur, typum gessil? nisi illius cui semper Ecclesia
fuisse memorantur. Cselerum quia in Bcbraica ve- elamat, Sub umbra alarutn luarutn protege me
ritatc ulraeque, primoe videlieet et secundoeâ D_o (Psalm. XYII), el, Sub utnbra alarum luarum spe-
sciibuntur, hoc significalur, quia.il veius et novum rabo,donec transculiniqtiilas (Psalm.v\'ii),el de q»o
Testamentum sancli Spiritus gralia, qui digilus Dei ki Canficis canticorum sponsa dicit, Sub mnbra ejus
dicitur, conscriptum est, et in illo accipitur spiritus quem desiderabam sedi iCanl. n). Hic eniin fiHus Ur
-servitutis in timore, quia Deusjtigumlegis homini ** filii nor diciturj, quia esl splendor inenarrabilis,
imponit, homo ferre non valet. In isto vero ubi ta- Deus ex Deo, Itunen ex lumine, de quo per Habacuc
bula. ab honiine fiunl, a Deo scribuntur, hoino prophetam dicitur, -Splendorejus ut lumen erit (//..."
-obediendo accipit spirilnm aJoptionis. HJJC igitur m). Deus namque, ul ait Mpyses, ignis consumens
insignia, arca videlicet et quse in ea sun(, propitia- est (Deut. IVet ix), quod et aposloius Paulus in
torium sive cherublm, semper a nobis spiritaii in- epislola ad Ilebrpos- iisdem verbis alfirmal (Eebr,
tuitu c rnanlur, et lota menlis intentione quae- xn), et idem Dominus per Zacliariam prophelam
rantur. Nec ea in dcpictis tabulis sive parietibus; dicil, Absque muro habitabitur Jerusalem prm mu%-
<quseramus,sed m penetralibus nostri cordis menlis; titudine hominnm et jumentorum, et ego ero in cir-
oculo aspiciamus; et qui sectiiidum Aposleluin, re- cuilu ejus murus et ignis (Zach. n). Qui cum sit
<elatafacie gloriam Dei speculanlesin ejusdem ima- unius euin Palre substantise, et ad Moysenin igne
_nem transformamur, a claritate in clarilalem,, loquilur, et ad discipulos in Evangelio ait : Ignem
tanquani.a DominiSpiritunon ambulantes in astutia,, veni miltere supcr lerram, et quid volo ritsi ut ar-
1 neque adulleranles verbmn Dei, sed in manifestaiionee deat ( Ltic. XH) ? Nuiiquid non illo igne illoruna
veritatis, nonjam veritatem per imagines et picturasj p peclora inflammata erant qni dicebant : Nonne cor
«oiseramus, quispe, fide et-charitatead eanidem ve- nosttumaidcns eral in nobis, dutn loqueretur in via,
litalemquaeChristusesl, ipso au.\iliaute,.pervenimus. et aperirel nobis Scripturas (Luc, xxiv) ? Is ergo
Beseleel cx nomine vocatur, quia ei paterna voce
CAPDT XYl.
nec inde adorandantm usus aslrtii per Isaiam prophetam dicitur, Et vocavite nomine
Quod imaginuin
possit,ut illistultissime et irrationubiliter dicunt, eog tuo,meus cs tu (Isa. XLIII),et de quoperMpysen dici-
quod in lege scriptum est : Ecce \oca\i cx nominee tur , Ecce mitiam angelum qui prmcedal te, et
Beseleel lilium Ur, (ilii Hor de liilm Juda, et rc- custodiat in via, el hrtroducat ad tocum
quem prmpa-
ple\i cusii spirilu sipieniije et intelligentioe, ad rnvL Observa eum, el attdi vocem
perficiemlum opus ex auro el argcnto, et dediei ejxts, nec con-
- -OoliabAchisania (Exod. xxxi). lcmnendum putes, quia non dimittet cum peccaveris,
Lex, ut ait Aposlolus, spiritalis cst (Rom. vn). Est,(. el estnomenmeitmin illo (Exod. xxm). Sednec ge-
enim nobis in proesentis sseculi caliglnoso itineread^ nushujus Beseleel, qtii ex nomine vocatus esl, ta-
dirigendos nostrarum mentium gressus a Deo colla- ,. cetur. Ait eniin Scriptura : Filittm Ur filii Eor de
ta, cujus jubare menlis acies perlnslrata myslkorttma tribu Juda. Hic est enim de quo Israelitica voce ante
sensuum possif intueri secreta. Prmcevtum namque e pr&dirtum est, \Catvhts teonis Juda ad prmdam, fi.i
10^1 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG: — LIB. I. .0__?
_
rai, ascendisli (Gcnes. XLIX),id est,.in -crucem proe- A _ auro comscuntes, id est interiori intelligenlia, _r?v/_«/<.
dalurus infernuni, requiescens aceubuisti ut leo, id nitenles, idest divinis eloquiis ornatos, et,utiladixe-.
est, in sepulcro; a et quasi lemna, quis sciscitabit rim, aurumin cordehabentes, jttxta illud, Cordc credi-
eum.qnia per virtutem Patris tertia die a mortuis turadjustitiam,3.Tgenium in confessioneoris, juxla il-
resurrexit. Per virtulem autem Patris illum resur- lud, Ore autem confessiofit ad salutem (Rom. x), in
rexisse audi Apostolum dicentem : Ilunc Deus labernaculo Dei, sancta sciUcet Ecclesia, ad acternam
suscitavit post diem tertium, et dedit illum manifeslum patriam transituros constituit. Quae duo aurum et
fieri non onmi poputo (Act. x). Dic, rogo, sancte argentum, id est, fidem et confessionem, Aposlolus
Joannes, qui supra mediatoris Dei el hominum quserebat cum dicebat, Quia prapeest verbum in ore
pectus recumbens, de aeterni luminis fonte luciflua tuo et in corde tuo (Rom>.x): quia si confessus ftieris
pocula hauriehas, unde quotidie ambrosei liquoris Dominum Jesum Chrislum, et credideris in corde f
nectar Chrislicolis menlibus propinas, si nosti tuo quod Deus illum suscitavit a niortuis, salvus
unde genus ducat isle Beseleel, cujus fypum ille eris. Quse etiam ad exornandum labernaculum
antiqtius- IcgaUs-quondam Beseleel gerebat, Vi- Moyses quscrebat, cum dicebat, _Sumite a vobis
di, inquam, in dexteru sedentis~super thronum li- ipsis emptionem Doinino; omnis qui conceperit cor-
brum scriptum intus et foris, signatum sigittis septem. B 1 de, offerat iniliu Domino, atirnm, argentum,et cse-
Et vidi angelum fortem, prmdicantem voce magna. fera (Exod. xxxv). Quieliamcum sit sapientia Dei
Qitis dignus est aperire- librum, et solvere signucula .Palris, in sanctis hominibus spiritali sensu exube-
ejits? Et nemopoterat- neque in codo, neque in terra, rantibus habitare dignoscilur, dicenle Scriptttra :
neque sttblus terram-aperire librum, neque respicere Sapientia Dei super lapides preliosos est,~habilatio
illnm. Et egoflebam multum, quoniam nemo dignus cjus in vasis ameis. De qua sapientia alias perSalo-
ihvcntus esl aperhe librum, nec videre eum. Et unus monem dicitur : Beatus homoqui invenit sapientiam,
de senioribus dixit mihi : Ne fieveris; ecce vicit lco et uffluitprudentia : melior est acguisilio ejus nego-
de tribu Juda, radix David, aperire librum, et sol- liatione argeiui et auro primo, fruclus ejus preliosior
vere septemsignactda ejus (Apoc. v). Nani duns iste est cunctis opibus, et omniu qum desideranlur huic
Beseleel, quem Cliristi figuram gestasse diximus, non valent comparari (Prov. m). Qtiia ergo in ..rgento
tantis virtutum praerogalivis ornetur, ut et a Deo elc- eloquiorum divinorum nitor intelUgitur, Psalniistoe
ctus, et ex nomine vocalus, et Spiritu sancto reple- testimonio approbandum esl dicentis : Eloquia Do-
tus, et ctijus filius vel de qna slirpe sit describatur, mini eloquiu casla, argenlum igni exatninatum lerrm
incassum ob imaginum adoralionem firmandam in purgalum septuplum (Psulm. xn). Huic namque
exemplum trabitur, cum videlicet «unctis pictoribus G ' Beseleel ad peragendum opus in adjulorium dahe*
excellentior, cunctisque artificibus imagines forman- Achisama. Quem namque Achisama iste qui adju-
Hbtia.credatur fuisse proestanfior; cujus si operibusi toriuni Chrislo praebel, nisi sanctos aposlolos et
piclura vel cujuslibet opificioimagines conditse assi- apostolicos viros significat? qui nimirtim duin per
milandse sunt, illi quoque pictores vel cujuslibet ar- praadicationem, sludia el Jionorum operum exempla
tis opifieesimagines condentes assimilandisunl; elL homines in Ecclesise gremio et virtutibus coruscare
si illi pictores vel cuj.uslibetopificii hominesimagines; faciunt, et ad aelernam patriam pertrahunt, Christo
condentes assimilandi sunt, ipsi quoque opifices sive_ adjutores existunt. De quibus profeclo eral ille qui
ab hiseondita. imagines futurorum insignem praefigu- dicebat: Dei adjutores sumus, Dei agricultura eslis,
rationem gerunt : non autem pictores vel cujuslibett Dei azdificatioeslis (I Cor. 111). Qute igitur omnia
opificiihomiuesnec opera eorum futurorum quamdami dum allegoricis plena sint sensibus ct Iropicis per
praefigurationem gerunt; non igilur illius operibuss legislatorem prolala figuris, non soium demenlis-
piclura vei cujuslibet opificio imagines conditseassi- simum, sed etiam insanissimum est ea imaginibus,
milandae sunt. Quia vero Iste novus Beseleel, re- quas unusquisque opifex pro captuingenii sui quales
demptor videlicel humaiii generis, spinlum sapien- volueril, imo quales potuerit, effecit, assimilare co-
tise, scientise et iritelligentise habuerit, qui utiquej D nari.
unius cum Palre et Filio substantiae est, et a Patre) CAPUT XYH.
t
EUioque procedil, Isaias prophela leslis est. Ait Quod non recle seniiant qui dicunt: Si seeundtnn
enim : Exiet virga de rudke Jesse, et fios de racUce ! Moj_i legitimam traditionein praecipitur jiopulo
ejus ascendet, el requiescet sttper eum spiritus Do- purpura hyaciiiihina iu finibuis, in extremis
vestitnenlis poni ad memoriam et custodiam prse-
mini, spirittts sipientim et intelleclus, spiritus con-
tilii et fortitudinis, spiriltts scientim el pietatis, el re- ceptorum, mullo magis nobis esl per assinli-
Iatam picturam saoctorum virorum, videre exilum,
plebit eum spiriius timoris Doniini JJsa. n). Et idemi conversationis eorum, et.eorum im'tari fidem se-
Dominus per eumdeni, prophelam dicit : Spiritus - cundum apostolieam traditionem.
Domini super me, propter quod unxit me (Isa. LM). Totum hoc capitulum"commatice est consideran.
HICergo quod facit ex auro el argenlo, facit in or- duiri, et per singula unicuique parliculae responden-
namentis tabemaculi, cuin videlicel sanctos viross dum,.quoniam,.quanquain ad unius erroris tendat
~ Et
quasi lemna quis suscilavit enm, qnia per vir- sunt el _vo.T_. Lego et disfinguoexoriginali: temna,,
iutetn Palris teriiudiea moituis tesurrexit. Iliulca IiSc quis suschabtl eitni? quia, elc-
m& . B. CAROLI MAGM OPP. PARS II. SECTIO IL 1041
propositutn, ex n.ultis tamen particulatim est erro- 1A vocari ab hominibus Rabbl, et quaerunt prinias
ribus compaginatum. Prlmo namque discutiendum in foro salutatiopes, primas m convenlibus calho
cst, cur purpuram hyaciuthinam in eodcm capitulo dras, dumqtte per appetitum vanaj laudis sua dicla
dixerint, cum videlicet alius color sit pnrpureus ct vel lacla cupiunl mandare memorioe posteritatis,
alius hyaciiithinus; et ~ sicut non pofesl recte diq imagines qtiaj bene a quibusdam in basilicarum orna-
rubeus candor et candens rubor, velut si quis dicat mentis*conslilufae fuerunf, per ineptas et inufiles
argenteum aurum vel aureum argentuin, ita nec synodos male et ipsi adorant et alios adorare com-
recte dici potest purpura hyacinlhina, ut converso peMunt. Illi per inanem gloriam fimbrias magnificant,
ordine dici queat purpurea hyacinthus, qttoniam lalis isli nihilominus per jactanliam imagines adorant;
derhatio reciprocata nullius sensus \igore manere illi bene inslitutas male magnificando dilatant, isti
poleritinconvulsa.Quoniam quidem, ul pr.cfali su- bene conditas male adorando exaltant; illi ptttant
mus, alius color esl hyacinlhintis et alius pnrpureus, Mojrsi proeceptis parere fimbrias magnificando, Istl
lestis est ipsa lev a Domino per Moysen data, qu.e putanl se sanelis omnibus placere imagines ad-
"singillalim hoecquatuor, hyacinthum videlicel, pur- orando; ac per hoc quanquam per diversa discurrant
purani et coccum seu eiiam byssum ad inJumenta et diversa diversis modis sequantur, ad unius erro-
poniifieis conficienda, vei csciera qtue ad sacrarium **ris deslinatam vesaniam tendere noscunlur : nec
prajparandum esscnt ofieremia, designat. Quibus immerito, cum horum effeclmim causoesive efflcien-
quatuor maleriis majores nostri qualuor elemenio-' lia nil alind sint nisi \e:itosse laudis gloria sive ar-
tum figuram, ex quibus mundus siveliuinanum cor- roganlia. Ul ergojistius vanissimi capiiuii quoi dis-
ptrs constat, signilicari dixerunt, et singulas tropo- cutere commaticc proposuimus, error expressius
logice virttites innuere doctwruni. ]'j .icinllnim ergo disciitiatnr, necesse est ut illius textus ex ordine "
ad aerem referunt, quod et ipse indicat color, sicut repetatur. Garriunl enitn : « Si secundum Moysilegi-
et coccum ad ignem ptirpuram nquaeaccomniodanl,eo ,' timam tradilionem praecipitur populo purpura hya-
quod de aqtii> accipiat fucttm; bysstim lerrae, quia cinthina in fimbriis in exlremis vestimenlfs poni ad
orilur e\ terra. Denique et Ulud dfsculiendum est memoriam et custodiam prasceptorum, multo magia
quod imaginum usum exemplo flmbriarum hyacin- nobis est per assimilaiam picluram sanctorurii viro-
thinarum munire nituntur, cum prsesertim illas rum \idere exilum conversationis eorum. . Hocquod
priscaj legis in mysterium series in extremis vesli- dicunt, multo magis, quod pertinet ad prmcipitur, ut
bus ponijubeal, iotas \eio ui adorentur nec veleris sultaudiatur, si populo praecipilur, mtillo magis nobi%
nec novi Tesiamenti pagina uspiain in sacrariis poni . nullum nec levem]3'ensum qui. em halterepotest, cpiippe-
^
pr.ecipiat. Neque enim tanli erroris hoc evemplo cum non solum"multo magis non prascipiatur, sed
\alel asirtii insania : quod pcr legislatorem idcirco nec sequequidem nec minus uspiam hic error prae-
ollatum esl, ut qtioal.ttu arcani sensus Inntieret in- cipi videatur. Quod vero dicmt, per assimiiatam pi-
ilioia, nec re~ bene jtissa beneque gesta tanlo dcli- cturam videre exitum conversationis sanctorum viro-
ramento polcrit con.enire collata. lllatis igilur Do- tum, quantse sit iabsurditatis, quantaeque demen-
minus p?r Moysen mandalis legis ad exlremum lise, peue infinkiim est persequi, cuni videlicet m
inlnlit : Ligabis ea in tnanu iua et erunl immota unte imaginibus non pcssit sanclae conversationis \irtus
octdos iuos (Dent. \i). Qu.c nos spiritaliter duin \ideri, sed solummodoillse materiae quibus ipsaeIma-
opere complcmus iu manibus Immota tenemus; et gines formalas sunt. Nutnquidnam \irlutes et meri-
cum die ac nocte meditamur in els, ante oculos col- torum insignia,' quse illis utique in subjeclo fuerunt;
hcata gestamus. Jussit quoque fimbrias hyacinlhinas hoc est in animo, in his velut in subjecto quodam
iieri in qualuor angulis palliorum, sive ad dignoscen- videri possunt, cum tamen in his non sit anima qtise
dtim populum Israel, ut essent signum in vesle, sicul subjacens essepbssit virtulibus, in subjecto autem
circumcisio signum in corpore; sive ut nos, qui spi- islis, hoe est in materiali corpore quodammodo colo-
rilalis Israel sumus, habeamus pro indumenl. jtis;i- i res sunt, virtutes autem his nec de subjeclo, nec m
liam el sanctam conversalionem : btijus indunienti subjecto esse possunt?Numquid igitur s.pientiam et
evlremitas fimbriis hyacinlhinis sil ornat., quate-c eloquentiam in istis cernere possumus, qaam pleri-
nns vita noslra sanctarmn Scripturarum sit tesirino- que iltortim habiierunt? Numquidnam prudentiam
niis erudita. Ilic enim fimhriariim bonus usus et bene aspicereiin istis valemus, per quam agnilio veraefidei
per iegislatorem sive illi carnali Israeli, si\e noliis et scientia dhinOrum apicum in illis fuit per quam
spirilali bene concessus, male ab illis abusus polius trimodum illud intelUgentiaegenus in di\inis libris a
quam babittis est. De quibiis Yeritas in Evangelio prudentibus intelligitur ? Quorum primuni est per
dicit: Dildant enim phylacieria et magnificant /?___ quod quajdam ita jaccipiuntur liistorialiter, sepositis
bfws (Mutth. xm). Cujus, quseso, isti, cujus exem- senigmaiicis vel allegoricis figuris, ut est decalogus
pluni tenent? ni.i Phaiisseoruin qui dum volunt Iegis. SecundumJ per quod qusedam in Scriptuiis
& Sicul non potest recte dici rubetis candor el can- ad ci'jus menlem probe locum (ut nobis
dor rubetts, velut si qttis dicat argenleum aurutn vel ledintegravimus,! ad hanc faciem; e recte \idelur}
dici ru-
'nrenm argenivm. ln his \. rbis nulla est recipro- bens candor et oandens rubor, veltit si quis dicat
catio, seu (ul inquil auctor) dctivalio rcciprocata; argenieum auruni, ctc. »
1043 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. L _____
mystiee accipiuntur, laln secundum fidein rerum^ge- A'sunt super terram; sive cum dicit: Sancti per fidenv
starum, quam eliam jtixta figuram allegoricorum vicerunt regna, operati sunt justitiutn, adepti sunt
sensuum : sicut petra ex qua legislator latices elicuit repromissiones, exstinxerunt impetum igrits, convalue-
et historialiter cautis fuit et aqnas evomuit, et alle- runt de infirmitale, fortes facli sunl in bello, vel cse-
gorice Christi figuram gessit, qui cum sit lapis in tera quse sequuntur. Quid ergo debeamus imitari
fundamento Sion fundalus, inelliihio spiritalis vitav evidentissime idem apostolus demonstrat, cum dicit:.
p.oculocredenlium mentes satiat. Tertiuni .genus est;. Estote imitatores Dei, sicttt fi!ii ckarissimi (Ephes. v);
quod tantum spiritaliter accipitur, sicut de Canticis et in alioloco dicit: hnitatores mei eslote, sicut et ego
Canticorum, in quibus nil liistorialiter, se4 tantum Christi (I Cor. n). Unde liquido palcl hanc esse apo-
spiritaliter, aecipiendum_jst. An justitiain istis in- stolicam tradiiionem, ut non in picturis, sed in\ir-
tueri potest, per-quam sancti Deum timebant, reli- tulibus videri possil sanctorum exitus conversalionis,
gionem venerabantur, cunctis prodesse, nulli"nocere. et eorum imitari fides, non imaginum fucis, sed in
curabant, fraternse charitatis vincuia amplecti, sive operibus bonis.
aliena pericula suscipere, vel eliam opem ferre mi- " CAPUT XYIIL
seris, nec non et boni accepti vicissitudinem repen- vana sit spes eorum qui satutem suum in ima-
dere, sen sequitatem in judiciis conservare-studebant? '1}Quod
ginibus ponunt, dicentes : Sicut Israelilicus popu-
An ilforum fortitudinem in pictorum coloribus per- lus serpenlis aeneiinspeclione servatus est, sic nos
spicere possumus per quam magnanimes adversa sanctorum efligiesaspicientes salvabimur.
sequanimiter toleravere, et his patienter cessere, et Spes eorumquisalutem suam inimaginibuspouunt
spretis illecebrisjbrtiler restitere, per quam morda- ab Apostolo reprobalur, qui spem non in his quaevi-
cesgazas el glorise appetilus effugerunt, per quam dentur, sed in his quoe non\idenlur esse disscrit; ait
etiam- nec adversis frangebantur,- nec elevabantur enim : Spes qumvidetur non est spes(Rom.\'ui); quod
secundis, cujus lorica induti fortes ad labores exi- enim videtquis, quid speral? Si autem quod non vi-
slentes, ad pericula contra improbos molestiis nullis demus speramus, perpatienliam exspeclamus. Nam-
eedentes animos paravere? An illoruni tempcrantia dum aeneus scrpens praecipienteDomino a Moysecon-
111his imaginibus cernitur,- per quam affectionem ditus, et in sublimi fueril, non ut adoraretur,positus,.
carnis moderantes restringebant appeiitum? .Cura sed ut ad lempus ignitorum serpenliinn virosis obsi.
ergo nil horum quseprsediximus in istis videri possit, sieret morsibus, falsse spei ludificatibne deluduntur,
magnseesl temeritalis dicere,_. assimilatapiclura vi- qui ita se manu factarum imaginum inspeciione sa-
dereexilumconversalionissanctorum. Sequilur in eo- nandos arbitranlur, sicul Israeliticus populus illius-
dem vanissimo capitulo, et eorum finilari fidemsecun- ^ ajnei serpenlisinspeclioneabignilarum pestium mor-
dum apostolicam traditionem. Numquidnam eorum tifei is ictibus.sanabatur, prseserttm cum ille ut fie-
fidesquse secundum Aposlolumper dileclionemopera- rei, MoysiaDomino imperatum est: h.e vero ul fiant
tur in imaginibus imitari potesl? Sicut ergo non po- nullius Scripturae texlu sit institutum. Quid ergo.
test videri in his exilus conver.ationis sanetorum, sic serpens iile, cujus inspectione a serpentibus vulne-
necfidesimitari, quoniamquseillisjdesunt inhisnecvi- rati sanabanlur, significaveril, ipso Redemptore no-
derinecper has imifaripossunl. Omnequodcarelvila, stro doeenle cognovimus, qui ail: Sicut_Moyses ex-
caret sensu;_omne quod caret sensu, caret fide; omne altavit serpentemindeseito, ila exultari oportet filiuni
igitur quod caret\ita, caret fide. Nam cuni sint spes, hominis (Joan.m); quem \idelicetdum sedula mente
fides et cbaritas invisibiles et incorporalis qualilatis inlernis oculis aspicimus,~ inalignorum spiriliitim
secundum proprietalem suae subslantiae, in vero bo- morliferis tenlalionum morsUms superatis, selernoe-
mine qui has habet, \ideri non possunt, nisi forte in mortis pericula evitainus. Praelerea hicut iu di\inaj
opertbus demonstrentur ; sedes enim earum sicut et legis verbis ea quse a sancto Spiritu bene in lege,
caeterarum virtutum, in aniina estVquam constatesse prophetis, Evangelio sive aposlolis dicta sunt, ple-
invisibiiem. Et si in vero, qui has ulique habei, vi- iU rumque perversa iutcnlione ab schismalicis male in—
deri non possunt, multo minus in picto videri pot- telliguntur, ita etiam pleraque quse idcirco a Patri-
erunt, qui non solum his, ut prsefali suinus, sed bus ut prodessent instiiuta vel facta sunt, decussis
eliam vita caret; et^si in bis videti non.possunt, prolixorum temporum curriculis, a posteris male
niulto igitur minus imitari poterunt: unde datur in- habita et in perversum niulala fuisse ci cdunlur, sic-
teUigi vanam esse eorum fidem qui per imagines ut de phjiacteriis et fimhriis, de quibus paulo su-
sanctorum fidem imilaturos se dicunl. Jam vero quia perius dictum est, vel eliam de seneo serpente, de
dicunt, Secundum apostoliGam tradilionem, dicaiit quo nunc dicere instituimus, qui, ut prsefali sumus,
ubi ab aposlolis aut exemplis aul verbis traditum sit ad lempus ut vulneratis a serpentibus prodesset,
per imagines \idere exitum conversationis sancto- fuit necessarius,. per quem postmodum inolevit ex-
rum et eorum imitari fidem- Exitum ergo conversa- cclsorum insolentissiinus usus : Gui cunr vidisset
tionis sanctorum hoc niodo demonstrat Apostolus, Ezechias re\ juslus incensa adolere cl quasJam cul-
cum dicit : Sancli oinnes juxta fidcm defuncti sunt turas exhibere, magnaque ex parte populum pericli-
non acceplis repromissionibus,sed a lottgeaspicientes tari, lanto persuasum errore, eum non distulit fran-
et saltilanles ct conhlentcs c,uia peregrini et hospilcs gerer quem ct per legislatorem ad profectum noverat
1017 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. iUH
conditum fuisse, et a populo cernebat celebrari vano A sequimur habere opera quorumlibet artiflcum: Illos
cultu et superstitiosa religione. Laus ergo ejusdem qui spiritum servitutis acceperunt in timore dicant
Ezechisesanctissimi regis eo quod vanas superslitio- hahuisseeaquaeMpyses faciebat, Domino insinuante;
nes abstulerit, eumdemque serpentem confregerit, nos qni spiritum adoptionis accepimus, in quo clama-
hoc modo in divinis litteris habetur : Fecil, inquil, mtts Abbu\paler, liabere imagines qrias quilibet pi-
E'echias quod bonum erut coram Domino, juxta om- etor condil mundanaetantum artis experientia perdo-
nia qum fecerut David paier sttus : ipse dissipavit ex- cente. Nos enim, qui non sequimur litteram morli-
celsa et conlrivit staluas, et succidit tucos, confregit- ficantem, sed spiritum vivificanlem; qui non carna-
que serpenlem mncum quem fecerat Motjses: siquidem lis, sed spirilalis Israel sumus; qui spretis visibili-
usque ad illttd lempus filii Israel adotebant ei incen- bus invisibilia contemplamur, non solum imaginibus.
sum, vocavitque-eumNaaslan. In Domino DeoIsiael majora mysteria, quaeomni mysterio carent, sed ip-
speravit, itaque post eutn non fuit simiiisei de eunctis sis tabulis seu duobus cherubim niajora et eminen-
regibus Juda, sed neque in his qui ante ettm fuerunt: tiora mysteriorum insignia a Domino accepisse nos
et adhmsit Domino, et non recessit a vestigiis ejus, fe- gratulamur, cum videltcet tabulae et duo clierubhn
citque mandatu ejus qum prmceperat Dominus Moysi, exemplaria fuerint futurorum; el cum Judsei habue-
eterat Dominus cum eo, et in cunctis ud_qumprocede- B rint camaliter, resque typicis operlse figuris prsefr-
-bat sapienter agebat (II Reg. xun). Haecprselerea et guratlones ftierin^ futurorum, nos habemus m veri-
hujusmodi superstitiones, quas se quidam putant ob late spiritaliter ea quaeUlis exemplarlbus sive pncff-
amorem Dei facere, sicut hi qui ob sanclorum amo- gurationibus earnalibus praefigurabantur. Quantum
rem imaginibus luminaria accendunt, easque ado- ergo eminet umbrse corpus, imagini veritas, figurse
-raut, 1ioc modo beatus Ilieronymus dum de fimbriis res gesla, tantum jnrinet Veteri Testamento Novum:
et phjiacteriis Pharisseorum sancti evangelii lectio- quippe cum illud iedicatum sil a Moyse cum lecto
nem exponeret, repreheudit dicens:« Hoc apud nos, omni mandato legis universo populo, accipiens san-
inquit, superslitiosse mulierculse in parvulis evange- guinem vilulorum et hircoruin cum aqua et lana
liis et In crucis ligno et in istiusmodi rebus, quse coecinea et hyssopo, ipsum quoque librum et omnem
habent quideni zelum Dei, -sednon juxla scientiam, populum aspersit dicens, Eic sungtiis testamenli quod
usque hodie factitant, culieem liquantes, et camelum mandavit ad vosDeus (Exod. xxiv); istud veio dedi-
gluiientes. » Jam vero quia se imaginum inspectione caltim sit a mundi Redemptore Domino nostro Jesii
salvandos credunt, sicut serpentis inspectione Israe- Christo, qui in qua nocte tradebutur, accepit panem
lilicus populus a serpeniium morsibus sanabatur, si _ et benedixitac fregit, deditque discipttiis sttis dicens:
J
qtia forte eis quasdam corporis inclementia accesse- Hoc est corpus meuni quod pro vobis tradelur : Iwc
rit, recurrant ad imagines easque aspiciant, quate- facite in meam commemoralionem: simititer et culi-
nus dtrm illarum inspectione minime sanati fuerunt, cem postquam cmnavit dicens, Eic calix Novum Te-
revertantur ad Dominum, cl per sanctorum inter- s amenlum est in meo sanguine, qui pro vobis et pro
t:essiones ab eo sanitalem se aecepturos credanl qui mttltis e/fundetur in remissionem peccalonim (I Cor.
totius sanilatis et vitaj est auctor. xi). ln illo sanguis hircorum et taurorum, et cinis
CAPUT XIX. vitufseaspersus co nquinatos sanctificabat, ad emun-
Quod magnm sil temeritatis dicere, Sicut Judieis ta- dationem earnis; in isto sanguis Christi qoi per
bulse et duo cherubim, sic nobis Christianis do- oLtulit immacuiatum
nata est crux et sauctorum imagines, ad scriben- Spiritumsanclumjsemetipsum
dum' et adorandum. Deo, et mundat conscientias nostras ab operibus
Ssepein hoc opere dicere compellimurquod neque mortuis, ad serviendum Deo vivo et vero. In illo
tabulaeneque duo cherubim, nec caetera hujuscemodi agnus per famiiias occidebatur, ejnsque carnrbus
ad adoranduminYeteriTestamentofacta fuisse cre- pascha.celebrabatnr; in isto Agnus Dei qui tollit pec-
dantur: qusequidemistiomnia relicto mediocrilatiset cuta mundi (Joan. i), qui est verus agnus ininiacula-
reclitudinis calle in eo ultra quam ordo exposcil, e\- tus, Deo etiam est in sacrificium oblatus, dicente
tollunt, quod ea ad adorandum fuisse collata procla- Apostolo, Paschal nostrum immolalus est Christus
mant, in eo vero ultra quam res exigit submiltunt, (I Cor.\). In illo Chananitidis geniis regnum rerum-
laflluentia poliicetur, in isto vita
quod illis imagines ajquiparare affectant. Cum ergo qtie corporalium
dicunt, « Sicut Judoslslabulse et duo cherubim, ita selcrna regnumqne coelorum conceditur. In illo pro-
nobis Christianis dala est crux et sanctorum imagi- mittitur terra quse lacte et melle fluii; in isto polli-
nes ad adorandum et ad scribendum, » qnid aliud cetur patria coeleslis, in qua datur quod nec oculus
faciunt, nisi ut imagines exaltent, Christianorum res vitlit, nee auris auflhit, nec in cor hominis ascendit.
extenuent? prseserlim cum illos qui sub legeerant In illo neomeniae,|id est novse lunse principia, cole-
dicant habuisse duos cherubim a Moyseconditos, de banlur; in islo no\a cfealura in Christo accipitur,
quorum medio Deus loquebatur, nos autem qui sub \ase electionis Paulo altestante, qui ait: Si qua nova
vetera transierunt, eccefacta sunt
gralia sunws dicant habere cruces, quae a quibusin Christo creatura,
libet arlificibus efficiuntur; illos qui umbram legis novu (II Cor. v). In illo sabbati-olium et retraies ce-
habe--
sequebantur habuisse foederis tabulas, contincntes lebrabatur, in isto sabbati requies in Christo
lur nui dii.it, Venite ad me, omnes•avi iaboratis el
legis decalogum, nos qui veritalem qtta: Chiisfusest i
1019 LIBRI CAROLINL— CAPIT. DE IMAG. — LIB. I. 10S0
onerali estis, et ego vos reficiam, et invenietisrequiem ,A cet quia nec recte,"ut fertur, sacerdotli culmen con-
animabus vestris(Malth. xi). In illo pecoribus immo- scenderit, el quia dixit, « Pro chertibim habeamus
lafs carnis el sanguinis hostiae offerebanlur, in islo imagines » quibusdam per eumdem Iocutiouis mp-
sacrificium carnis et sanguinis Christi oflerlur, quod dum, qui a quibusdam astismos nuncupatur, prola-
per Ula animalia figurabatur. In illo jugum gra\e tis, nunc qualiter intra sanctam ecclesiam propitia-
legis cenicibus impositum faciebat servos, iu isto torium duobus cherubim obumbretur, sive secundum
jugum Chrisli leve et onus suave per spiritum ado- tabernaculi conslitutionem quod in eremo a Moyse
ptionis facit filios. His ita se habenlibus penersum, conslilutum est, sive secundum templi sedificationem
el ultra qtianiperversum est, ut alternafim converso quod a Salomone Hierosolymis structum est, Domi-
ordine praeslantioribus deteriora, deterioribusve prae- no auxiliante, spirilalibus spiritalia comparantes ex-
stanliora denlur, et adeo imaginuin usus magnifi- pediamus, ne ab insipientibus quiddam sanctis Scri-
celur ut Christianorum res quodam modo exte- pluris derogare \ideamur, eo quod imagines non
nuentur. adoramus. Primo queerendttm est cur Moyses cum
CAPUT XX. tabernaculum faceret duos cherubim aureos fecerit,
Quod tton minus omnibus, sed pene cunctis plus Ta- et in propitiatorio quod erat super arcam posuerit,
rasius delirasse dinoscitur, dicens, Sicul \eleres R Salomon vero alios duos multo majores addideril,
habuernul cherubim obumbrantem propiliatorium,
et nos imagines Domini nostri Jesu Chrisii et quibus in templo posilis sub eorum alis arcam in
" sanctseDei genitricis et sanclorum ejus habeamus medio collocavefit cum propitiatorio et cherubim
obumbrantes altare. prioribris, et in tabemaculo dtto cberubim, in tem-
Non est inconsequens ut Tarasius, qui, ul fertur, plo vero quatuor fuerint? Ad unam igitur eamdem-
a populari conversatione ad sacerdotale culmen, a que significationem utrique perlinent, nisi lantum
militari habitu ad religiosum, a circo ad allarium, quod Salomon qui pacificus inteipretatur, et figuram
a forensi tumultu ad prsedicalionem, ab armorum Christi gessit, auctius sive latius duorum cherubim
strepitu ad sanclamysteria peragendaextraordinarie magnitudinem sublima\it. Quo in facto innuitur eo
provectusrest, subditarum sibi plebium raentes ab quod posl incarnationem DominicamEcclesia latius
spiritaUbus ad carnalia, ab invisibilibus ad invisibi- esset ex diversarum gentium congregatione subii-
lia, a veritate ad imaginem, a corpore ad umbram, manda et supernis civibus copulanda : qui sic con-
ab Spiritu vivificanle ad litleram mortificantem, ab ditorem de collato sibi munere beatitudinis conlau-
spiritu adoptionis ad spiritura timoris, denuo redire dant, nt de riostra quodam modo ereptione atqne ad
compellat: ut quoniam ilie sprelis his quae ei for- _ eamdem beatitudinem mtroductione congaudeant.
tasse illicila non erant in laicali conversalione, ad Cherubim namque, sicut propheta Ezechiel eviden-
sacerdotalis culminis gradum convolavit, quod ei il- tissime demonsiral, angelicse dignilatis vocabulum
licitum eral ob subilaneam conversationem, ei etiam est, numeroque singulari cherub, plurali vero che-
subditse pleLes a licitis spiritalium observationum rubim dicitur. Unde et non incongrue in figuris che-
mjrsteriis ad illicitas corporalium rerum observantias rubim quse in oraculo erant facta evangelica mini-
convolenl per ejus prsedicalionem. Quia ergo melio- steria luteUigiintur, qui Conditori suo in coelis
ribus eontempiis, pejoribus uti horlatur, et quia vc- assistentes de _>uaperpetua beatiludine Iselantur.
-teres habuerunt chertibiin qui per Moysenfacli sunt, Alas enim ad invicem super arcam extendunt, cum
de quorum medio loquebatur Deus, obumbrantes . ad laudem Domini Salvatoris referunt bonum omne
r-ropitiatorium, ideo fideles horlalur habere imagi- quod acceperunt. Alteras alas ad oraculi parieles
nes, quaeu quibuslil)et opificibus conduntur, obum- extendunt, cum sanclos eliam homines in sua socie-
hrantes allare. Facial arcam quae non sit de ligriis tate\identes lsetantur, eosque velut alarum suarum
Setthim, scd salicum; nec sit auro tecta, sed plum- suinmitalibus langunt, quosprofecto consorles alque
bo; quas'non habeaf circulos aureos, sed ajneos ; in sequaces exstilisse in hac vita suse puritatis exsul-
nnibus non siut vectes de lignis Setthim, sed fago- U tant. Duos autem seque parietes suis tangunt alis,
rum', in qua non sint tabulae quae habeanl decem qnia fideles ulriusque populi, Judseorum scilicet et
verba legis, sed undecim quibus transgressio Iegis genlium, compoles secum habent aulae coeleslis,
significetur; in qua non sit virga Aaron, sed cujus- non quod in illa patria inter utrumque populum sit
libetbaculus illius praedecessorum qui ab illo ana- quajdam distinclio localis. sed quia major fiat fes'i-
thematizantur, vel a quibus ille anafhemalizatus est; vitas internae beatitudinis de consortio adunatoefra-
iri qua sit urna, non qitoehabeat manna, sed cujusli- ternitatis. Exlendunt ergo Cberubim ad utrumque
bet germinis grana. Faciat et candelabrum ex phim- parietem oraculi alas suas, quia laelantes in ccelesti
bo purissimo, et niensam proposilionis panum, quse palria, justos utriusque plebis visione quoque suse
non appellelur sancfa. Scribat et librum legis, qui glorise ad laudem Creatoris excitant.
cttilibet manus cito imponere jubeat, et neophj_os Nec solum de illorum quos secum intus habenl
ad episcopatum promoveri percenseat; qui etiam si- hominum jusloruin felicitate loelantur agmina co?le- '
nriiiludines horum quaj in ccelo et quoein terra sunf, stia, \erum etiam nostri, qui foris adliuc positi de
fieri, colere et adorare perdoceat. Decursis igitur profundis ad Dominum ciamamus, conlinuam curam
hreuler bis, qtiibus Tansius ideo non recle prsedi- gerunt. De quibus cherubim bene pfiani in Ubro Pa-
Tiir>t JR. HAROLl MAG_.IOPP. PARS II.. SECTTOIL .fl_9."
ralipomenon scriptum est : Ipsi autem, inquit, sfa- A Judaeoruin expulsione, muitimoda Ecelesiae tribula-
barit ereclis pedibus et Jacies eorum versm erantad lione facta narral. haee eadem Vetus Testamen-,
exteriorem domum (II Parat. in). Stabant etenini tum, si recte intelligitur, veraciter facienda praedi-
erectjspedibuseberubim, quia nunquam avia veri- cebaf..
latis, in qua mox ut conditi sunt positi fuerunt, Advenlum venrAnlichristi, finem sseculi extremi,
quodammodo> aberrasse creduntur,- Facies eorum discrimen jndicii e; aeternam bonorum gloriam, poe-
erantversaeadexterierem domum, quianos abhujus naniquereproborun, concordi utrumque Testamen-
peregrinatibnis asrumna ereptos ad suum desiderant tum veritale profatur. Alaj igitur cherubim interio-
pervenire consorlium. Stabant ergo, erectis pedibus, res super arcam se invicem conlingebant, quia
alas ad auro textos oraculi parietes extentas, el Teslamenta pari de Dominoattestatione consentiun...
facies habebant versas ad domum exteriorem, qtiia Item alis e_terioribus iste unum parielum, ille alte-
videlicet ita angeli suam pprpetuo-innocentianicon- rum contingebat quia Yetus Teslamenlam >proprie
servant: sic de animarum sanclarum in ccelis bea- antiquo Dei populo scriptum est, Novum vero nobis_>
titudine congaudent, ut eis quoque tpios in terris quiposlincarnationemDominicam ad fidem venimus,
atlhuc peregrinari conspiciunt electisupem ferre non et seeundo parieti[' hoe est septenlrionali, recte-
desinant, donec et illos ad ccelestem palriam intro- B comparamur, quibus post figuram ac tenebras idolo-
ducant. Possunt eliam, sicut jam. in. superiori ca- latriae lucem veritalis cognosceredalum est:
pitulo exsecuti sumus, per duos cherubiin duo Te- Nam etsi primitiva Ecclesia maxime de Judaeis-
sta"mentasignificari. Ideo igitur in oraculo sunt facti, effloruit, et omnis lisrael circa finem saeculi saivan-
quia in consilio divinse provisionis, nobis utique dus. esse credaturj plurimi tamen fideiium hujus-
inaccessibili atque incomprehensibili, ante sajcufa temporis de gentLbtiscongregantur ad Eiangelii sus—
dispositum est qjiando elqualiter quibusve auctoiibus cipienda sacramenla.. ,Quibus hoc etiam divinitus
sacra Scriptura conderetur. De lignis vero olivarum donatum est ut revelatis oculis sui cordis inanifesle.
sunt facti, sive quia per viros misericordiaeunclione . cognoseant litteram Yeteris Testamenti evangelicae
Spiritus sancti illustratos divini conscripli sunt li- gratise plenam essemysteriis. Yersas habenlesiacies,
bri; sive- quia lucem seieniise tribuun., juvante cherubim ad exteriorem domum,.quia nos qui adhuc--
flamma charitalis Dei, quoe per Spiritum sanctum foris stamus non re ipsa, sed spe salvi facti sumus.
diffunditur in cordibus nostris. Decem cubitis sunl Divini sunt Iibri conditi, qtiia scriptores eorum jam--
alti, quia per obser\anliam decalogi legis Deo ser- regnantes cum Dbmino illumque conlaudantes ~
in
viendum proedieant, quia Deo fidelifer servientes, coelis curam nostrse gerunt salulis proque nostris^
denariu se rem_nerandos e_se regni cceleslis oslen- « erralibus apud ejus pielatem interpeilant. Circum-
dunt. Geminas habent alas, quia leslamenta per dati sunt auro cherubirn, quia pweclaris scriptorum.
aspera seque et prospera indefesso proposito semper suoruin operilius eonfirmalur auctoritas Testamen—
ad ccelestia tetendisse ac pervenisse deelarant, quia lorum, manifestata^ autem per orbem cognilione
hoc idem suis auctoribus faciendum essc demon- divinarum Scriplurarum, sive inferna gloria coele—
Etrant. Quinque cubitorum ala cberub una, el quin- stium agminum. Ui.erque enim cherub, ul diximus,
que cubilorum ala cherub allera, quia in omni la- et angelos el Testanenta designant.,
bentium rcrum varietale sancti universos corporis CAPUT XXL
sui i sensus in obsequium sui Conditoris extendtmt, Quod non beneJoannes presbyler sensent qui ut ima—
oculos habentes semper ad Dominum, attdire desi- s ginum adoraiionem asirueret, dixit, Et Jesus Nave
derantes vocem laudis ejus, ct enarrare universa duodecim lapides stafcuilin Dei memorfa.
mirabilia ejus, dulcia faucibus suis habcntes eloquii, Cum ineadem-syiodo quajpro adorandis imagi-
illiussuper mel el favum orisuo, cttrrenles in odore nibnsfacta est, cujis nos errores summalim discu-
nnguentorum ejus el donec superest halitus in eis, tiendos arripuimus, nullum testimonium ex divinis
et spiritus Dei in naribus ipsorum, non loquentes ry apicibus prolatum ad eamdem rem pertinere constet,.
labiisiniquitatem, necin lingtia sua stultiliam per- nec hoc quoque pertinere eonstat quod Joannes pres-'
sonantes; sicque per arma juslitise a dexlris et a byter el legatus Oiientalium protulit dicens, Jesus
sinistris incedentes ad percepfionem coeleslis dena- Nave duodechn tapiiles slaiuit in Dei memoiia. Quo-
rii, quem sumnnis patcrfamilias ctiltoribus suse \i- rum si historialiter cur ab ainnis alveo educli et in
neaj repromisit, perveniunt. Quia ergo opus unumL Galgadis fuerunt positj, causa quajralur, ab eodem
erat in duobus cherubim, hoc innuebal quia ulrius- Josue apcritur : qui his non ad adorandas imagines
que inslrumenli seriplores una eademque caslitale; instruendam fore Israelilarum posteritatem edacuil,
operis et charilalisjdevoiione Deo serviebant, una ett sed memorem stupendo miraculo arefacti flnminis
consona Deum voce ac fide prsedicanl. Quseque No- esse debere permonuit, qui ad posteros hane sine
vuin Testanienlum de Dominiea incarnatione, pas- yoee legationem proclamantes deferrent : . A"os
sione, resurrectione, ascensipne, genlium vocatione,, quos cernitis liquentis quondam elementi fuimus
a Proque nostris erratibus apud ejns pietateminter- . in usu ftiil. Balbns monacbus CatboIIco: i Errare, id
pellant. Erral emendalor, qui erraltim in erratibus estevorbitare, cthinc.verbalia, Mc erraius, itts, et hoe~
«(U.wil,pro eoque repouit erratis. Siquidem ct hoc enaium, ti; ambo pro delicto. »
103. LIBRI CAROLINT.— CAPIT. DK L.IAG..— LlB.L 1054
habit-dlores, qui aridse terraj nunc sumus exsutes, _& Deoin regni aplce sublimatam potestatem. Quippe
quiqae tot sseculis Jordauis fuimus indigente, ejus qui ejusdem doni coelestismunere satiatus erat, qtto
exemptigurgitibus telluris nunc sumus advense.Quo- ille saliandus foret qui dicturus erat: Omnibus po-
niam cum ante faciemarcae Domini, imo antefaciem teslalibussublimioribussubdiliestote. Nonestenimpo-
Dei Jacob, sacerdolum perstrepentibus catervis, et lestasnisi _ Deo, qumautem sunt a Deoordinatmsunt.
populi .ummagna exsultatione adniiranlibus cunels, llaque qui resistit potestati,Dei ordinatiom resistit:qui
novum ille pateretur dissidium, inferiorem partem autem resistunt,ipsi sibi damnationemacquirunl. Nam
fuga -lapsam sequoreis undis immergeret, superio- pyincipesnon sunt timori boni operis, sed mali. Vis
remque in aera fastigiarct, obstupescentibusqne po- Kittem non limere poteslatem? bonum fac, et habebis
pulis lymphatieosad alta montes sustolleret et plantis luudem exitla. Dei enitn tninistcr est libi in bonttm; si-
insolitum lsraeliticis transitum arenti alveo praesta- mtem mulum feceris, lime. Noti enimsine '•ausa gla-''
ret ab antiquis sumus sedibus educti, et istic~
Israe- dium portut. Dei enim minister est, vindex in iram ei'
litarum humeris xtllati islicque positi , isticqne qui maltnn agit. Ideoque necessitalisubdili eslotenon
sumus diu permansuri. i Si vero typice quid isti solum propter irum, sed propter- conscienliam. Ideo 1
lapides prajfiguraverint quseratur, novo-Josue, Domi- enim et tributa prmstutis : ministri enim Dei sunt,
no videlicet et Salvatore nostro Jesu Christo, qui 1" inkoc ipsum servientes. Reddile ergo omnibusdebita:
seternsenobis patrise habitationein distribuit, do- cui tributum, tribulum; cui^vecligal, vecligal; cui
cente, panditur, qui ut baptismi saeramentum per timorem, timorem; cui honorem, honorem; nemini
quod ad oeternam patriam pervenitur, stabiliret, quidquam debeatisnisiutinvicem diligatis (Rom. xm).
duodecim apostolos ek-git, quibus et dixit, Eun- De hac etiam re idem Yas eleclionis per -Spirituni
tes docete omnes, baptieantcs eos in nomine Pa- sanclum discipulum Tilum sic inslritit: Admone•
tris, et Filii, et Spiritus sancli (Matlh. .xxvin), qui itlos, principibus et poUslatibus subdilos esse,, dicto
usque in perpeluum sanetoj Ecclesiaeposteritati per- obedire, admone ad opus bonutn paratos esse, netii-
bibent teslimonium, dum eam ad ccelestia regna nem blasphemare,liligiosos non esse, sed tnodeslos,
provocantper baptismi sacratissimum sacramenlum. omnem oslendenles mansuetudinem ad omnes homi-
Per alios ergo duodecim nihilominus lapides qui in nes (Til. m). Adorayit itaque prophcta regem : Spi-
Jordanis alveo positi sunt, sanetorum patriarcharum ritu sancto repleltis, Spirilu sancto repletum; vati-
et prophetarum profecto figura praetenditur, qui-ni- cinii munere frelus, vaticinii munere frelum, merito—
lairuin dum baptismi sacramentum sub umbra legis ram insignibus coruscans, meritorum inslgnibus
positi non aperte prsedicaverint, sed per quasdam " coruscantem. Non enim in eo quamdam inscnsalam
myslicas el obumhratas figuras innucrint, quasi rera superstitiosae vanilalis cullu adoravil, sed .irum
fiumineis fluctibus obruti sunt; q-.iiavidelicet quan- inventum secundum cor Donrini, virumâcri ungui-
quamaperle non videantur baplismum insiituisse, nis liquore delibutuni, *>virum in Dei laudibtis sufira
non lamen creduntur cjus -mysterio caruisse. Pro• onmes excitalum, virum qui de Chrisli incarnatione,
quibus palribus sanctse Ecclesiae nati sunt filii, idl passione, a mortuis resurreclione, in ccelum asceu-i
cst apostoli, quos constituit principes super omnemi sione, cunctis praecellenlius propheta\it; \i_u__<_ul
lerram qui memores sunt nominis Domini in omnii iion solum DeiFilium venturumprophelavil, sed cju
progenie et generatione ut tam per illos quam eliami etiam tj'pum gessil; virum qui non solum ejus fy-
per istos sacrosauctis charismatibus referta et do- puin gessit, sed etiam secundum formam ser.i ger-
gmatibus edoeta, non imaginum fueis \el quibuslibetl mjnis prosapiam ministravit. Dilectionis affecttt,
superstiliosis rebus, sed fide et operibus Dominumi liumilitatis obsequio, proelalionis deLito, ofiiciosa
quaerere non desistat. adoratipne honorificavit, quem si non ei se subdendo
CAPUT XXH. ejusque monitis parendo honorificaret, illi Spiiilui
contraire videretur, qtii per pastorem Ecclesiae di-
Qttod non sii mqudlisadoralio, ul illi dicunt, Natham
1 prophetse erga Da\id regem, adorationi imagi-. rv cturus erat, Subditi estote omni humatimordinalioni
nuin. propter Dominum (I Petr. ji), sive regi taiiquani
Non esse sequalemadorationem quam Nalhan pro-- prsecellenti, sive ducibus tanquam ab eo in Lcc ipstim
pheta David aeque prophelae regique sanctissimo> missis ad vindictam malorum, laudem vero bono-
exhibuit (II Reg. xu), adoralioni quam quidami rum : quia sic est voluntas Dei ut benefacienles
imaginibus exhibent, non necesse esl muitis appro- obmutescerefacialisstultorumhominum ignoranliam,
bare documenlis, quoniam evidentissimis est appro- ut Jiberi, non ut velamen malitioehabentes Hberla-
batum indiciis, nec nostra indiget disputatione res> tem, sed sicut servi Dei. Omnes honorate, fratcrni-
quae tam aperta tamque clara elucet ratione. Sed nei tatem diligile, Deum timete, regem autem honoriii-
hoc silentio praeteriisse yideamur, oporlet ut quid- caic Cum ergo tot indiciis tanlisque apostolorum
dam inde strictim breviterque exsequamur. Adora- pracdicationibusreges honorificandi sint, absurdissi-
vit, inquam, Nalham propheta David regem, non utt muin esl adoralionem quje imaginibus aniliter fit,;
cobrum fucis compaginatam imaguiem, sed ul at adorationi quaesanctissimo regiper prophetam fiebat,
~ h Virum in Dei laudibus supra omnes ecccitali'iiu
Islicque sumus dius permansuri. Legendum for-
tean, subdm permansuiL Fors est,"ut rectius sit, excrciiaiutn.
.055«- - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II". _D50"
scquiparare velle; -cum videlicet ille Dei famulum et, ,A' quserere horiabalur, cum dicebal, Qumrite Dominum
ul ila dixerim, sancti Spiritus habitaculum et divince el conforlamini,qumrile faciem ejus semper(Psal. cv).-
incarnalionis minislrum salutando adoraverit; isti Quod quidem emolumentum adepturi sinl quserentes
vero in imagiriibus nil aliud nisi easdem materias Dominum in alio psalmo evidenter ostendit, cum di-
de q» ibus illasfianta dorent. Nam si aequalisest ad- cit, Inquirentes Domimtm non "defictent omni bono
oratio quae David a propheta exhibita est, adorationi (Psal. xxxiv). Quiiquasi quaereremus ab eo qualiler
quaeimaginibus exbibelur, ipse quoque David ima- Dominuin inquirere deberemus, subjunxit, Veritle,
ginrbus aequalis est; et si imaginibus sequalis esl, filii, audileme, timoremDominidocebovos. Eum ct-
non solum tot meritorum insignibus, sed etiam ipsa enim inquirendum docuit per Domini timorem, non
lmmana ralione caruisse credendus est: non autem per imaginum adoralionem; et euni quivull vltani,
tot meritorum insignibus, nec ipsa humana ratione et cupit videre- dies bonos, non imagines adorare,
caruisse credendus esl, non igitur sequalis est adora- sed labiaâ dolo et Iinguam a malo instituit cohiberc-
tio quse illi a propheta exhibila est, adoralioni quse Nec picfuram colere docuit, sed declinare a nialo,
imaginibus exhibetur. et fiicere bonitatem, inquirere pacem et sequl eam-
CAPUT XXIIL usquequaque permonuit. Luinen ergo vullus Domiiri
" quod super nos signalum est, non in- materialibus'
Quod ineo quod sctiptum est : Signatum est super iniaginibus est aceipiendum, quse nlique sicut etcae-
nos lumen vullustui, Domine, sive: Yultuni ttiuni,
Domine, requiram, nihit manu factm imaginis in- leris dignitatibus; jita etiam lumine carent, sed In
lelligendum esl, ut illi dicttnt. vexillo crucis, quod acceplo baptismatis sacramento
Nil ad manufaclarum imaginum vullus pcrtinet per sacrosanctum unguinis liquorem noslris fronli--
quod Psalmographus dicit, Signaium est super nos bus imprimilur,- etjper id sanclo Spiriluf, qui~est lu-
luinen vtdlus tui, Domine (Psul. iv); nec illud, Vul- men inenarrabiie, qui etiam super discipuios in igne
tum tutttn, Dominc , reqttiram, ul in ejusdem vanis- apparuit, ad nos veniendi adilus aperilur. In crucis-
simse synodi lectioue habetur, qusepro adorandis etenimimpressionelumenestvultusDei, id est Spiri-
imaginibus facta est; cujus texlus nil aliud quam tus, qui a Palre Filioque procedit, quia semper iro
materiaestubi stultitia niagnitudinemsuam exercuit. eis noseitur radiar-e, qursuam innocentiam vel san->
Nam si hic vultus cujus super nos Iumen signatum clitalem pra\is operibus non paliuntur violare. Ut-
esse Propheta decanlat, et quem se requisiturum ergo ejus in nobis habitaculum non violemus, admo-
esse denunlial, in manufaclarum imaginum vultibus nel nos Apostolus dicens, Notile conlrislare Spiriium
inteKigendus est, quserendum magnopere est quale _ Dei sanctum, in quo signati estis in diem redemptionis-
lumen habeaut, aut quo modo id luinen super nos (Epkes. iv). Qnia igilur dicunt, Signalum est super
signatum sit, aut ubi idem prophela lalem reqtiisie- nos lumen vittlus tut, Domine (Pstd. iv), ad imagina-
ritvuitum. In corde etenim idem sanctus \ir Deum rium vultum attinere, dieant quo allinel quod in-
non in manufactis vultibus quserebat, cum dicebat;: eadem periodo scribitur, Mttltt dicunl: Quis ostendit
In lolo corde meo exquisivi te, Deus, ne repellus me u nobis bona ? cum videlicet haec duo commala ita sibi
mandatis luis (Psul. cxix). Yultus ergo Dei cognitio iinicem etsensu et!verbiscohsereaiit, ut unum sine-
Dei est, id est Filius, per quem ad cognitionem Divi- alio vix inlelligi possit. Est enim figura locutionis-
nitatis pervenimus. Est etiam imago Dei, dicenle quse a rhetoribus weucrt..id est perconfatio, cul con—
Apostolo, Qui esl imago Dei invisibilis (Coloss.i) ; festim sine introductione personarum responsio sub-
ideo videlicet imago, quia de illo esl. Est enini, se- jungitur, quse etiam a quibusdam soliloquium nomiT
cundum eumdem Aposlolum, splendor glorire, el fi- natur: cum ad interrogata sibi a se cuique respon—-
gura substuntim ejus (Eebr. i). Ideo splendor, qnia detur, cum quasi imputative interrogantibus, Quis
dum sit Pater lux, ita Filius ab eo inseparabililef ostendit nobis bona ?. a seipsis respondealur, Signa-
quasi splendor ex luce procedit; ideo figura, quia tum cst super.nos lumen vutlus tui,Domhic; ut sitsen_-
suscipiens formam servi, operum virlutumque simi- U sus, Multi enim adhuc carnal-iter sapienles dicunt
litudine Patris in se imaginem atque similitudinem ~ quod nec pauci quidem dicere debuissent, Quis osten-
designavit. Est enim et facies Dei, quia per eum se dit nobis bona? illa scilicetquaj praedical semperEc-
Paterhominibusmanifestavit, dicente eodem Dotnino clesia, resnrreciionem esse \enturam, in quajusli-
JesuChristo, Quividelme,videt etPutrem (Joan.xiv). oranes aeterna praemia consecuturi sunt. Promiltitur-
Hunc ergo vultum se David qusesiturum, non manu- cnim nobis quod periilus rion videmus : desideramus
faclas imagines pollicebatur, cuni dicebal : Vultum quse hic consequi non valemus. Quibusrespondendo
tuum, Domine, requiratn, hanc divinse cognilionis cla- beneficium indicalur, quod etiam in praesenti sseculo
lilatem exorabal-, «um dicebat: lllumina faciem possidetur, Signatum es., inquit, super nos lumen
tuam super servttm tuum, et doce me justificationes vultus lui, Doinine. Quia per vexillum crncis ei lu-
luas (Psal. cxv). Ad hujus cognitionem per legem, men Spirilus sancti ita sumus niuniti, ut anfiqui
non per imagines, pervenire anhelabat, cum aiebat: hoslis fraudulenta machinatio et porlenluosa versulia
Revela oculosmeos , -et considerobo mirabilia de lege non valeat superare kentatos quos habebal primi homi-
tua (Psal. cxv). Hanc dhinse majestalismanifeslatio- nis suasione captivos.
nem, non cujuslibet piclui.e compaginationem nos
_-fiK7 LIBRI CAROLINL— CAPIT. DE IMAG. — LIB. I. 105S
CAPUT XXIY. 1\ imaginem deprecabantur. De quibus scriptum est,
Multiludini vero credentiumerat cor et animauna,
'Quod non ad ullam manu factam imaginempertineat
" quod scriptum est, Yulttmi tuum deprecabuntur et nemo eorum qum possidebal quidqunm suutn pro
omnes divites plebis, sicul illi autumant. prium esse dicebat, sed erant eis communiuamnia.
"Sed uec illud quod scriptum est, Vultum tuum (Act.u). II__usi'eginsc\ullum, lionalicujustabulse co-
'deprecabunlur omnes diviles plebis (Psal. XLV),de lorcs, divitum opibus decorare volebal sponsus, cum
.modainmanufacto vultu intelligendum est, prseser- dicebat: Venditequwpossidetis,el date eleemosynum:
'tim cum manufacti vultus ideo non deprecandi sint, facite vobis sacctdos qui non veterascunt, thesaurum
quia nec exaudire queunt: omne quod deprecafur non deficienlemin cmlis, quo jur non uppropiut, ,ne-
ideo deprecatur nt exaudial, et omne quod exaudit que tinea corrumpit : ubi enim fuerit tkesaurus luus,
"irralionale esse non debet: omue igitur quod depreca- illic erit et cor tuum (Luc. xn); sive cum dicebat:
_urirrationale esse non debel: quod si deprecari non Verumtamen dale eleemosynam,el£Cteomnia munda
-debel, multo nrinus adoraii, cum videlicet adoratio sunl vobis (Luc xi). Quia ergo ad eamdem reginam
deprecationi emineat. Nam si manufacli vullus"depre- divites in hypocrisi cum falsis muneribus quasi vul-
.jandi et adorandi sunt, ut illi garriunt, necesse est tum ejus deprecaluti venire non debent, ipsa Yeritas
ut deprecantes exaudire et adorantibus favere ere- Binhibet, cumdicit, Cavete facerejuslitiam vesiram
dantur : et si deprecantes exaudire adorantibttsque coram hominibus, ut videuminiub eis (Mullh. vi).
Tavere creduntur, necesse esl ut vita eis sensuum ca- Quia vero ejus vultum semper clariorem et in pro-
,pax inesse credatur. Non autem inest eis vita sen- palulo splendidioiem fiei-ideleclel, c\ identer osten-
suum capax, non igitur, ut illi garriunt, adorandi \el dit, ctim dicit, Luceant opera vestru corum licminibus,
^deprecandisunt. Nam hsec duorum membrorum, quse ut videani bona veslra, el glorificent Palrem vestrum
quidem commalanuncupaiit, sententia, id est, Vul- qui est in cmlis (Maith. v). Li quibus omnibus non
'lutn luum deprecabuntur omnes divites plebis (Ibid.), imaginurii adoratio, nec deprecatio, ncc earum glo-
non Deo cujus imago et vullus Filius est, sed Eccle- na, sed aul sponsi qui caput esl, aut sponsae quse
-sise, quaeeorpus Christi est, per Prophetam dicitur. corpus est, indubitanter ostenditur. A quibus sensi-
.Dixerat enim superius, per energian, Audi, fitia, et bus el a quorum ornamenlorum insignibus quam
vide, et inclina aurem luam, et obliviscere populum expertes sint qui, Vullutn tuum deprecabuntur omnes
J,uum, et dom;tmpalris tui : quoniam concnpivit rex cXvitesplebis (PSO/.XLV),ad manufactarum iniaginum
•speciemluam , quiujpse est Domhuts metts : el ud- vullus referunt non nobis est judicanduin, scd lecto-
x>rubunteum filim Tyri in muneribus (Ibid.), et in ea- ris arbitrio rcservandum.
dem energia perseverans subjunxil eidem cujtis spe- G CAPUT XXV.
_iem concupisse regem dixerat, dicens, Vultum luum Inoportuna etdeliramenioptet\a diclioLeonisFocim epi*
deprecabunlur omnes divites ptebis. Vullus ergo Ec- scopi,cjidin ep quod ud imuginumadoraiionemcon-
versus est, sibiversicuiumPsuimislmaccommodaldi-
jclesiaedoclriuse spiritalis eruditio est, quae ideo a cenlis:Converiisti planctmnnietim in gaudiuntinibi,
"diviiibus deprecari dicitur, quia mulli propler eam conscidisti saccurn meum, et circunidedisli kulilia.
oranibus pompis saeculi et divitiis reuuntiaveruut, Cum pene nulluni di.inorttm apictim teslinioniutn
qualiter ad eam pervenire el per eam ad aeternam competenter in ssepissime niemorala synodo ftterit
patriam convolarevalerent: haesuntenim filiaeTyri positum, nec hoc qtioqticcoinpelerilcr a Leone Fo'ci;_
•adorantesin muneribus, hi diviles plebis qui ejus episcopo constat eSscprolaluin, qui videlicet si quid-
vultum deprecantur. Una enim esl Ecclesia cujus dam sale Cbndiium aut ad rem pertinens proferret,
vultus deprecatur, et a quibus deprecalur, mater caeleris appareret dissimiUs, cunclorumque senten-
videlicel cum filiis, una sponsa, una regina, nmnes tiis refragalor exis'eret; scd dtim se inaiiiter flevisse
ad Christnm unum caputpertinentes, quiest aelernus fassus est eo quod imagines non adoraveril, el loc-
elimmorlalis sponsus: cujus amicus erat ille qui eos- tari eo quod inanitis se ad earum adorationem -di-
dem di\ites plebis sicalloquebatur: Prmcipe divili- rj verleril, quam sit dolirus, quamque cseterorum con-
bus httjus mundi non superbe saperej neqUe sperure sortio ne.us evidentissime apparuit. Habuit enim,
inincerto divitiurum, sed in Deo vivoqui prmstat no- ul idem praefalus est, sine damno tristitiam, sine
bis omnia abundanler ad fruendum (I Tim. vi); hi profeclu laelitiam, sine perditione lacrymarum de-
semper a sanclis prsedicalionibus exhorlantur ut cursus, sine acquisitione cachinnabiles risus, iras
thesaurizent sibi fundamentum bontimin futurum, ut sine calumniis, placationes sine honorificentiis, ut-
apprehendarit veram vitam adorando in muneribus. pole puer in quaedam ltidiera peragenda inhians, si a
Yultumergo hujus reginae deprecantur divites plebis, nutrice coercetur, singullihus verba-'inlercipienti-
euni ad eam concurrunl, et in ejus sinu eleemosynas btis ejnlat, ad quaj perpetranda si ei fuerit a nulrice
faciunt, ne extra ejus eollegium fiant. Hujus itaque concessa. facultas, semiplenis vociferando sermoni-
reginoevultum, non iniaginumfucos, deprecabantur, btis exstiltal : sicque coercitus habet vanos fletus,
qui ad eam in muneribus veniebant, et ea quaepor- et ea peragere permissus vanos nihiloniinus risus,
tabantad pedes apostolorum ponebant'; hujus reginae cum videlicet nec in prohibitione fuerit causa de-
vultus desiderio, non alicujus piclurse , ajstuabant flendi, nee in dala licenlia causa ridendi. Yersicu-
iUi, eamque in muneribus non aliquam insensalam lus namqtie iste, quem ille sibi in hac parte incas-
__.._ B. CARCLI MAGNIOPP. PARS n. RKflTfn II. lOfiO
I
sum accommodavit, id cst, Converlisti planctum h, renuerunt, vana loqui non desicrunt. De quibus et in
meutn in gaudium mihi, ct conscidisti saccum tneum, sliO psahno legitur, Quia exacuerunt ut gludimn lin-
et prmcinxisti me Iwtitia (Psal. xx\), in persona lo- guas suas : intenderunt arcutn, reni umaram, ut sa-
tius Ecclesiae a prophela per clhopreian dictus est, gitient in occultts immuculatum : subito sagiltubunl
-quaescilLetdumin hujussjeculi moilalitaleet aerum- eum, et non timebunl (Psal. LXIV).Linguas enim
nis versatur, plangere dicitur; cum vero ad aeternam aeuere, el labia dolosa habere, unum est, quia et unO
remunerationem pervenerit, tunc hftlilia prsecinge- dkendi gencre dictum est, quo plerumque aut per
lur. Unde et ideni sancfissimus propbetarum in eo- id quod conlinet hoc quod confinelur, aut per boc
'dempsalmo paulo superius dixit, Ad vesperum de- quod continetur, id quod continet demonstratur.
morabitur fletus, et~ad malutinum tmlilia (Ibid.), ve- Item in alio psalmp de eisdem scriptum est : Sepul-
sperum scilicet hanc nostri temporis aetatem, in quo crum patcns est guttur eorum, linguis suis dolose age-
iines saeculorum devenerant, sive extremi judicii bant, venenum aspidum sub labiis eorutn, qttorum os
diem, niatutinum vero resurrectionis tempus et san- malecficlioneet amariludine plenum est (Psal. xiv).
clorum retributiones volens intelligi. Quod et per Sepulcium ergo patens eorum, ora mendacia dixit,
Isaiam prophetatn sanetis hoc modo promiltitur, qui exiliabile lnalumcontraDominum loquenles, mor-
Sancti in terra sua dupliciu possidebunt (Isa. LXI),id B tem ei infligere cupiebant, quod ideo patens dictum
est, post resurrectionem in aelerna patria animse et esl, propter eorum apertam nequiliam, quae fetorem
carnis jucttnditate fruentur; unde et subditur : Lm- potius quam odorem exaggerabat. Est enim rerum
tilia sempiterna erit eleclis meis, dum dedero opera dissimilium facta eomparatio per tropum qui nuncu-
eorum in veritate. Tunc ergo saccus noster conscin- patur parabole a grammatieis. Vana, inquit, tocuti
delur, el prsecingemur lselitia, cum, secundum Apo- sunt mutsquisque \ad proximum suutn (Psal. xn).
sloluni, corruptibile hoc indutum fuerit incorruptela, Haecest ergo vanitas omnes vaniiates excellens, hic
et mortale hoe indutum fuerit immortalitate, et fue- est dolus omnibus dolis lenacior, cum et Redemptor
ritsermo qui scriptus est, Absorpta est mors in vi- raundi non creditu ™,et isdem ab hominibus iniquis,
ctoria (I Cor. xv); sive cum in his membris, cpuaj quanquam ad aliorum salvationem, ad iilorum ta-
nunc mortifieamus .uper terram, Christo apparenle mcn damnationem crucifigilur. Potest etiam hic ver-
vita nostra, nos quoque apparuerimus cum illo in siculus et de haerolicis sive schismaticis intelligi :
gloria. qui dum sint mundanae sapientiae versutia imbnti, el
. _ CAPUT XXYL ad vanas invcsligationes et superfluas conteritiones
Quod non pertineat ad imaginttm adorationem con- potius quam ad credendttm prompti, vana loquuntur
temnentesillud quod Psatmographus cecinit, Yana '
Iocuti sunt unusquisque ad pro\imum_>uum, labia unusquisque ad proximum suuin, quoniam dum mafe
, dolosa in ore, etc. de Christo aut de Ecelesia senliunt, ad eumdeni er-
Omne quod sine profeclu est, inutile est; et omne rorem proximos suos, id est cseteros hierelicos, in-
quod inulile est, vanuin est: omne igitur quod sine vitare non desinunl, quatenus majori infestationa
profectu esl, vanum esl; et omne quod inofficiosum Ecclesiam, quoe Cbristi vinca esi. demoliri possinl.
esl, profactu c .rel : et onnie qtiod profeclu carei, De "quibusin Canticis canlicortun dicilur, Capitenobis
vauilate non caret: omnc igiturqtiod inofficiosumest mtlpes parvutas qusm demoliuntur vineas (Cant. n);
vanilate non carel. Qttoiiiam ubi nulla ulililas, nul- nam \inea nostra floruit: quia videlicet dum hsere-
lum ernolumenlum; ubi nullum einolunienjacn, ses sive earum sequaces, haeresel haereseorumve dis-
summa vauitas : ubi igilur nulla utililas, summa va- cipuli a sanctis el catholicis \iris in suis erroribus
nilas est. In imaginum ergo adoratione ubi nullus capiunlur, vinea Domini, id est Ecclesia sacrosanclis
profectus, nulliim emolumentum, nulla utilitas esl, cbarismatibus semper magis magisque exuberat,
summa vanilas esse eredenda est. Ob quam slaluen- quatenus suo agricolse qui pro ea sanguinem fudit,
dam et muniendam quicunque conventus faciunt, el nectarei odoris pocula perpetim ministret.
concilia aggreganl, et eas prorsus adorare insti- D CAPUT XXVII. I
tuunt, procul dubio vana loqutmtur unusquisque ad Quod non ad eoruth parentes pertineat, sicut illi di-
proximum suum. Nam neque in eo a vanilate sejun- cunt, Disperdat Dominus universa labia dolosa et
guntur quod divinorum apicum testimonia ad suos linguannnagniloûam (Psal. xn).
sensus violenter inflectere nitunlur. Sicut et hunc Versicttlumetiam quem Psalmographus de perC-
Psalmistae versicuium, quem quidem ille alio sensu doruin Judaeorum labiis dolosis et linguis magriilo-
divino afflatus Spiritu cecinit, alio isli vanitatis su- quis proltilit, qui consilinm inierunt ut Salvatorem
percilio inflaii inlelligtinl. Si ergo qiicerimus de qui- niuiidi dolo tenerentet occiderent, illi insuasynodb
bus Propheta dixerit: Vana locuti sunt unusquisque propriis parentibus'ascribunt : qui quani._uainfue-
ad proximum suum, labia dolosa, tn corde et eorde rint cujusdam temeritatis in imaginibus ab orna-'
locuti siinl mala (Psal. xn), relegamus sanclorum mentis ecclesiaeabolendis, majoris tamen el incom-
Lvangeliorum texfuni, et inveniemus Pharisseos et parabililer majoris bon dicam temerilalis, sed eilam
Sadducseos, vel cseteras Judseorum catervas semper crudclilatis iilli fuefunt in Domino crucifigcndo. Isti"
Dominum lenlasse cl adversus eum cpncilia vana enim habuerunt zeium Dei, sednon secundum scien-
ijusse. Qni dum obstinala mente in Christum credere i tiam, cum imagines penitus abdicaverunt; illi sinm-"
1081 LIBRI CAROLINl.— CAPIT. DE IMAG. — $JB. L 1002
tlantes se habere zelum legis, habuerunt zelum livo- A plerique arbitrantur, sed geiritivussingiflarlsesi, id
•ris et perfidiosissimseiniquitalis , cum Dominum est, iuimici diaboii defecertinl framea, et est schema
.patibulo aflixerunt; isti ecclesiaram indiscrele orna- quod prolepsisnuncupalur, id esl prjeoccupalio sive
menta quassavere, iUi malitiose semctipsos Donii- .praesumptio,per quam ea quoe s-^quidebent antepo-
num contemnentesfregere. Labia ergo dolosa el lin- nuntur. Quae et in exordio Ezechielis prophetse in-
._guam magniloquam _perfidiosissimaJudjjorum co- \enitur, cutn riicit, Et factum esl in trkesimo anno
-hors habebat, cum dicebat.: Scimus quia Moysi (Ezech. i). Et in Psalmo habetur, cum dicilur,
locuttts est Deus, nunc autem ttnde sii nescimus Fttndamenta ejus imnoniibus sanclis (Psfl/.i.xxx\n)_
(Joun. ix). Nonne magniloquam et, ul iia dixerim, Civilates igitur deslructas non in hoc loco Psal-
.magniloquamlinguam habebanl, cum dicebanl: Nos mographus, ut illi arbitranlur, eorum prsedc-
-lcgemhabemus, et secundum legem mori debet, quia cessores sive pareutes pro imaginum abolitione
Filium Dei se fecil? (Joan. xix.) Nonne magnilo- eversos decantat, sed Infidcles populos, she maio-
.qujm linguam habebant, cum dicebant : Et hunc rum opeium acervos, quos diabolus tanquam suae
scimtts, et nnde sil scimus : Chrislus aulem cum vene- civitatis mcenia inhabitat, Christi manifrstatione
rit, nemoscit undc si'.? (Joan. vn.) Nonne magnilo- dicit esse dirutos. Jnanis igitur el vanus imaginum
quam-lhiguam habebanf., cum dicebant : Noliscti- R antor iilorurn pectora invasit qui, ul illarum arioiv-
bere regem-- nos non habemus regem nisi Cmsarem? tionem statuanl, ea u.uaede anliquo hoste vel de in-
,{Joan. xix.) Unde liquldo patet quod probroso ima- credulis Judaeis prophetala sunl, de suis parentibus
.ginuru instigantur amore qui ob earum abolitionem si.e praedecessoribusdicta fuisseexisiimanl.
-ea qusedejierfidis Judseisper prpphetani dicta sunt, CAPIJT XXIX.
îarentibus suis non erubescunt adneclere., et eis- -Quomodo intetligendumît Jjuod scnplum est: Do-
dem jaculis cives .perfodere quibus Propheta Eccle- mifie, dilexi decorem domus luae ; quem decorem
isli imuginesinlelligunt.
•siae, imo Chrisli, hostes noscitur perfodLse.
Domus Dei aut secuiidum allegoriam ecclesia est,
CAPLT XXYIIl. aut secunduin anagogen coeleslis palria, aul secun-
Quod non in eoruin parentibus, ul dlli dicunt, imple- dam tropologiam anima hominis: et ideirco in ple-
lum sit quod sctiptum est, Inimici defecerunt fra-
mea in finem, _t civitaies eorum deslruxisti risque Scripturae sanctaelocis ctiin domtis Dei legitur.
(Psal. ix). non par.eies nec quoedammalerialis aedificalio,scd
Sed nec hujus versiculi, ut illi aiunl, prophelia in spiiitalisetinexistimabilisDei inlelligei.da est habila-
•eonim praedecessoiibus sive parentibus, eo quod tio ; quorum sensuum aicanis illorum mens pcnitus
-imaginesabdicaverint, est completa : qui etsi in- Q jejunat qui decorem dointtsDomininon Ecclcsiseexi-
-caule loca divinis cultibus mancipata ornamcntis slimant-\irtutes, sed materiales iniagmes. Nunquid-
«xspoliavere, longe lamen ab anliqui hostis nequi- nam idem eximius vaies quasdam iniagines\ei cerie
Aia, de quo haecprppbetia est, distavere; quippe cum parietum pulcluiludines, autminisleriorum pretiosis-
tiiequilia quae ejus suasionem accidit humano ge- sitnos apparatus viderai, cumdicebat, Domine, dilexi
aieri minor sit nequitia ejusdem qui el suse hunianse decorem domus lum, et locum habitalionis gioiim tute
auctor et artificisfraudulenti,nnisicutestnatura sub- (Psat. xxvi). Nunquidnani locus habil..lionis glori-.c
tiiior, ita et sagacilale.callidior, et quem npn gravat Domini in manufactis quoquam credendus esse? Ha-
coipoils fragilitas, acuit vafraeperversilatis iniqui- bet ergo sancla Ecciesia decorem quem Propljeia di-
las. Hujus ergo inimici framea defecerunt in finem, ligebat, id est spiritales \irtules: habel aurum, id csl,
«tjuiateutanienta nequissima mox ut ad Chiistum fidem sive inieriorem sensum ; habet argentum, i I
giii est finislegis ad jusliliam onnii credcnli, qui est est confessionem sive eloquii \enustatem ; habel co-
.finis sine fine, ad quem cum venerimus, nihil ulte- lumnas argenleas, id est sanclos viros patientia ra-
.rius qnod quaeramus habemus, collata fuerint, om- tionabili et.eloquioium pulchriiudine complos: qu.u
aiino deflciunt. Et ideo Propheia bealum dicit, qui columnsehabent bases argeiiteas, ctini supra slabili-
parvulos, id est, cogilationes irralionahiles, ad lupi- D taiem verbi Dei quodper prophetas el apostolos nobis
dem, ad Chrislttni videlicet, qui csl lapis angularis, traditur, collocantur. Hse eiiam haLent capttt deau-
allidit (Psal. cxxxvn); sive eliam, ut quidam "volunt, ratum, quia capul aureum fidescst Christi, Apostolo
anitnici defecerunt frameain fiuem, quando gladius alteslante qui ait: Oinnis numqueviri caput Christus
quo antiquus hostis bacchatur in consummatione est (I Cor. xi). Habet etiarn pro lignis imputribilibus
saeculiomn polentis Dei gladio interimendus est; de scienliam quseper lignuiu venil, si\e incorruplionem
quo in alio psalmo dicit, Nisi convertamini, gladium caslitatis quoe vcluslalem nescit. Habel et pro bys-o
~
suum vibrabil(Psal. \;i); et de quo per propbelam virginilatem, pro cocco confessionis gloriam, pro
Ezechielem dicit, Vivo ego, dictt Dominns, acuam ptirpura charitalis fulgorem, pro byacintlio spein
sicut fulgur gladittm tnettm, ct rcddam uliionemini- regni ccelorum. His materiis ejus sacerdoles iiidiuin-
micis meis. Framea namque Hebraicus sermo est, tur, juxla Da\id\ocem qui ait, Sacerdotcsihiinduan-
quo in hoc loco anliqui hoslis gladius innuitur. Ini- tiirjusliliam(Psal.c\\xn); quos et Paulus h's \erbis
mki igifur in hoc loconon nominativus pluralis, ut horlatur, cum dicit, Induite vos viscera missrkordim
' Imo
per Moj'sen,D.ttt. \x\n, 41.
1003 B. CAROLI MAGNlOPP. PARS II. SECTIO II. 10G4
(Coloss. 111).Habent etiam ejus sacerdotes alia nobi- A sanguinem hircorttm et viiulorum, scd per proprium
liora indumenla, quae idem Yas electionis designat, sanguincm hitroivtt semel in sancla aterna redem-
cum dicil, Induite vos Dominum Jesum Christum, plione inventa (Hebr. ix); sive cui psr Psalmistam
et carnis curam ne feceritis in concupiscentiis veslris dicitur, Tues sacerdos in celernumsecundumordinem
(Rom. xin). Habet et bibliothecam, id est sanctos Melchisedech(Psul. cx); quiest vestitus podere bys-
viros divina. legis documeniis eruditos, de quibus per sino, cum sancli ejus qui ulique ei adhaereant casti-
Prophelam dicitur, Beali immaculati in via qui am- talis Iampade vesliuntur. Habet et humerale gem-
butant in lege Domini: beali qui scrutantur teslimonia matum, quia clecti ejjusoperum fulgoribus coruscant,
ejus, in toto corde exquirunt ea (Psal. cxix); et ite- quorum opera \identes homines glorificant Patrem
rum beatos dicit eos qui memoria tenent mandala eorum qui in ccelis est: qtii habet in peetore logium,
ejus ul faciant ea. Iiabet decem atria distensa, cum quod rationale dicitur, quaterno lapiduin ordine _Iis-
non in uno tanluin verbo legis, neque in duobus aut linctuin, quo sermo evangelicus signiQcatur, qui qua-
in tribus, sed in toto decalogo legis spiritalis intelli- drupljcato ordine reritatem fidei nobis etmanifesta-
gentiae amplitudine dilatatur, sive cum fructum spi- lionem Trinitatis exponit. Habet et auri laniinam in
ritus, id esl, gaudium, pacem, patientiam, benigni- fronte resplenden ,em, quod petalum .ppellatur, id
taietn, bonitatem, .nodestiam, fidem, continentiam, " est, divinitatem quia unius cum Patre snhstaiilisoest,
adjecla quaj est major omnium charitate profert. quoniam sicut in metaUisnil comparatur auro, ila et
Habet etiam altare, id est firmilatem fidei, in qua in creaturis nil .omparari potest Greatori. Qui eliam
oralionum hoslias et misericordiaj yictimas offert pontifex habet in interioribus parlibus operimenta
Deo: in qua conlinentise cultro snperbiam quasi tau- sua, quia mysterium incarnationis ejus Jnvesligari
rum inimolal, iracundiam quasi arietem jugulal, lu- dilficile est, Joanneattestante qui ait, Cujtts ego non
xuriam omnemque libidinem tanquam hircos et hae- sum dignus solvere corrigiam caiceamenti (Marc. i,
dos litat; ex quibns dcxtrum braclrium et pectuscu- Luc. in). Habet eliam per indumenti circuitum tin-
lum et maxillas sacerdolibus sep.ir.it, id cst, opera tinnabula quae in ijxtremo ejusdem \estimenti posita
bona, opera dexlra, in ciuibus sinistrtim -qtiiddam stuit, ut semper sonitum dent: quia__videlicelsancti
nullalenus reperitur. Habet et candelabrum luminis, prsedlcalores, qui ejus utique indtimentum sunl, de
sive quia Dominus iumeu ejus est, si .e quia sancti extremis tempoiibiis et fme mnndi relicere nesciunt,
viri quorum lucernse sunt ardentes et lumbi accincti, scd seniper nos de fuluris admonent, attenflenles ihud
-
ijui ex.pectant Doininum suum quando re.ertatur quod per queindam sapientem dicitur, In omnibus
a nuptiis, luchoma in ea praadieationis dogmata operibus tuis memorare novissima iua, et in mternum
fundunt. " nonpeccabis (Eccle.yn). Habet etiam haec domus
Quod c_ndelabrum lucernarum in austrum habet Dei, id est Ecclesia, cujus decorem brevissime enu-
collocatum ut ad aquilonem respiciat, id est, ut sancti meramus, Sancta sanctorum: quia videlicet in prse-
viri vigilanlcr et sollicitius intueantur semper astu- senli sseculopro sanctis habet sanctam «mversalio-
tias diaboli, et pa\ida mente aspiciant unde sit ven- nein; pro Sanctis vero sanctorum, m quaj semel
tura tentatio : quia cl Prophela viJisse se dicit suc- tantummodo intratur, transitum ad ccelum, quando
censuni lebetem \ el ollam et faciem ejus a facie aqui- visilriiihus contemptis ad invisibilia transit. De quibus
lonis : et in alio loco dicitur, Ab Aqttilone enim Apostolus dicit: tharissimi, nondnm apparuit quod
pandetur malum super universam terram (Jerem. i). erimus: scimus quoniam cum apparueiit, similes ei
Et Petrus apostolus dicit, Quia adversaiius vester erimus, quoniam videbimuseum sictiti est (I Joan. m).
diabolus, skut lco rugiens circuit qumrens qttem de- Ifunc excellentissimum ergo et ccelestis patrise deco-
voret (I Pel. v). Habet et mensam propositionis ha- rem dilexerat\ir ille sanctissimus, non imaginum et
beiilem duodecimpanes collocatam in parte aquilonis colorum fucos, non materialium piclurarum similitu-
quse respicit ad austrum, id est duodecim apostolos, dines. Ob hunc decorem, non ob materiales liguras,
quos quotidie iudesinenter juLeturapponere quse ad n quasi quodam intolerabili desiderio resolutus erat,'
austrum respicit, quia videlicet quolidie adventum cum dicebat: Ewc memoralus sttin et effudi in me
Domini praeslolatur. Dominus etiim, ait Propheta, ab animam meam, quoniam ingredior locum tabemacidi
^ austro veniet
(Eab. 111).Habet allare inceusi, quia de admirabilis usque ad domum Dei (Psat. XLII).De hac
ejus fideifirmitate semper orationum sanctaTum fu- domo, 110:1de his \isibilibus parietibus Apostolus
mus in conspectu Doniini ascendit, et quotidie cnm dixil: Scimtts quinium si tertesttis domus nostrd
David clamat, Dirigalur oralio mea sicut incensum in Itujus habilationis dissolvatur, quod mdificalionemex
cgnspectu luo (Psal. CXLI); sive quia , secundum Dco habemus, domum non manufactam, mternamjn
Apostolum, Christi bonus odor sumus Deo (II Cor. n). cmlis (II Cor. v). tlunc decorem Isaias, non piclorum
Habet propiliatorium et arcam et duos cherubim, de opera rcspicienda considerabat, cum dicebat: Respice
lui videbunt
quibus superius in quodani capilulo di>putatum est. Sion civitatem so'emnilutis tum: oculi
Habet et pontificem stimmum de quo Paulus aposto- Jernsaletii, habitationem oputentam, tabernaculm.%
lus dicit, Chtislus uutem ussistens pontifex fitlurorum quod nequaqtipm Iransferri poiest (Isa. XWIII). De
bonorum per umplius cl perfectius tabemuculum non liac domo per Dawd dicitur : Beati qui habitanl in
manu factum, id est, non hnjtts creationis, neqtte per domo tua, ia sxeula smculorum iaudabunt le (Psul.
1033 LIBRI CAROLINL— CAPIT. DE-IMAG. — LIB. 11. 10GG
'
_xx_.iv).Nunquiitiam sancti Patres, ul caeterosta- V imagines non sokmi visuri, sed" adoratun lorent,
Jeam, Paulus, Antonius, Hilarion, vel omnis anacho- cujus pollicitationis compotes effectioneiito dicant,-
retarum sive cremitarum caterva, qurdecorem basi- Sicul uudivimus,ila el vidimus.Nosautem qui,opitu-
licarum sive imaginum depictarum non habuerunt, lanle Deo, psalmorum prophetiam spiiitahter pro vi-
sed in quibusdam tuguriolis suas Deo animas dedica- ribus inlelligimus, non hoc comma de manufaclis
verunt, idcirco sancti non sunt ? et ideo aut non di- imaginibus dictum, sed de insignioribus et eminen-
Iigebant decorem domus Domini, aut locum habita- tioribus mysleriis prophetatum fuisse sentimus: qui
lionis gloriae Dei flagranti pectore contemplari non videlicet sicut in lege de Christi adventu audivimus, _
desiderabant quia imagines non habebant nec adora- in Evangelio videmus; sicut in prophetis de ejus in-
baut ? Inlra se etenim sicut et caeteraesanctaeanimse carnatione coroperimus, in Novi Testamenti nunc
teinplum Dei etlocum habitationis glorioeejushabe- serie cernimus, sicut in hagiograpiiis et in cupctis
bant, dicente Vase eleelionis : Tetnpium enhn Dei sacris litteris de ejus nativitate , passione ; resur-
sanclum est quod esiisvos (I£or. m). Plurimi prae- rectione, ad ccelum ascensione, typicis videbamug
terea ex divinarum Scripturarum aureis pralis col- praefiguralumfuisse mysteriis, nunc peracla cuncta
ligi ambrosei flores polerant, quibus ct secundum fuisse in sanetis videmus Evangeliis : qui etiam eo
tropologiam, et secundum allegoriam, et secundum B annuente ad seternam patriam venturi, et in ca visuri -
anagogen, sanclse Ecclesise decor monstraretur, si ûmus quse in hujus mortalitatis oerumua de ejus
brevitatis cui studemus non pi-sepedifemurhabenis. felicitale audivimus, dicturique'sumus , Sicut audi-
Hi ergo pauci pro pluribus prolati sufiiciant, quibus vimus, ila et vjdimus; id est, Sicut audivimus mor-
diligens iector-csetera quae hic prolata' non sunt in-" tales, videmus nunc immortalcs; sicut audivimus
dagare^curabit, et domus Dei decorem, non in-ima- corruplibiles , videmus nunc incorruptibiles; sicuf,
ginibus mateiialibus, sed in virtutibus spiritalibus audivimus in serumnosa peregrinatione, videmus
refulgentem esse videbit. uunc in \ivoru__ felicissima regione: quod audivi-
mus cum paliebamur procellosissimas iemposlales>
CAPDT XXX \idemus nunc cum potimur suavissima secu-
Quodnon pro manufaclishnaginibus per Psahnislam, sseculi,
ut illi aiunt, dictutn est, Sicut audivimus, ita et Titate paradisi; quodque audivimus cum limebamus
vidimus (Psal. XL\IH). periculosissimum-naufragium, yidernus nunc cum
Quoniam igiiur manufacfas imagines se vidisse pervenimus ad cautissimurriet nobis longe ante desi.
gratulati sunt, Psalmislsesibi versiculum accommo- deratissimum portum. In hoc sane arliculo hunc
daverunl dicentes, Sicut audivimus, ita et vidimus, prinium librum .cludendumesse putavimus, ut quo-
dicant, quseso, dicant ubi hoc ante audierint quod niam de portu mentionem fccimus, illum quoque in
modo inimaginibus yident; dicant-quis patriarcha- hoc loco ad portum deducamus, ut retroacta naviga-
ruin prophetarumve aut apostolormn hoc illorum tione fatigati aliquantisper in portu spatiantes, resum-
auditui intulerit, quod modo illbrum yisibus patet: plisque viribus, ad secundi libri navigationem, Do-
dicant quis illls hoc privilegium pr_edixe.it, quod mino auxiliante, \eJa tendamus.
LIBER SECUHBUS..
"
PR_EFJ_TIO. .- obnitentes, ad tertiumincujusprincipio noslraefidei
Traclafis in superiore libro quam brevissime di-- fundamentum erit, liberius accedamus, ut qupniam
vinaelegis quibusdam commatibus, quoe, ut crebro. sanctaein eo et unicacTrinitalis confessio continebi-
memoravimus, illi contra quos buic nostro slylo con- tur, tertii quoque libri numerus habeatur exornetur-
fliclus est, ob suae \anitatis maleriam fulcicndam L>que_ss(cratissimonumero qui exorhandus est sanclse
protulisse noscuntur, vel eliam quibusdam in eodem fidei mj'.sterio : omnem siquidem nostrae disputatio-
libro prolatis capitulis quse de eorum reprehensione nis sive cselerorum actuum spem non in mundana-
non inconseqttenterproferenda eranl, necesse est ut rum artium argumentosis allegationibus, sed in eo
in proesenti, secundo videlicet libro, et divinseIegis collocantes qui et per pr.esenfiam corporalem ait:
sane sobrieque residua commata tractaturi, cl quo-. N,oneritmvos estis qui loquimini,sed Spirilus JPatris
rumdam sanctorum Patrum mtile nihilominus sen-, vestri qui loquitur in vobis (Matlk. x); el quondam
tentias ab illis usurpatas propriis sensibus reddituri, per Pniphetam dixerat, Dilata os tuum et ego udim-
Domino favente, aggrediamur. In quo etianl libro, pleboillud(Psul. LXXXI). ideo igiturper quemdamgra-
quasdamcapilula inserentur quae.eorum errori ad diendi ordinem hujus nostrse. disputationis quibus-
mentes fidelium transeundi aditum inlercipiant, quo," dam librorum intercapedinibus distinximus gressum,
res sanctitate sive auctoritate carentes sacratissimis ne indistincti itineris tramitem inordinata proUxitas
rebus et ab ipso Dominoinstituiis aequipararenitun- efficerelfastidiosum, nec libuit nobis quiddam afferre
tnr; ut in his dubbusvolurninibusper duorum Testa-. incompositum vei indigestum, ne operis inordinata
meiiiorum salularia arma eorum vanissimis najniis congeries leclori perturbata vociferatione rusticum
PATnoL. XCVIII. 3.
1067 B. CAROLI MAGNIGPP.PARS II. SECTIO II. l.GS
quemdam prjebere. lumultum : qttia et iter carpen- A" , sanum sobriumque inlellectum habent de imaginum
tes congruis quibusdam temporlbus spatiari non re- adorationem contemnentibus iritelligetui. Quanto
auunt, et agrorum, vinearum vel etiani hortorum ergo illi sani sensus experles sunt, qui hunc versicu-
cuftores per quasdam camporum inlercapedines, vel lum de eis dictum fuisse autumant, tanlo nimirum M
etiam per agrorum dimensiones limites statuere con- in sui sensus vigore permanent qui imagines non
sueverunt. adorant.
CAPUT PRIMUM. CAPLT II.
Quod non, propter eos scriptum sit qui imagines ad- Quod nec itlud ad hanc rem pertineat, ut illi dicunt,
orare contemnunt, skut illi dicunt qui cas adorant, quod scriptum cst, Quoniam non est jam propheta,
in
quod psalmo legitur, Quanla maUgnatus est ini- el nos non cognoscet amplius.
micus in sanctis luis. Nam et hic quopie versiculus in ejusdem synodi
Est quoque et illud non mediocris insanise quod ea
leclione incompetenler positus est, quoniam quidem
quae de his ionge ante proedicata sunt qui urbem Je-
nec nostra vox est qui Palrem in spirilu et veritate
rusalem everterunt et lemplum Domini incenderunt, nec illorum qui Deum ejusque sanctos in
contem- adoramus,
isti de illis intelligunt qui imagines adorare
aliud et aliud de imaginibus adorare conantur : quia prophetam ma-
:
nunt prsesertim cum longe sit,
mare aencumet duos cherubim et vasa ecete- g gnum habemus Jesum Christum dominum nostrum,
templo de quo per MoysendiGitur: Suscilabit DominusDeus
raque ornamenta tollere, el aliud manufactas imagi-
vobis, ipsum audietis (Deul. xnn, Aci. ui
nes non adorare; aliud urbicremis ignibus lempli prophelam et vn); quem etiam secundum apostolum advocatum
pulchritudinein mancipare, aliud imaginum adoralio- habemus apud Patrem (IJoan.ii), quem quotidie
nem vilare; aliud crudeliler sancta sanctorum di-
aliud colla deflectere iuhi- splfitalibus oculis intuemur, et cujus vatlciniis se-
ruere, prridenter picturis dule perdoce.mur : jsed Judoeorumexcidium et disper-
"bere. Denique quisquis nosse cupit de quo Psalmisla
siones ei clades et mortes gentis suse,nec rion etiam
dixerit: Qwtntu mulignatus est inimicus in sanctis
diruplionem templi, caereinoiiiarum abolitionem, a
tuis (Psal. XLVII),non solum libri Regum historiis et et a Dei cognitione recessionem deflenlium
urbis proplietia
Romanorum gestis perdocetur, quaepraeteritum et dicentium, Quoniam non est jam propheta el nos
Jesusalem et templi excidium narrant, sed etiam
non cognoscet umplius (Psal. LXXIV); quod etiam
ipsius David egregii prophetae valicinlo instruiltir,
per Osee prophetam prsediclum est -qui ait: Quia
qui futuras clades praefatseurbis et eversionem sa- diebus mullis sedibunt filii Israel sitte rege et sine
cratissimi illiiis1tempU per schema, quod prolepsis el sine sa zrificioet sine attari, et sine ephod,
fultira dicens : principe,
dicilur, qua'si prajterila' modulavit el sine seraphim (Osee mj. Qui cliam eorum ad fidem
venetunt in hmreditutem Q
Detts, gentes tuum, polluerunt conversionem quam circa fiiiem mundi fbre credi-
templum sanclum tuiim,,posuerunl Jerusalem velut mus, subsequenler adjunxit: Et posthmc tevertenlur
pomorum cus<odius,el csetcra (Psal. LXXIX);et in filii Isruel et qumrent DominumDeum smtm,êtDavid
psalmo, cujus liic versiculus esl, de quo nunc agi- regcm suum, el pavebunt ad Dominttmel ad bonutu
mus, dicit: Quanta malignalus est inimicus in sanctis ejtis in novissimodierum.
luis, et gloriuli sunl omnes qui te oderunt : in medio
tttrio tuo posuerunt signa sua signa, et non cognove- j CAPUT III.
runt lanquam in via supei sumnntm, tunquam in sylva Quomodojntelligehdum est, Domine, in civiiate tua
"iinaginem illorum ad niliilum rediges : qttod qui-
lignoritm secutibus exciderunljanuas ejtts, bipenne et dem capiiultim sicul et cwtera, illi aliler quam di-
asciu dejeceiunt ea; incenderunt 'tgni sanctuurium _'_!_.esl inleltigunt.
lunm, in lerra yolluerunt tabeinaculum noininis tui Chilas Dei figuraliter in sacris litleris interdum
(Psal. LVXIU) ; quod eliam in alio psalmo expressius aniina hominis, qtiaj a Deo iuhabitatur, dicentc Scri-
dicto dicit : Exterminavit eam aper de silva, et ___.- plura : Eubitabo in cis, et ilerum, Anima justi sedes
gularis ferus depastus esl eam. Sed ne quem moveat sapieniim (Psat. ~), accipitur; interdum prsesentis
quod non dixit, Quanla matignuti sunt inimici, sed temporis Ecclesia; quam fluminis inipetus lselificat,
Quanla malignatus est, advertal hoc per figuram Io- D ' et cui per prophetam dicilur : Si oblitus fitero tui,
cutionis dictuin fuisse, quse syllepsis nuncupatur, per Jerusalem, obliviscalur me dextera mea ( Psal.
quam et pro uno mulli ponunlur, ut inEvangelio, Et cxxxvi); pleiumque ccelestisJerusalem, qusepalriar-
latrones qui cum eo crucifixi erant hnproperabunt ei charum, propbelarum, apostolorum,marlyrtiin, con-
(Malth. xxvn); sive, Defuncti sunt enim qui qumre- fessorum vel cajleroruin fidelium agminibus constru-
bant animam pueri (Mutth.-xi); et pro multis unus, cla inteUigitur; de qua per Apostolum dicitur, Qum
ttt in Exodo legitur, Ora adDominum, ut uuferut a no- autem sursum esl Jerusalem, libera est, qumes't maler
bis serpenlem (Num. xxi); et in psalmo, Misit in eis omiiium nostntm, (Gal. iv); cui eliam per Isaiam
muscam caninam et comedit eos, et rana exterminamt prophetam aDominopollicetur, Non enimin occasum
eos (Psal. LXXVIII), Quod el si quis secundum mysti- tertium veniet sot, et luna tibi non deficietin mtetnttm
camintelligentiam sribtilius scrutetur, non incongrue leinpus (lsa. LX); quam etiahi Joanries in Apocalypsi
sanctam Ecclesiam advertet et malignanter in ea hse- vidisse se dicil descendentem de ccelo, ornatam mo-
reticos intelliget, qui eam semper pravis dogmatibus nilibus suis (Ap"oc.xxi); de cujus beatitudine pene
iufestare nituntur; verumtamen a nullo eorutn qtti" in. mnerabilia poterant dici, quse lmjus brevitatis
1069 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE.IMAG. — LIB. II. 1070
stylo non \alenl digeri. In hac civitate imagines im- A CAPUT IV.
piorum ad nihUum redigentur, quia illorum aspectus Quomodoinlelligendumeslquodpsullmgruphuscecinit,
divinis non polerit apparere conspeclibuS; sed sicut Misericordia elveritas obviaverunt sibi, juslitia et
polluerunl in se imaginem Domini in prsesentis vilse pax se complexse sunt (Psai. LXXXV) : quod te-
mere et adulatorie a Joanne presbytero et leguto
curriculo, ita in coelestiJerusalem illorum non appa- Orientulium in participutione venerubilis pupm
febit imago, qui aeterno quidem mancipabuntur in- Adrianiel Tarusiipulriurchmdicitur essecompletum.
cendio; de unibus alias per psahnistam dicitur : Et Misericordiamet verltatem sibi muluo obviasse»
homo cuminhonore essetnon inlellexit, comparatus est jusfitiam et pacem invicem se complexasfuisse Da-
jumentis insipientibus,el similis factus est illis (Psat. vid vatum luculenlissimus eleganter decantat: quod
XLIX),quia videUcet cum in tanlo honore esset quod tandem constat esse completum, cum post incatna-
ad imaginem et siinililudinem Dei conditus erat, non - tionem Domini duo Testamenta in unius compagem
inteUigendo,ad tantam labem \it:orum est devolutus, copulationis sunt adducta. Quoniam quanquam inter
ut non immerito jumentis irrationabilibus esset com- se diversa quodammodocernantur, udunumtamen
paratus. Adnihilum ergo impiorumimaginesredigun- biviumin Ghristo qui est pax noslra, qui fecit utra-
tur, quando se eis ipsa Yeritas Subtrahens ab ejus que unum, convenire noscuntur. In Novocnim mise-^
luce alienantur. nec simililudinem valent retinere, 3 ricordia est, in qua per graliam genus humanum
cujus beatitudinis expertes noscuntur usquequaque liberalur: in Yeleri verilas, ubilegis et prophetarum
manere. Propter dolositatis itaque eorum apposita" annunllatio continetur. Hsec autem duo sibi mutuo
eis in supeiioribus dixerat mala, quia Deus judex obviasse dicuntur, non ad contrarietatem exercen-
justus reddit unicuique secundum opera suu. Dixerat dam, sed ad gratiam promissseperfectionis implen*-"
eiiam eos dejecissecum allevarenlur, quia Deus su- dam; unum quippe constat faclum quod temporibus
perbis resistit, humilibus aulem dat graliam. Dixerat prbbatur esse divisum , et ut genus ipsum foederis
eos subito defecisse et periisse propter tniquitatem hymuidicus Davidevidenter exprimeret, hoc ipsum
suam veiul somnium exsurgenlis, quia sicut quibus- varia nominum iteratione geminavit, amplexu scili-
dam prajstigiis mortalium peclora in somnis eludun- cet quodam dilectionis duas res, id esl, justitiam et
tur, et optata qusequesubito se nactos fuisse gratu- pacem, in mutuain protinus venisse concordiam^-
laritur, cum aut desidefato quis potitur regno, aut quem_quidemversiculum elsecundum somatopoeian,
cupito sublimatur aliquis ministerio", aut, paupertate id est corporis atlributionem , per quem locutionis
fugata, aliquis subilo ditatur, aut optato aliquis frui- modum rebus incorporeis corpora tribuuntur , di-
tur conjugio, aut debilis aliquis amissos artus se reclum esse constat, et per metaphoran, id est, rerum
eepisse gratulatur, aut criminosus aliquis honorabi- C verborumque translationem, per quam plerumque
lem se gaudet, aut aliquis ignobilis nobUem, aut insi- a rebus animalibusad animaies, ab inanimalibus ad-
piens sapientem se putat, et subito amittlt evigilans inanimales; ab inanimalibus ad animales translatio
quod acquisierat dormiens, etpatefactis sedoietnon fit; quse duselocutionum figurseita inter se differunt,
videre oculis qusegaudebat \idere clausis: sic felicitas quodunarebusincorporeiscorpora,alteraetrebuscor-
impiorum quasiper somnium quodammodo videtur, poreismembra et motus, elincorporeisetmembra et
quia post modicum lempus non videbiiur; et sicut motuset formas tribuit. Hunc denique versiculum te-
evigilautes ea qusesubito per somnum acquisieratnl merarie et adulatorie Joannespresbyter in participa-
perdunt, sicmorientes ea, quse habefe videbantur, tione venerabilis papseAdriani, elTarasii Constanti-
ainiltunt: quoniam et illi prsestigiosa laetitiaquam nopolitaniepiscopiprotulit, qui iamen presbyter quan*
sternentes nacti sunt, in momento carent, el isti qttam episcopis in eadem synodo residentibus minor
\ana, et ut ita dixerim, fumea mundi gaudia diute- fueritlionore, non lamen legilur minor fuisse errore,
nere non \alent. Ob quoruin impietales quasi quaqui el si prsecedebant eum gradus suhlimitate, supe-
dam severitate accensus propheta suhjunxit : Do- rabanlur tamen ab eo multiloqua procacitate; nec
mine, in civituie tua imaginem illomm ad nihilum superari poluit a prselatissubjectusintemerariisloqua-
rediges (PsaL LXXIII),ut videlicel qui in se lui cha- D citatibus, qui subjectus a prselatissuperabaturponti-
racteris decus malis operibus inquinaverunt, illorurto ficalibus dignitatibus. Qui praeserlim duplex in hac
facies in tua civitate non videanlnr, in qua est selerna parte creditur patrasse deliquium , sive quia verba
felicltas, summa bealiludo, perpetuum gaudium; in niysterioruni arcanis plena ab Spiritu sancto prolata ad
cujus palatiis regnat rex, cujus regninon erit finis, res humanas infleclere nisus sit superstitiosa inlen-
cujus subsellia patriarcharum senalu jesplendent, lione adorandarum imaginum, she quia eadeni per-
cujus curia prophetarum rulilat cuneis, cujus moenia versa intentione excaecalusin adulationis miserabile
marlyrum numerosa militia exornantur, cujus portse corruerit vilium : quod vitium adulationis expavit
apostolicisdecoranlur coetibus, cujus platese redun- prophetarum iUe nobilissimtts, qui dixit: Corripiet
dant virgineis choris, -cujus domicilia eonfessoruni me justus in misericordiu etincrepabit me, oleum au-
plena sunt legionibus, quse non indiget sole, quia tem peccatoris non impinguet caput meum (*Psul-
Dominuslux ejus esl,per cujus omnes viGosAUeluia C\LI). Undebene etiam et alia Scriptura dicit: Me-
canUUur, lius est autem objurgaii a juslo quam a peccatore tau-
W71 B. CAROLIMAGNIOPP. FARS II. SECTIol II. 1072
dari; et iterum : Qui vos felicesdkunt, m errorem A & praeler Deum legimris, qtiia scriptum esl. Dominum
vos mitlunt; quoniam adulatores utilliciant laudant, Deum tuum udorabis, et ipsi soti servies
non ut ad seternam felicitatem provocent, quse qui- quomodo ergo adversus legem (Deut.vi) :
propheta praeeiperet,
dem felicilas nullo bono indiget. sub lege nutritus, et eruditus in lege? Non mediocris
CAPUT Y. igitur quaeslio, elijleo diligenlius consideremusquod
" sit scabellum. Lejjinius enim alibi: Cmtum mild
Quoa non ad udorutionemimaginum perlineat, ut illi
" dkiint, quod scripiumesl, Exaltate DomimimDeuin thronus, lerra autetn scabetlumpedum meorttm (Isa.
nostrum, et adorate scabellum pedum ejus, quo- LXVI).Sednecterraadorandanobis, quiacreatura est
niam sancius est (Psal. xcxix). Dei. Videamustamenan terramiUamdicatadorandam
Hoc psalmistse versiculo error qui ob adorandas propheta, quam Dominus Jesusin carnis assumptione
imagines adeo in quorumdam peetoribus inolevit, suscepit. Itaque per scabellum terra intelligilur, per
ut ad eum slatuendum synodos faciant, et ad eum terram autem carojChristi, quam hodieque in myste-
muniendum Scrjpturarum sanclaruni sibi tcstimo- riis adoramus, et quam apostoli in DominoJesu, ut
nia usurpare contendant, tueri se posse credil, cum supra diximus, adbrarunt. Neque enim dhisus Chri-
scabeilum pedum Domini adorandum audit; hac stus, sed unus; neque cum adorelur tanquam Dei
casside apicem corporis mtmitam habere arbit.a- B ° Filius, natus exvlrginenegabalur. Cumigitur inear-
lur, ne corusci ensis iilisionespersenliat; hac lorica nationis adorandum sit sacramentum, incarnatio au-
cseterum corpus munitum habere se pulat, iiepiiorum lem opus Spiritus sancti sit, sicut scriptum est; Spi-
ictibus susestabililatis jacturam incurrat; hocclypeo rilus sanctus supervenkt in te, et virtus Attissimi
tutelam se nactum esse credit, per quam spiculorum obumbrubitlibi: et quod nascetw ex ie sanctutnvo-
missilium volatus vulnificos non pertimcscat, sed ita cabilur Fiiius Dei (Luc. i): hoc etiam scabellum pe-
aut obcumbendo fatescet, aut delitescendo aufugiet dum Domini sanctus Augustinus diligenlissimus ex
bis inuniminibus exspoliatus, sicut his est incassum quisitor, corpus Domini, quod de Maria virgine sum-
et inutiliter abusus, et tantuni sentiet spiritalis gla- psit, scabellum divinltatis ejus asseruitsentiri debere,
dii per sanctos viros iUali rigorem , ut nec tenuem propier naluram humanitalis quam est dignatus as-
quidem sibi credat inesse vigorem. Nunquid quia sumere : quodulique ilU virtuti sic est subjectum at-
scabellum pedum Domini adorari prsecipilur a proque unilum, ut constet id omnibus creaturis esse ex-
pheta, ideo erit imaginumadoratiostatuenda ? Quseest celsius, sicut dicil Apostolus: Quod infirmum est
ergo sinulitudo scabelli pedum Domlni el materialium Dei, forliusest hominibus(1 Co:: 1). Et alibi de eo-
imaginum?aut quseconununicatioinenarrabUibusDei ,-, dem mediatore Dei et hominumhomine Christo Jesu
operibus et iniaginibus a quibuslibet conditis artifi- Apostolusdicit: Propter quod Deus exaltavit illutn et
cibus? aul quse societas tam excellenti lamque praj- donavitilti nomeni quod est super omne nomen, ul
ciaro' mysterio et figuris insensatis buniano patratis injiomine J#su omne genu fleclatur cmieslium,lerre-
ingenio? aut ubi institutum est ut imagines adoren- striumetinfernorum(PhUip. n).Per pedum igitur Do-
lur, sicut institutum ut scabellum pedum Domini njini magnifieentiaimin hoc versiculo stabililas divK
adoretur? Non enim ait David • Adorate imagines nitatis, quae scmpefin nalurae suajomuipotentigloria,
quorumdam sanctorum, sicut ait, Adorate scabettum tanquam pedum indefessa firmitas perseverat, intel-
pedumDomint; sednecDominusait: Operamanuum iigitur. Possunt eliam tropologice pedes Domini ex-
honiinum sedes mea sunt, imagines autem scabellum trema lemporum, quando Dominus mcarnari digna-
tus est, designari; i unde et Joannes evangelista di-
pedum eorum; sed ait: Cmlutnmihi sedes esl, terru
ctuiemscabelhunpedum meorum (Isa. LXVI,Acl. \n). cit: Filioli, novissima hora est (1 Joan. n). Paulus
Audi igilur dementissime vel potius insanissime er- quoque apostolus dicit: Cum venissetpleniludolem-
ror, audi incomparabilis dementia , audi ridiculosa porum, misil Deus Wiliumsuum natum ex muliere, fa-
segnities, audi beatum Ambrosium docentem quid clum sub tege (Galul. iv). Nblandum sane quia non
sit scabelluni pedum Domini, aut quoinodo adoran- j> dixit: Qjoniam sanclum est, sed quonium suncius
dumsit.'Ait enim : s AdoraveruntapostoliDominum, est (Psal. xcix), scilicet ut corpus Dominia divini-
quia detulerunt fidei testimonium, acceperunl fidei laie non discernafur, salva utriusque naturoaproprie-
lnagisterium; adoraveruntetangeli dequibusscriptum tate,.sed ad unatri personam referatur. Unde dicit.
est: Et adorenl eumomnesangeliejus. Adorant autetn Evangelium : Verbumcaro factum est, et habitavithi
non solum dhinitatem ejus, sed etiam scabellum nobis (Joan. i). H;cc de scabellopedum Domini bre-
pedum ejus, quoniam sanclus est. » Etpost pauca': viter proniulgala sufficianl: nune ad csetera trans-
«Sedne forte propositum aliquos prseterfugere videa- eamus.
lur exemplum, qua ralione ad inearnalionis Domi- CAPUT YI..
niese sacrainentum speclare videatur, quod ail pro- Quod nec de eo imaginumadoratioastrui
Et scubellum possit,ut illi
pheta, adorale pedum ejus, considere- pulunt, quod scnplum -esl,Adorate in monte san-
mus. Non enim ex usu hominum sestimare debemus cto ejus. I
!
scabellum; neque enim corporalisDeus, aut non im- Sed nec in eo quoque imaginum adpratio astrui
mensus, ut tanquam fulcrum pedibus ejus scabellum potest, ut illi fatentur, quod per eumdem sanctum
subjeclum putemus; neque s lorandum qttidquam prophetam, Adoi-atein monte sancto ejus (Psal.
(073 LIBRI CAROLISL — CAPIT. DE IMAp. — LIB. II. 1071
<cix), cantalur, cum scilicet non montem, sed in A versis maeerat, secundis eos denuo diuturnitate tenr
•uonte sancto adorandum Dominum , idem sanctus poris interrupta sublevat, qualiter eorum innocentia
vir harmonica niodulatione decantet. Qui et si mon- inconvulsa permaneat.
tem adorandum prasciperet, non idcirco imaginum CAPUT VIII.
idoratio, sed DominiJesu Christi a -sanis mentibus Quod non propter illos qui imaginum adorutionem
iutelligeretur, qui est mons cunctis monlibus subli- spemunt ,-ut illi detirant, perprophetam dkutur,
Declinanles ad obligationem adducet Dominus
mior, cujus^videlicet adtiludoet virtus omnium san- cum operanlibus iniqttitatem (Psal. cxxv)
ctorum altitudinibus et virtutibus eminet; de quo Ideo namque bunc versiculum singillatim nobis in
per Isaiam prophetam dicitur : Et erit in novissimis nostro opere ponere libuit, quia etsi est cuin supe-
diebus prmparatus tnons domus Domini in verlice riore in nnius psalmi lextu, distat tamen ab eo in
montiutn, et elevabitursuper coiies, et fiuent ad eum sensu; et quanquam ad uiitim errorein aslruendum
mnnes genies, et ibunt populi multi (Isa. n). Dicatur ab iilis sil prolatus, dlverso tamcn loco 111saepeme-
ergo, Adorate in monte sancto ejus (Psal. xcix) , Eiorataj synodi leclione hunc constat esse positum.
quia videlicet,non hic monlem, sed in monte sancto Declinanles igitur ad obligationem non illi credendi
Dominum propheta prseeipil~adorare, quod ad mon- sttnl qui imaginum superstiliosam conlemnunt ad-
tem, Sion qui est Ecclesia, referri posse nbn dubium oralionem, se"dqui antiqui hoslis retinaculis irrclifi
est, quaeest mons montium, et sancta sanctorum, proni sunt ad iniquitatem, quauloque amplius pec-
cujusipse habitator est Ghristus. Unde bene sanctum care noscuntur, lanto nimirum slrictius diabolicis
-Bominuniin sancto monte praecipitadoraudum, quo- nectuntur. Unde profecto per quemdam sa-
spiris
niani-sicut laus ejus non convenit ori pravo, ita ncc;
pientem dicitur : Funibus peccatorum suorum unus-
£jus culturseloci potest congruere turpiludo._Adora- quisque conslringitur (Prov. v); de qua etiam obliga-
inus igitur in monte sanclo ejus, uou imagines vel "lione sanctus propheta Isaias dicit: Vm qui -truhitit
quasdam superstitiosasres",sedeumdemDominumqui1 iniquitutem in funkulis vanilalis, ef_quasi vinculum
ilUusniontis caput est, et ut eumdem montem ac- Eos itaque qui ad liant
plaustri peccatum (Isa. v)!
quireret, non'solum riasci,--sedmori dignatus est; de; "obllgationemdeclinant, adducet Dominus cum ope-
quo per prophetam dicitur • Adduxit eosin montem' rantibus iniquitatem, quia videlicet cum quibus in
sanciificalionissum , montem hunc quem acquisivit hoc peccaut sseculo,cum his damnabuntur in futuro,
dextera ejus (Psal. LXXVIII);et de quo per legislato- et ad eum
rem dicitur : lntrodttc et planta eosin monte hmredi- ignetn qui auctori criminum et angelis
" ejus praeparatus est, ibunt, chjus in hoc sseculore-
talis tum, in prmpurata habitatione lua quam prmpa- linaculorum
r obligationem rumpcre neglexerunt. A
raslitibi, Domine; sanctuarium4uum, Domine,quod cujus obligalione iUe nos liberos efficiat,
manus Domine in qui nos iu
pimparaverunt tum, , qui reguas libertatem redemit, et nobis sedenlibus in lenebris
xlernum et in smculumsmcuiiet udhuc"(Exod. xv). suaj claritatis lucem magnam oslendit, sivo habitan
CAPUT YH. tibus in regione umbrse morlis ipse lux vera exor-
Quodnon, ut illi gloriantur , proptei illos dictum est[ tus est, atque idem ejus severissimce damnatiouis
qui imugines adorant, Quoniam non derelinquett nos reddat expertes, qui suse clarissimaefidci spei-
Dominus \irgam peccatorum super sortem justo- que et eharilatis fecit esse sequaces.
rum, ul non extendant justi ad iniquitatem nia-
nus suas (Psal. cxxv). CAPUT IX.
Non mirandum esl si fallantur in minimis, quii Quod non ab'eo quod Suiomondiciturin lenvplofe-
faUuntur in magnis, nec in eo amplius iUorum error cisse boves et ieones, imaginum udorutio firmuri
possi', ut illi soinniant qui in earum adoralionem
admirandus est, quod ideo se justos, quia iinagines5 anhelant.
adorant, esse gloriantur, nos aulem qui eas adorareJ Salomon in lemplo boves et leones legitur condi
contemnimus, peccalores fateantur, cum ob illarumi ctisse, quorum conditione nos qui secundum Aposto-
-aniorernet Scripturarum dhinarurnpuritaleniviolare j lum legem spiritalem esse scimus, quibusdam my-
conentur, et potissimum suaefidei emolumentumini steriorum arcanis instruimur, illi vero qui imaginum
his esse arbilrentur, et eos qui sprelis his siveeaete- adorationem diligunt suae vecordise vanitatem fir-
ris hujuscemodivanitalibus soli Deo serviunt eum- mare moliunlur; nos mysticis sensibus perdocemur,
quecolentes adorant, anathematizareobstinata mentej ilii in sui erroris magnitudinefirmanlur ; nos admo
nitantur. Quomodoergo hujus versiculi textus , nonI niti per umbram indagamus veritatem, illi decepti
ad eamdemreni pertlneat, ob quam ab iUis prolatus5 per rem bene gestam ad rem non gerendam sumiiiit
est, qualiterve eorum sensui reluctari credatur.,, auctorilatem. Cur ergo eos Davidica proles, cttr
quantisve ab eorum opinatione distet indiciis, nonI Israelitice rex, cur sapientium sapientissime fecisli?
solum simplicibuslectoribus , sed eliam idiotis pa- Feci, inquam, eos, non ut adorari deberent, sed ut
tet; quippe qui postposifisaenigmaticissive allego- qusedam mystica significarenl; non ut errori fave-
ricis involuGiisaperle demonstrel, quod non diu per- rent, sed ut mysteriorum arcana monsirarent; non
tfriltal Dominusflagellari juslos ab impiis, ne in dc- ut offendiculum csecis menlibus essent, sed ut ma-
sperationis labem corruant diutinis addicli flagellis,, gnum quiddam subtilia subtiliter scrutantibus in-
sed si ad teriipusad probationem quibusdam eos ad nuerent. Cui si icleo succenseri debel, quia per ea
1075 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIQ II. LG76
quae a me beue gesta sunt, a pravis pravum exem- A 1 conspectusto (III Beg. x\n); ne iit deillis quos per
plum sumilur, legislalori nihilominus succensendum prophetam denolat dicens : Verlerunt tertja ad me-et
est, qui rem quidem multorum visibus necessariam, non faciem (Jeretn. n). Hortatur etiam ut vox ejus
in eremo exaltavit, qua prava hominum voluntas sonet in auribus illius, qtriaparatus esl ad exaudien-
prave postmoduin ufcbatur." Non igitur nos eifigies dum sanctos suos,jPsalmista attestante qui ait: Cla-
ob memoriam rerum gestarum el venustatem condi- muveiunt jusli-et Dominus exuudivit eos, el ex olnni-
tas basilicarum quodammodo abdicamus, cum per bus tribulalionibuseorum liberavit eos (PsaL xxxiv).
Moj sen 'et Salomonem, quanquam in typicis figuris, Yocem ejus dulcem el faciem dicif esse decoram,
eas faclas fuisse sciamus, sed earum insolentissimam quia orationes sanctorum semper Deo acceptsesunt,
vel potius superstitiosissimam adoralionem cohibe- eorumque grala praesentia qui de Christi lumine ac-
mus , quain neque per patriarchas, neque per pro- ceperunt, ut in decore juslitiae permanerent. Esto,
phetas, a neque per apostolos, neque per apostoli- convenit ul ad imaginum visionem aplari pbssit hic
-cos sir-os-uspiam institutam esse repererimus. Sed versiculus, Ostendemihi jucietn luam (Cant. n), sive "
ut ad propqsila redeamus, Salomon in lemplo boves facies tua speciosa, quid de voce dici poterit, quam
et lcones fecit, quia et Chrislus in Ecclesia aposto- et suavem propheta decantat, el audilam sibi lieri
los eorumque successores conslituit, qui, juxta beati Bhortalur? Quae utique si anima "non vegetantur,
Gregorii sententiam , « bene agentibus per humilita- multo minus voce fruunlur ; et si voce non fruun-
tem sunt socii contra delinqueniium vitia, per ze- tur, mullo minus vocis suavitale potiuntur ; si igitur
luni juslitise erecti, quatenus et istos mansuetudo unima non vegetantur, nec vocis dulcedine poliun-
bbvis sustentet, et illos feritas leonis stimulet. i Quod tur. Unde liquido patet, ut sicut in caeteris ex hoe.
utrumque pastoris Ecclesise exemplo colligi potest, negotio assertionibus illorum ad rem non pertinentia
qui et Cornelium humilitate utentem blandis allo- dicta frustrantur, ita etiam-el in hac,parte frustren-
quiis delinivit, et contra Ananiam et Sapphiram frau- tur, prsesertim cum nec de earum faciei visione re-
duL»nteragentes se vehementer erexil. Sancti igitur cte dici possjt, Ostendemihi faciem tuam, neque de
viri aliquando mansuetudinem bouro, aliquando fe- earum voce qua pforsus carent, El auditatnfac tnilii
rocitatem habent leonum quia et virgam tenent qtta vocemtuam, ijuoninm vox tuu suavis est, et facics lua
fortes iortiler regant, et baculum quo infirmorum, speciosa..
debilitales sustentent. CAPUT XI.
Quomodoinlelligendum est quod per Isaiam prophe-
CAPUT X. lam scribitur, Erit altare Domini in medio lerra»
Qiomodo intetligendumest, quod in Canticis cuntico- G jEgypli (Isa. x| : quod capitulum itli slolide et tni-
rum sciibitur, Oslende mihi faciem tuam, et audi- nus docle ad imuginum adorationem referre nitun-
lam fac mihi vocem tuam, quoniam vox tua suavis'. lur.
est mihi, et facies tua speciosa (Cant. n); quod\ Hancprophetiarii Josephus in Onia sacerdole qui
quidem capitulum illi impudentissimead imaginum' profugus in iEgjqHuni plurjmis Judseorum vallatus
visionemprolulerunt. catervis descendit, altarequeibiettemplum-constru-
Facies Ecclesise quam Christus hlandis nominumi xit, impletam fuisse narrat; nos vero qui ea quae de
varietalibus alloquitur, modo eam columbam, modoi Christi advenlu el vocatione gentium prophetata sunt,
formosam, modo amicam vocans ; quam surgere, idl non ut futura autumamus, sed ut prseterita devota
esl, credere, properare, in operibus bonis excre- mente tenenius et credimus , non hanc propheliam
scere, venire, ad seternam remunerationem aecederes -completam fuisse sentimus per Oniam sacerdolem,
jnbet, noncorporalis, sed spiritalis est, quia«t cselerat sed per Cbristum Dominum, Dei et hominum media-
quse de ea in iisdem Canticis canticorum scribuntur,, - torem. Qui videlicet fidem in hoc mundo, qui ple-
noncarnalitersedspiritaUter inteUigendasunt.Nam sii rumque JEgypli nomine designatur, constituit, in
hic versieulus cuidam corporali rei accommodari pO- cujus soliditate a fidelibus oralionum sacrificia et
test, ut illi somniant, qiii hunc ad imaginumvisionemt j) sanctorum meritprum Ubamina Domino, lilantur^
prolulerunt, ergo et omnia quse de sponsse Christii juxla cujus terminum titulum posuit, id est, Evan-
Ecclesiae membris scribuntur, corporalia credendai gelium sive aposlolicam doctrinam, quibus menles
sunt; et si haec omnia non membris visibilibus, sed1 fideUumad peragenda bona operainformantur, Quod
virtutibus conveniunt invisibilibus, ergo et facies5 vero subjungit: Et erit in signutn et in tcstimonium
ejus, virtus potius invisibilis quam cujusdam debett Domino exercituum in terra /Egypli (Isa. xix), si-
intelligi visus imaginis. Facies itaque Ecclesiaj cogni- gnumet testimoniumDominicsevolult passionis mj'-
lio virtulum ejus est, cujus pulchtitudinis venustate' sterium intclligi, Tunchi qui crediderint concurrenti-
ab sponso diligitur, cui bcne per prophetamdicitur, , bus JEgyptiis conira JEgyptios, ei pugnante niro con
Quonium concupivilrex speciemtuam. Hortatur ergo) trd fratrem saum, et civitate conlra civitatem ditni-
Christus Ecclesiam, ut faciem suam ei ostendat, id1 cunte, cum persc culionis scilicet lempus ingruerit,
cst, ut semper eum contempletur fide et operibus,, implorabunt Domtnimiserkordiam, stalimquesalvgtor
tit cum Elia dicere possit: Vipit Dominus, in cujuss adveniet, id est Jesus (hoc enim in lingua nostra
~
Nequeper apostolkos vitos uspiam instiiutam csse icpeieiiin. Emeniator faciebat, leperimus, Malim,
levererimus l
'
1077 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. II". 1078
ab et " GAP.UTXIII.
sonat), el cognosceturDominus Mgyptiis, cogno- }
A
scent eum sive persecutores qui fuerunt superati, De eo quod ad suum errorem conjirmundum dicunt
sive credentes pracsenti auxilio liberati. Cum igitur beatum Sitvestrem Romunm urbis unlistitem apo-
slolorum imagines Conslanlhtoimperatori detulisse,
iste sitsensus prophetici sermonis,"el hic sit intelle- cum tamen eas non legatur adorare jussisse.
ctus tituU et altaris, quis hunc ad imaginum adora- Saepein hoc nostro speciali de imaginibus opere
tionem asseverandamproferat, nisi quem susevecor- faferi cogimtir quod illaenon haberi sed adorari a
disecaligo excsecat? quisve per propheticum bene ab nobis inhibeantur, nec illarum in ornamentis basili-
Spiritu sancto prolatum sermonem suum audeat carum et memoria rerum gestarum conslilularum
astruere niti errorem, nisi queni erroris magnitndo fugienda sit visio, sed insolentissimavel potius su-
suum usquequaque fecerit esse sequacem? Quomodo perstitiosissima exsecranda sit adoratio. Unde sicut
ergo quoddam vel leve quidem ex his sancti proin caeterisita et in hoc exemplo assertio frustrabitur,
phetae verbis adminieulum poterit sumere imaginum qui suum errorem in adoratione imaginum enitentem
adoratio, cum constet ea non uthistorialiter in quo- in eo fulcire conentur quod SilvesterRonunse Eccle-
dam altari sive tiiulo complerentur, sed ut spirila- sise prxsul Conslantino imperalori apostolorum ima-
liter in Chrisli fide et evangelio a fidelibus haberen- detulisse legitur. Detulit ergo eas iUi ad viden-
I gines
tur, dicta fuisse? Quse tamen etsi de corporali altari dum, non'ad adorandum; delulil non ul adorare,
sive "titulo historialiter dicta fuissent, non idcirco quem a simulacrorum cullu abstrahere et ad solius
imaginumpoterat astrui adoratio , cum scilicet iUa Dei adorationem convblare hortabatur, compellerct,
non adoranda fore, sed fore tantummodo propheta sed ut idem imperator quos in somnis viderat, eorum
prsedixerit. Aliud enim est erit, aliud adorabitur; vultus in picturse fucis cognosceret. Detulit, non ut
aliud altare Domini, aliud cujuslibel imago; aliud ab idolorum cultura fugienlemimaginum adorationi
lilulus juxla terminos, aiiud simililudoin quibuslibet cedere infbrmaret, et ab hostili gladio liberatum in-
hiateriis. Non ergo ait: Erit tempus quando nulltts testini cnsis rigore perimeret, sed ut per res notas
nisi imaginum adorator Deo placebit; nec ait: Tan- ad resignotas ejus mentem exlolleret, nt quos non
tus imaginum cultus inolescet, ut quisquis eas non poterat mentis oculo «ernere, nec dum gcntililalis
adora\erit, neque thure et luminaribus slve quibus- maculis exutus , spiritalibus miraculis cerneret, ni-
"dam primitiis honoraveril, anatliemate dignus erit, mirum eorum imagines corporalibus conJitas instiu-
sed ait: Ei it altare Domini in medio terrm JEgypli, mentis, Has igilur ei et si adorare jussissetj ctim ta-
et titulus juxla terminum ejus Domini, eritque in men non jusserit, ideo fortassis juberet, ut eum qui
'signumet in tesiimonium Dominoexerciluumin terra r' visibilium cultor erat per visibiiia ad invisibiliapro-
JEgypti; ac si patenter diceret: Erit fides iu mundo vocaret,-non ut.nos de invisibilibusad visibilia revo-
elEvangelii praedicatio,, per quam Dominicaepas- caret: nec ideo nobis qui ad percipiendum solidum
sionis et nostrse redemptionis manifestatio declara- cibum vires accepimus, a ad lacteam escam lacleri-
"bitur. tium more infantium redeundum esset, si iUicui nec-
CAPUT XII. dum per Hdei teneritudinem solidus tibus impertiri
ad- polerat, sine dolo lac concupiscendum(I Pet. n) da-
Absurdissime et incaute contra eos qui imagines
orare contemnunt,abhis qui eas aaorant, prolatum retur in quo cresceret. Unde et Apostolus novellse
testimoniumsancti Evungetii; Nemo accendit lu- Ecclesiseex circumcisione et gentilitate venienli, spi-
eernam et ponil eam sub modio (Matth. v, Marc. ritalis lactis et olerum cibum dabat, id est, faciliora
iv, Luc. xi). ad intelligendum documenta et leviora ad explendurn
0 res inconsequenset risu digna , quod qusedasi prsecepta, quibus carnales mentes quasi In -quadam
neseio quo sensuin ejusdemvanilalis Ieclione de no- infanlise teneriludine enutjitae ad percipiendum-spi-
bis qui imaginum adorationem spernimus, scribun- ritalium arcanorum cibum capaces efllcerenlur. Li-
tur, ex his quseDominus discipulos ad prsedicanduBi bro igitur Actuum beali Silvestri, ubi de imaginibus
mitteiis, instituit ut magnam haberent fiduciam prse-. -QConstantino imperalori delatis scribitur, ideo obniti
dicandi, et ne persequentium terrore exterriti deli- potest, quia quanquam a pluribus catholicis legalur,
tescerent et sinriles essent lucernse sub modio, sed non lamen ad ea quse in qusestionem veniunt aflir-
omni metu postposito totis liberlatis insignibus se, manda plene idoneus"perhibetur; quod in libro beati
proderent, et quod audierant in eubiculis in tectisi Gelasii Romanaeurbis antistitis qui inscribitur, De-
prsedicarent. IUiergo lucernam suam, id est, imagi- cretalis de recipiendis sive de non recipiendiscodici-
num culluram adorando.in suaefidei fastigioponant^ bus (Disl. 15,"c. 3), apertius demonstralur.
nos vero si quis nobis scienliaesplendor est, in Chri- CAPUT XIY.
sto, qui est lucis origo, conlocemus, quatenus nobis- Quod non ita intelligenda sit sententia beati Atkanasii
cum in sanctseEcclesiaedomo nianehlibus, et verbi Alexandrinm urbis episcopi, ut illi eam intelligen-
dam putant, qui hanc ad adorationem imaginum
et exempli splendorem exhibere valeamus. ttccommodarenituntur.
Sentenlia nempe beati Athanasii Aiexandrinaeur-
11Ad lacteam escam laclanlium more infanttum. grammalicos :
Correximus lactentium,ex usu el consuetudineLatini Lacteo,lacsugo; facto,lac,prrebeonalo.
sermonis, de qua sunt versus scholaslici apud velercs Infansdumlaciet, liuucnutri^ sedulalaotat.
-1079 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II.1 SECTIO II. 10SO
!)is episcopi, quam illi-inconsequenter, sicut et csetera A
j Dei cmcemque veneramur, dividimus eum ?»Istive-
divinarum Scriplurarum teslimonia, ad suum erro- ro ex hac sententia imaginum adoratiouem astruere
rem aslruendum protulerunt, prorsus huic rei ex- nitentes dixerunt": «Nunquid ne quahdo et deilatem
tranea esse detegitur, cum nonin ca-qusedam cujus- ct carnem ejus adoramus, dividinius Christum ? aut
Ubet imaginum adoralionis \el tenuiter mentio fiat, quando in ipso elDeiimaginem et crucem adoramus
sed ad comparalionem rei de qua sermo fiebat fas- dhidimus etim ? J per imaginem seilicet Dei quaj
sus sit imagines in eadem materia atque elementp Christus est, el per crucem ejus, quae in hoc loco
recuperanposse, dicens: « Sieutea quse scribitur in propter morlalitatem camis ejusposita est, imaginuni
Ilgnis fofma abolita cxlerioribus sordibus, iterum introdttcere ctipientes obstinata mente adorationeni.
necesse est in idipsum recuperari alque uniri his cu- '
est forma ut innovari in eadem pAPUT XYL,
jus , possit hnago, Quod non pro maleriatibus hnaginibus, tit illi amnt,
inateria atque elemento: per ejus enim formam et beutus Augttstiniisdixerit, Quid estimagoDei, nisi
ipsa materia ubi et conscribitur, non dqieitur, sed vultus Dei in qtio siguatus est populus Dei ?
in ea ipsa configuralur. J Dicant ergo quod eis ad- Deum nenio vidit unquam (Joun. IV), ait Joannes
ininiculum hsee sententia prsebeat, dicant ubi ima- apostolus, nisi unigenitus Filius, qui est in sinu Pa-
gines adorare percenseat, et cumjioc asseverare ne- **tris (Joan. i); efc Moysi eadem summa majestas
quiverint, reslat ut ita a sanis menlibys intelligalur dixit: Non enitn 'videbit me homo et vivere potest
sicut a venerabili viro prolata esl, (Exod. xxxm); qul si invisibilis est, imo quia invisi-
CAPUT XV. bilss esf, necesse est ut incorporeus sit; et si incorpo-
Quod maie aa suum errorem astruendum sentenliam reus est, necesse est ut cprporaliler pipgi non possit:
begti Ambrosii Mediolanensis urbis episcopi,quain igitur si invisibilis est et incorporeus, prorsus corpo-
ex libro tertio capitulo nono esse mentiuntur, usur- ralibus materiis
pingi rionpotest. Unde sollicitius no-
pent, qui per eam imaginum adorationem firmare bis
cupiunt. quserendum esi quid sil imago Dei, quldve vultus
Facillime namque sanctorum prsedicatorum sen- ejus, in quo signaius est populus Dei. Interrogemus
lenfias criminari audebunt qui divinoe legis et pro- ergo egregium praedicatorem, forsitan ab eo docli
phetarum oracula criminari non meluunt, uec formi- nosse valebimus quid sit imago Dei. Dic, Yas eleclio-
dabunt, ob sui erroris materiam stabiliendam, junio- nis, dic, doctor gentium, quid sitimago Dei. Gratias,
rum documentis quamdam inferre vioientiam qui inquam, agentes Deo Patri, qui dignos fecit nos in
seniorum doclrinis imo senioribus non formidant partein sorlis, sanctornm in lutnine, qui eripuit nos de
inferre injuriam. Beati igitur Ambrosii Mediolanen- potestate tenebrarum, et translulit in regnum Fitii di-
sis Ecclesjae saccrdolis sententiam ut iUorum errori lectionis sum, in quo habemus redemptionemin remis-
faveret, ordine, sensu verbisque turbasse perhiben- sionem peccatorum, qui est imago Dei invisibilis
tur. Ordine scilicel, quia non in libro terlio, capi- (Coloss.i). Dixide iniagine, dieoetiam de figura. Novis-
tulo nono, ul illi somniant, sed in libro nono exa- simis diebus islis locutus est nobisDeus in Filio quem
rata reperitur. Sensu, quia cum Ule dixerit -. constituii hmredemuniversorum per quem fectl et sm-
«Nunquid cum et divinitalem" ejus adoramus*et culu, qui esl splenaot glorim el figuru substanlim ejus,
cai-nem, Christum dividimus ? i IUi dixerunl:' Nun- portansque omnia verboveiitatis sum (Hebr. i). Eece,
quid rie cum et deitalem et carnem ejus adoramus, Paulo apostolo docjnte, didicimus Christum esseima-
dividimus Chiistum ? J Quse quidem partiouia sub- ginem Dei, et illi hortantur-materiales imagines
junctivoe conjunctionis ne tanlam huic sententiaes hanc inteUigere debere. Iste dicit eumdem FiUum qui
permulati sensus ingent jacluram, ut eam prorsusi est unius 'cum Patre substantise imaginem esse Dei
confiteri compellat quod iUa negare contendit. Yer- et splendorem gloriaj et figuram substantiaj esjus, et
bis, quod in sequenti commate, ubi ille posuit vene- illi dicunt opificuiriindusfria praeparatas figuras ima-
rarnur, illi advramus posuisse deteguntur; et utt ginem esse Dei. 0 exsecrabilis errorl o impudens
apertius noslrse disputationis sehsus pateat, qualiter Q dementia ! o impfovida vecordia 1 tanto imaginum
hoec sententia ab illustri \iro et eloquentise co- amore exaestuans, ut ea quse de unigenito Dei Filio
thurnis cum spirilali sensu compto prolata, qualiterves dicta sunt, materialibus figuris conferre non eru-
ab lllis falsata sil, singillatim ponanuts. Ille enim uti bescas. Dieat etiam sanctissimus Augustinus quid sit
in duarum naturarum proprielalibus unam Dominii imago Dei, qui ab iilis hanc materialem existere di-
Terique hominis personam asseveraret, ait: « Nun- xisse ciiniinalur. Ait enim : «In Deo condilio tempo-
videri Deus in tem-
quid cum et divinilalem ejus adoramus ct carnem,, ris vacat: non enim potest recte
Christum dividimus ? Nunquid cum in eo imaginemi pore generasse Fiiium per quem condidit tempora :
- a Nnnquid ne quando et divinitatem et camem ejus manitalein non rfefugerunt interpretari. Synodus
adorumus, dividimusChnstum? Ex aclione 7 synodi Niccenanam Ambrosii yerba videtur Grajce (videtur, in-
Nicsenaen pseudoseplimse, et Adriani papse Capitu- quam, non riisi Latinam versionem habemus)
ut cor-
lari, restitnimus deiiulem et caynem. Ambrosius di- Bsoznrav.'Ao-Kpy«reddidisse.Quod imperalor hanc
vinitulem et carneni vPcatdhinarn ethumanamChristi ruptelam repreheridit. Ego puto interpretis
natufam, id est,' Qzibftnv.vtvXcaftpaTzzwxn-u., si po- culpam csse, qui synodum illam ex Graepo sermone
sterior vox ferri posset, pro qua Patres solenl nipy.a jn'L_atinum -conlulii.
cpoi apostolis hebraizantibus dicere : sed Laiini ku-
1081 ' LIBRI CAROLINL — CAPIT. DE IMAG. — LIB. II 1082
consequens autem est ut non solum imagoejus sit, A mo,' tamen vane conlttrbatur (Psalm. .xxxix); et si
quia de illo _est, et similitudo, quia imago est, sed hanc in lotum intemeratam conservassemus, nequa-
eliam sequalitas tanta ut nec lemporis intervallum quam Apostolus diceret : Refoimamini in novitutc
iinpedimentoît.» Dic itaque eliam tu, sanctissime mentis veslrm(Rom. xn); et iUud : In eamdemimagi-
Ambrosi, quid de hac imagine sentire te constet. nem transformamur a claritute in claritatem (II
Defende beatum Augustinum per te favente Deo ad Cor. ui).
fidei rudimenta conversum, quem vides nunc ab ima- ."T.APUT XYH.
ginuin adoratoribus infauste criminatum. Prsebe ei Qugd Gregorii Nysseni episcopi,ex quo illi ad suum
' enorem asttuendum lestimonia trahunt et vita
adminiculum, ut exuatur tanfi criminis mole qui nobis et prmdicalio sit incognita.
quondam per te exutus est hserefici dogmatis errore. Quid in hac parle nobis observandum sit, apo-
c Prophetse, inquam, dicunt Christum qui est imago stoli a Pauli monilis
perdocemur, qui ait: Probote
Patris intisibilis et figura substautioB ejus, tpiod
spiritus an ex Deo sinl; et iterum : Noli credere
ipse sit splendor lucis seternse,etspeculum sine macu- omni spititui, ~sed proba mentem (I Joan. iv, in
la Dei majestafis, et imago bonitatis illius.» Hoc ergo
pr.); nam dum, ut prsefati sumus, Gregorii Nys-
modo cum prophetis et,apostolis Augustino meo, seni episcopi et vita nobis et pi\edicalio sit ignota,
imo vero Dei cultori, tutelam conferre curabo. Yide R (eslimonia quse de ejus opusculis proferuntur ad
quanta dicanfur : splendor, quod clarilas paternae lu- res dubias confifmandas, minus cernuntur esse ido-
cis iuFilio sit; speculum sine macula, quod Paler nea : unde ejus doclrina nec a nobis est insigni
in Filio; imago bqnhalis, quod non corpus in cor- laude
prseferenda, nec admodum reprehendenda, sed
pore, sed virtus in Filio tola cernatur. imago docel illius dogmale cum cseterorum dogmalibus quos
nos esse dissimiles, character expressum esse signi-
ignoramus poslposito, restat ut post prophelicas et
ficat, splendor signat seterntim. Imago itaque non cvangelicas sive apostolicas scripturas iliustrium
vultus estcorporalis, non fucis composita, non ceris, etiam Latinorum doctorum quorum npbis et vita et
sed simplex de Deo, egressa de Patre, expressa de prsedicatio innotuit, sive Graecorum qui et catholici
fonte : per hanc imaginem Philippo Patrem Dominus fuerunt et a catholicis aeque in nostram linguam
monslravit, dicens, Philippe, qui me videt, videt et translati sunt, lantum dogmatibus contenti simus.
Pulrem : et quomodo lu dicis, Ostendenobis Patrsm ? CAPUT XYIII.
Non credis qttia ego hi Palre et Pater in me est. Vi- non ad adoraltonem perlineat testi-
diteritm in imdgine Pulrem qui vidit in Filio (Joan, Quodmonium quod de sexta hnaginum synodoproluierunt.
xrv). Yidc quam imaginem dicat: imago veritas est, rr Texlus sane testimonii quod de sexta synodo m
imago ista justilia est, imago ista Dei virtus est; eadcm nugarum agglomeratione, quaj pro adorandis
non mula, quia verbum est; non insensibilis,- quia imaginibus scripta est, taxasse perbibentur, talis
sapientia est; non inanis, quia virtus est; non esl: « In quibusdam \eiierabilium imaginis pictursc
vaeua, quia vita est; non mortua, quia resurreclio agnus digito prsecursoris monstratus designatur,
est. Yides ergo quia dunrimago dicitur, Patrem si-
quod in signum relictus est gratise, verum nobis
gnificat esse, cujus imago sit Filius, quia nemo po- -per legem prsemonstrans agnum, Christum Domi-
test ipse sibi imago sua esse. Quoniam igitur imaginum nostrum. » Qui tamen quanquam uon ita ab
nem Dei non maleriales imagines, ut illi garriunl, illis
prolattts sit sicut in eadem synodo habetur,
sed Dei Filium sanclorum Patrum sententiis appro- nec sic quidem ut-ab illis usurpattts est, cujusdam
bayimus, restat ut qualiter in eo signati simus brevi- imaginum adoralionis quamdam fecisse dignoscitur
ter explicemus. Signali itaque sumus in eo, quando mentionem; sed cum penenuUum habeat lalinseinte-
secundum Apostolum in morte ejus baptizati sacio-
gritatis vigorem, sensuque sit tepidus verbisque ille-
sancli unguinis liquore delibuli sumus, et accepimus
pidus, etquadam ex parle ratione nudatus, nullum la-
Chrisfiani nominis praerogalivam, juxta illud quod ei men eorum errori adminiculum monstratur.
prsebere
in Canticis canticorum dicitur, Oleum ejfusum est no-
D CAPUT XIX.
men tuum (Cant. 1); impleturque divinum per Isaiam
senlentia Joannis Conslanhnopolitani episcopi,
prophetam quondampromulgatum oraculum, quo ait, Quod illi in lestimonium adorandarum imaginum
Servienlibus vero mihi vocabitur-nomennovum (Isa. qiiam
trahuni, non ad id quod illi putant perlinere
LXII).Signamur ergo in eo qui secundum Apostolum dignoscitur.
signa\itnos, et deditpignus Spiritus in cordibus no- - Sed neque sentenlia Joannis Constanlinopolitani
stris, in quo etiam Spiritus pignore signati sumus in episcopi, quanquam ab illis "mutilata"sit, sicul et
dje jedemptionis : signati autem sumus Spiritu Dei cajterse sanctorum Palrum sententise quas in ejtts-
sancto, ut et sphilus noster et anima imprimantur dem synodi scriplura depravatas ab illis reperimus,
signaculo Dei, et illam recipiamus imaginem ad quam quoddam illorumerrori deferre creditur adjutorium :
in «xordio conditi sumus, quam peccando nec in fo- quippe cum in eadem non illarum imaginum qua?-
tum amisimus, nee in totum in nobis intemerata re- dam menlio sit quse in-basilicis esse consueverunt,
mansit; quia si hanc in totum amisissemus, nequa- sed illarum ,quas genlili et superstitioso ritu Roma-
quam diceretur : Quanquam in imaaine ambulel ko~ noriim imperatores ostenlabiliter ob sai faYoris
' Imo
Joannis.
1083 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO i II. 1081
arrogantiam adorare censuerunt. Quam quidem A J\ rani non lerrenam speciem honorat, sed eadem
sacrilegam impielalem ita nullos antiquorum re- ipsam ccelestem figura re\eretuiv J Quse sentenlia
gum reperimus babuisse, sicut et pene nullam gen- quanquam locutionum phaleiis et verborum erudi-
lem tanlse crudelitatis tantorumque idolorum servi- lione careat, et procul a negolio cui imposita esl
tiis subditam, ut illam, uspiam legimus exstitisse. evagari credatur, 1nec iUorum nssertioni eam prae-
Magnseergo crudelitalis et revera magnse crudeli- bere solatium, nec noslraj constat quoddam conferre
lalis et fortitudinis quondam fuit, quse a propheta dispendium, nec aliquod Chrislianse religionis sen-
Daniele in expositione quadrifidsestatuse, quse qua- sibus inculcare dissidium : praesertim quse ne di-
tuor fortissimorum mundi regnorum prsesagitmi-- vinse imaginis cbaracterem in nobis malis operibus
-fuit, post caput aureum, quod Assyriorum sive inquinemus, neve ei ad cujus imaginem et simililu-
Chaldseorumregnum signavit; peclus vero argen- dinem conditi sumus peccando ejusque imaginem
teum, quod Medorum Persarumque regnum figura- el simiUtudinem polluendo injuriam irrogemus, hoc
vit; femora vero serea, per quseMacedonum regnum dicere videatur, nt quisquis imperaforis imagini
monstraiuin est, in cruribus ferreis designala est: injmiam irrogat, pon imagini, sed eidem imperatori
et quomodo ferrum conlerit et domat omnia, ita injuriam irrogare credatur. Quodautem dixit, nubes,
"
haec pene oiunia regna edomuit. Quae e iam a prse- *- lerrarn sive fliare famulari imagini Domini, non
fato propheta in qualuor bestiarum visione post hoc pro manufacta el irralionabili imagine dixit, sl
lajenam, per quam Babjioniorum regnum monslra- lamen idem quem illi dicunl aut quislibet catholi-
tum est, et ursum per quem Medorum et Persarum cus dixit, sed aull pro Chrislo, qui est imago Dei,
regni successio designala esl, sive pardum per quem cui flectitur omne genu ccelestium, terreslrium et
Macedonum regnum figuratum est, quarlo nimirum infernorum, aut pro homine, qui utique ad Dei
loco sicut in statua in cruribus ferreis, ita etiam imaginem conditus pene omnibus visibiiibus creatu-
in bestiis quaedam lerribilis ae formidolosissima ris prselatus est. Quod si quis conlentiosus pro in-
bestia dentes ferreos habere describitur, de qua sensalis dictum fuisse arbitretur imaginil)iis, asse-
nunc dicere longum est: in qua non sint, sicut in veret quo pacto, quove modo, quave familiaritate,
caeteris bestiis, singula, sed omnia quaein superio- nubes, terra, marp iinaginibus famulentur, et ruox.
ribus fuere crudelitatis indicia, quae gcntcs quas assertionem suam magna ex parle fultam habere
delevit, devorasse, quas vero tributis addixit, pedi- dignoscetur. Si ergo vulgus parlitn lsetitisebacchatn
bus conculcasse dicitur, ct in tantum dsemonuiii effrenis, parlim saecularis pompoe novitate arcessi-
culturis inservivit, ut quarumdam gentium quas , tus, partim venlosi honoris inflatione cupidus,par—
subegerat idola suis nilrilonrinus idolis sociansjn- lim adulatiouis \ilio famulatus, parlim publicaj
feliciler adoraret. Unde vanissimum et ab omni securis melu pcrterritus, imperatorum imagines
ralione seclusum est, ab ea re intra sanctam Ec- vanis et perniciosis laudibus honorat, quid ad nos.
clesiam sumere exemplaquoe propter gentilitatis qui gloriamur in cruce Domini nostri Jesu Christi,
maculam prorsus a catholicis creditur abdicata: nisi per quem nobis mundus crucifixus esl nosque mun-
fbrte illud in hac parte concedatur, ut ab errore do ? quorum conyersatio in ccelis est, qui cum
error fulcialur, et res vana rem nihilominus vanam Aposlolo dicimus, \Nobis quibus Ckristus crucifixus^
habeat in exemplum, resque obliqua a re non recla est, quid nobis cum foro? (I Cor. \i), qui tanto
putelur accipere posse munimen. Textus igitur sen- erroriobniti polius quam assensum praebere debe-
tentiae Joannis (si lamen ejusdem Joannis est) hoc mus, qui non solum ab eo exemplum ad adoran-
modo in eadcm demenlissima synodi leclione taxa- das imagines minime sumere, sed etiam eum cum.
tus habctur : « Nonne eum qui induetur injurias ? suis sequacibus prorsus exsecrari debemus.
ncscis quia si quis iniaginem imperaloris injuriat, CAPUT XX.
ad eum ipsum imperatorem principaliter dignitati
? - Quod non ad adcraiionem imaginum pertineut, ut
ejus riffert injuriam Nescis si
quia quis imaginem J) illi asserunt, sententia beali Cyrilli in exposilione-
ex ligno apt ex colore detrahet, non sicut ad ele- Evangelii secundum Matlhmum.
menlum sine anima ausus judicatur, sed sicut advcr- In eo etiam quod dicunt bealum CjTillum Alexan-
sus imperatorem dissegregala imaginem totidemL drinae urbis antjslitem dixisse : c Depingilur enim
Smperatoris gestans ei, injuriam ad imperatoremi fides quod in forma Dei e-xistit verbum, sicut et
deducil ? J Et iterum idem de eodem Patre, sermo- noslrae \itae redemptione oblalus est Deo, secundum
ne in quinla feria Paschae: « Omnia facta suntL nos similitudine etlfactus homo,^ quanquam atit in-
propter gloriain Dei: usu vero nostro nubes ad im- terpretis imperiliaj aut scriptoris "silio semiplenum
brium minislerium, lerramad fructuum abundantiam, sensum habere \i'deatur, non lanieh ibi quodani-
niare navigantium absque invidia omnia famulanture niodo imaginum adoratio innuilur : sed neque in eo
homini, magis autem imagini Dei. Ncque enimr qusedam hujus errpris, non dicam aflirniatio, sed
quando imperialis vultus et imagines in chilates; nec etiam menlio fit, quod dicunt enm post pauca
introducunlur, et obviant judices et plebes cumi dixisse : < Imaginum nobis explent opus parabolse
laudibus, non labulam honorantes neque effusoeceroe j significantium virtute, cui quomodo. et oculorum
scripturas, sed figuram imperaloris, sic et creatu- adhiberi et palpatu manus afferri in vestigiis men-
10SS LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. II. «8d
libus inadparabiliter habens \isionem. » Quoniam J~ j regnant, sive •qnia vlriUter certaverunt nt ad nos
ergo hic liber apud nos non habetur, qui utique incolumis status Ecclesiaepervenlref, sive quia eam-
Grsecosermone editus esse a pnefato doctpre pefhi- dem eccleslam assiduis suffragiis et intercessioni-
iietur, hujns capituU sensus in incompositis et in bus adjuvare noscunlur, veneratio exhibenda est:
inipropriis dictionibus-ila nobis per conjecturam itnaglnes vero omni sui cultura etadoralione seclusa,
sensus quserendus est, veluji quis in pulvereis vel utrurn in basilicis propter memoriam rerum gesla-
in cujuslibet materise sordidis involucris nummos rntn et ornamentum sint, an etiam non sint, nul-
quserat. ffoe enim, ut conjicimus, hujus capitttU lum fidei catholicaj afferre poterunt pracjudicium,
"lextus significare vi,detur, quod dum Cbristus in quippe cum ad peragenda noslrse salutis mysteria
Torma Dei existens Yerbum, nostrae carnis simili- nuUum penitus ofiicium habere noscantur.
tudine indutus et factus est homo, el pro nostrae Z, CAPCT XXII.
vilse redemptione oblatus Deo inse\era Patris Quod non bonam habeant memoriam qui ut non
Imagine ejusdem Patris visionem nobis ostendit obliviscantur sanclotum vel certe ipsius Domini,
idcirco imagines erigunt.
juxta illud: Qui videl me, videt et Palrem (Joan.
Miki autem, ait Propbeta, adhmrere Deo bonum
xiv); et in parabolarum imaginationibus, ita no- est
stris senslbus mysteriorum significavit arcana, sicut In (Psal. LXXIII); qui cum sit spiritus, juxla Illiid,
in imaginibus, earum rerum cujus sunt imaginatio Dominus Deus spiritus est (Joan. rv), et in spiritu et
veritate adorari debeat, non ei carnaliter, sed spiri-
quodammodo monstratur: hoc quidem juxta con-
talilBr adhserere potest, nec corporalibus ei
jecturaj ambiguitatem, cseterum exclusis dubjetatis sensibusquis sed rationali animaj intuitu jungi valet.
ambagibus, nullam hie imaginum adorationem desi-
gnari manifestum esl. Quamobrem, ut-ait sanctissimus Augustinus, «Salu-
berrime admonemur averti ab hoc mundo qui pro-
CAPUT XXI.
fecto corporeus est et sensibilis, et ad Deum.id est,
Quod non sit conlra teligionem Chtistianam, ut illi
dicunl, non colere el non adorare imagines. •veritatem quae intellectu et interiore mente capitur,
Magna quidem sunt Christianse religionis instru- quae semper manet, et ejusdem modi est quse non
menta, quse quauquam ex fidei soliditate et ex habet imaginem falsi, a quo discerni non possit,
dilectione Dei et proximi pendeant, singillatim tota alacrilale converti. > Ad coiilemplandum ita-
enumerare Iongissimum est: inter quse nuUum pe- que Ghristum, qui est Dei viiius et Dei sapientia,
nitus locutn imaginum eultus-et adbfatio tenent, sive adintuendas virtutes quae ab eo in sanclis ejus
quoniam quidem millo antiquitalis instituunturdo- derivatse sunt, non corporeus nobis visus, quem
cumenlo. vel fulciuriiur exemplo, sed penexuncla- nC communem cum lrralionalibus animantibus habe-
rum divinarum Scripturarum abdicanlur eloquio. mus, -sed spiritalis est necessarius, quem sibi im-
~ Solum
namque Deum colere, ipsum adorare, ipsum pertiendum Propheta a Dpmino postulabat cum di-
glorificare debere, totius divinse Scriplurse .tuba cebat: Revela oculos meos, et considerabo mirabilia
terribilis intonat. Unde cavendum illis est, et mode lege tua (Psai. cxix). Hunc ergo spiritalem audi-
dis onnibus pertimescendum, ne dum imaginum tum non carnales aures, Dominus quscrebat cum
culiuni et adorationem Christianse religioni ingerere dicebat, Qui habet aures audiendi aitdiat (Malth. xi,
nifuntur, singularem unius Dei cultum et adoralio- Marc. iv, Luc. xiv). His sensibus privari pro culpa
nem frustrari \ideantur. <Juaeduo ita inler se mutuo perfidise populum Israel, non membris debilitari
reluclantur, ut si unum steterit, aliud stare non jubet, cum Laise propbetae dicit: Excmca cor po-
possit. Si enim singularis cultus soli et uni Deo puli hujits, et aures ejus aggrava, et oculos ejus
debitus inconvulsus erit, et revera inconvulsus erit, ctaude, ne forte videanl oculis suis, et autibus suis
imaginum cultus modis omnibus cassabitur: el si uudiant, el corde suo intelligant (Isa. vi). Quse dum
imaginum cultus non con\ ellatur, soli et uni Deo ila se habeant, magna se cseciiale obrutos esse fa-
cultus dehitus non-erit slngularis. Ac per hoc si tenturjquivimillam animse, quse memoria nuncu-
religionis Christianse arx sive munimen et glorio- j) I patur, ita se vitiatam habere demonstrarit, cui
sum inslgne unius Dei "cultus et adoralio est, imo nisi imaginum admlniculum suffragetur, ab inten-
quia est, hanc hnaginibus vel quibuslibet rebus lione servitutis Dei et veneratione sanctorum ejus.
exhibere contra jeligionem Christianam est"; etsi recedere compellatur; nec se idoneos arbitrantur
has non adorare seu colere conlra religionem Chfi- mentis oculum supra creaturam corpoream levare
slianam est, ut iUi delirant, solunf Deum adorare ad hattriendum seternum lumen nisi creaturae cor-
seu colere, -ejusque cultus et adorationls arcem sin-' poreae adjutorio fulciantur. Sed ne forte sui erroris
gularem esse fateri conlra religionem Christianam muruni his tenlent tueri munitionibus eo quod et
erit. Solus igituf-Deus colendus, solus adorandus, nos ob memoriam rerum geslarum imagines qui-
solus glorificandus est, de quo per prophetam dici— • busiibet habendas esse concedimus, his a nobis
tur, Exallalum est nomen ejus solius (Psal. CXLVIII) ; eorum firmitas arietrbus, tantis veritatis quatietur
cujus eliam sanctis qui, triumphalo diaholo, cum eo impulsibus quod aliud est eas habere oblivionis U-
~
SolumnamqueDominumcolere. Correxit Linden- legitur, inter Dominum et homines verus interpres,
brucbius, Deum colere, et placet. Natns error ex emendavitrius, Deum et homines. Nec alibi semel huic
compendio scripturae. Sic infra cap. 26, ubi vttlgo vitio medicinam adhihuimus.
1087 B- CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO IL 1088
-niore, aliud ornamenti amore; aliud voluntate, t.A nit antistes, et utrique parti inter se mutuo confli-
aliud indigentia ; aliud idcirco videre ne Dei et genti anna prsebet, cum et lstos qui eas adorantcum
sanctorum ejus valeat quis oblivisci, aliud ideo spe- illis qui eas fregere: et illos qui eas fregere cumistis
ctare ut gestarum rerum possit reminisci; aliud est qui eas adorant ponlificalisteli cuspide ferit. Etisiis
eas res videre quae, nisi videantur, non obsunf, hinc adorantibus, illis indc frangentibus spretis, no-
aliud eas quae, nisi ut videantur, olficiunl, cttm vi- strse partis sibi Ecclesiam asciscit, quaj mediocrita-
delicet sine imaginum inluitu homo salvari possil, lis callem recti itineris carpens, et in ornamenlis
sine Dei vero notitia omnino non possit. Cum ergo ob memoriam babere concedit, et istos hinc adoran-
mens hominis ita ei inhaerere debeat ad cujus tes, illos iUinc frangentes despiciendopostponit: sic
imaginem condita est, ut nulla -crealura interposita enim prsefatum Sbrenum et laudasse quia adorare
ab ipsa veritate, quse Chrislus est, formelur, de- prohibueril, et reprehendisse quia fregerit, idem vene-
lnentissimum est eam interposilis materialibus ima- rabilis papa perhibetur: « Perlalum, inquit, ad nos
ginibus ne ejus oblhioncm patiatur admoneri de- fuerat quod inconsiderato zelo succensus'sanctoniin
bere, cum videlicet hoc infirmitatis sit vitium, non imagines sub bac1quasi excusatione ne adorari de-
libertatis indicium. Quia vero descensio Christi ad buissent, confringpres: el quidem qui eas adorare
inferos, sive ascensio ejus ad ccelos, sive spei no- B ] vetuisses omnino ilaudavimus, fregisse \ero repre-
slrse fructus non in rehus visibilibus sed in corde hendimus. J Et post pauca: « Frangi ergo non debuit
tantum quserendus sit, Paulus aposlolus testatur quod non ad adorandum in ecclesiis, sed ad instruen-
cum dicit, Spes qum videiur non est spes : quod das solummodo mentes fuit nescienlium coUoeatum.
enim videt quis, quid sperat ? Si autem quod non Et quia in locis venerabilibus sanctorum depingi hi-
videmus speramus, per palientiam exspeclamus(Rom. storias rton sine ralione vetustas admisil, si zeluni
vm). Elilerum, Ne dixeris in corde luo, Quis-ascen- discretione condisses, el ea quse inlendebas salubri-
dit inc<elum? id est, Chrislum deducere :-vel quis ler oblinere et collecluni gregem non dispergere, sed
descendit in abyssntn? Eoc esl Chrislum ex moiluis polius poteras congregare. J Ptitabat enim idem ve-
revqcare. Sed quid dicit Scriplura ? Prope est ver- nerabilis praesul iri imaginmn comminutione popu-
bum in ore tuo, et in corde luo, hoc est, verbttm lares animos perturbatos, et ideo pusillorum scan-
fidei quod prmdkamus, quia si confitearis in ore tuo dalum perlimesceps hsec inferebat. Unde et in sub-
Dominum Jesum, et in corde iuo credideiis quod sequentibus eum instruit qualiter eas et habere in
Deus iitum suscilavit a tnortuis, satvus eris : Corde ecclesiis quibuslibet permillat, el adorare modis om-
enim creditur ad juslitiam, oris autem confessiofit nibus devitet. Aitienim: « Comocandi sunt diversL
ad salutem (Rom. x). Multa quidem ad lem perti- C Ecclesisefilii eisque Scripturoe sacrse est testimoniis
nentia et huic negotio necessaria in hoc capitulo ostendendum, quia omne manu facfum adorari non
dici poterant, si bre\itas, -cui sludemus, pennit- liceal, quoniam scriplum est: DominumDeumtuum
ieret. adorabis et illisolilseivies: acdeinde suljungendum,
CAPUT XXIII. Quia picturae imaginum quse ad sedificationemimpe-
riti populi factoefuerant, ul nescienles Utterasipsam
Quod conlru beali Gregorii Rotnanm urbis antislilis
sentenliam institutum sit imagines adorareseu fran- bistoriam intendentes quod dictum sit diseerent,
gere. transisse in adorationem videras, idcirco commotus,
es ut -eas imagines frangi prseciperes: atque eis di-
Imagines sane quarum insolentissimse adorationis
cendum, Si ad lianc inslructionem ad quam imagi-
amor Constantino et matri ejus Hserensenecnon et nes factas sunt habere vullis, in ecclesiis
antiquitus
Tarasio Conslantinopolitanoepiscopoexercendaesjrn- eas modis omnibus et offerri et haberi
permittas, at-
odi causa exslitit, quorum discutiendus errorpraesen- indica quod uon tibi ipsa visio historiaj, quaepi-
que
tis nobis disputationis materiam praebuit, a bcato1 ctura teste
pandebatur displicuerit, sediUaadoratio.
Gregorio Romanse urbis antislite et adorari prohi- qusepicturis fueratjincompetenter exhibita. Atque in
bentur et frangi, quinonlonge a causa vagantibus; D his verbis eorum mentes demulcenseos ad concordiara
verbis nullisque dubietatis ambagibus involutis' ser- tuam revoca : et si quis imagines facere voluerit, mi-
monibus, sed proprie ac pure, quid in hac parte' nime prohibe, adorare vero imagines omnibus modis
observanduln quidve tenendum sit SerenoMassiliensi' devita. J Ecce quo
" biagisterio quove.documenlo ve-
episcopo suis mandavit apicibus. Nam dum isti prse- nerandi ponlificis imbuti imagines in ecclesiis ha-
decessores sive parentes sttos qui eas fregere exse-' Ciere non renuimus|, sed earum adorationem pror-
crabiliter damnare perhibeantur, et illi istos quii: susabdicamus; cujus institutis conlraire se, quis-
eas adoraturi erant abominabililer damnasse credan- eas vel frangitjvel adorat, modis omnibus reco-
quis
tur, inter has diversi erroris acies ad unius socor- gnoscat.
diaebivium tenentes riiedium, a se proefatusinterpo-
i
a Se prmfatusinterponit Anteslis.'Non recte emen- Yocabul.: « Antestqr, scribitur ubique per te, non ti;,
dator correxit, unlhtes, cum illud in toto hoc opeie unde antcstis. > !
ad eam faciem constantissime scribatur» Huguitip in
1089. LIBRI CARQLINL — CAPIT. DE 1MAG.— LIB. H. 1000
CAPUTXXIY, - . 1 sanctorum Palrum -soluminodo institutis contenli
A
Gum prmter Deum solum nihil aliud debeal udorari,-, sinf. "
aliud est hominem adorare charitatis et satulationisI , CAPUTXXY,.
officio,uliudimagines manufactas. Quod nusquam ub aposlolicis exemplis aul verbis , ul
"""".Adeo genus humanum Deus dUexisse credendus , illi garriunt', imagiries adorare inslitulum sit.
est, utinipso conditionisejusexbrdio non utcunque, Ecclesiasticae norma institutionis prophetarum et
sed ad suam imaginem el similitudinem id condide-. apostolorum vel ipslus Domini aliquando nobis com-
rit, efcreaturis cseteris praetuleiil, et a florigerae se-. mendaturverbis,aliquandoexemplis, aliauandoobum
dis feUcitateper peccata ad hujus. mortalitatis oerum-, bratis, aiiquando patefactis monstratur oraculis,
nas transmissum stupendis miraculis et luculentis, nonnunquam"etiam figuratis, nonnunquam simpiiri-
vatum oraculis erudire per momenta temporum non, bus perdocetur eioquiis, inter quae onmia omnhua
desierit: et angeUsqui utique abeo peccando disces- rerum adoratione Inhibita, salva adoratione qua nos
serant, perpetaa damnatione multatis, ut jd denuo ci-. mutuo salutantes adoramus, solius Dei adoratio insti
vibus fflthereispro quorum societate condiderat, so-,. tuitur. Nam dum hanc imaginibus hi qui illarunv
ciaret, hominem assumere non despexerit, dicenle, cremantur amore exhibendam ab apostolis fateantur
i ' essetraditam, dicant necesse esl quibus ab illis exenv
Apostolo : Nusquam enim angelos apprehendil, sed B
semen Abrahm apprehendit-(Rebr. n). Unde datur. plissit inslitutum, quibusve docuinentis cousfet esso
intelUgi aliud et longe aliud esse hominem adorare, promulgatum. AnfortePetrushancimaginibus'ex-
salulalionis gratia, qui tot meritorum prserogativisi hibendam instituit, qui Cornelium ne se adoraret
poUet, aliud imagines quse his omnibus carent; aliudI blande compescuil? An Joannes, qui angelum ad-
est hoc bonuiiihumilitatis gratia exhibere qui opus; orare cupiens, ne id faceiet, sed ut Deum adoraW
Dei est, quam imagini quse opus artificis est; aliud.I audivit? An Pa,ulus, qui hanc superstitiose Ljrcaoni
est illam naluram humllitatis officioadorare quse in bus sibi inferre cupientibus expavit? AnBarnabas
coeli regeab angelis_elarchangelis adoratur, aliudil- qui hanciiariter'cum Paulo refugiit? Cuni ergo an- ,
lamquse usibus npn solum hominum, sed et csetero- gelus et apostoli se adorari prohibeant, quis tam
rum animalinm adhibita famulatur. Quantum ergoi vecors fcmiquevesanus esl qui dicere audeat eos ima-
opera Dei eminenl humanis operibus, efficientia effe- gines adorari instituisse : prsesertim qui etsi se ad-
ctis, rationabiliairrationabilibus, seiisibilia insenslbi- orari deberent, cum videlicet alterius meriti alteriusve
libus, \i\entianon \ivenlibus, tantum adbralio quse, definitionis sinlangeli, shehomines, et altefius ima-
ut prsedicimus, humililalis et salulationis officio erga gines. Si igitur angeli sive homines, ut praesentis
'
hominesagitur, adorationiquoeimaginibus supersli- " exempli ratio docet, minime adorandi sunt, salvaa"d-
tlose et superllue exlribetur. oratione quse charitatis el salutationis officioexhibe-
Quoniam quidem homines Deus uon imagines dili- tur ,-multo minus imagines quae rationis expertes
gere jussit, propler homines Filiurn suum in mun- sunl, nec salulatione nec adoratione digriseeo quod
dum, non propter imagines misit; ab hominibus Pa- insensatajsint, adorandae sunt: quae si adorandsenon
ter vocari,- non ab imaginibus voluit, el Dominus in sunt, imo quia non sunt, duplex illi in hac parte de-
Evangelio non ait: Nolite scandalizare unam de ima- llquiuin palrare perhibenlur sivc quia eas adorant,
ginibus islis, sed, umtm de pusillis istis: quoniam sive quia ut hoc facerent ab apostolis sibi tradilum esss
angeii eoruia,semper vident fuciem Palris mei qui in mehtiuntur. Apostolus denique Paulus evangelicus
ccelisesi (Malih. xvm); et Apostolus invicem nos ho- ille sfabularius, qui a visione patriae coelestis genus
nore prmvenire(I Pet. n), non imagines honorare hor- humanum digressuni, et ad hujus defectionis serum-
tatur, Quia ergo melior sit opifex opere et efficiens nas dilapsum,"el a malignis spiVitibus vulneratum, a
effectis, fiber Sapienlise testatur, ait enim: Nemo cuslode omnium ad sanandum proedicationis verbis
enim sibi simiiem homo poterit Deum fingere: cuin sit lenibus et austeris aceepit, cui Redeinptor duplicis
enimmortatismortuumfingit manibusinicjuis(Sap. xv). r. t scienliaesive duortim Testamentoruin pecuniam con-
Melior esl enhn ipse his quos colit, quia ipse quideni ' cedit, et si quid ad erudiendum redemptum popuium
uxil, cum esset morfalis, iili autem nunquamj et consilium danssupererogaverit, reddilurum se eiesse
beatus Augustinus ait: « Fateor tamen allius demer- promittit; nec in his de quibus libere praecepla dat,
sosesse qui.opera hominum deospulant, quam qui nec in his de quibus supererogans consilium dat, sicut
opera Dei. J Hoe qnideni de idolis eorumque culto- de virginibus fecisse perhibetur, nihil tale de imagi-
ribus. Cseterum illi qui infra sanctam Ecclesiam in ."numadoralione, ut illi somniant, uspiam inslituisse
sacroeloquiosolum Deum adorandum solumque cor \elprsecepissereperitur. Namet idem doclor gen-
lendum prsedicant, elut imagines adorentur synodos tium cum discipulis Timotheb et Tito scriberet, in-
aggregant, yideant ne forte domesticam paeem inte- struens eosetdocensdeordinatione episcopatus, pres
stino bellopsrturbent etprosperitatem rerumnostra- byterii et diaconii et omnis ecclesiasticse disciplinae,
rnm isto errore quasi quodam civUibello comniacu- sive de spiritali conversatione et haereticis \itandis,
lent. Quod faeillime vitare polerunt si inlra metas ideoimaginum adoralionem nrinime instiluil, quia
propheticse et evangelicaesive apostolicae prsedicatio- hanc u religioue Ghristiana alienam esse cognovii:
nis contiHearitur, et exclusis vocum no\itatibus quiet in coeteris epistolis quas universo orbiscripsi",
1091 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO tl. 1092
1
quoevitanda essent quseve sequenda edocens, hanc A rei quse condita est Dominicsevocis imperio res
penitus rem parvipendit, quam nec abnuere quem- assimilare quse cujuslibet arlificis condunlur arbi-
dain errorem, nec statuere quamdam credidit esse trio. Siquidem illa condila est Domino imperante,
virtutem. Qui ergo has non adorare scelus, has au- istse conduntur artis industria juvante; illa a sancto
tem adorare inter prima fidei sacrameuta ab aposto- vir-o"Moyse,istae a quolibet opifice; illa a legislato-
Ks institutum esse delirant, perpendant quoniamidem re, is"tsea pictore; illa redundet-mysterUs, istsecolo-
Yas elecfionis nec eas spernere inter scelera enume- ritm tantummodo fucis; illa et prsesentibus fuerit
rat, cum dicit: Manifesla sunl autem opera curnis in miraculorum sluporem, et de futuris mystica'
qum suntjornicatio, hnmundilia,impudkilia, luxuria, qusedahi et arcana significarit; istseet prsesentibus
idolorum servitus, veneficia,inimicitim, contentiones, nriraculis, et futurorum significationibus nudse rei
mmuiationes,irm, rixm, dhsensiones, sectm,hmreses, cujus sunt tantum memoriam ingerant. De cujus
invidia, homicidia, ebrietales, comessaliones, et his typieis praefigurationibussive horum quseintra eam
similia qum prmdico vobis sicut prmdixi, quoniamqui suntin superiore|libro monslralum est, nunc vero
talia agunt regnum Dei non consequentur (Gal. v)i quantum a manu factis imaginibus differat, breviter
Nec eas adorare inter spiritales fruclus enumerat, exsequendum est.j Qui. igitur materiales imagines
cum dicit, Fruclus autem spirilus est, charitus, gau- B aquibuslibet opificibus conditas, arcse lestamenli
dium, pax, patientia, longanimilas, bonitas, benigni- Domini, quse Doniinoimperante, Moyse obediente,
tas, fides, modestia, continentia: adversus hujusmodi condita est, seqniparare contendunt, inveuiant, si
nonest lex: qui uulem sunl Chrisli, carnemsuam tru- qtieunl, opificem qui Moysi meritis asquiparari
cifixerunt cum viliis et concupiscenliis(Ibid.). Sedne- queat, qui flumineis sit fluctibus exposilus, eujus-
que in eadem eloquentise venustate, qua sensus suos salus inter lymphaticos cursus Deo soli relinquatur,
quibusdam rivulis per membra el csesa et decentes a quibus exceptus et matri restituatur, et ab his
circuitus rhelorico de flumine derivans ab anaphora quibus perimijussus fuerat, deliciosissimeali jubea-
incipit, et per ayjesti' hap-k-cavdecurrit, et contraria tur : qui omni sapientia JEgyptiorum eruditus sit,
contrariis per topicorumargumentationem quamphi- qui \ideal arboreos ramos incendia pati et non uri,
losoplii a contrariis noininant opponens, pulcherri- qui miretur fragilem materiam admirabili igne, riec
mis anlithetis, orationem suam honestat; ubi hujus modicum nulla ei daudo alimenta pati dispendium,
vitse tempus acceptabUe,pconitentiajvidelicet aplum, vel potius inde vbce emissa se ex nomine vocari,
et dies salutis id esl ad bene agendum aptos, denun- et mystica sibi prsecepla et spem liberandse gentis et
tiat, inter cseteras quas enumerat virtutes hujusce adipiscendaepaternse promissionis dari; qui obstu-
adorationis quamdam vel levemfccissenoscitur men-( u pescat suse virgse rigorem in sinuosum conversum
fionem. Ait enini: Ecce nunc lempusacceptabile,ecce esse draconem, eujus administrationeNilicoIaedecem
nunc dies salulis: nemini dantes ullam offensionem, prodigiosis feriantur plagis, qui jEgj'ptiis opibus
ut non vituperelur ministeriumnoslium, sedin omni- ditatis cuueis, et tequoreos fluclus pede sicco trans-
bus exliibeamus nosmelipsos sicut Dei tninislros, in meantibus, dux lieri valeal; qui amaras aquas in
mulla palienlia, in iribulationibus, innecessilatibus, dulcem convertat saporem,-et jejunam silicem iclu
in angustiis, in plagis, incarceribus, insedilionibtts, in virgaa"undifluumcogat evomere liquorem ; qui ex-
laboribus, in vigiliis,injejuniis, in castitate, in scien- tensione manuum hostiles tumultus vinci compellat,
lia, in longanimitale, in suavitate, in Spiritu sancto, et suos victoria pitiri coneedat; qui inter terrificos
in chatilale-non ficla, in verboverilatis, in virtute Dei, tubarum strepitus, et fulminum coruscationes, et
per arma jttslitim a dexlris el u sinistris, per gloriam nubis densissimse obumbralionem, et crepitanlium
et ignobilitatem,per infantiam et bonamfamam, ut se^ iguium rogos exterritus el tremebundus montem
ductores, et veraces : skut ignoli, el cogniti: quasi conscendat, legem accipial, et inler Deum et homi-
morientes, eticce vivimus: ut castiguii, et nonmorti- nes verus interpres a Domino promulgata prajcepta
ficati: quasi tristes, semper autem gaudenles: sicut _ populis observarida demonstrel; qui secundumeêni-
egentes, multos autem locuptelanles: tanquam nihit plar quod ei in monte monstrattim fueril, tabefria-
habentes, et omnia possidentes(IICor. vi). In quo vir- culuin facial, quod cum ingressus fuerit gloria
tutum catalogo, ut prajfali sumus, idem egregius Domini operiat; j qui sit mitissimus super omnes
praedicatorimaginum adoralionem insereret, si hanc qui morantur in terra, ad quem loquatur"Deus "facie
harum sociam Ecclesisaqueproficuam csse decerne- ad faciem, sicut loqui solel homo ad amicum suum;
fet, quani dinumerare ideo distulit quia hanc uti- qui donec sol quater decies ortum occasumque per-
lem minime esse persertsil. ficul, omni cibopenilus poluque careat, cujus faeies
nimio splendorejvix intueri queat; qui de.duobus
CAPUT XXVI.
regibus mirabiliter triumphet, qui quater tricenis
Quod non parvi sit erroris nianufactas imagines arcm
lestamenti- Domini comquareconari, ut ilti in sua annorum cursibus cxeniplis nec oculorum caliginem,
synodo facere conati sunt. nec dentium motionem patialur; qui faciatex qua-
Magnse absurdilatis imo temerilalis est arcse te- libet maleria imaginem quse lot redundet mysleriis
felamentiDomini imagines cosequare conari, cuni lot el exuberet sacramentis, ut in ejus superficie tre-
mysteriorum indiciis ab illa noscantur differre; et tiienda audianlttr oracula ; anle ctijus conspeotum
'
1093 LIBRI CAROLINL— CAPIT. DE IMA"G.— LlB.-lL 1094
hostica lerrore quatianlur agmina, et per medium id sionis, et ab inferis TesuiTcclionis, hecnon et in
sui arcntem prsestent transeuntibus tramitefii flumi- coelos gloriosissitnse ascensionis, et hsec perferri
na, et antiquse urbis in momento funditus eversa-' per manus' angeli in subUme altare Dei et in con-
pugnacibus legionibus ingressum undique prsebeant: spectum majestalis deposcat : pictor vero patrandi-
incenia, quse vocetur scabeUum pedum Dei nostri; operis Ioca congrua appetens, in harum fbrmalione
ad cujus introilum pavendis hostium regio feriatur colorum tantum vcnustatem et operis supplemen-
flagellis, quam indomitse contra naturam vaccaj tum quserat. Nimium jgitur nimiumque a veritatis,
vitulis post terga relictis ad Israeliticam terram- rationis et discretionis irainite distat, qui corpori et
plaustri novi gestamine trahanl, ad cujus regrcssuni sanguini Dominico imagines sequiparare conatur.
stupendis indigenseterreantur miraculis, antequam Nam Melchisedech ref Salem, sacerdos Dei summi,
egregius propheta et Tex infulatus magna cuni exsul- in typo Dominici corporis et sanguinis, non imagi-
tatione ludere non erubescat, et eam ad locum de- nem quamdarii, sed panem et vinum legitur obtu-
stinalum in nmsicis concentibus hymnorumque sua- lisse. Nani et Mosaicoore in prsefiguratione nostri
visonis niodulaminibus introducat: quse dum et RedcmptoriS) cujus_ carnem in remissionem pee-
suis et opificistot signorum emicuerit prserogathis, catorum' sumimus , et sanguinis tinctrone percu-
non immerito arcse teslamenti Domini polerit co- B tientis angeli impetum evadimus, agnus per fami-
sequari. Cum ergo nec tanli meriti opifex, nec tantse lias coniedi jubelur, et colendarum vel adorandarum
gloriseopificium reperire \aluerint, restat ut legisla- imaginum usus omiiino abdicatur. Psalmographus
lorem nostrse aetatis hommibus, et arcain teslamesiti quoque et panem angelorum, Ghristum Videlicet,
Dominimanufaclis imaginibus modis omnibus ante- arihominibus manducandnm, et imaginum condito-
ponant; nec res tam viles tamque mysteriis nudas res similes his quaj condunlur imaginibus fieri sua-
ra tam sublimi totque mysteriorum insignibtis e\- visona modulatione cantavit. Ipse namque auclor
uberanli ajquiparare conentur. Nam si, ut illi deli- liumani generis, qui pro salute nostra carnem riostri
rant, imagines arcaj testamenti Domini assimilari causa non esl dedignatus accipere, cum et Yeteris
queunt, "necesse est ut quiddam sit circa eas quod Teslamenli terminum et Novi,' appropinquante'
propitiatorio - assimilari queat, necesse„est ut me- suaj sacratissitnse passionis die, salutiferum consti-
luenda inde oracula dentur. Non autem Inde qusedaiai luerct inilium, et in se lapide angulari duos ex ad-
oracula dantur: non igitur, ut illi desipiunt, wna- verso parietes connectens, et secundum Apostolmrn
gines arcse teslamenti Dominiassimilari queunt. faciens utraque unum, accepto pane, benedicto ac
CAPUTXXVIL fracto, hoc salulare discipulis dedit praeceptuni;
Qttod magnm sit temeritalis ingenlisque nbsurdilttiis '
^mpe memoratas hnagines corpori et sanguini Do- Accipite, inquit, et manducate, hoc esl corpus meum:
minico mquiparare xeile, sicut in eadem vUnitale 'imiliter et calicem poslquam cmnavit accipiens,dedit
qum pro illis icriplu est legilur. discipulis suis dicens, Accipiteet bibite: hic est enim
Cum Dominus in Evangelio dicat: Veri adordto- calix sanguinis niei Novi et mterni Testamenliqtti pro
res adorabunt Puirem in spirilu et verilate (Joan. i>), vobiset pro multis effundetur in remissionempeccato-
riiiramur eorum vesaniam qui in adorandarum kna- rum. Emc quotiescunquefecerilis, in mei memoriam
ginumtantam exarsere socordiam, ut cum eas reec faeietis (I Cor. xi). Cum ergo isiius evidentissimi
spiriium nec verilatem esse constet, non solum et sacrosancti mystern et per Yeieris Testamenti
ador.tre, sed eliam corpori el^ sanguini Domlnico mysticas figuras, et per Novi lnstilutionem salutife-
sequiparare eas prajsumant dicentes : « Sicut corpus rum et luce clarius teneat Ecclesia documenlum,
Dominicumet- sanguis a fructibus terrae ad insig»ae adorandarum imaginum huic non "est cosequanduS
myslerium transit, ita et imagines artificum indu- insolentissimus usus, qui videlicet non solum fieri
slria compaginataead.earum personarum in quarsxssi non jubetur, verum eliam et per paginam Yeteris
simiiiludinem compaginantur, transeant venera- Instrumenli inlerdicilur, et in Novi serie Testamen-
tionem. J Cum scilicet corporis et sanguinis Domi- n ti non solum non concediiur, verum etiam repre-
nici sacramenlum ad commemorationem suae pas- henditur. Qui enim dixit: Caro mea vere est cibus ei
sionis et noslrae salutis nobis concessum ab eodeaa sanguismeusvereeslpolus(Joun.~'i);hl; quimunducut
mediatore Dei et hominum , per manum sacerdoSsis meatn curnem et bibit meum sanguinem,in me manet
el invocalioriemdivini nominis confieiatur, imagines et ego in illo (Ibid.), non dixil: Imago mea vere est
\ero ntiUiusinanus impositionis vel consecraliouis - vita, et pictura nomini meoâscripla vere-est salus,
mysterio indigentes, non ab aliis nisi ab his qui et qui pingit oneam similitudinem," et adorat
pictoriae arlis experienlia imbuli sunt et conficiendo- nieani imaginem manufactam, in me manet et ego
rum colorum peritiam habent, vel ab his qul fabri- in illo. Et qui dixit, Nisi manducaveritis carnem
Iis vel cselaturae vel certae aUcujtis artis comperta filii hominis, el biberiiis ejus sanguinem, non habebitis
inslitulione et cognila vi materiae \Tiltus componunf, vitamin vobis(Ibid.), non dixit, Nisi depinxeritis meani
fofmari et compaginari noscantur. El nimirum ad imaginem, et adoraverilis meam pictoria arte con-
norum* consecrationem sacerdos infulatus,' circum-} structam similitudinem, nonhabebilis vitam in vobis.
slantis populi deprecationes -suis precibus misccns, Qui igitur dixit : Ego sum parits vivus qui de cmlo
cum interno rugitu memoriam faciat Dominicsepas- descendi, siqttis ex ipso manducaverit non morietur,
B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIG II. ** 1098
1093
icd habebit vitum mternam, el ego suscitubo eum in i& tione omnes qui rectse iidei sunt salventur, constai
tovissimo dk (Joan. vi); et iterum: Sicut misit mevi- - eas a nullo eorum qui sanse, mentis intelligentiani
cens Pater, et ego vivopropter Patrem, et qui mandu- habent, tanto myslterio aequiparandas.Qui ergo ab-
cat me, ipse vivil propter me (Ibid.); et iterum : Eic soluteomnes imaginum adoralione carentes anathe-
est verus panis Dei qui de cmlo descendit, el vilam tri- matisvinculo nitunfur obligare, quserendumab eis
buit mundo : qui manducaveiit ex eo permanet in est quid deapostolis sentiant, quos nulla docet catho-
mternum, et panisquem ego dabo ei caro mea est pto licse Scripturse series imagines uspiam adorasse? et
mundi vitu. Qui credit in me non esuriet neque siiiet tamen nullus fideltum auibigit, non solum eos, sed
uttquam (Ibid.), nihil laleuspiam de imagine legitur etiam eorum sequipedas coelestia regna penetrasse :
dixisse, cum videlicet, ut prsefati sumus, commemo- quid\e dcmartj-rfbus, qui a fonte baptismatis,con-
rationemsuse sacralissimsepassionisnonin arttficum, festim perhctorum manus sine adoratioue imaginum
non in mundanarurii artium opificiis, sed in conse- ad ccelestia regna migrabant? quidve de infantibus,
cratione sui corporis et sanguinis constituerit, nec qui originalinoxa perlavacrum regeneralionisabluli,
fldem el coiifessionemsuam in picturis, sed in ore et et necdum per corporales sensus aliquid hujusce-
corde fieri decreverit, dicenle Scriptura : Corde modi agere valentes, pene ante coelestiaregna quam
credilur adjustitiam, oreantem confessiofit ad saltt- '.B terreuorum gressuum efficacianiappeteremeruerunl?
tetn (Rom. x). Cum eniui dicit: Si manseiilis in me Si omnes imaginum adoratione carentes secundum
et verbamea in vobismanserint (Joan. xv), evidentis- illorum falsissimam opinionem pereunt, iniantes ba-
sime ostendit non iinagines in nobis et nos in imagi- ptismalis uridaloti et corporis Dominiciedulioet san-
nibus permanere debere, sed nos in se per fidem, et guinis haustu satiati, qui necdum imagines adorare
verba sua iu nobis per leclionis studium et operis valuerunt et sic e saeculomigraverunt, peremit: et
complementumnecessario mansura designat. Paulus si pereunl, Yeritatis verbum cassafur dicenfis :
quippe aposlolus, Yas eleclionis, corporis et sangui- Siniie parvulos veiiire ad me : taliumest enim regnnm
nis Dominici sacramentum non omni sacramento cmloium (Matlh. xvtn, Marc. x). Non aulem Verifa-
sequiparandum, sed pene omnibus praeferendumesse lis verbum infantibus regnum ccolorumpromittenlis
-
conspiciens dicit, Probet enim se komo, et sk de pane cassatur, non igitur pereunt omnes im.iginuni ad-
ilto manducel, et de calice bibat. Qui autem mandu- oratione carente;.
cat et bibit indigne, judicium sibi manducal ei bibit t . CAPUT XXVIII.
(I Cor. xi). Cum ergo tant3e sollicitudinis studio Quanta raiione myslerium Dominicm crucis ab hna-
p>robandoseos qui ad haecsumenda accedunt osten- ginibus distet, yuas quidem illi eidem mquiparare
dat, et qui negligenter et indigne ad haecpercipienda G ( contendunt.
Gonveniunt, lantae animadversionis telo feriat, nihil Quot excellentiseprserogalivis quotvevirtutum in-
huic simile.de his qui imaginum adorationem reftt- signibus mysterium Dominicse crucis niantifaclls
giunt profert, sed e contrario de his qui maleimagi- imaginibus, quas illi temere ei oequiparare affeclant,
nibus uluntur dicit : Et mutaverunt gloriam incor- emineat, operaeprelium est breviter pandere, quan-
ruptibilis Dei in simitititdinem corruplibilis Itominis quam nostra prosecutione prorsus explicari nequeat.
(Rom, 1)) et caelera. Multum igitur, el ultra quam Hoc enim vexillo aniiquus bostis, non imaginibus,
mentis oculo perstringi qucat, dislat sacranientnm victus est: his armis, non colorum fucis, diabolus
Dominici corporis et sanguinis ab imaginibus picto- expugnatus est; |per hanc, non per picturas, infer-
rum arte depictis : cum videlicet illud efficiatur ope- ni claustra destituta sunt; per hanc, non per iilas
rante invisibiliter spiritu Dei, hae visibililer manu humanum genus ]redemptum esl. In cruce namque,
arlificfs; illud consecretur a sacerdole divini notni- non in imaginibus, pretiuni mundi pependit. Rla
nisimocatione, hse pinganlur a pictore hmnansear- ilaqne ad servile supplicium, non qtisedam imago,
tis eruditione; illud angelicis manibus in subiime ministra exslitil i hoc est noslrl regis insigne, non
Dei deferalur altare, hse humanis manibus per artem quaedam pietura' quod noslri exereitus indesinen-
sliuctse ad mirantium intuitus ponantur inpariele; ® ter aspiciunt legiones : hoc est signum noslri im-
per iUud peccata remilluntur. per has si incaute .peraloris, non | coinpaginatio colorum, quod ad
abutantur adjiciunlur; illud iii virtiite nec qno cre- praelium noslraej sequuntur cohortes. Non igitur
scat habet, nec ullo modo minuitur, haj pro arlificis quoedarn malerralis imago, sed Dominicae crucis
ingenio in pulcbritudine et crescunl et quodammodo mysteiium est vexillum, quod in campo duelli, ut
"minuuntur; illud confirmal nova anliquilas et an- fortius confligamus, sequi debemus ; arma, quibus'
tiqua novitas, has plerumque corrumpit cariosa ve- Jibertalem tueri valeamus; munitib, qua infeslan-
tustas; illud est yita el refectio animarum, hsecibus tium hostium incursus evitemus, Est enim cassis
anlummodo oculorum; Ulud ducit per esum ad cce- qua diaboiici ensis impulsio quatitur; est ctypeus^
Eestisregni introilum, hae rerum gestarum deferunt qui ad resistendum illius missilibus telis opponitur;
memoriam per intuitum ; illud aboleri ab Ecclesia est fborax, quo illius spiculorum sive pilorum illi-
nec in persecufionibus poluit, harum interdum cols>- sio ignila" frustratur. Hoc est munimen, quo illius
rcm gultarum inluvies abluit; et cum sine illius per- flexuosajfraudis moeandrosel callida machinaritenta
ccptione nemo sahetur, sine istarum vero obsena- devinciniuSj ne yincere valeat tentaios, quos priiui
1097 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. — LIB. U. 1098
hominis tenuit suasione caplivos. Per crucis lignum, A £ ganimes permaneamus: unde longanimes dicuntur
non per imagines, anliqui illius sceleris facinus qui tolerant. Profundo autem, hoc est, parte ilia
diluitur, quod in proloplasto per ligni esum contra- ligni quse in terrae abdito affixa latet, sed inde
ctum est. In crucis hamo, non in quadam pictura, consurgit omne quod eminet, inscrutabilia indicau-
criminum auctor captus est, cum ratione potius lur judicia Dei, de quibus occulta ejus voluntate
quam dominatione, et juslitia potius quam potentia vocatur homo ad participationem tantse gratiae, alius
constrictus, praedameompulsus est evomere, quam sic, alius autem sic. Sed quid tantum in apostolicis
absorptam jam dudum noscebatur tenere. Non sermonibusimmoramur? Quid tantum per ejussen-
ergo per materiales ab opificibus conditas imagines, sus latissimos campos evagamur? Yeniamus, ad
sed per crucis mysterium, quae a Judaeis putatur Dominum, sedeamus cum Maria ad pedes ejus, au-
scandalum, a genlibus slullitia, superba sseculiet diamus verbum ex ore ejus, audiamus euminseipsoi
inflata sapientia corruit. Nec per picturam quam- quem hactenus in Apostolo loquentem audivimus.
dam, sed per crucem patuit, quod stultum Dei est Audivimus ergo quid de cruce dixerit doclor gen-
quanto sit hominibus sapienlius, et quod infirmum tium, audiamus quld dicat Creator gentium ; audi-
Dei est, quanto sit fortius hominibus. Interrogemus vimus egregium prsedicatorem, audiamus rerum
igitur doctorem gentium, interrogemus egregium'B omnium Conditorem: Si quis, inquit, vult post me
prsedicatorem : dicat nobis utrum in imaginibus venire, ubnegetsemelipsum,et lollut crucem suamet
an in cruce Christi glorietur. Miki, inquit, ubsii sequatur me (Matth. xvi; Luc. ix). 0 mirum prsece-
gloriari nisi in cruceDomininostri Jesu Christi, per ptum, o salutifera exhortalio, o vitale tonitruum!
quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo (Gal. dixisti, o fons lucis, dixisti, o origo bonitalis, eo
vi). Dicat etiam utrum ut Deo viveret, imaginibus quod deponentes veterem hominem cum operibus
an cruci confixus sit. Ego, inquit, per legem legi ejus, denegemus nosmetipsos, tollamusque unus-
morluus sum, ut Deo vivam, Chrislo confixussum quisque crucem suani, et mundo crucifigamur,
cruci: vivo autem jum non ego, vivit vero in me mundusque nobis erucifigatur, ut per carnales cru-
Cliristus(Gut. u). Dicat etiam ulruni in intelligen- ciatus et per mortificalionem membrorum nostro-
dis colorum fucis, el imaginmn forrnis, aut mate- rum quse sunt super terram, vivamus tibi vel potius
riarum qualilatibus, an ad inteUigeudum qusesit tu vivas in nobis: et tanto mysterium crucis extu-
latiludo crucis et longitudo, sublimitas, el profun- lisli, ut et tu per eam principatus et potestates et
omnem inflalionem mundi evacuares, et in crucis
dum, illuminatos cordis oculos habere debeamus.
tlt possitis, inquit, comprehenderecum omnibussun- ,'J nomine, quse quotidie te seculuris portanda est,
ctis quassit latitudo,et tongitudo,et sublimitus,et pro- ardorem tuse dilectionis vel cseterarum virtulum
fundum (Ephes.m). In exponendisigitur his tanti pras- emolumenta designares. Dic etiam quod de imagi-
dicatorisverbis nec nostros sensus temere ostentare, nibus praeceplum, quas quidam sacratse cruci aequi-
nec alienos furari debemus, sed hos quos a beato parare nituntur, constituas. Reddite, inquam, qum
Augustino in libris de Doctrina Christiana positos sunt CmsarisCmsari, et qum Dei Deo (Matth. xxii;
reperimus, nos quoque ponamus. Latitudo ergo est Luc. xn). Si ergo erucem toUere et te, qui per
transversum lignum quo extenduntur manus ; alti- crucem triumphans terrena coelestibus sociasti,
tudo, quse a transverso ligno incipiens superiusi sequi, el imaginem Caesaris Caesari reddere debe-
eminet, ubi fuit caput; longiludo \ero est quae a jnus, non sunl imagines cruci aequiparandae,non
transverso ligno incipiens usque ad terram desi- adorandae, non colendae,sed huic mundo cum csete-
nit; profundmnvero, quod terrse infixum abscon- ris quae mundi sunt relinquendae, et tu soltis ad-
ditur, ex quo Ugno crucis omnis vita sanclorum! orandus, tu solus sequendus, tu solus colendus es,
describitur, qui tollentes crucem suam et mortifi- qui in unitate subslantiae cum' Patre ef Spiritu
canles membra sua quae sunt super terram, Chri-. sancto perpetim regnas.
stum sequuntur: quorum quanlo exlerior homo D ; CAPUT XXIX.
corrumpitur, tanto interior renovatur de die in Quodprmsumptiveet indocleeas Tarusius cum
sequa-
diem, et spe aeternserequiei gaudentes cum hilari- cibus suis sacrutis vasis mquipururenon formidet.
late bonis operibus insistunt. Hanc hilaritalem si- FacUe quisque falletur in minimis qui facillime
gnifical crucislatitudo iu transverso ligno, ubi figun- faUitur in magnis, nec miiandum si brevium et
tur manus", per manus enim opus intelligitur; per pene invisUrilium erroris jaculorum inevitabUiler
latitudinem, iiUarilas operantis, quia tristitia facit; perferat ictus qui evilare nequit immanes et ad evi-
angustias; porro per altitudinem crucis, eui caput; tandum faciles pUorum impulsus. Quid itaque mi-
adjuigitur, exspectatio sempiternse retributionis de\ randum est si sacris vasis Tarasius et, cui praefuit,
sublimi justitia Dei signifieatur, ut et ipsa operai synodus, imagines sequiparare nitatur, cum arcse
bona non propler beneficia Dei terrena ac tempo- testamenti Dominiet omnibus quae in ea et quae
ralia facienda credantur, sedpotius propter Uludl circa eam fuisse noscuntur, sive mysterio Dominicae
quod desuper sperat fides quseper dUectionemope- crucis, necnon corporis et sanguinis Dominicievi-
ralur. Jam vero per longitudinem, qua lotum cor- denlissimoet nostrae salulis aptissimo sacramento,
pus exlenditur, ipsa tolerantia significatur, ut lon- ea§ sequiparare conetur. Gujus v-idelicetin co-
PATROL.XGVIII. 35
i099 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO H. 5100
gequandishis sacris vasis error cum magno poterat A destinatse,et per momerita sseculorum ad humanse
admirari slupore, riisi tanto praevenirelur errore. salutis eniolumerila clementi exhibilione -concessae,
1
Quanta ergo excellentia vasa divino culluiman- habeantque aiiclores sanctos ac venerabiles viros
cipata imaginibns emtoeanl, divinajlegls instrumen- virtutum lampadibus et miraculorum insignibus co-
la demonglrant: cuihulique illa,- praecipiente Do- ruscantes, vel certe ipsum Dominum, qui eorpotis
mino, perMoysen in lestiriionii tabernaculo condita, ' et sanguinis sui mys erium sive crucis sacramentum
et inslitubnte' valtiin sanctifesimoDavid1 per Salo- nostraj saluti congruuni concessil: istse vero et gen-
monem in femploHierosolymis eondita atque dicata, tiliriiriauctorum vamtate prblataesinl, et null&msa-
et lypfcbfum Sensuuin afcana signifieaverinf,-et in lutis exhibitionem, nullam sacramenli alicujus mor-
his cxuaead Dei cuitrim pertinent diuturni ministerii talibus praerogativam adducaril, sed1 oculis taritum-
officium gestavefint. Hae aulem salva ratione Che- modo faveant, per quos quasi per quosdato legatos
rubim,- sive boum et leonum, qui non ad adorandum gestarum rerum memoriam cordUms'mandent. Eo
sed ad rerum futurarum significationem condili' elenim lempofe quo Moysescunfpopulo Dei iri eremo
sunt, nonsolum a" quoquam sanctorum nouconditae morabatur, el prsecipienle Domino sabraelegis do-
vel dedicatse, sed pene cunctorum divinse lfegisora- ctrinam et cajremoniarumsacratissimos ritus popiilo
culorum testimoniis usquequaque sunl abdicatae. ™tradebat, et genus humanum ad divini cullus erudi-
Haec quoque vasa quaead peragenda nostraeredem- tionem informabatJCecrops quidam rex Athenien-
ptibnis mysteria sancta habet Ecclesia, semper sunt sium dsemonico illeclus veneno,' rudes' genliliuiri
fidelibufe necessaria, semperque in divinb cultu mentes ad imaginum simulacrorunique et ad vario-
officiosa. In vasis igitur Deo sacrificitim, non in ' runrdeorum culturas excita\it; et' quo tempore po-
imaginibus offertur: in vasis thymiamata, limiina- puius Dei mandata vilae percepit, hbc ille illiciendis
ria vel caetera divinis cultibus apta, non in imagi- animabus perpetuaemortis pocula et diuturni erroris
nibuS dedicantur; in quibus tamen et si quaedam seminaria praepara\il: de quo est illud SeduUi:
imagihes sunt, non ideo sunt ut adofentur, aut Quos"Jethalemalumquosvanisdedifaeuris
quasi sine his sacrorum chaiismalum munuS viles- AtlicaCecropeiserpit dOelrinaveneni.
cere queat, sed ut pulchrior liis impressis materia- Unde imagiuum usus, qui a gentiliurii traditionibus
rum quaUtas fiat: denique sine iniaginibus et la- inolevit, sacra? legis libiis asquiparari.nec debet nec
vacri unda, et sacri liqubris unetio percipi, et valet, quia in libris, non in imaginibus,doctrinaespi-
thymiamata adoleri, et luminaribus lbca sancta ritalis erudilionemidiscimus. Non enim ait Paulus
perlustrari, et corporis et sanguinis Dbimnicicon- apostolus : Qusecuuque picta sunt, ad nbstram
secratio effici'polest, sine vasis vero nunquiun. Nam " doctrinam picla sunl, sed ait : Qumcunquescripta
el nostrae salUlis auctor cum el Yeteri Testamento sunt,'ad nostram doclrinam scriptu sunt (Rom. xv),'
lefmlnum et Novo iriitium poneret, non imagihem, ut pef patientiam et consdlationem Scriplurarmn
sed calicem aecepisse perhibeluf, efperproplietam spem habeamus ad Deum. Kec ait, Omnis pictura,
Dominus nonait, Mundumini, qui ferti s imagiries, sed, Omnis Scripiuru divinitus ihspirata utitis est ad
sed, Mundamini qui fertis vusuDomihi (Isa. LII). docendum, ad argucndum, ad erudiendum,utyerfe-
Bariylonicus ergo rex non ob alicujus irijurisim clus sit homo'Bei ad omne opus bonum instructtis
imaginis corripitur, sed quia vasa divlnis cultibus (II Tim. m). Quinquagesimodenique die post agni
officiosa, quae abavus de Judsea allata in delubiis immolationem et-ifaarisrtibri transltum, Dominus in
suoruni posuerat idolorum, reUgionis siquidem et montem Sinai desceridens, legem, nori piclam, sed
revereritiae causa, inter comessationes delubris scriptam Moysidedit, el iri tabuhs lapideis non ima-
eximi, et usibus humanis exhibita peregrinari cen- giribs,sfedapices qui indices rertmi sive signa vefbo-
suerit, et praesago miracuU stupore atlonitus, quae rum esse perliibenirir, tradidit. Iderri quoque*Moyses
sib!i'v'enlura essent audivit, et inter hostiles cuneos originem mundi non pingendo,sed scribendo edocuit,
vitaj pariter regnique jacturam sensit. Qui prophe- et omnia quaeper spirituin prophetiae,sivede proeter-
jv
ias scit, ea quae dicimus cognoseit. itis cognovit, ut ea quaj de mundi principio, de
CAPUT XXX. creatione hominisj de-diluvio,sive de cseterispatriar-
Contra eos qui 4kunt, Sicut divinseScripturaelibros, charum per ordinem historiis promulgavil, sive quse
iia imagines ob memoriam veneralionis habemus, praesenli sibi temprire fiebanl, ul ea quaeper Balaam
riostraj fidei purilatem observantes. sive Balaac, sive per cseterosqui illi absentes eranl,
Si hic error quo divinseScripturse libris imagines agebatitur, comperit, sive ea quae de futuris Spiritus
aequiparare nitunlur, cseteris eorum erroribus com- sancti flamine afllatus inteUexit, ut est illud quod de
paretur, quanquam erga se sit magnae enormitatis, proevaricalionepopuli Judaeorumsivede eorum capti-
aliis vero comparatus, quibus eas et arcae Domini, et vitate vel etiam de adventu Chrisli dixisse legitur :
corporis el sanguinis Dominici sacramento, et crucis in quinque libris adnotans non pingendo, sed scri-
mysterio aequipararenisi sunt, minor procul dubio bendo sseculispost fuluris Domino imperante man-
reperitur, prseserlim cum nec UUs,nec istis rite sequi- davit; nec de eo seribitur: Accepitpictoas, sed,
parari possint: cttm videlicetillse^soliusDei altissimo Accepitlibrum Moyseset recitavit in uures populiverba
arcanoque ac praesagojudicio sint ante saecula prae- libri (Deui. xxxiil Unde et Aposlolusscribit: Lecto
'
1101 LIBRI CAROLINL— CAPIT. DE IMAG. — LIB. II. 1102
enim omnimunduto legis u Moyse universo populoA . torum tion stetisse(Ibid.), id est, aclus vitiosse con-
(Hebr, ix); et post pauca : Ipsum fluoque iibrunx et versalionispenitus evitasse, sed in mundo venientem
omnem populum uspersit(Ibid.), ut nosse possimus mundi yitia immaculata conversationetransisse prse-
legislatorem non fucatis picluris,sed saluberrimis dicat: nec eum in «alhedra peslilentise sedisse, id
Scripturis usumfuisse.Jpsue etiam successpi;ejusdem est, doctrinas abominabiles,quse peslilerifis dogma-
Moysi,qui cum .populo Dei Jordanem sicco pede lis venena disscminanl,sed mundi vulnera medica-
transiit,'et Ghananitidis gentis proslralisnregibus bili prsedicatibne sanasse declarat : eumque tribus
repromissionis.terram Hliis Israel sorle divisit, ty- illis modis quibus humanos conslat provenire erro-
pumquemediatorisDeiethominumgessil :.qui trans- res, cogitatione, facto videlicet etdichf, modis om-
actis veteris legis.ritibps per baptisma populum Dei nibus caruisse commemorat,'deciaraique eum nec
ad terram repromissionis adducit, et prostratis vj- impium fuisse qui in Deum peccasset, eo-quod ne-
liorum sive aeriar.um poteslatum tyrannis, patrise quaquam in-Deum peccaverit qul sempet utique
coelestisfidelibusprsedia^jpnfertcuncta, quaetejupore voluntatemPatris feceril; nec peccatorem qui in SG
suo sibi, vel populo cui praeerat, eontigerunt, scri- deliquerit, quititique ait : Venit enimprincepsmundi
bendo potius quam pingendo .memoriaj,posterilatis hujus el in me noninvenit quidquam(Joan. xiv); nee
mandavit. Samuetquoque, magnaj sanclitalis et ex- " peslilentem qui nunquam proximum depopulatus sit
ceUentiaevir, qui.niatri petenti post magnam oratio- atque lseserit,qui in hoc venit ut salvumfaceretquod
nis instantiam divino munere coUalus est, et ab perierat (Luc.xix). Haec enim figura apud gfamma-
ipsis cunabuUsin Dominilabernaculo militia prophe- licos pro eo quod singula' verba singulis quibusque
tali mhitavit, etjn deliniendis,regibus exemplar ex- apte clausulis ibi subjunguntur, iitb^x>\tg, ~\ pro eo
slitit, historias Judicum, siveilulh, vel eliam Regum quod diclionesplures similimodo finiuritur, ut, abiit,
usqiie ad DavitLnonimaginibus, sed apicibus prseno- sletit, sedit, bp-owdlsvTov nuncupatur. Merilo igjtur
tavit. Et post hunc per.David res suo tempore ges.tse hic psalmus qul est caput libri, et in cujus capite de
conscriptse,sive caeterorumregum hisloriaeaut per Christo scriptum est, litulo caret : siye quia ,capiti
reges, aut per prophetas qui tunc temporis fuere, nostro, quod est Christus, nihi) pfaeponi^debet,qui est
conscriptae,usque ad Jeremiam, qui omnes regum Yerbum. principiumj sive quia hic psalmus caeteror
historias in unum coUigens,Jfalachim totum edidit rum psalmorum liluli et,5ut ita dixerim, praefationis
ad nostram usque memoriam,-non perpicturam, sed locum tenet : quoniam, quanquam alii .psalmi de
per scripturam, delatsesunl. Propheloeetiam singulii Christo mulla dicanf, nullus tamen de ejus quse fuil
qui libros habent, prophelias suas post futuris'ssecu- „ in terris conversalionetam evidentcr loquitjirj: qui
lis profuturas, non inpicturis, sed in scripturis cum eum per oclavam speciem definitionis,per ea
constituere. Unde etDaniel non in coloratis figuris, qusenonfeceritbeatumdefinierit^proiinus adsecun-
sed jn libris jntellexit numerum annorum quopopu- dam nihilominus definitionis speciem , quse ab aiii-
lus Dei in caplivilaleBabylonicadelineri deberet. Ait graphis hwnp.«.-:iv4> id est uo|,io, dicitur, convolavit,
enim : Ego Duniel inteitexiin libris numentm anno- et per ea quseegil quasi per qusedam,signa in noti-
rum in guo factus est sermoDomini (Dun. ix). David tiam devocata, non quid sit, sed quid egit, speciali-
quoque sanclissimus prophetarum, qui de Christi ter indicavit,dicens, Sed in lege Domini fuitxvoluntas
1
incarnatione, nativitate, passione, morte, resurre- ejus, et csetera (Psal. i). Quia vero paulo longius
ctione, dpria, regno, sjcut caeterisPatribus in ejus- capitis libri dulcedine capti a causa secedentes eva-
demDominisecundumhumanitatem geiiealogiaprae- gati sumus, restal ut ad propositum redeamus. Ve-
latus esl, ut videlicet idem Dominus filius David niamris nunc ad .Evangelia, videamus utrum evan-
nuncupetur, ita etiam cseteris uberius apertiusque gelistse,an ipse Dominus,imaginum an Scripturarum
-canla\it: ila in persona Chrisli dixisse legitur, In fecerint menlionem. Ait enim Evangelisla t: Sic-
cupilelibri scriplutn est de me (Psal. XL).Non enim ul- scriptum est in libro^sermonum fsaim prophelm
ait pictum, sed scriptum : nec in capite parietum j) (Luc. iv). Scriptum dixit; non pictum, et jn libro,
sive tabularum, sed in capile libri. In capile itaque non in quadam materia; el idemDpminus ac Redem-
libri Geneseos,-quiutique cunetorum librorurn caput plor nosler dum antiqui hostis machinamenta, de-
est, ita scrihitur, In principiocrcavitDeth ccelumet strueret, sive int plurimis suse prsedicationis lo.cis,
terram (Gen. i); in principio, id est, in Filio, ipse Sciipturarum, non piclurarum, ex.emplaprotulisse
enim Judseis interrogantibus -quis esset, respondit: perjiibetur : et dum mulier in, âdulterii reatu com-
Ego sum principium,quia et loquor vtibis (Joan.wa). prehensa, eique stipanle caterva oblata fuissel, el
Potest etiam et in hoc versu primi psahni princi- PharisaeiiUius deceptionepleni sjilogismi qui a saj-
pium intelUgi,qui de Chrisli incarnalione adoritur, cularium litterarum magistris vfor.Qo;,id est, inevita-
et per octavam speciem definitionis quam dialeclici bilis, nuncupatur, cornua .evilans, qui nec crudelis
V.KZ lv«vTtou,idestper privanliam con- esset sanguinisque effusionemconsentie.is, tqui per
Kfty.ipzaiv-zov
trarii ejus quod definitur, Christum non abisse in severitatem legalis rigoris adulteram lapidare jussis-
concilioimpiotum (Psal. i), id est, detestabiles co- set, nec legis transgresspr peccalorumque fautbr, qui
gilationes quas sibi genus humanum peculiarlter contra legls sententiam eamdem indemneindimittere
vindicat, non habuisse demonstrat; et in via pecca- jussisset, sed justus et mansuetus gravissimaapos
1103 B. CAROLIMAGNfOPP. PARS H. SECTIO II. 1104
propositionis telo, ut pote eoelestis philosophus,per- A coelestisregnidesiderio, quod non nisi coneordesadi-
culisset,iUissuaquibusquefacinora audiretimentibus piscuntur, superetur; quibus iramodestissimajpatien-
altero post alterum abeuntibus, digito iu terra non tise gravitateetacumineralionis et aequanimilatisnw-
pinxisse, sed scripsisse perhibetur, ut cujus digito nerefrangatur; quibus avaritia eleemosynis et spe
olim in lapide propter significandam duritiam cor- aeternaeretributionis calcetur, quibus trislilia frater-
dis Judaeorum lex scripta esl, ipsius nihilominus nis alloquiis,assiduislectionibusvelorationibuspella-
digilo iu terra cordis gentilium, quae divini Yerbi lur, qttibus arrogantia metu amittendarum virtutum,
semina accipiens fruclus dignos suo Conditori quoti- cum qua illae haberi non possunt, et accessus vanaj
die affeti, evangelica lex scriberetur, quatenus et glorise, qui est virtutum inimicus, secluditur; in
per lapideas tabulas rigor veteris teslamenti et du- quibus superbia melu diabolicse ruinse et exemplo
ritia Israelilicaeêntis, el per lerram quaedigito Do- humilitatis Christi eonterilur. In ilUs inveniunlur
mini scripta est gentilium ad credendum et ad fru- instrumenta, fruclus justitise, id est, charitas, gau-
ctus afferendos moUiacorda sive suavitas testamenti dium, pax, palientia, longanimitas, bonitas, benigni-
novi innueretur. ApostoU denique, de quibus per tas, fides, niodeslia, continentia. In illis invenitur
prophetam dictum est: Quam pulchri sunt pedesqui medela, qua nec sapientes in sua sapientia glorian-
annuntiant pacem el prmdkant salutem (Isa. LII)! qui B tes, nec fortes in sua forlitudine confisi periclilentur,
euntes ibant et flebant mittenles semina sua, qui *nec simplices sive iifirmi sua impossibilitate deji-
per multas videlicet temporales tribulationes divini ciantur; qua nec laetos nimia Isetitia extoUat, nec
verbi semina jaciebant, et cum exsultatione venturi tristes nimia animi contritio afficiat; qua nec divites
sunt ad illud generale examen,portantes manipulos, rerum opulentia elatos efficiat, nec pauperes rerum
populos videlicet per suam praedicationem ad fidei indigenlia frangat. In illis invenitur normaper quam
documenta conversos, non imagines, sed epistolas inslruitur qualiter prselati erga subditos, et subditi
ad diversas mundi partes destinasseleguntur: nec per erga prselatos agerri debeant, quaUter conjugia dili-
picturas genus humanum ab idolortyn cultibus ad gantur, qualiter saecularia consilia prudenti delibe-
veraefidei puritalem revocavere, sed per Scripturas, ratione tractentur, qualiter patria defendatur, hosles
quibus Redemplor sensum aperuit, non ut intehige- peUantur, extranearum domesticarumque rerum
rent picturas, sed Scripturas. Scriptum est enim : administralio habeatur, el ut cuncta breviter com-
Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerentScripturus plectar, in illis et animse perpetuus cibus, et prae-
(Luc. xxiv). In Evangelio quoque legitur : Multa sentis vilaedoctrina et sapientia quse decor est vitae,
quidem et atia signa fecit Jesus in conspectu discipu- ^ et vilae perpetuae documenla continentur. Est enirn
lorum suorum, qumnon sunt scripta in libro hoc. Hmc J thesaurus nullo bono carens, omnibus bonis redun-
autem scripta sunt, ul credatis quonium Jesus est Fi- «lans, ad quem quisquis devotus accedit, quidquid
lius Dei, et ul ctedentesvitam habealis in nomineejus fideliter quserit, feliciter se acquisisse gaudet. Esto
(Joan. xxi). Joannes quoque qui dearcanoDominici mundanse sapientise et saecularis scholae quemquam
pectoris nectarea hauriens fluenta, coeleslia pocula amor oblectat, accedat ad divinaj legis armaria, quse
arentibus cordibus propinavil, dum Csesareisjussibus mundi sicut meritorum ce.lsitudine, ita
sapienles
in Palhmos insula relegatus Dominiei calicis gusrum etiam lempore prsecedit, et Uberalium studiorum
ante sibi promissum aceiperet, et coelestibus plentis profuuditales, quas scil cognovisse, et quas nescit
mysteriis secretaquaedam,Dominorevelante, audiret invenisse se gaudeat. IUic inveniet et rectae locutio-
seu cernerel, scribere ea in libro, non pingere jussus nis decorem, etym Dlogiasnominum, schematum va-
est. Et in septem Ecclesiis unam sanctam catholi- rietates, tropicas perpiexiones, de quibus beatus Au-
cam sive aposlolicam Ecclesiam septiformis gratiae guslinus ail, « Sciant autem litterati modis omnium
Spiritu plenam non pingendo, sed scribendo admo- locutionum, quos grammatici Graeco nomine tropos
nuit. Diclum enim illi supernae vocis lonitruo est: voeant, auctores riostros usos fuisse; n quos tamen
Quod vides scribe in libro, et mitle septem"ecctesiis 1 tropos, id est modos locutionum, qui no\erunt,
(Apoc. i). Unde datur intelligi, nou picturas, sed agnoscunl in Litteris sanctis, eorumque scientia ad
Scripluras ad nostrse fidei eruditionein esse conces- eas inteUigendasaliquanlulum adjuvantur; inveniet
sas. Quam ergo sit incaulum quamque a ratione re- eliam historias, metra, quae omnia proprie artis
motum dicere : ' Sicut divinaeScripturae libros, ita grammalicae suntJ Sed dicet fortassis aliquis, Kon
imagines ob memoriam veneralionis habemus, t fa- illic metrorum scansiones et temporum certas di-
cile intelligere potest quisquis divinarum Scriptura- mensiones invenio; cognoscat multa in divhiis Scri-
rum cognilionem habel. In iUis inveniuntur arma metra, plures rhylhmos esse, sed translatio
pturis
quibus contra adversa confligalur, quibus vitia repri- liuguaenon eadem1sinit habere lemporum intervaUa
mantur, quibus virlules erigantur, quibus gulaecon- in peregrina, quae habentur in propria, cum tamen.
cupiscentiavigiliiset compuncliouecordisreprimatur, eosdem sensus easdemque rerum proprietates ha-
quibus fornicatio contritione cordis et corporis affli- beat: quia et si qriis nobis debitor aurum reddat, non
ctione, oralionum instantia, laboris exercitio, me- multum distat cum non unius sit monelae cum illo
tuque supphciorum vel amore setenise patrise refre- quod acceperat, si tamen unius sit ponderis unius-
netur; quibus invidia amore fraternse dilectionis et quefulgoris. NairiulbeatoHieronymo Hebraicaelin-
1105 LIBRI«AROLINL — CAPIT. DE IMAG. — LIB. n. 1106
guse peritissimo docenle didicimus, quaedam divinaelA est: Otnnia in Scripturarum sanctarum ampUssimis
Scripturae Hebraeo dactylo spondaeoque, quaedam pratis per partes inveniri posse quae artigraphi in
anapsesto, qusedam vero iambo juxta artis rigorem suorum hortorum areolis posuere: inveniuntur, in-
decurrunt. Illic etiam inveniet nitorem et copiam quam, virtute sensuum, non in promulgatione ver-
eloquenlise, genera causarum- et status; illic exor- borum; in radicum profunditatibus, non in folio-
dia quibus benevoli, dociles vel attenti audilores rum lajfcibus. Sic enim in profunditate divinarum
fiunt; Ulic narrationes apertas et breves, Gausas Scripturarum liberales artes ab studiosis quibusque
etiam et longas, quaenon nisi Spiritu sancto rese- cernunlur, sicut vina in vitibus, segetes in semini-
rante panduntur; UUc conclusiones quibus proprie- bus, frondes in radicibus, fructus in ramis, arborum-
tas rerum monstrafur; argttmentationes quibus que magnitudines sensu contemplantur in nucleis.
animi audienlium concitantur ad implenda ea quse Est plane divina Scriptura verax, est fixa, est casta,
dicuntur; illic leges sive sententise, illic magna est coelestis magisterii instrumentum, el seterna
granditer, parva submisse, mediocria temperate prsedicalio purissimo nitens eloquio, est lux morta-
promuntur; jllic prosopopoeiam,ethopoeiani vel om- talium, dicente Propheta: Lucema pedibus meis ver-
nes figuras locutionum quae a rhetoribus traduntur bum tuum, Domine, et lumen semilis meis (Psal.
inveniet, et plures' iUis angustiores, quaepercepisse B1 cxix); est vivax el mori nesciens, dicente Apostolo :
se gaudebit, ad quas nec grammaticorum nee rhe- Vivus est Dei sermo et efficax, et penetrabilior omni
torum schola perlingere potuit; illic quoque inve- gludio uncipili, el pertingens usque ad divisionem
niet isagogas, quaead inqttirendas res lectorem uti- animm acspiritus (Hebr. iv); est tenebrarum discus-
Hter introducunt; categorias, quae praedicamenlo- sio, Salomone attestante qui ait: Lucerna est manda-
rum ulilitate ad investigandas res excellunt; definitum legis, et lux vitm,el increpatio, et disciplina (Prov.
liones vel modos syllogismorum, quaesubtili indaga- vi); de quo per Isaiam dicitur: De nocte spiritus
tione ea de quibus dubilatur affirmantj topica quae meus vigilat ad te, Deus, quia lux prmcepta tua sunt
dum sint fontes sensuum et origines dictionum, om- super terram (Isa. xxvi). Semper enim vilalia.jubet,
nibus communiter, grammaticis videlicet, poetis, noxia prohibet, terrena removet, coelestia persuadel.
oratoribus vel etiam philosophis argumenta prse- Esl, inquam, fons aelhereo de margine scaturiens,
stant, quse non solum scholaslico, sed eliam vul- de quo quanlo amplius hauritur, tanto minus ex-
gari et tumultuoso sermoni perpetuo cohserent.Nam pendilur, et quanto in plures partes derivalur, tanto
quanquam tumultuosus, quanquam vulgaris sit amplius in sensUius augmentalur; est pecunise mar-
sermo, si pro quibuslibet vitae utilitatibus profertur, -supium, de quo nec ea quse dantur amittuntur, nec
ad topiea veniet; per ea quasi per qusedammagiste- " diminutionem assiduus dandi usus affert, sed quanto
ria locales regulas quibus evagari aut non possit aut inde amplius dandi devotione ejicitur, tanto illud
non debeat, inveniet; in illis etiam terminum, qui magis magisque conipletur. Nihil igitur horum quse
sine sensus dispendio transgredi difficile sit, se re- perstrinximus, sive his similium, quse brevitatis
perisse cognoscet. Et ut cuncta breviter dicam, om- studio prajtermisimus, in imaginibus, o imaginum
nis sermo, nisi ad topica venerit, indefinitus procul adoralor, o rerum insensatarum cultor, invenire
dubio remanebit. IUicnzpl 'Epptivdus, quarum scru- posse le constat, quse duni his omnibus meritorum
pulosis semitis et laciniosis diverticulis profunditas praerogativis careant, dolendus potius quam miran-
inveniendorum sensuum dubiorumque affirmalio in- dus es cur eas divinse Scripturaelibris, in quibus tot
venitur, quibusque syUogismorum vel cselerarum bona reperiuntur, sequiparare affecles? Tu qui fidei
argumentationum silva exoritur, quseomnia proprie tusB puritalem in imaginibus conservare te dicis,
artis sunt dialecticae.Ulic in numeris per arilhmeti- supplex eis astarememento cum thymiamatibus, nos
cam artem arcana sensuum profunditatesque repe- prajcepta Domini solerli'indagatione perquiramus in
riet, quoniam, dicente eadem Scriptura, Omnia in divinse legis codicibus. Tu luminaribus perlustra
mensura et numero et pondere Deus fecit (I Esdr. JJ ~ picturas, nos frequenlemus divinas
Scripturas. Tu
vm). IUic etiam musicse non solum consonantias fucatorum venerator esto colorum, nos veneratores
instrumentaque quibus plerique sanctorum Patrum et capaces simus sensuum arcanorum. Tu depictis
usi sunt, sed eliam repertorem inveniet. demttlcere tabulis, nos divinis mulceamur alloquiis.
Inveniet quoque terrarum silus dimensionesque, Tu figuris rerum insta in quibus nec visus, nec
quseproprie artis sunt geometricse. Nec non et quo- auditus, nec gustus, nec odoratus, nec tactus est;
rumdam siderum. cursus et positiones, et temporum nos instemus divinse legi quse est irreprehensibUis,
varietates, mensium annorumque sive borarum in qua testimonium Domini justitiae sive praecepta,
curricula, diem etiam et causam conditionis side- timor sive judicia ejus inveniuntur. Quae singula
rum, quse proprie artis sunt aslronomiae, iUic repe- pulchre Psalmographus per septimam definitionis
risse se studiosus quisque cognoscet. Sed dicit forte speciem quam dialectici KKTK id est per
p.ev«fop«.v,
aliquis, Nec nomina principaliter disciplinarum, nec translationem, vocant, eo quod rem aliquam brevi
uniuscujusque disciplinse singiUatim paftes, nec praeconioquse sil oslendit, sub senarii numeri perfe-
uniuscujusque partis membra singillatim in sacris ctione, qui juxta arilhmeticse experienliam disci-
Litteris inveniuntur; quibus breviter respondendum plinae perfectus habetur, eo quod suis partibus di-
1107 B. CAROLI MAGNlOPP. PARS II. SECTIO II. - 4108
niensus, et his iterum in unum redactis, absque ullo A J culari reverentia nuncupatur. In omni ergo sancti-
detrimento aut increnienlo sui in se redit; ila defi- tate versatur qui supm judicem et timere cognosci-
hivit dicens : Lex Domini irreprehensibilis, conver- tur et amare. Inter timorem namque Dominiet for-
iens unimas, teslimonium Domini fidele, sapkntiam midinem humanam hoc interest quod formido hu-
prmstanspurvuiis. Justitim Domini recle Imtificantes mana cum tempore commutalur; de ea, ni fallor,
corda, prmceptumDomini lucidum illuminans oculos. dictum est: Perfecti charitas foras mittit timorem
Timor Domini sunctus permanens in smculum sm- (I Joan. iv). Timor autem Dornini a proprio statu
culi, judicia Domini vera justificata in semetipsa, de- nulla temporali conversione mutatur, sed in idipsum
siderubilia super uurum et lapidem pretiosum mnl- sinceritate bonseeonscientiseperseverat. Porro judi-
Inm, et dulciora super mel_et favum (Psal. xix). ciaDei, quse et vefa et justificata in semctipsa a
Quae omnia ideo senarii numeri perfectione deco- propheta describuntur, mandata sunt ejus, quse in
rantur, quia quanquam quodam modo inter sc di- Veteri et NOYOTestamento conscripta habentur,
stare videanlur, singula tamen ad perfeclionem legis, quia revera ex judicio sunt prolata. Vera, inquam,
qtta viri sancti perfecti efficiunlur, perlinent. E qui- metonymice et justjficala, quia veraces et jusiifica-
bus sicut uno subtracto sextus numerus minime ad- tos observatores suos efficiunt. Inter judicium tamen
impletur, ila si aliquid defrahatur, perfectionis inle- P } Dei ct judicia ejus hoc interest, quod judicium
gritas mutilatur. Lex enim irreprehensibilis est, numero siugulari illud generale examen est, ju-
quia perfecta veritate consislil, quaeper Salvatorem dicia vero ejus nuuibro plurali sacramenta sunt, quaj
non reprehensa, sed potius probatur implela : Non in duobus Testambntis, non in imaginibus nec in
veni, inquit, legem solvere, sed udimplere(Mutth. n). pieturis inveniuntur, quseidem Psalmographus per
Et ut nobse possemus Evangelium quoque legeni schema quod Graece ovtpuis, id est augmentum, eo
Domini esse, et duobus Testamentis, Novovidelicet quod paulatim ad superiora concreseat, ita expressjt
et Yeteri, legem consislere, adjunxit, Converiens dicens : Desiderabilia super dnrum et lapidempretio-
animus (Psul. xix), quoniam Yeteris Testamenli pa- sum muttum, et dulbiora super mel el favum_(Psal.
gina rigorem habet irreprehensibUis seveiitalis; Novi xix). Sicutenim lapides pretiosi auro praeferuntur in
vero convocationem et niansueludinem, per quam pretto, ita nimirnni' auro el lapidibus preliosis mel
errantes corrigantur, et ad Christi gratiam anima- et favum dulcedine prsefertur. Per hanc enim figu-
rum couversio fiat. Testimonium ergo Domini fidele, ram idem Psalmista susceplorein suum, gloriam
quoniam quaecunque pollicetur Deus plenissima ve- etiam el exaltantem capul suum Dominum esse de-
ritate eoniplentur. Quod teslimonium sapientiam cantat dicens, Tu autem, Doinine, suscepiormens es,
praestal parvulis, non utiqne superbis nec tumida gloria mea, et exaltans caput meum (Psal. m). Et
se elatione jactantibus, sed his parvulis de quibus Apostolus ait: Quis\nos separabit a charitate Chrisli ?
Apostolus dicit, Nolite pueri effici sensibus, sed ma- tribulalio an angustib ? anpersecuiio ? an fames? an nu-
litia parvuli estote (I Cor. xiv). Dal itaque testimo- ditas? an perkulunv? an gladius (Rom. vin)? in qua
nium Pater, dat Filius, dat et Spiritus sanctus; et per augmenta nominum rei magniludo sensim suc-
sicut sunt unius essenliae et naturse, ita etiam ip crescit. Cui quanquam vicina sit figura, quosGraece
reddendo teslimonio sublimes. De Patre in Evangeiio Aiaat,, Latine grctdutio dicilur, quando posilis
legitur quod teslimonium de Filio perhibuerit; de quibusdam gradibus sive in laude, sive in vitupera-
Filio anfem Apostolus ad Timotheum scribit: Prm- tione, semper acerescit, ab ea tanien plurimum
cipio iibi coram Deo qui vivificat omnia, et Christo disfat quod av%n<ri? sine ulla iteratione nominum
Jesu qui tesiimonium reddidit sub Pontio Pilato (I rermn procurat augmenfa, v>ipo\ vero postremum
Tim.~i); de Spiritu .quoque sanctp idem Apostolus verbum quod est in' primo comrnate positum in se-
dicit : Nam et ipse Spiritus leslhnonium perhibet quenti membro niodis omnibus repelit, sicque velut
spiritui noslro (Psal. xix).'Juslitiae itaque Domini catena aliud sempet in alio nectitur, ut est iilud
rectse ideo dicuntur, quia non aliter cognoscilyr p Aposloli : Scientes quod ttibulutio patienliam opera-
fecisse quam docuit, nec aliud illi in ore, aliud in tur, pulieniia probalionem, probalio spem, spes uutem
opere est. Lmtificuntes sunt cordu, quia justorum nonconfundit (Romk'); itemillud: Namquosprmscivh
menles mternorum prmmiorum collatione demulcenl; etprmdestinavit,eoset vocavit; et quos vocavit,illos el
quofurn prsemiorum percepfione confisus erat ille justificavit: quos antem justificavit, illos et gtorifica-
qui dicebal, De reliquo repositu est mihi corona jusli- . vit (Rom. \in). Nam si forle tu, amator vel pot>us
tim, quam reddet mihi Dominus in illa die justus adorator imaginum. inieriore pectoris rancore sub-
judex (II Tim. iv). Nam prseceptuiu Domini recte murmures dicens : Quid necesse est tantum per
lucidum dicitur, sive quia a Patre luminum procedit, schemata evagari?J cognosces ea nobis amabiliora
sive metonymice, quod lucidos efficiat. IUuminat imaginibus sive pidtis tabulis tuis esse, el ideo tan-
etiam oculos, non carnales, quos nobiscum animan- tum in iliis evagatos esse. Has etenim dulcedines,
tia communes habere noscuntur, sed iniefiores, qui has refectiones in IScripturls sive in Scripturarum
dhirii muneris jubare spirituaUter perlusfranlur. schematibus, nos sive cajteros Scripturarum ama-
Titnor autem Dotnini sancm permanens in smculitm tores reperire coguosce, quas tu sive socii tui in
smculi: mista est cum pavore dileclip, quaeusu saj- figuris, neque in tajiulis, in quibus_cordis tui pu-
1109 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. n. 1110
ritatem s.ervare te dicis, penitus non reperies. A J clusa, hanc videritur protulisse septentiam : « Qui-
cunque filii a parentibus sub prajtextu divini cultus
CAPUT XXXI. abscedunt, nec debitam reverentiani depei^djunliljis,
Quod coplra Dominicm vocis imperium faciunt hi anathema sint. J Si vero hi qui eis debitam ireveren-
qui parentes suos analhemaiizant; et stsecundum tiam non impendunl, anathematizantur, quo pjitas
corum opiniottemprmdecessotfeseorum hmretki fue- . datiinationis vinculo
re, isli 'hb hmretkis geniti, docti et consecratisunt: qui eps anathematizant con-
sive de non judkandis hisqui de smculo recesse- nectantur? Saluberririius namque a sanctis Palri-
runt; vel quantumistorum error a parentum errore bus Ecclesiis traditus ,usus est pro defunctprnm
disseniiat, cuin videlicetilti imagines frangere, hti . spiritibus Dominum deprecari, quem nos cum sancta
addrure censuerint. "
omni catholica et universali Ecclesia amplectentes,
Denique. illi qui eas corpori et sanguini Dominico non solupipro noslrorum parentum, verum etiam
coaequare prsesumunt, tanto iUarum instigantur pro amicofum fidelium qui nos jn pace Dominica
amore, nt etiam parentes suos qui eas sprevisse praecesserunt spiritibus clemenjtissimamDomini pie-
noscuntur, anathematizare non dubitent, errorem tatem exposciriius. Cuj veneraiiidseet ecclesiasticae
errori neclentes; cum videlicet et illis incongruam constitutioni non niediocriter contraire videntur qui
et inordinatam exhibeant adorationem, el his vel a »' defunctorum parentum spiritus non orationibus ad-
jjuibus per carnis materiam propagali sunt, vel hos juvare, sed anaihematis vip.culjO colligare nituntur;
per quorum consecrationem et baptismi sacramen- et qui orare etiam prp inimicis ^ppglplicae eruditio-
tum et caelera charismata sumpsere, inopportunam nis documento jtibentur, pro suis hoc facere paren-
ingerarit exsecrationem. Nam si secundum illorum. tibus reluclantur. Nos nostris seeundum ecclesiasti-
vesaniam omnes imaginum adoratione carentes hss- cum usum per oralionum et eleemosynarnm instan-
relici sunt, constat majores eoruin qui eas non ad- fiam deposcimus veniam, illi suis per ui.mium con-
oravere hsereticosfuisse : qui si haereticifuere, neque ciliorum conventus exoptant poenam. Nos nostris
consecrationes faciendi, neque nianus imponendi quietem exposcimus per nrissarum solemnia, illi
-potestatem habuerunt; qui si hanc npn habuerunt, suis ingerunt convicia per inorbînatatjonpiUg.JNTos
hi qni ab eis hanc se accepisse putant, neque con- nostrorum memoriam fapimus in -oratione, illi suis
secrationfem neque manus imposftionem habent. jinalhenia jaciunl cum quadam abdicafionp. IJos
Item si prodecessbres eorum, ut illi aiunt, analhe- nostrorum'spiritus requie potiri oramus in sinu
•mathis colUgatione digni fuerunl, ligandi solvendi- Abrahoe, illi^suorum optant danjnari animag cum
que potestatem non habuerunt: quam si non habue-. Ario, Sabellip, Dioscoro, lêstorio et Eutychele. Nos
Tunt omnia quajcunque ah eis in Ecelesia gesta nostros collocari poslulamus parenles inter agmina
sunt cassanda sunt; si oninia abnqpnda suut, gra- bealorum, illi suos inter obstiriatas turbas haeptico-
dus et ordinallones abnuenda sunt: si igilur pro- rum. Qusecumita sehabeant, consfat eps dpplex in hac
decessores illorum anathematis coIUgalione digni parte patrare deliquium, cum et parentibus honorem
iuerunt, istorum gradus et ordinationes cassanda derogent contra Dominicsevocis irnpeiiinn, et, con-^
sunt. Non enim schismaticis et anathematis vincplo tra Apostoli sentenliam, his qui a ssec^lo migrave-
colUgatisligandi solvendijjue, sed idoneis et cathpli- runt temerarium conenlur inferre judicium. Quod
cis potestateni a Domino legimus esse concess^m. "non sit ergo temerejudicaudum de his quijs^m e sse-
»Parentibus interea honorem impendendum, non so- "culomigraverunt, vel de rebus ad Deum solum perti-
lum legalis, prophetica et apostolica, verum eliam nentibus, baecest beali Pauli sententia : Nemo no-
evangelica admbnilio docel, dicenle Domino, Eo- strum sibi vivit, et rieino sibi moritur; sive enim
noruputrem tuum el tnatrem tuam (Matih. xv). Qui[ vivimus,Dominovivimus;sivemorimur, Dominomori-
enim et per paginam Yeteris Instrumenti, et per sui{ mur : sive enim vivimus, sive morimur, Doinini su-
«orporis praesentiamhoc salutare prseceptum cpntu- mus. In hoe enim Christus xesurrexit a mortuis^,n,t
lit, idem Mosaicojore promulgavit dicens, Benedi-- TVet vivorumet mortuorum dominetur. Tu uutetn.quid
ctus qui honorat pairem suum et inatrem suami judicas frutrem tuum, aut quare spernis fralrem
(Exod. xx; Deut. v); et e conlrario : Matedictus quii luum ? omnesenim stabhnus ante tribunal Dei. Scri-
non honorat putrem suum et malrem suam (Exod. plum est enim, Vivoego, dicit Dominus, quonjum,
•sxi-Matth. xv; Marc. vn). Unde perpendendum estt 'mihi'flectet omne genu, et omnis lingua confitebitur
et magnopere animadverlendum quantse sit arro- Deo. Itaque unusquisquenostrum pro se ratignem red-
gantiae,'quanfajquetemeritalis etût ita dixerim,sce- detDeo. Non ergo amplius judicemufi; sed Ijocjudi-
leris, pafentes analhematizare, si Ule maledictioni[ cale magis, ne ponatis offendiculumfrutri vel scanda-
subjacet qui eos convincitur npn rionorare. Nami lum (Rom. xiv). De qua re etiam sanptse Ecclesise
cum lex dicat: Non revelesturpitudinem patris tuii Romanse anlestis Anastasius Anaslasip Jmperatori
(Levit. XYIII), et Apostolus : Filii, obedileparentibus; sic perhibetur scripsisse:« Ne quod sit in hoc of-
vestris (Ephes.vi), Isti utrique prsecepto reluctarii fendiculum in Ecclesia, dum, quod facere non pos-
videntur, cum nec turpitudinem celare, nec hono- sumus, de his qui jam transierunt judicare cone-
rem nituntur impendere. Sacri igitur canones de> mur, observandum esse tranquillitas tua cogno-
non contemnendis parentibus omni occasione se-. scat. J Quia ergo nec a filiis parentes inhonorandi,
1111 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1112 '
nec a viventibus mortui temere judicandi sunt, di- A sint, et a reclo tramite remota, resfat nobis ut viam
vinarum Scripturarum paginis prolatum est. Nunc regiam secundum lApostolum gradientes, neque ad
mentis oculo soUicite intuendum est quantum in su- dexteram neque afl sinistram declinemus: ut nec
pra memoralarum imaginum abolitione vel venera- cum illis prorsus abolendas dijudicemns, nee cum
tione filiorum error a parentum errore dissentiat, islis adorandas decernamus : sed solum Deum ad-
cum utrinque sibi et istorum et iilorum error re- orantes, et ejus sanctos venerantes secundum anli-
pugnare non desinat. Hli enim eas conveUendas at- quam Patrum et ecclesiaslicam traditioneni eas in
que eontemnendas esse censuerunt ab Ecclesia per- ecclesia in ornamenlo et memoria rerum gestarum,
petua abdicatione, isti eas non solum habendas, si libet, habeamus, et cum juslitia hinc severitalem,
• verum etiam venerandas student supplici adora- illinc adulalionem
contemnentes; cum' prudentia
tione. IUi eas mancipavere crepilanlibus ignibus, hinc versutiam , illinc hebitudinem declinantes;
isti honorant odoriferis thymiamatibus. IUieas effu- cum temperantia hinc linidinem, illinc insensibi-
giebant etiam cernere, isti non cessant amplecli. litalem spernentes; cum fortitudine, hinc timidita-
Illi effodere ad ornamentum ecclesiae ab antiquis tem, riiinc audaciam abjicientes, cum sanctis Patri-
conslitutas in parietibus, isti nuper condilas oblatis bus qui eas in ornamento solummodo esse eedesiae
perlustrant luminaribus. Illi eas sludebant prorsus B siverunt, istis hine adoranlibus, illis hinc abominan-
abominari, isti sanciunt omnino osculari. IUi ana- tibus postposilis, yiam mandatoram Domini le-
thematizabant habentes, isti e contrario non adoran- neamus, qualiter ad eum qui est via, veritas el vita,
tes. Quaeduo mala cum alterutrum sibi contraria ipso opitulanle pervenire valeamus.
LTBER TERTIUS. I
PR,£FATIO. se domestica arma territat, et spiculoruni ictas qui-

Constat hujus noslrioperis stylum sive in superio- bus et Ubertas debuit tueri et hostili ^lobo obniti in
ribus quijam Deo annuente digesti sunl libris, sive indigenas, prohdolor! compellil intorqueri. HancigL
in praesenti in cujus inceptionis adorimur articulo, turnonversutis caviUationibus, nonforensifacundia,
fiive etiam in eo quempostmodum Dominoopitulante non procul a causa Jvaganfibuslocutionum phaleris,
non lenociniosi cothurni, non callidae'exsecu-
digesturi sumus, adversus eorum insaniam vigilare, (-\ tionislepore
nodosis argumentationibus, jactanter enervare
qui quanquam diversis temporibus diverslsque vo-
luntatibus synodos aut ut abdicari, aut ut adorari decrevimus, sed purae ac simplicis orationis ambitu
dhinorum eloquiorum tenacibus nervis concreto, et
imagines in Ecclesia censeanl, assolent aggregare. sanae
Et quoniam illius insanise scriptura, quam inani de- sobriaeque doctrinse eloquenlia colorato, qui
siderio septimoesynodi vocabulo censeri ambiunt elationis ostentatione carens Ecclesisesanctae potius
propriorum sensuum erroribus quasi membris con- profectus amator, quam suae vel nostrae sit venlosae
creta , et divinse legis testimoniorum incompetentcr laudis sectator. Qubniam igitur in praesentis libri
sibi adhibitorum commatibus quasi quibusdam pin- texlu, in quo nunc ridoriri nos liquel, illorum sen-
nis cernitur esse suffulla : libuit nobis in prseceden- tentias discutienles qui aliter quaedamquam a sanctis
tibus libris pinnarum subsidia ei, quibus incassum Patribus tradila suril in sua synodo posuere, de iide
fulciri arbitratur, demere; in sequentibus vero eam quodammodo disputaturi sumus, ordo exposcil ut
vanorum compage membrorum, quibus subsistere se primum nostrse fidei fundamentum jaeiamus, hoc
videlicet de quo ait Apostolus, Fundamentum enim
posse suspicattr, desliluere, ut prsecedentes ab ea aliud nemo potest prmterid quod positum cst,
remigia auferanl, sequentesejusartusfru- ponere
pinnarum
stratim dirimant; prsecedentes eam volatu, sequen- jy quod est Christus Jesus (I Cor. m). Cujus venerandse
les privent gressu : ut videlicet spiritalis intelligen- fidei sinceritatem, mox ut sicul corde creclimus, ore
tise et divini eloquii pinnis, quibus enormiter vehi prolulerimus, et tanti fundaminis firmilate futtni
niunierimus, liberius nostra fa-
putabatur, abscisis , el propriis sensibus a quibus operis piimordia
violenter in aliis peregrinari compellebatur restitutis, brica surgens rectius solidiusque stmatur, et Ulorum
et catholicse fidei forlis et inexpngnabilis pugni in- sicubi minus recte minusve solide surrexerit, facilius
nos munire nostraque
pulsione, qua salis vacuarum et ratione carentium dejiciatur. Quia ergo primum
asserlionum acervis, et congruis sensibus, et divi- firmare, et post contra adversa confligere, et oppo-
norum apicum testimoniis carens, omnibus appareat silis resistere debemus, non solum sacrarum littera-
sed eliam ipsius Ro-
enervala, quae non ab omnibus creditur esse di- rum perdocemur dopumentis,
mani auetoris (Sc, Ciceronis) eloquii monemur insti
gesta : quoniam quidem dum suorum intentat aucto-
runi in sublime latidis insigne efferre, prosperitatem tutis, qtti ait, « AJrgumentandum esl ita ut pri-
rerum domesticarum civili non formidat certamine, mum nostra firmemus, dehinc adversa confrin-
perlurbare; dumquepessum ad quarumdam rerumi gamus. »
mttfrdiclam cives adorationem provocal, civium in
1H5 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. HI. , 1114
CAPUT PRIMUM. A/fitelurin Christo, ita anathematizamus Apollinarem
et ejus similes, qui dicunl Dei Filium minus aliquid
CoJifessio fidei cathoticm quamcorde a sanctis Patribus de humana suscepisse nalura , et vel in carne vel
accepimus, tenemus et puro credimus. r
in anima, vel in sensu asstimptum hominem his pro-
Credimus in DeumPatrem omnipotentem, cuncto- pter quos assumptus est fuisse dissimilem, quem
rum visibiliumetin\isibilium condilorem. Credimus absque sola peecati macula quae naturalis non est
et in Dominum nostrum Jesum Christum per quem nobis confitemur esse_conformem."Illorum quoque
pmnia creata sunt, verum Deum, unigenilum el ve- similiter exsecramur blasphemiam, qui novo sensu
rumDei Filium, non factum aut adoptivum, sed asserere conantur a tempore susceptse carnis omnia
genitum et unius cum Patre substanlise, atque ita quse erant deitatis in hominem demigrasse : el rur-
per omnia aequaiem Deo Patri, ut nec tempore nec sum quse erant humanitatis in Deum esse transfusa,
gradu nec potestate esse possit inferlor : tantumque ut quod nulla unquam hseresis dicere ausa esl videa-
esse confitemur illum qui est genilus quanlus est iUe lur hac confusiohe, ulraque ,exinanita substantia
tjiii genuit. Non autem quia dicimus genitum a Patre sciUcetdeitatis et humanitatis, et a proprio slatu in
Fifutm, divinseet ineffabili-generationi aliquod tem- aliud esse mutata : qui tam Deum imperfectum in
pus ascribimus, ,sed nee Patrem aliquando coepisse **Filio quam hominem confitentur, ut nec Deum vere
nec Filium; non enhn aliter confiteri possumus seter- nec hominem lenere credantur. Nos aulem ita dici-
num Patrem, nisi confiteamur eliam coseternum Fi- mus, susceptum a Dei Filio passibile nostrum, ut
lium : ex Filio enim Pater dicitur, et qui semper deitas impassibilis permaneret. Passus enim Filius
Pater fuit, semper habuit Filium a. Credimus et in non putative sed vere, omnia quse Scriptura lesta-
Spiritum sanclum, Deuin verum ex Patre et Filio tur, id est esuriem, sitim, lassitudinem, dolorem,
procedentem, sequalem per omnia Patri et Filio, mortem et csetera hujusmodi secundum illud passus
voluritate, potestate, seternitate, substantia : nec est estquod pati poterat, idest, non secundum illam
prorsus aliquis in Trinilate gradus, nihil quod infe- substantiam quseassumpsit, sed secundum Ulamquae
rius superiusve dici possit, sed lota Deitassui perfe- assumpta est. Ipse enim Dei Filius secundum deita-
lione sequalis est, ut exceplis vocabulis quse proprie- tem suam impassibilis est ul Pater, ineomprehensibi-
talem personarum indicant, quidquid de unapersona lis ut Pater, invisibilis nt Pater, inconvertibilis ut
dicitur, de Iribtis dignissime possit intelligi : atque Pater. Et quamvis propria persona Filii, idest, Dei
ut confimdentes Arium unam eamdemque dicimus Yerbum suscepit passibilem hominem, ita tamen ejus
Trinitalis esse subslantiam, el unum in tribus per- habitatione secundum suam substantiam deitas
sbnis falemur Deum, ita impielatein Sabeliii decli- Yerbi nibil passa est, ut lota Trinitas quam impas-
nantes, tres personas expressas sub proprietate dis- sibilem necesse est confiteri. Mortuus est ergo Dei
jungimus, non ipsum sibi Palrem, ipsum sibi Fi- Filius seeunduni Scripturas, juxta id quod mori po-
lium, ipsum Spiritum sanctum esse dicentes, sed lerat, resurrexit tertia die, ascendit in coelum, sedet
aliam Patris,- aliam FiUi, aliam Spirilus sancti esse ad dexleram Dei Patris manente ea nalura carnis
personam. Non enim nomina tantummodo, sed etiam in pua natus et passus est, in qua etiam resurrexit.
nominum proprietates, id est personas, vel, ut Grseci Non enim exinariita esl humanitatis substantia, sed
exprimunt, VJTOOTKG-SJ?, hoc est subsistenlias, confi- glorifiGala,in aeternumcum deitatemansura.Accepta
temur. Nec Pater Filii aut sancti Spiritus personam ergo a Patre potestate omnium quae in coelo sunt et
aUquando excltidit: nec rursus Filius aul Spiritus in terra, venturus esl ad judicium vivorum ac mor-
sanctus Patris nomen personamque recipit, sed tuorum, ut et justos remuneret et puniat peccatores.
Patersemper Pater est, Filius semper Filius, Spiri- Resurreclionem carnis ita- credimus ut dicamus nos
tus sanctus semperSpiritus sanclus : itaque substan- in eadem in qua nunc sumus veritate membrorum
tia unum sunt, personis ac nominibus distinguuntur. esse reparandos, qualesque semel post resurrectio-
Ipsuni autem Dei Filium, qui absque initio seternila- Q nem fuerimus effecti in perpetuo mansuros; unam
tem cum Patre et Spirilu sancto possidet, dicimus esse vitamsanclorum, sedpraemiaprolabore diversa;
infinesseculorum perfeclum nalursenoslrse hominem e contratiopro modo deUctorumpeccatorum quoque
suscepisse ex llaria sempervirgine, et Yerbum car- esse supplicia. Baptisma unum tenemus, quod his-
neai esse factum assumendo hominem, non permu- dem sacramenti verbis in infantibus quibus eliam ia
tando deilalem : nec, ut quidam sceleralissime opi- majoribus esse celebrandum. Hominem si post ba-
nantur, Spiritum sanctum dicimus fuisse^prosemine, ptismum lapsus fuerit, per poenitentiam credimus
sed potenlia ac virtute Creatoris operatum. Sic au- posse salvari. Novum el Yelus Testamenlum recipi-
tem confitemur in Christo uuam Filii esse personam, mus in eorum libroruni numero quem sanctae catho-
ut dicamus duas perfectas atque integras esse sub- licaeEcclesiae tradidit auctorilas. Animas a Deo dari
stantias, id est, deilatis et humanilatis, quse ex credimus quas ab ipso factas dicimus , anathemali-
anima continetur et corpore : atque ut condemna- zantes eos qui animas quasi partem Dei divinaj di-
mus Photinumquisolum el nudum hominem con- cunt esse substantiae. Eorum quoque condemnamus
a Credimus et in Spiritum sanctum, Deum verum dentein, volente et jubente Carolo infra cap. 3 et
ex Patreprocedenlem. Addidi, ex Palre et Filio vroce- cap. 8, et Adriano papa in Capitulari.
UiS B. CAROLI MAGNI OPP. PARS II. SECTIOH. 4116
crroremqui eas ante peccasse vel in coelis conversa- & & tanto se niajoribus errorum nexibus praepedivit.
tas fuisse dicunt quam in corpora mitterentur. Nam si inopportuna imaginum adoratione inoppor-
Exsecramur eliam eorum blasphemiam qui dicunt tuna ordinalio stabiliri potest, facile rcs iUicitaere-
impossibile aUquid homini a Deo esse praeceptum, bus poterunt firmari illicitis, et si res illicitaerebus
el mandata Dei non a singulis, sed ab omnibus in poterun.1 firmari illieitis, facillime impura quoeque
commune posse servari, vel qui primas nuptias cum quibusdam impuris ablui polerunt. Non aulem im-
Manichaeo,aut secundas cum Cataphrygis damnant. pura quajque quibusdam impuris ablui polerunj,:
Anathematizamus etiam illos qui Dei Fijium neces- non igitur inopportuna ordinalio adoratione jnop-
sitate carnis menlitum esse dicunt, et eum propter portuna nihilomlnus imaginum quoquomodoiiolerlt
assumptum hominem non omnia facere potuisse quse stabUiri. Et si jeGclesiastieaeordinafionis regula a
voluit. Joviniani quoque damnamus haeresin, qui di- sanclis Patribus tradita intemerata servanda est,
cit nullam infuturo meritorum esse dislanliam, nos- imo quia servanaa est, omnino corrumpi non debet:
que eas ibi hajiituros virtutes quas hic habere ne- e,t si omnino corrumpi non debet, nec pro utili qua-
glexerimus. Liberum sic confitemur arbitrium ut dam re corruinpi quidem debet: et si pro utili qua-
dicamus nos semper Dei indigere auxilio, et lamillos dam re nullatenus corrumpi debet, multo ergo mi-
errare qui cum Manichaeodicunt hominem peccatum B I nus pro inutili corrumpi debelj eum videlicet ulrum-
vitare non posse, quam illos qui cum Joviniano asse- xpie et imagines adorare, el sine ordine graduum
runt hominem non possepeccare : uterqueenim tol- pontificalem catbedram subire inulile sit, Sed quor-
lit arbitrii libertatem. Nos vero dicimus hominem sum ista? Accedamus ad Apostolum, veniamus ad
semper et peccare et non peccare posse, ut semper Yas electionis, linterrogemus egregium praedicato-
nos Iiberi confiteamur esse arbitrii. Hsecest catholi- ;rem, intonel nobis quid de ordinatione episcopi
cae traditionis fidei vera integritas, quam sincero censeat; qui procul dubio respondebit: Manus cito
corde credimus et fatemur, et in hoc opere beati nemini imposueris (I Tim. y). Et rursps: Non neo-
Hieronymi verbis expressarii taxavimus. Hseccst vera phytum, ne in superbia elatus in judicium incidat
fides, hanc confessionem conservamus atque tene- diaboli (IThn. III); ne yidelicet dum putat se non
nius, quam quisque inconvulse et intemerate custo- tam ministeriumj huniilitatis quam administratipnem
dierit, perpetuam salutem habebit. saecularis polesritlis adeptum, condemnatione su-
CAPUT II. perbiae sicut diabolus per jactanliam dejiciatur.
Unde periculosissima est talis ordinatio, in qua dia-
Quod Tarasius ab errore eirorem tinire conatus sit, et
quod qb mgritudine ud mgriludinemdiiapsus sii,cum boli judicium srispicatur: et formidolosissimum est
videlicel repente ex laico conversuset ad episcopulumG
( ejus doclrina, qria imagines adorare censel, uli, in
promblus nililur hoc eniendare hi imaginum ad- quo tam atrpcis exempli ruina formidatur; cum
ofatione qtiod adinisit in repentina consecruiionis
susceptione.' prohibitum sit popularem hominem sacerdotii nia-
Perilorum yelus iste medicorum mos est, sie unius gisterium adimplere debere, cujus nec officium
r sjgritudinis molestiis medicaminibus crebris curando tenuisse, nec disciplinam creditur agnovisse, et eum
instare, ut tamen alterius peslis nequitiae non videa- ea doceie posse quae constat eum nequaquam antea
tur adniinicula praeslare, quoniam qusedam res sicut didicisse. De tali itaque ordinalione haec est beati
unius vires extenuant, ita adhibitae alterius viribus Gregorii Romanaj urbis antistitis «enteutia : c Qui-
alimenta ministrant : et spiritalis vinese cultorum dam desiderio honoris inflati defunctis episeopis
est, sic quorumdam convellere vitiorum stirpes, lonsurantur, et irepente fiunt ex laicis sacerdojes,
ut tamen aliorum nullis convalescant incrementis atque inverecunde religiosi propositi ducatum arri-
radices, quoniam quorumdam vifiorum pestifera piunl, qui nec a~~' adhuc milites didicerunt. Quid
plantalio aliorum abolitione viliorum inolescif, sic- putamus, quid isti subjeclis praestaturi sunl, qui
que alii pesti subsidia praebens agro mentis officit, antequam discipulalus limen attingant, tenere lo-
<juaeper se officere non valens suis viribus exstirpata , cum inagisterii non formidanl? Qua de re necesse
fatescil. Quorum ulrorumque praeslanfibus moribus, est ut et si inculpati quisque sit meriti, ante lamen
sive peritorum medicorum, sive spiritalium culto- per distinctos ordines ecclesiasticis exerceatur ofli-
- rum, non niediocriler Tarasius perhibetur obniti, ciis : videat quod imitetur, discat quod doceat, in-
qui per rem penitus interdietam et nullalenus pro- formetur ad id quod teneat, ut postea non debeat
-ficientem nititur emendare rem penilus interdictam errare qui eiigitur viam errantibus demonslra"re.
et prorsus officientem. Et veluti si-quis lutulentum Diu ergo religiosa meditatione poliatur utplaceat:
qnid ingesta impuritate eluere cupiens, dum lutu- ct sic lucerna super candelabrum posilsi luceat, ut
lentis nihilominus eluere nititur aquis, quo magis adversa venlorum vis irruens conceptam eruditionis
abluere appefit, eo magis eisdem impuritalibus in- flammam non exstinguat, sed augeal : nam cum
ficit : ita idem -ex lalco repente ad episcopatum, ut scriptum sit, Prius quis probetur, et sic ministret,
- fertur, promotus, dum repentinam tanti gradus sus- multo amplius ante probandus est, qui,pppuli hiter-
ceptionem per insolentem nisus est emendare ima- cessor assumitur, ne fiant causa ruinse, pppuli sa-
ginum adorationem, illicitum illicito apposuit, et cerdotes mali. Nulla igitur contra hoc excusatio,
qiianto unum erijorem altero errore linire putayit, nulla potest esse ddfensio, quia" cuhctis liquido
1117 LIBRI CARQLIM. — £APIT. DE IMAG. — JLIBHII. illS
nolum est quae sit in hujus rei diligentia sancta A tortuosum aut ambiguum, aut quodam nubilo ver-
egregu soUicitudo doctoris, qua neophytum ad ordi- borum obduetum fuerit, magnam afferl dicenti vel
ries v etat sacros accedere. Sicut autem tunc neo- audienti jacturam. Ex Patre enim etFiho Spiritum
phytus dicebatnr qui initio sanctse fidei erat conver- sanclum, non ex Patre per FUium prpcedere, recte
satione plantatus, sic modo neophytus habendus est creditur, et usilate eonfitetur : quia non per pilium
qui repente in religionis habitu plantatus ad ambien- ut pote creatura quae per jpstim facfa sit, neqtie
dos honores saeros irrepserit. Ordine ergo ad ordi- quasi poslerior tempore, aut minor poteslate, ant
nem accedendum est. Non gradum sacrum recte alterjus sulistanlioe, procedit, sed ex Patre &t Filio
appetit qui ad summa loci fastigia postpositis gradi- ut coseternus, ut consubstantiaUs, ul cosegualis, ut
bus per abrupta qtiserit ascensum : et cum idem unius glorise, potestatis atque divinitalis cum eis
Apostolus doceat inter alia^sacri ordinis inslituta existens procedere creditur. Alteram namque vim
diseipulum, manus non esse cuiquam cilius impo- habet ex prajpositio, et alteram per. Unde et Dei Fi-
nendas, quid hoc celerius, quidve prsecipitantius lius natus ex homine non per hominem creditur, id
quam ut exoriatur a summitate principium, ut ante est, non per coitum, non per humanam operationem,
esse incipiat episcopus quam magister. 1 Conlra sed ex virgine carnem assumendo natus. Et idcirco
qriam ecclesiasticseinstitutionis normam dum supe- P quseri potest ulrum recle dici queal, Spiritus sunctus
rius memoratus Tarasius sacerdotale culmen, ut a Patre per Filium prqcedere, ne dum incaute"hsec
"aiunt, contendit, turbare potius quam gubernare prbpositio per in tanti myslerii professione ponitur,
dinoscitur plebes. Nec mirandum est si non recte Ariani illius erroris yirosum cuiquam poculum ,mi-
prsedieet qui ad prsedicationis pfficium nbn recte nislret, qui Spiritum sanctum creaturam esse, et
pefyenit. De cujus inordinata consecratione multa per Filium sicut et caetera quse creata sunt, creatum
sanctorum Patrum poni testimonia poterant, quae esse bjasphemat: qui etiam sui baptismatis tinclio-
tamen brevitatis causa omissa sunt. Haec tantum neni non juxta fidem evangelicam, in nomine Patris,
de hae reposuisse sufficiat. etFilii, et Spiritus sancli (Mutth."xxviu), sed in
notnine Putris per Filium in Spirilu sqncto infelicibus
CAPUT m.
ad se conversis impertivit. Spiritus nam-
Utrum Tarasius recle sentiat gui Spiritum sanctum quibusque
- non exPatre elFilio secundumverissimam sanctm que sanctus nbn creatura, sed cfeator"esse his te-
fideiregulam, sed ex Patre per Filium procedentem stimoniis approbatur. Ait enim David : Verbo Do-
in sumcredulitatis leciione profileatur. mini cmiifirmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis vir-
Nostris memorialibus nequaquam subtraxit oblivio tus eorum (Psal. xxxm); et Salomon dicit : Ipse
êrisibus quod in"primordiis hujus nostri operis polli- , creavit ea per Spiritum sanctum (Eccli. i); item Da-
^citi sumus nihll nos indiscussum reUcluros, nibilque \id, Emitte Spiritum tuum et creubuniur, et renovabis
silentio prseterituros, quod in eadem synodo quse fqciem terrm (Psal.cn); et in libro"Job scribitur:
pro adoraridis irriaginUras"gesta est, reprehensione Spiritus diviniis est, inquit, quv creuvit me (Job.
dignurri iriveniretur, riisi forte quod aut difficultas sxxm); et in UbroJudith,' Tibi',inquit, serviet omnis
inordinatl sefmonis nostro inteUectui impertire ne- creqtura lua : quoniam dixisti et factq sunt; misisti
garet, aut puefilis' dicti ineptiam reverentia <;ohi- Spiriium luutn, et mdificavit (Judith. xvi). Tantae
bente nostra disputatio persequi despiceret; ideoque enim poteslatis sive virtutis Spirilus sanctus osten-
non est consequens ut ab hoc npstra suspendatur ditur, utipso coopcrante corpus Domini nbslriJesii
disputatio quod Tarasius Spiritum sanctum nori ex Christi, quodest nostraredeinptio, inuterovirginis
"Patre tantum, sicut quidam qui quanquam eum ex formaretur, e\ angelisla dicente : Ne timeas, Joseph,
Filio pfocedere quodammodo tacuerint, tamen ex accipereMariam conjugetn tuam; quod enim in ea
Patre et Filio procedentem omnino crecliderunt, ne- ^natum est, de Spiritu sancto est (Mattk. i); itemj
que exPatre et Filio, slcut omnis universaliler con- Inventa est in uiero hubens'de Spiritu sancto (Luc. n);
fitelur et credit Ecclesla erim 'procedere, sedex jv non' quod Salvatoris nostri Spiritus sanctus Pater
Patre per Filium in suse fidei professiorie procedere' i dicendus est, ut dub patres credantur, sed qubd Pa-
eonfessus est. In qua professione nisi puritas et sln- tfis'et Filii idem Spiritus sanctus cooperator et
cerilas cordis sit quse credat eum non cfeatufam "unius potestatis cum eisdem esse cfedatur, Domino
esse', sed creatorem, nec Patre Filioque minorem, affirmante, Ile, inqmt&isci^vAi',baptizateomnesgentes
sed eis sequalem et consubstantialem "et abl'utro- in noiniiie Putris,êt'Filii, et Spiritus sahcti (Matth.
que procedere, perniciosum virus polerlt exorifi. xxvm). Sicufenim Dominus 'apostolos ad praedican-
Omnium ergb rerum defiriitio talis esse debet ut, dum destinavit,-pari etiam modo Spiritus sanctus
' omnibus bbscurltatibus seu
ambiguitatibus explos'is, facere' declaratur. Scribltur enim 'iri Aclibus apo-
ad demonstrandaj rei Tecto tramite tendai indicium, stolorum qubd Petrb cogitante' de visione, dicit' iei
et si aliarum rerum defimlio lam perspicua lamque Spiritus sarictus 1:Ecce 'viri qumrunt ie; exsurgens
debet esse dilucida, ut ea quae demonstranda sunt, vade cum eis nihil dubiluns, quiu ego eos misi ud le
evidenter demonstret, niullo magis >fideidefinilio (Act. x); et itfem: Segregate mihi Pauium et Bar-
dilucida 'et perspicua et ohmi ambiguitate sive tor- nabam afi opus ad qudAêlegieos (Acl. xni)'; et iterii:
tuositate catens esse debet. Iri qua si aliquid aut Attendite vobis et unhserso gregi - iriquo,"_tvos Spiriius'
- - • -_->• £,<- . i„ - v»_ . »_,: v .A" : x >> _t , !_ , _ ,*>.';
1119 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO H. 11%)
sanctus constituit episcopos (Act. xx). Nam et uni- A maneanius et ipse in nobis: unde et In donis Dei
versa cum Patre et FiUo, ul ostensum est, procrea- nihU majus est ch iritate, et nullum est majus.donum
vit, et Deus esse unius cum iisdem essentiae his te- Dei quam Spiritus sanctus: ipse est el gratia, quse
stimoniis approbatur. David enim ait: Audiam quid quia non-meritis lostris, sed divina voluntale gratis
loquatur in me Dominns Deus. Luce itaque clarius dalur, inde grath. nuncupatur. Sicut autem unicum
constat quod omnes prophetae non nisi per Spiritum Dei Yerbum proprie vocamus nomine Sapientiae,
sanctum annunlient vel loquantur, Domino atte- cum sit universalifer et Spiritus sanctus et Pater
Stante, qui ait: Cum venerit Spiritus ille sancius quem ipse Sapienlia, ita Spiritus sanclus proprie nuncu-
Pater mittet in nomine meo, ipse vos docebit et venlura parur vocabulo charitatis, cum sit et Pater et FiUus
annunliabil vobis (Joan. xv). Item per prophetam universaliter chanitas. Esl enim Spiritus Patris atte-
Dominus dicit: Noluerunl audire sermones meos quos stante, Domino, qui ait: Non enim vos estis qui lo-
mandavi in Spiritu meo per os prophctarum priorum, quimini, sed Spiritus Patris vestri qui loqnilnr in
dicit Dominus. Paulus quoque apostolus ad Hebrajos vobis (Marc. xm)\ Est et Spiritus Filii, Paulo atte-
seribens ait: Testificatur nobis Spiritu sanclo, et hoc stante, qui ait: Quisquis autem Spiritum Christi non
est lestamentum quod dispono ad eos post dies illos, habet, hic non est ejus (Rom. VIII), ac per hoc Spi-
dicit Dominus (Hebr. x). In Aclibus quoquc aposto- B * ritus amborum dicitur, quia ex Patre et Filio pro- "
lorum ad Ananiam dixisse pastorem Ecclesiae legi- cedens unius probatur esse substantiae et naturae:
mus : Ut quid Satanas implevit cor tuum mentiri te qui si ingenitus diceretur, duo patres profiteren-
Spiritui sancto (Act. rv)?-El ostendens eum Deum tur; si genitus, duo filu incompetenter dieerentur.
esse, in subsequentibus dicit: Non es mentitus homi- Sed quia nec Paler est necFilius, ideo nee-ingenitus,
nibus, sed Deo. Paulus quoque vas eleclionis ad Co- nec genilus, sed ex utroque procedens dicitur.
rinthios scribit: Divisiones autem donationum sunt, Pater enim solus non est de alio, ideo solus appeUatur
idem vero Spiritus : et divisiones ministeriorum sunt, ingenitus, non quideni in Scripturis, sed in consuc- *
idem ipse Dominns : et divisiones operationum sunt, tudine disputantium et de re tanta senhoneni qualem
idem vero Deus, qui operatur omnia inomnibus (I valuerint ad praesenliuni sive futurorum profectum
Cor. xn). Quibus apostolicis verbis Spiritus sanctus proferentium : Filius solus de Patre est natus, ideo
idem Deus, idem Dominus declaratur. Idem vero solus dicitur genitus; Spiritus sanclus solus de Pa-
Dominus in Evangelio dicit: Spiritus esl Deus (Joan. tre et Filio procedit, ideo solus amborum nuncupatur
iv). Item ad Corinlhios Paulus seribens ait : Domi- Sphitus. Procedit enim ex utroque, non nascendo,
nus autem Spirilus est (II Cor. 111);et ad Ephesios: ut alicujus filius dici possit. Dicerelur autem filius
Nolile, inquit, contristari Spirilum sanctum Dei: Patris el Filii, si, quod abhorret ab omnium fidelium
(Ephes. iv); item ad Gorinthios : An nescitis, inquit, sensibus, euni ambo genuissent: non igitur ab utro*"-
quia membra vestra templum sunt Spiritus sanctii que est genitus, sed procedit ab ulroque amborum
quem hubetis u Deo (I Cor. vi)? el eum Deum in hu- Spiritus. A Patre illum autem procedere Dominus
jnanis corporibus habitantem ostendens adjungit, elt noster Jesus Christus discipulos docuit dicens: Cum
dicit. Gtorificate ergo et portale Deum in corpore ve- autem venerit, inquit, Paraclitus, quetriego mittam
stro. Qui dum his testimoniis et creator et Deus ap- vobisa Patre Sphitum veritatis, qui a Patre procedit,
probetur, et ex Patre et Filio ab omni catholica Ec- ille teslimoiiium perhibebit de me (Joan. xv). Et rur-
clesia piocedere credatur, quserendum est utrumL sum ipse Dei et hominum mediator Dominus Jesus
necesse sit eum per Filium a Patre et non potius exL Christus post resurrectionem suam, ul ostenderet
Palre et Filio procedere profiteri, cum hujuscemodii a se procedere Spiritum sanctum sicut et a Patre,
professio neque in Nicasno, neque in Cbalcedonensii insufflans in discipulos suos ait, Accipite Spiritum
symbolo a sanctis Patribus facla inveniatur. Per Fi- sanctum (Joan. xx); qui nisi ah eo procederet, ne-
lium enim super apostolos in igne apparuit, perr quaquam eum insufflans discipulis daret. Unus ergo
FiJium hominibus datus est, quoniam ab omnibuss TVest Spirilus Patr s et Filii, unus, nt supra memora-
Spiritus sancttts accipi non nisi perFilium poterat. vimus, amborum Spiritus. Quod si quis quaerat
Per Filium vero eum a Patre procedere profiteri,, quomodo Filius a Patre nascendo procedit, Spiritus
synodicse confessioni inusitatum est: quoniam Spi- vero sanctus procedendo' non nascitur; aut cur non
ritus sanctus ut a Patre procedat non eget alteriuss uterque sint filii[ cum uterque a Patre procedanl;
adjutorio, ut per aliquem procedat, eum utique sit_t aut cur non et Spiritus sanetus dicatur ingenitus,
lerlia in eadem sancta Trinitate persona et uniuss sicutPater; aut juomodo ab ulroque procedat, aut
cum Patre et Filio sit potestatis atque essentise. s. curFUius dicat: Sicut hubetPuter vitumin semetipso,
Qui cum a se Deus sit, ad nos autem relalive donum a sic dedit Filio vitum habere in semetipso (Joun. v),
est, distribuens singulis prout vult gratiarum dona.i. quasi antea sine vila idem Filius exstiterit, et hanc
Nam et prophetias quibus vult imperlit, et peccataa Patre dante susceperit; aut quomodo Pater nunquam
quibus vult dimittit, quse sine illo non donantur : quiii sine Filio, et tamen Pater genuit Filium; aut quo-
inde proprie charitas nuncupatur, vel quia naturali-i- modo Filius nunquam sine Spiritu, et tamen ait:
ter eos a quibus procedit conjungit, et se urium cum n Nisi ego abiero, Paraelitus non veniet ad vos (Joan.
eis esse-ostendit, vel quia in nobis id agit, ut in Deo
o xvi); aut quomodo FiUus non de se, sed de Patre
U$l LIBRI CAROLINL — CAPIT. DE IMAG. — LIB. III. im
est, nec tanien ei est posterior de quo est; aut quo- Ageneratio Filii de Patre inteUigitur, sine tempore
modo Spiritus sanctus de Palre procedit et Filio, nec etiam processio Spiritus sancti de utroque. Est enirii
"tamen ab eis praeceditur a quibus procedit: sciat hsec Pater Filio principium non creando, sed gignendo,
et his similia humanse fragilitatis sensibus inscruta- non tempore procedendo, sed ineffabiUsPater ineffa-
bilia et incomprehensibilia esse. Quis enim isla con- bilem Fiiium sine quo nunquam fuit, ineffabiliter
slderet? quis ista comprehendat? Si enim humanse sibi consempiternum generando. Est et Filius prin-
nativitatis Christi secreta non capimus, divinae na- cipiumnon Patri, sed rebus a se conditis; est et
furse mysteria quomodo capiemus? Yerum quia in illa Spiritus sanctus principium omnibus quae ab eo
coastema et asquali et incorporali et ineffabiliter im- creata sunt, quia nullo modo separari potest ab ap-
mutahUi atque inseparabUi Trinitate diflicillimum est pellafione Creatpris. Sunt Paler et Filius principium
generationem a processione distinguere, sufficiathoc Spiritui sancto non gignendo, quia non est Filius,
credere, hoc firmiter tenere, hoc toto corde fateri Pa- neque creando, quia non est creatura, sed dando,
trem ingenilum, Filium genitum, Spiritum vero san- quia ab ulroque procedit. Est item Pater et Filius
ctum nec creatum nec genitum, sed ex Patre el Filio et Spiritus sanctus unum principium, omnibus quse
procedentem : ita duntaxat ut in cenfessione fidei a se solo et uno creatore creata sunt. Et eum sit
omnes opinationes, omnes verborum novilates ca- B Pater principium, et Filius principium, et Spiritus
veantur : et his verbis hisque sentenliis fidelium sanetus principium, nbn tamen tria principia, sed
confessio Toboretur quse sanctae et universales unum est principium, una divinitas, una subslantia,
synodi in symbolo taxaverunt. nna omnipotentia. Haecenim quaebreviter perstrinxi-
CAPUT IV. mus, prsediealoris egregii Augustini verbis appro-
Utrum TheodorusepiscopusEierosolymorum recte sen- bandsrsunt. Ait enim: t Dicitur ergo relalive Pater,
- tiai, qvi cum Patrem sine principio penitus et sempi- idemque relative dicilur principium, et si quid forte
ternutn se credere dixerit, Filium nesciosub qua am- aliud ipse Pater ad FUium dicitur : prineipium vero-
bage verborum non aliud ptincipium quam Patrem ad omnia quse ab ipso sunt. Item dicilur relative
agnoscentem et ex ipso subsistenliam habenlem
professus sit. FUius, relative dicitur et verbum, et imago, et in
Et superiore quidem capitulo exsecuti sumus, in omnibus his vocabulis ad Patrem refertur, nihil
sancfae fidei confessione dilucidam et perspicuam autem horum Pater dicitur. Et principium Filius di-
definitionem fieri debere, et nune necessario idipstwn citur: cum enim diceretur ei, Tu quis es? respondit,
exsequimur. Quoniain nisi recto 'tfamite, omnibus Principium quia et loquor vobis. Sed nunquid Palris
ambagibus hinc inde postpositis, ad demonstrandam principium? creaturse se quippe ostendere voluit, cum
rei veritatem sermo gradialur, et de ejus a quo pro- " se dixit esse piincipium, sicut et Pater principium est
feftur fidei inlegritate ab audientibus dubitatur, et creaturse quod ab ipso sunt omnia. Nam et -creator
haereticsepravitati et si non voto, sono tamen appro- relative dicitur ad creaturam, sicut dominus ad ser-
pinquare videtur. Unde cavendum est ne in profes- vum. Et ideo cum dicimus et Patrem principium, el
sione fidei Theodorl episcopl, quidum Patrein- dicat Filium principium, non duo principia creaturae dici-
sine principio, et Filium non aliud principium quam mus, quia Pater et Filius simul ad creattiram unum
Patrem agnoscentem, et ab ipso subsislenliam ha_ principium est, sicutînus creator, sicut unus Deus.
bentem, Pater Filium, aut tempore, qui sibi con- Si auieni quidquid in se manet el gignit aliquid vel
sempiternus est; aut substantia, qui sibi consub- operatur,principium est ei rei quam gignit vel ei quam
-StantiaUs est ; aut honore, qui sibi sequalis est, operatur, non possumus negare etiam Spiritum san-
praeeedere suspicetur. Quod quidem etsi a prsefalo etunnrecte dici principium, qufa non eum separamus
Viro recte et eathoUce creditur, ita tamen ambigue ab appeUationeCreatoris, et scriptumest de illo quod
positum est; ut legenti de ejus fide possit oriri suspi- operetur, et utique in se manens operatur. Non enim
cio, quod plerumque non infirma eredulitas, sed ser- in aliquid eorttm quae operatur, ipse mutatur et ver-
monis solet efficere difficultas. Quoniam igitur in hac n litur, et quae operatur vide. Unicuique, ait Aposto-
ad utililatem : ulii
professione non elucet evidenler utrum ejus fides aut lus, datur manifestatio Spiritus
sermo sapientim, alii sermo ,
prohari aut improbari debeat, cum eam prohandam quidem datur per Spiritum
et reliqua.
potius quam improbandam esse nostra mallet inten- scientim secundum eumdem Spiritum, '
si interro-
tio, restat ut quod de hac re a sanctis Patribus per- Item idem.post pauca: Nam et sigillalim
cepimus, credimus et tenemus, breviter exsequamur: gemur de Spiritu sancto, verissime respondemus
hoc enim in tali professione expavescendum est, ne quod Deus sit, et cum Patre et Filio simul unus Deus
-
dum Rater sine principio dicitur, et Filius non aliud est. Unum ergo principium ad creaturam dicilur
ad se autem invi- ,
principium quam Patrem agnoscere, antiquior Pater Deus, non duo vel tria principia,
Fifio quia genuerit, et Filius poslerior Palre quia cem in Trinitate, si gignens ad id quod gignitprin-
genitus sit suspieetur, cum videlicet nihil sit in san- cipium est, Pater ad FÛiumprincipium est, quia
cla Trinitate anterius posteriusve, ubi nihil ex tem- genuit eum. Utrum autem et ad Spiritum sanctum
ut in lem- principium sit Pater, quonianr dictum est, De Patre
pore inchoalur, consequenti perficialur
est: quia si ita est, non
pore. Qtioniam sicut tres personse consubslantiales procedit, non parva quaestio aut
sibi sunt, ita etiam consempiternae. Et sine tempore jam principium-esl ei tantum rei erit quam gignit
1123 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO H. 1124
facit, ied etjam ei quam dat, ubi et iUud elucescit, A J unus apex, rerum singulare eaeumen, unus in sub-
utpole quod solefniultos movere, curnon sit, Filius stantiaj.trinusin personis, nequaquam coiilribuUno-
etiam Spiritus sanclus,, cum el ljgse a Patre exeat men ,, inveniri pofJest,quta non' .alibi
• contribulus
f , >in-
f,
sjcut in Evarigelio legitur. Exit eriim non^quomodo veniri potest, nisi ubi invenitur et tribus. Spirilus
natus, sed ûonibdo dalus; et ideo non diciturJilius, autem sanctus nbn Palri et Filio conlribulus sed
quia rieqrie iiatris est sicut unigenifus, neque factus consubstantialis esl. Qui si conlribulusest, tribus
ut per graliarri nasceretur sicrit nos. Quod enim de tantummodo aut aflinitatis sp"ciplate,.quodprofanum
Palre nalum est ad Patrem solum referlur^ cuni dici- esl dicere', jungitur; si, quod eredere pon ^solum
tur FUius, et a ideo Filitts Patris e"stnon et noster : absurdum, sed etiam impium est, iribps tantummodo
quod autem datum est et ad eum qui dedit refertur, aut affinitalis socielate conjungitur, non est consub-
et ad eos qiiibus dedit. Itaque Spiritu^ sanctus non siantialis : est autem Palri et FiUo consubstantialis,
tantum Patris et Filii qui dederunt, sed etiam nostcr non igitur eis contribulus credendus est aut dicendus.
dlcitpr qui accepimus; sicut dicitur Domini salus In tanti enini mysterii confessione spretis dictionum
^.i_,i,dat salutem,
quia . ' eadem
i etiam nostra
• salus
> -est oui
^ novitatibus. suffecerat dicere Spiritum sanctum Patri
accipimus. »Item idempostpauca,: t Si ergo et quod etFUio coessentialem, Goseternum,cosequalem,unius
datur principium habet eum a quo dsttur, quia non ^" potestatis et gloriae^ ita ut m tribus^perspnis unitas
aliunde accepit Ulud quod ab ipso procedit, fatendum subslantiae, potestatis etglorise,summi Dei credatur
est Patrem et Filiuni principium esse Spiritus san- el a catholicis confileatur, qui est super omnia Deus
cti, non duo principia, sed sicut Pateret Filius.unus benedictus in ssecida. Legat-igitur quisquis hoc nor
Deus : et ad creaturam relative unus Greator et unus men in sancta Trinitate recte nominandum putat,
Dominus, sic relative ad ppiritum sanctum unum et asserlionibus Mcire affectat, lib. xju beati Hila-
principium, ad creaturam vero Pater et FUius et rii, et xv sanclissimi Aususlini de eadem sancta
Splrilus sanclus ununi juincipium, sicul unus Crea- etineffabili Trlnitate, subtiUssime dispulantes etviri-
tor 'hunusDominus.,s liter intonantes, in quibus cum hoe nomen sanctse
CAPUT Y. , , Trinitaii aptatum minime repererit, id ei minime
Quod Tafasius nonrecte Spiritum sanctum contribulutn. aptare prajsumat, Iquppiam si ullatpnus sanclae fidei
PalrieiFiliodixerit, cumsufficereldicerecomlernum, confessioni conveniret, tot disputatipnum silvas ef-
consubstantialem, ejusdemqueessentimel nalurm. nequiret, iiecesset tam eloquentibus tamque
Dixisse quoque iri suae fidei professione Spirituni fugere Latinitatis perilist eruditis viris in disputando alie-
ssinctum Pairi et Fitio contribulum Tarasius perhi- num, si errori esset extraneum.
*> ' Legat etiam cffite-
belur : quod aibsufdisslmum et dicium et a eatho- *2rorum catholicorum Patrum de fide
r, , i> r - j , ] , , , * ,, , ' el
.opuseula, ' 1cum
licse fidei corifessloiie periitus convellenduirii nott so- nomiuis mentionem in tam sublimi tamque,
lum abeorum sensibus qui litterarise solertias disci- ItujusGe
pr^claro negotio non repererjt, lianc supervacue
plinam norinesciunt, sed etiam ab eorum qui com- alibi se invenisse
munibus lantum utuntur httens prorsus respuitur, cognoscat. .Quoniam sicubi extra
horum disputationes in sanctae ftdei cpnfessibne in-
et' modis omnibus abdicatur. Est enim in promptu
venilur, aut inel^quentiae, quae imperitiae de fonte.
animadvertere, quod sicut consanguinei dicuntur qui
autâlterius linguse proprietaii depulandum
surit uriius sanguinis, et contortes qui sunt unius procedi!, dum ad aUam linguam transit,
el comianei sunt uriitis est, quae plerumque
sbrtis, qui ajlatis, qui etiam vim suam amittil.
comvi dicunlui%et conformes qai suril unius formaj, CAPUT VI.
ita contribidt'dicimtdv qiii de uua tribu sunt. Quo- De eo quod Basilius_ Anckirm episcopus in sum fidei
nisuri lbquelaris ista prsepositio hanc vim obtinet ut lectione post con\essionemPutris et Filii et Spirilus
ubicunque in composilione verborum ponituf/diversa sancli imaginum et lipsanorum osculaiionem et
adorationem inseruerit, fidem se habeie dicens pur^
quaeque coliaerere demonstret : sicut et In hac ticipure tpsis sanctiftcalione : remissionemvero pec-
composilione duos aut plures hOmines cum colilri- culorum, sive cdrnis resurrectionem, seu vitam fu-
bulos vocamus, e\identer eos de una tribu esse os- J•y luram omnino tv.cuerit.
eridiinris. Est eriim iribus mullitudo hominum quse Remissio peccatorum quoe a Basilio Anchirse epi-
aitl atf una"stirpe genus ducit, slcut ab'Jacob duo- scopo in suaj fidei Gonfessioneest prajtermissa, inter
decirii tribus processisse nbscuntuf; aut uno mini- ' summa ecclesiastiuse dignitatis esl charismata nu-
sterio furigllur, sletit' iri exofdio Romanse ufbis in meranda. Haric Propheta insigni laude praefert, cum
tres ordines ab"ejusdeni urbis condilore Romanus eos beatos dicit quibus fit: Beati,-inquiens, qnotutn
popujus dispertitus estj iri' senatoiibus videlicet, reinissm sunfiniquilates et quorum tecta sunt peccata
militibus sive plebibus". Unde hactenus hujus noini- (Psat. xxxn). Hane vox Yerbi, vox Sapientioe, ami-
nis etyinolbgia servatur," et qui eis prsesunt tribuni cus Sponsi inter prima evangelicce tubaj loniiraa in-
vocantur';"iri Deo autem qui' est summuiri boriurii, tonsrvil, sicul scripluni est : Et venil in onvnemre-.
~Et,ideo Spiritus Patris et noster.. Recte ex Lin- eiiam rioster Spiritus sanctus dicitur, quibus datur. ,
denbruchii emendatione restitulmus parliculam' ne- IJ Quod absurdissimum ei diclum et ucaiholicm-
gativam, quae pefSeral, non et noster. Filius dlcitur, fidei confessione penitus non vellendum. Emendavi,
solius Patris Filius, non etiam nosler.filius, spd.vero. convellendum, id"|est, abjiciendum, segregandum,
frater, .Spjrjlus sanclus autem non^tantum Patris.- ejiminandum. Infra cap. 17 : «Ideo Christi plebem
etFilii Spnitussanclusdicitur, a quibus datitr, sed aJEcclesise matris uberibusconveUere. i
1125 LIBRI CAROLINI. — CAPIT, DE IMAG. — LIB. HI. llSfi
gionem circa Jordanem prmdkans baptismum pmni- A resurgunt, aliiin vitammternam, alii in opprobrium ut
teniim in remissionem peccatomm (Luc. m). Hanc videuMsemper (Dari xiij; et ipsa Yeritate aA terras
mediator Dei el hominum, Agnus Dei qui tollil pec- pro salutegeneris humani descendpnte, omnino coin-
cata mundi, pietale qua mundum redimere venerat meridatur qui eamet prsedicationis sttsesacfosarictis
dedicavit, cum et quibusdam ante passionem peccata oraculis edocuit, et suaj resurrectionissrilulari exejn-
remisit, et ut totius mundi peccata dilueret, se Deo plomonslravit. Si vero aliquis dicat, Job iri hac sen-
Patri in sacrificium oblulit.: et ut hapc ,perpelim tentia suam solummodo resufrectionem, nori genera-
Ecclesia consequi valeret, Spiritus ei ineffabile dolem omnium hominum dixisse, audiat eum in aiio
num et sui characteris insuperabile signum, et sa- loco generalem omnium resurrectionem affirmantem
crosaricti baptismatis salutiferum sacramentum con- et dicentem : Lignum hubet spem, si prmcisumfumt
cessit. Hanc apostoU in collafione fidei, quam ab rursum virescit, el rami ejus pullulant: si senuerit in
invicem disGessuri quasi quamdam cfedulilatis et lerru rudix ejus, et in pulverejnortuus fuerit truncus
prsedicationis normam staluerunt, post confessionem ejus, ud odorem uqum germinubit et faciel comam
Patris, et Filii, et Spirilus sancti, posuisse perhiben- quasi cumprimum plantatum esl : homg vero cum
tur : et in tanti verbi brevitate de quo per prophe- mortuus fuerit et nudatus atque consutnplus, ubi
lam dictum est: Verbum abbreviatum faciet Dominus ",qumso est? quomodo si recedant aqum de mari, et
superterram(Isa. x; Rom. ix), hstnc ponere minime fluvius vacuefactus arescal, sic homo cum dormierit
distulerunt, quia sine hac fidei sincerilatem integram non resurget, donec atteratur cmlUm, nec evigilabit,
esse minime perspexerunt. Nec cohibuit eos ab ejus nec consutget de somno suo (Job. xiv). Quod totum
professione illius sj'niboli brevitas quam exposcebat ita intelligendum est,aNunquid lignuni habct spem.
sacrae fidei integritas, tanlique doni veneranda su- revirescendi elhomo non habet resurgendi? minquid
blimitas. Fit enim ,per Spiritum sanctum per qtieni quomodo si recedanl aquse de mari el fluvius vacue-
remiltuntur peccata, sive sanguinem Chrisli qui a factus arescat, sic homo eumdormierit non resurget?
nobis in sacramento sumitur, el pro nobis effusus est nunquid donec atteratur eoelumjion eyigilabit, nee
in remissionem peccatorum. Fit et per aquam ba- consurgel de somno suo? quibus verbis non.su am
ptismatis, in qua originalis noxse antiquum et obso- solummodo, sed fotius humani generis resurrectio-
letum vulnns diluitur.- Unde et apostolus (-1Joan. v) nem generalem deriionstrat. Seqtiitur. Hanc etiam
tres dicit teslimonium perhibere,.spiritum, sangui- apostoli cum diversas quidem naliones non diversa
nem, et aquam, et tres unurn esse : quia el per Spi- fide, diversis linguis imbuti, non diversas constitu-
rilum sanctum et per sanguinem Chrisfi el per tiones tradituri peterent, omnibus gentibus iuter cse-
'
aquam baptismatis ad unum compitum, idest, ad " tera mysteriorum spiritalium arcana tradiderunt: et-
remissionem peccatorum pervenitur. Hanc quidam ne oblivione dilueretur aut hseretica pravitate cas- 1
doclorum cum quid sit canticum novum luculenter sata per temporum incremeuta frustrarelur, in syrii-
dissereret, inter cajteras novitales quas in Chrisli bolo posuerunt, et in lam authentico fidei inddcio, in
incarnatione dixit esse completas, enumeravit di- quo tolius fidei integritas admirabili brevitate cpn-
ccns : x Novum est Filium Dei hominem fieri, novum plectitur, locaverunt. Hanc nnus illorum qui fera
est eumdem ab hominibus morti tradijnovuni est die gentium corda sacri styli doctrina perdoriiuil, inter
leuia surgere, novum esl cum corpore ad ccelum csetera quse de ea profalus esl, in momento, in ictu
ascendere, novum est remissionem peecalorum ho- oculifore prsedixit (I Cor. xv). Yita quogueTuturi
minibus dari. » Novum itaque dixit remissionem sseculi,-quam idem Basilius riegligenter reticuisse di-
peccatorum hominibus dari, quse sicut in Novo gnoscitur, et ab ipso nobis Domino pollicetur, etpene
Teslamento datur, hrYeteri non dabatur. Pagina in omnibus sanctarum Scripturarum oracuUsprsedica-
enim Insfrumenti Yeteris peccata non diluil, sed tur, quippe cum sine ea carnjs resurrectio nil *aleat,
oslendif. Carnis quoque resurreclio quam credere et et ob eam adipiscendam tolius nostrajjeligionis desu-
fateri Christianorum, non credere vero Sadducaeorum •det intentio. Unde dalur intelligi non eum mediocri-
esl, quamprsefatus episcopus in susefidei professione -ter delirasse, cum in suse fidei confessione res tanlis
reticuit, et Yeleris Instrumenti leetione monstratur, mysleriis plenas, et revera mysteriis plenas, sine qui-
cum e't per Job virum evangelicum polius quam lega- bus Christiana credulitas stare non potest, silentio prse-
lem dicitur': Scio quod'Redemptor meus vivat, et in terieril el in earum loco res non necessarias et risu
novissimode terra surrecturus sim, et rursus circum- dignas protulerit. Non igitur ei ideo tanlummodo suc-
dabor pelle med et in carne mea videboDeum:' quem censelur quia eas profiteri distulit, si lamen eas corde
visurus sinn ego ipse, et ocuti mei 'conspecturi sunt et credit, cum plerumque qusedam aut brevilatis stttdio,
non alius (Job. xix); et per Danielem virum sanctissi- aut quadam occasione in dicendo prseterniittunlur
mum et arcanofum 'Dei scrulatoremiribnslrafur di- quae in credendo firmiler tenentur.; sed quia in ea-
ceritem YMulli de-liis qui dormiunt in terrm pulvere rum loco id intulit quod a nullo saiiclorum Patrum
' cum arbores inci-

Nunquid lignum habel spem revivescendi,et homo. Patres ,splent tempus. vernum , carnis
non habet resurgendij, Restituimus, reviresfiendi,ut, pjurit r.evirescere, resurreclioni -nostrae com-
comparatio sibi constet. Consolationis plena medi-, pafafe.
latioelt fideutes in sp"e'certissima confirmaus, qua
4127" B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO R.] 1128
in fidei promissione Llalum fuisse perlegit: quia et, A tummodo somniavit. Ila enim exorsus est : < Con-
miles qui quondam pugnavit, aut quandoque pugna- fiteor et promitto,1el suscipio, et osculor, et adoro
turus est, non ideo arguitur si ad lempus non pu- imagines. > 0 mira confessio episcopi! 0 pulchra di-
gnet, sed si fuga lapsus et suam nobilitatem ignobi- ctio sacerdotis! 0 laudanda devotio prsesulis! Tacet
litet, et sociorum vires inutili exemplo enervet. Dixit confessionem exceUentissimse majestatis, et inso-
enim prsefalus episcopus, postquam imaginum ad- nal confessionem insolentissimae vanitatis. Ab ejus
orationem et osculationem inter prima susefidei mu- confessione pedem relrahit qui dixit, Omnis qui me
nimenta fassus esl: ' fidem se habere participare confessus fuerit eoram hominibus, confitebor et ego
illis sanclificatione. i Nec immerito rebus insensatis, eum corum Putrel meo qui est in cmlis (Muttk. x;
el non solum sanctificatione sed etiam vita carenti- Luc. xir) et in imaginum confessionemtotis se gres-
bus, participare dignus, qui posfconfessionem sanctse sibus infert. Tacel quod et ille faleri el cajteros ut
et unicse Trinitalis in talibus nseniis fidem se habere faterentur debuit hoftari,'et fassus -esl quod nee iUe
dixit, et ea quaj iuler prima Christianse religionls fateri et ne cselerifaterenlur debuit reluctari; et qui
charismata enumeranda simt, remissiofiem videlicet opponere murum pro domo Israel debuilet stare in
peccalorum, carnis resurrectionem et vitam futuri praelioin die Domirii, ipse ad deditionis dedecus, proh
saeculi desidiose prselermisit. Esto denique, utile B dolor! sponte dilabilur; quia videlicet qui debuit a
quiddam est imagines adorare, quid adimitur Chri- prava confessione et a ridiculoso errore aliorum
stianse religioni si injter primas fidei professiones mentes coercere praedicationis studio, ipse primum
illius quoque rei professio non detur, cum pleraque illis errandi via eflicitur pravae confessionis exemplo.
sint quse inter cseteras ecclesiasticseinstitulionistra- QuodTero anatheriiatizat omnes qui non instruunt
ditiones fidelibus tradita sunt, quorum etsi in fidei omnem Christo dilectum populum adorare et yene-
confessioneprofessio tacetur, nihil tamen ideo sanctse rari imagines omnium sanclorum qui a saectiloDeo
religioni adimitur? Aut in quo prsejudicat, si earum placuerunt, quam absurde tjuamque incaute agat,
adoralio taeeatur, fidei integritati, cum a sanctis Pa- prudens iector advertat, prsesertim qui anathema
ttibus inhibila potius quam instituta credatur. Non quod aliis temeraria praesumptioneinferre contendit,
enim eo modo prsejudicat prsetermissio imaginum in se suosque irreverenier intorquet, et telum quo sui
adorationis sacrse fidei purilati, quae interdicta po- erroris exlraneam nititur perfodere partem, in suam,
tius quam instiluta est, sicut prajjudicant remissio chiumque deflectit necem. Nec liberat imaginum
peccatorum, camis resurrectio et vita futuri sseculi adoratio ab anathematis nolligalione suos, quae ne-
si in confessione prsetermitlantur, quseulique et in tantummodo nilebalur esteros. Anathematizat
omnium Scripturarum sanclarum serie prsedicantur, Gelere enim qui non instruunt omnem Clnisto dileclum po-
et, ut prajfali sumus, ab apostolis in symbolo lauda- pulum adorare imagines. Nunquidnam, ul caeteros
biU brevitate connexaclenentur. taceam, in sibi commissa plebe omnesinstruunl om-
CAPUT VII. nem Christo diiecium popuhtm linagines adorare,
De eo quod Theodosius Amori episcopus desidiose qui nec instruendi habent officium,nec prajdiealionis
fidem sanclm et unicm Trinitutis lacueril, de itna- gradum?~nunquid et ipse omnem Chrislo dilectum
ginibus vero incaute cl exlraordinarie dixeril : Con-
fiteor et promitlo, el suscipio, et osculor, et adoro populum instruit? Cum videlicet pene totus mundus
imagines; et post pauca: Qui non instruunt dili- Christi populo plenus sit: quoniam desiil tantuni-
jjenler omnem Christo dilectum populum adorare roodo in Judaeano ;us esse Deus, sed in omnem ter-
et venefari sacras et honorandas imagines omnium ram exhitsonus
sanctorum qui a sseculoDeo placuerunt, anathema. apostolorum, et replela est omnis
Basilium Anchirseepiscopum in superiore capitulo terra gloria Domini, et omnes genjes veniunt el ad-
orant m conspectuDominiJuxtaMalachiaevalicinium
arguendum recle ostendimus, eo quod suse fidei jacto
fuudamine in sedificio tam excellentis mysterii res in verboDomini dicenlis, Ab ortu solis usque ad occa-
valde necessarias superaedificare neglexerit, et vice sum tnagnum est nomenmettmin gentibus, et in omni
earum res ab omni penitus religionis fabrica ab- jj. loco sacrificuturet offerturmihi hostiamunda(Malach.
nuendas superaedificare nisus sit : in praesenti vero n), et paslor Ecclesiae, cui in figtira disci diveraorum
Theodosium Amori episcopum rectius competenfius- animaniium generibus pleni lotus orbis diversis gen-
tibus plenus ad Dei gratiam vocandus oslenditur,
que argusndum decernimns, qui, nullo suaj fidei in
dieit: In veritale comperiquoniam non est personarum
praefata synodo posito fundamento, res tantum ina-
nes et ratione seclusas inaniter et irrationabUiter acceplorDeus, sed hi omni gentequi limet eum et ope-
ssdificare coepit. In illius enim aedificiosi id quocl rutur jusliliam, acceplus est illi (Act. x). Nam si se-
inaniter surrexit dejiciatur, sallem id quod bene cundum ejus deliramentum quicunque non instruunt
fundalum est remanebit; in istius vero si omne omnem Christo diledum populum, anathemate digni
quod inane et frivolum est deslituatur, nil quod re- sunl, neque ipse ioem, neque coepiscopi qui In ea-
maneat erit: si ergo illi recte succensetur qui sanctse dem synodo fuisse perhibentur, neque illis subditse
et unicse Trinilatis confessioni imaginum adoralio- plebes analhemalis vineulo carere quibunt, quia etsi
nem inseruit, multo reclius huic succensebilur qui inslruunl duaruni aut triuro vel certe plurimarum
illius summi et ineffabilis mysterii confessione posl- provinciarum gentes, non lamen omnem Christo di-
posita^ de illarum adoratioue frivola nescio tpoe tan- lectum populum instruunt, cum per tam prolixas
1129 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. — LIB. ffl. 1130
vastas mundi partes sit calholica Ecclesia, A i tur, omnium lamen sermonum sive diclkmum series
"itamque
tpiae utique Chrisfi dUectuspopulus est, diffusa,"et quadripertita ratione dhiditur. Omnis autem sermo
iam per inaecessas et ignotas nationes sit, Domino aut sapiens est et diserlus, aut sapiens et non diser-
larglente, dilatata.Aut ergo omnemChrisli Ecclesiam tus, aut disertus et non sapiens, aut nec sapiens nec
ab oriente usque adoccidentem, a septentrione us- dlsertus. Sapiens ergo est et disertus, sicut plurimi
que ad meridiem, se suosque imaginum adoratione divinarum Scripturarum libri, et ut caelerostabeam,
instruere perdocebit, aut seeundum suae vauitatis ut est liber Isaiae prophetae,cujus sermo- et sapiens
sentenliam cum sociis sive subdilis analhemati sub- • est, utpote quem Spiritus sanctus dicta_verit, et di-
jacebit: quoniam elsi omnem populum instruere pos- sertus, quia ab illustri et urbano yiro prolatus est.
sent, non igilur omnium sanctorum qui a saeculo Sapiens autem et non disertus, ut quidam in ipsis
Beo placuerunt imagines in quarum adorationem etiam divinis Scripturis habentur. Sapiens vjdelicet
Tinlversitatem popuU instruerent, habere poterant, in senlentiarum celsitudinibusdiviniflaminisnectare
quornm multitudotanta est, ut de his per"PrOphetami promulgatis, indisertus vero aui simplicilate sancto-
•ex persona FUii ad Patrem dicatur: Nimis honoruti', rumvirorum, a quibus prolatus est, qui sensuum
surit umicitui, Deus, nimis confortalus est principatus; potius quam verborum venustatibus uti maluerunt,
eorum : dinumeruboeos, et super arenam multiplica-.'£ aut indigenarum loquendi usu, inter quos sancti vlri
Imniur (Psal. cxxxix). Quod etsi hyperbolice di- divini verbi, latores nati aut conversati fuisse no-
-ctum sit, tanta eorum qui ab initio Deo placuerunt; - scuntur, sicut de bealo Jeremia Hieronymus dicit,
- sunt agmina, ut nec pingi nec dinumerari possint abi quod simplicitas sermonis de loco ei Anatoth inqtto
alio, nisi ab eo in cujus libro eorUm scriptahabentur : natus est accesserit. Disertus ergo et non sapiens,
momina.Nam si a se prolati idem episcopus anathe-. sicut gentilittm scriptorum est, qui etsi venustus est
malis jacturam vilare cupit, necesse estut omniumt humanarunt artiuin emdilioite; insipiens tamen est,
- sanctorum qui per diversas mundi partes ab initio) - quia etveri Dei notitiaet salulifera caret 'exhorta-
"
Deo placuerunt, imaglnes et habeat et adoret; ett tione. Est et quorumdam haereticorum sermo diser-
si eas prae multitudine sui habere nequiveril, imo> tus, nec tamen sapiens, qui' etsi humanorum inge-
•quia nequibit,- a se ergo prolato anathemati coUa * niorum industria est expolitus, sapientiae veritate eL
submiUat. virtutum documentis est omnino nudatus. Dedisertis
CAPUT YHI. vero nec tamen sapienlibus per Isaiam prophetam
Quad pene de omniumfide ambigitur, cum Spiritum*• dicilur : Populum-enimimprudentemnon videbis,
sanctum quidam a Patre tantum, quidam vero nepo-
alti iia ut non possisintelligere diser-
que a Patre nequea Filio procedentemconfessisint. pulum sermonis,
Ex Patre et FiUo Spiritum sanctum procedere,' C titudinem lingum ejus in quu nullu est sapienlia (Isa.
XXXIII). Nec disertus ergo nec sapiens est, sicut pluri-
quantum altinet ad brevitatem hujus styli cui stude- morum
mus, Dominoannuente, in supefloribus monstratumj qui lemere ad quselibet docenda accedunt
est. Nam cum pene omnes In pnefata synodo hoc antequam sacralissimorumsensuum dapibus refician-
aut penitus tacuerint, aut ambigue protulerint, nos tur et eloquentiseornamentis imbuantur, vel "eliam
ut istitts synodi scriptura est, cujus errores discu-
quasi homines humana imbecillitate "cogitalionuha, '
et eorum quaenec audimus nec legimus ignari," nec tere nitimur, in cujus senlentiis nec sensuum repe-
"
eorumfidei testimoniumperiiibemus quihoc silentio} ritur ornalus, nec ex eloquentise Ilumine quidam
deducitur rivulus. Et cum omnis scriptura aut" culta'
praeterierunt, nec eorum qui ambigue protulerunt,
nec ideo eorum credulitatem abnuimus, quia hoc . sitetaperta, aut culla et non'aperta, autinculta et
tacuerunt vel ambigueprbtulerunt. Quoniam quali- aperta, aut nec culta nec aperta, et hsec duabus
ter teheant nescimus, sed hanc rem et indiscussam a primis islis speciebus est.aliena, et duabus se-
ne eis tacendo assensum \idea-_ quentibus omnino conserta, quia nec sermonum cultu
praeterire, praebere
aut eloquenlisecothurno attollitur, nec puritate aper-
mur, et tpiia non patenter elucet quid velit, impro-
bare timentes, iUius examini reservamus quem oe- lae locutionis texitur, quod in altero ob sui puritatem
cultanonLaUunt. Seimus denique eos haudproculQD ad inlelligendum promoveat. Nec culla est et non
ab errore esse, quisi ub eo ideo eiongantur, quia„ aperta, quia non longis periodis involvitmynon va-
' bene "de hac re sentiunt, ideo tamen ei appropin- L_ riis topicorum perplexitatibus"exornatur, nec lubri-
quant, quia"quod recte sentiunt Tecte fateri ne-,_ cis syllogismorum conclusionibusex industria dia-
glexerunt, quod autem recte corde creditur adsjusti- i_ lecticoe artis venienlibus catenatur: quae omnia et
- culta sunt, utpoteuuae sophistico poUunturcylindroi
tiam, recte ore debet profileri &Asalutem.'
CAPUTTX. et non aperta, quia a simpliciumlectorum sensu pro-
De eo quod si forte aliquis error in prmfatorum epi- ;_ cul remota eruditissimorum tantummodo se inferunt
- scoporum sententiisde fideprolatis indiscussus re- '.- ingenio. Sed aut aperta est, quse eruditione carens
manserit, propter difficultatemet enormitatem ser-" . omnibus legentibus sive audientibus patet; aut inor-
monis illorum remunebit, qui pterumque tunta dinate et
ignuviu obsitus"est, ut quid significare velit quive
,e incompte digesta, et soloecismis mulilata,
sensusin eo intelligendussit, minimepateat. _barbarismis corrupta, cseteris vitiorum nubilis ob-
Cum multa eloculiontimsint genera, quaea gram- j- ducta, et luculenta oralione carens, et ordine texen-
- suaticissive a rhetoribus copiose ac varie tradun-i- dorum sensuum exploso, nec culta est nec aperla.
PATROL.XGVTIL _- s
ii51 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SEGTIOII. 1152
Ideoque si forte aliquis error in sententiis de fide. A sequens et vitanda vitans, non eam postmodum pce-
prolatis indiscussus remanserit, his a nobis se tue- nitere constaretj sed quidquid de hae re plures se-
bitur armis, quia se laUbus incompositarum dictio- cundum apostolicam institutionem lenere vellent
num abdidil involucris; et a nobis ideo deprehendi Ecclesise, ipsa quoque leneret; et qusepluribus con-
nequivit, quia adnos difficultalesermonis quasi quo- sentientibus antiquis instilutionibus obniti tenlaret
dam pallioobsitus-advenil. et obstiuata merile ab universitate ecclesiastici cor-
CAPUT X. poris se dirimere vellet, hanc detestationi multaret.
Midiculoseet pueriliter dictum in sentenlia fidei Theo- Nam quis furor est, quseve dementia ut unius parlis
dori episcopi: Mirabilis Deus in sanclis suis; et Ecclesiarem-quaeneque ab aposlolis, neque-ab eorum
continuo, sanctis qui in lerra sunl ejus mirificavit guccessoribus
omnes voluntates meas inter illos, lanquam hie sjtatula est, nitens staluere, totius
verskutus iitutn priorem subsequalur. mundi Ecclesias conetur anathematizare, et com-
Id vero quod Theodorus episcopus hos duos Psal- pellantur aut aposlolicis instilutis conlraire, aut -ab
mistae versiculos ita interjecta particula adverbii illis prolalo variissimo analhemati subjacere? Sed
continuo, in unum protulit, quasi alter allerum nulla cum illorum dementissimum anathema illis potius
intercapedinealiorum versuum interpositaûbsequa- quam nobis jacluram impertiat, dicente Apostolo,
tur, cum yidelicel hic versiculus quem illum continuo B Neque n'uledki\ regnum Deipossidebunt (1 Cor. vi),
subsequi dicit,non solum confestim non subsequatur, etiam si quodamniodo Isedere posset, tolerabilius no-
sed eliam ferme ante quinquaginla psalmps, cui post- _ bis esset illud pprpeti quam apostoloram sive caete-
ponitur praecedere noscatur, non ideo nobis repre- rorum sancforuin Patrum monilis obnili, quippe qui
hendere libuit quod fidei quoddampraejudicium affe- cum Susanna dicimus, Meliusest incidere in manus
rat, sed quia ridiculo sui reprehensioni subjaceat et hominum, quam derelinquerelegem Dei nostri (Dan.
reprehendentibus deridendi"materiam conferat, pa- XIH),el pastoris Ecclesiajverbis perdocemuf obedire
teatque lalem scripturam non esse idoneam, ut ma- oportereDeo magis quutn honiinibus (Act. v). Sicut
gna absque errore instruat, quse in parvis.absque vi- enim cuilibet civium sive principis societate_fruenti
gore titubat, nec habere eam vim res dubias_ affir- a sediliosis quibusdam qui contra principem et cives
niandi el incognitas docendi, quse non babet inge- agunt, tolerabilius est ab iUis illata convicia susti-
nium res non dubias narrandi et notas proferendi. nere, quam cum eis in seditionem conspirare, ita
Quomodo ergo illius synodi poteril recipi doclrina, nimirum tolerabilius nobis est, ab illis exsecrari qui
cujus in tot locis reprehendilur scriptura ? aut quo- etiam suos-parenles exsecrari non formidant, quam
modo cum caeterissynodalibus, a sanctis patribus di- cum illis res insensatas contra dhinarutu Scriptura-
G
geslis vel susceptis scriptis societatis poterit adipisci rum instiluta adorare. Exsecratio namque siue ra-
dignilatem, quae earum sensuum et verborum fugit tione, el ira sirifepolestate, et damnafio sine auctori
societatem? Illae enim in nullo reprehenduntur, et tate, quantum eos contra quos inhiant minime laa-
Ideo in omnibus suscipiuntur: haec vero_quia in dunt, tanto auctores suos majoribus tsediis afficiiral,
multis reprehenditur, uon hnmerito pene in omnibus et magis deside^set Impatientes esse produnt. Nisi
repudiatur. ergo eos vetusta pernicies et anliqua Iues, dux mor-
.CAPUT XI, t!s, radix malorjuni, quse et angelos ab ajthereorum
Quod inutiliter et incaute GrmciEcclesiam calholicum civium societate, et homines a florigeraesedis digni-
anathemalizare conati sint in eorum synodo, eo tate expuUt, slimulis suse nequiliae
jnflammaret, nec
quod imagines non adorel, cum ulique prius debue- ' sjrnodum ob adorandas imagines sinc conhlbenlia
rinl omiuno scrutari quid uniuscujusqueparlis Ec-
clesiu de hdc cuusa senlire vellet. plurimarum caihoiicarum et Deo fideiium Ecclesia-
Ecclesiasticae tubae prsedicatio inlonat, peccantem rum, aggregatam uniyersalem nominare curarent,
fratrem primo clam corripiendum; qui si audire no- nec tot iantasque Ecclesias quseutiquccorpus Cbristi
luerit, seorsum adhibilis fralribus vel corrigendi sunt, tam insolpnter anathematizare auderent, nec
sludio, vel conveniendi testimonio admonendus est;. " rerum insensatarum culturam et adorafionem contra
qiiLsi et illos audire contempserit, tunc multisres' divinarum apicum institutionem statuere tenlarent.
notescenda est, ut detestalioni eum habeant, et qui Nemo enim, ait Apostplus, in spiritu Dei loquens
.nequivit salvari pudore, sallini opprobriis salvetnr; dicit anathema Jesu (I Cor. xn). Unde cavendum est,
. qui si neque multorum admonitioni asseusum prse- ne drim Ecclesiam qu?e est corpus Christi ineonsulte
-Meflt, ethnicorum sive publicanorum more dete- et incaute analhematizare nituntur,illi qui «guscaput
;gtandus est. Cui prsedicationi non mediocriter illo- esl injuriam inferre videantur. Tanta ilaque dile-
Sttm Ecclesia -contraire.videlur quse totius mundi ctione sibi Chrislus Ecclesiani ascivit, ut inseparabi-
Ecclesjaspriusquam more ecclesiastico per epistolare liter ei, utpote caput corpori, praeemineat, et illa.ei
_eloquium consulendo sive scrutando alloquatur, prse- perpetim, utpote corpus capiti cobsereat, ut nequa-
sumptive, sive incaute, analhematizare conatur. De- quam corpori aut injuria aut honorificentia exhibea-
.bueral enim ad circumjacentium provinciarum Ec- lur quod non ad caput referatur. Ecclesise elenim
-clesias legationem sciscitativam facere, utrum ima- perseGUiionema Judaeis illatam suam Christus refe-
gines adorari aut non adorari deberent, ut, juxta rebal, cum rapaci lupo Saulo,'necdum Paulo, mane
«Ujugdamsapientisvoeem, per consilium el sequenda -prsedam in vastationem Ecclesia&comedeuti,vespere
.U35 LIBRTGA.ROLINI.— CAPIT. DE IMAG.%ÛB. ffl, 1134
spolia in saluberrima prsedicalione sive cpistolarum A suetudo ?„"peltu fortissimajfuriis sive cunctis levibus
inissione divisuro, dicebat: Saule, Suule, quid me incitamehtis inimica patientia ? Quo abieratis? quo
persequeris (Act. ix) ? Non quod Ule Christum per7 discess_eratis, cum tam incautas lamque perversas
sequeretur in aetheriis arcibus regnantbm, sed Eccle- -conslilulionesja tot sacerdotibus patrari videretis>
siam jam tunc puUulantem,et in bujus sseculihorrL cum EGclesisetot anathematum vinculairiferre cer-
sonis fiuctibus natitantem, Christus ergo in ,-eorporft neretis ? Curjion saltim jn duobus -velJribus hospj-
suo, quod est Ecclesia, etiam nunc persecutiouem tium habuislis ? Cur omnes sprevistis ?*£ur cunctis
suslinet, jion quidem corporaliler, ut dudum. pro •vestram absentiam prajsenlastis ? Cur-non-eosa tot
mundi salute,- sed quadam pietatls niiseralione, qua nugis veslri moderaminis composcuistis fraenis? Cur
suorum membrorum, id ust, fideRumin unilatersan- non "alot deliranientis vestraj industriae' coei*cuistis
ctas_EccIesiaecommanentium sempertmisere'tur, de habenis ? Slimulante namque jactantia sive ventosso
quibus -erat ille qui-dicebat: Gjtudeo in pussionibus laudis appetitu, et miriislram suam, oris \idelicet in-
meis, guiu expteo eu qumdesunl passionum Chrisli in continentianij-corilra nos •pugnaturam impeUente,
carne mea propter corpus ejus guod estJScclesia (Co- nuse omnia ut cietera malorumi fomenta non injeon^
loss.t). Hanc passionem, quam Chfistus in sanctis grue nostrse legiones respuunt, ab eis abscessimus,
suis sustinet, David praefigurabatcum dicebal: Adhuc^fi et apud eos tandem hospitarl nequivjmus, quos lalium
ludam^tvitiorapparebo'(IIReg.\i), quia dum se errorum tumultibusin\asosesse-"comperimus. Nulla
humilians usque ad mortem ad crucis perveniret enim est-societasluci-cttenebris, nec-quaedameom-
mysterium, et a synagoga, quse sterilis ex lunc re- municatio GhristLet Belial, quoniam, juxtaeujusdam
mansit, despiceretur, in sudore sanguineo membro^ sapjefltis senlentiam,.spiritus Dei, qui utique noslri
rum snorum passiones ostendebat esse .fuluras, ac exercitus dux est, effuglet fictum, nonhabitabit in
conlra Ecclesiae exhibilanf honorificentiam suam corporc subdito peccatis. Non enim nos(in medio
esse testatur cum dicit: Qui vos recipit, me recipit ejus, neciUe in mediojiostri habilavit qui facit su
(Matlh.x.). Et, Quundiu fecistis uni deminimis istis, perbiam. -Quoniam,juxta verba-Jesu filii SiraGh, odt-
mihi fecistis (Mutiluxxv). Si ergo UUde quibus.sermo bilis coram Deo et hominibus-supetbia, et synagogm
est, cuslodem viifutum, magistram bonorum, humi- superborumnon erit sanitas : frutex enim peccali ta-
Utatem amplecterentur, nee corpus Cbristi, quod est dicabitur in illls (EcclL, xm). Tanto enim in eorum
Ecclesia, impudentissime analhematizare teutarent, synodo discipula superbise, oris seilicet incontinenlia,
nec ob suse imo vanse laudis appelitum pro re tam yiguit, quantomodestia sive prudentia vigere debuit,-
inutili tamque inofficiosasynodum aggregareut. et cujusinec extrema.quidem manus in tali actuduci
JC debuit, principalum, proh dolor! tenuit; et quse
CAPUT XII. _ tenere debuit, nee extrema quidein ejus
Quod magna ex parle mansneludinem et patieniiam principatum
abjecerint in -noncontineitdoos situm et inoi dinale manus Klorum costibus interfuit.Tuo itaque inslin-
- loquendo. ctu,.o incontinentia oris, -qusegressus hominum in
Aggregata igitur sj-nodo si in ea ecclesiastico.more terra viventium dirigi -probibes, dicente Prophela,
egissent, res necessarias et fidelibus profuturas-per- Vir Ihiguosusjloiidiritjetursupet terram (Psal. cxxxix),s
tractantes, omnes vocumjiovitates et inordinatas Io- el cujus anni sui peccatum"non deest, juxta illud, Ex
cutionum nsenias evilareut, ei mediocritatis caUem multiloquio non effugies-peccatum,parcens 'aulein la-
tenentes neque ab aposlolicis doclrinis , neque ab biis sapienseris (Prov. \), et per quam anima loedilur,
anliquarum synodoruui iostitulionibus dissbntirent, juxta sapientisjvocein^dicentis, Qui multis ulitur ver-
sed patientiaj et mansuetudinis umameutis ornati,.- bis, Imdii urivmamsuam (Eccti. xx), et quse noh tso-
nequaquam dicentes bonummalunrel niaium bonum, lum respondere •autequam audias, -verum eliam san-
ponentes amarum dulcc et dulce amarum, prophefico - ctamEcclesiauianathenializare,antequariialioquatur
sermoni conlrairent; et ea_qusenecessario staluenda tuos sequaces, compellis, juxta iliud, Qui respondet
eraut prudenter statuerenl, et<piaedicenda diligenler v verbum priusquam audiat, stultiiia est itli, 'ei oppro-
dicerent, et spreto .supervacuoet exlraordinaiio ana-' D briutn (Prov. xvm), le urgente ila penitus nostrum'
themate, res utiles perdocerent, res vero ambiguas abnuere consorlium, ut nostra societas' in eorum
aut cerie inuliles silentio multarent, el nostrse.parlis meritibus nec leve-quidem posset imprhnere 1vesli-
siveesclerarimijnundi partium Ecclesise eorum sta- gium. Nos enim sequi decor viiseest, etnosspernere
tutis parerent. Sed quoniamimpossibile esi et eorum error insaniae, el secundum magislrse'nosirse sapien-
slalutis assensum praehere et antiquis palruminsti- tisevocem, Exilus nostri exitus vilmsunt (Eccli. xxiv).
tutionibus parere, cum videhcet inter se diyersa sint, Nisi enim legislator noslrorum moniiorum~ sequax
et quanlum lux tenebris, \itarnorte, visio csecilate, fuisset, etnostri moderaminis Tetinaculisgressus suae
probitas improbilate, puritas impuritate, sanltas meniiS connexos -habuisset,' dicente Sctiptura : Et
aegriludine, tantum eorum instituta a sanctorum pa- eraf Motjses mansuelus prm omnibus hominibus, qui
trum institutis dislent, idcirco, delerioribus spretis, sunt super terram, nequaquam tantoties divinis allo-
potioribus contenti sumus, et contemptis faUacibus quiis frueretur, neque iotmysteriorum arcanis, Domi-
dherliGulis certum ac regium trainitem. tenere dcsi- no insinuante, imbueretor, necdeeo ab eodem rerum
deranius. Ubi, quaeso, praestantissima virtus nian- omnium Dominodicerefur; At nonsicut servus meus
H5S B.' CAROLI MAGNI OPP. PARS H. SECTIO H. 1136
Moyscs, ad quem loquor facie ad faciem, sicut loqui A i usi sttnt, Ms verliis Psalmista se coercitum esse de-
solel homo ad amicum suum (Num. xn). Palientiaj cantat: Dixi, Custodiam vias meas ut non delinqaatn
jtaque et mansuetudinis virtus et ab illis prorsus in lingua mea, posui ori meocustodiam (Psal. xxxix);
abjeeta esse perhibelur, qui pessum et extraordina- et ut coerceri rite valeat, his precibus Dominum im-
rie ad calholicam Ecclesiam anathematizandam syn- plorare contendit: Pone, Domine, custodiam on meo,
odum aggregare nisi sunt, et eam quas benedietione et ostium circumstantim labiis meis,' ut non dectines
I
perpetua benedicta est, maledicere insanis ausibus cor meum in verba malitim (Psal. CXLI).Si ergo om-
conati sunt, et a nobis fidei brachio et dilectionis nia quae per patientiam et mansuetudinem a sanetis
maau et cordis amplexu modis omnibus est adeunda patribus siveinYeteri, sivein Novo Testamento gesla
ct perpetim retinenda. Ait enim Psalmista : Dulcis sunt innumeremus, et e contrario quae per super-
et mansuetus Dominus, propter hoc legem statuit de- biam sive oris incontinentiam a perditis quibusque
linqueritibus in via: dirigit miles in judicio, docebit perpetrata sunt, pdieere curemus, et quibus testi-
mansuetos vias suas (Psal. xxiv). Unde-datur inteUi- moniis hoc vitium perhibeatur, non dicam unius ca-
cuneta po-
gi, quod qui mansueti Domini sequax esse desiderat, pituli, sed nec quidem unius libri lexlus
mansuetudinem non debel spernere, sed ut de viis terit continere. Nunc autem monstratis exparte quae
Domini doceatur, eam ei convenit amplecti. In Pro- "B egerint, quaeveagere debuerint, et illorum nugis ex
verbiis quoque scribitur : Mansuetus vir cordis me- parte discussis, ad alia quae huic operi necessaria
dicus esl : tinea autem ossibus cor intelligens (Prov. sunt, Domino accedamus.
xvi). Item ibi: Melior esl mansuetus cum humititute, CAPUT XIU.^
quam qui dividit prmdam cum contumeliosis.In Eccle- Quia mulier in synodo docere non debet, sicul Hwretia
siastico quoque legitur : Fili, in mansuetudine opera ' in eortlm synodo fecisse legitur.
tua perfice, et ab omni liomine diligere (Eccli. xui). Cum pene in oinnibus iUa sjrnodus quse pro ad-
Item ubi supra : Esto' mansuetus ad audiendum ver- orandisimaginibus aggregata est, divinarumScriplu-
bum, ut intelligas, et cum sapientia loquer-eresponsum raruni saluberrimis inslitutis refragetur, in liac quo-
verum (Eccli. v). Nam et praefectus Jesus filitis Si- que parteoppidorefragariilUs videtur, quod mulierem
rach ita intonat: Fili, in mansuetudine serva animam institutricem sive doctricem, habuisse"perhibetur :
tuam, el da ilti honorem secundum dignilatem suam quod quidem non solum divinoelegis documenlis, sed
(Eccli. x). Doctor itaque genlium ita ad Ephesios ipsius naturae lege inhibetur. Non enim eam sexus
scribit : Obsecro vos ego vinclus in Domino, ut digne fragilltas sive animi mobilitas doctrinse sive prsela-
ambuletis vocatione, qua vocati estis, cum omni kumi- ^_ tionis super viros apicem tenere permittit, sed tan-
litate et mansuetudine, cum magnanimitale, suppor- . quam infinnius vas et ad decipiendum facUiussubdi-
tantes invicem in ckaritute, sollicili servure unitatem tam et virili auctoritate repressam esse compeUit.
spiritus in vinculopacis (Ephes. iv). Et Jacobusaposto- Unde et divinis legibus sancitum esl, qusedam femi-
lus dicit : Quis prudens et sciens vestrumrmonstret de narum vota virilij deliberatione cassari posse, et hu-
bono opere conversationem suam in munsuetudine et manis Gonstitutmri esl, feminas innuptas, quamvis
'
pi-udentia (Jacob. m). Quibus omnibus praeceptis illL provectse sint setatis, propter ipsam auimi levitatem,
procul dubio renisi sunt qui propter imaginum adin tuiela consistere debere. Novimus enim feminam
orationem Ecclesiae ausi sunt anathema inferre, quae causa prolis, causa adjutorii, causa incontinenliae,
utique tanto est immimis ab eorum maledictione viro concedi solere : causa vero doeendi nusquam
quao injusta est, quanto a Christo qui eam redemit penitus legimus. Causa inquam prolis, ut in Genesi
deliniturunctionelselitise, quseimmarcescibilis et per- legitur : Et benedixitnos dicensr Grescite et multipli-
petua est. De prudenlia.quoque et patientia et conti- camini(Gen. i). Hoc est enim matrimonium quod
nentia oris scriptum est: Qui parcit verbum proferre neque secundum Pelagium peccalum esse putandum
durum, prodest ei : patiens autem vir sapiens ^st. est, neque secund im Jovinianumvirginitati cosequan-
Quod enim verbum potest esse durius anathemate ? ,jj dum : sed virginitas illi praeferenda est propter mun-
qriod si proferre ineaule parcerent, non longe a via dilise sanctitatem et corporis integritatem, dicente
discederent. Aut quse patientia aut prudentia in-hoc Apostolo : Nupta cogitat qum sunt mundi, quomodo
negotio illis utiUor esset, quam ut Ecclesiam per placeat viro; virgo autem cogitat qum sunt Domini,
diversas mundi partes constitutam suis apicibus con- quomodo placeat Domino, ul sit sancta corpore et
sulerent, et quod omnium assensus decrevisset, pru- spirilu (I Gor. vn). Illud vero quanquam allero sibi
denter et patienter sancirent?Dicitur enini per quem- praelato nbn «sl abjiciendum, neque omnino poslpo-
dam sapientem : Paijiebrm tum- prmcedant gressus nendum, sed cum gratia his quibus eompetit appe-
tuos (Prov. iv). In quo diclo dum metonymice per teudum, quoniamj est eterga se non extraordinarium
palpebras providens ante acta consilium, et per gres- et erga virginitatem secundum. Est enim virginita-
sus ipsas actioncs significet, nobis perspicaciter in- tis seminarium, quia sicul uva non aliuude nisi ex
nuit, ul semper nostrarum actionum exercitia pro- vite nascitur, ita et virginitas non aliunde nisi ex
vida et prudentia praevenianl consilia, ut antea men- matrimonioîgnitur; et quanquam sit virginitas cen-
tjs oculus jtraevideat iu quibus se postmodum,actus tesimus fructus, thabet tamea infra se trieesiinuni,
cxtendat, A,muUiloqujpjgilur quo jlli jn sua synodo id esl matrimonihm, inter quos xnedius sexagesiums
x:P« CAROLINI. - CAPIT. DE IMAG. ,-XIB. m. 1158
i57
• • ™J„5-«m, in^mtiP11^ '
accipiiur. Causa A quod prseeminere cseteris membns debet, mfima
psst out
ebi, qm m viduis non ureompj
. fJoneessaest, ' dicenteDo- et pedes qui cseteris membris praeeminentibus
'itaque
^ adjutorn
J femtna viro «-"^^ petat,
emsolumjisse,
- '' faciamus'• Jnfima loca tenent, cseteris prseeminentes ad supe-
mino : Nonestbonumkomin n). Lausa vcro ineoi;- .rioia tollantur, sicque naturse ordo permutalis ac
... .1
ei adjutorium smxle sibi•//->„<[•
(Ge'WJ/ja; • ,v ,-
tinentiai, juxta iUud Apostoli SÛasaMSSS es«, poftus perversislegibus foedetur. Namsiforte aliquis
Cor. ,his sacrosanctis apostolicis institulionibus obniti ten-
nufiat; et iterum : JtfeKws«s«nubere quam un (I
vnL lnterrogemus ergo Apostolum, dieat egregius ^tans, mulieres viros docere virisque praeesse, et syn- '
feminas cdos instituere debere, ideo affirmare nisus fuerit,
'prsedicator, dicat W^ jiecttopjs, utruto
docere permittat, an Vvifbs^doniinari. Ait enim ad -quod secundum evangelicaetubse prseconium mulie-
Timotheum : Mulier in silenlio discut cum omni sub- res crebro medialori Dei et hominum ministraverint,
jectione : docere uutem mulieri non permitto, neque a'd pedes scilicet fjus sedentes, et verbum ex ore ejus
dominari hi virum, sed esse in silentio (I Tim. n). audientes, ac circa frequens minislerium satagentes,
Qui quasi interrogaretur, cur eam et doeere et do- et Iacrymis pedes ejus rigantes, et capUlistergentes,
minari in virum prohibuerit, Adam, inquit, primus et corpus ejus miro unguentorum liquore linientes,
fofmatus esl, indeEva; et Adam non est seductus, eumque ad passionem pergentem sequi non distule-
mulier autem"'seducta in prsevaricatione fuit: ut B rint, et post resurrectionem ejus ad ejus monumen-
nosse possemus idcirco ei et doetrinse et dominatio- tum recurrentes ejus sacralissimse resurrectionis glo-
nis dignitalem ab Apostolo in virum minime esse con- riosum myslerium el primse cognoverint et discjpulis
cessam, quia non ut doceret, sed utadjuvaret virtim, nuntiarent, animadverlat quod aliud sit ad pedes
nec ut ei praeesset, sed subesset, coridita esse perhi- Domini sedere, et cselera quse prsemisimus agere,
betur, sive quia animo est infirmior et ad tentandum aliud synodos statuere, in conventibus viros docere,
faciUor. Non enim, ut ait Apostolus, vir propterfemi- perversas coustitutiones tradere, • et viris prseferri
nam, sed feminapropter virum creata est (I Cor. xi). appetere. Illseelenim tjTpumsanctse Ecclesise gestan-
Kam si quis forte tanti erroris prsesumptionem hoc tes Domino ministravere, et sacralisshnis ejus aUo-
ancili-tueri nitatur, quod idem apostolus, cum de quiis inhsesere : istse vero si quse sunt, Athaliae ni-
habitu et continentia anuum ageret, ait, Bene docen- mirum ^xempla sequuntur, quae durn viris praeesse
tes (I Tim. v), sed prudentiam doceant, perpendant incompetenti desiderio appetit, pene omne semen
quod non eas docere quamdam insaniam vel quam- regium extinxit, et sui nefandissimi Gapiti&inleritu
dam traditionem sacrosanctis Patrum instilutionibus "ad ultimum indignam vitam digna morte finivit. Fe-
resistentem, vel certe cujusdam insensataerei adora- _ mina vero idcirco Domini.et âlvatoris nostri resur-
tionem, sed prudenliam et bene-vivendi exempla reclionis nuntiatrix esse existimatur, ut quia fuerat
permiserit; nec eas id facere in ecclesia, neque in ei femina de ccelisad terras venienti iter, fieret etiam
conventu,' neque in synodo, sed privatim longsevse ei a terris ad coelosredeunti index, et quem venien-
setatis experientia et explosis propter oevimaturita- tem Maria virgo mundo edidit, redeuntem nimirum
tem vitiorum incentivis, inter domesticos permise- Maria a Domino sanata discipulis nuntiaret. Qui me-
rit; nec omnes, sed eas quse in operibns bonis testi- diator Dei et hominum non ideirco. de fpmina natus
monium habent, quaehospites recipiunt, quaesancto- esse perhibetur, ut femineum sexum viris praeferret,
rum pedes lavant, quae tribulationem patientibtis sed ut utrumque sexum in culpam lapsum suaeincar-
subministrant, quse omne opus bonum subsecutse nationis mysterio redimeret : virum videlicet, quia
sunt, quaram et ipse incessus, molus, vultus, sermp, yir fieri pro nostra salute dignatus est, juxta illud
silentium, quamdam sacrse continenlise gestet hone- propheticum: Ecce veniet vir, oriens est nomen eius
stalem. Aliud esl enim matremfamilias domesticos (Zac1u\i); de quo scribilur, Jesum Nazurenum vi-
verbis et exemplis erudire, aliud antestitibus sive *' rum approbatum a Deo virtutibus et signis, qum fecit
omni ecclesiastico ordini vel etiam publicse synodo '[" per illumxDominus (Act. n)>; feminam vero, quia de
quaedam inuliUa doeentem interesse, cum videlicet JJ femina sine ullo masculini sexus contagio nasci di-
ista quse domesticos exhortalur, eorum et suum in gnalus esl, et utririsque sexus sicut verus conditor,
commune adipiscicupiatprofectum, illa vero in con- ita eliam verus permanet restaurator.
ventu venlosse tantum laudis et solius arrogantiae CAPUT XIV. '
ambiat appetitum. Sicut igitur caput viri Christus
Conlra eosqui dicunt,Dei cooperantes nos direxirnus
est, ita nimirum caput mulieris vir, ac per hoc si congregare vos, sive congregavit vos Deus consi-
mulier viris praeesse debet, jam eorum caput est: lium proprium statuere volens.
et si illa eorum caput est, illi necessario caput Christi Inprimo hujus operis Ubro in prima parte libri,-
erunt. Non autem ullus caput Christi praeterTatrem cum eorum error diseulerelur qui dicunt Deum sibi
esse potest, secundum Aposlolum qui ait, Caput conregnare, aliquantulum disputatum est,'unde hic
Christi Deus (I Gor. xi), et de quo in Canticis canti- quoque error, quo se Dei coopefantes superciliose
corum dicitur: Cuput ejus aurum optimum (Cant. v). jactant, cassari potest: quoniamet Deum sibi conre-
Non igitur mulier viris se" prseferendo eorum caput gnare, et Dei cooperantes esse, non lmmiliter, uou
esse debet, ne dum sexus inferior ultra se quam ordo sanctorum regum exempliscontenti, non sanctarmu
exposcit, attoUit, et superiori sexui praefert, caput ^Scripturarum inslilutioniijus instructi, sed perpesaia
5159 , •' B. CAROLIMAGM-GPP, PARS H. SECHOTLl
et fastu arrogantiae elati delifant; et dum appetuntid AUcumperenniterexstii^jtî^^.^.^^^
sibinsurpare ^piod non couipelil, limendum esl ne id "que cordis ejus prade^tinationem ilUerni- ejus judieii
amitlant quod competit, quia quisquis ambit iliicita, . Innumit,inquibitseun._slareposita ^ ^ ^
amittere solet acquisita. Sed quoniam, ut prajfatisri- futura sticcedunt. Ho-
^Bt-^L^3^fficulis
jnus, in superioribushic error ex parte discussus est, 5miaum etenim consilia plerumque frustrantur : Do-
nunc adid quod ideoillosqui in eadem synodo fuisse ^niniautem consilium permanet in ajternum. Homo
-npscnnturcongregatosdicunt, utper eos Deus cohsi- enim mortalis caduca sapit, aeterrius Dominus nun-
lium suum statueret, nostrae dispulalionls vertamus quam reprehendenda constituit. Unde et hoc consi-
-articulum. Dicuntenim: Congregavit vosDeus con- iium.quod illi dicnntquodpereosDominus statuisset,
,silium propnum stdtuere volehs, quasi rion scriptum ideo a Doiiino statulum esse minime creditur, quia
r'\l, Qui xivit in mlernum creavit otnnia simui,et quasi Dbminicis praeceptis conlraire dignbscitur, eurn vi-
Deo quajdam nova.voluntas quaeimlea non accesse- "delicetet per Yeteris et per Ndvi Testamenli pagir
rat, accedat: de quo pe"rprophetam scribiiur: Sta- nani Deus se solum adofaii '§eu coli instituefit, isti
tuit ea in mternum.et hi smeulumsmculi', ptmceptum aulem quasdam res ihstensatas adorandas sive colen-
-postiit, et non prmteribit fPsal. CXLVIH);aul quasi, - "das esse absurdissima" deliberafione 'percenseant.
nllius admlniculp indiguus idcirco alibs congreget, ""Non enini Deus commutabiUs est, ut quse antea in-
utplurium deliberalione qtiid-agere debeat slatual. hibuerat modo pe ragenda concedat, sed quod anle
Est enim-c«nsi/ja»i a eonsulendo dictum, quo ali- "sajculain consllio suo, hoc esl, in Filio , constituit,
quid aut faciendi aul rion faciendi assidua conside- semper stabilia esê permitfil,, Isaia attestante qui ex
jatione decernitur. Est enim genus causae quod ora- persona"Dei"Patris aii: Omrie consilSumtneum sla-
tpres deliberativum dicunt, in quo genere jde qui- Httleerit, et omnial qumcrinquecogilavi efficiam^(Isa.
buslibet vitseririilitalibus cpiid aut debeataut non M- XLVI).Hoc eienini consilium, id est Filius, et testa-
beat fieri tractalur. "Sunt enim in-eo suasioel dissria- mentum dicitur, unde et Jereini&s ait: Si non esset
sio,-id6st, de expetendoet fugiendo,de faciendo et Iteslamentuinmeuirfin custodia die ac nocie, prmcepta
non faciendol-In suasiorie aulem dub sunt fortiora, cmtietierrm non dedissem. DequO iestamento dicitur:
spes«l mtetus. Quia igilur Deus omnlpotens est,ideo Et iesfamentum pacis erit in Jerusaiem.' Qiiomodo
I >
nullius est jndiguus, ideoque riec alterius suasione fergoDeus illos ldeo congregarct ut per eos consihum
adeatittae nori vult peragenda promovetur, nee ab propfium statuerei,, ut illi somniant,' In quo tanla
his quaj agere vult ulliusdissuasione removetur, nec "estscientia ul nec prseterita. ei quaedam, nec futura,
quodam metu, ab*aliquibus, quae agere vu.lt agenda j, "sedomnia praesenia sinl, eujiis substanliarii sicuti
hortatui', nec cum alio- consilii sui delibefationem est,"riulla potest attingere_opinio, nulla^^complecti
'stjiluit. Qtlibus omnibus si- indigeret, necessilateni tlefinitw, quoniam plus est quani quldquid diei aut
pateretur, -omnlpotens -non esSet: «sf?autem omni- cogflari potesl? Est enim splritus natura 'simplex ,
polens; -judlam igitur^ indigenliam hSbef, ac per hoc Iux inacce^sibilis, invisibilis, inaestimabilis,infinitus,
incau.tuln.est dicere : Gongregavitvos Deus consilium perfeclus, nullius Jgens,' seternus, lriimortalis , cui
proprium statuere volens.Consilium riamque Dei Fi- bmniavivunt, a quo omnia initium consecutasunt,
lius est, qui non statutus ^st a-Pa'tr'e quadam deli- venerandus, diligendus, metuendus, extra quem nihil
-beratlone, sed gehitus ante' saecula ineffabili-nativi- est, imo iri quo sunt omnia quaeque Suht sursufn
tate, quem Pater gemusse, •et-sine quo nunqtiam deorsumve, summa et -ima, onmipotens , omnia tc-
Jfuissea fidelibus eredituf. Est enimsaplentia Dei nens, vere in omnibus dives, tfuia nihil est ubi nori
Patris quas ei eonsempiterna bst, el' quse dieit: sit, nec aliquis ei ipcus absens est, exceptis impio-
Anle eoiles ego parturiebar, adhuc terram non fece- rum" cordibos, ubi quamvis sit perpotenliam', non
rat, quundo.parabul cmlos,-aderamilli; dumvallarel esttamen per gratiam, qui ubique esse his diyinse
mari lerminum, et legem poneret aquis, ego cum illo legis teslimoniis comprobatar. Ait enim Pbaimista:
eram (Prov. vm). Quse eliam celsitudinem suam his •n Quo ibo ab spiriiu tuo, et u facie t&aquo fugiam ? Si
verbis demonslrat dicens -: Ego in ultissimis habitavi ascendero in cmlum,;tu itlic es, et si descenderoiwin-
ef thronus meus in eolumna nubis (Eccli. xxiv); et fernum, ades; si simipsero pennas meas ante lucem,
jterum : Gyrum cmtidrcuivi sola, el in fluctibus ma- et habitavero i'n extremis maris , etenim illuc munus'~
vis ambulavi, in omneni gentem et in omnemgopulum tuu deducet 'me , \et tenebit me dextera iua (Psul.
fritmtum lenui; et iterum : Ego quasi terebinlhis cxxxvin). In-Isaia quoque legitur : Sunctus sunclus
expundi ramos meos. Ego feci ut oriretur lucifer in sanctus Dotninus Deus Sabuoih, ptenuest terru glofia
cmto. Ego-omnesqui me amunt diligo, Exitus enitn majestalis tum (Isa.: vi). Per Jeremiam quoquedicit:
Viei exitus vitm sunt. De hoe enim -consilioPsalmo- Deus appropinquans ego sturi, dicit Dominns, et non
graphus dixit: Consiiium Domini manetin a~ternum, Deus 4e longinquo: quod si ubsconsusfuerit homo in
cogitationescordisejusinsmculum smwli(Psal. xxxv). ubdilis, ego eum videbo. Nonne cmlum et ierrum eqo
Quiideoiconsilium dicitur,,eo quod incarnationis ejus impleo? dicit Domims (Jerem. XXIII).Liber quoqujs
arcanum adconsulendumdiumano generi sit eonces- Sapientise dicit: Sunctus enim spiritus sapientim, et
ûin, quod consilium nulla aetate dissolvitur, sed In non liberavitmaledictumalabiis suis, quoniam i enum
ajternuni manet,'tptia ftiumphalis morsDomini diabo- iliius testis est Deusl-et iordis iliius speculator est ve-
41«
4141 LIBRI GAROLINL- CAPIT. DE 1MAG.- LIB. in.
rus, et lingum auditor, qma spirilus Domini replebit j\jeslulibus
1 faciens prodigiu (Exod. xv)?'De quo etiam
in nubibus
drbem terrurutn (Sap. i). In Ecclesiastico quoque per Psalmislam, dieitur: Quonium -quis
Deo intet
scribitur: Quoniam multa sapientia Dei, forlis in po- mquabitur Domino, aut quis simitis erit
in consilio sanctorum,
tentia, vidensômnessine intermissione; qui bonitate filios Dei? Deus qui glorificatur
sua eutn qiti non erat creavit,justitiu eum qui pecca-- magnus et metuendussuper omn~squi in •circuituejus
? Potens
verat cotidemnavit,misericordiu imo magna miseri- sunt. DomineDeus virtulum, <juissimitisiibi
cordia eum qui perierut restuuravit (Eccli. xvn). De es,' Domine, el veritas iua in chxuitu tuo (Psal.
quo per Prophetam dicitur : Magna opera Dotnini LXXXIX). - CAPUT XY.
exquisila in omnes voluntales ejus: confessio-et ma-
gnificentiaopus ejus, el justitia ejus manet in smcu- Oontra eos qui dicunt: Si enim imperiales effigies et
lum smculi (Psal. cv). Et ilerum : UniversmvimDo- , - imagines emissas in civitales et provincias ob\ia-
buntpopuli cumeereis etthymiamatibus, non cera
mini misericordia ct veritas (Psal. xxv); et cui per tabulam honorantes, sed imperatoreni,
' perfusam
eumdemProphetam dicitur: Et tu, DomineDeus, mi- quanto inagis opoilet in Ecclesiis Christi depingi
serator et miseiicors, paliens et muttm misericordim imagines salvatoris nostri Dei et inlemeralsematris
et verax (Psal. LXXXVI). eum domi- ejus et sanctorum omnium?
Nunquid quem
naliones adorant, tremunt poteslales, et ccelestibus"P Quisquis alicujus artis êdula medilatione cupit
hymnis lsetabunda angelorum collaudatmilitia, quem nabere-peritiam, non imperitorum, sed peritorumaf-
cherubim ef seraphim, sublimes virtutes ejus scien- lificum monitis adhsercndodiscendse arti prsebet iri-
tia repietae, ejus amore ardentes, sensu minime com- slantiam; riec affectat eorum sibi magisterium usur-
prehendere valent, quem nemo.novit nisi FiUus qui pare, quos videt in propria arte minus doctos et
utique unius est cum eo substantise, credere oppor- desplcabiles esse, ne dum desideratinstanti opere ex
tunum est -ut alterius consUio egeat? et ideo aUos adepta arte adipisci laudem , incassum el suum de-
convocet ut per alios consiliuni suum staluat? 0 de- perdatopus, et cseteris~s'tan subsannationem. Hoc a
mentissimum diclum, o insulsa locutio, o verba cun-- liberalium artium sectatoribus, hoc' a medicisj hoc a
ctis divinis verbis obnitenlia'. quaesi ab his quibusi melallorum conflatoribussive sculptoiibus, hoc a'Ii-
dicta sunt defendantur, iusanisevicina sunt; si-noni gnorum lapidumque csesof"ibus,'hocabagrorumculfb-
defendantur, ignoranlise et ignavise depulanda sunt. - ribus fixa ratione observalur: solum ab his observafa_
Adhserere enim Deo quis potest bonis aclibus in- negligitur, qui ut imagines aaofare instituant, a pra-
sislendo, sicut ille cupiebat qui dixit, Miki autemi vis rebus exempla sumere affectant, et' rem tam in-
adhmrere Deo bonttm est (Psal. CXLVII) ; consiliuml uiilem tamque perversam nonnunqiiam bonis rebus
auiem ilii dare riemopblest, est enitn auctor el fons>C incompetenler, plerumqueperversisastruere niluntur
omniumbonorum, et, utcrebro diximus, nullius in- impndenter-; elininodumtemulenti, quinimiomade-
diguus. Mdgnus, ait Propheta, Dominusnoster etma- faclus mero trementibtis membris, titubantibus
gha virtus ejus, el sapientim ejusjign est numerus. gressibus, nudatis sensibtis, modo bafbaris, modo
Dic, quajso"sancte Isaias, dic nobilissimevatum, die' Latinis utitur vefbis, modo ignium caloribus , modo
Dominicaeincarnalionis et geritium vocationis evan--' pruinarum delectatur algoribus, modo Insensate ja-
gelice potius quam prophetice narrator , dic utrumi cere, modo enerviter deleclatur ludere, et' in hulla
aliquis sensumDomini cognoseerepotest, aut ei con- parfe fixaihhaberis intentionerii, huc illucque nuta-
siliarius effieivaiet ? Quis enim -cogtwvitsensumDo- bundam'et ralionis egenam efferre non desinit men-
mirii? aut quis consUiarius ejus fuit? cum quo iniitt lem : ita istl modo divinarurii Scripturarttm testhno-
consilium, et erudivit.eum-scienlia,et viam prudentim ~ niis
ineompelenler adhibilis , modo ,suaruin asser-
„ oslendit illi (Isa. XL)?Jlemidem prephela dicit:: tionum-deliramentis , mOdo mala^ modo malafum
Nunquid nescis et non audisti? Deus sempiternus Do- quartrindam rerum malortnnque actuum «xemplis
minus qui creavit terminos lerrm, non est deficiens,>, sutim nituntur usquequaque firmare errorem. Nam
neque laborans, nec est invesiigotio,sapientim ejuss quis furor est qusevedenientia, utiioc iri exemplum
(Ibid.). Dicat etiam maglster gentium qnid de Jiacc D adorandartim imaginum"ridiculunT adducatur, quod
re sentiat. Ait enim: 0 altitudo divitiurum sapientim 3 imperatorum' imagines in civitatibus et in plateis
el scienlimDei: quam incomprehensibUiasuntjudi- adorantiir, et a re illicilares illicita stabiliri paretiir:
cia ejus el investigabiles vim ejus {ftom, xi)! Cpjus-s- Doctor enini gentium non vos imperatorum iinitato-
enim judicia incomprehensibilia et, vlae invesligabi- res, sed suos, imoChristi fieri horiatur dicens, Imi-'
les simt, riullomodo-eredendusest alterius jjonsilio) tatores mei estote sicut et ego-Christi(I Cor. xi); e'tut
ad res deliberandas egere, quia sicut natura, ita ett imperatorum fasces sive vulgi baechalus a Chrisli-
sapientia super omnes-est, etsicut cosequari ei quisi colarum menlibus dirimerel, ait: Nobisquibiis Chri-
nequitjjer natufam, ita nee -ejus scienâe polest ali- sluscrucifixus est, quid nobis cutriforo (I Cor. vi)?
quid conferri' per consiUum. -ConsiUumenim ab eo> Jam vero qula de forensibus sive publicis actionibus
quajritur, qui aut per naturam, aut per inteUigentiam i exempla suiriere intra sanctam Ecclesiam affectant,
socius est. Deo autem nullus sequalis , nullus1sociusi cur non scenicas mimicasquenugas, vel etiam cru
est, dicente Moyse: Quis similis libi in dis, Domitie?-'< delitates quaein theairis sive in orcheslris.de iudis
auis simUistibi,honorificus, sunclus, mirabilis, inma- gladiatoriis infeliciler fiunt, sibi usurpant? Cur non
1143 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 41£$
clerus cum anteslite more seculoris^populum vclut A\. machus, sive imuginem auream, ut caeteri transtule-
retiarium insectatur? Cur non tota circi genlilia vel runt, voluerimus^legere, cultores Dei eam adorare
potius infelicia exempla sectalur, qui Christi custo- _non -debent. Ergo judiees et principes saeculi quL
ditEcclesiam? Sed absit cathoUca religione, utactio- imperalorum adorant et imagines, hoc se
slajtuas
nes perversas qrias pridem proterva gerebal genti- facere" intelligant quod tres pueri facere nolenles
litas, nunc Chrisliana imitetur et servet gravitas. placuerunl Deo. |Et notanda proprielas, deos coli,
Nostra enim conversatio, ait Apostolus, in cmlis imaginem adorari dicunt, quod utrumque servis Dei
est (Philip. m). Ideoquequisquisillo tendere deside- non convenit. » Ecce sancti viri doeumenljs instrui-
rat quo caput nostrum Chrislus praecessit, non de- mur, imperatorum imagines adbrari minime debere.
betfierisectatorforensium vel publicarum aclionum, Et quistam perversus eas non solum adorare decer-
sed ipsius capitis nostri Christi, aut ejus membro- nat, sed ab earum adoratione exempla perversitatis
rum, apostolorttm \ideUcet sive apostolieorum vi- ad aliarum nilulominus imaginum adorationem assu-
rorum. Exemplaênim prava ita catholicis vitanda mat? Et si homines morlales protervia vanitatis
sunt, sicut et seductio malorum hominum, sive soeie- inflati, pompa sseculari elati, honorum ambitione
las injustorum, dicente Domino : Nonaudies auditum cupidi, jaclanlia pleni, loco circumscripti, situ con-
vanum, non consenlies cum injusto fieri testis inju- BB lenti, quia non ubique esse poterant, ideo imagines
stus; non eris cum pluribus in malitia. Odisseenim suas hominibus adorandas mandavefe,~quiain seipsis '
debet Christianus, exemplo Psalmistae, eos qui ode- non ubique poterant adorari, quid necesse est Deunt
runlDohilnum et super inimicos ejus tabescere (Psal. in imagine adorare, qui incircumscriptus esi, qui
cxxxix). Neque enim Tobias vir probabilis et Deo ubique totus est, ubique mirabilis qui loco non con-
charus filium suum exempla perversa sectari horta- tinetur, situ non circumscribitur, quem, sictit ait
batur, cum dicebal: Vide, fili,nesequaris iter iniquo- Salomon, cmtumet cmti cmlorumnon capiunt (II Pu-
rum,et mullitudo peccantium nonsuudeat te, quonium rul. vi), quemnon capit mundus, sedille capitmun-
stipendia eornm mors est; tu uulem st operutus fueris dum?Cum enim tanta sit ejus virtus, tanta gloria,"
verifalem, erit respectus Dei in operibus tuis, et cum tanta potentia, non 'est quserendus in imaginibus, sed
omnibus qui fuciuntjustitium hmreditabisvitam mter- in mundis et sanclis pectoribus; non est adorandus
nam (Tob. iv). Quisquis ergo videns imagines impe- in depicta tabula, sed in aula sancta, dicente Pro-
ratorum adorari a populorum frequentiis, hoc exem- pheta, Adorate Dominum in aula sancta ejus (Psal.
plo munitus imagines adorare percenset in basiUcis, xxix), qui non invenitur per picturam statutis locis,
huic sancti viri praeeepto non medioeriter reluctari _ sed per opera a mentibus piis, -quem "non in loco,
«onvincitur, nec cum David dicere poterit: Non sedi * non in piclura, non tabulis Elias quserebat, sed ubi-
in consilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non que eum praesentem sciebat ei qui se instanlia bo-
introibo; odio habui congregationemmalignorum, et norum operum prcesentem exhibuerat cum dicebat:
cum impiisnon sedebo; lavabointer innocenlesmanus VivitDominusincujusconspectusto (III Reg. xvn).;
meas, et circumdabo altare tuum,Domine(Psal.x~.v~). . In tabulis ergo Deum, qui inlocalis et omnipotens est,
Sed si fortasse hujusce erroris defensor dicet, im- adorare velle, sicutlgentiles reges suos locales sive
peratomm imagines adorare peccatum non est, per- mortales adorabant', profanum est et incfedulilatl
pendat quanta gloria tribus pueris id facere nolenti- vicinum. Nullam ehim hoc scelus fecisse legimus
bus inilagrante camino angelo cojlitus emisso, edacis genlem, nisi Babylonios etRomanos, vel easgentes
rogi flammam excutiente et salutiferum rorem iUis quse ab his aut subactae, aut finitimae fuere, aut ab
impertiente, collata sit, quantoque miraculo Babylo- his exempla sumpsere, ut sieut in ferocitate sive rn
nicus princeps inter eos se vidisse similem filio Dei fortitudine hsec duo jregna cseteris mundi regnisemi-
testetur, non ad suam, sed ad illorum gloriam vel nuisse noscuntur, ita etiam In colendis idolis et
etiam ad suam pertinaciam refutandam. Audiant adorandis proniorafuisse credantur. Fuit itaque inter
eliam beatum Hieronymum in commenlarlo quem _. . hsec duo fbiiissimaxregna magna concordantia, ma-
In libro Danielis edidit taliter dicentem: c Ecce enim,' gna similitudo, magna crudelilas, magna etiam for-
inquit, Deus noster quem colimus potest eripere nos titudo, el revera fortitudo quae caeteris mundi regnis
de camino ignis ardentis, et de manibus tuis, _,rex, suo tempore imperaverit. Nam ut illud ab oriente,
i liberare. Unde putaverat se terrere pueros, inde cer-.-. ita nimirum istud eminuit ab occidente; illud mundo
nit in eis materiam fortitudinis. Necin longum diffe-- pubescente, istud jsrinmundo senescente. Nam om-
runt, sed prsesens sibi poUicentur auxiUumdicentes::' , nem, ut aiunt historise, Babylonu regni hsereditatem
Ecce enim Deus noster quem colimus, ipse nos et de et apieis eumulum Romanum suscepit imperium, e£
eo quod minaris incendio, et de tuis potest manibus5 inter hsec duoregnal-quasi inter patrem senem qui
Tiberare. Quod si noluerit: Pulchre ad id quod dixe-- jam posse desierjt, et filium parvulum ipri necdum
rat: Potesl eripere nos, non intulit contrarium, siii dominandi vires acceperit, duo regna vice lutoris
s ' Persarum videlicet sive Macedonunifuissetraduntur.
non poteril, sed, si noluerit: ut non impossibililatis
Dei, sed voluntatis git si perierint. Notum tibi sit,:, At dum hseres, id es^, Romanum imperium, adole-
rex, quod deos tuos non colimus, et statuum uureum « vit, hoc -quod tutoris locum tenebat abscessit, cl
qitum erexisti, non adoramus, Sive statuam, ut Sym-- suscepil liseredifalem filius adolescens quam patei
H4S LIBRI CAROLINL — CAPIT. DE IMAG. — LIB. 111. 11«
amiserat ^Steranus : quorum duorum regnorum, & (Psal. cxxxix).EtDominusAbrahae dtxeriU Sipossunt
consonantias sive concordias persequi longum est. stellm cmli numerari prm mutliludine, semen quoque
Nam, ut,csefera taceamus, in hac parte non minima tuum numerari poterit ifien. xv). Semen autem
eorumdem regnorum consonantia est, quod.utraque Abrahae omnes credentes esse, omnibtts manifestum
reges suos in statuis sive imaginibus per«ampos sive est. Ipse enim est pater gentium, in cujus seniine,
plateas adorare censuerlnt, et haeefacei'e-noIentibus id est in Christo, benedicenlur omnes genles; qui
diversa suppUcia inlulerint. Nam hoc malum cum secundum apostolum, non ex circumcisione, sed ex
caeteris maUs quaa Christi adventu frustrala sunt, credulitate amicus Dei vocatus est, nec >ei observa-
frustrari omnino debet, et non solum ab eo ad alia tio legis, sed credulitas fidei ad juslitiam reputata
peragenda exempla sunt sumenda, sed idipsum a est.
Christicolis radicitus est exstirpandum, ne qua, se- CAPUT XYI.
cundum Apostolum, radix amuritudinis rursum pul- Contra eos qui dicunt quod imaginis honor in~primam
lulet et inquinetmuttos (Eeb. xu). Nam eum appsto- \formam transit.
licis instruamur documentis nullani nos dare debere Usitatissimnm el oppido familiarissimum illis qui
occasionem maligno, cur talem gentilibus occasio- - in adorandis imaginibus aestuant, hoc est, ut credant
nem demus niortalium regum imagines adorando B et asserant imaginis honorem in eamdem fbrmam
et ab his exempla sumendo? nt nobis ingerere pos- posse transire cujus imago«st. Quod quidem quo-
sint dicenles : Nos eorum jsiniulacra vel imagines modo fieri valeat, et utrum fieri valeat, nuUa ralione
adoramus quosjvel vera religione deos credimus, vel percipitur, nec divinorum eloquiorum tesiimoniis
antiquorum traditionibus docti deos non esse nesci- approbatur. Nunquidnam sancti qui pro merilis suis
mus : vos vero, quibus istud abominatio est, cur cpeleslia regna conscendere valuerunl, quorum illi
imagines hominum vel ceris pictas vel metaUis con- inofficioso obsequio imagiues adorare percensent,
flatas sub regum reverentia etiam publica adoratione superstitiosos aut supervacuos honores ambierunt?
veneramini,- et, ut ipsi praedicatis, Deotantum hono- Nunquid adorari se permlsernnt? Quidam enim ex
rem debitum etiam hominibus datis? Quodsi illicitum illis abjecti esse cupiebant, nt Domini gratiam mc-
legique contrarium est, cur hoc facitis, Christiani, rerentur : de quibus erat ille qui dicebat: Elegi ab-
aut cur vestri non prohibent sacerdotes? ne id quod jeclus esse in domo Dei magis guam habilare in ta-
id ignorantibus nobis pro sacrilegio ascribitis, scien- bernaculis peccatorum (Psal. LXXXIV) ; quidam vero
les sub officiiexeusatione subeatis. Quse dum et his flagellari polius quam venerari maluerunt: teslis est
simiUaprimis fidei temporibus a philosophis gentium ille quldixit : Ego autem non solum alligari, verum-
nostris iUata fuissent, nostri taUter i'espondisse fe-! C etiam mori pro Chrislo paratus sum. Non enim eos
runlur : Hoe namqtie quod dicitis nec debemus- honorum appetitores, sed spirituali vigore flagrantes
probare, nec possumus,jquia evidentibus Dei dictis,- et contra adversa munilos atque igne tribulationis
non elementa, non angelos, nee quoslibet coeli ac decoctos et mundanis adversitatibus fortiores elfe-
lerrae vel aeris principatus adorare permittimur. ctos, doctor .gentium fuisse commemorat, cum quos-
Divini enim speciale hoc nomen est officii et altius dam ex illis -dicit tantatos, ut Achiam; quosdam
«mni terrena veneralione vel reverentia, sed sicut lapidalos, ut Zachariam et Stephanum; quosdam
in hujusmodi malum primum adolatio homines impu- illorum sectos, ut Isaiam, qui per flguram syllepsis
Ut, sie nunc ab errore consitetudo vix reyocat. In pluraliterponitur; quosdam in occisione gladii mor-
quo tamen incaulo obsequio quariquam divinus non tuos, sicut plures prophetarum fuisse noscuntur;
deprehendatur cultus, sed propter similitudinem quosdam circuisse in melotibus, ln pellibus caprinis,
amabUiumvultuum gaudia intenta plus faciant, quam sicut Eliam ctJoannem; quosdam angustatos she
aut hi forte exigant quibus deferiurr aut perftwgi egentes fuisse illisque dignum non fuisse mujjdum,
oporteatdeferentes,reverenliores tamen et districtio- sicut de pene omnibus sanctis passim credendum
reshanc consuetudinem perhorrentChrisliani, quibus est, commemorat (Eeb. xi): qtiibus exemplis mon-
taiiter iUalis non apparet eos, tunc regum imagi- •" slratur non eos honorum, sed virtutum desiderio
nes Mcrare censuisse, quanquam rudes adhuc et sestuasse. Nam si ambitione honorum dum mortali-
uecdum solidse ad percipiendum ôUdum cibum ter viverent, uterenlur, non hodie in coelestibus
mentes hominum fuerint de genlililabe converste. lanta gloriafruerentur; dum ergo sit illis a Domino
Jamvero quia dicunt exemplo imperialium imaginum honor perpetuus altributtis, non sunt transitoriorum
imaginemDei vel-sanctse Dei genitricis Marise vel honorum indigui.
omnium sanetorum adorari debere, quam sit absur- Honor itaque digne sanclorum corporibus, Teli-
dum.quanneinulilein promptu esl, etiam sive hoc quiis sive basilicis exhibitus, et omnipotenlir Deo
capilulo, sivein aliis ex parte monstratum est. Nul- et sanclis ejus manet acceplus; incompetens vero
lus enini prseter Deum omnipotentem omnium sanet indecens, nec Deo nec sanetis ejus manet acce-
clorum imagines vel nomina habere vel retinere ptus.
potest, dicente Propheta: Nhnis Iwnoroti sunt umici Hinc est quod beatus Joseph post prophetiam ossa
lui, Deus, nimis confortutus est principulus eorum: sua cum adjuratione filiis Israel ad terram i'epro-
•dinumerabo eos et super, arenam muliiplicabunlur jnlssionis venturis secum deferenda percenset, ne,
'
im B. CAROLIMAGNI-OPB.PARS IL SEGTIQIIL \\%%
dum JEgyptiiTnemoressessentillius, sive administra-,A-fidei habere emolumentum, eo quod operibus sint
tionis qua in magna egestate jEgyplum guhernave- subjectipiclorum. Nam etsiadoctis quihusque yi-
rat, «jus ossibus inutilem exhiberent veneralionem; tari possit hoc quod ilii in adorandis imaginibus
et qui eral in Dei crealoris devotione firmatus, et a exercent, qui videlicetnon qui sint, sed quid innuant
vana superslitione .Egypiiorum ojnnino alienus," eo venerantur, indoclis tamen quibusque scandalum
propensius suam ostenderet sanclitatem, quo et vi- generant, qui nihil aliud in his proeter id quod vident
vens huinililer et recte Deo servierit, el post obitum venerantur el adorant. Unde cavendumest ne evan-
cineribus suis incompelens obsequium exhiberi re- gelicam sentenliaml subeant, qui tot pusillos ad
cusaverit. Cum ergo -sancti viri et Deo per omnia scandaiizandum impeUunt,quoniam si is qui unum
accepti vana obsequia hotninum devitaverint, sicut de pusillis scandalizaverit, formidolosissimae seu-
Paulus et Barnabas Lycaonum superstitiosa obsequia tenliae subjacet, multo magis exitiabili Uie fmelur
devitasse noseunfur, et Petrus Cornelii devotam ve- sevcritale, qui penelomnem Christi Ecclesiain aut
Beralionem spreverit, ahgelus etiam in Apocalypsi ad imagines adorandas impelljt, aut imaginum ad-
Joannem ne se adoraret prohibuerit, quisôs cre- orationem spernentes anathemali submittit. <Juod
dat imaginum adoratione delectari, aut piclurarum" Mtrumque cum magna cauteia Vitare necessarium
"
obsequiis demulceri, aul quaiiter ad eos honor piclu- -est, ne dum in ulramlibet parlem plus se -quis quatn
ris exhibilus quse nec de illorum corpore, seu vesli- ordo esposcit, impegerit, jacturam suae salulis evi-
bus sunt, sed pro captu ingenii cujusque ab artifici- lare mon posslt. -1
bus prsfcparantur, polerit pervenire? Non enim deli- CAPUT XVII.
hiimtur pictorum operibus qui cum Christo rcgnant Quod infuuste et prfecipitanter sive insipienter Con-
in cajleslUms, nec ambiunt ab opificibusin tabulis stantinus ConstuntfmCypri episcopusdixit: Susci-
pio et amplector honorabiliter sanctas et veneran-
sive in parietibus pingi, qui a Christo in libro vitse "das imagines secuhdum servitium adorationis quod
meruerunt ascribi. Dicant igitur quibus hoc tam consubstantlali etjvhiQcalrici Trinilali emilto ; et
peculiare est dicere, qhod imaginis honor in primam qui sic non sentiunt neque glorificant, a sancta
catholica et apostolica Ecclesia segrego, jet ana-
fofmam transit, dicant uhi hoc legerint aut qulbtis themati submitioi el parti qui abnegaverunt in-
valeant lestimoniis approbare. Dominus"nahique et . carnaiam el salvabileni dispensationemUhristiveri
Salvalor nosler non ail: QuandiU"fecistis imiigini- ; Dei nostrj emiltoi
bus, sed, Quandiu fecislis uni' de minhnis isiis, mihi -Quam prajcipilanter el, ul ita dixerim, insipienter
fecislis (Malth. xxv); nec ail : Qui imagines, sed, Constantinus Conslantise Cypri episcopus cseleris
Qui vos recipil me recipil (Malth. x); nfec Aposlolus eonsentienlibus se suseepturum et amplexurum Jio-
ail: Diligamusiriiagines, sed diligamus nos invicein, 'G nurabiliter imagines'dixerit, et sepvilium adorationis,
quia charilas ex Deo est (Rom. xm, et I Pet. i); qnod consubstantiali el vivificatriciTjinitaii debetur,
nec imaginum onera, sed nostra ailerulrum muluo ej se reddilurum ârrierit, non est plurimum noslra
vehenda percensuit dicens : Alter alterius onera ve- dtspufatione discutienduiri, quoniam omnibus qui
straportale, et sic adimplebitislegemChristi (Gal. vi). hoc yeliiegunt yel audiunt liquido^palet illuni non
Nam cum iinagines plerumque"secundum ingenium inodici erroris voraginibus immersum,, quippe qui
arlifieutii fiant, ut modo sint formosse,"jnododefor- servltium soli debitum Creatori exbibere se fatetur
mes, nonnunquam pulchrse, aliquando eliam foedse, <;reaturis , et Jum eupit fayere picturis reluctatur
qusedam iUis quorum sunt simiHimas,quaedamyero cunclis sacris Scripturis. Quis ergo unquam ,sani ca-
dissimiles , quaedam novitate fulgentes , qusedam pilis talem absurdi^ttem vel dixerit vel dicenti-con-
etiam vetustale fateseenles, quaerendum est quaj ea- senserit, ul in tanlo honore habeatur piclurarum
rum sint honorabiliores, utrum eaequaepretiosiores, varietas, quanto sancta, vivificalris el omnium crea-
an esequaeviliores esse noscuntur, quoniam si pre- trix Trinitas ? «t lale impendatur servitiuni picturaj,
fiosiores plus habent honoris, operis in eis-causavel qtiale exhibetur Domino lotius crealurae ? Aut quis
maleriarum qualitas habet veneralionem, non fervor •JJillumtalianauseantem potius quam loquentem audire
"
devolionis; si vero viliores eae quoe minus slmiles pateretur ? Aul quse aures tanlMacinoris noxam non
sunt Ulornm quibus aptari parantur, injustum esl, abdicare potius quam percipere niterentur ?-(Juo-
cum hse qusepec opere nec materia prsecellurit,uec niam quidem penersum est ut <piibuslibet rebus
perso.nissiinUesesse noscuntur, auctius propensius- insensatis tale impendatur servitium adoralionis,
que venerantur. Nam dum nos nihil in imaginibus quale Deo omnipolenti cui non est simiUs, cui pef
spernamus pr&ter adoratioaem, quippe qui in basi- Salomonem dicitur , Domine, non est iibi similisin
)icis sanclorum imagines non ad adorandum, sed - cmlo sursum nec in ierra deorsum (II Paral. \i).
iid memoriam rerum gestarum et venuslatem pa- Cum qua -ergo fronle, ut de caeteris taceam, hoe
Tietum.habere permittimus, illi veropene*omnemsuae,1 nnum comma diviiae legis uudit, DominumDeum
credulftatis spem in imaginibus collocent, restal ut; tuutn adorabis, et illisoli servies (Deut. vi), tpii hoc
nos sanctos in eorum corporibtis vel potius reliquiisi spreto non solum ereaturis servit, sed earum servi-
corporum, seu etiam vestimentis veneremur^ juxtat tium servilio Deo debito aequiparare contendit ? Stet
antlquorum Patrum traditionem : illi vero parietesi namque episcopus in Ecclesia, et legat, Dominum
et tabulas adorantes iu «o se arbitrentur magnumi Deum tuum adorubis, 'l illi soli servies, «t^nox-ul in
im LIB$I CAROLINL r- CAPIT. DE 4MAG. — Lffi."ffl, ma
conventu sederit dieat; «^Suscipio et amplector ho-_A mundf hoe teslatur, redemptor generis huinani hbc
norabiliter sanctas et venerandas imagines , et illis protatnr: el quistamhebes lamquesegnisparemiUuni
-serrilium adorationis, quod consubstantiali et vivifi- judicet, qui his tam anthenticismonitis contradicit, UU
- catrici Trinitati debetur, impendo, > sicque se in di- qui cGnfemptis divinis eloquiisres sinesensu adorare
yinis verbis instabUem, se aliud ore profitentem, contemnit? Esto, imagines adorare virtus et bonum
aliud corde credentem, aUud divinis paginis legen- opus «bl: nunquidnam fidei aequari polest ? Cum la-
tem, aliud in-antropecloris sui tenentem, et divinis men cnncfis bonis operibus insistendum sil, nullum
\erbis obtinentem, et suas nugas Dominicis praece- opus bonum adiperfectam salutem quemquam addu-
plis prseferenlem demonstret. Nahi cum sibi suis- cere valet, nisi fidei fundamento superponatur et ejtis
que dignoscatur in sua perversa professione obesse, munimine fulciatur. Abrabam denique non ex ope-
nobis e conlrario qui illorum nugis rcniti eupimus, ribus, sed ex flde justificatus esl; Moyses fide gran-
dignoscitur prodesse, cum videlicet errorem detegit dis faclus est; sancti per fidem vicerunt i'egna, et
infaustum, quem iUi vjdentur plebibus ingerere pal- sancti omnes juxla fidem defuncti sunt. Et Propheta
liatum. Aiunt enim : « Non adoramus imagines ut dicit, Omnia opera ejus in fide (Psal. xxxm); el Do-
Deum, nec iUis divini servitti cultum impendimus, minus in Evangeiio, Fides tua te, inquit, salvum fe-
sed dum illas aspicimus et adoramus, illo mentis cit (Marc. x); item idem : Ameii dico vobis, si ha-
noslrse acumen defigimus, ubi eos quorum illse sunt, bueris fidem et non hmsitaverilis, non solum de ficul-
esse uon ignoramus. 3 At contra iste illorum dete- nea facietis, sed et si huic monti dixeritis : Tolle et
gens errorem, et suam pandens absque ulla obum- jacta te in mare, fiet; et omnia qumcunquepetierilis
bratione cogitationem, fatelur se quale sanctse Tri- in oraiionetiedenles'accipietis (Malth.xxi). Unde da-
nilati, tale illis exhibere servitium, talemque ad- tur intelligi cseteris virtulibus fidem prseerriinere; et
oralionein, sicque absurditatem quam illi introrsus quanquam ei spes et charitas connectantur, tamen
jetinent lalenter, hanc iste egerit patenter. Nec la- per fidem ad eas pervenitur. Nec pari damnatione
tere quempiam potest illoruni ignavia, cum hanc judicandus est qui in cseteris operibus quam qui in
pandat hujusce professionis sententia, Quia ergo fide delinquit, quoniam quidem cum ntillus absque
omnes qui suo errore dissenliunt a sancta catholica fide imagines-adorando salvari possit, innuuierabiles
et apostolica Ecclesia segregare el anathemati sub- in eoelesti palria sttnl legiones qusesive per martyria,
rnitiere, et UlisquiDominiJesuChristi incarnationem siveper innocentiam, siveper solitudinem conversa-
saluliferam credere recusaverunt, admittere nititur, tionis, cuiii imagines penitus nec habuerint, nec
quantae sit fatuitatis cunctis legentibus liquet agno- Q adoraverint, per fidci lamen.observantiam coelicoiis
scere, quippe qui suae ignavise demersus barathro, coetibussociati perpeluis gaudiis perffuuniur.
dum cseterosad se secum talia passtiros protrahit, si
guos tanti periculi voraginem \itare conspicit, eos CAPUT XYIII.
conviciis et contumeliosis affatibus objurgare>con- QudUEulimius Sardensis episcopusa prmfuti Con-
.iendit. Nam quaeinsania, vel quae amejitia est, ideo pon multum dissentil in eo quod
' slanlini errorecorde
Christi plebem ab Ecclesiae matris uberibus conari aii: Ex toto suscipio venerandas imagines
- curricondecenti bonore et amplectibili adoratione.
conveUere, eo quod serrilium soli Deo-debitum re- Ilios enim qui aliier aut contrarie senliunt aut
bus sensu careuiibns obnititur exhibere ? Aut quae dogmatizant conlra sanctas jmagines jalienos ca-
perversiias est sequalesjudicare iUos qui mediatoris . ihoficse Ecclesiaedeputans et praedico et haereticos ^
Dei elhominum Ghristi Jesuvivifjcatricemincarnalio- annunllo. „
nemobstinatamentecredere recusant, illisqui, sprelo Cum Eutimius Sardensis cpiscopus Constantino
secundum divinse legis imperium creaiurarum om- Conslantise Cypri episcopo pene par sit in confes-
nium servitio, soli Deo, eui omnia famulantur, ser- sione, non est ambiguum parem eos habere iidenv
vire desiderant: aliad est «nim mundi redemptio^ paremque adepturos relributionem, nisi emendatio
nem noncredere, aliud soliDeo velleservire-; aliud :rvin utro illorum prsecesserit. Ex loto enim corde
est salutem mundi spernere, aliud imaginum adora- uterque sc eoniiielur suscipere imagines eunj-suimno
tionem contemnere; aliud est salutiferis monitis re- honore el amplectibiii adoralione. 0 demens episco-
fragari, aliud vanis et supersliliosis obsequiis reniti. porum confessio, 0 insana prsesulum prsedicatio I
ldem-namque Dominus el Sahator cum et per pa- Ecclesia catholica voce prsesulum incarnalionis Chri-
ginam Yeteris Testamenti imagines adorare inhi- sli mysterium se suscepisse congratulans, Domino
buerit, et per corporalem praesenliam imaginem Caj- dicit: Suscepimus, Deus, miserkordiam tuam in me-
saris Caesaripolius reddendam quam adorandam cendio templi tui, et isii dicunt: Suscipitnus et adora-
suerit, talia in se credendi praecepta contulit dicensf mus imagines. Caterva credentium Christum qui est
Qui credit in me, hubel vilam mternum (Joan. vi); pax 4iosU'a, qui fecit ulraque unum, aposlolos sive
et iterum: Ego sum ostium et vita, si guis per me aposlohcos viros suscipere precatur dicens : Susci-
introieritsalvabitur,etingredieiurelregredietur, elpa- piant montes pacem populi lui, et isti dicunt : Susci- -
scua inveniet (Joan. x) ; et iterum : Nisi quis renatus pimus imagines adoratione umpleclibili. Cum ergo
fuerit ex aqua el Spirilu sanclo-,-non inlrabit in te- isti peijepmnem auxilii sui spemjn imaginibus deft-
amm c<dorum{Joan. 111). Yeritas iioc dicil, «aluS gant, jion_mediocriler a sancta «t universali dissen..
"
1151 B. CAROLI MAGNI OPP. PARS II. SECTIO II 1152
tiunt Ecclesia,>quse spem auxUii sui non in picturse j i rum dissuasor, ideirco hominibus persuasit' ci-eatu-
fucts, non in manufaclis urtificum operibus, sed in ras colerc, ut eos a creatore aveiieret, illius persua-
Deo omnium creatore defigit, quae habet adjutores sionibus pessimis actum est, ut creaturarum adora-
-
apostolos et apostolicos viros, qui pro ea quotidie lio inolesceret, juae sub praetextu quodammodo
Dominum interpeUant, et susceplum dono sancli religionis et rever jntiae sanctorum, magnum in his
Spiritus de supernis sedibus imbrem sanctae praedi- locum tenet, qui imagines se ex toto corde suscipefe
cationis, utpote altiora in Ecclesia loca fidelibus ple- et adorare fatentur. Nam dum amborum error pene
bibus sive rectoribus diffundunt, secundum Joel va- par, ul praefati sumus, sit, in eo namque quodam-
iicinium dicentis : Et erit in illa die, distillabunt laodo dispar esse dignoseitur, quod Constantinus eos
montes duicedinem , et colles fluent lac (Joel. m); qui servitium soU peo debitum creaiuris impendere
quod etiam his verbis Ezechiel intonat dicens : Ve- recusant, infideles et incredulos judieat, Eutimius
stri aulem montes Isruel facient uvam, et fructum ve- veroribneosutincredulos, sedut-hsereticos damnat,
strum quemvos manducabitis populusmeus. Quseuva qui tamen sunt, ut ail Sedulius de quibusdam,
el qui fructus, quanquam Christus Dominus intelli- Amboerrore pares quanquamdiversasequentes,
gatur qtti de monlibus Israel processit, a patriarchis * qui videlicet ob unius erroris insaniam sanclam ca-
videlieet hominem assumens, potest etiam dulcedo tholicam partim incredulam, partini hserelicam men-
prsediealionis veteri et novoTestamento compaginata tiisaitur Ecclesiam. Nam si nos omnes generaliter
inlelligi, qusediffunditurperhumilium fideliummen- Christiani, qui sprblis creaturarum culturis servitium
les, »etincredulorum corda ad credendum et ad fru» soli Deo debitum illi soli impendere cupimus, cui
ctum afferendum mollificat, et rectorum sensus merito soli debelr r, ideo liaeretici, quia imaginibus
aeternaespei retributione laetificat, eosque juslilia in- non -servimus , ab istis judicamur, illi proculdubio
dui et cum subjectis plebibus Deo hymnum canere sive ante adventuin redemptoris, sive post adven-
exhortatur, impleturque illud prophelicum: Campi tum, qui creaturis inserviebant, omnino calhoUci
tui replebuntur nbertate, pinguescent fines deserti et Judicabunlur; et si illi increduli, et revera inefe-
^xsultatione cotles accingenlur; induti sunt arietes duli, qttia pro creatore crealuras colebanl, modis
ovium et convallesabundubunt frumento : etenim clu- oiHoibtisjudicantur, nos qrii uni et soli Deo spretis
mabunt, et-Jiymnum ditent (PsaL LXV).Levat enim vanitatibus servimus, el ejus sanctis consequens et
oculos sttos ad eos, cum dicil: Levavioculosmeos ad congruum obsequium impertimus, calholiei et fide-
montes, unde veniet auxilium mihi (Psal. cxxi). Non les habebbriur et judieabimur.
enim ait: Levavi oeulos meos ad res insensalas, nt CAPUT XIX.
ab his adjutorium adipiscerer; sed, Levuvi oculos G
Inutite ~etdementia protutum et risu dignum dictum
meos dd montes, ad eos videlicel montes super quos Agapii CmsuremCuppudocimepiscopi reprehenditur
Ecclesia Chrisli fundata est, dicenle Propheta, Fun- in eo quod dixit: Seriptum est in nostris divlnis
damenta ejus in montibus sanctis (Psal. LXXXVII) ; - Seripturis.
Et pleramque imperitia sons est, et insons; sed
qui etiam \identes liberari populum Dei a servitute
officiaielaborat,imperitia vero
JEgyplia, etadterram repromissionis coiiscendere, MBperitia sonscrebro ut
id est, mundi hujus aerumnosam servitutem, fideles insons officere nulli affectat. Sed dum utrumque ge-
tamen est
quosque spernefe, et ad"seternam patriam convolare MISnon sit peccato subjectum, utrumque
exsultant, dicenle eodem sanetissimo Prophelarum: reprehensioni obnoxium, quoniam imperitia sonset
Montes exsultuverunt ut arieles, et colles sicut ugni peccato subjacet, utpote quaeprobrosa officiendi im-
ovium (Psal. cxtv). Quisquis ergo ad hos monles pellitur volunlale, et reprehensioni, sive quia pecca-
tom non caret repfehensione, sive quia quod vel pro-
spreta cum caeteris vanitatibus creaturarum adora-
et insipienter id facit et ineru-
tione, sbli Deo servitium exhibens, menlis oculos fatus' vel operalur,
somno infidelitatis depulso levat, cum aerise potesla- dile; imperitia vero insons etsi in eo peecalo careat,
tes sive earum sequaces superbi quique ad exitiabi- " eo quodneminem Isedit, reprehensione tamen non
les Erebi densitates descenderiut, non timebit, et caret, quia omne imperitum ineruditum est, et omne
cum caeteris hujuscemodi hominibus cum summa ju- ineruditum repreueilsioni succumbit. Ac per hoc
bilatione cantabit : Propterea non timebimus dum ridiculosissimum dietum Agapii CaesareseCappadoclsa
conlurbabilur terra, et transferentur monles in cor ma- episcopi, quod dixit : Scriptum est in noslris divinis
ris. Sonuerunl et turbalm sunt aqum ejus, conturbati scripturis: aut eidemreprehensioniquse peccato ob- ,
sunt monles in fortitudine ejus (Psal. XLVI).Quia igi" noxia est, aut eidem quse imperitise subjacet, cedere
ur anliquus hostis, cujus salellites in sacris litteris comprobatur, quoiiamaut eopeccato obnoxia est,
eorum dum sint homines,
plerumque montium nomine designantur, illorum in- quod quo pacto p cincipes
dubitanter montium, malignorrim videlicet spirituum, caeleris morlaUlale noudissimiles,Deumsibi conre-
de quibus per Nahum prophetam dicitur : Montes gnare dicunt, et se divos suaque gesla vel dicta diva-
commoli sunt ab illo, et colles tremuerunt (Nahum. lia nuncupant, eo |nimirum pacto suas Scripturas di^
vinas nuncupanl; aut in eo reprehensioni succumbit,
i); el de quibus Apostolus dicil: Si habuero omnem venustatis igna-
fidem, ita ut montes transferam (I Cor. xm), om- quod eloquentiae inscius, loquendi
niuni maloruin suasor, ettj contrario omniumbono- rus dum dicere de uerat, in nostris codicibus divi-
«S5 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG- — LIB. 1H. 11S4
uas Scripturas continentibus, aut aliquid hujusce- A monasterii sancli Andreae in saepe memorata vanis-
modi, id e contrario incomposite et ridiculose dixisse -sima sj7nodo,quaepro adorandisimaginibus geslaest,
fertur, in nostris divinis scriptutis : quod quidem, refert, Vidi angelum in imugine persequentem'mutti-
sicut praefatisumus, arrogantise fastu, quo et Deum tudinem barbarorum. Nam dum hi qtii in eadem syn-
sibi-conregnare et se divos nuncupare praesumunt, odo fuisse memorantur, patriarcharum, propheta-
protulisse creduntur, insania est. Si vero aUud di- rum cseterorumque sanclorum et illustrium virorum
cere cupientes, aliud dixere, nec tanta in eis acumi- verba ob imaginumadorationem stabiliendam petiur-
nis vis est, ut quse corde concipiunt, vix certis ac bare nitantur, eos denique patriarchas qusedamegisse
propriis verbis significare queant, ignavia est: acper quse non egerinl mentiantur, non est mirandum si
hoc in utramvis partem per devia aut superbia fe- etiamJoarinemChrysostomumJalia dixisse criminen-
runturelali, autignorantise caliginosisretinaculiscre- tur. Nunquid enim prsefatus vir lam eloquens, tam
duntur addicti. Quis ergo unquam sani capilis tale que erudilus diceret: Vidi angelum in imagine per-
quid dixerit? Quis sansementis tale quid protulerit ? sequenlembarbarorum muttiludinem,- cum sciret an-
Quae vecordia, quaeve sit amentia hominem morta- gelorum immoiialem naturam nequaquam ut ab ho-
lem, passionibus subjacentem, dicere: Scriptumest minibus videatur picturarum esse indiguam. Sunt
in nostris, divinis scripluris ? Si ergo nostris , quo- B enim natura spiritus, officio arigeli, qui ut ab ho-
mododivinis ?Et si divinis, quomodo noslris? Abho- minibus videri possint, corpora ex lucidissimo
mine argo derivalur humanus, a Deo derivatur divi- aelhere, nec ex pictorum opificiis assumere credun-
"us. Nostrae etenim scripturae humanas sunt, Dei tur: unde non est credendum ut a Joanne viro elo-
Scripturse divinae sunt: de codicibus tamen sanclae quentissimo tale dictum sit prolatum, quod nec ver-
legis dicere nos ratio permittit, nostri codices, de bis sit expolitum, nec sensu lucidum, nec ulla ratione
Scriptnris vero divinis non aliter nisi divinas Scri- subnixum. Est enhn in eo vitium quod grammalici
pturas recle et convenienter secundum rationem di- amphibolian, id est ambiguitatem dictionis nuneu-
cere valemus. Esto, hoc dictum rationabiliter stare pant, quia dum dicitui',^Vidi angelum in imagine per-
polerat, cum tamen non possit, quo ne_cde jactan- sequentembarburorum uciem,ribn evidenter elucescit,
tisefonte scaturisse nosceretur, nec de imperitiae ba- utrum angelum in imagine viderit qui alibi perse-
rathro manasse crederetur, jn eo denique reprehendi queretur barbarorum mullitudineni, an angelum
modis omnibus poterant, quod cum sit inulile inutili- alibi visum fuisse et in imagine barbarorum perse-
ter ad rem inutUem, ad imaginum videlicet adora- qui mullitudinem : quod quidem dictum et si hoc vi-
tionem astrueiidam, prolatum fuisse monstratur? tio careret, aliis quoque indiciis lanti virinon esse
a Nec refragari ei polest quodam modo simplicitas, V appareret, qui dunrejusdem non fuerit aetatis, ridicu-
quaeplerumque rectis quibusque inhaerere solet, cum losisslmum ac potius falsissimum esset eum dicere,
id non pura, non recla, sed perversa voluntate pro- Vidi angelum barbaros persequenlem, qui, ni fallor,
latum esse constet. Si enim ex rusticilate sancta_ vidisse se in pictura eamdem historiam abartifice de-
quaesibisoluminterdum proficitîmpliciter et inno- piclain, qua angelus barbarorum pridem cuneos pro-
cue, et non ad aliquid illicitum asserendum proces- straverat,-prosecutussit.'Multi etenini diserti et elo-
sisse dignosceretur, a Deo qui scrutator cordis et re- quentissimi viri in suarum disputationum vastissimis
num est, quiplerumque volunlates potius quam aclus campis, prout ordo et ratiodictat, sicut etcseterarum
considerat, ei proculdubio ignosceretur. Sicut enim rerum, piclurarum etiam et imaginum faciunt men-
mala voluntaselsi nonaliquid mali opereperpetret, lionem. Quod dum illi qui Ularum adorandarum
latnen pro actuplerumque tenetur, ita nimlrum bona sesluurunturlegenlesrepererint, lottimperverlere ad
voluntas pro bono opere semper accipitur. Quodut earum conanlur adorationem, ut videlicet inde con-
exemplis iUustremus, el Balaam mala voluntas qua "tra nos, quiDomino annuente veri sumus adoratores
populum Deimaledicere cupiebat, quanquam ad id in spiritu et veritate Patrem adorantes, suam iuer-
quod desideraverat non pervenerit, a culpa non fuit mem armatam efficere affectent assertionem, qriod
Jndemnis; et David bona voluntas qua, templum ^ ab eloquentissimis viris quamdam imaginum faclam
Dominb aedificare cupiehat, quanquam opere ,non fuisse i'eperiant mentionem, quasi de omnibus quo-
fuerlt expleta, divinis tamen est coUaudata ora- rum mentio in tractatibusfit, continuo praecepta den-
cuUs. tur. Joannes igitur presbyter, cui duin prsefatus
CAPUT XX. Theodosius abbas JoannemConstanlinopolitanum epi-
De eo quod Joannes presbyter Theodosio abbute mo- scopum dixisse mentiretur, Vidi anyelum in imagine
sunctiAndremrecitanleverba Jounnis Chry-
- nasterii -
sosiomi,et dicente: Yidiangelum in imagineperse- persequentembarbarOrummultitudinem,protinus sub
quenlembarbaroram mtiltitudinem, dixit: Quis est junxisse fertur et dixisse : Quis est iste angelus, nisi
isle angelus, nisi de quo scriplum esl; Quoniam dequo scriptum est? Quoniam angelus Domini per-
angelus Domini percussit cenlum octuaginta quiri- cussitcenium octuaginla quinque millia Assyriorumin
que miUiaAssyrioram in juna nocte in circuitu Je- una
""rtisalem exercitantium. nocte in circuilu Jerusalem exercitantium. Jam
, Dixisse Joannem Chrysostomum Theodosiusabbas in pluribus iUius vanse Iectionis locis quse ex hoc
~ Nec
refragari ei poiestquodum modo simplicitus. Emendalor reposuil, suffragari, At vei'bo refrugan m
hoc signfficatuetiam supra usus est lib. ii.
HSS B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO H. HSfi
negolio abillisdigestaest, pluranotabiliteret incautee A j - GAPUTXXI.
locutus fuisse deprehenditur. Peneorimibus enim ibiii
incautius locutus fuissenotalur, et quantq velocior intt QuOdnullu auctoritale vigeat, neque-m UA,O authenti
coium librorum repcrittlUrquod illi dicunt, per ima-
sefmonibus, lanto nimirum segnibr approbatur in1 ginem cujusdam^Polemonis quemdum ab adulteth
sensibus, dicenle Salomone : Si videiis viiumvelo- perpetrutionecoercitum fuisse, quod quidemmquare
cem in verbissuis, scilo quia spem kabel insipiensma- niiunturmirdculoquodfimbriaDominicmvestisaciuin
ille Namdumdepictura dixisse est, quam muliet continqensexoplaiamrecepit sani-
gisguam (Prov.x\i\). ialem.
feferatur: Quis est iste angelus nisi dequo scriptumi
est: QuoniutnangelusDomijiipercussit CLXXXV, millia Inter. csetera quse ob suum errorem astruendum
in
Assyriorum? et caetera, quam fuerit incautus, quam- deliramenta ejusdemvanissimsesynodilectionecon-
que delirus apparuerit, cuin non Assjrios ille angelus glomerasbe deleguntur, hoc illisest familiarissimum,
percusserit pictus, sed iUe^jui ad hoc explejiduni quodper imaginem cujusdam Polemonis quemdamas-
fuerlt missus. Quod vero ait, In circuitu Jerusalem severantab adulterii perpetratione coercilum; quod
exercifanlium,tanquam ita scriptum habeatur et in quidem gestum, si tamen gestum essecredalur, quan-
hbc sicut et in cseteris ineruditus Cssedetegitur, quo- ' quam in.nttllovel YeterisvelNoviTestamenli authen-
niam nusquam hqe ordine verborum scriptum csse, J ticorum codicuin sit reperlum, nec ab ullo eorum
_ feperitur. Quanquani enim Seiinacherib rex Assy- doctorum, qui a sancla Romana, catholicaetaposto-
: iioruin pene omnes civitates Juda munitas lica Ecclesia recipitiritur, sit prolalum, iamen id et
cepcrit,' ad
dicente Scriptura: El faclttm estin quarlodechnoanno suum-errorem fulciendum, quasi quoddam pro-
batissimum miraculum, profefunt, et miractilo quod
regni Ezeckim, ascendit Sennacjicrib rex Assyiiorum- '
super otnnescivitales Juda munilas, et cepit eas (IV DominicaJvestis fimbria gestum esl, aequiparare non
Reg.xYiii), nequaquamtamen adJerusalem pervenit, metuuut. Quod-quidem si, ut illi asseveranl, gestum
nec incircuitu urhis machinis murum reriturus ca- esl, salutanbusDominicisgestis nee deliet nec potest
stfa posuit, sed de Laclus Rabsacen ad Jerusalem cooequafi, quoniam quanta est distantia inter nescio
misit, qui stetisse legitur in aquseductu pisciuoesu- quem Polemonem et Dei el hominum Mediatorem,
perioris, irivia agri fullonis. Quodiisdem verbis liber lanta nimirum distaniia est inter-gesta praefatiPo-
Yerborum dierum, qui Hebraice DiQTl ^13,",GKece lemonis ejusque imaginis et sancfissima miracula Do-"
llapa>£LiTop.ivuii dicitur, qui cst cbronicon di\inae le- mini Salvatoris, nec possunt similes actus habere,
gis, testatur: MisitSennacheribrex Assyrioiumservos qui nimium nimiumque sunt disbimilesin viflute.
suos Jerusalem. Ipse enim cum univeiso exercilu ob- Quis in nubibus, innuil Pi'opheta, mquabiturDomino?
sidebat Lachis (II Paral. xxxn). Nam Id quodpraj- pC aut quissimilis eiilDeo inter filiosDei(Psa/.LXXxix)?'
falus Joarines more suo usurpasse dignoscitur, lan- De eo eliam dicilur 'in Ganticis canlicorum : Gaput
tjuam inibi scriplum sit, In circuitu Jerusalem exer- ejus auium optimum (Gant. v), quoniam sicut auro
cituitiium, in nullo sanctse legis auihenlicorum codl- nullius potest metalli coaequari natura, ita creatori
cum invenituf.. Quod ut lucidius comprobetur, ipsa omnium, qui caprit ulique Christi esf, ntilia potest
sauctae lCgisverba, proutincodicibushabenlur, por coaequaricreatura ? De quo etiain in eisiem Canticis
ordinem ponenda sunt. Ila enim in Ubro Regum Ie- cantiGorumabsponsadicitur: Sicut nwluminierligna
gitur : Factum est igilur in nocte illa, venit angelus syivarum, sicdileclttsmeusinter fiiios (Canl. n), quo-
Dontini, et percussit in castris Assytiorum CLXXXVniam sicut-malumcumsit pulchrum aspectu, odore-
iiiilliu. Gumquediluculo surrexUset, vidil omrita cor- que suarisshuum prsecminetliguis sjivarum, ita ni-
%\orumortuorum, et recedensabiit' etreversus'tstSen- niirum redemptor nosier, 'qui est odor vitaein vilam,
nacherib rex Assyriontm, el mansit in Ninive (IV <piemquolirlieEcc esia in odore sequilur unguento-
lieg. xix). Liber quoque sanctissimi ac disertissimi rum, cunctis prsceminetôelibussanctormn, qui id-
VStiSIsaiaeIiOcmodohanc texil historiam : Egressus circo filiorum noniine censentur, qnia non mundo
est autem angelusDomini, et percussit in ctistris As- cui nati sunt, >sed,Cbristo cui renali sunt, adbaerere
syriorum CLXXXV 15 noscuntur., In ApDcalypsinquoque
millia, el suriexerunt triane, et eccejj vigintiquatuor se-
omnia cadUtieramOiiUorum,et egresSusest, el ubiit; niores coronas suas antetAgnum projecisse Ieguntur,
et' revfrsus est Senitucherib;et caetera (Isai. xxxvu). quia videlicetoninessanctorumylriutes cuncttequeU-
Liber quoqueYerbnrum dierum, qui fcumsit, utprae- lorum victorise, quibus ipso opitulanle claruerunt,
tati sumus, lotius divinae legis chronicon, historias ejus virlutibus et vietorise comparatse minores esse
lamen regum e latere libriRegum, quaein eo prseter- cernuntur, quoniam el rivulus a perenni fonle deri-
missae fcunt, enuclealini edissefit, hoc modo hanc vatus minor esse pefblbetur eidemfonti cohiparatus,
narrat hlstoriaih. Et misit -Domiiiusungeium qui per-^ et \ilis pampinus \itis viyacibus radicibus vel etiam
cussit-omnem°viriimrobustumet bellutoremet princi- fructifens palmilibus vilibr oinnino creditur compa-
pem exercilus regisAssyriorum, reversusqueest cum ratus. Eslo, faclum est, el credi possit, nt virtus Po-
ignominia in terram sunm (II Pural. xxxn). In qui- lemonicajhnaginis ab adulteriiscelerequemilamcom-
bus exempUs, hoc quod a Joanrie usurpalum esl, mi- pesoerel, num ideo.omnesimagines adorandsesunt?
nime invenitur. Nunqttid quia pecualis aninianlis lingua rudis hu-
jnanas loquelas profundens arioli cujusdani per\er-
1157 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE 1MAG.— LIB. HI. ligg
sain intentionem, qua benedictum populum maledi- A credulitatis sanitatem quam nec patriarcharum neo
cere nitebatur, compescuit, angelicosque terrificos prophetarum ei-prsBdicatioquiveraliinpertire, Domi-
ictus irrationale animal ralionali homini vitare con- Tiicae vestis fimbriam tangendo, -incarnationis Vide-
cessit, ideo animalia sunt pecualia adoranda? aut licet ejus mysterium credendo, percepit ,"el cum ad
quia atroGiumferarum vulnifica, ferocitate puerilis ipsius Domini praedicationemvix modica discipuloruni
turba virum Dei vanis insultalionibus lacescens est turba crediderit, ad praedicationem tamen aposto-
prostrata, ideo est ursorum rabies adoranda? Ple- loruni tanta multitudo celerrimo fidei artlore sue-
rumque etenim casuaUeventu res quodammodo acci- censa est, ut una die quinque millia hominum, alia
dentes jioxiarum rerum perpetrationem quibusque trja credidisse perhibeantur : quod et ipsa Yeritas
perpetrare cupientibus inhibent, sed nonideo easdem! , discipulispromjsit dicens : Quiereditin me, opera
_res per quas hsec fiunt, adorare ratio permittit. Sii qumego facio et ipse fociet, et majora horum faciel
et et in "
/Crgo hoc quod de.Polemone imagine ejus dictint, (Joan. xiv). Quod quidem jniraculo quod per
cujus adminiculo smun errorem fulcire cupiunt, in{ Petrum a Domino gestum esl, quidam intelligi posse
ventate gcstum est, ideo imagines adorandse nonL -pulaut, quoniam dum Dominus imperio verbi sive
sunt, quia secundum exempla quse breriter prse-. „tactu infirmos sanaverit, Petrus umbrse suae lantum
misinuib, non omnes res quibus qusedam utilia mor-. 'B attactu infirmos legitur sanasse., Dominus ergo
talibus inferuntur adorandsesunt; si vero in ve-. _ad filiam archisynagogi suscilandam pergens, fim-
rilate gestum non est, ut et nos arbitramur, nec illi[ brise attacfu feminam a profluvio sangainis ifberat,
plene -ralionabili auctoriiate .proferunl, qui nullis. ' quia videlicet dum "synagogam,quse utique palriaw
hoc in veritate gestttm authenticis approbant indi- charum et prophetarum de slirpe desGendit,somno
ciis, necideo vanissima sensu carentium rerum estt ineredulitalis evigilandam appelere lendit, gentilita-
adoratio slabilienda, quia mendaciis nec-inendacio- tem a dsemonum"insolentissimo cultu susefidei cogni-
rum exemplis res quse rationabiliter et in veritate lione sanavit, et bonum quod illa perfidise culpa irre-
fieri debet, nusquam iegitur esse statuta, uuoniam tita percipere neglexit, ista fidei devotione percipere
sicut veritas nunqriam mendaciis assentiri dignosci- meruit. Ad sjrnagogam ergo liberandam se Dominus
tur, ita nimirum mendacia verilati, semperrefragari j yenisse teslatur, cumelper prsesentiam corporalem
credunlur : quseduo ita sibi e diverso venientia cer- dicit: Non sum missus nisi ad ovcs qum perierant
nuntur opponi, ut sibi niutuo semper credanlur re- domus Israel (Mutih. xv); sive cum discipulos in
niti. Sicut ergo iguis fomitem nemo potest aquarum, vias gentium abire^ et in eivitates Samaritanorum
fluentis nutrire, vel e contrario aquarum fluenta ne- cobibet introire; et quondam allegorice per Salomo-
mo potest igneis fomitibus augere, ita etiam nemo, C ' nem in Canticis canticorum ad Israeliticse
gentis
potest \eritatem, ut illi facere appetunt," mendaciis; hortum se descensurum promiltit dicens : Descendi
comprpbare. DecussisigiturbreYileret ex partepro- odhortutn nucumut viderempomaconvallis(Cant.\'i);
batis quod gestum imaginis Polemonis, si tamen, ulI, quia scilicet dum ad Judaici populi hortum in quo
illi fassi sunl, gestum est, gesto Dominicae fimbrisB t erat lex in cortice pandens acerrimam austeritatem,
_cosequarinec debet nec valet, she, quodprorsus am- in nucleo-occtrltans incomparabiiem suavitatem, per
_ bigitur, utrumgeslum sit, quod illi gestum fuisse> ^ carnis susceptionem descendit,' genlilicse convallis
dicunt, an non, sive quodetiam sigestum fuerit, noni ' abjecta opera invisit, eamque sibi fidei integrits^le
idcirco Tmaginumadoralio astrui valebit, nec non ell aschit. Porro quod sanata in itinerefemina ad do-
id quod mendaciis approbaii seu constitui veritasj mum archisynagogi a Domino venitur, ejusque filia
nequeat, nunc operse pretium est, ut quid fimbriai mortis vinculis deslitutis suscilatuf, synagoga quaii-
Dominicae vestis, quam illi imagini Polemonis co- doque somnum snse diffidentisediscussura, et Christo
aequarecontendunt, typicis innuerit arcanisque myste- per fidem resiirrectura, et ei perpelim viclura mon-
riis, breviter exsequamur. Fimbria namque Domi- stratur ^ quandoquidem mox ut plenitudo gehtium,
nicaevestis fides est incarnationis, cujus attaGtttgen- secundum Apostolum, subinttaverit (Rom. x), cseci-
tilitas aegriludinemamisitidololalricaefoedilalis.Sicut'11* latem quse ei ex parie in non credendo in mediato-
enim fimbria ad comparationem-corporis sivetotius3 rem Dei et horniiium contigil, a se discutiendo, et
indumenti parsjninima est, ita nimirum incarnatioj in eum credendo qui sibi per palriarchas -et prophe-
redemptoris diviuse et ineffabili generationi qua aj tas^sacrorum oraculorum tonitruis olim annuntiatus
Patre ante ssecula genitus est, compai'ata, minimat \I est, credens, sic omriis Israel salvus erit. Cum igi-
esse videtur: de qua generatione per Isaiam dicitur,, tur his et his similibus mysteriis ipiae in Dominicse
Generationem^jusquis enarrabit (lsa. Lin)?ubi sub- fimbriae gesto innuuntur, Polembnis imago 'peni-
auditur, mpius. Humanam autem ejus generationcm1 tus careat, non eo modo ut Dominici iridumenti ,
jta evangehsta enarrat, Liber geheralionis Jesu Christii fimbria habenda est, nec debet ei cosequari in
fiiii David (Malih. i). Mulier ergo post iergum fim- honore, quae oequari nequit in lot mysteriorum
briam Dominicaevestis atlingens exoptatam saui-- fulgore,
-
tatem, quammedicorum induslria longa pertempora CAPUT xxn."
. uegaverat, recepit, qttia post passionem et resurre-- - Quod judkes, qui in prmfata synodo fuerunt, inso-
. -«lionemsijem ccelum ascensiohentDommigentiUlasS lenler et irtcongfue urtem piclonam' extollere co*
1159 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO H. 1160
nuii sunt, dicenles : Pia enim est ars pictoris, .Aprofessione tanta est nequitiajudicum, quantaper-
et non recte eam quidarii insipienter detrahnnt, versitas sacerdotum, sed in istis deprehendilur igna-
ipse enim Pater pictorem pie agentem com-
mendat. #via, in illis ingens redundat insania, praeserlim cum
illi se imagines adoraturos, eisque servitium quod
Si pestilens humor arcem corporis, -id est, caput sanctae Trinilali debetur, exhibituros profiteantur; <
obsederit, facile ad caetera membra transfunditur, islipictorum artem piam esse, etnondebere subsan-
nec mirandum est si ad pedum ima transfusus eos nari, et pictorem pie agenlem a Patre commendari
vehementer laedat, si eum jam caput, quod omnibus professi sint dicentes : Pia enim est ars pktoris et
membris prseeminet, Isesisseconstet. Yesania igitur non recte eam quidam insipienter detrqhunt, ipse enim
adorandarum imaginum quse Constantinl et Hselense Pater piclorem pnexugentem commendat.In quibus
niatris ejus, sive eliam Tharasii Constantinopolitani utrorumque professionibus evidenter ostenditur,
episcopi cseterorumque illarum parlium sacerdotum tanto sacerdotes prajeminuisse judicilius in errore,
nienlem irrepsit, non est plurimum magnipendenda, quantonimirumpraeeminent pergradus sublimilatem
si ad judicum sive plebium usque mentes subripieir In honore, nec coajquari potuisse laicos prsesulibus
das descendit,"quoniam ut superiori exemplo mon- in absurda professione, qui non coaequaripossunt in
stratum est, cum caput insolentia cujusdam Teiinva- B sacerdotalis cathedrae sessione; sed dum in neutra
ditur, facile csetera invaduntur, quaj capiti subesse parte reperiatur qriod recle queat laudati, inutraque
monstrantur. 6mne caput languidum, riit Prophela, tamen parte cernatur quod merito possit vliuperari,
et omne cor mmrens, a plctntupedisusque ud verticem et prsesulum error qui se imagines adoraturos eis-
non est in eis sanitas (Isa. i), quia videlicet dum que servitium soli Deo debitum exhibituros fassi
a regibtts et a sacerdolibus, qui exemplar bene vi- sunt, ex parte discussus sit, restatutjudicumetlam
vendi subjectis plebibus esse debent, recte vivendi error quo arlem pictoriam piam esse asseverant, no-
recteque agendi stttdium prajtermittitur, de interna stri slyli inveelione discutiatur. Dicunt enim artem
sanitate subjectarum plebium quodammodo dubita- pictoriam piam esse, quasi non cum cseteris munda-
tur. Cuni ergo in eadem synodo tot sacerdolum fue- nis artibus communionempietatisaut impietatissor-
rint obsitsementes erroribus, quomodo non polerat tiatur. Quid enim ars piclorum ampUus habet pieta-
error judicum inhaerere mentibus? Aut quis aberrore lis arte fabrorum, sculptorum, conflalorum, caela-
reducat oves, si errandi ducatum teneant pastores ? lorum, laiomorum, lignariorum, terrse cultormn,
Sacerdotes etenim qui in errorem subdilas plebes vel cseterorumopificum? Omnesenim quas prsemisi-
inducere noscuntur, talibus per Jeremiam prophetam t mus artes, quse non nisi discendo possunt attingi, et
'J
increpationibus arguunlur : Propterca hmc dicit Do- pie et impie possunt ab his quibus exercenlur ha-
minus ad pastores qui regunt populum meum, Vos beri, necin eas [pietas aut impietas cadit, sed in
dispersistis ovesmeas, et expulistiseas, et nonvisita- hominibus qui earum sunt sequaces, qui plerumque
stis eas (Jerem. xxm); ubi protinus quanta sit cura aut viliorum procacissimis tumultibus coarctantur,
Dei erga populum, qualiterve amotis negUgentibus aut virtutum salutiferis ccetibrisexornantur. Si ergo
studiosiores populo „Dei dentur reclores, protinus idcirco ars pictorum pia esse perhibetur, quia per
subinferlur : Ecce ego vindicoin vos secundum mala eam plerumque piorum hominum'actus et pia jquae-
sludiavestra, et suscitabo illis pastores quipascunt dam gesta pinguntur, ergo el ideo impia perhibebi-
eas, et ullra non limebunt neque lerrebuntur, dicit tur, quia plerumque per eam impietates multae, id
Dominus (Ibid.). In Ezechiel quoque propheta de est, trucidaliones hominum, atrocitaies beUorum,
laltbus, quod quidem non sine ingenti animi angore " crudelitates sceleratorum, immanitates ferarum,
prosequimur, qui stipendiis ecclesiasticis utimlur, et; impetus bestiarum vel caetera his similia depingun-
etempUs erroneis et incautis populum in errorem tur; et si ideo inpia nuUatenus esse creditur, quia
inducere creduntur, sicuthifecisse perhibeniur, qui haec quae exsecufi sumus adumbrationibus vel etiam
in vanam imaginum adorationem exarserunt, et po- lineamentis quibusque humanls visibus impertiun-
pulum subditum prselati sibi in errore professionis lur, nec ideo pia erit quia per eam bonorum hominum
sociaverunt, ita scribitur : Et ideo, pastores, uuditei gesta signantur. Sicut enimferrum nec ideo impium
verbum Domini: Oves meas devorulis, et lunis eorum: dicitur, quia ex eo Jiomines interimuntur, nec ideo
vos cooperilis, et quod crassum est jugulalis, et oves; pium, quia ex eo quasdam instrumenta Hunt quibus
meas dispersistis; quod infirmumeiat non confortastis, et ensium vibrantium illisiones quatiantur, et homi-
et quod mule habebat non curaslis, et eonirilum non nes tueantur, et ajmedicis salutihumanajconsulitur;
alligastis, et quod errabat non converlistis, et quod ila et ars pictorum necideo impla, quia per eam
perierat non requisistis, et fortem oppressislislabore, crudelia, nec ideo pia, quia clementia quaedampin- ' "
et dispersm sunt ovesmem, vo quod nonsint pastores, guntur.
et factm sunt h%devoralionemomnibus bestiisagri, et Quod vero ei npn recte a quibusdam insipientibus
dispersmsunt ovesmem super otnnem montemet in detrahi suspiranl, a nullo qui sanaementis est ambi-
omnemcollem allum, et super fuciem totius terrm dis- gitur eos in hac qrioqueparte sicut et in caeterisde-
persm sunl, nec erat qui eiiperet, neque qiti revocaret: mentiam sequi: quippe cum nulius sani capitis ne-
(Exech. sxxiv). Non ergo in hujus negotii vanissimai que jmaginibus detrahal, neque arti pictoriae, sed
1161 LIBM CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — UB. VI. im
eorumqui easadorant eisqueservitium inconsequens .A sunt visibus defert. Mendacium enim aut de his est
exhibent, abominelur vesaniam. Non enim vinum quse non sunt, sed fieri possunt, aut iie his qu.senec
quia ehrletatem generat, reprehenditur, ctimplerum- sunt nec fierl possunt, de quibus in perihermenias
que Deo in sacrificium Ubetur; nec sylvaequae furi- a philosophis acutissima sive sublilissiraa disputaiio
bus hospilium praebent, _quia plerumque hominum est, quam huic operi interponere longissimum est."
usmus multa quaeexpediunt administrant; nec ideo Nam dum dicat nOncontraire piclores Scripturis,
igni imputatur, quia interdum edaciter domos vel et multa a pictoribus pingautur quse Scripturae di-
caetera humanis stipendiis apla devorat, cum morla- vinse tacent, et ab hominibus non solum a doctis,
liiim vitae multis adminieuUs sufffagetur. Porro quod sed etiam ab indoelis falsissima esse comprobentur,
dicunt, Ipse enim Puter pictorem pie agentem com- quis non ejus dictum ridiculosissimum vel potius
mendat, cur Pater, aut ubi scriptum sit, pictorem falsissimum esse fateatur? Nonne divinis Scripturis
commendet, nec illorum est approbare, nec nostrum contraire noscuntur, cum abyssum figuram hominis
credere, quippe cum in nullo oraculorum divinorum fingunt habere, et lympharum inundationem affalim
volumine pictorum laus perhibeatur inesse. Repe- fundere? Nonne divinis Seripturis eos contraire
riant ergo illi in quolibet divinarum Scripiuraruin . haud dubium est, cum teUurem in figura humana
loco, in quo eliam secundum propriam asseveratio- " modo aridam sterilemve, modo fructibus affluentem
nem pictoris, ideo quod componendis imaginibus in- depingunt ? Nonne divinis Scripturls eos contraire
stent eoUaudet, etnos reperiemus qualiter eis respon- manifestum est, cum flumirieos amnes In figuris ho-
dere valeamus, quia omnipotens Deus non operased minum aut situlis aquas fundefe, aut alios in alios
devotionemoperum, necactus sedvoluntatesactuum, confluere depingunt? Nonne cum solem et lunam
nec res sed causas rerum, nec quisquis faciat, sed et csetera cceli ornamenla figuras hominum, et ca-
qua mente id faciat, plerumque aut probat aut im- pita radiis succincta habere fingunt, sanctis Scriptu-
probat, ris modis omnibus contraeunt? Nonne cum duode-
CAPUT XXHI. cim yentis singulis singulas formas pro quaUtate
Inutile et mendacio plenum diclum Joannis presby- yirium attribuunt, aut mensibus singulis pro quali-
teri et legati Orienialium dicentis : Non contraeunt tate
temporum quid unusquisque deferat, quibusdam
pictores Scripturis, sed quidquid Scriptura dicit
haecdemonstrant, quatenus concordes suntScri- nudas, quibusdam seminudas, quibusdam etiam in-
pturarum. dutas diversis vesiibus figuras dant, aul dumquatuor
Si omnia Joannis presbyteri et legati Orientalium tempora anni singula diversis figuris depingunt, aut
deUramenta quse in eadem synodo, in cujus inoffi- _ floribus vernantem ut ver, aut sestibus exustam; vel
_ciosse leclionis reprehensionibus noster stylus ver- etiam segelibus onustam ut aestatem, aut vindemise
satur, protulit, singUlatim a nobis discutienda-in jabris vel botris oneralam ut autumnum, aut modo
unum fuissent congesta, magnorumvoluminumtantse frigoribus algidam, modo ignibus se calefacientem,
disputationis sylva essetindigua. Sednos eapartim modo animantibus pabula prsebentem, modo nimiis
brevitatis studio cui prorsus sludemus, partim ordi- frigoribus marcidas volucres capientem ut hiemem,
nem ipsius lectionis servantes, quo non singulorum Scripturis divinis in quibus hsec ita minime conti-
singula seorsuni, sed quorumdam passim per ordi- nentur conlraire noscuntur? Quomodo ergo a picto-
nem , prout quisque locutus est, vel etiam in eodem ribus qui poetarum vanissimas fabulas plerumque
codice posita inveniuntur, discutienda in noslra dis- sequuntur, sanctis Scripturls minime contraitur?
putatione ponentes , et brevissimse disputationis Finguntur enim per eos interdum res in veritate
euncta articulo coarctare compellimur, et non sin- gestse in alias atque alias incredibiles nsenias; fin-
gula seorsum, sed pene omnia sparsim, prout ordo guntur etiam quse nec factae sunt nec fieri poterant,
dictavit, exsequimur. Est interea opersepretium dili- sed aut myslice a philosophis intelliguntur, aul ina-
genter discutere, quahter, ut idemprofatusest, picto- niter a genlilibus veneranlur, aut veraciter a catho-
res haudquaquam credantur Scripturis contraire attt n licis respuuntur : quse omnia quanquam gentilium
qualiter quidquid Scriptura dicit demonslrent, qua- habeantur inlitteris, a divinis tani enprorsus sunt alie-
lUerve concordessint Scripturarum. Quamvis enim na Scripturis. An non divinis litteris alienum est
non eluceat de quibus Scripluris ille 'hoc dixerit, quod ab illis Chymsera triceps a Bellerophonte fin-
credendum est tamen eum de sacris Scripturis gitur interfecta, cum Bellerophon non besliam, ut
dixisse, quas usitate Scripturas solemus vocare, ut illi mentiuntur, prostraverit, sed montem, ut pleri-
est iUud in Evangelio : Tunc aperuit iltis sensum ut que intelligunt, habitabilem fecerit? An non divinis
hitelligereht Scripturas (Luc. xxiv). S R. Picturse Scripturisalienum est, quod Yulcani claudi et Terrse
jnterea ars cum ob, hoc inoleverit, ul rerum in iilius Erichthonius esse , et in monte Êthna ferrum
veritate gestarum memoriam aspicientibus defer- coquere, ejusque fornax Yesuvius mons Campaniae
ret, et ex mendacio adveritatem recolendam mgntes esse fingitur, qui perpetuis ignibus ardere perhibc-
promoveret, versa vice interdum pro veritate ad tur? An non divinis Scripturis aliena suht, quod
mendacia cogitanda sensus promovet, et non soluin Scylla capilibus fingitur suceincta caninis? et Phyllis
illa quse aut sunt aut fuerunt aul fieri possunt, sed ob amorem juvenis eujusdam in arborem fingitur -
'
etiam ea quse nec sunt, necfuerunt. nec fieri pos- esse conversa ? et altera Seylla eo quod Niso' patri
PAXROL.XGYIII. 37
...» B. CAROLIMAGNIOPP. PARS H. SECTIO H. 116*
vel ad tractandum mystica, et pictoribus ad for-
crinemtabscideritpurpureum, unacum patre, etltys }A
<&gjuprumaiaterleraja patre gestum et homicidium mandum famUiaria, prbrsus sunt, ut prsefati sumus,
a divinis litteris aliena. Nam, ut caetera taceamus,
m^tris,sivematerierse<in seipsopatratum una eum
si quis pictor duo ciipitain uno corpore, aut-in fiuo-
parentttmssiyematerferain voltiGresfinguntur fuisse
conyersi?aut eum Syrenes ex parte virgines, et ex bus corporibus caput urium, aut alterius animanlis
parte-yqltieresfinguntiir?aut cumlxionillusione Ju- caput, alterius cselera membra, ut Hippocenlaurum
nqniSfGum Sube coiens Centaurosflngiturgenerasse? toto corpore equino [et capite humano, et Minotau
aut^cuirijNeptunusiridenli •armatus marinis fingitur runfseiniboveni semtvirumque affectelpingere, nun-
fluctibiisdominari? An non divinis .Scripttiris alie- quid non Scripturis dicitur coritrairfe? Ecquid est
nunj est, quod Perseus ,tres sorores X5orgonasadju- dicere, Non contraeunt pkiores Scripturis 1 quasi
torio Minervasinterfecisse, aut cum alatus aversus non aliqua a pietoribus possint depingi quse saeris
yolare fingitur, aut tcuinde sanguine ejus nasci fer- litteris credantur refragari. In sacris etenim Utleris,«
tur Pegasus, equus alatus, qui ungula sua fontem nihil vitiosum, nihU inconveniens, nihU impurum,
rupisse Musis depingitur? An non divims Scripturis nihil falsum, nisi forte id quod pei*versosquosque
conlrarjum est, quod Prometheum homines ex luto dixisse vel fecisse sancta Scriptura commemorat,
finxissejnanimatos fingunt, et eunidem Prometheum B J penitus invenitur; in picturis aulem plura falsa,
a Minervain coelumlevatum inter oras septemphcis plura vitiosa, plura inconsequentia, plura inconve-
dypei,,et dum omrila.coelesliavidisset, finguntreum , nientia, et, ut singula taceani, pene omnia -sivepos-
ferulam Phoebiacis appUcasserotis , ignemque esse sibilia, sive impossibUia, ab eruditis pictoribus de-
furatum, etpectusculo hominis quemfinxerat appli- pinguntur : quibus documentis Joannespresbyter et
cato animatum reddidisse corpus? An non divinis legatus Orientaiium in hac quoque parte, Sicut et
Scrjpturis conlrarium est, quod Tantalum fingunt in cseleris delirasse convincitur. Quod autem pres-
in inferno in quodamIacu deposituin, eique fallacem byter idemait, pictores quidquid Scripiura loquilur
aquamûlosis labia litillamenlis attingere, pomaque demonstrare, quam sit falsum quamque inulUe, pru-
fugitivis einerescentia lactibus desuper facie tenus dens lector advertat. Nunquidnam divinseeuncta le-
pendula apparere, eique esse locupletem visum el gis praecepta quae t( Domino per Hloysendala suntj
pauperem effectum?An non divinis Scripturis alie- ut est illud, Audi Israel,Dominus DeustuusDeusunm
numest, cum Phineus caecus fingiiur, cuju&cibos esl (Deul. vi), et caeterabujuscemodi, in quibus nihi!
Harpyise rapuisse, ejusqueprandia stercoribus foe- sonant quae pingi possint, a pictoribus demonstrau-
dasse pinguntur, quas Zelus "et Galais Aquilonis iur? Nunquidnam pmnia verba prophetarum, in
venti filii fugasse a cpnspectu ejus mendaciter fin- " quibus doctrinse, exhortationes, redarguliones, con-
guntur? An non divinis Scripiuris contrarium est, iemplationes, minse, vel caetera his shnilia conti-
cum Admelusrex Grseciae,ut Alcestseconjugio frue- nentur, in quibus crebro invenitur, Ilmc dicit Do-
retur secundum propositum soceri leonem et aprum minus, aul, Juravii Dominus, aut Ms simiiia, quse
ad currum simul junctos, ApoUiniset Herculis ad- ab scriptoribus potlus quam apictoribusexarantur,
iutorium habuisse pingitur ? Aut cum Hercules Cer- piciura secundum ejus vanitatein demonstrare valet"?
berum tricipitem canem Inferorum interemisse pin- Nunquiduam \erba ipsius Doniiiii et -apostolorum
gitur? An non divinis Scripturis conirarium" est, singula a picloribus' possunt demonstrari? PictofeE
quod Acteonem quemdam venatorem eo quod Dia- igitur rerum gestarum historias ad memoriam redu-
nam lavanlem viderit, in cervum fingunt esse con- cere quodammodo valent, res autem quse sensibus
versum, et a canibus suis non agnitum, eorumque tantummodo percipitmtur el verbis proferuntur, nbn
morsibus devoratuni? Annon divinis Seripturis con- a picloribus , sed ab scriptoribus comprebendi, et
trarium est, quod Berecynlhia pueruia formo- aUorum relaiibus demonstrari valenl, acper hoc
sissimum Atyn amasse, eumque zelotypiaevanilate absurdtim est dicere : Non contraeunt pictores Scri-
succensacastrasse, et semimasculum fecisse depin- rj pluris, sed quidquid Scriptura loquitur, hoc demon-
gitur?Annon divinis Scripturis conlrarium est, trant. Porro qttod ait, Concordessunt Sciipturarnm,
quod Orpheus Euridicen nympham amasse et sono quam sit insulsum, quamque absurdum, mullis po-
cytharae persuasam uxorem duxisse piugitur, quae test approbari iudiciis. Qualemenim concordantiam
etiam dum Aristei pastoris perseeutionem non ferens possunt habere cum Scripturis sacris, cum illse ve-
fugeret, elin serpentem incidensmortuaesset, eam- races sinl, isti plkrunique falsa confingant? et de
que maritus insequens ad inferos descenderet, et iUisdicalur, Eloquia Domini eloquiucusta (Psat xi),
legem acciperet ne eam conversus aspiceret, hanc isli interdum fingant impura ei incesta ? IUaesemper
conversus aspexisse et denuo perdidisse fingitur? An Suadeant honestalet salubria, isti multoties inho-
non divinis Sciipturis alienum est, quod Yenus cum nesta et ludibria?| Illse semper instent humanaj sa-
Marte concubuisseet a Sole deprehensa,' et Yulcano luti, isti plerumquet variitati? IUsesemper hoiientur
prodita, et ab Ulo adamantinls catenis una cum ad ccelestia dona!, isli crebro depingant terrestria
Marte pingitur fuisse reUgata? Hasc ei his similia, quaeque et caduca? Quanta enim coffcordantia est
quse et nobis ad retexendum sunt fastidiosa, et poe- intef id uuod semper veritali innifitur, et id qubd
tis sivephilosophlsgentium vel ad cantandum suavia, plerumque veritatem, plerumque falsilatem inseutii
LIBRI— CARGLINI.
- - — CABIT-DE JMAG. — LIB. III. .LtGG
im
XUUiJ
tanta nimirum*concordantia'est inier Scripturas A ris ad offerendumductus, virque sanctitate et cas
j,m;, timonia clarus juxta patrem secundum propriam
divinas qusesemperpuras ,et fixas regulas tenent, et creditur a filiis fuisse sepultus. Jacoh
mortalinm more plures permutationes jussionem
pictores qui vir magnae patientiae divjnis affatim robo-
habent. quoque
ratus craculis ^t crebrjs repromissionibus exhorta-
CAPUT XXIV.
tus, cum famis inopiam vitare, et dulcissimum
TQuodnon sint comquundmimagmesretiquiissua sancto- pignus quod exstinctum crediderat cernere cupiens,
rum marlyrum et confessorum,'ut iUi-in aut erro-
eo de cum clara progenie Niliacas desGendissetin oras,
nea synadofacerenitunlur, quod reliquim
coiporesunl, aut de his qum in corpore, aul de hh non se ibidem sepeljri permisit, sejiicorpussuum ad
qumcirca coipus cujusdam sancti fuerunt : imagi- terram sibi patribusque suis repromissam, juxta
nes -veionecih corpore, nec circa corpus fuisse vel ossa patri? >aviquesepeliendum advehi sapxit; et
fore credunturillis quibus ascribunlur.
quia quartus in eadem spelunca, in cujus interiore
Sicutigitur sacratis rebus sive'quseper legislato- parte Adam sepultus fuerat, juxta avum patremque
rem, sive quse per Dei et hominum "mediatorem sepultus est; loco nomen Arbee, id est, quatuor
sacratse sunt, sive etiani qttaequotidie tt sacerdoti- ' dedil (Gen. L). Joseph quoque qui typicis niysleriis
bus dirini nominis invocationesacrantur, et in my- B a gentilibus, salvator mundi appellari merait, el
sterinm nostrse redemptionis sumunlur, imagines mira sanctitate inter fratres enituil, ossa sua flliis
nequaquam cosequandaesunt, ila eliam nec sanclo- Israel ad terram repromissionis vehenda prsecepit:
rum martyrum"-seu confessorrim reliquiis, tpise quod quidem legislator idcirco minime ^gere distu-
apud fideles "ipsorumamore veherationi habenlur lit, quia id haudquaquam contra lidem esse co-
"cosequandae creduntur. Quas tjuidem illi qui ih ea- gnovit. Yiri itaquc sancli corpus, qui de Juda ad
"rtimadbrationeiriexarsefunt cum bmhibus sacralis arguendam nequiliam israelitici i'egis in Bethel
rebns et nijrsjeriis plenis aequiparare nitantur, re- venerat, dum propter- hiobedientiam, quia cibos
liquiis etiam sanctoruth marryrutn irfsolenter atque chilatis inbibitos snmpsit, a leone fuisset exstin^
absurde aequiparafe nltuntur. Cum ergcr sanctorum ctum, ab eodem nimirum leone legitur cusloditum,
corporibusaut certe corporumreliquiis, hec non et sed culpa inobedientiae mortis acerbitate solula,
vestibus atit his similibus, quibus' "sancti dum nou praesumpsit crudeUs fera sanctum corpus pro-
morlaUter \iverent usi"8unt, isti picturas aut caela- phetae -contingere, quem atrociter praesumpserat
turas she-seulptilia vel conflatilia quaequeab arti- interimere. Prophetes itaque Befliel, nisi sanclis
ficibus qnibusque formata cosequare iri honore mo- ossibus venerationem exhibendam sciret, -.riunquam
liuntur, nbn modicam .sanctis injuriam inferre C se juxta ossa viri sancti sepeliri prseciperet diceps:
mohstrantur, cum prsesertinvsanelorum vesles et Sepelite me juxta ossa prophetm(IIJ Reg. xm).
'Iiis similia ideo veneranda sint, quia aut in cor- Vir itaque sanctus Josias ,et antequam naseeretur
-poribus eorumdem sanctoruin, aut cirta corpora ex nomine nuncupalus, idolorumque dissipator,
fuissej et ab his sanetificationem oh quam vene- ei-paternarum legum strenuus observator duorum
srentiir percepisse credantur, jiec non et sanctorum prophetarum ossa, ,cum phtrimorum Jiominum ossa
-corpora, vel etiam eorporam reliquise, quoniam ob altare- profannm polluendum combureret, ne-
-quanquamnunc in pulveremjadactafatescant, juxta quaquam intcmerala servare praaeiperet, nisi san-
mundi terminum eum gloria sunt resurreclura et jctis .ossibus venerationem exhibendamsciret. Ecce
-cum Ghristo perpetim regnatura : imagines vero, quibiis exemplis, ut caetera taceamus, monstratum
quas iUi inani voto his quse praemisimus coaequare est sancloram cineribus venerationem exljiberi de-
contendunt,ideo iis minime coaequariqueunt, quse bere : dicant illi ubi unquam jubeamur imagines
neqtie id sunt quod sanctorum corpora, neque in adorare. Sanctis ergo sorporibus ljonorem .impen-
eorum corporibus vel circa eorum sacratissima dere magnum est fidei emolumentum : qtio .prae-
corpora fuere, sed pro captu uniuscujusque inge- serlim et illi m coelestibusvsedibus cuin Christc
nii, vel ihstrtimenlis artificii, modoformosae,modo D vivere, et eorum ossa quandoque resurreclura tcre-
deformes, plerumque etiam reb,us impuris fiunt. iuntur. Imaginibus ergo qusenec vixisse tmquam
Unde datur inteUiginon eos mediocriter errare qtji .creduntur, nec resurrecturae, sed aut ignibus aut
iUas sanctorum reliquiis nitunlur aequiparare. ,San- -carie consumendseperhibentur, adorationem ~'\i
ctorum itaque eorpora venerari, eorunique reliquiis Deo debitam impertke, aut segnitiae esl si utcun- ~
honorem exhibere «on-sine -causa vetustas admisit. que agitur, aut insanise vel potius infidelilalis si
Nam Abraham-pater-gentiumvir fide plenus, devo- pertinaciter defenditur. Nositaque nec cum Yigi-
tione summus, obedienfiaprajcipuus, inprajceptis laulio ejusque sequacibus reliquias abnuentes? nec
Domini strenuus, non in quolUjet loco, sed in agro cum Simone ejusque complicibusimagines adoran-
fetudioseempto, conjugemlegitur sepelisse, et ossa tes, et reliquiis sive sanctorum corporibus oppor-
suanoninloeo quolibet, sedin speluncst pulcher- tunum obsequium exliibemus, et basilieas prouf
rima, in cujusjnteriore parie protoplastus sepultus libel sanctorum imaginibus, sive eliam auro ar-
fuit, juxta suum imperium a filiis tumulatus legi- genlove exornamus, et servilium adorationis sivc
tur fuisse. Isaac qnoque utero senih prohtsus, eulturae soli Deo cui soli debelur ipso opitttlantc
aloue Deo in saciificium in figura nostri Redempto- impendimus.
1167 B. CAROLIMAGNI,OPP. PARS H. SECTIOH.
1168
CAPUT XXY. A lentersuadeat. Si
veroapparaereinveritatesigna,quod
Quod non ideo adorandm sunt imagines quod per tamen
fierinulliuscertislectionisprobaturdocumentis,
eas, ut illi dicunt, nonnullasigna monstrata fuis- etnec mendacio
se putentur, cumtumen non omnesres adorentur nec illommin hacparte sentenliasubjaeet,
per quas vel in quibusmiracula apparent. fraudulentis hostis machinationibus secundum
Hoc eliamillis ad suum errorem astruendumfami- exemplaquaesuperius monstrata sunt, sed Dei opera-
liare est, quodper quasdam imagines nonnuUami- tione gesta probantur cui cuncta sunt possibilia, cui
racula facta fuisse perhibent: quod tamen nec Ye- nihUimpossibile est, animadvertendum summopere
teris nec-NoviTeslamenti pagina demonstrat, quse est quod cum multa et stupenda nutu Dei per quas-
quidem et si uspiam visa vel audita fuisse proba- dam creaturas, vel etiam in quibusque creaturis
rentur, dubilandum erat, ne forte tortuosi serpen- peracta fuerint, non omnia in quibns vel per quas
lis flexuosissimismeandris viderentur vel audiren- facla sint adoranda credantur, quoniam quidem
tur, <[ui cum sit leterrimus et tenebris suoenequi- omnipotens Deus signa pleraque quse morlalibus
tiae obsitus, transflgurat se in angelum lucis, audens ostendil, quaeper res quasdam visibileset traclabiles
se dicere luGeni.Multaetenim signa, multaque mira- fecit, quatenus visibiliumet mortalium hominum
cula, per angelos refugas, vel etiamper eorum duritiam rebus visibilibus molliret, non ideo fecit,
B ut quarumdam rerum celebrandam slatueret ad-
sequaces fiunt, qui dum sint spiritales potentiae,
et, ul ita dixerim, spiritales nequitiae",et prophetias orationem, quippe qui se solum adorare, solum
infelicibus quibusque impertiunt, et virtutes mul- praecepit et colere. Nnnquidnam quia Dominus
tas per suos salellites faciunt -. de quibus erunt de rubo in igne Mpysiloputus est, ideo rubi adoran-
iUi qui dicturi sunt, Domine,Domine, nonne in nodi sunt? Nonenimideoin rubo apparuit, ut rubimate-
mine tuo prophetavimuset in nomine tuo dmmonia riam adorandampercenseret,sedutper ejusspinaspec-
ejecimus, et in nomine tuo virtutes multus fecimus? cata pro quibus lex venerat demonstraret. Quiaergo
Quibus aelernus arbiter dicturus est: Nescio vos rubus radicem non habet spinis armatam, cum in
(Matlh. vu). Quia igitur signa plerumqtte diabolico superioribus spinis densetur, in eo evidenter peccata
jnslinelu fiunl, ideo beatissimus Gregorius sanctae non esse ex nalura monstrantur. Quaeideo ab igni
RomanaeEcclesiaeanlestes dixit : c Nolite, fralres non esHJombusta,ut innueretper legempeccata non
mei, amare signa quoepussunt cum reprobis haberi esse delenda, sed lanlummodo ostensa, Lex enim
communia. J Sanctissimus quoque Augustinus, a peccata tantummodo ostendit, gratia autem quae
dsemonibusmiracula fieri, similia miraculis quse per Christum data"est, peccata quaelex monstrave-
fiunt per sanctos servos Dei his verbis teslatur. rat curavit. Quia ergo in igne Dominusapparuit, non
Ait enim : s Non oportet moveri cum magicis (C ideo ignem adorandum decrevit, sed in ea nalura
artibus miracula flunt plerumque similia miraculis apparere voluit, iquaj seniper ad alta conscendere
quae fiunt per sanctos servos Dei: sicul scriptum contendit.iQuia igitur in monte dignatus est appare-
est in Exodo, quod magi Pharaonis fecerunt nonnul- re, non montium adorationemcreditur statuisse, sed
la similiter sicut fecit Moyses. i Non ergo hsec quia rationabiliter factum est ut coelorumrex li ea
oportet mirari, quia omnia quse visibililer fiunt, re appareret quaeisemperâltaappetit, et non in hu-
etiam per inferiores poteslales aeris hujus non mili, sed in alto loco, ut et se alfissimumdemonstra-
absurde fleri posse creduntur. Sed hoe interest, ret, et suos sequaces ad alta conscensurosevidenfis-
quod cum sancti talia faciuni in nomine Dei Do- sime ostenderel. Nunquid quia circumcisioneacu-
mini omnium rerum, de sublimioribus apparati- tisshno Iapide facla legislator tremendi judicis iram
bus jubelur inferiori creaturse; cum autem mali et mortis interitum evasit, lapides adorandi sunt?
nomines magicis arlibus operantur similia in ma- Merito enim Iegislator angelum in se tam infestum
itus suas dantur cum exaudiuntur a daemonibus. vidit, quia habitans in terra Madian, fiiiumcircum-
Digni sunt enim qui lali exauditionejiecipiantur, cidere neglexit, 'et qui Dei Abrahse nuntius erat,
al poena illis fiat hoc quod videniur impetrare..n signum fideiAbrahsein filionon ferebat, in qno glo-
beneficium, cum eis exhibent quasi privalim in- riari Judseossciebat: qui non ideo lapide circumci-
feriores potestales, qusedammiracula, ut eos ha- ditur, ut lapidum ex hoc facto adoratio firmetur, sed
beant subjugatos, permissu tamen divinopro meritis ut per Christum qui est Iapis angularis, peccata am-
animarum sua cuique tribuunlur. Unde signa et putanda et mortis pericula evadenda-ostendanluf.
miracula quse illi dicunt in imaginibus apparuisse, Nunquid quia virga toties in serpentem conversa, to-
'i non apparuerunt, sicut el nulla hoc authen- ties legitur in virgserigorem redacta, qusetypicis fi-
tica tradit lristoria, mendacium esl, el mendacio guris Chrislum de vita in inorlem, de morte innuit
quicunque veritatis sunt servi uti non debenl, quo- redisse ad vilam, aut quia eadem virga quam Cbristi
niam ut ipsa Yeritas ait, Nemo potest duobus diximus gestassefigurammarisRubri, baptismatisvi-
Dominisservire(Matth.vi): quaesi apparuerunt, et per delicet, unda diwsa ad terram Tepromissionis,id est,
phantasticas quasdam obumbrationesad iUiciendas ad coelestiaregna populoDei pergenti transitum prse-
mentes apparaerunt, periculosissiritumest, ne forte buit, ideo virgaejadorandae sunt? Nunquidquia aqua?
callidilatis suse astu antiquus hostis dum mira amaraj ligno indulcataeleguntur,-quaelegem nou im
quaedamdemonstrat, ad illicita peragenda fraudu- merito Christi ijjrnoindulcalam.,el spiritaU dulcedi
1169 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. IQ. 1170
ne populorum mentes satiendas innuunt, ideo ligna A Quod si hse res in quibus miracula apparuere ad
adoranda sunt ? Nunquidquia serpentis aeneiinspectio, orandse non sunt, multominus imagines adorandae
qui Christi mortem praefiguravit in ligno populum a creduntur, in quibus vel per quas quaedam mira-
serpentum morsibus, id est, ab spirituum immundo- cula apparuisse, nulla authentica lectione mon-
rum mortiferis persuasionibus salvavit, ideo aut stratur»
*
aes aut serpentes adorandi creduntur? Nunquid quia CAPUTXXVI.
pereussa silex exustis in arvis laticum fluenta produ-
xit, et sitientem populum sitis ariditate liberavit, Quod Theodorus Mirensis eviscopusridkutose et pue
riliter egerit, qui ut imagtnum adorutionem ustrue-
quae nimirum Christi flguram gessit, qui est lapis de ret somnia archidiaconi sui in eadem synodo re-
monte abscisus sine manibus praecidentium, qui tuiit.
eyangelicsepraedicationis fluentis sitim incredulitatis
a fidelium menlibus fugat, qui quotidie intonat, si Cum in eadem vanitatis leetione quam illi septi-
quis sitit veniat ad me et bibat (Joan. vn), ideo aut la- mse synodi nuncupatione censeri sestuant, pene om-
pides creduntur adorari, uut latices ? Nunquid quia nia somniorum imaginalionibus el phantasticis qui-
\irga Aaron, qua bealse\ irginis partus innuitur na- busdam obumbrationibus similia sint, et pene nibil
turali lege calcata, nulla humanse operalionis irriga- B sil ibi quod non aut somnii vanitatem, aut alterius
tione fecundata, floruit et fronduit, et protulit nuces, cujusdam deliramenli hebitudinem redoleat, cuncta-
ideo virgae adorandaecredunlur? Nunquid quia san- que interiori palaio deguslata, insapidum insulsum-
cto Hierobaal sicca area madido vellere,.aut madens que quemdam saporem referanl, speciali tamen deli-
area siceo vellere apparuit, quo miraculo totius ramento Theodorus Mirensis episcopus somnia ar*
mundi geniilitatem coelestirore immunem Israelitici chidiaconi sui ibidem legitur retulisse ut errorem,
solummodo generis, vellus madidum divini verbi quem necdivinarum Scripturarum auctoritalibus nec
imbre, ac postmodum pro culpa perfidiae eumdem ulUs sanctorum Patrum doctrinis vel exemplis valuit
populum suse infidelitatis siccitale arentem, mundi- fulcire, saltem somniorumdelusionibusvalerel astrue-
que gentilitatem sacraefideirore perfusam significari re, nec immerito ad tam frivolum tamque vecors sta-
manifestum est, ideo aut arese, aut vellera adoranda biliendum negotium dignum, el pene par exhibens
sunt? Nunquid quia Samson mandibula asinl mil- adminiculum. Quanquam igitur somniorum usus nec
le viros perenrit, ejusdemque mandibulse molare in totum sit approbandtis, quia plerumque daemonum
evulso aquarum fluentis satiatus est, lj'pum gerens fallaciis exhibetur, nec in totum improbandus, quia
nostri mediatoris, qui morte sua aerias potestates interdum per eum qusedammysteria revelantur, ad
devicit, et spiritalibus fluentis fldelium, qui utique astruendas tamen res dubias, et ea quaein cqntentio-
membra ejus sunt, arentia eorda irrigavit, ideo nem veniunt affirmandanunquam idoneus invenitur.
mandibulse,aut molares adorandi sunt? Nunquid quia Quis enim unquam somnio suo-rem dubiam valeat
Elias pallio suo, per quod Dpminicaeincarnationis affirmare, cum utrum ita ul se vidisse profalur vi-
mysterium figuratum est, per quod Jordanis, ba- derit, nullius lestis testimonio valeat approbare. Ad
ptismatisvideUcetunda, introitur, Jordanem divisisse rem^rgo dubiam, et quse in qusestionem venit robo-
legitur, ideo pallia adoranda ereduntur? Nunquid .randam, non somniorum ludificatrix vanitas, non
quia Naaman Syrus in flumineo layacro leprae con- apocrj'phorum acerbissima procacitas, non levium et
tagio ablulus est, per quem genlilitas Christi ba- inutilium verborum falsitas, sed divinorum librorum
plismate ab idolorum contagione ablnia figurata sive calholicoram Patrum authentiea est requirenda
cst, ideo fltimina adoranda sunt? Nunquid quia viro auctoritas. Nam sicut res profuturse et mysteriorum
sancto Elisaeo Spirilus sancti adventus eatenus di- arcanis comptse, cum per somnia innuuntur, per an-
lalus psaltes applicarelur, applicato gelos revelantur, ita e contrario; dum res noxiseet
' vero est, quatenussanctus
psalte Spiritus illius se profudit prsecor- omni utilitate carenles per somnia demonstrantur, a •
diis, per quem Judaicus populus significatur qui Spi- dsemonibusdemonslrari creduntur. Undesisomnium,
ritus sancti adventum ideo nunc niinime recipit, quia ^ quod ille in synodo^retulit,ad imaginum adorationem
el incaihationeni Redemptoris minime in credendo stabUiendam ab angelo archidiacono ejus demonstra-
suscipit, quarn cum mox ut circa mundi terminum tum est, imagines adorare proficuum est; et si ima-
perceperit Spirilus sancti flamine, et omnium cha- gines adorare proficuum est, cseteras res sensu ca-
rismatum donis exornabilur, ideo psaltes adorari rentes adorare proficuum est. Est autem res sensu
debebit ? Nunquid ergo quia fimbria Dominicse ve- - earenies adorare noxium : non igitur archidiacono
stis, cujus atlactu femina sanitalem recepit., quam ejus somnium quod retulit ad imaginum adorationem
Dominicseincarnationis credulitatem per quam gen- stabiliendam ab angelo demonstralum est. Liquido
liUtas sanata est significare superius jam diximus, namque patet id ei, cum ab angelo demonstralum
ideo fimbriseadorandsesunt ? Aut quia Petri umbra non sit, ab incentore spiritu qui semper vanitatibus
infirmi sanali sunt, ideo umbrse adorandae sunt? et rebus noxiis instat, illatum fuisse. Quod ut luci-
Non igitur, ut superius prsemisimus, omnes res per dius pateat, rationabUi argumento firmandum est.
quasvelin-quibus miracula qusedam Dei ordinatione Quoniam si incentor spiritus id ei minime intulit, an-
monstrata sunt, tjuodammodo adorandaj credtmtw« gelus procul dubio intulisse credendus est %et ~\m~
1171 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO II. ^172
gelus intulisse credendus esf, eonsehsum rebus pro- A scopuS, cui divin&ejegis armis eontra somniatores
hibilis angeli exhibeht. Non autem angeli rebus pro- -vel Caeteras noeniasjconfligendum erat, somnia ai-
bibitis vel noxiis seu divinis inonitis obnitentibus chidiaconi sui adrem inulilem roborandam in sy-
eonsensum exhibent, spiritus igitur incentor id ei -nodo retulit. Haec euim parvi pendehda non solum
infulisse credendus est. Cum ergo probatum slt id ei divinselegis oraGulis, sed et in ipsis gentiUum re-
ab angelo sancto mininie fuisse exhibitum, eo quod peritttr litteris. Ail enim philosophus Cato:
cum spiritus in sui eonditoris laude continua perma-
nentes et peccato prersus earentes, re"s impuras et Scramianecures: nam menshumanftquodoptat,
Gumvigilatsperat, per sumnumcernitid ipsum.
deUctis obnoxias penilus abnuant, restat ut aut delu-
sione nequissimi spiritus id sibi fateatur exhibitum, Nam si quis forte nobis succensere nitaiur, eo quod
autseprorsus tesleturfuissementilum, quodutrumque ' gentilium verba npstro inserulmus operi, legat pri-
servis Dei non cbnvehit. Navnet spiritibus immuudis mum libros beatissimorum alque eruditissimorum
eatholico euique resistendum est, dicente Apostolo, -virorum BieronymiJ sive Augustini, et mox ut in il-
Resislite diabolo, et fugiel a vobis (Jac. IV); et men- lorum opusculis, hon solum philosophorum, sed
dacium spernenduni esf, dicente Scriplhra : Noli vel- * etiam poelarum gentilium qusedam verba repererit,
le mentiri omne mendacium, assiduitas enim illius B nos magistros et auclores, quorum vestigia sequi-
non bona (Eccli. vn). Probandi interea, juxta apo- mur, habere cognoscet, cum quibus nec culpari
stoli sententiam, spiritus sunt, ari ex Deo sint, et abnuimus, nec repfehendi erubescimus. Nam ut al-
juxta Yerilatis vocem a fructibus suis cognoscuntur. tius repetamus, vas eliam electionis quiddam de genr
Unde 6x fructu suo quo imaginum adorationem .lilium verbis suis inseruit operibus, ut est illudi
affectal, id somnium lulcire evidentissime depre- Crelenses semper mendaces, malm beslim, ventres
henditur ille spiriiuS qui id intulil, ex Deo non pigri (Tit. 1). Prseterea cum somniorum observatio-
esse. Sed ne forle nostris solummodo argiffiienlatio- nes, vel poiius vanitates discutimus, non penitus
nibus hoe videamur edieere, recurramus ad divinas illorum usum abdicandum esse testamur. Cum et
Scripfuras, interrogemus legislatorem, dicat utrum patriarchis ct prophelis, qusedamsacratisshna myste-
somnla recipienda sint, dicat qualiter nobis erga ria in somnis, vel potius in visionibus monstrata
-somniatores agendum est. Dic, oro, sancte Moyses", sint, -et magi tres in somnis moniti ne ad truculen-
dic mitissime virorum, die \ir nobilis et arcanorum tum redirent tjTannum, alterius caUis tramitem
Dei slreriue inspeetor, dic vir clemenlissimeet inef- tefenies proprias repedaverunt ad sedes, et viro
fabilis Dei fidelissimeinlerpres, qui legem in monie _ sanclo Joseph in somnis angelus apparuisse, et
peccatis Gontrariam et vitiis inimicam accipiens, ei mysteriorum arcana multis retro saeculisa pro-
glorificata facie vultum intolerabilem peccalori po- phetis annuntiata legitur demonstrasse: unde ne
pulo adduxisli, utsicut lex quam deferebas peecatis quis hls et his similibus exempUssomniorum inso-
contraria erat, Ita nimirum vultus tuus speelanli- lenter appetat usum, et eas sequi vel cfedere; vel
_bus terribilis esset; dic, vif inclyte, qui tjqjum veri in conventibus recitare, aul ab his more Theodori
-Redemptoris gerens, mediator, inter Deum et ho- res in contentionem venienles affirmare praesumat,
mines esstitisli; da prajcepfum ulrum quselibet idcirco est ut paula superius prsemisimus, a sanctis
somnia credenda sint; fare utrum quibuslibel inehi- Scripturis prohibitum. Legimus eiiam infidelibusac
sionibusconsensusexhibendussit. Si sutjexeril in me- profanis quibusque regibus quaedam arcana per
dio tui prophetes, aul somniaior qui somniumvidisse somnia demonstrata, quaj non illis revelala sunt
se dicut, el prmdixerit signum <iliquodutque potten- uUis propriorum -meritorum prserogativis, sed ut
tum, et eveneritquod locutus est, et dixerit tibi: Veni yiii sancti qui ea illis Spirilu sanclo revelante mon-
et sequamur deos alienos quos ignoras, non attendas stravere, honoribus sublimarentur, et suis valerent
verba prophetm illius aut somniatoris, qnia tentat vos prodesse concaptivis. Quanquam ergo et visiones et
Dominus Deus vester, ut palam faciat utium diiigatis 0 sbmnia mixtim dici consuetudo admiserit, inter vi-
eumex toto corde veslro an non (Deut. XIII). Ecce siones vero et sorrinia hoc quidam distare dicunt,
legislatoris auctoritale perdoceinur "quod verba so- quod somnia ea sunt quae plerumque falluntur:
mnialorum, quanquam effeefum fiabeant, non at- veniunl ergo nonnunquam ex revelatione, mullolies
tendaniur. Dicat nunc Sapientia quid de somniis vero aut ex cogitatione, aut ex tent^tione, aut ex
senfiat. Ait enim : Ubi multa sunt somhia, ptu- aliquibus his similibus; visiones vero dicunt, quas-
rimm vanitates, et sennones inmtmeri :ttt vero Deum dam veraciores revelationes, quarum tria sunt ge-
fime (Eccle.v). Nam et J5gj"ptiossomnia perturbasse nera, corporale videlicel, et spiritale, sive etiam
creduntur, dicente Scriplura, Somnia enim qum intellectuale. CorporaltJ igitur tJst, quod fitper cor-
illos turbaverunt (Sap. xvin); hsec significabanl, ne pus; spiritale, cum imagines eorum quae videmus
inscii essent quare mala paterentur. Manifestum in memoria condimus; intelleGtiialenempe, cum
est enim divinselegis auctoritatibus somnia et au- ea qusecorporaliter videmus, et imaginaliter in me-
guria vana esse, tjl quanlo quis eaamplius timue- moria retinemus, jntelleclu discernimus. InteUeGtu
4'jt, tanto cor ejus amphus faUit.Unde modis omni- igitur discernimus, quod illud sit coipus, illud simi-
bus reprehendendum putavimus, quod-prssfatusepi- litudo corporis. Hunc quoque intelleGtuiul}@siij5 fit
1173 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. BI. 1174
peeetra atque volatilia nuUalenus habent. Yident et Aras
d descendit; propter homines qui animarum no-
ipsa per corpus, et eorurn quae vident imaginaUler mine plerumque tropice designantur, non propter
spiritus informantur": unde el pecora praesepia re- imagines quaj ab arlificibus formanlur, Patri dixit:
cognoscunt, et aves ad nidos suos redeunt, sed nec Quos dedisti mihi, volout ubi sum ego, et ipsi sint me-
seipsa intelligunt, nec iila quae ocuUs cernunt. cum, ut videant cluritutem meum quam dedisti mihi,
Postremo corporalis isla visio^ sine spiritali esse non quia dilexisli me (Joan. xxii). Cum igitur Deus pri-
potest. Ergo cum avertimus oculos ab eis quse vidi- mum hominibus naturaleni legem dederil, qua ab
mus, imagines'eorum quee'non videmus, in memoria hominibus corrupta,. dederii postea scriptam, qua
retinemus. Spiritalis vero visio sine corporali esse eliam \iolata, sese per pj-aesentiam corporalem vi-
uon potesf : unde absentes homines recordamur, dendum exhUraerit, et ante legem, et sub lege, et
-el in tenebris ea quaj non videmus, imaginaliter cer- sub gratia semper humanae ssluti credatur consu-
-nimus.Inlellectualis nempe nec corporali indiget, nec luisse, nunquam uspiam lale aliquid imaginilms cre-
spirituali. Inlellectu nec corpus videmus, nec imagi- ditur contulisse. Ac per hoc venerationi quoehonii-
nem corporis : per hunc quippe \idetur juslitia, nibus charitatis causa est exhibenda, imaginum ve-
charitas, ipse Deus, ipsa mens hominis quae nullum neratio nullatenus est coaequanda. Hoc quidem de
corpus habef, nullam soliditaterii corporis. Hic in- B loco Dei, aut de templo quod abusive, aut de anima
terponendum de quinque genefibus visionum, juxta hominis justi, qtiae convenienlius locus Dei dicitur,
Theodosium Macrobium. Cum ergo somniorum ac quibus nullalenus imagines secundum illorum vesa-
Visionumtot lantaque sint genera a diversis parti- niam coajquandaesunt, breviter dixisse sufficial. Cae-
bus venientia, solerter inluendum est ne dtim quis terum de loco Dei qui localis non^st, qui loco non
quld se in somnis vidisse cognoscit, statim ea lirmi- continetur, qui omnia conlinet, et locus non est, cui
ter teneat, atque ad res dubias deliberandas quasi nihil de sex illis parlibus loci accidit, cui niliil ante-
"quamdam aulhenticam auctoritatem in synodo pro- rius posteriusve, dexterius aul sinistrius, superius
ferat, ne dum vanitatem vanitaribus corroborare vel inferius est, disputare subtilioris intelligentiae
conatur, ipse, tjuod absit, in vanitaiem labatur. est. Quanquam igitur decem illorum prajdicameiito-
ram, quse a philosophis pertraclantur, ordo de eo
CAPUT xxvn. videatur ascribi, ut pro oiai.« ejus, quse ineffabilis
Quod cum Deus itlocalis sit, illi minns nocte dixe- esf, dicatur Dominus Deus, Deus unus, Deus fonis,
rmt: Yeneramur el adoramus sicut locum Dei. Deus,potens; pro xjuantitate ejus qusc immensa est,
Dicunt etiam venerandas et adorandas imagines _ magnus Dominus el laudqbilis valde (I Paral. xvi);
sicut locum Dei : quod si pro templo Dei dicunt, pro qualitate ejus quaeinenarrabilis est, dicatur bo-
quod plerumque abusive locus Dei dicitur, vehemen- nus omniumconditot (IIMack. i); pro relatione dica-
ter errant. In iemplo enim Domini sacrificia, non in tur Dominusomniumin se credentium pater (Epkes.
iniaginibus, offerunlur; in templo, non in picturis, iv); pro situ, qui sedcs super ckerubim(Psal. LXXIX) ;
missarum solemnia celebrantur; in templo populus pro tempore, et unni lui non deficient (Psat. ci);
stans et precum suarum Deo libamina offerens, non pro loco, Domitiusin cmloparavil sedemsuatn (Psal.
indepictis tabulis, exauditur. Dominusin templosan- cn); pro habitu, ubyssus sicul pallium amictus ejus
closuo (Psul.x), aitDavid, noninimaginesanctasua, (Psal. cni);'pro agere, suscitata lerru inopem, etde
necln picluris, sedin cwlo sedes ejus (Psul. x). Nec stercore exaltut pauperem(Psal. cxn); propati, iabo-
ait: Oculi ejus, in arrogantes sive vanse^laudis se- rare me fecislis in peccutis veslris (Isai. xuii) ? la-
ctatores, sed, in pauperem respiciunt, in pauperes men haecomnia et his similiaJmniano more de Deo,
VideUcet,de quibus ipsa per se Yeritas dicit : Beati de quo nihil digne dici a morfalibus polest, dicta
pauperes spiritu (Muttk. v). Et iterum, In tem- monstrantur. Est enim substantia nulU ad iudagau-
pto ejus ait idem_sanctissimus prophelarum, non dum facilis, et ideo ineffabilis, quia nulli investigabi-
inimaginibus, omnesdicent glorium (Psal. xxvm); et j) j lis. Est sine quantitate magnus, sine uualitale bo-
rursus, Adorate Dominum, non stit inpicturis, sed mis, sine relatione omnium Dominus, et caeterahls
in auta sancla ejus (Ibid. ). Quantum enim di- similia, quae uberioris disputationis maleriam quae-
slat inter templum quod mullorum liominum carunt. Nam ut de loco Dei aliquid dicamus, sancli
pax est, et imaginem quse prseter memorianj visio- Augustini verba ponenda sunt, qui Deum illocalem
nis quam intuentibus infert, nullis est congrua offi- esse unius tantummodo quinqtte partiti syllogismi
ciis, tantum distare veneraiionem sive adorarioneni perplexionem probavil. Ait enim : « Deus non ali-
imaginum, a veneratione qusetemplo Dei exhibetur,_ cubi est. Quod alicubi est enim coritinetur loco;
multis patet indiciis. Si vero locum Dei animam ju- quod continetur Ioco corpus est; Deus aulem non est
sti hominis dicunt, quse familiarius locus Dei dici corpus : non igitur alicubi est. » Ubi in sequentibus
potest, quam Dominus sanctificando inhabitat, et in alio sjilogismo probavit eum et locum non esse,
inhabitando sanctiflcat, in hoc quoque vehementis- et omnia in illo esse. Ait enim : «Et tamen quia est
sime errant. Pro salute enim animarum, non pro et in loco non est, in illo sunt potius omnia, quam
salule iinaginum Deus legem dedit; ad liberandas ipse alicubi: nec tamen ila in illo ut ipse sit locus.
animas, non ad imaginesRedenjplor mundi ad ter- Locus enim in spatio est quod longitudine, latitu-
im ' B. CAROLI MAGNl OPP. PARS II. SECTIO E. 1176
dine, altitudine corporis oceupatur; nec Deus tale Jk. orat, sed qui Deum timet beatum mmcup&tdieens :
aliquid est, et omnia igitur in ipso sunt, etlocus non Bealus vir qui timet Dominum, in mandatis ejus cupiet
est. - Ubi in sequentibus parvo decentissimo com- nimis (Psal. cxi); et iterum : Beati omnes qui ti-
mate. locum Dei abusive dici asseruit templum Dei, menlDominum,quiambulantinviisejus(Psal. cxxvn).
sed animam hominis melius posse dici : « Locus ta- Non enim ait, ut iUi absurdissime delirant, Qui ti-
menDei, inquit, abusive dicitur iemplum Dei, non met Dominum, adorul imagines, sed ait: Qui timet
quod contineatur, sed quod ei prsesens sit, id autem Dominum, in mandatis ejus cupiet nimis. Unde liqui-
nihil melius quam anima munda intelligitur. > Cum dissimime patet tin orem Domini non in adoratione
igitur illi ita venerandas dicant imagines, ut locum imaginum, sed in voluntate el instanlia mandatorum "
Dei, an pro templo Dei, an pro anima justi hominis Dei esse. Non enim idem sanctus vir oculos Domini
hoc dicant, utrumque non eonvenit. Si vero in eo super eos qui imagines adorant, sed super eosqui li-
terbo aliquid de Deo locale sentiunt, multum illorum ment eum testalur, cum dicit: Ecce oculiDomini su-
sensus a veritate dissenlit. Nos ergo utpote cogita- per timentes eum, et in eos qui sperant in jniseri-
tionum ignari, cum quo affectu quove sensu hoc cordia ejus (Psal. xxxn); nec ait, Adorate imagines,
'
dixerint nesciamus, ea tantum discutimus, quoeapi- quoniam nihil deest udoruntibus eas; sed ait, Timele
' cum indicio " Dominum, omnes sancti ejus, quoniam nihil deest
percepimus.
CAPUT XXYIII. timentibus eum (Psal. XXXIII);sed neque initium sa-
Inutile ei demens et errore plenum dictum quod di- pientiaeimaginum adorationem, sed Domini testatur
cunt: Qui Deum timel honoral omnino, adorat et limorem dicens, Inilium sapientim timor Domini (Ec-
veneratur sicut Fiiium Dei Christum Deum no- cli.
strum, et signum crucis ejus, et figuram sancto- i). Quod quidem prseceplum Dominici limoris
rum ejus. ita per Moysen legitur institutum:_ Post Dominum
Est quotpie et" in hoc insanissimum et ab omni Deum vestrum, inquit, pergite, et ipsum timete, et
penitus cautela remotum, quod dicunt : Qui Dmtm prmcepta ejus custouite, et vocem ejus audite, et uc-
timet, honorut omnino, udorut scu veneratur sicuti Fi- quiesciteei (Deut. xtn). Interquse salutaria prsecepta
'lium Dei,et signum crucis ejus, et figuram sanctorum nusquam imaginum adoratio legitur institula. Cum
ejus. Quantum ergo distet mysterium Dominicaecru- ergo imaginum adoralio in divinis eloquiis invenia-
cis, ad quod intelligendum revelatos nos doeet ocu- tur prohibita, timori Domini qui tol divinselegis ora-
loshabereApostolus, utintelligamus qusesit altifeido, culis commendaturj nuUatenus est coaequanda.
el longitudo, et latitudo crucis Christi, et profun- Flores igitur quibus timor Domini haberijubetur,
dum, in superiorihus hujus operis partibus, Domino _ quos per vastissimps divinse legis campos impigro
opitulante monstralum est; el quantum distet ad- migue decerpsimusj ordo exposcit ut sub breviiate
oratio et cultura soli Deo debila ab adoratione et cul-- digeramus, quibus jet lectoris animus mulceatur, et
tura quam illi hnaginibus exhibendam asseverant, si quis iilis rerum sensu carenlium adbrationeni
inhoctertio libroverba Constantini Constantiae Cypri sequare conatur, pudore et reverentia indui cogatur.
episcopi, seuEutimii Sardensisepiscopi, discuteremus In Proverbiis namque dicilur : Timor Domini adjiciel
proutnobisDominusopemferre dignatusest, disserui- dies : anni autem impiorum minuentur (Prov. x).
mus.Nuncvero quanlum limor Domini ab adoratione Item in Proverbiis : Munitio justi, timdr Domini;
imaginum distet, breviter Dominoauxiliante disse- contritio auietn operantibus mala (Ibid.). Item in
ramus. Dicunt enim, Qui timet Deum,radorat omnino Proverbiis: Timor Domini viro in vitam : qui autem
imagines sicut Filium Dei. Nhnquidnam omnes pa- sine titnoreest, commorubitur inloco quem non visitat
triarchaj et prophetae, quia imaginum adoralionem scientia (Prov. xix)J Item in Proverbiis : Thnor Do-
sprevere, ideo Deum credendi sunt non timuisse? mini disciplina sapientim, et gloriam prmcedit hutnili-
Aut Aposloli, quia nusquam leguntur celebrasse las (Prov. xv). Item in Proverbiis : Non mmuletur
imaginum adorationem, ideo Dei non habuisse dicor tuum peccatores? sed in timore Doinini esto tota
cendi sunt timorem? Aut sanctorum martyrum, ana- D die (Prov. xxm). Ilem in Proverbiis : Beatus qui
choritarum, seu etiam cunctorum generaliter eccle- metuit omnitt per timorem, nam qui duro est corde in-
siaslicorum virorum turbse, quos constat in Dei ser- cidet in mala (Prov. XXVIII).Item in Ecclesiastico :
viiio devotissime militasse, ideo timorem Domini pu- Initium sapientim thnor Dotnini, et cum fidetibus in
tandi stmt non habuisse, eo quod imaginum adora- utero concretus est, p cum electis seminibus creatur,
tionem iiusquam leguntur vel probantur celebrasse? et cum justis et sensatis agnoscitur (Eccti. i). Item in
Non enim sanctissimus vatum David adorationem Ecclesiastico : Timor Domini scienliam agnoscet,
jmaginum se docturum, sed Dei limorem dicebat, sanetitatem caslilas custodiet, et juslificabitur, corju-
cum credentes omnes in Christi persona filios nun- cunditatem, atque gaudium dabit (Eccli. i). Item in
cupans blandis exhortalionibus ad se venire horta- Ecclesiaslico : Timenti Dominum bene erit, et in die-
batur dicens : Venite, fiiii, audite me, timorem Do- bus consiimmalionisillius benedketur : plenitudo sa-
mini docebovos (Psal. xxxm). Nec uspiam imaginumi pienlim timere Dominum, et plenitudo de fruciibus
cultum, sed timorem Domini sanclum testatur di- ejus omnem domum illius implevit a generationibus,
cens : Timor Domini sanctus permanens in smculum; et receptacula de thesautis ejns : corona sapienlia'
smculi (Psal. XVJII).Ntjc quempiam qui imagines ad-' timere Dotnintun, ulraque autem mnt dona Dei (Ec
1177 LIBRI £AROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB< RI. 1178
CAPUT XXIX.
cli. .1). Item in Eeclesiastico": Timor Domini expellit A
nuin qui sine thnore esl, non poterit justi- Dementissimum et ratione carens dictum Joannis
peccatum, presbyleri Orientalium, i'n eo quod ail, quod non
(Ibid.). Item in Ecclesiastico : Non sis incredi-
ficari assistente imperalore imago ejus konoratur : non
bilis timori Domini, et ne accesseris ad eum duplici enim inhonoratur, quatenus et nunc dominatorem
corde (Ibid.). Item in Ecclesiastico : Qui timent Do- omnium Jesum Chtistum visibililer nobis non ap-
minum non erunt incredibiles verbo ejus, et qui dili- parentem, invisibilis enim est carnalibus noslris
Domi- ociilis : sicut enim Deus ubique inesl hanoran-
timent
gunt illum conservabuntviatn ejus; qui dam ejus imaginem, sicuti el imperatorem Pater
num parabunt cetda sua, et in conspectuillius sancti- sensit.
ficabunt animas suas; quiiiment Dominumcustodient De eo quod generaliter omnes aut dixisse aut
mundata ejus, et patientiam habebunt usque ad inspe- dicentibus consensisse perhibentur, quod exemplo
ctionem ejus : timor Domini non dispicere justum ho- imperlalium imaginum, quas in civilates emissas
minetn pauperem, et non magnificare virum peccato- obviant cunei populorum cum cereis et thymiama-
rem divitem(Ecch. n). Item in Ecclesiastico : Omnis tibus, imago quoque Salvatoris sive sanctorum om-
sapientiutimor Domini, et in illu timere Deum (Eccli. nium adoranda sii, in praecedenlibusjam disputatum
xix). Item in Ecclesiastico : Non est in timore Domini est, et qui judicum et imperatorum imagines ex
minoralio : Timor Domini sicut Paradisus benedi- B quibus illi exempla sumere moliunlur, adorandse
ctionis (Eccli. XL).Item in Ecclesiastico : Si non li- non sint, beati Hieronymi verbis approbatum est.
morem Domini teneris instanter, cilo subvetietur Nunc autem specialiler verba Joannis discutienda
domus tua (Eccli. xxvn), Ifem in Ecclesiaste : Finis sunt, qui in hoc negotio reperitur el crebrius cajleris
Qinnis verbi auditor Dei, Deum thne et mandata ejus locutus fuisse, et non minus delirasse : quoniam
custodi, quoniam hoc est omnis homo: quia omne hoc quidem quanquam generalem omnium errorem se-
optisadducel Deus in judicium in omni despeclusive quatur, speciale tamen aliquid eidem errori augere
bonum sive malum (Eccle. xu). Item in Proverbiis : conatur, et ul reor, generalibus nugis ideo suas
Timor Domini odit tnalum, eliam contumeliam, et magis magisque nugas associare curavit, quia om-
superbiam, et vius malorum (Prov. vin). Hie ergo ii- nium vanitates huic tanto errori accumulaudo suffi-
mor qui his testimoniis non imaginum adorationis est cere mmime credidit. Quasi igitur imperatoris modo
indicium, sed bonorum operum incrementum, a fide- Deus localis sit, et dum uno loco est alio esse'ne-
libus est tenendus; est et alius timor, de quo dicitur; queat, idcirco ejus imaginem sicutimaginem imperato-
Perfecta charitas foras mitlit timorem (I Joan. iv), ris adorandam astruere affectat: quod penitus omnis
omnia ratio vetat. Deusenim nusquam absens est: qui si us-
quia videlicet bic thuor impeUit hominem ad
bonorum operum exercitia, ille-vero quem charitas " pianfabsens est,localisest: si localis est, nec omnia
fbras abigit, nec tolerare sinit vigilias- sive jejunia, conlinel nec orimia implet. Omnia autem et complet,
'vel caetera hujuscemodi, nec perpeti pro Chrisli no- etimplet : nusquam igitur absens est; quse dum ita
mine veneranda martyria. Sicut enim duo sunt ge- se habeanl, non est in materiaUbus imagiuibus ad-
nera tenlationum, unum videlicet quo qriis decipitur, orandus vel quaerendus, sed in corde mundissimo
unde est illud : Deus neminemtentut, ipse autem in- semper habendus. Nam dum imperatoris imaginem
tentator malorum est (Jac. i); aliud quo quis divina adorare perversum, qusdem quoque imaginem qui
examinatione probatur, unde est illud, Tental vos localis est, imagini Dei qui illocalis est assimilare
Dominus Deus vester (Deul. xni), Sive, Teniawt Deus profanum sit, illum procul dubio profanum et per-
-Abraham (Geri. xxn), juxla quem modum multa in versum esse constat, qui a re iUicita rem illicitam
Scripturis sanctis diligenti indagatione pervestigata corroborare affectat, et errorum passibus quasi qui-
inveniuntur: ita nimirum duo sunt limores, unus busdam gradibus dum suse mentis seu linguae mode-
quem charitas foras mittit, et alter qui est bonorum ramenhabere nequit, enerviter, proh dolor! ad de-
opefum initium, quem charilas nutrit. Nam si ini- teriora dectirrit. Quod autem ait : Christi imaginem
tium limoris Domini imagines adorare esl, ut illi honorandam sicuti et imaginem imperatoris Pater
garriunt, conslat omnes sanctos qui utique Deum ^ sensit, quaerendum est ubi, aut quando, aut cur, aut
timuisse creduntur, imaghies adorasse, el si omnes quemadmodum hoc Pater senserit, aut quid sit,
sancli qui vere Deum timuisse creduntur, imagines sensit. Nunquidnam cum ab alio jussum esset, aut
adoravere, constat eos -creatoris monitis contraisse, ab aliis fieret, ita Pater sensit? Quia ergo nos non
qui creaturas adorare inhihuit seque-solum adorare 'eorum errores qui in verbis sunt discutimus, quod
instituit. Nonautem creatoris monitis in adorando immensum esset et ad peragendum' difficile, quinpe
ereaturas contraisse credendi sunt : non igiltir ini- ctim pene nullus ibi verborum ordo sensutn legenli
lium timoris Domini, ut illi garriunt, imagines ado- afferat, sed eorum soûmmodosensus seu sentenlias
rare est. Quo documento approbatur initium timoris reprehendendo percurramus, restat ut non quid
Domini, non in adoratione rerum sensu carentium, - dicant, cum praeserlim ita ut dictum est, nullum
sed in observalioneesse Dominicorum prseceplorum. penc sensum habeat, sed quid dicere velint per-
lUe etenim veraciter Deum limet qui cunctis vani- tractemus. Quod ait honorandam ejus imaginem sic-
tatibus spretis iUi se soli fide et operibus serviturum uli et imperatorem Pater sensi^huncvulthabere sen-
exliibets Bum(ut dicats Pater JusSit iawgiuem Ghristl adbmre
H79' B. CAROLI MAGNIOPP. PARS Q. SECTIO H. 3180'
sicut imperatoi-em. Quod quidem ubi, quando, cur, Areo"annulo
, pret osissima smaragdus inserta, aul
4uemadmodum gestum sit, ab omni penitus catho- ciUcino tegumentp auro textse vestis fascia minime
Uco ignoratur. Non enim Pater imaginem ejus, sed convenlt assuta, jila penitus dhinorum eloquioruin
ipsum eumdemque honorare et audire jussit, euni ad testimonia illorifrn operi hequaquam conveniunt
fluenta Jordanis sancla Trinitas in unitate subslanj abhirilta. Res ergo dubia et in eontenlionem veniens
lisc, Pater videlicet in voce qua intonuit : Eic est non debet astrui apocryphorum nseniis, sed auf
Filius meus dilectus in quo mihi bene comptucui, dhinse legis oraculis, aut eorum doctorum quia
ipsum audite (Matth. m), Filius in corpoie, Spirifus eatholica et apostolica Ecclesia recipiuntur, saluta-
vero sanclus in specie columbse mirabiliter claruit. ribus mopitis et luculentissimis documenlis. Sed
Esto, Pater juberel honorandam Christi imaginem fortasse aliquis liujusce erroris scrupulosissimus
sicut imperatorem, nunquid non rectius esset impe- asseverator dicet: Non illi apocryphorum Ubrorum
ralorem honorandum decernere, sicuti imaginem sententias suooperi inseruere adrempropositam con-
Christi, ut imago Christi eminentiorem in tali ra- firmandam, sed insultantes ad quommdam haere-
tione locum teneret? Non ergo Paler imaginem ticorum vesauiam subsannandam: cui nosler stylus
Christi quoquam legitur aut depingere aut adorare facillimam potesl inferre responsionem. Nunquid-
aut honorare jussisse, quippe qui se solum adorari B nam cuni|Polemoîs imaginem, quod nulla authen-
sibique soli servire instituit. Quia ergo imperalores tica Iectio narrat. dicunt quemdam ab seelere coer-
etreges sint a subditis honorandi quibusdam divinse euisse, alicui insultanl? Sunt itaque in eadem Iectio-
Scripturse exemplis potesf approbari. Si enlm hono- ne qusedam, quse illi ad rem propositam affirmandam
Tandi minime essenl, nequaquam David vir sanctus posuere; sunt etiam pleraque quse quanquam in-
Saulem, postquam Deus ab eo recessei'at, Chrislum sultando jjosuerinf, iia snnt involuta, ita inordi-
Domini vocaret (/ Reg. xxvi, et II Reg. i). Non euhn nale, ita enormiler prolata, ita permixtim digesta,
erat nescius prsefatus vir divinam esse dispensatio- nt pene vix den-ebeiidi valeat, vixque lecloris
nem in oflicio ordinis regalis; idcirco Saulem in .menleni attingat, utram ea quae dictintur verba sint
eadem adhuc dignifate positum honorificat, ne Deo insultantium, atU his quse dicnntur fidem exhi-
injnriam facere videretur, qui his ordinibus imper- bentium. Qttas rcs el si * doctis quibusque ita ut
tiendum honorem decrevit. Quandiu ergo in ea di- dieitur, intelligitt r, indoclis vero quibusdam scan-
gnitate est, honorandus est, si non propter se, vel dalunj generare perhibetur, nec immerito , quae ita
propter orduiem. Unde el Aposlolus : Omnibus, in- imperitia tegitur ul vlx inteUigatur.
quit, potestalibus sublhnioribus subdiii eslote. Non c I CAPUT XXXI.
est enim polestas nisi a Deo (Rom. xm); et in alio Deliramentum errore
loco : Deum timete, regem honorificate (I Pet. n). plenum quod de retruso qtto-
dam dixerunt qui dmtnonijnrasse et idipsum jura-
Uberior namque ex hac ralione disputatio oriri pote- .- mpnlum irritnm, fecisse- perhibeiur, cujus abbas
rat, sed quia jam aliquanluhmi ex ea in superiori- non mediocriter delirassedignosciturdkens, ei com-
modius esse onniu in civilule lupanaria ingredi
bus hujus operis est parlibus dispulatum, nobis quain abnegare adorationem imaginis Dontini
nuhe est his praetermissis ad alia transeundum. aut ejus sanctm genilricis.
CAPUT XXX. Sfljpein hoc opcre eogimur dicere a rebus noxiis
De eo quod apocrijphas et derisione dignas nmnias exempla niinime debere sumere, el hoc ideo tam
suis locutionibus interposuerunt. crebro repelimus, quia eos ob suum errorem aflir-
Si quis ligneam domum sedificans, si parietes mandum id fecisse reperimus. Sicul enim
crebrp
cupil marmoreis exorriare tabulis, aut variare ordine eompetenfi bonis aclibus adminiculum praj-
mullicoloribus vilri frustulis, dum cernit ligno cadem bent bonoruin nilrilominus actuum exemgla, ita ni-
metalla per naluramminime posse cohserere, spretis mirum illi evroneis aclibus erroneorum acluum
his metallis quaeligno per naturam cohserere nequa- quarunt suffragia. Ad proposituiu nkmque errorem
quampossunt, Iignis denuo conatur perficere ; aut TJ stabiliendum retrusi cujusdam profernnt exemplum:
si iptis stanneum vas facere cupiens, si ejusdem qui si Ua gessit ut iUi asseverant, tripertilum nosci-
materiae ei supplementum desit, non aliorum pre- tttr in ea parte patrasse deliquium : -sive quia daemo-
tiosorum metaUorum materias quae stanno cohserere nico sponte paruerdl alloquio, sive quod eo illiciente
nequeunt, sed idfem slannum ad periieiendum coep- se jurejurandoconstrinxerit, siveetiam quia id jura-
lum opus quserit: ita nimirumilli in sua sjrnodo cum menlum irritum
feperit: quae tria non solumlu exeni-
erroris sui instrumeiitum, scripturam \ldelicet, quae plum minime sunt 'attrahenda, verum etiam ab omni
'pro adorandis imaginibus composita est, amplifi- eatbolico penilus abdicanda, quoniam mullis divinse
care nisi sunt, Scripturasque divinas ei cohaerere legis sunt testimoniis interdicla. Societates ergo et
inininie posse senserunt, ad apocryphas quasdam seducliones non solum dsemonum, sed etiam malo-
et risu dignas najnlas dictandi pedem verterunt; et rum hominum pluribus divinorum eloquibrum prae-
cum viderent divinaj legis teslimonia incompeten- ceptis inhibentur. Seribitur enim in Exodo: Non
ter eidem operi adhibila nequaquamposse cohaerere, mdies uuditum vanum; et in Proverbiis i Fili, non
tales eidem sententias aptavere, quas ei sensu verbis- te seducant viri impii. Si ergo malorum honrimun
que nequaquam possent distafe, quoniam sicut fer- geductiones vitandffi sunl, multo magis malignorum
1181 LIBRi CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. IY. llgg
spirituum aUoquia et assensus vitanda creduntur, A so pede tenere. Gommodius dicit teftiplum Dei vio-
quoniam cum sint humanitatis inimici, et nobis sem- lare, quam rerum insensatarum adoraiionehi sper-
per infesti, tanto seniper debemus de eorum esse, nere. Commodius dicit toUere membfa Christi et
deeeptione suspecli, et contra eorum nequilias facere membra meretricis, quam conteinuere adora-
erecti, quanto eos subtilioris esse spimus naturae - lionem operis cujuslibet artificis. Dicat efgo, si
vel ingenii. In eo quoque quod dsemoui juravit, uspiam reperire potest, dixisse Domintffii: Non
diyinis verbis quibus juramenta prohibentur con- abneges adorutioriem imaginis, sieut dixisse eum
traiit. In EccIesia'sticonamque scribitur : Juralioni manifestissimum est, Non mmchaberis (Exod. xx).
non assuescat os tuum : multi enim casus in illa. Dicat, si alicubi reperire valet, dixisse Dominum :
Sicut enim servus interrogatus assidue a livore non Si videris imaginem et non udoruveris eatii, pectusti,
minuelur, sic omnisjurans et nominqnsin toto apec- sicut aperlissime dixisse eum constal, Si videris
cato non purgabitur. Vir multuin jurans itnplebitur mulierem ad concupiscendumeam, jam mmchaiuses
iniquitule, et non discedeta dotno illius plaga (Eccli. eam in corde tuo (Matth. y). Qusecum non repererit,
xxm). Ipsa quoque Yeritas In Eyangelio dicit: Ego vehementer se errasse persentiat qui rem tam pro-
autem dico vobis, ne omnino juretis, neque per cmlum, brosam perpetrare ob evitandam rem infructuosam
quiu sedesDei est, neque per terratn , quia scabellum T»concessit. Nam dum Dominus et per legem acein-
est pedum ejus, neque per Eierosolymam,,qu\a civitas gere lumbos super ubera, in corde videlicet libidines
est magni regis, neque per caput luum jurabis, quia resecare, et per Evangelium lumbos accingere, el
non potes unum pilum facere album aut ritgrum; lucernas tenere, castilati scilicet Lona opera associare
sit autem sermo vesler, estest, nonnon: quod aulem percenseat, et in divini eloquii libris castitatis
amplius est umulo est (Mut(k. y). Porro quod eidem praecepta dentur, nusquam lale aliquid de imaginum
daemonise pejerasse perhibetur, et in hoc absurde adoratione jussuin fuisse reperitur. Unde dum re-
egisse detegitur. Ait enim Dominus per Moysen : tfuso" illi abbas suus, qui ei ulique ducalum salutis
Non jurabis in nomine meo injuste , et non profanes prscbere debuit, peccandi habenas laxavit, et qui eum
nomen sanctum meum : ego sum Dominus Deus ve- ab errpris laqueo quo daemonijura\rerat retrahere
ster (Levit. xix); et in Zacharia propheta legitur: debuit, ipse quoque cum eo in erroris voraginem,
Et juramenlum falsumnolite diligere, quiahmc omniu qui ei gravissimum facinus ait esse commodius per-
odivi, dicit Dominus omnipotens (Zach. vni). Cum petraridum, corruit, procul dubio evangelicum illud
ergo idem retrusus haec tria divinis verbjs' obniten- implevit: Si cmcus, inquit, cmco ducatum prmbeat,
lia perpetraverit, ejus abbas nihil in eo cori*ectionls ambo in foveam cadent (Maltk. xv). Quisqujs ergo
exhibuit, sed ei deteriorem peccandi viam ostendit G tali exemplo suam vult fulcire assertionem, non
dicens : Commodiustibiestomniaincivilute lupunariu suam insaniam mediocrem sed caeteris demonstrat
ingredi, qttam abnegare qdorotionem imuginis Domi- esse validiorerii. Quia igitur iUorum absurditalis
ni, aut ejus sanclm genilricis. 0 incomparabilis "instantia et nugarum continuitas sive etiam delira-
absurditas! 0 exitiabile malum! 0 vesariia mullis mentorum congeries nullis in eorum volumine,
vesaniis praeferenda! Commodius dicit perpetrare cujus errores discutimus, intercapedinibus requie-
remet.per legem, et per evangelium interdictam, scunt, saltem librorum istorum intercappdine
quam abstinere se a re quam neque per legem, nequi inter unius finem et allerius initium est re-
que per evangeUum constat esse inslitutam. Com- quiescat, quo sicut illorum error ita etiam eorum-
modius dicit facinus perpetrare quam a facinore dem errorem assidua disputatione disGUlilur,
abstinere. Commodius dicit in profundo coennsese continuitas librorum intervaUo quodammodo di-
ultro immergere, quam viain recti tramitis inoffen- fimatur.
LIBER QUARTIJS.
PR^lFATIO. Dremansere Domino opituante sunt discntienda.

Tribus hujus iostrae disputationis libris Deo •Quoniahj quidem tumultuosum inordinatumque
auxiUante decpssis, in qtribus qnaedam divinselegis diefendi genus evitanles, Ubrorum numerositalem
lestimonia, et si breviter, propriis lamen secundum ordinavimus, et brevilati studentes non amplius
sancterum patrum doctrfriamsunt sensibus restituta, qmTa ad quatuor libros hujus nostri operis sermo-
et nostrse fidei confessio , quanquam pedestri ser- nem protendimus, et paucorum prolixitatemplurium-
mone, sincera tamen est aposlolicaj traditionis fir- que diminutionem fugientes, in hoc numero nostrae
mitate exarata, et illorum qui novas institutiones disputationis pedem firniavimijs, quem prorsus divi-
Ecclesiaeinferre nitentes, res sensu carentes ad- norum bloquiorum testimoniis sacralum esse coni-
orare percensent, vesania quodammodo estdiscussa, perimus. Quaternarius ergo numerus, el a physicis
ad quarfum nunc librum nos peraccedere ratio in elemenlorum ac lotius mundanae molis, vel
cogit, in quo si qua de iUofum vanitatibus capilula Btiam falioue Immaiii corporis labojiosissima iuda-
gatione, de quibus nunc dieere longum est, usitalus A imago quaelibet mo^tis imperio destituto Erebique
approDatur, et a divinis lilleris quaeplura sacrata, profundo spoliato de sepulcro surrexit, nee cu]usU-
" et
admyslerium pertinentia eodemnumero coarctata bet lerreni artificis opus apostoh salutaribus morii-
esse testantur, sacratissimus demonstratur. Quatuor tis institulis, et pef iotius mundi compita ad prae-
elenim flumina de uno paradisi fonte emanantia, et dicationem destinatis cum corpore ad coelumaseen-
quatuor evangelia de fonte lucis et origine bonitatis dit, et ad Dei Patris omnipotentis dexteram sedit.
procedentia, et quatuor virtutes, prudentia \ideUcet, Haecenim omnia non pietura quselibet, sed Christus
forlitudo , justitia , seu temperantia , humanam qui estunicus Dei Patris Filius anle sajcula a Patre
vitam honestissimis regulis moderantes esse descri- ineffabiliter genitus, in fine saeculorumad terras hu-
bunlur. Quadratis etiam lignis arca fabricata est, manaesalulis causa missus peregit, qui est unctus a
in qua humani generis sive omnium animantium Patre oleo laetitlaeprae consorlibus suis, qui secun-
vita aquis cuncla vasiantibus reservata est: nunc dum Apostolum pacificavit omnia per sanguinem
quoque arca sanctse Ecclesise, quse in hujus sseculi crucis suae, sive quae in coelis, sive quae in terris
procellosis tentatiouum' innatat undis, quajelectorum sunt, cui flectitur omne genu cceleslium, terrestrium
reproborumque capax est, quadralis lignis, sanctis et infernorum. Ac per hoc si quis imaginem ad-
scilicet viris paiientise virtute decoratis, fabricata B orans dicit, Eic es; Christus Filius Dei, non solum
firmatur quorum vita quocunque vertitur firmiter peccat, sed etiam insaniens seeleste agit qui Tei
stai, quia nec in adversis dejiciuntur, nec in prospe- tam sublimis excellentissimum nomen (si tamen
ris sublevantur. Quorum nos vestigia sequentes, res dici fas sit, et non potius rerum omnium origo
et vocum novitates vitantes, et rerum sensu caren- vel causa) lam vili rei tamque abjectae, et non solum
lium adorationem spernentes, solique Deo cultum mysteriis sed et vita carenti aptare contendit.
servitutis exhibentes, ejusque sanctis competentem Sicut enim imago^quaelibet Christo in natura cose-
honorem impendentes,Inpatientia nostra possessu- quari nequit, ila etiam in nomine coaequari mlnime
ros nos speramus animas nostras. poterit. Quod si quis forte sequivocorum nominum
CAPUT PRIMUM. in hane partem ralionem arbitretur posse cadere,
Falsissimumet risudignum dktutn Joannis presbyferi, sciat hanc quam j nunc disculimus sententiam ab
qui non minus cmteris in imaginum adoralione aequivocorumnominum ratione
insanisse dignoscitur. Ait enim : Qui adorat ima- est enim longe distare. Aliud
dicere, homo pictus el verus, leo pictus
ginem, et dicit quoniam hic est Christus FUius
Dei, non peccat. etverus et coelestis, atque aliud imaginem faleri
Magnam nobis in hoe opere disputandi materiam p Chrlstum Filium Dei esse, cum videlicet iUicnomi-
Joannes presbyter et legatus Orientalium dedit, qui nis sit tantum consonantia, hic perspicuaeprofessio-
inter cseteras suse professionis absurditates nec falli nis plena senlentia, quoniam sequivocorumratio in
m hoe negotio de quo sermo est vitavit, nec fallere solo tantumdem nomine communionem habet,
timuit, nec mentiri seu ad mendacium alios hortari mox vero ut ad definilionem pervenerit, quod nomi-
erubuit. Falli elenim non vilavit, cum sanctarum nis communio sono solummodo vocis legebat, defi-
Scripturarum caUe quse unius et solius Dei cultum nitio solertissime 'pandit. Aliud namque, ut prsefati
et adorationem censent postposito, per abrupta et sumus, et longe j aliud est, picturam quamdam
devia errans mentis suse pedem ad res sensu caren- nomine tantummbdo illius rei nuncupare, cujus
tes adorandas divertit. Fallerenontimuit, cum cal- imago est secundum sequivoeorumnominum ralio-
lem recti itineris a se prajtermissum aliis praeter- nem, atque aliud rem insensatam adorare, et eam-
mittere et secum per invia errare mullis assertioni- dem rem plena sententia Christum Dei Filium pro-
bus ac potius vanitatibus persuasit. Mentiri quoque flteri et dicere : Ifficest Chrislus Filius Dei. Nam
etadmendacium alios exhortari non erubuit, quirem si lale mendacinm proferre, utille fassus est, pecca-
illicitam perpetrare et mendacium proferre peccatum non est, illicita qusequeperpetrare nuUumpec-
lumnonesse asseruit.Ailenim: Qui udoratimuginem, JJ catum esi; et si iillicita qusequeperpetrare nuUum
el dicil quiu hic est Christus Filius Dei, nonpeccat. peccatum esl, sanctarum Scriplurarum vigor, quse
Cui vanitati facillima argumentatione hoc modo utique ab illicilis abstinere censent, falescere cre-
polest reniti, quoniam si id dicere quod non est, dendus est. Non autem sanctarum Scriplurarum
mendacium non est, neque in dicere quod est, vigor quae ab illicilis quibusque abstinere censent,
verum esse potest: ac per hoc si mentiri vitium non fatescere credendus est: est igituftale mendacium
est, neque veritatem proferre virtus est; et siverila- proferre peccatum. Nam dum pene omne-mendacium
lem proferre ac sectari virtus est, procul dubio men- quod fallendi studio profertur peccatum sit, multo
tiri mendaciumquesequi vitium est. Unde cum dicit niagis hoc tale mendacium peccatum esse potest
qnis picturam Christum esse De, Filium, mentitur; cum tam vileni Irem tanti nominis confessione
et cum mentitur, perperam agit; el cum perperam nuncupare studet, et confessionem quam paslor
agit, peccat: cumigiturpicturam dicit esseDeiChri- Ecclesiae eidem rjedemptori protulit, quamque quo-
stum Dei Filium, peccat. Non enim piclura quaelibet tidie ei omnis sancta cathoUcaet universalis profert
nostrae salutis causa "hominem assumpsit eumdem- Ecelesia, per quam et salvatur el suaesalulis speci-
que flagellari et pro nobis cruci affigi permisil, nec inen adipiscilur, dereinsensata quisprofene conetur ?
U8S LIBRI COROLINL — CAPIT. DE IMAG. — LIB. IV. 1186
"sicut ergo csetera vitia, ita etiam mendacii vitium ,A,UIa aetale fuisse leguntur, per imaginem, neque per
divinarum Scripturarum documentis est inhibitum. , colores Domini fortiludinem adorasse -creduntur,
Unde' qaisquis ejusdem Joannis monitis paret, ut et quippe cum in rudi adhuc mundo necdum quarum-
imagines adoret et easdem Ghristum Dei FiUum dam mundanarum arlium experientiae haberentur.
appeUet, et supervacuitatem nequam exercet, et se Cum .ergo sint plures mundi partes, in quibus homi-
mdisciplinatum esse demonstrat. Si ergo hoc scelus, /nespictoriajartis sintignari, nunquidnam ibidemfor-
1
ut Ule professus est, perpetretur, implebitur illud titudo Domini minime creditur adorari? Adoralur
quod Jeremiae_valicinIo voce Domini dicitur : Men- ergo forlitudo Domini, non per imaginem quse per
ducium et non fides invuluit super terram, quia a colores apparet, ut ille somniat, sed per ejus irief-
malis malu exierunt, et me non cognoverunt. Paulus fabilempotentiam qua omnis mundi compago condi-
qooque egregius praedicator mendacium deponere la esse dignoscitur. Adoratur etiam fortitudo ejus
et verilatem loqui his verbis persuadet. Ait enim in non per quasdam materias, sed per Yerbum suum,
Epistola-ad Ephesios : Deponentesmenducium, loqui- Filium videlicel, uuem ante saecula ineffabiliter ge-
miniveritatem unusquisquecum proximo suo,quia su- nuit, et per quem et in quo universa creavit, qui est
musinvicem membra (Ephes. iv); itemidemad Colos- dextera.el fortitudo Patris, 'per quam fortitudinem
senses : Nolite mentiri invkem spoliuntes vos veterem B sicut universalis creaturarum constat esse-patrata
hominemcum actibus suis (Coloss.111).Joannes quo- creatio, ita etiam perpetua et ab angelis et ab ho-
que apostolus ait: Omnemendaciumjion esl de veri- minibus ei celebratur adoratio qui nimirum sicut
tate {I Joan. u). Unde liquido palet si pictura, ut causa est omnis creationis, ita etiamcausa est justis-
ille fateri hortatur, Chrislus Dei Filius -non est, simse et decentissimae ttdorationis.' Sancta igitur et
mendacium sit id quod dicilur; et si id quod universalis Ecclesianon perimagines, quaeex colo-
dicilur mendacium est, juxta Apostoli vocem de . ribus fiunt, ut ssepe memoratus Joannes nauseasse
veritatenonest. Cumigiturtalisprofessiomendacium dignoscitur, Deum adorare nos mortales homines,
sit, procul dubio de eademveritate non est, quaeait: neque setherias potestates, sed per Christum Domi-
Ego sum via et verilas et vita (Joam xiv). Cultus num confitetur, cum suae redemptionis mysteria ce-
enim adorationis soli Deo, et confessio Filii Dei lebrans dignum et justum, aequumque el salutare
: iUi soU quiyere ejus FUius cbessentialis est, non dicit esse, ut nos ei semper et ubique gratias aga-
adoptivus, exhiberi debet. Si vero Eic particula in mus, per quem ineffabUemPatris majestatem ange-
eodem loco pro adverbio loci, non pro pronomine, loslaudare, doriiinationes adorare, poteslaies tre-
posila est, utcunque haec sententia stare potest, mere, coeloscoelorumquemilifiamsupplici confessione
^ hymnum gloriaeconstat suavisona modulatione- can-
quia Deus ubique est.
" tare. Adoratur ergo fortitudo ejusnon per coloriferam
CAPUTH.
De eo quod JoanneS non recte dixit: Per imaginem imagineni -ejus, sed per-sacratissimam, et vivifica-
quaeper colores apparet, adoratur fortitudo ejus tricem ejus" incarnationem. Adoratur"ejus potenlia
etglorificatur, et ad memoriam veniemus de ejus non per picturam, sed per sua opera : per haec vide-
in terra praasentia. licet, quibus formamservi accipere, devirgine nasci,
Hane quoque dementiam-ssepememoratus Joannes surdis audilum, mutis "eloquium, claudis gressum,
presbyter suis frivolis addere non distulit, ut dice- leprosis sive cseterisaegritudinummolestiis aggravatis
ret: Per imaginem qum per- colores apparet, Domini sanitatem, mortuis vitam, caecis lumen reddere, in-
fortitudinem adoruri, quasi Dominus sdicujus rei sit ferna exspoliare, mortis imperium destruere, de
indiguus, et per aliquam rem suam fortiludinem quae sepulcro-sttrgere, ad coelos ascendere dignatus est.
nuUam habet indigenliam, faciat adorari. Nunquid- Haeesunt enim instrumenta quibus a catholicis for-
namjcumcoeli siye lucis nomine, primam omnium tiludo Doniini adoralur; haecmunimina quibus fides
creaturam, angelicam condiderit naturam, quae ab ecclesiaslica tuctur; haec confessio a qua, si quis
ipso crealionis suseexordio Dei fortitudinem et ad- f. dissenlit, periclitatur, quam si_quis corde retinet,
orasse creditur et laudasse, quia necdum homines salulem perpetuam adipiscitur; hocmemoriale per-
eranl, qui de qtribusque materiis, nec quaedam ma- peluum, quo Christum fldelium mentes interioribus
leriae erant inquibus imagines pingi possent, ideo oculis semper intuentur, ad quarum rerum plenam
Domini fortitudinem nec adorasse credendi stmt, cognltionem non per picluram venitur, sed per fi-
nec laudasse? Ait enim Scriptura : Quando creata dem, spem et dilectionem.-Quia igitur idem Joannes
sunt' omnia sidera, simul laudaverunt me omnes "imperitiae suae nubilo obsilus, ut reor, aliud dixit,
angeli mei. Ubi jam evidenter .ostenditur, non per dum tamen aUud dicere vellet, hsec conlra ea quse
imaginem quaeper colores apparet, sed per suam dixit, dietasufficiant? Caeterum ad ea qusedicere vo-
ineffabilempotentiam Dei fortitudinem semper fuisse luithujus disputationis pes vertendtis est, ut et quid
laudatam et adoratam. Nunquidnam post conditio- nolens asseveravit, et quid volens dicere studuit, hu-
nem hominum, cum necdum pictoria ars in niundo jus slyli pugno rationabilibtts armis munito quatia-
inolevisset, fortitudo Domini minime fuit a sanctis tur, quatenus.nos -et dicenda quae impropriis verbis
quibusque adorata? Denique neque Abel justus, ne- obsita sunt sensisse, et dicta quaeintelligere in prom-
que Enoch, neque Noe/neque uUus sanctorum qui jn ptu siptj disputantjo contrivisse lector agnoscat.
"
U&l B. CAROLI-MAGMOPP. PARS H. SECTIO H. 1188
.Cumênjrnait: Per imaginem qum per eolores appa- ,A stiam vesaniam Tationabiliter subsannandam formi-
relf,udorutur fortitudo Dsmini, ut conjicimus, dicere dant, et dum se a nobis reprehendendos exislunant,
voluit : Yjsa jmagine colorum fucis compaginata, nostram salutem xelari se jactant. Kos itaque in
fortitudo Domini adoratur : quod quidem el in se- hac parte scandaium pati formidant, et se honis
guenlibus pene palefecit, cum ait; Mt ad memorium operibus jnstare putant: sed tanto nobis hujusce
veniemusjde £jus in terra prmsentia. Cui propositioni parlis scandalum yalebit obesse, quanto et iUis
hop facihime possumus objicere, quod nec Scriptura- ipsius insolentis jbsequii exhibitio prodesse, quia
rum sanclarum Iectione, nec Patrum exemplis est nimirum ordo exposcit,, ut talem Ulis praefatse
institutum, Deum in manufaetis iquibusdam debere imagines illati obseqnii retributionem jmpef tire co-
qttserere. In corde meo, inquij: David, non imagini- gantur, ,qualem imperitti honoris sensum, cum ,sint
bus, ubscondi eloquia lua; in toto coide meo exquisivi penitus insensatse| percipere noseuntur. Sed fortas-
teDeus, ne repellasme a mandaiis tuis (Psal. cxvin); sis hanc nostram .assertionem frustrari cupientes
el Moyses dicit : Ponile verba Domini in cordibus dicent: Gur eos imaginibus sensu carenttbus lumi-
vestris; el Dominusper prophetam : Convertimini ad naria.concinnantes elthymiamata adolentes subsan-
me ex toto corde veslro (Joet. u); et e contrario ,de natis, cum et nos in basilicis seque sensu carenti-
reprobis,ait; Populus hic labiis me honorat,fior uutem :? bus et luminaria eoncinnemus et thymiamata ado-
eoruinlonge est a me (Jsa. xxix). Uride datur intel- leamus? Quibus facilis potest oboriri flbjectio,
ligi, quod non in rebus visibiUbus,non in manufactis, quoniam aliud est loca divinis cpllUjus mancipata
sed in GordeDeus est quserendus; nec carnalibus luminaribus periusirari, et in teisdem lopis et ora-
ocuUs, sed mentis solummodo oculo aspiciendus. tionum et thymianiatum Deo fumum oflerri, et
Nam quae yesania est dicere: Per imaginem qum per aliud imagini oculos habenti et nihil cernentiiu-
coiprss appuret, ador,atur foriitudo ejus} el-ad memo- men .ofrerre, «t nares habenli et nilril odoranli
riani ,veniemusdejejus in lerragirmsenlia? Infelixme- thymiamata adolere; aliud -est Ioca divjno cullui
moria, quae ut Christi memoretur, .qui mtnquam a niancapata venerari, aliud picturis ;quibuslibet co-
pectore justi hominis recedere debet, imaginarise vi- loribus comptis Iuminaria et thymianiata offerre;
sionis est indigua; nec aliter|»otest Chiisti habere aliud dpmum majestalis Domini afidelibus .quibus-
inse prsesenliain, nisi irt ,pariete, aut in aliqua ma- que sedificaiam et a ponfifice dedicatam solemni-
leria ejus viderit imaginem pictam, quoniam lalis ter vemerari, atque aliud et longe aUud imagi-
memoriatpise imaginibus fovetur, non venitex cor- pes a pictoribus quibusque compositas oblatis mu-
dis amore, sed ex visionis necessitate ; quia videlicet _ nerihus irrationabililer osculari. Domus enim mea,
non hanc inlernus amor ad memorandum Christum 1-1ait Dominus, domus oraiionis vocabitur (Isa. LVI);
incendit, sed necessjtas, qua etiam res .exosasmox ul item alibi: Munera accepta erunt super altare meum
videnius piclas, utcunque ad mentem visione duce et domus orationis mem honorabitur (Isa. LX). Mul-
reducimus. De,tahbusergo quitanta necessitate.artis namque honoribus locus iUe sublimandus est,
ctaritur, ut nisi picturas videiinl, Christi difficile ubi a fldeUbus populis undique convenilur, et eo-
memorentur, limendum est, nisi forle aul commu- rum supplicationes Deo miserante exaudiunlur,
nem hanc lucem quadam corppris molestia urgente et nostrse salutis mj'stcria celebrantur, et Deo sacri-
viventes amiserint, aut picluris quodam casu, quse ficiumlaudis offertur; ubi ad perferenda Deo sacri-
tamennon semper haberi possunt, .caruerint, Christi ficia a fidelibus populis per manus sacerdoium
prorsus qui semper ante oculos habendus est, obU- illata, angelicus fit concursus; ubi crebro suavi-
viscantur. sonus psallentium reboat concentus, ubi diviuae
CAPUT HI. lectionis arentia corda irrigantes personant fluclus.
De eb quod dicunt: non scandaUzandum quemdam,
eo quod ante imagines sanctorura luminaria Denique in eorum plerisque locis, qui se imagi-
fianl, et odoris thymiamata. nibus luminaria et thymiamata offerre glorianlur,
7 Denique cum eadem synodus, .cujus Iectionem
pa quibus nos qui id-facere conlemnimus, scanda-
inculcandam arripuimus, plura suadeat quibus nullum pati putamur, ita loca divino cultui mancipata
lus sanae mentis assensum praebere audebit, plura jdespieabilia sunt, ut sicut legatis nostris sive illis
dissuadere nitatur a quibus nuUus -sani capilis qui tempore reverendse memorise illustrissimi viri
gressum operis retorquere tentabit, plura viluperet patris mej, sive eis qui a nobis iUas sunt desti-
quse prorsus sunt laudanda, ete contrario plura nati in gparles, referentibus comperimus, plerseque
laudet quas penitus sunt vituperanda, admonet eliam basiUcse, in eorum terris non solum iuminarUiKS
ne quis «eandalizelur 60 quod ante imagines lu- et thymiamatibus, ised etiam ipsis earent tegmini-
minaria concjnnantur >et thymiamala adbleantur, bus, quippe cum tn regno a Deo nobis «oncesso
quasi non illi scandalizati .sint, qui rebus luoe basiUcse ipso opilulante qui eas eonsen7are digna-
carentibusluminaria incendunt, et odore carentibus tur, affluenter aurp argentoque, gemmis acmar-
odorifera thymiamata offerunt. HILetenim scanda- garitis, cseteris venuBtissimisredundent apparatibus,
lizantur, qui ea quae Deo digne ufferenda sunt, et qui imagihibus luminaria concinnare et thymia-
rebus sensu carentibus.offerunt, et-offerre hoiian- mata adolere respuimus, loca divinis cultibus nian
tur_; et nos scandalizandos autumant, a jpibus cipata rebus pretiosissimis exornamus.
n-Q LlBRl CAROLINL — €APIT, m -IMAG.— XIB. IV. HSO
-CAPUTIV. A -sunt omnes qui te oderunt (Ibid.). Nec in picluiis ,
-A
Z)e eo quod dicunt: Ejusdem criminis e§t, qUi ima- sed in atrio Domini signa sua, vexilla videUeet ho-
gines spernit, eujus et Nahuehodonosor ,qui,ossa stflia Chaldaici sive Romani exercitus
Tegum Juda prolulit e sepulcris,,et Judaici regis ral dicfns : In posita, -deplo-
oculos occisis fiUis eruit, et cherubim de templo, medio utrio tuo^posuerunt signa suu,
abstulit. •
et.signa non jcognoveruntsdnquam inviu supra sitm-
Imagines namque, ut crebro jam diximus, sper- mum (Ibid.). Nec pictorum januas, sive quorjumdam
arlificum vel etiam pictarum tabularum materias
nendofrangere, luminaribus et:thymiamatibus offe-
rendo adorare, nulla penitus jautheritica lectione securibus et asciis dejeclas fuisse, sed templi Do-
censetur,- neque uUius sancti exemplo fieri debere mini, in quo,erant sancta sanctorum, sacratissimas
monstralur, -cum prajsertim frangere eas,sive ad- januasphOstUibusuuneis incisas deflet dieens rTun-
orare & quibusdam sanctis patribns sit prohibitum, quam in silva lignorum securibxisexciderunt januas
et nen immerjto, quia a cautela est omnino re-- ejus, bipenne et ascia dejecerunt ea (Ibid.). Nec com-
iUi bustionem sive inquinamentum quarumdam imagi- -
mptum, ,quod utrumque peipetrapt qui syno-
dos faciunt, aut ob earum non necessariam aboli- num, sed sanctuarii Domini animl afigoreprosequi-
tionem, aut etiam ob earum inopporlunani adora- •B tur : Incenderunt, inquiens, igni sanctuarium tuum
tionem. Dicunt ergo ûi eas .spernunt ejusdem in terrU, pollueruht tabernacutum nominis tui (Ibid.).
criniinis esse, cujus Nabuchodonosor quipeccaiis ' Nec cum his similia in alio -psalmo flebili modula-
IsraeUticsegentis invalescentibus tremendi arbitrii tione cantabat, super imaginum conlemptores iram
ira .urgente Judaeae regnum desfruxit, muros san- Domini effundendam, sed super urbis sive lempli
ctse ,qnondam civilalis evertit, et diruta lotius eversores , vel eliam totius Isfaelitici populi vaslato-
,. res orabat dicens : Usquecjuo,Domine, irasceris Hn
tempU venustate, cherubim quoque dejecit.-,Quod'
' quidem -si ita essel, non in nos hoc ? An hi finem exardescel velUt ignis zelUSiuus ?
.crimenpos- finem
set cadere, qui eas iu ornamenlis Ecclesiae liabere Ejfunde iratn tuatn in gentes qum le non noverunl, et
perniittentes, modis omnibus sperjiimus -ador,are, in regna qum nomen luum non invocaverunt, quia
sed in eorum prodecessores vel parentes qui eas comederunt Jacob, et tocuth ejus dcsolaverunt (Psal.
onjamentis basilicarum ab antiquis adhibitas fve- LXXVIII). Nec de piclUrarum conteniptoribus, sed sub
.gere-et penitus A&olendas sanxere. Tam anceps nomine Idumseorum de cunctis.gentibus "Israeiitico
Itaque hujusce .parlis in ,eos sententia pendere cer- populo infestis dicit : Memento, Domine, filiorum
nitur, ut quidquid ex ea molestius exsecrabiliusque Edom in die Jefusutem, qui dkunt: Exinanite, exi-
protulerint aut se aut prodecessores sttos inevita-. (_ nunitequousqueudfundumentumhi ea(Psal. cxxxvi).
bUiterjdamnare videanttir. Cum igitup jlli majores, Nee imaginum adoratiOuem conlemnentibus, sed sub
suos ob earum abolitionem spernant, seque ob ea- nomine filise Babylonis Chaldaicse sive "Quiritiuni
rum adorationem magnam meritorum praerogati- gehti cbmminatur : Filiu, inquiens, Bubylonismisera,
vam habere jactent, necistiôsequariqueunl sedifi- bealus qui relribuet tibi t etributionem tuam, quUnt,
catoribus iUius venerandi tempU in laude, nec, retribuisti nobis; beatus qui tenebit el utlidet purvulos
iOorum majores -fjusdem eversoribus &~ aequabun- tuos ud petram (Psal. cxxxvi) : de imaginumvero
tur in crimine, quoniam tpianta est distantia inter conteipp!orjbus niiiil tale Uspiam reperitur. Multa
templum smnmi Dei quod aedificatum est iempore his similia prophetarum oraculis de templi Domini
prophetarum * viris illuslribus, et quasdam imagi- sive Hierosolymse uriris eversoribus dicta inveniun-
nes, quas a quibuslibet fiunt artificibus, tanta procul i tur, quse a nobis brevilaiis studio prsetermittuntur :
dubio distanlia est inter ejusdem templi everôres, Dominus quoque bl redemptor noster ejusdem terit-
et imaginum contemptqres. Sed dum nos et istos pli sive civitatis ruinam post futuram flevisse le-
vera ratione, gui eas inopportune adorandas decer- gitur. Quae omnia quanquam mysticis Obumbrafa
nunt, et iUorum majores uui eas incaute prorsus fignris, de Ecclesi», sive animae eversoribus possint
abdicaverunt, reprehendamus, restat ut templi Do- nI inteUigi, qui virtutes animae velut quosdam muros
mini eversores majoris multoque majoris criminis quaruin munimine contra vitia pugnalur, et fldem in
nexibus irretitos fuisse quam earum spretores per- pectore coUocatam in qua Deo sacrificia munda U-
doceamus. Non enim lalium imaginum aboUtionem tantur, quasi quoddam templum semper insectanles
quales Uli se âdorare gloriantur, Propheta defiebat, evertere moliuntur, et cogitationes mundas sive
sei templum quod needum fundatum erat, et urbis quajdanfbonorum operum exercitia velut quemdam
quae cjeteris urbibus eminebat, eversionem proph%- populum prostrare nifuntuf, tamen histofialiter de
tico spiritu longe posl-futuram resplciens, yelut jiraefali templi eversione dicta fuisse accipiuntur.
praeteritam cantando deplqrabat dicens : Ut quid Unde liquido jpalet, majores eorum quanquam in
repulisti nos, Deus, in finenp? iratus est furor tuus abolendis a basilicarum ornamenfis imaglnibus quo-
super ovesgregis tui : memento congregationis -fum dammodo fuerint ineauti, subversoribus tamen sa-
quam creusti ub inilio [Psal. LXXIII).Nec imaginurij cratissimi ac reverendissimi illius templi nequfequam
contemptorem, sed ejusdem saGratissimi templi sunt coaequandi,quoniam in islis quidem fuit levitas,
eversorem inimicum vocat, cum sublnfert: Quanta in iUisvero atroGilas; in istis imperitia, in illis ne-
jii-lianatvs est immicus in sanclis tuis, et qloyiati quiliaj isti Deo s,e obseguiumpraestajrearbitrantes
"
1191 R. CAROLl MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1192
eas ab ornamentis basiUcarumabstulerunt, iUiDeum A , imperatoris Iiomiriisaequemortalis atque passibUis,
au-
qui populo suo erat iratus in se ad iracundiam pro- et cunctis humauis permutalionibus subjacentis,
vocantes ejus domum crudeliter diruerunt, quibus res divinas nuncupaverit, eumdemque misericordia
nos utriuque, Deo opitulante , postpositis , et loca uti proliibuerit, et ad reddendum malum pro malo
divinocultui mancipata exornamus, et soli Deo ser- facilis fuerit, et patienter ac mansuete agere in ea-
vitium adorationis impendimus. dem causa neglexerit; et qui debuerat pro damna-
torum ereplione laborans iram regis refrenare, il-
CAPUT V. lius iram magis magisque succenderil, eumque atro-
Qttod epistola, quam ilti sancti Simeonis stulte di- citer ad iraseendum impuleril, nec ejus exemplo
cunt, missa ad Justinianum imperatorem, muU usus sit qui neminem vult perire; el quipro lucran-
tum distet a divinis Scripturis, sive a sanctorum dis animabus invigilare debuerat, anatbema et ma-
Patrum documentis, in eo quod ait prmfato impe-
ratori: Pro quibus commemoranles referimus di- ledicta injecerit, et eidem imperatori Deum conre-
vinis vestris auribus ; sivein eo quod eidem im- gnare dixerit. Quseverba dum in tot locis reprehen-
peratori misericordia uti prokibuerit. dantur, ad roborandam adorationem imaginum mi-
Solet plerumque hsereticorum versutia probrosa nus idonea reperiunlur, quoniam difficile polest
qusodamet errorem suadentia apicibus annotare, et B per praecipilia currere, qui in planis cernitur titu-
sanctorum quoruindam probabiliumque virorum no- bare, nec valet |in ambiguis diverticulis dux esse
minibuspraetitulare, quatenus virosum poculum mel- itineris, qui publici traniitts viam lenere nequit in
lis iUitum sapore facilius valeant ad polandum ne- patentibus viis ; el a liberalium disciplinarum sub-
scientibus quibusque porrigere. Unde timendum est liUssimo magislerio reprpbatur, qui eommuniuni
ne epistola quam illi cujusdam- sancli Simeonis litterarum usitatissimam notitiam minime habera
dicunt, ex qua testimonia ad suum errorem stabi- reperitur. Nam dum de eo quod ilie imperaloris
liendum adducunt, non verba sint viri sancli, sed aures divinas dixit, eique Deum conregnare profa-
cujusdam machinamenti versuti. Quoniam quidem tus est, contra eoruni deliramenia qui hactenus ta-
ideo de ea a nobis sive a cseleris quibusqtte orthodo- libus adhuc nugis utmitur, plenissime in superiori-
xis dubilatur, quia ejus sermo in quibusdam locis bus hujus operis partibus a nobis affatim disputa-
sanctarum Seripturarum documenlis refragatur, nec tum sit, nunc ordo exposcit ut de cseteris, de quibus
praesumimus ejus lectionem in testimonium ad nunc sermo esl divinorum eloquiorum testimoniis
res dubias firmandas sumere, quamnovimus divinae gressus sermonum nostrorum munientes, prout Do-
legis institulis contraire. Non enim nos ex ejus lextu niinus dederit, disputemus. Cum enim misericordia
amplius uspiam legisse niemininius, nisi id quod ab G uti imperatoreiri prohibuisse reperitur, quid aliud
iUis in eorum codice taxatum j-eperimus. Quod facil, nisi omnibus sanclis Scripluris quse misericor-
quidem quamvis sensuum verborumque venustate diam habendam percensent, reluclari dignoscitur ?
careat, et insulsum nescio quid rusticumve redoleat, (Jiidepericulosisshnuinest talium litterarumpraecepla
libet tanien nobis ita id texere, ut constat nos in sequi, quae divinis Scripturis \identur obniti. Ait
eorum codice reperisse. Dicunt enim praefatum san- enim Dominus in Evangelio, Estote misericordes sic-
ctum Simeonem cujus vita nobis et praedicatioma- ut et Paler vester misericois.est (Luc. vi); et iterum :
net ignota, pro quibusdam Samaritanis, imaginibus Beali misericordzs, quoniam ipsi misericordiam con-
injuriam inferenlibus, Justiniano imperatori taliler sequeniur (Matth. v); 'et doclor gentium ait: Eslote
scripsisse: «Pro quibus commemorantes referimus aulem invicembenigni, miscricordes, donantes' vobis-
divinis vestris auribus. * Et iterum : i Non habeo melipsis, sicut et Deus in Christo donavit vobis
quod dieit talia prsesumenles ne una in eis facla hu- (Ephes. vi); ejt Psalmographus dicit : Dominum
manitale quatenus precamur victoriosamvestram for- misericordiam diligere (Psal. xxxn);et : miseti-
titudinem, ne faciat misericordiam in eis qui hoc cordia Doinini jlenam esse omnem terram (PsaL
prsesumpserunt, neque parcere illis, neque quodlibet cxvui); el idem Dominus per prophetam dicit:
rogum aut responsum suscipere pro illis; J et post D Quia misericordiam volo et non sacrificium (Ose.
pauca : c Sed conjuro vos, Domine, per Emmanuel vi). Nam dum misericordia tam authenticis ha-
Deum excelsum non morari neque ad modicum fieri benda censealur prseceptis, et eam se in aeter-
ducentemvindictam; * etiterum: t Quoselsuscipiet, num cantaturum propheta tesletur, Misericotdius
propinquitales eorumtenebra in condemnalioriem,qui tuas, inquiens, Domine, in mternum canlubo, et ita a
exspectat eos consumere inexstinguibilem et tenebro- Dominodicatur diligi, quisquis ea uti prohibet, eam-
sum ignem, et anathematizet eos in inferiora abyssi que habere contemnit, et Deum convincitur non dUi-
ipse sanctus el omnipotens spirilus Jesu Christi Do- gere, et ejuspraestantissimis nymitis penilus contra-
mini nostriqui ex Patre proeedit, ad perdendum illos ire. Unde et ipsa Yerilas legisperito dicenti, ipsum
in infinita perditione. J El post pauca :«In ipso qui esse proximum uui fecit misericordiam, respondit:
conregnat pielali vestrae. J In quibus stoUdisshnis Vade, ettufucsimihter(Luc.x). Quo documentomon-
verbis et non solum eloquii venustatem, verum eliam slratur, non solurn a nobis homines qui unius no-
communem loquendi sensum fugientibus et barbaris- biscum naturae ]sunt dUigendos, sed etiam angelos
mis ac solcecismisconcretum nescio quid resonan- qui quanivis alterius sint naturae, in eo tamen quod
tibus, hsecprorsus reprehenduntur, quod Justiniani Tiiisericordiamerganosexercent, etproximi esse cre-
im LIBRI CAROLINL- GAPIT. DE IMAG. - LIB. IV. HOi
duntur, et diligi prorsus ab eo qui Deum et pro\i- A^ malum pro malo reddendumesse his verbis admonet;
mum diligere sanxit, omnino jubentur, in eo eliam ait enim in epislola ad Romanos: Nolite prudemesfie--
quod lam facffisadreddendummalumpro malo fuerit, ri upudvosmetipsos,nulti malum pro mato reddenles,
divinisprorsus monilis contradixit. Nec iUeenim ad providentesbona non solumcoram Deo, sed eliam co-
exercendam vindictam tam severus esse, nec impe- ram omnibushominibus,sifieri potest; -quod ex vobis
ratorem ad hanc exercendamimpellere debuit, quip- est, cum omnibus hominibus pacem habele, non vos-
pe cujus ministerium non fuerit vindietam exercere, metipsosdefendentes,seddate locumirm; scrjplum est
aut exercendanijubere, sed opera misericordiseama- enim : Mihi vindictam; ego relribuam, dicit DotninUs
re, et amanda caeleris praedicare. Ait enim Dominus (Rom. xn). Si ergo nosmetipsos egregii"praedicaloris
in Exodo: Si occurreris boviinimici tui aut'asino_er- documenlo defendere minime debemus, quis, furor-
tanti, reduc ad eum (Exod. xxm). Cui praeceptonul- est, quseve demenliaut rerum insensatarum .secun-*
lalenus paruit cum errantes praefatos Samaritanos, duanexhortationem earumdem litterarum quseJusti-
si tamen errasse creduntur, ab errore minime reyo- niano missse sunt, injurias defendere studeamus, et
cavit, sed ut ineodem errore perirent, imperatoris pietatis opera quse nec pro nostris quidem calumniis
mentem postulandoconcitavit; et quos vidit sub one^ amittere debemus, pro picturarum contumeliis, quas .
re peccatoram cecidisse, non solum non ergxil, sed "* illsemininie sentiunt, amittamus ? Non igitur In hac_
sub eodem onere atrociter perire permisit, dicente parte scriptor ejusdem epislolae sancti \iri Stephani
Domino: Si videris asinutn odienlisjacere sub ohere, protomartyris exemplasecutus est cum videlicet ille,
non pertransibis, sed sublevabis cum eo (Ibid.); In dttm lapidum grandine undique sibi misso atrociter_
Proverb. quoquescribiiur : Siesurierit inimkus tuus, qualeretur, flexis poplitibuspro persecutoribus ora^
ciba illum; si silit, polum da illi: hoc enim faciendo, vit, iste vero imaginum injurias qusejib illis minime
carbonesigniscongeressuper cuput ejus, Deus autem senliunlur non ferens, ejusdeminjuriaeperpetralores,
retribuet tibi (Prov. xxv), quia videlicet quos peccan- pei'niciter et absque misericordia magua sub attesta- '
dajaimicos sciebat, ei spiritaliuni ciborum eduliiset lione interimendos esse rogayit, eorumque aninias
salutaris poculi egenos, si divinorum verborum esca anathemalis vinculonexasadperpeluasuppliciade-
sive potu saturaret, carbones ignis <jui ei peccato- stinare curavit. Neglexit interea earumdem littera-
rum rubiginem consumerenl, et eos -addilectioriem rum scriplor patienter sive mansuete in hac parte
Dei et proximi accenderent, super capjta, mentes agere, sprevitque ejus praedicationemadimplere, qtti
sciUcet eorum, "congereret. Yindictam ergo quaere- adThessalonicenses scribit: Palienles estote ad om-
re et misericordiam spernere iramque servare, quse , nes, videtene quis inalum pro malo alicui reddat, sed
onmia superiusposiiseUtlersepraefatumimperatorem ^* semperguod bonum-estinvkem seclamini, et in omnes
hortatoefulsse perhibentur, his Ecclesiastici libri do- (I Thess. v), iUiusquemomtisxjonlempsitparere, qut
cumenlis cbhibentur;Qui se, inquit, non vindicat, a ait: Melioyestmdnsueluscum humiiitulequumqui di-
Deo irivenietvindictam, et peccatu illius setvubit; re- vidit prmdum cum contumeliosis(Prov. xvi); et dum
linque proximonocentite, et tunc petenli tibi sotventur debuit in eripiendis miseris iram regis refrenare, di-
peccata. Eomo homini servat iram, et a Deo qumiit: cente Salomone: Erue eostqui ducuntur ad moriem,
triedelum; in Jwminem sibi similem non hubet mise- et redime qui intefficiuntufj ne parcas; si autem dixe-
ricordiam, el de pecculis suis deprecatur: ipse relinet ris : Non novi hunc, scito quia Dominus corda homi-
uam, etpropiliationem petit d Deo, quis deprecabiiur num novit, et qui finxit spirilum omnibusille scit om-
pyo deiictis ejus (Eccli. xxvrii)? IterriIsaisevaiis orania, qui reddet unkuique secundum opera sua (Prov.
calo pro malis mala reddere hoc modo prohibetur : xxiv), versa vlce ad interfeclionem et crudeiilatem
Audite, inquit, verba Domini, qui timetis nomen ejus,, exerceudam imperaforis animum suis litteris excita-
dicite : Fralres nostrieslis qui vos oderunt et ubomi- vit Quia ergo lu qui injuriam patiuntur, liberandi
nuntibusvos, ut nornenDomini magnificeiur, el appa- sunt, liber Ecclesiaslicus demqnstrat. Ait enim: Li-
real Ipsis in jucundilate eoruni, el illi confundentur.. _. bera euth qui injuriam pulitur de manu, protervi et
Dominus quoque in Evangelio inimicos sive praveJ • mgreferas in anima tua; in judkando estopupillis mi-
a.gentes,non Iram suscitandam, nec vindictam -exer- sericorsut paler, ei pro viro matri iilorum: el eris vel-
cendam, nec maledicta cpngerenda praecepil, sed1 ut filius Altissimi obediens, et miserebiturtibi mdgis
dileclionem erga eos exhibendam his sacratissimisi quam maler (Eccli. iv). Per Isaiam quoque prophe-,
verbis instituit: Diligite inimicosveslros, et orale pro) fam ila de hac re dicitur : Inquirile judicium, -eripile
eis gui vos persequuntur; benedicilemaledicenlesvos,, injurium accipientem,efjudkate pupillo, et juslificate
benefaciteeis qui vos oderunt, ut sitis filii Patris ve- viduam, et venile disputemus, dicit Dominus : et si
slri qui in cmlis-est, qui solenfsuum oriti facit superr fuerint peccutuvestra ut phmnicium,ut nivemdeglba-
bonos et malos,et-ptuit superjustos et injustos{Mutth. bo; si uutein ut coccinum, «t lanam albam efficiam:
v). Nam si ifli voceveridiea diligendi^potius quam1 eripiie direptum de manu injuriantis eum (Isa._i).
maledicendi et exsecrandi sunt qui nos oderunt e"t t Undesi quisVult fieri velut filiusaltissinii Dei, iitique,
persequuntur, qui utique imago Dei sumus, multonii- - _operibusnonis instando, et cupit sul a^Deomisereri,
nus illi maledicendiseu plectendi sunt, qurpicfuris in- et peccatorum sordibus ablui, "his potius debet salu-
jurias injecisseferuntur. Yas qtioque eleciionis nttllii berrimis monitis uli ,quam lUius epistolae perversi-
PATRTJL.XCVIII. 38
.4193 73. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. H9G
tatem crudelissimam sequi. Porro quod nd irascen- A insisteret, illos mstgis quos errasse \idebat ao pceni-
dum imperatoris animum impulit, et in hoc quoque tentiam debuit provocaie, quam principis animum
crudeliler egit, et sacris litteris penilus in hac parte ad effundendum sanguinem incitare, quoniam poe-
sicut et in cajleris contraiit. Dicitur enim per quem- nilentiaevirtus non est cseteris virtutibus postpbnen-
dam sapientem : Anima benedicluomnis simplex :'vir da, seduptimis qmbusque aequiparanda, quippe quse
uutem animosus veliracundus non honesteagit; ita el quasi quoddam medicamentum fracta consolidel,
per eumdem : Noii esse amicus viro animoso : cum languida sanet, perdita reslituat, et plerumque posl
amico autem iracundo noli commorari, ne forle discas lapsum peccatore^ ad piisiinum slatum reducal.
vias ejus, et sumas laqtterimanimmlum (Prov. xxn): Hanc eninf Psahnbgraphus commendal cum dicit:
quse vise cum a sapiente disci prohibeantur, jnulto Delictum tneum cognilum tibi feci et injuslilias meas
magis docere et sub attestatione horlari probibentur. non operui; dixi: Pronuntiabo adversum me injusli-
Liber quoque Ecelesiasticus taliter de hac re into- tias meus Domino, el tu remisisti hnpietutein cordis
nat: Ilomo iracundus incendit fitem, et vir peccator mei (Psal. xxxn). Hanc Isaias habendam proecepit
tutbabit amicos, %t in medittm pacem habentium im- dicens : Memores estote horum et ingemiscile, pmni-
miltet delaturam (Eccli. xxvm). Nam et Ecclesia- tentiamkabete qui erratis, convertiminiexeorde Hsec
stes hsec praecepta dat: Noli festinare tn spiritu tuo Jeremiae vatis oraculis censetur dicenlis : Conveiii-
irasci, guiu iru in sinu slultorum requiescit (Eccte. mini, filim reverteliles,et sanabo contritionesvestras
vn). Doctor ilaque gentium ila ad Ephesios scribit: (Jerem. m); in alio quoque loco idem dicit: Averta-
Irascimini et nolite peccare, sol non occidat super tur jam nunc unusquisque a viu sua mala, etmetiora
iracundiam vestrum (Ephes. iv); item idem : Omnis facile studia vestra. Joel quoque voce Domini intonat
amariludo, inquit, et iraet indignatio et clamor el blas- dicens : Converthnini ad me ex loio corde vesiro el
phemia'anferalur a vobis cuni omni malilia (Ibid.); ex tota anima vcsira in jejnnio et fletu el planclu, el
idem quoque : Nunc autem, inquit, deponile omnem disrumpitecorda vestractnon veslimenta vestra, et con-
iram, indignalionem, malitiam, blasphemiam, multi- vertimini ad DominumDeum veslrum, quia miserkors
loquium (Coloss. in) : quaequidem peneomnia, si et patiens est , magnanimis et multuin miseiicots el
liquidius Indagentur, in praefataeepistolae lextu repe- patiensinbenignilalibus (Joel. n). Liber etiam Ec.
rienlur. clesiasiicus dicit: (Szpmnilenliam non egeiimus,in-
Dicat ergo justissimus vir el Deo charus Jacobus cidemus in manus Domini secundum magnilndinem
.apostolus,utrum juxta istius epistolse exhortationem ejus, et miserkordia ejus cum ipso est (Eccli. u).
velox quis ad irascendum esse debeat; inlonet - In Aclibus nempe apostolorum scribitur: Pmnilen-
utrum huic epistolse consentiendum sit, quse impe- tiam agite el converlimini, ul deleanlur peccala veslra
ratorem citatum ad iraeundiam fore sanxit. Ait (Acl. n). Paslor quoque Ecclesise in epistola secunda
enim : Scitis, fraires mei dilecli, sit autein omnis dicit: Non tardat Dominussui promissi sicut quidmn
homo velox ad audiendum et tardus ad loquendum, exislhnani, sed exspeclatquoque vos, nolens aliquem
tardus quoque ad iram : irujinim viri justitiam Dei perdere, sed omnes exspectat in pmnilenlim locttin
nonoperatur (Jacobin). Dicat eliam ipsa Yeritas reverii (II Pet. m). Quanto igitur hoec prseeminet
quid de hac re ejus membra sequi debeant; dic, in- virlus ad salvandub, quam ille eiranlibus praedicare
qtiam, saricte Matlhsee, quid de paradisi fonte per- rieglexit, lanib proculdubio cseteris nequitiis prae-
peluo hauriens tui fluminis vitalibus rivulis profu- eniinel haecsoevitiaad nocendum, quia ille et mise-
disti. Ail enim fons perennis, fons vitse, fons iumi- ricordia riti principem prohibuit, eleum ad irascen-
nis : Omnis qui irascilur fratri suo, erit teus judicio dum et ad vindictam exercendam gravibus obtesta-
(Mditk. v). Cum vero lot divinse legis exemplis tan- tionibus impulit. Si ergo juxta Dominicam senten-
tisque divinorum eloquiorum oraculis ira, quseinter tiani grave scelus esl unum de pusiUis scandaUzare,
principalia vitia cnumeratur, dicitur exsecranda, quam grave pulas sit non pusillum quemdam, sed
in promptu esl intelligere quod hse litterse ad res in n' regem, qui caput utique plebium est, ad scandaUzan-
qusestionem venientes roborandas nonsunt idonese, oumpromovere? Nam el in eo quod praefataeepislolae
per quas imperatori sub magna aitestatione, ac sup- scriptor inter cseterassaevitias,quas erga eos quos erra-
pUct adjuralione commiltitur habenda M opere reconspexitexercuit, maledictis usus est, non medio-
perpetranda. Debueral Sane auclor ejusdem epistolae criter errasse-etsacris eloquiis conlraisse deprehendi-
quos videbat periclitari ad poenitentiam exhortari, tur, dicente vase electionis : Benedicileet nolitemale-
qui si forte poenitentiam contempsissent, poteral dicere (Rom.xii); itemalibi: Nequemaledici regnum
imperatorem suppUcibus precibus convenire, ut eos Dei possidebunl: Petra_eliam Eeclesiae, maledictis
ad conyertendum cogeret : forsitan id sui profectus uli his verbis prohibel. Ait enim in epistola prima:
bonum sequerentur cbacti, quod contempserant Quapropter omnesconsentanei estote, unatnines, com-
spontanei, quoniam Deus omnipotens neminem palientes,fraternitutis amalores, misericordes,humites,
vuli, perire, Paulo attestante, qui ail: Eoc enhn non reddentes malum pro malo, vel maledictum
bonumet acceptum coram salvatore nostro Deo, qui pro malediclo, sed e conttario .benedkentes, quia
mnneshomines vult salvos fieri et in agnitionem veri- in hoc vocati eslis ut benedktionem hmredilate pus-
tatis venire (I Tim. n) Si enim lucrandis animabus sidcalis (I Pelr. m).
"
H95 LIBRI CAROLINI.— CAPLT.-DE IMAG. — LIB. IV» 1198
Sedne quis nos putet aliquemjudieare, autcui-, A prophetas sive hagiographa recipiant, illi et re-
damcujusmeritisuniusigiiari, detrahere, eognoscat " ""sufreclipnemspernunt, et- exceptis" quinque legis
nos non vitam alicujusjusti, non merilum discutere, libris omiies Scripturas et Yeteris et Novi *Testa-
sed verba ôlummodoventilabro divinorum eloquio-._ menli poslponunt. Sunt autem rehquiae genlium
rum studiose ventUare, quoe incompetenter ad erro- quas Sennacherib rex Assyriorum decem tribu-
rem nutriendum ad medium sunt deducta, cum jsinf buslsrael in Medostranslatis, ad custodiendam
errqrum nervis usquequaque concfeta. Nec enim alia tefrarii"Isfael misit. Qui dum leonibus ,cseterisque
ejusdem Simeonis verba discutimus, quseul superius pessimis feris' vel qtiibusdam rebus incommodis
diximus, nusquam nos legisse meminimus, sedea in terra (Israel vastarentur, et legaiionem regi
solummodo quse eorum-apicUms narrantibus sensu faeerent, se _hi eadem" regione perdurare minime
percipimus ; et cum-nesciamusûtrum ejusdem S(i- valere nisi -legitima Dei terrse custodirent, quidani,
- meonis, ut iUifatentur, aut alterius cnjusdam verba" de Ievilis ad eos missi fuisse perbibentur, a
qui-
sint in ejus nomine praenotata, novimus ianicn ea bris legis cserenionias docerenlur. Quujus ex pa)te
omni ambiguitate posfposita a sanctarum Scriptu- suscepYis,et in pluribus iisereseos parlibus usur-
rarum -sensibusaliena, et merito ab omni ecclesiaslico, patis, adeb"eofurii narbaragenlililas cordis tumore
- \ •B-inflatsl est, ttt poslpbsitis Judajis, qui utique-de
dogmate ahdicanda. '
CAPUT YI / "Jacbb germlne processisse crednntur, se soluni-
Deeo quod omnibushmretkis Samaritanos Aetenpres, mbdqfilios Jacob esse glorientur, atque ita Judseo-
,et Samaritanis deteriores eos dicunt qui imagihes rum comniuniojieih' sicut et cseterarum gentium
destruunt, cum parentes eorum secundum illorum' spernere ,faslu impellenle Cbgantur. De quorum
opinionemomnibushmreikis detefiares fuefiht,~qui
taique imaginesdeslruxere'. , ; • , ,C ,; stirpe _efat Samaritis femina, quse ad puteum
" Non sufficiebat illis
pfodecessores sive parentes Dominicis"_colIpquiiscommunicans, inani jactantia
eorum formldolosisanathemaitibus abdicare ac di- patrem suum Jacob qui sibi puteum dedisset, et,
versis conyiciis laeerare, nisi eos omnibus hsere- redemptorem niundi eo, majorem non esse cum
licis "dixissent deteriores - fuisse , qur quanto "eos magria' cefyicbsitate asserebat; majoresque suos
atrocioribus injuriis exsecrari contendunt t tanto non _Hierosolymis, sed in montg adorasse dicebat.
amplius divinis monitis contradicunt.' Dicunt ,-enim Quanfcervicositalenfsiniul cum hydria et incredu-
Saritarilanos omnibus laereticis-deteriores, - eisqtte litale deposuil, et salutarUms monitis acquievil.
In crimine praeferunl eos qui imagines destruunt: Quse_quid lypicis innuefit" mysteriis si breviter
Constat enim majdres eorum imagiues destruxisse, exsequamuc, non es"t incohsequens^ L
Uessit ergo
et secundum eorum opinibnem qui imagines dg- , typitm totius ,"humani generis, quod" senescente
sfruunt Samaritanis 4eteriores-sun_t,-et -Samariianjy jam riiundo ad Donnnum venif, "qui sextaniique
ut iUi aiunt, omnibus lisereticis deteriores, sunt:- , setsite nsundl adpuleum sedit, qui mundi hujus
omnibus .igitur, ut illi falenlur, hserelicisMnajores terrenum laborem et eiTorem tenebrosa profuridi-
eorum deteribres fuere, quos constat ijnagines tate significat; sedit; inquam, humilitalem carnis
destruxisse. Nam dum sint, ut ipsi asseverant,-ab pro' nobis. susceplae fatigatus, infirmitalem ejus-
omnium bserelicorum deterioribus aut per _camis dem.-carnis 'signifieans, -quamvis âlio intellectu
materiam propagali, aut in Scripturarum dogmati- sessio ejus"magislerii et doctrnise dignitatem demon-
bus educati, aut ;per manus imposilionenj ad per- slrel. Sitivil non taulum aquam, sed fidem gen-
agenda Christiansereligionis mysteria -consecrati, tium haurire cupiens. Unde et discipulis mandu-
•miranduni esl qui se cajteriscatholicis Invconsliiu- care liortantibus" cibum se"dixit habere qifem illi
tionibus exhibendis , et Ecclesiae traditionibus sla- ricscirent. Sitiebat ergo fidem genlilium ut faceret
tuendis eminentiores exisliment, tantamque se auc- iri ea voluntalem Patris, et perficeret opus ejus.
toritatis praerogativam habere jactent, _cum hanc Promisit ergo se illi daturum aquam vivam, Spi-
'eos habere nec propriorum actuum sive documeato- n fitum videlicet quem aecepturi eranl credentes in
Tum exercitia, nec majorum suorum exemplapro- eum. Dixit ergo eam quinque \Iros habuisse, id
Jjent. Nam si isti ob iriiaginumadoratlonem omnibus est; vjuinque carnalibus sensibus usam fuisse,
riatholicispraeferendi sunt,'jam non in Ecclesia vir- et sensum quem "tandem 'haberet quo Christo cre-
Xutumsectatores, sed imaginum adoratores eminen- ditura erat, cum quo legitimum posset habere
iiorem locum tenebunt; et si imaginum adoratores connubium, jam non suum esse : nam et post quin-
ihtra sanctam Ecclesiam eminentiorem* locum tene- que camales responsiones sexta responsione nomi-
bunt, jamnonvlrtulibus, sed erroribus estutendum: nat Ghrislnm. Prima namque ejus responsio est : Tu
est autem virtutibus, non erroribus utendum ;"non cttm sis Judmus, quomodoa me biberepelis? Secun-
igitur istiobimaginumadorationem omnibus catho- da : Domine, neque hauritorium habes et puteus
licis praeferendi sunt. Samaritani namque, quos altus esl; tertia : Domine, du milii hunc aquam ut
iUi dicuiit omnibus haereticis deteriofes, non sunt heque sitium, neque veniam-huc hautire; quarta-t
haeretici Christianorum , sed Judaeoi-um, nec se Noh habeo virum1; quinia: Video quia
propheta
novum Testamentum, sed Yeliis tenere fatentur ; es : patres nostri in monte hoc adoraverunt(Joan.ix),
qui cum Judaei resurrectionem corporura credant. nam ista responsio caraalis est. Carnallbus enim
1199" B. CAROLl MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. ; 1200
datus fuerat locus terrenus nbi orarent, non ut; A tabulis digito Domini scriplum sil, et ab Apostolo
locum aut rem aliquam in eo positam adorareni,, primum mandatum nominetur. Ait enim : Eonora pa-
sed m codem loco adorarent Domlnum, splritales; tremet matrem, quodest mundatum primum in pro-
autem in spiritu et veritate, non in iinaginibus,, missione (Ephes. vi), in ea yidelicet promissione
non in picturis, non in rebus sensu carentibus; qua statim subjecit : ut sis longmvussuper terram
oraluros Dominus dixit. Quod posteaquam loculus; ei bene tibijil. Animadvertendumsane est quantar"
est, sexta mulieris responsio Christum fatetur om- sint damnationis, qufparenles conviciis lacerant,
nium istorum csse doctorem. Dicit enim : Scioi aut anathemalibus exsecrautur, cum tanli sint
I
quoniam Messias vcnit qui dicitur Christus; cum meriti, tantamque repromissionem habeant, qui eos
veneril, ipse annuntiabil nobisomnia. Sed adhuc er- juxta Dominicaevocis imperium honorant. Quo-
rat, quia cum quem venturum sperat, venisse niam quanlo eos qui huic praeceplo parentoptima
iion vidpt, qui «rror misericordia Domini dicentis, demulcet promissio, tanto illos qui eidem Domi-
Ego sum qui tecum loquor, tanquam adulter e\- nico imperio reluctantur, formidolosa deterrere
pellitur. Quo audiio nihil respondit, sedr relicla debet damnatio. | In Levitico quoque «cribilur:
hydria, cupiditaie videlicet atque amore saeculi Unnsquisquepalrem suum et matrem suam timeal
hujus quo sibi homines de ienebrosa profunditate B (Levit. xix); in Ecclesiastico quoque de honoran-
et lerrena conversationehauriunt voluptatem, qua dis parentibus scribitur : Qui honorut patrem suum
percepla denuo in ejus appetitum inardescunt, longiori vita mvet; et qui obaudil palrem, refri-
sicut dictum est : De aqua illa qui biberit siiiet gerat malrem, et 'quusi Domintis serviet his qui se
iterum : lil in civitatcm, quia videlicet mundo prae- generuvcnmt, in ppere el sermoneet omnipatkntia,
dicavit quod «'edidit, corde credens ad justitiam, et benedictio ejus in novissimomunet (Eccli. IIJ).
ore"confitens ad salutem. Quia ergo paulo lon- Item in Ecelesiasiico : Fili, suslinesenectampatris
gius a re proposita digressi sumus, ad propo- lui, et non conlristeseutn in vila ipsius : et si de-
situm denuo revertamur. Samaritani namque,cum ficit sensu, da leniam, et ne spernas eumin tua
sint gentiles, et ficte Judaismum tenere videan- virtute. Non est \tibi gtoria, sed confusio. Doclor
tur, non ampUus caJteris incredulis contra Eccle- etiam genlium dicit : Fiiii, obedite parentibus per
siam saevire noscuntur, quos quidem isli dum omnia, hoc_enhn placel Domino (Ephes. vi). Si
haereticos Christianorum putent, omnibusquehaere- enim honorem impendere, sive obedire parenlibus
licls nequiores existiment, quadam eis clemenlia Deo placet, eonvicia eis et exsecrationes ingerere
favenl, cum majores sttos in nequitia illis praeferen-^ modis omnibus displicet; et si id non displicet,
dos esse perdocent: non enim est omnium deter- neque. illud placet. Grave ergo et formidolosum
rimus, "cui in culpa alius quilibet inveniturprse- est parentes non honorare; gravissimum vero et
ferendus. formidolosissimumeos abominari, aut anathema-
CAPUTYIL tizare, djcenle Domino- Qui maledixerit patri suo,
aut malri sitm, \norte moriatur (Exod. xxi) : et
De eo quod quanto plura exempla hmretkorum et iterum, Matedktus hoino, qui non honorificat pa-
hnaginesspernentium vel despicientium trahunt, trem suum, aut matrem suam, -et dicel omnis
tanto parentes suos majoribus conviciisel injuriis po-
inhonorant, quos procut dubio eorumseqttacesin pulus, Fiat, fiat (DeuU xxvn). In Proverbiis quo-
hac parie fuisse profitentur. que scribitur : Qui maledkit patri suo el malri,
Yetustissimus non ' solum philosophorum, sed exstinguetur lucema ejus in mediis lenebris (Prov.
Ilem ibi : Qui repellit patrem suum el ma-
etiam oratorum mos est, cum aliquid approbare xx).
trem suam, et mslimutse non peccare, hic parti-
velint, aut in ipso negotio de quo agitur, aul ex est viro impio (Prov. xxvm). Unde sciendum
rebus ahis, aut cerle extrinsecus probandaj rei ceps
assumere. Quos isti dum in cae- est, non eos esse mediocris insaniae, qui pro re-
argumentationem bus sensu carentibus in majores^ suos maledicta
teris imperitia interveniente sequi contemnunl, in "
hac nimirum parte sequi omnino contendunt, cum nonpertimescunt congerere, et dum imaginibus vo-
lunt favere, nec parentes pertimescunt. inhonorare,
prodecessores sive parentes suos ob imaginum
aut ex aut aliunde aut nec divinis oracrilis contraire. Nos quidem hajc
abolitionem, ipso negotio, non illorum majoribus favemus, quos
extrinsecus argumerita sumeutes damnare statuttnl, dicentes,
in hoc quoque!negotio absurde egisse comperi-
et conviciis lacerare, anathematibus exsecrare, sed quanta sit istorum prajsumplio, in ta-
insanissimis verbis inhonorare non meluunt, quan- mus, libus ausis divinae legis testimoniis demonstra-
loque plura quofumdam hsereticorum exempla in
mus.
testimonium trahunl, quorum eos; sequaces fuisse
CAPUTVffl.
profitentur, tanto et eos gravioribus exsecralionibus De eo
abdicant, et se dhinis monitis quse parentibus ho- quod secundumDemetrii diaconi dictum, in-
caule et inordinale, parentes eorum egerunt,
norem impendendum sanciunt, conlraire demon- duos libros inargentatos, eo quod quiddam de
stranl. Eonora, inquit Dominus, patrem tuum et imagimbusin hiscontinebatur comburenteset alte-
matremtuum, ut benesil tibi (Exod. xx). Quod qui- rius libri duo\ folia prmciderunt.
dem prseceptum lanta auctoritate viget, ut et in Cum in neutrp parte moderamen' habentes, ne-
*«nt r.mRI CAROLINI. — CAPIT.DEIMAG. — LIB. IV. 1202
quefstirafionis coerceantur, neque iUorum prodeces-- A illicita sublimatus; lllis auferentibus quod habebat et
spres coercili fuisse credanturiiabenis, sed utrique> habere debuerat, incompetenter amisit, islis exhi-
eonvineantur perabrupta etinviaferri effrenes rerum-- benlibus quas nec habebat nec haberedebuerat, in-
queprohibitarumetprofectucarentiumsequaces, dumi consequenteracquisivit; qui necpronllis instanti-
\idelicet,sicutcrebrojamdictumest,istiimaginessup- : bus cuipis folia perdidit, nec pro quibusdam insi-
pliciter censeant adorare, illi impatienter eensuerintt gnibus meritis adoratLonem invenit, ct quanto me-
Trangere, utDemetrius eorum diaconus ait_: Incuute> ruit recte habita amittere, lanto nimirum meruit
el inordinate inter cmtera egerunt, duos libros inar- inhibifa acquirere. Nunquidnam onines libriin tpiibus
gentaios eo quod qumdam iri£is imaginum mentioi auro argenlove vel etiam quibuslibet coloribus hislo-
haberetur comburentes, et alterius libri duo foliaprm- rise inter scripturas pictoria arle inserlae sunt,.quia
" ciaentes, quasi non aliter imaginum possit mentioi imagines habent, aut ab illis sunt comburendi sive ,
iieri, nisi protinus censeantur adorari. Nam dumi praecidendi, auf ab istis colendi sive adorandi? Nun-
nuUus recipiendorum codicum vel tenuiter imagines: quidnam sericaj sive quarumlibet maleriarum vestes,
adorare percenseat, in phiribus tamen iliarum men- sive pallia humanisusibus apta aul dhinis cultibus
tib quodammodo fit. Qui si omnes in quibus illaruin mancipata, figuris quibusdam decorata variisque
aientio sit, comburendi sunl, multa prorsus scriplu-. B coloribus fucala, -eo quod imagines -liabent, aut ab
,rarum inslrumenta peribunt. Primum namque una-. illis sunl «oncremanda, aut abislis adoranda? Nun-
qtfsequeresprobanda eSl, et postea judicanda. Quod[ quidnam metalla sive ligna quibuslibet ulilitatibus
cum plufibus sive divinarum sive mundanarum le- formata, eo quod sculptorio vel etiam eselatorio
gum" exemplis possit approbari, ipsorum quoque> opere quibusdam imaginibus decorantur, ideo aut
fbetoruut documentis potest astrui, qui primum ge- ab illis comburenda aul frangenda, aut ab istis sunt
nus posuerunt deliberativum, secundum demonstra--.- adoranda? Infelix mens quaj semper aut in exse-
tivttm, tertium judiciale, ul videlicet quidquid deli- crandis, autê contraiio in adorandis imaginibus
beratio aut abnuendum, aut sequendum repererit,t aestuat. Infelix sensus, qui semper in abdicandis re-
demonslratio id aut lattdabile, aut reprehensibile. bus quaa sine offensibne haberi queunl, et sine of-
demonstref, judiciale, aut pcenis, aut praemns sen- fensione adorari nequeunt, unbelat. Infelix con-
tentiam det: ne si non judiciaie haec duo seqrientiai suetudo tjuse mediocritatis i'eeto tramite aspernato»
genera praecedant, versis in contrarium causis deli- fixam tenere regulam nesciens, huc illucque semper
heralionis examine prseposito, demonstrationis or- nutabunda deflectitur, modo inordinate, abdicans
dine neglecto, aliter res quaelibet quam justum est quod nequaquam est abdicandum, modo infauste
fudicetur. In omnibus igiturrebus moderatio •sive, C *- adorans quod nonêst penitus
adorahdum; modo
medioeritas habenda est, et memoria retinendum est; ultra quam ordo e\igit rem minime dejiciendam
illud philosophicum, Ne guid nimis : quaj -moderatio( dejieit, modo ultra quam ordo- exposcit rem non
probationis semper societate mulcenda esi. Non enim[ nhnium extoUendam extollit, et rebus necessariis
ait Apostolus : Omnia absque modemiione et Kubsque , omissis, rebus non necessariis instans, aut ob ima-
probatione comburite;-'&, Omnia, inquit, probule, et; ginum abolitionem aut ob earum adorationem, quod
guod bonum est relinete (I Thes. v). utrumque non convenit, synodos aggregat, quasi
CAPUT IX. Chris,tianae religioni aut in liabendo, aut in non
adorando quoddam possinl afferre prsejudicium, cum
De eo guod in eodem iibro in tabulis argenteh Leon-
tius a Secreta imagines cernens aculissimum el in- videlicet 1'maginesnihil si non habentur derogant,
geniosissimum sui errotis emolumentum invenisse, nihil-si habentur prorogant, cum tamen abdicatae
'
gioriatus est. quamdam iricautam levitatem afferant, adoratse vefo
In eo denique libro, in quo duo folia ob quamdam! ctilpam inurant. - -
imaginum mentionem in eorum priore synodo quse. CAPCT X. .
obabolendas imagines gesta-est, prsecisa fuerant,, _ Quod nulla
f Evangelii leclio trddat Jesum dd'Ab'garum
hahebantur in tabulis argenteis qusedam imagines; -^ imaginem misisse, ut illi dicunt.
slcutinvasculis sive in pluribus rebus haberi so- Evangelium est bonum nuuliumêt revera bouum
Jent, quas in secunda eorum synodo quse pro ad- nunlium, quoniam qui id snscipiuht Filii Dei vocan-
crandis imaginibus aggregata est^mox ut Leontius-at tur. Est enim amnis quadrifluus ab" uno ineffabUi
Secreta conspexit, magnum se sui erroris emolu- Paradisi fonte progressus, et in- quatuoramnes insi-»
menluminvenisse-pulavit,"eosque insignis fuisse de- gniter derivatus, et ad arentja corda irriganda sa-
mentise judicavit, a quibus in eodem libro ubi ima- lubriter emissus. Est via quse ducit ad vilam, esl lux
"
gines erant, ob* imaginum menlionem duo foliat a tenebris vitiorum reducens, et inoffenso calle gres-
abscissa fuisse cognovit; sicque idem liber per in- stis mortalium ad ceelestia dirigens. Est urbis floren- ^f
iervaUa temporum variis eventibus disparibusques tissimas mummenlum, m quo firmiter stare
praestan-
modis et ab illis est proptef imaginum menlionetni tissimum vitse emolumeutum, a
quo recedere peri-
abscidi jndicatus, et ab isiis propter imagines quse> culosissimum detrimentum est. Sunt fluenta.verita
iiabebantur in tabulis adorari jussus; ab illis folio- tis, qpoefallere fallique nesciunt, in
quorum vastis-
Rtm jacfuram injuste perpessus, ab istis adorationei sintis amnibus cum
plura Dominie-oritm gestorun
1203 B. CAROLIMAGNIOPP. PARSrII, SECTIO II. $204
insignia habeanlur, eumdemDominumAbgari cujus- A non omnes sunt ad res dubias affirmandasiu test*-
dam regis epislolam suscepisse, eique reciprocam moriium proferendi, quia nec.omnes auctorum
destinasseminime nabetur; quse duse epistolsecum a «uorum suUt praetitulaiione muniti, aut virorum
sancti Evangelii Iectione sint penjtus exlraneae, et forfium et eloquentissimorum stylo digesti. Vene-
abeato Gelasio Romanos urbis antislite, vel a cse- rabllis itaque Gelasii papae cseterorumque patrum
teris aequecatholicis et orthodoxis viris inter apo- docliinis instituimur, vitas Patrum, Pauli, Antonii,
cryphas scripluras prorsus deputatae, non sunt in HiLuionis, YeLcseterorum qusea heato Hieronymo
testimonium quodammodo producendae,quia ad ea aul editas sunt, aut deGraeco-in latinum translatae
qute in quscstiohem veniunt approbanda vel im- Sermonem, aut illorumdoctorum sunt stjio digestae
probanda sicut et cseterse aprocryphaescripturae mir quorum caeteraopiscula a sancta catholica et apo_
nus-sunt idoneae.Harum ergo textus cum sit ab stolica Ecclesia suscipiuntur, eum omni honore
evangelistisminime in eodicibus evangeliorum laxa--_ suscipere, caeterasjverpquarum auctores ignorantur,
lus, et merito a calhblicls inter apocrypha deputatus, inter apocryphas sbripluras deputare. Cum ergo illj
et ah istis ob adorandarum imaginum errorem ad- imaginum adorationem modo divinorum eloquiorum
struendum in synodo allatus, nec stiis quidem vel conimatibus incompetenter adhibitis, modo ignolo-
tenuiter favel sequacibus, praesertim cum ibidem ne- B rum quorumdam doctorum diclis, modo apocrypho-
quaquam Abgarus Domino imaginem quamdam ad- rumnseniis approbare affectent, animadvertere de-
oraturus postulasse legatur, aut idemomnium Domi- bent rem se impossibilem agendam arripuisse, cunj
nus eidem Abgaro quamdam imaginem adorandarii videlicet nec divinorum eloquibram testhnonia ad
destinasseperhibeatur. Si vero hiqui earam leclione -peregrinos sensus kiolenter nec valeant nec debeant
suum errorem fulcire moliuntur easdem epistolas, usurpari, nec ignotorum praedicalio, quorum spiri-
unam a Domino susceptam, alteram missam affif- -tus necduni probati sunt an ex Deo sint, in testimo-
mare velint, dicentes, non omnia scripla in EVange- nium debeat produci, nec apocrjqihoramfrivolisrebus
lio quae a Dominodicta vel facla sunt, et utaritur ambiguis et necdurii deliberatis firmifas valeat-exbi-
testimonio Joannis dicentis : Multa qttidem et alia rberi :-quoniam si cujuslibetverba falsitatis fuco ne^
signafecitJesusinconspectudiscipulorumsuorumqum quaquam vitiauda sunt, multo minusdivina eloquia,
norisunt scripta in tibro hoc (Joan. xx), adverlant qusesunt eloquia casta,argentum igue examinatum,
hoc de miraculis non de epistolis, de signis non de quodammodo ad ailiasres quam ordo se habet ustir-
constitulionibus, intelligi posse. Quod vero ipsae panda sunl; et cuni in humanis negoliis viles sive
epistoloeab evangelicalectioneremotseet axjatholicis ignotaepersonaead ea quse in quajslionem veniust
jnter apocrypha deputataesint, el in earum leclione approbanda, minime admittantur, multominus intan-
adorandarum imaginum nulla documenta habeanlur, lisrebusquaecojlestis magisierii eruditione indigent,
manifestum est. Kos et imaginum adorationem sper- Ineognitorumdoctoruni aut apocrypharumscriptura-
nimus, et eas inter apocrypha legentes omnia pro- rum testimonia sunt admittenda. Probandaenamque
bamus, et qusebona sunt retinemus. sunt scripturae et sublili examinationeperscrutandae,
CAPUT XI et sanctorum palrum testimoniis roborandae, quaead
res dubias affirmandas intra sanctam Eeclesiam in
Quod illi libri gestorum patrum, quorum auctores testimonium sunt
ignorantnr, non prorsus Idonei sinl ad lcslimonia producendsc, quoniam et servus
danda, et ad hmc qum in contehtionem veniunt nequam in Evangelio, eo quod pecuniam nummula-
affirmanda. riis non ilederit, a Domino arguitur : unde dare no-
Apostolica nos admonet prsedicalio, onmia probis convenit pecuniam nummularns, ne forte cuin
Bare, et ea quse bona sunt "retinere. Quod de do- eodeni servo arguamur, quam tunc nummulariia
clrinarum diversitatibus quam maxime intelligi po- impendimus, cum scripturas quaslibet sanctorum
test. Non enim nos omnium actuum vel etiam rerum patrarri examinidiscernendas imperiiinus^Peeuniam
guslum capere perroisit, ut quasi prajgustantes •j. namque nummularn quadripertito modo examinant,
omnia bona solummodo retincntes, mala quseque utrumaurum probatumsit, utrumpurum,necaliquo
abjiciamus, quod fieri absque quadam illicitorum fuco falsitatis introrsus vitiatum, an regis" potius
perpetratione nequaquam polest, sed probare nos quamtyranni inscriptione signatum sit^ vel etiam
jussit, et spiritali palato degustare onujes doctrinas plenissimi ponderis aequalilatem gerat : quse omnia
et eas quaea viris probalissimis illaise interna salie- in magni palrisfernilias pecflnia, id est, in nostri
late mentes reficiunt solummodo retinere, cseteras redemporis doctrinis a nummulariis, a sanctis videli-
vero omnes cum suis aucloribus abjicere. Unde cum - cet et eloquentissimis viris, superni ignis examine
pene in omnibushujuscemodi scripturis haec regula perquiruntur. Quseritur ergo in uniuscujusque seri-
prorsus sil observanda, in libris quoque qui gesla pturse nummo,utrum aurum probatissimumsit,"unde
quorumdam sanclorum patrum retinenl, penilus est arca Domini valeal exornari, vel etiam iotius san-
custodienda. Quoniamet magna illorumest mullitudo, ctuarii opus resptendeat, ut videlicet in ea splritalis
et varia narratio diversaquepraedicatio,et tanlo ple- inteUigentiajuitor emineat, quodivinales intelliga-
rumque deillorum diclis a fidelibus dubitatur, quanfo tur et totius Ecclesiaepulchritudo coruseet. Quaeri:
nimirum corttni attctores ignorantur. alaue-ideo - tur utram purum isit et nullo falsilalis fucointrorsus
1205 LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE-IMAG. — LIB. IV 1200
vitiatum, ne fqrie alieujus haereseos perversum do- A admodum factum sit, penitus dubitctur. Nam dum
gma aitore eloquentiae tectum, et quasi spirilalibus prorsus an id quod Tfitulii idem presbyter in .yeri-
sensibus immlstum interius lateat obumbralum, ct tate gestum sit ignoretur, etiamsi m veriiate ges-
dum putat se quis divini verbi percipere nummum, ium ftrisse probaretur, sollicitius indagaiidum esset
\ irosi dogtnatispercipiat exitiabile malum: Quaeritur quonam modo gestum fuisse perhiberetur, quoniam
stn regis ineo sit inscriptio, an tyranni, quia scilicet quiderii miracula interdum per reprobos, interdum
hoc a doctissimis viris in hujusmodi scripturis soler- etiam per aerias potestates, plerumque tamen per
tissima indagationeperscrutatuivutrum ad salutem sanctos quosque sive per angelica ministeria fiunt.
animse pertineant et regis nostri, quisalvator vcl sa- Quod si quodam antiqui hostis flexuosissimomachi-
lularis dicitur, salutaria monita habeant, ne forte,- namento aclum est, non solttm ex eo minim.epoterit
postpositis his, antiqui hostis quaedam noxia machi- imaginum adoratio astrui, sed etiam cum auctore
namenla habeant, et dum sequendus sit is, qui ait, suo cunctisque ejus illusiqnibus perpetuo-debet ab-
Data esl mikiomnis potestasin cceloet in terra (Matth. jici; si vero per angelicos apparalus gestum est, ut
XXYIII),qui per humilitatem terrena coelestibus so- pleraque signafieri solenl, nec ex eo quidem rei cu-
ciarit, ille, quod absit, sequalur qui .dum per lyran- jusdam irrationalis adoratio poterit inolescere, quo-
nidem similis Altissimo arroganteresse voluit, divino " niam.credibilius quidem est hoc miracttlum loci san-
juslissimo judicio ad inferiora, dilapsus infeliciter clireverenliapotiusquamalicujusimaginisprsesentia
Tuit. Quaeritur etiam a talibus nummulariis, utrum gestum fuisse, si lamen geslum est. Yenerabilipres
tanti patrisfamilias, numinus plenissimi ponderis enim sunt basilicse imagine, et reverentiora sunt
aequaUtatemgerat, id «st, ulrum doctrina quselibet .. loca cullibus mancipata divinis, quibuslibet picturis,
.propheticis atque apostolicis doctrinis concordet, ne Domino attestante, quimajus dixit-esse altarequam
_fbfte illis quodannnodo dissentiens aut superflua munus quod in eo offertur, majusque esse templura
-quaequeaut minus plena promulget, quoniam et do- auro quod in eo est, quia templo et altari aurum sive
naria auri et argenli quaein opere tabernaculi a po- munera consecrantur, Legimus namque bcatum
pulo offerebanfur; a legislatore ad pondus sanctuarii Gregorium dixisse quod in quadam basilicaingruenle
appensa suscipiebantur. Unde datur inielligi eas insolentissima aquarum alluvione earumdem aqua-
scripturas sive doctrinas, vel etiam opera a vero rum incursus usque ad fenesiras pervenerint, easque
legislatore, mediatore videlicet Dei et hominum, ve- intus Dbnfnii virtute resistente minhnc intrare po-
raciter intra sanctam Ecclesiam -esse suscipieuda, tuisse,_etluminaria quaea custodibus basilicaedudum
qusea pondere sanctuarii, id est ab anliquorum pa- _ fuerant exstincla, ab eisdem custodibus postmoduna
trum norma, nequaquam sunt sensibus veloperibus illuminata reperta fuisse : quod quidem miraculum
disgregata. Haec ergo omnia dum singillatim sive In non imaginis cujuslibet, sed sancti loci reverenlia
Ubris qui inscribuntur Gesta Palrum, sive in omni- faclum fuisse periribetur. Si ergo id miraculum quod
bns-passim -dogmatibus fuerint prudenti examine Ascalonitanaeecelesiaepresbyler erga imaginem ap-
qusesita et summa induslria reperta, confidenter sunt paruisse relulit ob eamdem imaginem apparuisse
eorumdem lubrorum dbgmata vel tesiimonia ad res constaret, non Ideo imagines adorandae forenl, quo-
dubias eonflrniandas in mediumdeducenda; nec po- niam non omnia per quae vel in quibus miracula ap-
terit talis pecunia a quoUbet'improbari, quse per paruere adoranda credunlur; si ergo omnia iif quibus
lales irapezitas tanli examinis iudagatione valuit ap- velpenquse miracula quaedam apparuere adoranda
probari. sunt, pene nihil rcfnanebit quod non adoretur : quip-
CAPUT XII. pe cum tot tautisque modis pene in omnibus crealu-
Deeoquod Dionysius presbyterecclesiwAscalonitanmin ris divina miracula oslensa sint, in quibus huic no-
~-eadem synodo telutisse feitur, quemdammonachum sirae
disputationi immorari otiosum est, quoniam in
coram imagine sanctm Marim sempcr virginis lu-
cernam illuminasse, et post teilium vel quintum superioribus bujus -operis parlibus ex hac re ali-
seu eiain sextutn mensem redeuntem inexsiinclam D quantulum Domino annuente disputalum esl.
reperisse. CAPUT XIIL
Legitur denique in ejusdem syuodi lectione Dio- Quod hmc synodus nullutenus mquiparari possit Ni-
cmnmsynodo, quanquam in eodemsit agitala loco ,
cysius presbyter ecclesiaeAscalonitansein saepe me- sicut Joannes presbyter adulanler dixisse perhibe-
rriorata syriodo retulissequemdatn monachum coram tur, quippe cum ab ea non solumjn cmteris, sed et
imagine beatse Dei genilricis Mariaelucernam con- in symbolodjscrepare noscatur.
cinnasse, etpost quartum vel quintum nec non et sex- Quanquam igitur haec synodus in NicaeaRifliyniae
lum mensem inexstinctam reperisse. Qui relatus urbc sit agitata,.nequaquam secundum illorum osteh-
dum, sicut et caelera quaeibidem relata sunt, non ob tationem, et secundum Joannis presbyteri adulaiio-
aliud ftterit aUalus, nisi ob imagknim slabiliendam nein aequiparari valet sanctaeNicaenaesjrnodo, quo-
adorationem, nec de eo sicut nec de cseteris eadem niam crim in pluribus ab ea discordet, nec in sym-
Iriiaginum adoratio quemdarn poterit obflnere vigo- bolo quidem ei omnino concordat. Habet enim haee
rem, uuippecum et de^jus flde qui id retulerit, et de iri suae fidei professione nova verba quseque et.in-
faelo utrum factum sit, et de iemporc, quaudo fa- usitata quae a sancla 'Nicaena synodo "nequaquanrin
ctumsitjOtdeloco ubl factum sit, et de modo cjueni- .sjmbolo suni annotala, de quibus in tertirhujus
1207 B. CAROLl MAGNI"OPP. PARS H. SECTIO II. H08
operis Jibri exordiis prout valuimus, Domino opitu- A . Trinitas Pater et Eilius el Spiritus sanctus; creatttra
lante, dispulavimus. Habel etiam post confessionem vero partim est inyisibilis, sicut aninia, parlim visi-
sanctse Trinitatis confessionemquoque adorandarum bilis, sicut corpus, invisibili ternarius numerus tri-
imaginumjndilam, quam neque in prophetarum ora- buitur : quare diligere Deum tripliciter jubemur, -ex
culis, neque in evangelioram tonitruis, neque in ioto corde, ex totu anima, et ex tota mente (Deut. vi,
apostolorum dogmatibus, neque in anteriorum san- Levit. xix); corpori qualernarius propter evidenfissi-
ctarum synodorum relatibus vel quorumlibet oriho- mam naturam ejus, id est, calidam etfrigidam, hu-
doxorum palrum doctrinis uspiam reperimus inser- midam et siccam. Universaeergo creaturae septena-
tam. Longe quippe et ultfa quani dici potest, longe rius, cui adjuncta sanctseTrinitalis cognltione dena-
ab illa hsec dislat, prsesertim cum illa Ecclesiam carius iiumerus pericitur, in quo est omnis sapienlise
thollcam ab errore reducat, ista e contrario in erro- diseiplina, quse ad homines erudiendos pertinet,
rem inducat; illa a periculosissimo Arrii nauffagio creatorem creaturamque dignoscere, el illuin colere
eam depellat, ista eam in adorandarum imaginum dominantem, islam subjectam faleri. Ac periiocad-
naufragium coaclam impellat; illa Filium Patri esse junctis huic disciplinaj duobus eminenlissimis prae-
consubslantialem et -coaeternumperdoceat, ista res ceplis, dilectionis Def videlicet et proximi, duodena-
insensatas adorare perce"nseat:-illa secundum divini- B rius numerus perficitur. Nam etsi prsefaloseptenario
tatem cosequaiem Palri Filium affirmet, ista quasli- numero, in quo humanam naturam parlim visibilem,
bet picluras arcoe lestamenti Domini, cruci Domi- partim invisibilem demonstraridiximus,quinquelegis
ttiese, corporis et sanguinis Dominicisacramento, \el libri per quos ad Dei cognitionem et %&dilectionem
cseteris sacratissimls rebus cosequales esse deliret; Dei et proximi venifur^ddantur,duodenarius nihilo-
illa in tribus coajqualibus, coessentialibus, coseternis minus numerus completur : cui si quaiuor evange-
personis unam dhinse majestatis substantiam ad- liorum libri adjungantur, ad sextum dgcimum nume-
orandam saluberrime sentiat, isla imagines secun- riim ordo protenditur, quoniam et idem duodenarius
(lum servitium sanctse Trinilatis adorandas impu- partibus suis multiplicatus ad -sextum decimum nu-
denter dicat; in illa damnentur Arriani dogmalis niertim pervenif, assumpti enim sex quos bis babet,
errores, in isla nihilominus ahdicenlur islorum ma- et duo quos sexies habet, et tres quos quaterliabet,
jores; in illa exsecrentur eorum blasphemioe, qui et quatuor quos ter habet, et unus quem duodecies
Filium coessentialem Patri pertinaciter nec credunt, habet, sexluni decimum numerum efficiunt, ut per
nec fatentur, in ista abominetur eorum purilas tjui has quinque partes in qttibus quinque Ubrorum
sprela picturarum adoratione soli Deo se servituros figura tenelur, et sepleni in quibus creatura visibilis
strenua mente et devoto peclore profitentur; in illa " et invisibilis dempnstratur, et quatuor in quibus
post confessionem sanctae Trinitatis remissio pecca- sancta evangelia aesignantur, ad sextumdecimum
torum, carnis resurrectio et vita fuluri sseculi a numerumperveniatur; ubi et indecem decalogi prae-
pontificibus perdocetur, in ista post confessionem cepta, et in sex totius perfeetionis summa quaj in
ejusdem sanctse et unicse Tiinitatis imaginum ad- novo Testamento per medialorem Dei.et hominum
oratio incompetenter slatuitur; in illa sive in cseteris data est, oslenditur, ut per duodecim apostoloiuim,
synodis pro defunciis fidelibus Deo sacrificiam offerri etper quatuor .evangelioram, eipersedecim nobilis-
uon prohibetur, in ista defunctis prodecessoribus Simorum vatum qui libros habent tonilrua, ad unius
sive parenlibus a filiis vei successoribus anaihemaia solummodoDei culturam et adorationem, spretiscuu-
ingerunlur; et ut csetera taceariius quae recensere ctis vanifatibus mortalium, menles eriganlur.
longum est, in-illa cccxvm fuere pontifices, in ista, Cum ergo sint duodecim patriarcbae, duodecim
ut ipsi asseverant, cccvi. Unde non immerito haecab minores prophetse, duodeeim etiam apostoli, a et
illa duodenario numero sublracto distat, sive quia plures hujuscemodi qui in divinislitteris ab studiosis
idem numerus duos in se perfoclos numeros habet, lecloribus indagari possunt, sunt eliam in eodem nu-
sive quia in ternario quem qualer habel, et in qua- j.mei'0 multa quaejad pbj'sicos perlinent eollocala.
lernario quem ter habet, mysterium sanctae Trinita- Stint namque in zodiaco circulo duodecim signa, quse
lis in qualuor evangeliis et quatuor evangeliorum lilum quasi quidam gemmarum ortlines ambiunl;
fbntem eamdem sanctam Trinitatem csse demon- J>sunt duodecim venti mundum in circuitu ternatim
strat; sive quia idom duodenarius numertts omneni per quatuor coeli partes perflanles; sunt duodecim
disciplinam dignoscentem et discernentem creatu- menses, quibus anntts perficitur; sunt duodecim
ram alque creatorem et ad superna ducentem, quae horse quibus dies completur, et plura hujuscemodi
illi synodo penitus deest, hoc modo demonstrat. Est quaeab eruditis \iris et secundum sseculariumlitle-
auiem.creator Deus, ex quo omnia, per quem omnia, rarum cognilionem indagantur, et spiritaliter secun-
in quo omnia, dicente Apostolo : Quoniam ex ipso, cl dum ecclesiasticam doctrinam intelliguntur. Nam si
ver ipsttm, et in ipso sunt omnia (Rom. xi), et ideo fbrte aliquis hujus nostri operis obtreclator nos mor-
* El plures kujuscemodiqum in divinis litteris, ele. nathn. Venti sunt duodecim, quorum qualuor prin-
Emendator mulat in plura, qua mulatione nibil erat cipales, cseteri laterales. Hi ex quatuor mundi parti-
opus, sipro qttmoollocasset qui. bus manipulaiim ^piranl, tres ab oriente, tres ab
* Sunt duodecim venti mundum in circuilu lermi- occidente, a meritiie tres, et tres a septenfrione.
Uatumver oualuor cmti partes pcrflanles. Lego, ter- Uoc Carolus dicil, Ifcrnafftnperflare.
1209 LIBRI CAROLLNI— CAPIT. DE IMAG. — LIB. IV. 1210
dere nilatur, eo quod de pbysicis, de his videlicel A meritorumque impuritas. Possttnt enim in his eis-
quse in malhematica habentur, exempla posuimus, demque locis et a pravis prava quseque, et a reclis
legat bealum Hieronymum, et nos aut cum eo mor- recta qusequerperagi. Nam in urbe quaefuit metro
deat, aut ejus doctrinam cseterorumque Patrum se- poUs iEgypti quK a Titanibus, id esl, a Gigantibuf.
q[uenteslitterarum non nescios recognoscat. Ail enlm condita fuisse perhibelur, et ab eis Thanis vocata,
idem doctor dum de veste sacerdotali disputaret: multa atque stupenda a lloyse dhini nominis invoea-
x Rationale in medio positum lerram edisserunt, quse tione sunt peracta miracula, et a Magis Pharaonis
ad instar puncti licet omnia in se habeat, tamen a aeriarum potestatum insolentissimis exerciliis multa
cunctis vaUatur elementis; duodecim lapides vel zo- peracla praesligia, in ejusdemque Thaneos suburbiis,
diacum-interprelantur circulum, vel duodeclmmen- et a sanctis viris Moyse videlicet et Aaron memo-
«es, et singulis versieulis singula arssignanttempora, randa sunt gesla prodigia, et a daemonumcultoribus
et his temos deputant menses. Nec alicui gentilis vi- . nefariis quibuslibet -consecrationibus sive invocatio-
deatur exposilio. Non enim si coelestia et Dei dispo- nibus infausta figmenta, sicque loci communio nul-
sitionem idolorum-norninibus infamarunt, idcirco lum illis"valensafferre praejudicium,et istis pia quaer
Dei neganda est providenlia, quae certa lege currit que agentibus, et illis probrosa quaequeperpetranti-
el ferlur et regit oninia~: et in Job Arcturum et B bus commune praebuit hospitium. Urbs ilaque Sa-
Orionem et Mazuroth^ hoe est, zodiacum circulum, mariae Luza, qute a sancto palriarcha Jacob Rethel,
et csetera astrorum nomina legimus, non quod ea- id est domus Dei, vocabulum sortita est, in qua
dem apud Hebrseosvocabuia sint, sed quia nos non idem patriarcha scalam de terraâd coelum usque
jiossumus quse dicunlur nisi eonsuetis vocibus intel- tangentem, angelosque Dei ascendentes et descen-
Iigere. t Est quoque -hic numerus multis mysteriis dentes per eam \idit, nostmodum vitulos aureos in
consecratus, quse singula retexere "brevitatis studio offendiculum domus Israel habuit, quos ibi regum
-non valemus, et ut nosse possimus, ideo huic isto- pessimus Jeroboam colendos constituit, et locus de
ram synodo duodecim pontifices minus fuisse quam quo \ir sanctus alt : Vere Dominus est in loco
illi sanctse Nicaenaesjrnodo,quia duodecim apostolo- islo, et ego nesciebam (Gen. xxvm), et quem stu-
Tum sacratissima praedicalionesive auctoritate, qui- pore magno admirans terribilem esse dixit, nec
bus illam prorsus constat esse munitam, islam con- aliud ibi esse nisi domum Dei et portam coeli,
stat-esse in plerisque exlraneam; -et quibus illa ad- posfea factus est domus idoli, et Israeliticae genti
bibitis quasi quibusdam inexpugnabilibus turribus causa periculi, nec erecti a patriarcha lapidis con-
exorhata ad altiora consurgit, his ista minus inventis-. secratio, nec sacri unguinis~"delibutio,nec reve-
RiulUala ad deleriora decurrit; illa his duodecssi'G rendi nominis appellatio nefandi regis Jeroboam ne-
gemmis in quibus duodecim tribuum nomina, anti- quitiam a perversa actione cohibuit, sed locum quenf
quorum patrum videlicet notitiaevel exempla virSu- a tanto palriarchaadmiratum scivit, idolis poUtiere
tum, scripta sunt, exornatur, quibus ista penitus canon formidavit. Unde -datur intelligi, facile potuisse
rere dignoscitur; his duodecim portis illius pulcher- in,.NicaeaBithyniae urbe, nbi pridem sancla fuerat
rimae civitatis, sacratissimarum scilicet constitutio- synoduscelebrata,perversumadorandarumimaginum
num, arcana penetrantur, <jueein ista nequaquam constitui dogma, si in Bethel a nequissimo rege Je-
habenlur. JSuIlamergo inter illam et istam merilo- roboam pofuerunt idola poni, ubi Jaeob domuni Dei '
rum reperire quhimus concordanliam, _praelernomi- esse dixit et poitam cceli; et si illic in poslerum tarili
nis solummodo-consonanliam, ul et-illa eo quod in patriarchae consecratione nullum valuit locus obti-
melropoli Rithyniaeurbe Nicaeaadprofectum Eccle- nere vigorem, nullam his temporibus Bithyniaenrbs
sise agitata est Nicsena, et ista quia ibidem, quan- in hac parte antiquorum Patrum valebit habere de-
quam alio volo disparique merito gesta est, appelle- fensionem, sed hominum diversissimis huc illucque
tur nihilominus Nicsena.Non enim nominum conso- , vergentibus permutationibus loca pro hominum qua-
nantia,unam semper vim habere creditur, .quoniam litaiibus et a sanctisposse sanctificari, et a peccato-
pleraque sanctorum et illustrium virorum nomina ribus pollui manifestum est. Legimus clomumDei in
quibuslihet ignobilibus hominibus indita reperiun- Silo ab Eleazaro et Phinees sacerdotibus arcae te-
tur, quippe cum nequaquam nomen meriti irroget stamenti Domini sive tabernaculi collocalione sa-
ssqualitatem, sed merili oequalitas nominis proroget crificiorumque jugibtts oblationibus consecratam,
dignitatem. Cum ergo ideo eam magnis attollere me- et postmodum ab Oplini et Phinees filiis Heli sa-
rilorum insignibus affectent, quod in eodem tpio pri- cerdotibus perpetratione nefandorum operum iu-
dem sancla sjrnodus fuerat, hsec quoque sit agitata quinatam. Legimus quoque Salem nobilissimam
loco, advertant non unum semper esse sicut nec no- quondam urbem, quaepostea Jebus sive Solyma ,
minis alicujus, ita «tiam nec loci cujuslibet meritum. quse nunc per derivaiionem Hierosolyma vocitatur,
Quoniam cum non homines pro locis, sed loca pro primam post dilurium a sancto viro Sem, qui postea,
hominibus sicut et cseterae terrense creaturse facta ulferunt,Melchisedech vocatusest, conditam etlnha-
sint, noneis praebent emolumenta situs locorum, sed bitatam, et.postmodum ab exsecrabili genle Jebu-
eminentia meritorum, necplurimum valet loci cujus- saeorum subactam, et longo tempore usque ad David
libet sanclifas, si tamen in hominibus sit aCltuim possessam. Legimus quoque sacratissimum ac re-
1211 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO H_ 12L2
\erentissimum templum Dommi a David sanctissimo & A tiam locorum quaedam \is unam possjt habere jsem-
vatum dispositum, et a Salonione dedicatum, ange- pereonstantiam, quia.nec homines cuin sint muta-
lorurii excublis frequentatum , divinis ofaculis illu- biles, unius semjjeriretinenlur tenacitatis rigorexon-
stratum , sacratlssimarum cajremoniarum perpetuis stricli, praesertim jcum et Judas qui quondam fueral
observafionibus prseparatuni, quod ob tot charisma- apostolus, postmodum effeclus est aposlata; etPau-
tum insignia ab antiquis patribus fuerat veneratum, lus qui quondamfuerat Saulus ei persecutor, postea
a subsequentibus quibubque ejusdem generis pessi- effectus est doctor gentium ct praedicator;.. et loca
mis regibus fdolorum sordibus cseterisqtie flagitiis, quse pridem fuersnt divinis cultibtis mancipala ,
proh dolor! inquinatum, et ubi Dominus sanclua- postea fuerint a genlibus profanata; et explosis ple-
rium suum et locuni habitationis gloriae suaeconsti- rumque profanalionibus loca quae impura eredeban-
luerat, Manasses rex duodecim sign^s omnique mi- tur, divinis postmodum -cullibus mancipenfur. Inso-
litiaecoeli aras erexit. Post restaurationem quoque lenli prseterea desicerio tam isli quam eorum prode-
sui et Aggaei sive Zacbariae propheliam eamdem cessores sjrnodum ambiunt -agitare, eamque sex ve-
quoque domum a Graecorum reglbus legimus fuisse nerabilibus synodis quse pro quibusdam Ecclesiae
profanatam, nec a perpetrandis rebus illicitis illartim utilitatibus diversis temporibtis, sed non -diversa
aetatum homines loci compescuii reverentia , quo- •B J fide a sanclis viris agitatsesuntassociare, et septimae
fum menles diabolicarum illecebrarum infeceral synodi nuncupatione censeri. Nam dum et ilii et isti
ssevitia. Judaeorum nempe catervae quae meriiorum in hac re importune credanlur Inhiasse, neque iili
insignibus carentes templi solummodo se munitione neque isti hanc ad suse ambitionis effectum-value-
tueriarbilrabantur, his per Jeremiam a Domino runt perducere. Cupientes ergo iilam quse ab eOrum
verbis arguuntur : Nolile, inquii, confiderehi verbis prodecessoribns ineaute et enormiler gesta est abo-
mendacii, dicentes : Templum Domini, templum Do- lere, et suam quae inepte-et stolide nihilominus gesta
mini, templum Domini est, et caetera (Jerem. vn), est statuere , paradigma cujusdam retulere. Qui sex
Si ergo "ad novi Testamenli tempora veniamus, eas- aureis nummis seplimum volens associare, dum ad-
dem quoque sanctorum locorum a pravis hominibus milterenlsus est atreum, sereum loco aurei dicitar
profanationes perpetratas fuisse reperiemus , cum admisisse; quoisti jxpulso aureum aureis se glorian-
\idelicet in crucis rupe sivein loco resurrectlonis vel lur associassp; qui si dlligenter advertant dum nisi
cliam in specu Betheleem, ubi Dominus parvulusi sunt loco serei ingerere aureum, intulisse creduntur
"
vagiit, idola posita fuisse a gentilibus perhibeantur. stanneum, et seplimum synodi numerum quem pro-
Aii enim beatus Hieronymus : « Ab Adriani tempo- decessores eorum aenea synodo voluerurit complere,
ribus usque ad imperium Constantini per annos cir- Stannea isti nihilominus synodo applicaia moliuntur
citer CLXXX , in loco resurrectionis simulacrum Jo- adimplere, sed repulso u seplimi numeri mysteri©
vis, in crucis rupe statua ex marmore Veneris at nummo aereo, abacto quoque stanneo, soli tantnm-
gentilibus posita colebatur, existimantibus persecu- modo sex remanebunt, quos et numeri perfectio et
tionis auctoribus quod tollerent nobis fidem resur-- fttlgor catholicaeeruditionis illustrat, inquibus et in
reclionis et crucis, si loca sancta per idola polluis- fidei pnritate purissimum aurum rulilat, et innumero
sent. Bethleem nunc nostram et augustissimum ur-- perfeclionis gloria regnat: quoniam in senario nu-
bis locum, de quo-Psalmisla canit: Veritas de terrai mero, qui utique perfectus est, perfectionem Eccle-
ortu esl, lucus inumbrabal Tamuz, id est, Adonidis,, siasticaepraedicationis habere \identur, ut in tribus,
et in specu ubi Christus quondanj parvulus vagiit,, quod est ejus medietas, sanctae Trinitatis confessio
Veneris amasius plangebatur. J Si ergo nativitatisi declaretur, induobus, quodestejus tertiapars, duo-
Christilocum.Adonidis lucus potuil inquinare, quidI rum testamentoruni sive duorum talentorum, intel-"
mirum si sanctaj synodi locum perversse convenlionis; lectus videlicet et operaiionis munus a sancta et uni-
lurba potuit ad res illicitas statuendas usurpare ? Ett ca Trinjtale concessum innuatur; porro in uno,
si Calvarisemonlis loGum, quem Christus ad crucisi n quod est sexta ejus pars, sive veteris hominis con-
tropseum, pergens glorioso calle calcavit, a genli- ditio, qui sexlo die formalus esf, sive novi assum-
Ubus posilum Yeneris simulacrum foedavit, quid mi- ptio, quem pro salule mundi sexta aelate saectiliFilii
rum si locum quem quondam sanclorum PatrumL persona^suseepii,evidentissime demonstratur, sicque
jnsignis calerva ad fldem catholicam roborandam in- in his sex sacratissimis synodis et sanctae Trinitalis
sedit, demens postea sacerdotum multitudo ad novas; mysterium prsedlcalur, et duorum teslamentorum
et Ecclesise contrarias conslitutiones Toborandas ap- consonantia vel intellectus et operalionis munus ha-
petiit? Et si locum resurrectiouis-quem Christus re-. betur et Dominicseincarnalionis pro humana salute-
surgendo angelicosque ccetus mortalibus osten- fides perdocetur, et quia jiihil horum iUis deest, se-
dendo dicavit, Jpvis simulaerum profanavil, tjuid1 narii Tiumeri perfectione muniuntur. Jam vero quia
mirum si imaginum adoratio a demenlibus qttibusquej lam ardenli desiderio -suani synodum anliquis syn-
in eadem sit statuta urbe Bithynise,in qua Christus3 odis cupiunlassociare, associari hajcquidem antiquse
pridem a venerandis praesulibuspraedicatus est unius3 cuidam Ariminensitim synodo atque annumerari
eumPalre esse substantiae? His itaque documentis3 potesl, quoniam sictit in illa OÔUO-IMV confessio ab-
potest approbari quod nons_ecumiuniilIorumjactan dieatur, ila in isla solius Dei cultoi es et veri adora-
"1213 LIBRI -CAROLINL— CAPIT. DE IMAG. — LIB.,IV. 1214
tores_.exsecrantur.; et sicut in illa diyersarum, in A quae ab artificibus ex diversis materiis fit, absurdis-
Trinitate substantiarum perniciosissimum. dogma îme et incompetenter loeutusêst, cum praesertim
statuitur, ita inisla diyersarum rerumcultus et_ad- liquido^pateat neminem morlalium yeram Christi
oratio soli Deodebita percensetur. Sit ergo in hujus- _pos«e formare imaginem. Cuni enim vera dici-
cemodi numero prima sjrnodus Ariminensium, se- turt multum ab hac qiiaeab arlificibus iingilur elon-
cunda iUaquae ab_.istorum prodecessoribus.pro b_a- galur, quoniam quantum veritas a falsiiate differt;
silicaram aboiendis ornalibus gesta est, tertia haec tantumvera Christi imago ab *a distat, quamarii-
quse ab istis ob imaginum cultum et adorationem in .ficisjdocta sivejndocta manus pro captu ingenii for-
nrbe Nicsea agltala est: ila_ duntaxat ul ptima sit mat. Si yero de corporis et sanguinis, Dominici
numnius sereus, secunda stanneus, tertia plumbeus, mysterio quod quotidie in sacramento a fidelibus
quoniam oum habeantinter se teniporum distantiam sumitur dicere voluit, quod inter ipsam quidem _sua-
magnam, tariien habent quorumdam errorum conso- ram nugarum conglomeraiionempene patefecit, «um
aiantiam. At sflstorum fastu et ostentationejiSecun- ait: Quam ipse sacrificii perfector et Deus nostram
.da ahjicitur,"nos quoque eis adeam ex hoc numero ex nobisex toto suscipiens mgssam seeundum tempus
abjiciendam adminiculumprsebeamus : et prima sit, vgluntarim passionis in signum et in-memoriarn mu-
ut praefatisumus, Ariminensium, secunda vero haec **nifestum sufs trudidit_discipulis,, et in hoc quoque
quaaab istis.gesta est, prima videlieet, utpraefati non mediocriter erravif. Non enim imaginem autjtli-
suinus, nummiis aereus, et quia_illa cbntemriilur, sequam praefiguralionem, sed semetinsum Deo Patri
cunda isloram quseplumbei nummi locum tenet, prb nobis-in-sacrificium obtulit, ettjui quondamsub
compuietur; atque his postpositis, sex iantummodo umbra legis in agni imrnolatione, sive in quibusdam
"nos sanctis universalibus sj'nodis et localibus conci- rebus imaginarie praefigurabaiur offerendus, veraci-
liis, quseab his necfide-jiec praedibatione -dissen- ter ea consummans qtise de se vatum oraculis.pro-
tiunt contenti simus, -et ad tremendi examinis ulti- phetata sunt; DeoPatri est victima salutaris oblatus,
"miquediei nos fideLintegrilateelbonoramoperum neG nobis Jegis transeuntibus umbris jmaginarium
incrementis omnino lerrificum praeparemus -adven- quoddam indicium, sed sui sanguinis et corporis con-
tum, qui ejus glorioso reditu celebrabitur, de quo - tuiit sacramentum. Non epim sanguinis et cbrporis
ab angelis, apostolis dictum est : Viri Galilmi, quid Dominici mj'sterium,imagojam nunc dicendum est.
stalis aspkientes in cmJum? hic-Jestis^qui adsumplus sed,veritas,,.noinimbra sed corpus, non exemplar
est a vobis, sic veniet qiiemadmodumvidistiseum eun- futurorumêd idquod exemplaribus prseflgurabatur.
tem in cmlum (Act. i). _ Jam secundum Cantieum canlicorum uspiravil dies,
CAPUT XIV. et amotm sunt umbrm (Cant. II), jam finis legis_ad
De eo quod Gregorius Neocmsarem episcopus ait: justifiam omnicredenti Christus advenit, jani legem
Laetentur et exsultent etpraesumant qui.veram sedebat in regione umbroe mor-
Christi imaginem benigno anirilo facientes et dili- adimplevit, jam qui
gentes ut venerautes ad salutem animse et corpo-"- tis, lucern magnam vidit, jam velamen faciei Moysi
ris offerentes,quamipse sacrificiiperfectoretDeus decidit, et velum. lempli scissum-arcana nobis et
nostram ex nobis ex toto suscipiens massam ignota quseque oslendit, jam verus Melchisedech,
secundum tempus voluntarise passionis in signum Christus
et In memoriam manifestam suis tradidit disci- videlicet, rex jiistus, rex pacis, non pecu-
pulis. dum victimas , sed, stti nobis corporis et sanguiriis
Gregorii igilur Neocaesareseepiscopi inutile diclum coritulit sacramentum. Nec alt : Hsec est imago cor-
et imperitiaenubilo tectum ac ineptiae involucris ob- poris et sanguinis mei, sed : Eoc est cotpus meum,
situm, In eo quoque reprehenditur quod ait : Lmten- quod pro vobis tradelur; et : Ric est sunguis meus,
tur el exsultent et prmsumanlur qtti veram Christi qui pro multis effundetur in ranissionem peccatorum
imaginemfacientes et diligenles et venerantes ad sa- (Matlh. xxvi). Cum ergo, ut prsefati sumus, neeâr-
lulem anitnm et corporis offerunt, et «aetera. jQuid lificumopus vera Christi possit imago dici, nec corr
namque in hac ditione, Imtati-et exsullare , sit in p poris -et sanguinis ejus mysterium quod in verjtate
promptu est intelligere; quid vero sit quod adjun- gestum esse constat non in figura, merito aut in quo-
ctum est, el prmsumantur , nullius penitus sensus libet horum aut in utroque Gregorius Neocaesareaj
lectori ingerit indicium, quia et a sensuum regulis episcopus reprehenditur, qui tot indiciis tantisque
cst aUenum, et a Latinse locutionis integritale peni- documentis talem ineptiam protulisse convincitur.
tus extraneum ; quippe cum si de praesumptione di- Iireo ergo qnodidem episcopus aitde Christo : Quam
cere voluit, non duobus praecedentibus hoc lertiurn ipse sacrificii perfector et Deus nostram ex nobis ex „
valeal in sensus sapore cohaerere, nisi forte illos toto suscipkns massam, justa est reprehensio, quo-
dixitlaetarietexsullare, quirem illicitam et a sanctis niam cuin massa perditionis genus humanum dica •
patribus prohibilam adorare prassumunf, et quitantaj lur cum originali peccato, incaute nostram ex nobis
prsesuhiptionisinsligahtur stimulis, ut in adoratione ex toto Christum suscepisse massam idem episcopus
rerum sensu carentium cunctis contraire \ideanlur profatus est: quia, videlicet quanquam Ghristus to-
authenticis Scripturis._ 0 demens episcopi dictio et tamhumanam naturam, carnem videlicel cum sensi-
risu digna! quae quam dixerit veram Christi imagi- Jjus suis, et animam cum ratione sua, non divinitate
nem non esidenterostendit. Qui si hancdixit \cram in humanitaiem-convcrsa, neque humanilate indi-
1213 B. CAROLI MAGNlOPP. PARS II. SECTlO n. 1216
vinitatem mutala, sed permanente ulriusque naturse A ; imaginem in ejusdem Doinini honorem erexisse,
proprietale, Deus verbum hominem in unitate per- ejusdemque Imaginis fimbnias se denuo tetigisse,
sonse susceperit, hominis tamen originale peccatum subter quam imaginem herbam quamdam ortam
non suscepit, ac per hoc absurdum est dicere no- fuiese, quae si paulatim succresCens summitate sua
slram ex nobis ex tolo eum suscepisse massam. pedem conligerit ereelae imaginis, cunctis aegritudi-
Ideo ergo nostfam ex nobis totam minlme suscepit nibus medetur. Inipio quidem facto, si tamen factum
raassam quia originalis peecati quo omne hominum esse creriatur, nulla imaginum adoratio commenda-
genus ante baptismum connexum tenetur, nequa- tur. Si ergo illa mulier feminei sexus facilitate et
qttam suscepisse credendtis estnoxam. Tanta ergo quadam animi leyitate percepto sanitatis berieficio,
illius antiquipeccafi,esl cum quo nascimur massa, utpote Domini semper praesentiam quserens, eumque
ut si parficulatim diligenti consideralione dividatur, ubique esse posselignorans, imaginem erexit, quis
omnia in eo criminalia possint inveniri peccata. tamvecors perceptis sacrae fidei charismatibus,
Nam et superbia est illic, quia homo in sua potius eumque ubique esse non nesciens ut ejus habere
esse quam inDei polestatedilexil; et sacrilegium, queat praesentiam,]idcirco imaginem eriget eamque
quiaDeo non credidit; et homicidium, quia se prse- adorabit? El si ilfa mundo nec dum ab idolorum
cipitavit in mortem; et fornicalto spiritalis, quoniam B cultibus liberato visis morluof um quorumdam ho-
jntegritas mentis humanse serpenlina suasione cor- minum in urbibus statuis ob quarumdanrrerum
rupta esl; etfurtum, quia cibus prohlbitususurpa- memoriam sive cuttum erectis, similiter, prout
tus est; el avaritia, quia plusquam sufficere illi de- valuit agere studuit, quis sanae mentis ejus actibus
buit, appetiit. Quibus omnibus tanto est humaniim assensum praebebit, et Dominum non in manufaclis,
genus irretilum, ut delegitimo etiam matrimonio sed in coelo vel potius ubique esse credens talia
procreatus dicat : In iniquitatibus conceptus sum, et agere curabit? Aiitt si forte illa superstjlioso rilu
in peccatis peperit me mater mea (Psal ui). Christus habuit zelum Dei, sed non secundumscienliam, quis
ergo Deivirtus etDei sapientia naturam hominis, non calholicus in fide roboratus ex ejus actibus in-hac
peccati massam, suscepit. Sed, ut ad id redeamus jarte exempla sumet, hisque similia faciel? Aut»
unde digressi sumus, de ejusdem episcopi professione si forte illa rudimehto conversionis suaequaj necdum
aliquantulum a nobis ambigitur, quitotam ex nobis solido cibo vesci poterat, ideo tenero cibo utebatur,
noslram Christum suscepisse massam dixisse perhi- ut adpercipiendum solidum cibttm paulatim sutnptis
betur, quoniam attt magna eum hoc profiteri ineru- viribus cresceret,| scilicet ut per rem visiblkm et
ditio coegit, aut immanis error id eum proferre im- r tractabilemi ad invisibilis et ineffabilis Dei cultum
^*
pulit. Nam dum nos emn et eruditum et orthodoxum accederet, quis ejus in boc facto imitator effectus,
esse vel\mus, exemplo Domini neminem cupientes spreta solidi cibi fbrtiludine, ad infantiae denuo-
perire , si utrumvis istorum illi deest, et revera cibos cupiat esseredactus? In miraculo igitur quod
* deest, mallemus id quod profatus est imperiliaj in herba fit, si tamen facturii fuisse credatur,x[uae,.
polius quam schismati deputare. ut iUe fassus est,| eunctis aegritudinibus medetur,
CAPUT XV. haudquaquam potefit illorum assertio quodammodo
non ut herbaj aut imagines adoren-
De eoquodEpiphaniusdiaconus imaginumadoralionem fulciri, quoniam
astruere volens, dixit: Quoniam hic titulum erigens tur id faclum fuisse perhibetur, sed ut infidelium
Domini, et se ipsa tangens fimbriis tituli siculi mentes, spretis vanitatibus idolorum, ad verse fidei
quidem venitur sanctum Evangelium, unoniam rudimenta converlerentur, quoniam secundum Apo-
salutem adepta est inter medium ille et Domini stolum
imaginis,-herba quaedam germinavit quae appro- sigua non pro fidelibus, sed pro iufidelibus-
pinquans pedem tituli omnes infirmitates curat. data fuisse-creduntur. Ecclesia namque catholica, ut
ad fidem cresceref, miraculis erat nutrienda, et ut
Saepejam in hoc opere diximus, quod et perspicue
assiduis erat
apparel, pene omnes eorum sententias, quas ob ima- ejus novelia plantatio convalesceret,
fovenda.
ginum adorationem in sua synodo protulerunt, quo- n"] irrigationibus
dammo'dotantis esse ignaviae caliginibus interpola- JCAPUT XVI.
Inutile dictum Epiphunii diaconi reprehendilur, in eo
tas, ut eloquentia sensuque carentes difficile earum guod ait: Mulla quaj in nobis "sacrantur orationern
sensus leclorum attingat mentes. Cum ergo illarum saerata non suscipittnt;- et post pauca : Nec pluri-
Ineplissimi textus compago haudquaquam ea quae mum sicut veneranda et honoramur et ampiifica-
mur : ipse enim 'signum viviflcsecrucis sine ora-
profari cupiunt, evidenti sermone exprimat, habet lione fatur a nobis, veneranda est, et sufficiemur
tamen inter eadem verborum nubila quaedam per- signum ejus accipere sanclificationem per quae'
spicua indicia nominum videlicet, seu rerum notis- facta a nobis ad eum adorationem quidam in
simarum mentiones, veluli cum inter densas lene- fronte sanctificalione, et quae in aere per digitum
factum signum effugari daemones speramus, si-
bras'quorum*dam torrium igniculi interlucenl, ul per niiiiter et imagine per nomen significalionis ad
rerum vocabula et rcs notissimas lectoris animus "_primam formam ,honoris deducimus et osculanles
ea quae 'exprimere volunt persentiat. Exprimere eam el honorabiliter honoranies accipiemus san-
etenim, nifallor, inprolata senteniia Epiphanius dia- ctificationem, nafn et sacra diversa vasa habenles
hasosculamur etlamplectimur, et sanctificationem
conus nisus est, mulierem a profluvio sanguinis Do- quamdam speramus.
mlnicoe vestis fimbrioetaclu saiwtam, tilulum she Si videiis, inquit Scriptura, virumvctjcem in verb '
tv>!7 LIBRI CAROLINL — CAPIT. DE IMAG. — LIB. IV. 1218
sttfs, scito quia spem hubet insiniens magis quam ille; A cultibus mancipatis dicere voluit, in hoc ejus dictio
et in mulliloquiopeccutumnon deerit. Secundttmhanc frustrari potest, quoniam pene nihil esl in liis quse
-ergo sacrae Scripturse sententiam Epiphanius diaco- enumeravimus, qubd non per sacerdotum orationes
nus, qui in eadem synodo velox in verbis et mullilo- et consecrationes consecrelur, sed et exorcismis
quio usus fuisse perhibetur, et spem habere insi- et salis et aquas aspersione uti consuevit Ecclesia,
pientem jnagis quam se ostendit, et in multiloquio quorum omnium consecralione, vel institutiones
errata quaeque contraxit. Nam dum in superiori ab ipsis-Ecclesisc rudimentis ab Ecclesiarum prse-
capitulo in ejus nugis a nobis aUquantulum dispu- sulibus traditse fuisse noscuntur, et in libris sacer-
tatuin sit, in hoc nihilominus aliquantulum -dispu- dotalibus exaratse habenlur. Gum ergo id idem dia-
tandum est. conus ideo intuleril ut imaginesi quarum adorationem
Disposuimusquidem in earum professionibus non illi prorsus roborare sesluant, de quarum ulique
verba, sed senlentias discutere, nee litteraturam L consecratione nulla est ecclesiastica inslilutio, vasis
sed sensus ventilare, quoniam litteraturae ordinemL vel cseteris rebus divinis cultibus mancipatis asso-
in his infinitum est quserere, quippe cum nulla sen- cigret, hoc introducere moliens, ut sicul hsec sine
tentia in ejusdem leclionis prohxo textu per eam, orationibus consecrata, ita illas quoque sine oratio-
possit stare, in raris autem vefborum erralibusj B * nibus consecratas esse perdoceret, in eo ejus moli-
et eruditionis lima nee dum politis facile inter. men cassari potest, quod istorum consecrandoram
sensuum errata disputatnr. Ubi ergo in prolixat in libris sacerdotalibus scripta habelur, et per sa-
lectionis serie nec sensuum est puritas nec ver- cerdotes solemniter celebratur prisca traditio, illa-
borum integrifas, difficile de singulis disputatur,, rum vero neque consecrandarum, neque adoranda-
quoniam in infinitum disputationis ordo protenditur. rum ulla uspiarn in his quae ab Ecclesia recipiuntur
Si enim de singulis verborum erratibus disputetur[• habelur institutio. In eo vero quod ait: Nec pluri-
dum debent arcana rimari, el ea quse ad ecclesia- mum sicul veueranda et honoramur et umplificamjir:
sticas res pertinent solerti indagatione scrutari, ipse enim signum vivificm crucis sine oratione sacra
grammaticae arlis multiplices rcgulae, quae in scholis; fatur a nobis veneranda est, jd eum puto voluisse
discuntur, tradi videbuntuf. Sed dum in hoc opere dicere, quod signum venerandse crucis, quod nos
noslri Itineris gressus plurlmum impediatur, sive; honorifiee nobis indimus absque quadam sacerdotum
quia eorum sermonis difficultate nonnulla quid[ oratione vel consecratione, est et tamen sacratum
signhicare \eUnt difficile deprehendantur, sive" quiat habetur : in quoJiimirum dicto, sicut et in cseteris,
eorum enunliationes barbarismis ac soloecismis 5 , non mediocrem suam demonstrat insaniam, quod
"
caeterisque vitiis iflfectas nostris dispufalionibusj signum crucjsnon aliam quserit consecralionem
coacti, quia res exigit, interserimus, sive quia" cumY quam _eam quse per Dei et hominum facta est me-
inter corrupta eorum verba corrupti mhilomlnus• dialorem. Quod vero subjunxit; Et sulficiemur si-
sensus~sint, et nos verbbrum reprehensiones proli- gnum ejus accipere sanctificationem per qum facla
xitatis causa omittentes, sensuum solummodo seriemi a nobis ad eum adorationem quidam in-fronte sancli-
inculcemus et laboriose idj. quippe cum unum -pen- ficutione, et qum in aere per digitum factum signum
deat ex altero, alterumque sit inserlum in altero, effuguri dmmones sperumus, ad id quod superius
faclamus, restat ut, anriuente Domino-,posfposita re- illatum est perlinei. Crucis igitttr signum magnum
prehensione quae verborum vitiis accidit, sensuumt in se babere mysteritim, eique imagines non esse
lantum inordmatas conglomerationes spiritalis pu- aequiparandas evidentibus est indiciis
manifeslum,
gni iUisione quassantes, "coeptum.iter et magna ex . et in superioribus Jiujus operis pariibus, prout
parte peractum pergamus. Ait enim praefatus Epi- Dominus donare dignatus est, demonstratum. Nam
- phanius diaconns, cujus sententiam discutefe
coepe- dum imagines, ut superius diximus, nulla oralione
rafiius : Mulla qum in npbis sucruntur orationem sa- vel manus impositione sacrentur, crucis signum
crata non suscipiunt. Quod quidem cum ita, ut di-. -p.ubicunque ingeritur divini nominis invocalione
j
cltur, nuUum plenum sensum haheat, hoc eumt infertur, et dum hse consecrationem quamdam nec
conjicimus voluisse significare nt diceret: Multa suntt habeant nec liabere queant nec debeant, illud vero
in nobis sacrata quse per sacerdotis orationem vel[ adeo est a redemplore mundi sacratum, nt non so-
manus impositionem minime sacrautur. Quod si itat lum cujuspiam consecratione indigeat, sed divini
est, quaUter verum esse possit non satis elucescit:. nominis invocatione iilatum alia quseque consecret
quoniam quaecunque in Ecclesla sacrantur, sive ec- et benedicat. Porro quod ait: Similiter et imaginem
clesiastici ordines, sive sacrandorum templorumt per nomen significationis ad primgm formam hono ris
dedicationes, sive cseterse hujuscemodi constitutio- deducimus, et osculantes eam et honorabiliter hono-
- nes,
per sacerdotales ecclesiastico more consecratio- rantes accipiemus sanctificationem,quam sit absur-
" nes flunt, quippe cum ad ipsam Christlanae fidei nodum quamque a_ ralione _alienum iiquido jiatel.
bilitaiem per quam ad caeteros gradus accedituf, in[ Dixit enim, imagineni per
ipsis infantise rudimentis per sacerdotum manusj primae formie honorem, idnomen^significagâlfi^S!
est, ad sancijf3wbujus^
impositiones et ad Deum orationes venialur. Si vero, nomine praetitulatur, veneralionem poslfe deduST p
de"Iocis sive vasis vel quibuslibet utensilibus divinis; quod ficii posse ntillius rationis indiciis
lêjiibus
1219' B. GAROLIMAGNIOPP. PARSII. SECTlOII. " 1220
potest approbari. Si nominis tantummodoinscriptio A mufeam el honorabiliter adoramus, saiictificalionem
eas ad eorumdem sanctoruni quorum nomina su- ab ea accipere cupientes, quam nec illa habet, nec
perscribuntur, honofem deducit, ergo quselibeires,' nobis jmperlire valet. Quanto ergo polest csecolu-_
cui sancti "cujnsdam nomen superscribilur, ad ejtts- men reddere,-cum ipsa non videat; odoris sensu
dem sancli honorem conscendit. Efgo lapides, Ugna, carenli odorem, cum ipsa eodem sensu -careat;_
\esles, sive animalia quajdafn quorumdam sancto- surdo auditum, cum non audiat; muto -eloquium,"
rum nominibus superscfipta, ad eoramdem sancto- cum ipsa non loquatur; debifi manibus taetum, cum
fum honorem transeunt, quorum sunt nominibus ipsa nihil palpare, queat; claudo gressum, quo illa
prsenotata; et si nomina superscripta haec quaeenu- penifus carel; moftuo vitam, ctim ipsa non vivat:
meravimus ad eorum*quorumnomina sunt honorem tanlo nihilominus | nobis sanctificalionem ingerere
perducere minime queunl, nec illas quoque nomi- valet, qua ipsa.penitus caretjn parvo \ero commate,
num inscnptiones tjd sancforum honorem quodam- guod superest, nbn esl diutius immorandum,,quo-
Inodoperducunt, ei si istud prudenti consideratione niam pene superioribus commalibusper
lotumjin
hbnuitur, et illud solerli indigatione abjicitur. Offe- partes videtur esse connexum. Ait enim : Nam el
"funtur cuilibet eorum qui-imagines adorant, "verbi sacra diversa vasa habenteshas oscuiamur et atnple-
gralia, duarum feminarumpulcbrarum imagines su--B ctimur el sanctificationemquamdam speramus. Non
perscripliohe carentes, quas ille parvipendensabjicit, enim ad homines per vasa, sed ad vasa per homines
"abjectasquequolibet in loco jacere permittit, dicit _divininominis invocationeet sacrorum mysteribrum
"illi quis~: Una illarum sanctae Marise imago est, celebratione sanclificalio venit; nec vasis imagines
"abjici non debet; altera Veneris, quoeomnino abji- cosequandsesunt,.quoniam in vasis, non in imagini-
cienda esl, vertit se-ad pictoremquoerens ab eo, tbus, Deo sacrificium offertur. Nam si &.vasis, quiri
"
quia in omnibus siinilliniaesunt, quoeillarum sanclse utique sanetificata sunt, hominibus sanclificatio,
'Marioe imago sit, vel quseYeneris? Ille huie dat ul diximus, minittieimpertitur, multominus abjma-
superscriptionem-sanclseMarise,illi vero superscrl- ginibus impertietur, qusenec sanctifiearenec sancti-
plionem Yeneris : ista quia superscriplionem Dei ficari possunt.-
'
genitriois habet, erigitur, honoratur, osculatur; illa CAPUT XYIL
'
quia inscriptionem Veneris yEnesecujusdamprofugi RidiculosissimumidictumEpijihanh reprehendiiur,in
genitricis habet, dejicilur, exprobratur, exsecratur; eo qudd ait i Ex proprio ventre locutus.
pari ritrsequesunt figura, paribus coloribus, pari- Quod iu eadem feynodoscribitur eo qtiodprasfaius
busque factse materiis, superscriptione tanlum di- Epiphanius de qubdam dixit, Exjiroprio ventie locw
stant. Dicat mihi, quseso,Epiphanius diaconus, qtii C tus, quanquam rebus ad fidempertiuentibus nuUum
"
per nominis inscriptionem ihiagines ad Iionorem afferat prsejudicium,et huic negotib de quo sernio est
primse iormsededuci posse dixit, ubi hajc sanclitas nec quidquam vel irroget vel deroget, ideo lamen a
"hujus anl&quamsuperscriberelur fttit? vel ubi illius nobis non est praetermissum,quoriiamindoctum^quid
""
exprobratio priusquam superscriberetur exstitit ? sonat et insulsumLet quia nee debent nec possunt a
c
Superscriptio itaque, quoe imaginibus indi solet, tali scriptura novaaquaelibet constitutiones Ecclesiae
secundum morem Etterarunvquibus ianla vis est, prorogari, quae tot modis polest reprehendi. "Omne
ul taciteloquanlur, et nonnunquamdicta absentium, enim quod irreprehensibiie est, hoc recipit saricta
honnunquam vero prajsentium sine voce edisserant, catholica Ecclesia1; quod autem in pluribus repre-
nbfltiam inferre valet, illis vero imaginibus quibus • henditur, hoc ab' ecclesiastico dogmafe abdicatur.
inditur, sarictificalionemexhibere nonpolest. San- Nec debel illius lectipnis quse reprehensionibus et
ctificalio enim ralionalibus creaturis honorum ope- lalibus nugis est plena, de adorandis Imaginibus ob-
rum exhibiiione el meritorum prserogativis concedi- sefvari censura. îxeruni nempe quemdam ex pro-
lur; rebus vero irrationalibus et sensu carenlibus, prio ventre locutum. Quod dictumnon solum aJoclis
' sunt vasa divinis cultibus mancipata, et his verum etiam ab1indoclis aurUjus respuilur, et vc-
'"" utpote
similia non superscriptione qualibet, sed sacerdotali luti anile quoddam deliramentumabnuitur. Ex corde
" consecratione et divlni nomlnis invocalione accedit. enim ea, qusemens eoncepiflingua interprele pro-
Ac per hoc evidenti ratione monstratur, nullamima- ducuntur; ex ventre ea administrantur quaeIn seces-
ginibus inhserere posse sanctificationemper quarali- sum missa egeruntur; et sicut non potest cor, quod
bet superscriptionem, quoriiam ista quse beatseDei plerumque et in divinis litteris, et in eonsuetudine
genitricis Marise superscriptionem sortitur, et quse loquentiumpro mente sive^sensuponitur, escas con-
quondam despicabiliter abjecta jacuit, nunc venera- ficere, humorum lcollectioneshabere, Ita nonpotesl
biliter adornatur, quantum valuit contemptoribus venler cogitationesconcipere, easque per verba pro-
-suis spreta jacens obesse, tantum nihilominusvalet ducere. Habent ergo singula membra officiasua, ut
cultoribus suis erecta et adorata prodesse, el illa quinque sensus quinque membrorum partibus dis-
quantum posset jtivare si erigeretur, lantum potest tributi sint, excerito taclu, qui quamvis in manibus
ijedere cum spernitur. Quod vero ait: Et osculantes sedem habere putetur, per caetera membra diffiisus
eam et honorabiliter adorantes accipkmus sanclifica- esl. Et secundum phUosophorum experientiam in
'
iionem, tantum valeret quantum si-diceret: Oscula- corde est timor, in splene laelitia, in jecore voluptas,
-1221 LIBRI CARGLINL - CAPIT. DE 1MAG:— LIB. IV. i£22
in tribus veutricaii? cerebri, in anleriore qui est ad A l quorumoam sanclorum imagines ob refum gestarum
faciem, sensus; in eo qui posterior ad cervicem est, memoriam el aedificiofum~pulchritudines, a catholi-
motus, in eo Tero qui inter, utrumque est, memoria cis habitas fuisse in basilicis. Sicut ergo occisorum
\igere demonstratur, in pulmonibus anbelandi, vo- pecudum sacrificii usus et a ânctis ante legem pa-
ces modificandi,spiritum ducendi officiumhabetur : iribus Iegitur celebratus, et in lege a .Domino pef
ventrem autem, quem maris conslat baberefiguram, Moysenesflradilus, dicanl ubi adorandarum imagi-
escarum tantum confeclionibus humofumque colle- num usus aut anle legem a patriarchis, aut iri lege
ctionlbus manifestumestinservire. Nam si fortehu- per legislatorem, aut in novo testamento a "Domino
jusce dicii errorem his velint adminiculis fulcire, et salvatore, aut ab apostohs vel ab apostolicis viris
quod plerumque ventris menlio in sacris litteris re- sitinstitutus ; et-cumillorum celebratio lam aulhen=-
periatur, ut esl iUud, Venler meus conturbalus esl ticam habeattfaditionem, dicant quem istarum ad-
(Tkren. 1, Eab. m, Ecc/erxi), sive, Venlrem meum oraiio obtineat vigorem. Qui dum hoc dicere nequi-
doleo (Eccli. xxxvii), et cselera hujuscemodi, ad- verhif, rem se iuutilem protulisse erubescant, et ina-
verlantnunquam hujus membri vocabulum pro locu- niter sanclorum sacrificiorum oblationi adorafionerii
tione, sed pro aliis atque aUis rebus quse per ven- imaginum associare nisos fuisse" resipiscant alque
trem slgnificantur, tropice posilum, de quibus nuiic H J cognoscant. Quomodo ergo polest credi imagines
disputare longum est. Iilud enim, sicubi diclum est, a catbolicis ad adorandum conditas, curii nec ipsa"
tropologicumest, istud vero acyrologicum; per iKud quidenf gentilium simulacra primum ad adorandum
oburabraiur allegorice Yeritas, "per Istud mutilatuf perhibeanturcondita fulssfe? Simulacrofum itaque
seriius puritas; illud nilet mysleriis, islud squalet tisus exoftus est, cum cx desiderio mortuorum "quo-
inepliis. Cseterumsi dePythonibus.dicere voluerunl, rumlibet virorum forlium aut regum aul quarumdam
quos septuaginta ventritoquostranstulerunl, de qui- urbium conditorum, aut quarumlibet artium inven-
bus in Deuteronomio legitui": Non invenielur in te torum imagines vel effigies ab his qui eos dilexeiafjl
ittstrans filium suum aut fitium in igne, 3etdivindns conderentuf, ut posterorum vel dilectorum dolor
divinaiidnem,augurans el aruspicans et medicamini- haberet aliquod de imaginum contemplatione reme-
hus infuscans, incaniator, ventriloquus,.,et portenta dium ; sed paulatim hunc errorem persuadentibus
inspicieiis,et interrogans mortuos (Deut. xvm), nec daemonibusita in posteros irrepsisse, ut qups iUipro
boc reprehensione caret, quoniam cum illi quemdam sola nominis memoria pingendos censuerant, suc-
hominemexpropriovenlre locuium fuisse dixerini, cessores deos existimarent alqtte colerenl, et in his
ut Pytbonem, nec ab ipsius quidem Pythonis ventre sibi daemones sacrificare illectos quosque miseros
homo, sed malignus loquilur spiritus, ita dunlaxat ul', G percenserenl. Hoc etiSm exemploadeo ceinimus ima-
eodem Pythone qui ventriloquus dicitur, per, os hu- glnum usum inolescere, ut quaeprius ob ornamentum
nistnomoreioquente de ventre ejus spiritus immundi Iiasilicarum et memoriamêrant compaginataelerum
\oces audiantur, et, responsa denlur,quos quidemi gestarum , jnolescente paulatim nefario usu adeo
ventriloquos in Assyriorum sive iEgj^plioruiri genti- nunc a calholicis quibusque extollantur, ut adoren-
biis, apud quos magicse artes copiosse sunl, pluresi lur, eisque luminaria, thymiamata, primitiaevel qua;-
esse manifestum est. dam munuscula offerantur, et, quod nequius est,
CAPUT XVIII ut in Graeciae parlibus factum legimus, pontiflces
Conlra eosijui dicunt : Qui imaginem idolorum dixe-• jqui solum Detim adorandum, solumque colendum ,
^runt daemoniorum imaginibus similem, accusent' ilUque soli servicndum praedicare debueranl, el ipsi
Abeiet Noeet Abrahamet Moysen et Samuel et eis
-*David, quod ipsi_aliena et pagana sacrificia Deo, se servituros fateantur, easque eolant et adorent,
libayerunt. el earum conlemptores soliusque Dei cultores,veros-
Quantum in hoc capilulo sonat, etnos ex aliis eo-- que adoralorcs ob earum conlemptum et haereticos
runi dictis experti sumus, hoc inlroducere nituntur,, judicenl, ct anaihematizare affectenl. Uno namque
ut quiaa paganis quondam occisorum pecudum sa-;-;- el pene pari modo, ut praefati sumus, adorandornm
crificia daemonibusIitabantur, nec tamen ob hoc at et colehdorum simulacrorum vel polius dsemonuniet
sanctis viris in veteri lege praetermitiebatur, quin ett genlilibus neqtiissimus usus inojevit, et «alholicis,
ab ilUs-occisorumpecudum Deoviclimaeofferrenlur,, quodnon shie quodam animimoerore prosequimur,
nec ideo sit -praetermittendumquin intra sanctamt adorandaruni imaginum ineptissima eonsuetudo"ari-
Ecclesiam Imagines adorenlur, pro eo quod a genti- crescit, et res ad uliud conditae,ad âliud videntur
Ubus idola colebantur; sed sicut in aliis ex hoc ne- usurpalae. Non enim nos imagines in hasilicis posilas
gbtio assertionibus eorum objectiones incassum ad- idola nuncupamus, sed ne idola nuncupentur, adorare
hibitae frustrantur, ita etiam hsec quoque objectio) eas -et colere eisque ser\ itium impendere recusanms,
incompetentef adhibita pradenlis assertionis objectu1 quoniam plerumque non res, sed causa rei pro sce-
frustrabitur. Manifestum esl namque pridem et at lere repulatur, dum videlicet multa quibus bene po-
sanclis"\iris Deo omnipotenti, et a gentiiium sacer-- -testTiti male usa in flagitium- convertuntur, sicque
dotibus'occisorum peeudum sacrificia dsemonibus s una eademque Tes bene utentibus non est causa pia-
oblata fuisse, et antiquitus nefandorum hominumi •culi,"et male utentibus est causa perietili. Sollicite
simulacra dsemonicoinsfractu posita in delubris, ett ergo praecavendum est el summa induslria procu-
1225 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS. II. SECTIO II. 1224
randum, ne dum quidam nostrorum quasdam res tA lem? qui ab ipsis cunalmlis Domino consecratus
ullra quam ordo exposcit sublimare affeclant, \etu- usque ad decrepits m ênectutein in Domini niilitia
stissimi illius et cariosi erroris redivivi illis cineres mililavit. Aut David? qui vir dicilur secundum cor
convalescant, et victoriam quam in campo adepti Dominiinventus,-el;ineo meritis sanctorum prselalus,
stint, intra urbis moenia perdant, subigatque civjlis -ut et de Chrislo apertius cunctis prophelarit, et se-
beUi insuspicabiliter dolosa illusio, quos subigere cundum fbrmam servi eius pater sil nuncupatus.
exlerni hostis aperta nequivit impulsio. Cum ergo Quorum silaudeset mysteria singillalimproferamus,
ilii accusandos garriant sanctospalres,Abel \ideUcet, anle dies quam verba cessabit. Non enim illi pffe-
Noe et Abraham, "Moysen, Samuelem et David, non rebant Deo sacrificia pagana, sed mysteriis plena,
eos nobis accusare libet, sed laudare, dicenle Eccle- quia necdum a pagis Atheniensium pagani nuncupa-
siastico : Laudemusviros gloriososet parenles noslros bantur, quando jarii ab illis Deo sacrificiumoffereba-
in generatione sua, multam gloriam fecit Dominus tur, et, ul ita dixerim, necdumAthenarum urbs con-
magnificentiasua, a smculodominantesin potentatibus dita eral, nec Cecrops offerendorum sacrificiorum
sute homines magni virlule et prudentia sua prmditi inslituljones et "ai;arumerecliones et dsemonum ap-
in dignitate prophetarum, et imperantes in prmsenti pellationes gentiiibus tradiderat, cum j"am Abel et
populo, et in virtute prudentim populi sanciissima B Noe et Abraham Deo sacrificia oblulerant. Gifere-
verba, et caetera (Eccli. XLIV).Quis ergo tam profa- bant, inquam, sancti sive ante legem, sive sub lege,
nam habeat mentem, ut Abel, qui ab ipso Domino sacrificia typicis mysteriis obumbrata, quse in -novo
juslus appeUatus est, accusare audeat? cujus sanguis testamenlo per mediatoremDeiet hominum, expulsis
de terra ad Dominumclamasse legitur, qui exemplar obumbralis prajfigurafionibus, sunt completa, et Ec-
et norma est omnium j"ustorum,qui primus persecu- clesise tradita, quibus usque in finemipso auxUiante
tionem passuris sanctis praevius exstitit, et civilatis erit conlenta. Cur ergo antiqui patres \isibiliter_sa-
Dei quam fluminis impetus laetificat, primus funda- crificaverint et riarnalia sacrificia Deo lilaverint,
menla jecit. Aut quis Noe virum justum accusare beati Auguslini verbis lector agnoscat. Ait enim :
praesumat? quem Dominus .gratiam coram se inve- « Qusesunt etiam sacra spiritalia, quorum imagines
nisse teslatur, qui secundus post Adam humani ge- carnalem populum celebrare oportebat, ut prsefigu-
neris paler orbis exslitit reparator, et in typo Christi ratio novi populi servitute veteris lierel, quorum
qui Ecclesiam diversis gentibus plenam inler munda- duorum populorum differenfiametlam in unoquoque
norum fluctuum immanes procellas guberrialurus nostrum licet advertere, cum quisque ab ulero matris
erat, arcaediversis animantibus plenae,inter borri- veterem hominem necesse est agat, donec veniat ad
sonorum flucluum illisiones exslitit gubernator, qui C juvenileni aetaiem,ubijamnon estnecesse camaliter
tot meritorum exornalur insignibtis, ut ille tantum sapere, sed potesjtad «piritalia volunlale converti et
cum Daniele et Job in die judicii liberandus dicatur, intrinsecus regenjerari: quod ergo in uno homine
Ezechiele attestante, qui ait: Si pestileniiam immi- recte educato ordine naturse disciplinaquecontingit,
sero super terrum Uiam, et effudero indignationem hoc proportione in universo genere humano fleri
meam super eam in sanguinem, ut auferam ex ea per divinam providentiam, peragique pulcherrimum
hominemetjumentum, et Noe et Danielet Job fuerint est. J
in medio ejus, vivoego, dicitDominus Deus,quia filium CAPUT XIX.
et filium non liberabunt,sed ipsi jusiitia sua liberabutit Contra eos qui dicunt : Si sanctus Epiphanms imagi-
animas suas (Ezech.xiv). In quibus Iribus sanctis num destructof fuit et earum abominator, quo-
omnis sanctorum multitudosignatur, ut per Noe Ec- modo ejus discipuU imagines deplngebant in Cy-
ciesiae gubernatores, per Danielem virgines et con- priorum insula, in lemploquod ejusdem patris
nomine titulaverunt, cum videlicetmulta pingantur
tinentes, per Job conj'ugati et poeriitentesinnuantur. qumnon adoraiitur, et plerumquea bonis mugistris
Aul quisAbraham palriarcham accusare affectet? qul mali discipuli oriantur.
estprima credenlium via et bealiseminis serus pa- Magna se in hac parte illi de quibus sermo est,
ter, cui non legalisobservantia, sed fldes credulitatis D ad suum errorem tuendunfarrhorum reperisse gra-
est ad justitiam reputata; qui Trinitatem in ljrpo tulantur inslrumenla, eo quod in insula Cypro a
videns, et unitalem in myslerio venerans, divini cujusdamsancti yiri Epiphanii discipulis basilica di-
judicii arcana, et de conjuge anu suscipiendse sobo- calur fuisse depicta, quasi nulla res possit pingi quaj
lis stupendum miraculum audire promeruil; qui fidei non conlinuo debeat adorari. Cum ergo imaginum
cujus ipse specimen tenuit, futuras circa finem habendarum vel non habendarum usus non praejudi-
mundi angustias figuraliter sensit, cum circa fineni cel catholieaefidei puritati, constat eumdem Epipha-
diei terror niraius et tenebrosus super eum irruit, nium sive alium quemlibet sanclum viram, nec-ima-
Aut quis Moysen legislatorem accusare praesumat? ginum fuisse deslructorem, nec earum adoraiorem,
de quo scriptum est-, quod esset milissimus super discipulosqueejus vel quoslibet «atholicos viros non
omnes qui morabantur in terra, qui in tj7poChrisii ideo basilicas colorum fucis depinxisse, ut picluraa
medialor inter Deum et homines consistens devicto adorarenlur, sed ut ex eis parietibus pulchritudo iu-
nequissimo hoste populum de servilule yEgyplia ferrelur, et rerum gestarum aspicientibus memoria
signis acprodigiis terribilibus liberavit. Aut Samue- iniererelur. Non enim quia Epjplianii discipuli in
•»«<« T.IBRTflARm.TNf — CAPIT. DE-IMAG. — TM. IV. â
jnsula Cyprobasilicam depinxisse perhibentur, id-- A lerisperpetrationecohibuil; qui, cognita $ui sceleris
circo imagines adorabunlur, quoniam non"omniaa nequitia, indignam vitarii digna morle finivit; de quo
-quae pinguniur protinus adorantur- Quaesi singulaa -ait Sedulius: _ -,
-adorari deberent; paucae admodum creaturae quae e Tuncvir apostolicus,nnnc vifisapostatafaclus.
nbn adorarentur, remanerent. Cernimus namquee JSiicolausquoque discipulus aposlolorum ct inter se-
.. iu metallis conflatorio sive sculptorio opere, in gem-i- ptem-una cumbeato Stephanoindiaconlniinisterium _
"jmis insignibusque Iapidibus mira sculptoris arte,ln i consecralus,- neglectis postmodum honorum magi-
marmoribus eseterisque lapidUms latomorum sivee slrorum doctrinis, sive bonorum condiaconorum sp-
^culptofnm industria, in lignis caelatoris scalpello,, cietatibus, hseresiarches esl effeclus, et <[ui bono-
in Uthostrotis diversorum colorum per artificema rum operum exercitia exemplis sive verbis, ut pote.
compaginatis crustulis, in sericis, laneis nec non ett diseipulus apostolorum, instilticre debuit, permutatis
lineisTnultieoloribus vestibus plumario polymitario- in contrarium vicibus ipse nefandse haeresis scelus
-que opere formatas imagines. Nunquid quia praefati[ institult, de qua in Apocalypsi scribitur: Sed hoc
Yiri, sancti scilicet Epiphanii, discipuli in Cyproi habes quod odisti facta Nicolaitarum, qumM ego odi
baslicamdepinxeruntjidcirco omnesadorandae sunt?_ (Apoc. JI). Si ergo borii prophetoe malus discipulus
iiit qula iUi diversis maleriis locum exorriaveruntt B propter avaritiam reprobatur, et boni magistri, Do-
divino cultui dedicatum, ideo ad singulas materiass .mini scilicet et Salvatoris nostri, discipulus fur et
<pias praemisimus pro imaginUjus qua? eis in subje-. proditor effectus abominatur, et sanctorum aposto-
cto sunt curvatis poplitibus, flexis cervicibus, cre- lorum malus discipulus propter impium dogma a se
tirescentibus suspiriis, sublefalis reverenter ac ple- institutum exsecratur, quid mirum si a bono magi-
rumque semiclausis luminibus, a fidelibus est -cur- stro Epiphanio picturarum adorationem instituendo
Tendum? Non igitur consequens est ut pro eo quodj mali discipuli eftieiuntur ?Et hoc dicentes non eos re-
4IU basiifcampinxisse dicuntur, imagines adorentur. probos judicamus, quippejjum eorum vitam et con-
Potest etiam huic iUorum objectioni_aliudTationabi- versationem neseiamus, sed proposita conditionali
liler opponi, ut Ulorum assertio sicut aliis objectio- particula, si picturas adorare censuerunt, in eo eos
oibus nequivit muniri, ita etiam nec hac quoque de- eri'oneos asseveramus.( Aspieiamus ergo Novatum
•picta ab Epiphanu discipuUs basilica valeat astrui, Cypriani episcopi presbyterum Novatianam haeresem
praesertim cum etsi ejusdem sancti viri discipulorumi cbndidisse, el suum arbitrium secutum sancti magi-
-consensus a se inditas parietibus picturas adorarej stri monita sprevisse; Arium quoque a catholico
«ensuisset, nuUam ejus vim censura haberet, quo- magistro eruditum ,novimus fuisse, et postmodum
niam plerumque a bonis magistris bene discipulii G " exitiabilis dogmatis grana seminasse. Quid de sin-
•'
edueati, postmodum neglecta institutione. magistro-. gulis referam ? pene omnes haeresiarchas catholico-
rum efficiuntur perversi. Quod si solerti indagationej rum constal fuisse discipulos, quia nequaquam in
-quajratur, sacrarumlitterarumexemplis approbabi- suo nomine poterat haeresim quis litulare, nisi Illam
tur. Elisaei igitur virfsancti et dupUcis Eliae.spiritut suo arbitrio reperisset. Quibus exemplis colligitur,
ditati discipule tantus pecuniae amor irrepsit, ull nil sancli Epiphanii discipulis magistri sanclitatem
percepto aUenigenaemunere amagistro spreto exitia- profuisse, si ab ecclesiasticis constitutionibus spreta
biUsetiamaegritudoeumfcedarit. Non illum prophe- boni magistri eruditione creduntur deviasse
tica allocutio, non magistrl eruditio, non signorum1 -, CAPUT XX.
terribilium oslensio, non tantfprophetaer communis' Quod adulatorie
imperutorem suum sive mutrem ejus
-Iiabitatio a tantae pestis, id est avaritlae, labe com-• _ apostolis comquare nisi suhl dicentes : Sicut olim
pescuit, "sedavaritia quae eum Invasit, lepram quo-. .• salutis nostrae recfor et perfector Jesus proprios
que ei cum Syri censu inussit. Judam etiam, de quo; -',- Suos"apostolos
sit, sicufet
sanctiSpiritus induens virtute emi-
nunc suos placabiles et apostolorum
per Prophetam scriptum est; Eomo pacis memquii < * similes fldeles nostros imperatores erexit de eo-
edebat panem meum ampliavit adversumme supplan- -, dem Spiritu prudentes factos, et idoneos existeu-
talionem (Psal. XLI); cui quondam diclum est: Tu. U tes virtute ad perfectionem noslram.
vero iiomo unanimis, dux meus et notus meus, Sessuros cum Domino apostolos ad judicandum
gui simul 'mecum dulces capiebas cibos (Psal. ej'usdem Domini veridica voce jeperimus : Vos, in-
LV), neglecta boni magistri eruditjone, et re- qrtit, qui-secuti estis me, in regeneratione cum sederil
'
vera boni, qui de se ipso dixit An oculus tuus ne- Filius hominis in sede majestatis sum, sedebitis
supet
quum est, quia ego bonus sum (Matth. xx) ? et cui per duodecim thronos, judkantes -duodecim tribus Israel
David dicitur : Bonus es, Domine, bonitatem tuam (Luc. xxn), eosque se elegissede mundo,utde mundo
doce me ; de quo eliam per Jeremiam dicitur: Bonus non essent, sed ut fructum plurimum afferrent,
ipse
estDominus sperantibus in se, animm qumrentiillum Dominus attestalur: Ego vos,inquiens, de mundo elegt
.(Thren. m), adeo capacis vel maxime rapacis ava- ut demundo non essetis, et egoelegi vosut fructum plu-
îtiae furor arripuit, ut magistrum prodere non dis- rimum ufferatis, et fruclus vesler muneat in mternum
tulerit, quem non verba coelestia, non vitae fontis (Joan. xv); iUos esse sul terrm (Matth. "v), condi-
inundatio, non signorum exhibitio, non apostolica mentum videlicel populi, quo insulsa quseqne con-
gocjetas, non apostoliei nominis dignitas a tanli sce- diuiitur,"et insapida saporantur; eos lucem
" - mundi,
PATRQL. XCVIH. *' -s®
1227 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II.- SEGTIO n. «090
qui verae lucis, hoc est Christi, fulgore sua3prsedi- -Atant, quod se diligi sihique parere, sequecollaudari
cationis verbis mundi tenebras, diffidentisevidelieet ab hominibus videntur; iUisdicitur: Beaii
qui mnc
caliginem, irradiarunt, manifestum esl; Ulisa Do- fielis, quia ridebitis (Malth. v); istisdicilur: Risus do-
miwrel-hfterra per insufflalionem datur, et e coelo lore miscelur, et extrema gaudii luclus occupat
(Pnov.
in igne Unguarumque divisione Spirilus sancti ad xiv); illi gaudente mundo contristali sunt, contri-
inn&endamDei et proximi dileclionem eimttitur; il- slato denuo-mundo gavisuri sunt; isti gaudente
liissolvendi' ligandique, peccata rerhitlendi el reti- mundo gaudent, cjmlristato mundo contristabuntur-
fiendi, mortuos suscitandi, damionesejiciendi, inflr- Hii euntes in mundum, cujus figuram praeterituram
mos curandi, caJleraque hujuscemodi opera faciendi praedicabant, ejus noxios actus flebant, mittentes
datur potestas,' et omnes genies doeendi, et in no- .seterni fructus semina, isti inmundo fundati de
pro-
rhine sanctaeTrlnitatis baptizandi confertur auclori- speritate mundi gaudentes, amplexantur prajsentis
tas; iilis gaudere j'ussum est, quod nomina eorum vitoeprospera; illi venientes ad judicium venient in
seternaevitae coslestis liber inserfa teneat;UIis di- exsultatione, seeuri de aeterna remuneraiione, por-
ctum esf: Beati oculiqui vident qum vos videtis, et tantcs manipulos hominum per suam praedicationem
aures qum audiunt qum auditis (Luc. x), quia vide- conversorum, isti venient cum magno tremore re'ddi-
licet securtdum ejusdem Domini et Salvatoris" nostri B turi raiionem operum suorum. Sed quid amplius im-
Jesu Christi veracissimum testimonium, midli pro- moramur? quicflongius evagamur? quid deingenli-
phetm et reges voluerunt videre qum itli videbant, et bus silvis modicos ilores colligimus, quorum nec
audire qum itti audiebant, quoniam omnium patriar- miUesimamquidempartem colligere valemus? Tanta
charum et prophetarum egregii eoetus, quanquam est distantia inler apostolos et imperatores, quanla
redemptoremmundivenlurumpro salute mundiipro- inter sanctos et peccalores, ,et cum apostoli emi-
phetiae spiritus eruditione scirent, eumque interioris neant novi testamenti sanclis omnibus, multo am-
inthitus oeulo quodammpdo cernerent, eum tamen plius eminere ,crkduntjir peccatoribus. 0 adulatio,
qriem corporaliter venturum sciebanl, corporaliter curtanta proesumis? 0 oleum rancoris potius exu-
cernere oestuabant. Qui dum tot meritorum insigni- berans nidorem, quam lenitalis aut nectaris nitoremj
btis emineanl, lotque bealitudinum excellentia pol- a sacerdotibus venderis,<a praesulibus in lectorum
Ieant, incassum eis illi quorum errores discutimus, quorumdam capita illinis, el quod Propheta sibi ad-
hiberi exhorruit: Oleum, inquiens, peccatorumnon
imperatores suos assimilare affectant. Liquido nam-
meum(Psal. CXLI),id pontiflcumcoe-
quepatet apostolos prophelis praelatos esse; si apo- impinguetcaput
stolis imperalofes eorum, uf illi somniant, similes- tus imperatorum fcapitibusindit, et qiiod evangelicae
" virgines emendumdixerunt a
sunt,' prophetis praeferuntur, qui Christum, quem venditoribus, hoc, proh
dolor ! fideles et inaxime populi rectores. emunt a
corporaliter venturum sciebant, corporaliter non vi-
derunt; si prophelis praeferuntur,redemptorem muudi praesulibus. Quod ergo ex eodem Spiritu, jd est a
sanclo Spirilu, eosdem imperatores, prudentes et-
corporaliter viderunt; redemptorem aulem mundi
eos corporaliter non vidisse, evidentissime patet: non idoneos factos essb virtute ad perfectionem suam fa-
igitur prophetis imperatores eorum prajferuntur, nee tentur, manifestum ^st omnes fldeles qui veraciter
Christiani suut, sanclum Jiabere Spiritum, dicente
apostoiis, ut illi dicunt, similes sunt. Quomodo ergo
apostolis queant assimilari, cum non solum non sint Apostolo : Qmsquis Spkitum Christi non hdbet,.hic
eis similibus meritis aequiparati, similique sanctita- non esl ejus (Rom. vm), quod Spiritus sanctidonum
tis nitdre praediti, verum etiam eorum sacratissimis et posl baplismum per manus impositionem infundi-
prafedicatiohibusin pluribus videanfur obniti? Aut tur, et vitaemunditia secuudum meritorum distan-
quomodb polerunt eorum esse similes, quorum ne- tiam singulis distribuilur, dicente vase electionis :
gligunt esse sequaces? IUisectati sunt coelestia per- Unicuique dala est graliu secundummensuram (Eph.
petimquemansura, istisectanturtefrestriaquaequeet T~).Quanquam igilur in alio loco scribatur : Non
caduca; iUi.spfeto mundo, Dominoadhaereremalue-^n enim ad mensurain dat Deus Spirituiil (Joan. m), ad
runt, isti mundi pompis ejusque fumeis gaudiis ad- mensuram tanien fldelibus quibusque imp.ertitur;
liaerentes, plerumque Domini praeceptaspennmt; il- quod autem ait :| Non enim ad mensuram dat Deus
li perseculibnem propter justitiam patlebantur , Spiritum, boc de soloFilio qui consubstantialis-est
isti plerumque proptef injustiliam persequuntur; illi Patri et Spiritui sanclo inteUigatur, cui non ad
tradebantur in conciliis, et flagellabanlur In synago- mensuram spiritus dalur, quoniani juxta Pauli vo-
gis, isti praedicantur in subjeclis urbibus, et collau- cem : In ipso habilare corporaliler omnis pleniludo
dantur in populis.; illorum epistoloe aelernaevitae divinilatis credttur (Col.n). Quod autem ad mensu-
commercia gerentes ducebantur legendaeper pro- ram dari Spiritus et singulis singula distribuere,
vincias et regiones, istorum imagines et effigiesgen- prout vult, dicitur, hoc de fidelibus ^juibusque di-
tiUcum et obsolelum quemdam errorem referentes ctum esse absque anibiguitale accipitnr. Sed quam-
adorandae circumferuntur per vicos et civitates; illi vis unumquemqne calholicorum constet habero Spi-
beali fore a Dominodicti suni,"cum eos odissent ho- ritum sanctum, juxta quod superius memoraviinus
mines, et persecuti fuissent, et omne malum adver- et exemplis illustravimus, nullum tamen nostraj aeta-
8us eos meutientes dixissent, isti in eo se beatos pu- jis hoininem secundum apostblicaemensursejratiam
"
1229 LIBRI CAROLINL - CAPIT. DE IMAG. - LIB." IV. - fSsfi
Splritum sanefum accepisse dicere audemus, auf af- A d rens, autBetsabee Salomonem jactans, aut Elisabeth
firmare valemus. Joannem bajulans, aut quaelibet mulier parvulum
suum tenens"? Et Ut ad gentiles fabulas
CAPUT XXI. veniamus,
quae plerumque depictse inveniantur, uude scire va-
De eo quod dixerurit: Habet enim pfophelia : Ecpe lemus utrum Yenus sifJSnean teuens, an Alcmena
virgo in utero accipiet, et pariet filium (Isa. vn), Herculem portans, an Andromacha
-, hanc auteni prophetiam in imaginem nos videntes, rens ? Astyanacta ge-
videlicel virginem in ulnis ferentem quem genuit, Nam si pro alia alia adoratur, dementia est;-.
quomodo sustinebimus non adoi'afe et osculari? si tamen ea quas adoranda penitus non est,
Quis indisciplinalus mente resistere audebit ? In . yesania est: quod utrumque eavendum est. adoratur,
tale osculum dignos enim nosipsos faciamris ad- tur Pingi-
orationis, ut non accedenles jndigni Ozae suppli- etiam eadem beata virgo qualiter aselli gesta-
cium subeamus: mine vecta, puerum in ulnis ferens Josepli prajvio
in JSgyptttm descenderit, qualiterve ex iEgyplo
Prophetia, quoevirginem concepturam et filium ad terram Israel redierit (in pluribus
parituram intonat, non jam in incertis et ambiguis materiis haec historia namqtte
esl quaerenda,\sed in pectore retinenda, nec ejus ar- inditur, el non semper
in basiUcis, sed interdum in vasis escariis sive
cana mjrsteria sunt in picturis, sed in divinis litteris B
potatoriis, interdum in sericis indumentis, plerum-
earumque explanatoribus, apostolis videlicet eorum-
que tamen in stragulis),- nunquidnam haec om-
que successoribusT investiganda, et fide potius quam nia adpranda sunt ? Cum
oculis intuenda. Non enhn idem nobiUsshnus vates ergo in quolibet hoi*um
Isaias Evangehi nobis polius quam prophetiae refe- imago sanclae virginis puerum tenentis pecualis ani-
mantis tergo suscepta adoratur, nunquid non ipsius
rens saporem ait: Nisi pinxeritis et adoraverifis ima-
animantis cum ea imago adoratur? nullo enini pa-
gines, non permanebitis; sed ait, Sinon credideritis, cto in adorando
non permanebitis (Isa. VII). Manifestum itaque est, utriusqueimaginis, virginis yidelicet,
eum qui in mandatis dhinis fidei integritale vult sive animantis, quaedampotesifieiidiremptio; praj-
sertim cum unius sint materiae, unoque artificis inge-
permanere, et ad seternam remunerationem venire,
inslromenta per quae ad haec veniat non in parieti- nio compaginatae,aut utriusque adoratio est spernen-
bus, non ia tabulis, non in picturis, non in quibus- da, aut utrseque stint adorandae.Sed dicet fortasse spi-
'
libet visibUibus rebus, sed in coi'de per fidem, in nosulus aliquis ; Hsec assertio adorandi animantis
ore per confessionem, in opere per bonorum actuum frustranda est, quoniam cum quemlibet hominem
exhibitionem habere debere, et credere virginem. cathedra susceptum aut baculo innixum causa salu-
_ tationis adoramus, non cum eo calhedrain neque
quas Salvalorem protulit niundi,.rion in mundanorum
artificum operibus, sed in aelerni et inenarrablUs baculum adorare monstramur, sed homine- salutato
arlificis npere, id est, in ccelestibussedibus esse. Ula insalulata remanere credunlur. Cuius spinulse
Unde neGesse est ut quisquis eam adorare desi- hoc modo quassandae sunt: Alia est definitio homi-
derat, non in colorum fucis, non in materialibus nis, alia baculi sive cathedrae: quoniam quldem
est animal rulionale_,mor-
opificiis, non in quibuslibet offieinis, sed iUo- men- homo definiiur ita, Eomo
lis aciem figat, quoeam cum Christo regnare COH- tale, risibile, et caetera hujusceniodi; cathedra vero
staf.Eam dum illi dixerint: Eanc autem prophelhm vel baculus non eodem modo definiuntur, sed vires
in imaginetn nos videntes, videlket vh ginem in ulnis sensu vitaque carentes, pro artificis experientia vel
ferentem quemgenuit, quomodo suslinebimus non ad- voluntatead officia quibus necessaria sunt praeparata,
orare et osculari? Quis indisciplinatus mente resistere et caetera hujuscemodi; ubi liquido patet aliud esse
audebit? et nos pene eadem verba sono, norisensu, rationalem homlnem salutando adorare, aliud ca-
secuti ingerimus. Hanc autem picturam in tabula aut dram vel baculum, ut pote res ihsentatas, insalutata
pariete cernentes, virginem videlieet depictam pue- relinquere. In definitione vero virgineae sive pecualis
runi in ulnis ferenteni, quomodo praesumemus rem animantis imaginis, cum utraeque sint seusu vitaque
insensalam adorare, etopus cujuslibet ariificis os- X) carenles, ex una maieria factse, uno eodemque arli-
cnlari ? Quis indisciplinatus tale facinus perpetrare fiee formatse, ita sibi mutuo cohajrentes ut sine
audebit,-ut adorationem soli creatori debilam crea- materias, in qua in suhjeclo sunl, discidio ab invi-
turis impendal, et dum vult favere picturis, saeris cem nequeant separari, pene nulla est in definiendo
renitatur Scripturis?Esto, imago sanctae Dei genitri- sSistantia. In quibus cum tanta sil parilitas, tanta
cis adoranda esl, unde scire possumus quae sit socletas, tanta materiae unio, aut utriusque adora-
aut uiriusque ispernenda. Cum
ejus imago, aut quibus indiciis a cseieris imaginibus lio est suscipienda,
dirimafur ? quippe cum nulla in omnibus difleren- ergo altera ab altera dirimi sine discidio nequeat,
iia praeler artificum experientiam, et eorum quibus et ulrseque, ne forte animantis imago adoretur,
ut ulrajque adorationis
opercntur opificia, materiarumque qualitatem inve- adorari non xlebeant, reslat
ntatur. Cum ergo depictam pulchram quamdam fe- honore "Careant, et ornamentorum solummodo in
minam puerum in ulnis tenere cernimus, si super- basilicls aut in <piibuslibet locis loea leneant, et as-
scriptio necdum facta sit, aut quondam facta casui picientibus rerum gestarum memoriam praebeant,
qaodam demolila, qua industria. discernere valemus, quoniam cum tot diverticulis in tantos errores ima-
utrum Sara_5it Isaae tenens, aut Rebecca Jacob fe-'. gmum adoratio vergat, nulla eam slare intra san-
1231 B. CAROLIMAGNlOPP. PARS H. SECTIO IL 1232
i
ctam Ecclesiam perspicua ralio monstrat. Hortantur A l in hoc quoque dehramento reprehenditur, eo quod
ergo llli se mutuo, ut digni efficiantur ad oscula sive majores suos pro tritico zizania Sevisse ecclesiaslicis
adorationes rerum sensu carentium, dicentes: In agris, vinumque ajjusemiscuisse et proximos potasse
ttde osculum dignos enhn nosipsos faciamus adora- turbulento potu dixerant, prseserlim cum in hoc ne-
lionis, ut non accedentes indigni Ozm supplicium gotio pene in omnibus in quibus illi deUquisse cre-
subeamus. Nos denique dignos nos faciamus ad duntur,isti non solum ea non emendasse, verum etiam
adorandam diviriam majestatem,' imo ab eo digni amplius deliquisse perhibeantur; denique secundum
efficiamur a quo est bene velle et perficere, et ufveri poctam qui ait:
adoratores nou secundum eorum vanitatem adore- Pro molliviola, pro purpureouarcisso,
mus Dominum in quadam imagine, sed in spiritu et Carduuset spinissurgat paliurnsacutis,
VIRG.Egiog.v.
veritate, dicente ipsa Yeritale: Veri adoratores ad- isloram majoribus pro tritico surrexerunt zizania,
orabunt Patrem in spiritucl aerilaie (Joan. iv). Quod istis vero
pro tritico zizaniis necdum evulsis paliurus
vero se ideo ad oscula et adoraliones imagiuum surrexit, quia videlicet
propheliese et evangelicae si-
dignos effici monent, ne forte Ozaepoenam luant, ve apostolicaeprajdicationis negleeto tritico, in qua et
videant ne illius praesumptionis causa, qua et ille _ loea divinis cultibus mancipata exornari censentur, et
arcam Donrini absque suo adminiculo casuram pu- 1 solius Dei cultus et adoratio commendatnr, aut in or-
lavit, et isti nihilominus divini cultus regionem abs- namentorum a basilicis abolitioneraut in eorumdem
que imaginum adminiculo frustrandam putanl, omamenlorum adoratione, zizaniorum amentium et
ejus exitiabilis poenaj senlentiam subeant: quippe paliuri spinosi pemiciosum dogma percepisse mon-
cum nec illa ne rueret, ejus fulcimine indiguerit, strantur, et qui debuerant frumenlo divini verbi
nec ista ut firmius slet, illarum fulcimine indigeat; mentes fidelium illius salietatis quaj sine fastidio est,
et sieut iUa nuUam Deo indigentiam paliente abs- plenitudine reficere, iUo dogmate eas, quod ingenli
que aliquo sui casu Ozae suslentaculo vacante il- fastidio etlamentiam nutrit et errorum aculeos inge-
lapsa ferebatur, ita nimirum isla Domino guber- rit, nituntur inficere. Yino etiam aquam majores
nante absque ullo naufragio imaginum opilulatione suos miscuisse
lurbulentumque potum proximis pro-
postposita intemerata servatur. Quid ergo-est arcae fati sunt propinasse: quibusnon absque ratione objici
lestamenti Domini quaeu Domino gubernabatur, ne potest, quod majores eorum vinum sacri eloquii, quo
casum paterelur, manum velle subponere, nisi cauti debuerant, aquse permixtione insapidum effece-
iholicaj religioni quaj a Domino utique regilur, ne runt, cum omamenta a basilicis abolenda sanxerunt,
inter hujus vitse itinera titubet, imaginum iadoratio- r isli vero ejusdem vini potum a prodecessoribus aqua
nem velle admittere ? Aut cui assimUari potest Oza,( vitiatum veneno acuerunt, cum se
imagines adoratu-
qui absque sacerdotum et conlevitarum consilio ros eisque servitium exhibituros professi, earumque
quadam praesumptibili cura novum arcaeDomini vo- adoralionem spernentes anathemalibus condemnare
lttit suslentaculurit prsestare, nisi istis qui absque conali sunt. Deinde turbulentum potum utrique pro-
sanctorum Patrum. doctrina et consacerdotum per ximis propinare non erubescunt, cum praedicationem
diversas mundi partes conslitulonim consensu ar- suam, quam sacris eloquiis et bonorum operum exem-
rogantia quadam et superciliosa intentione novam plis exornare debuerant, vanis et extraordinariis
Christianae rcligioni imaginum adorationem nituntur constitutionibus viliare non differunt, eamque et
inserere? Perdidit igitur vitam qui arcam Dei iumide praesenlibus vita vel actu monstrare et memoriae po>
sustentare affeciavil, quia qui Deum qui ubique to- sterilatis scriptis mandare non metuunt. Quod vero
tus est, ubique mirabilis, re aliqua indigere in qua eos sub pellibus oyium lupos celare, et spreta verita-
adoretur credit, eumque in rebus visibilibus adorat, temendaciumampleeti asseveranl, idipsum in se ipsls
cavendum esl ne tunc vitam perdat, cum ejus vila- fieri conspicient, si diligenter adveriant. Nam dum
libus monitis procaci mente resislit. Levites ergo illi magnam se sanctitatem hsQjere fingentes, ejus
isdem recte Oza dicitur qui robustus interpretatur, D quasi zelo accensi imagines ab ecclesiis ut pote ne
quia praesumplores quique, nisi audaci mente robus- adorarentur quse non ad adorandam ab anliquis po-
los se crederenl, nequaquam synodos in quibus ad- sitaj fuerant abdijaverunt, et isti eas quasi nimiae
orandarum imaginum nova constitulio censeretur, sanctitatis amore acconsi adorandas staluunt, nec
agitarent. sibi catholicae fidei chavismata sufficere putant, nisi
CAPUT XXII.
eis' servitium adoralionis ^xhibeant, cum tamen
De eo quod necsibi ipsis parcunt, cum parenlibus suis fa-
injurium inferunt dkenles : Pro vero tritico zizania ulrique vanse laudis appetitu id aganl, quid aUud
ecclesiasticis agris seminaverunt, vinuiri miscue- ciunt nisi sub peUibus ovium lupos tegunt ? quia ni-
runt aquae, et proximum potaverunt subversionem mirum dum foris aut zelum aut studium sanetiiatis
turbulenlam, et lupi Arabici existentes pellem
ovium subsannaverunt indueri, et veritatem prae- simulanl, introrsus lupinam rabiem qua csetens emi-
tereuntes mendacitnn amplexi sunt, sed ova aspi- nere amlriunt, eosque anathematum dentibus rodunt,
dum jactaveruni, et tela aranei secundum prophe- habere se monstrarit: veritatem itaque prajtereuntes
tam texuerunt, et qui sperat ovaeorumcomedere, ' mendacium
confringens caudam inveniet, et in eo basiliscum utrique amplectuntur, quia dum superbe
venenum et flatum mortiferum replelum. et arroganler nova' quaequeconstituere anholant, nec
•
Intemperata eoram vecordia sicut in cseleris ita et humilitate duce antiquorum Patrttm exempla sequun-
i-233 LIBRI CAROLINl. - CAPIT, DE IMAG. - LIB. IV. 4234
tur, aDea veritate quse fallere fallique nescit absce- A quod osculatur non adoretur. Adoratur enim Deus,
dunt, illiquemendacio adhajrent de quo scriplumest: sednon osculatur; venerantur sancti qui e soeculo
Ab initio mendux fuit ei in veritate non stelit (Joan. cuni triumphis meritorum migraverunt, sed aec ad-
vui). Quid ergo est veritatem prselerire, nisi-Ghri- orari debent cullu divino, nec oscularipossunt. Oscu-
sti monitis, qui auctor humilitatis est,perjactantiam lantur e contrario conjuges, liberi, nec non et servi,
contraire? Quid estmendacium sequi, nisi ejus qui nec tamen adorantur. Manifeslum namque est oscu-
auctor superbiae est exempla in novis et in iUicitis lum et adorationem 'duarum rerum nomina esse.
constitutionUjus ilUciendo, et anfiquis ac salutiferis -Quomodoergoeritnominum lanta in sensu unitas,
traditionibus obnitendo, sectan?QuOdquidemutrique cum reruni in intellectu sit tanla diversitas? Aut
tunc faciunt, cum superbise vento inflali aut fran- cur non possint vocabula differri in sensu, cum pos-
.gendarum aut adorandarum imaginum errorem ar- sint vocabulorum origines differri in actu? Non
ripiunt. Porro quod majores sttos ova aspidum pro- enim res sunt conditoepropter nomina, sed nomina
tulisse, et telam aranese texuisse asserunt, non me- propter res, nec credendum est ut res aptentur nomi-
(Uocressibi iu hac parle eontumelias inferunt: quip- nibus, sed nomina potius aptentur rebus, qttoniam et
pe jCum ideo eoram ova sint, quoniam aul ab illis protoplasto animantia adducta a Domino fuisse ut
sunt per camis materiam propagati, aul-studiis B videret.quid vocaretea, leguntur; rebus enim a Deo
quibuslibet imbuti, aut certe per manuum impositio- conditis idem humaiii generis pater nomina dedit,
nem in ecclesiaslicis ordinibus consecrali; et ideo eo- non nominibus ase conditis res quibttsipsa nomina
rum tela sunt, quia ab illis aut ex traduce corpora- inderet ad se adductas perspexit. Plato denique phi-
liter, aut ex doctrina spiritaUter sunl orditi. Ova losophus nomina naturalia esse constituil, ef hoc
• ergo aspidum et telam aranese se non lmmerito hinc probare contendit, quod qusedam supellex et
nuncupaut, quia et aures suas obiurant, ii' Scriptu- quodammodo instrumenlum sinl invicem sensa pro-
rarum verba interiore aure audiant, quse unius et dendi, naturalium vero supellectiles sunt naturales,
solius Dei cultum et adorationem instituunt, et ad ut oculi instrumenta quidem sunt videndi, qui vlsus
capiendas sive iUiciendas animas novarum et inuti- res naturalis est, quare oculos quoque naturales esse
Iiuni constilutionumtelam prsedicationeordiri etopere necessc est; ita etiam orafio rerum naluralinm supel-
texere non metuunt, et secundum suam professionem, lex est atque instrumentum, id est, sententiarum,
qui eadem ova esse desiderat, basiliscum inlrorsus quare ipsa quoque est naturalis. Aristoteles auiem
lnveniet, quia videlicet quicunque eorum praedicatio- dicit non secundum naturam esse orationem, sed
ne uti appetit, mortiferae in eis tradilionis flatum .secundum placitum, quocirca nec esse oralioneii'
reperit, et dum cupit famem verbi praedicatione** supellectilem naturalem. Quod enim dicit non esse
solaturus quoddam reperire remedium, vitam per- fcistrumentum, non dicit non per hoc instrumentum'
diturus intemae salutis reperit dispendium. Ideo igi- sensa proferri, sed lantum rem esse, orationem se-
-lur eis in nostra disputatione pareere parvipendimus, cundum positionem, per quam proprias sententias
quia eos sibimet in sua dispntatione pepercisse mini- demonstremus. Idem quoque philosophus, cui in hac
me reperimus, sed accepla ab illis reprehendendi parte fides potissimum adliibenda est, in libro Peri-
materia suis eos spiculisjaeulamur. <Quseomnia non hermeniarum: t Nomen dicit esse vocem significati-
shie dileclione facimus, sed haec agimus, quia eo- vam secundum placitum sine tempore, i id esl,
rum ab errore conversionem inimus, si forte ali- nomen esse vocem. Sed vocum aliaesunl quae signi-
quando erroris sui portenta sequicontemnant, etviam ficant, aliae quse nihil significant; nomen autem
quaedueit ad vilam perpetim tenendam appetant. significat id cujus nomen est: nomen igitur est vox
- CAPUTXXIH. significaliva. Yocum signifieativarum aliaesunt natu-
Inutilis et hwudita interpretatio eorum qui dum ad- raliter, aliae non natttraliter. Naturaliter est vox ,
orare et osculari unum esse offirmare vellent, dixe-
runt : Quique sanctorum principum nostrae do- significativa, ut ea quaedolores naturaliter monstrat
ctrinse et eorum successores egregium patrum J. aut gaudia, ut sunt interjectiones; non naturaliter
nostrorum, et has adorari videUcet osculari, idvero significativae voces sunt, quas securiduni"posi-
ipsum enim utrumque, communem vero Grsece tionem esse dicimus. Secundum positionem vero
aniiquae loculionis osculari et amplecti designat,
et voluntatis extensione aliqua significat amoris, sunl, quas ipsi sibi homines posuerunt, sicut in su-'"
" sicuti fero et offero, firmo et conflrmo, participo periore exemplo quod de Genesi sumpsimus, mon-
et adoro, quod demonstrat osculum et exlensionis slratum est,
amicitise: quod enim quis diUgit et adorat, et qiiae singula sequi Jongissimum est=
quod adorat omnino et diligit. Osculum interea et adorutionem, sive osculuri et
In differentia osculi et adoratioms, quse duo illi adorare, duas res esse plurimum interdum inler se
unum esse putant, non est plurimum laborandum, distantes manifeslum est. Secundum sascularium
qttoniam hsec duo nomina tanto inter se distant, litterarum magistros tria sunt ex quibus omnis col- '
quanto et hae fes quarum haecnoniina sunt inter se loculio disputalioque perficitur, res, intellectus,
discrepant; et necessario magnam habent ab alter- voees. Res sunt' quas animi ralione percipimus in- .
ulro discrelionem, cum et ipsae res plerumque ma- tellectuque discernimus, ul est adorare, vel osculari,
esl quidam
gnam inter se habeant diremptionem, prsesertim vel aUquid hnjusmodi. Inlellectus vero
cum interdum et quod adoralur non osculetur, et animi vigor quo res ipsas addiscimus, et briid intc^
1255 B. CAROLI MAGNIOPP, PARS II. SEOTIO fl. 1256
se distent discernimus. Yoces quibus id quod intel- jA sint, sed sicut iUa duo ab alterufro dirimuntur, ita
ieetu capimus signiflcamus, ut pro eo quod esl ad- ninrirum hoc terlium ab illis duobus dhimitur, quia
orare dicimus adoralio, pro eo quod esl osculari dici- videlieet quaedam, ut superius memoravimus, ad-
juus osculum. Est aliud quiddam quod significat orantur, nec continuo osculantur, quaedam oscu-
voces : hsesunl Utierae; harum enim scriplio vocum lantur nec conlinuo adorantur, pleraque amplectun-
significalio est. Cum igitur haec sunt quatuor, res, tur quaj nec adorantur nee osGuIantur. Ampiectilur
intelleclus, vox, littera, rem concipit intellectus, quislibel quodam eventu lignum aut lapidem aut
inlelleclum vero voces designant, ipsas vero voces quamlibet rem, cii osculum ferre superfluum est,
litterae significant. Unde et praefatus Aristoteles in nec tamen eam adorat. Osculalur etiam aliquem
PerUiermeniis suis ait: c Sunt ergo ea quaj sunt in jjriorum ad quem reverentia cohibente vix accedere
voce earum quse sunt in anima passionum notas; et praesumit, nee tamen eum amplectiiur ; -quanto enim
ea quse scribuntur, eorum quse sunt in voce; et haectria inter se mutuo in sensu distare cernunlur,
quemadmodum nec litterae onmibus eaedem, sic nec lanlo nimirum a ratione eadem exempla quae ab illis
esedeni voces : a quarum autem hae primum notae, iid ea unum esse probanda posita sunt distare no- ,
eaedeniomnibus passiones animae sunt, et quarum " scuntur, quippe eum et illa inter se plurimam ha-
'
haesimihludines, res etiam eaedem, J intellectus vidc- beanl distantiam, et ista cum ralione nuilam habeant
lieet, juxta erudilissimi viri Boetii explanafionem, consonantiam. Dicunt enim : Quique sunctorum prin-
animi quamdam passionem designans; t quoniam, cipum noslrm doctrinm ei eorum successoresegregium
ut idem Boetius ait, nisi quamdam similitudinem rei pulrum nostrorum, el has adorari videlicet osculari,
quam quis intelligil, in animacratione patiatur, nul- idipsum enhn ulrumque, communem vero Grmcm qn- '
lus est intellectus. Cum enim video orbem vel qua- tiqnm loculionis osmlari et amplecti designat, et vo-
dratum, figuram ejus mente concipio et ejus mibi lunlalis exlensione aliqua significat amoris, sicuti fero
simililudo in animaj ratione formatur, patiturque et offero, firmo et confirino, partkipo et adoro, quod
auima rei idtellectae similitudinem. Unde fil ut intel- dcnionsiml oscutum et exlensionemamicilim.0 seusus
lectus et similitudo sit rei et animse passio. » Harum conftindens potius sententias quam ordinans, fran-
autem rursus quatuor, duae sunt naturales, dusese- gens potius verba buam proferens ! 0 acumen omni
cundum hominum posilionem. Voces namque el pislillo retunsius! (0 machsera plumbea prius aciem
iitterse secundum positionem sunt, inlellectus autem retundens quam rem incidat cui incidendae adhibe-
et res naturaliter. Hoc illo approbatur, quod-apud tur! 0 ensis mallei potius referens tuiisionem quam
dhersas gcntes diversis vocibus utitur et litteris, id- pf gladii sectionem, frangens potius mateiias quam
circo quoniam ipsi voces quibus uterentur, el litte- secans! 0 argumentatio nil aflirmare jjraeter suos
ras quibus scriberent, composuerunt; intellectus auclores dementes esse valens, nil propositse rei
autem et res nullus posuit, sed naturaliter sunt. Ne- firjnitatis exhibensi sed solummbdo lalores vecordes
que enim quod apud Romanos equus est, apud barba- esse pandens. Ab eo quod est fero el offero adorare,
ros cervus, sed apud diversas gentes eadem rerum osculari et amplecii unuin esse astruere liititur, et
naiura est. Proplerea non quod nos intelligimusesse praepositionum vires fgnorans, quse plerumque alias
equum, canem barbari pulant, sed eadem apud di- partes corrumpunt plertimque ab aliis partibus cor-
veraisaimas gentes subslantiarum inlellectuumque mmpuniur, plerumque et corrumpunt et corrum-
ratio est constituta. Quare duse harum sunl secun- puntur, inlerdum nec corrumpunt nec corrumpuulur,
dum hominum posifionem, id est voces et litterae, eisque significaliones aliquando augenl, aliquando
duae secundum naluram, res et intellectus : quibus minuunt, aliquando permulant, dum vaua quaedain
documentis monstratur non ideo adorationein et os- astruenda appetit, vanis ea quibusdam assertionibus
culumunam rem esse, quam\is apud Grsecosquam- approbare conteudit. Quis ergo ignoret offero,affero,
dam haec duo nomina habeant consonantiam. Ple- infero, confero, aufero, defero, refei o, suffero, differo,
rumque ergo duo vel plura noniina secundum syn- D profero, prmfero, perfeio, et caetera si qua-suntliis
onyniaunam signiiieationein habenl, plerumqueetiam similia, quanquam ab eo verbo quod est fero ve-
unum nomen : secuudum homonyma duas vel plures niant, adhiLitis et quadam ex parte corruptis prae-
res significat, nec lamen ideo rerum ordo confundi- pbsilionibusdiversissimis effeetibus inter sein sensu
tur aul quodammodomutilatur, si eis ab hominibus dislare ? Aut quis nesciat quod partkipo et adoro
secundum placitum diversissimis modis nomina pene nullam sensup concordanlum habeant? fiimo
dantur. Adjungunt iulerea his duabus rebus tertiajn namque et confirmo\,quanquamin sensu sint commu-
rem, ut adorure, osculari et utnptecti unum omnia nia, ab ea lamenre^cui ab iHisadhibenlur,prorsusvi-
a Quorum autem hm primorum notw, emdemomrii- CUin: 'Q.V TKOTK TTKCTl
phtOl TOUTKJTpCOTMf, 7Ta6/5/*KTK
bus passiones animm sunt: et quotum hm similiiudi- T?f ii-oyjtq'xai «V TKUTK OfiOiMfiKTK,npoyu.ata r,$n
nes, res etiam eadetn. Grsecus Aristofelis codex Ktpl IUVTLDnde patet hujus loci corruplela, quam boc
ipjiriveia; (Carolus barbare et imperite in perihermi- modo ivimus medicaium; c quarum autem haepri-
niis, sed ex usu illius saeculi, quem et Balbus in mum noloe sint, eaedem omnibus passiones animee
Catholico nolavit, scribens : i Quidani tamen minus sunt : et quarum hse siinilitudines, res etiam eae-
intelligentes utuntur hoc quasi nomine composito, dem. t Nec ahter ejst in operibus Severini Boetii.
scilicet haecperihermenia. i Ita prasentat hunc lo-
1237 LIBRI CAROLINI.' —' CAPIT."DE LMAG." — LIB. IV. 1238
d&itur esse .extranea. De quibus omnibus si singil- A ticrilaris et negalio particularis; duae superiores orii-
laiiri anbbis disputetur ita ut in scholis grammati- nino sibi «ontrariae sunt, cseterse-vero'3uaeInferiores
ebrunfdiScituf, haec solurhmbdores vix uriius libfi subcoritrariae -sibi mutuo sunt, et affirwatio univer-
textu teriebitur. Sednec illud praetereundum est quo"d' salis sive*partieularis -subalternae, et negatio uni-
vanissimam afgumentationem suam quadam' frivbla' versalis et particularis subalternae nihilominusai-
' et inatii cantur. Ducantur deinde sensus indagationes quasi
conclusione, jjuasi quodam conversUjili sji-
logismo, conficere nisi sunt dicenies ~:^quod erinn qitsedam Unese angulares duae, una ab hac affirma-
ditigit quis et adorat, et quod adorat omnino et dili- tione universali, Omne quod ditigit quis adorat, ~A
git, nescientes ideo'hsec duo yicissim jninime posse_ hanc negationem particularem, Quiddam quod dili-
circumverti, quod insequalia jnter se sint, latiusque gitquisnon adorat; altera ab bac particulari affir-
diligere quam adorare posslt progredi. Diligit eniin matione, Quiddam quod diligit quis adorat, ad hanc
quis uxoreni sive" prolem, nec lamen" adorat eam; universalem negationem, Nihil quod Uiligit quis ad-
diligit servum, ancillam, equum, canem, accipitrem orai, et sint inter se contrariae vel oppositae: et his
et caetera"hujuscemodi, nec tamen adorat ea. Sicut, ita inter se pugnantibus cum utraeque, id est, affir-
ergo verum e"st cum x&cit,jfuod adorat quis et dili- matio universalis el negatio particularis, sive affir--
git, nonitaverum esse potest cum dicil, quod'dili- B 1 matio particularis et negatio universalis, verae esse
git quis et adofat, non enim hsec circumversio -ratio- non possinl, una erit falsa, allera vera, sicque vera
nabililer stare polest, quoniain et unum illbrum la- pef imetfalsam, et si illa fuerit vera, alia mox a ve-
tius, ut diximus, prqtenditur, et nulla estin his tanta ritale discedet, dicenteApuleiophilosophoPIatonico
proprietas ut mutuo circumverti credantur. Sicut Madaurensi, qui de hujuscemodi syllogistica indu-
ergo dici potest, converso ordine, quod hinnibile est stria in libro qui inscribitur, De periiiermeniis Apulei,
'
equus est, et quod equus est hinnibUe est, non' subtilissime disputavit. « Universalis, inquit, ulravis
îc recte dicl potest, quod diliyit quis et adorat, particularem suam eomprobata utique confirmat, re-
etquod adorat et diligit,"quoniam elin -eisdem topi-, victa non utique ihfirmat; parliculaiis autem versa
cis, ex-quibusiiaecurguirienla procedunt In eadem vlce h urilvei'salem suam revicta utique infirmat,
argunientatione quas a eonsequentibus ^nominatur, pfobata utique confirniat. DSunt ergo in hac argu-
In qua propositam Tefri aliquid inevltabiUter conse- mentalione duae superiores universales, id est, Omne
UTiitur, ut id <juod de hinnibili _ef equo diximus, quod diligii quis adbrat; et, Nihil quod diligit quis
pleraque eircumvertfpossunt, nonnulla vero circum- adorat, falsae,'quoniam, ut superius diclum est,mulla
yerti nequaquam possunf Circumverti namque pos- dlligit quis quae non adoral, et aliqua de his quse
sunt hsec, ut sl quis dical :"Sirisibile est, consequens^r~ diligit quis adorat ;êt sunt duae inferiores parlicula-
inevitabiUter est ut homo sit, -et si homo est neees- res, id est, Quiddam quod ditigit quis adorat, et
sario risibile est,.et eselerahis similia. Circumverti Quiddam quod ditigit quis non addrat, utraeque verae,
autem nequaquam possunt hsec, ut si ~quis dicat: quoniam diligit quis Deum j'uxta illud : Ditiges Do-
Si dies est lueet, consequens quippe est ut si dies-. minum Deum tuum ex lolo corde tuo (Levit.
xix), et
est Iueeat; si safiatus est, ionsequens est ul come- adorat eum, .ex„cuj'ussancljssima dilectione omnium
disse eredatur; si ebfius, necessario potasse eum virtutum nutrimenta procedunt. Diligit
quis proxi-
«onstat; si doctus est, consequens est ut didicisse di- mum et saiutationis officio adorat eum, et iu eo ap-
catur; si adorat, consequens est ut id, quod adorat probatur vera esse propositio, Quiddam quod diligit
diligat. Non eninTdici potest, converso ordine, si quis udorut; approbatur etiam et haec .vera esse,
lucet neeessario dies est; si comedit, consequens Quiddum quod diligit quis non «rfor«t,.juxta
exempla
est ut satiatus sit, cuni plura Iuceant, nec tamen dies conj'ugls, prolis, equi, cariis, accipitris, et^ caetera
sit, et plerumque comestio nec dum ad satietatem
perveniat; necillud, si liibit ebrius est, si didicit scfibere consueverunt. Ad -hanc -conditionem juxta
Aristotelis '
doctus est, si diligifadorat, cum interdum nec praecepta: „
pota-1U Omne quod diligit .'.Contrdrite Nihil quod diligit
tio ad ebrietatem, nec disciplina âd magisterium, . -qujs, adorat. Jvnvxini. , tquis, .ado.rg,t. -
nec dilectio ad adorationemperlingat. Ponantur
ergo^
singula secundum, dialeclicorum experientiam, nt
facilius appareat quantum inter se haec duo distent,
vel qnaliter hsec circumversiostare non possit. Sunt
enim quatuor propositiones Jnter .se quodammodo
affecte, a quas philospphi in quadrata formula spe-
ctandas SGribereconsueverunf, ifa videlicetjut primae
duse sint, Omne quod diligit quis adorat, et, Nihil
quod diligit quis adorat; caeteraeduse, Quiddamquod Qulddam, quod di- Subcontrarim Quiddamyquod ^dili-
diligit quis adorat, Quiddam quod Mligit quis non ligit quis, adorat. vmvcrvrtat git quis, nonadorat.
1 Universalem suam revicta ntique infirmat, pro- '
adoraU Et primse duse dicantur affirmalio universa- bala utique confirmat. Apud ipsum Apuleium in edi-
lis et negatio universahs, cseteraeduae affirmatio par- tionibus Sichardi et Colvii j'urisconsultorum legitur,
probata non utique firmat,
- Quam lectionem-sententia
-aJ2tt«s philosqphi iij quadrata' fomulajpeclandjus pfobaflrmat. - >
lSSd - B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIQ H. 1M>
quse superius prolata sunt, quse singula diliguntur,, Aejusdem Domini sententia enervatur. Non aulem -
nec tamen adorantur. Universales et inferiores par- prsefata Domini senlentia enervatur : non igitur se-
liculares alternatim positae opponunlur sibi. Nam si eundum eorum vanitatem Christus ab eis caput factus
falsa est haec affirmatio universalis, Omne quod est. Unde cavendum est, ne forte isli ab ejus sint
diligit quis adorat, vera est haec negalio parlicularis, immunes eleclione; qui eum se glofiantur fecisse
Quiddam quod diligit quis non adorat; et si haecpar- - caput, quoniam quidem, ut conjicimus, si ab eo electi
licularis negatio falsa esl, affirmatio universalis vera essent non suam, sed ej'us gloriam queererent, nec
est. Et rursus si hsec negatio universalis, Nikil quod rerum insensatarum, sed unius Dei adorationem
diiigit quis adorut, falsa est, haecaffirmatio particu- proedicarent. Ex frtictibus enim arbor, j"uxta Yerita-
laris, Quiddam quod diligit quis adorat, vera est, tis sententiam, cognoseitur, et plerumque in rerum
et si ista vera non est, neque illa falsa est. Sunt naturis ab effectis efficieutia cognoseuntur. Cum
autem duae inferiores omnino verae; duae igitur su- enim quis fumum videt, ignem subesse non ambigit,
periores penitus falsae esse credendae sunt. De.con- aut cum vestigium alicujus animalis conspicit, idem
versione denique talium propositionum, de quibus et animal transisse non neseit, et cum quis bonum opus
nos superius aUquantulum disputavimus, ita praefatus videl, id u Deo qui omnium bonorum auctor est,
philosophus dicit : i Conversibiles proposiliones B esse rion dubitat, et cum pravum quis eonspicit, id
dicuntur, universalis abdicativa et alterutra ejus, id antiqui hostis machinamentis esse perpetralum ere-
est, particularis dedicativa, eo quod particulae ea- dit. Hoc quidem dicentes non de eorum electione
rum, subjecliva et declarativa, possurit semper m- aliquid temere judicamus,cum plerumque bene con-
ter se servare viees, permanenle conditione veritalis dita male invenianlur depravata, sed id penitus affir-
aut falsitatis. Nam ut est haecvera propositio, Nullus mamus, non eos ideo electos esse ut per eos novae
prudens impius, ita si convertis partium vices, ve-^ ecclesiasticis rebus constitutiones inolescerent, et
rum erit, Nullus hnpius prudens; Item ul falsum se Christum, qui omnium in se credentium viu est,
est, Nullus homo animal, ita et si convertas falsum sibi fecisse caput jactarent. Esto, ab eo clecti, ab
erit, Nullum animal homo. Pari ratione et particula- eo in sacerdotium conslituti sunt, cur; non eum in
ris dedicativa convertitur, Quidam grammalicus humilitate sequuntiir? Cur non ejus potius quam
homo est; et contra, Quidam liomo grammaticus est: suam gloriam quserunt, qui se non suam, sed ej"us
quod duse cselerae propositiones semper facere non qui se misit gloriam qusesisse testatus est? Cur su-
possunt, quanquam interdum convertantur, nec tamen percilium deponerejnegligunt? Cur alta incompeten-
idcirco conversibiles dicuntur. Ergo unaquseque pro- ter appetunl? Crir Ecclesite prosperitalem civili
positio per omnes significationes reperienda est, an C quodam bello perturbant? qui siantiquorum Patrum
eliam conversa congruat: nec innunierse sunt istae, sed documentis vel exempUs eontenti esse vellent, nec
quinquesolse: aut enimproprietas declaratur alicujus, domeslicam pacem erroneis constitutionibus irrum-
aut genus, aut differentia, aut finis aut accidens. t perent, nec sociorum qui secum contra hostespu-
Ad hanc igitur illorum diclionem frustrandam, et gnaturi essent in se arma detorquerent. Hoc etenim
nostram assertionem muniendam, multaliuj'uscemodi inutile "dictuni, qup se Chrislum caput sibf fecisse
argumenta adhiberi poterant, et id quod adhibitum somniant, quanquam fidei nil deroget, reprehensione
estlaliuspoterat disseri, sed brevitatis causa hsec et tamen non caret. Neque enim eos lam immanis, in-
his similia omittuntur. Ideo namque argutnentis ex sanise credimus, ut eos id ita dixisse arbitremur,
Induslria dialecticae artis yenientibus iUorum asser- quasi abillis idem Dominus sit factus! Quod quidem
lionem cassare) Domino auxiliante paravhpus, quia nullse fideles atires audire patiuntur : sed quia aliud
ebs nescio qua conversione, quasi quadam syllogi- significare volentes aliud significaverunt,"libuit nobis
stica argumentatione, deliramenta sua roborare vo- et id discutere quod sunt profati, et id indiscussum
luisse comperimus. minime dimittere quod voluisse putantur profari.
CAPUTXXIV. Yoluerunt namque, ni fallimur, dicere: Prsesidenli-
"
De eo quod superciliose et indocte dixerunt: Simili- bus nobis, qui meribra Christi sumus, omnem ope-
ter et qui ab Oriente venerant conj'unximusin ea- ris et
dem Nicaea melropoli, et praesidentibus omnibus spei riostraeflrmitalem in eo locavimus, qui
nobis caput fecimus Christum. est eaput nostrum, eumque sequi decrevimus, vel
Superciliosisslmum ac polius absurdissimum eosi quid est hujuscemodi quod conjici potest, et eo
rum dictum, qui se sibimet capul fecisse Christum quod dicere voluerunt imperitiae viribus sibi sublato,
gloriati sunt, dicentes, prmsidentibus omnibus nobis dixerunt se Christmi sibi fecisse caput, et de quo
caput fecimusChristum, oppido reprehenditur, quippe Joannes evangelista dicit: Omnia per ipsum facta
cum idem Dominus, qui est caput Ecclesise, eamdem sunt (Joan. i), a se 3icunt factum. In sj'nodicaenam-
Eccleslamvut sibi corpus esset asciverit, nonab eaque constitutionis symbolo de eo dicitur : Natum,
dem Ecclesia ut caput esset ascifus sit. Ipse enim non fuctum (Symb. Nic), et Aposlolus dicit : Qiti1
apostolis testatur dicens, Non vos me elegislis, sed facliis est ei exsemine David (Rom. i); quod ita-sol-
ego elegi vos (Joan. xv). Nani si secundum iUorum \ vitur, quia in quanlum. Deus est, omnia per ipsum
soeordiani Christus ab eis caput factus esf, ab eis; facta sunt, in quanlum autem homo, et ipse factus
utique electus est; et' si ab eis eleclus esl, proefaia esl, dicentc Salojnone; Savicntia mdificavit sibi do->
mi LIBRI CAROLINI. — CAPIT. DE IMAG. — LIB. IV. 1242
mum (Eccl. u), id est, sapientia Dei Palris, sine qua A . autem inler haereticos computavit: non igitur eos
Pater nunquam fuit, quae non est ab eo facta, sed haereticos credidisse credendus est. Quod autem
nala, FUius videlicet qui unius est cum Patre sub idem Epiphanius non solum imaginum adorationeni
stanliae, aedificavit-sibiin virginis .ulero corpus, quod spreveril, verum etiam eas in ecclesiis haberi nolue-
teniplum nominavit, dicens : Solvite templum hoc, et rit, his indicns declaratur. In epistola namque quae
caelera (Joan. n). Sedneforte haec sententia illi sen- ab illo ad Joannem episcopum missa est, et a Hie-
lentise reffagari videatur quse dicit: Quod enim in ronymo de Gi'aeco in Latinum eloquium translata,
ea natum est de Spiritu sancto est (Matth. i), animad- ita habelur : « Audivi quosdam murmurari' contra
vertendum est quod inseparabilia sint opeja Trini- me, quando simul pergebamus ad locum sanctum
tatis, et quod facit Pater, facit Filius, facit et Spiri- qui vocatur Belhel, ui ibi collectam tecum ex more
tus sanctus, et sicut sunt unius majestatis, unius ecclesiastico facerem, et venissem ~ ad villam quae
substantise, unius voluntatis, ita etiam sint atnius dicitur Anablata, vidissemque ibi prseteriens lucer-
operationis. Tola enim Trinitas operata est in in- nam ardentem, et interrogassem qui locus esset di-
carnatione Domini, sed sola Filii persona suscepit dicissemque esse ecclesiam, et intrassem ut orarem,
carnem. Nam si effectu Spiritus sanctus factum est inveni ibi velum pendens in foribus ejusdem eccle-
corpus, quod et domum dici posse arbitramur, quare B siaetinctum atque depictum, et habens imaginem
a'd personam Christi relatum est, quseri potest. quasi "Chrisli vel sancti cujusdam, non enim satis
Factum Filii factum Patris est, quia,ulriusque una memini cujus imago fuerit. Cum ergo hoc vidissein
virtus est, simiUmodo etiam factum Spiritus sancti in ecclesiaChristi conlra auctoritalem Scripturarum,
factum Filii Dei est, propter naturse el voluntatis hominis pendere imaginem, scidi illud, et magis
unitalem. Sive enim Pater faciat, sive Filius, sive dedi consilium custodibus ejusdem loci, ut paupe-
Spiritus sanetus, Trinitas est quaeopefatur, et quid- rem. mortuum eo obvolverent' el efferrenl; iilique
quid tres fecerint, Dei unius est operatio. Potest contra murmurantes dicerent: Si scindere voluerat,
etiam et Ecclesia domus Christi accipi, quam aedifl- justum eral ut aliud daret velum atque mutaret.
cavit sibi sanguine suo, ornavilque virtutum gemmis Quod cum audissem, me dalurum esse pollicitus
et documenlorum comptissimis ornamentis, quibus sum, et illico esse missurum. Paululum autem mo-
isti non contenti, dum quiddam novum prorogare rarum fuit in medio, dum qusero optimum velum
ejus pulchritudini appetunt, foeditatem ei polius pro eo mittere. Arbitrabar enim de Cjrpro mihi esse
quam pulchriludinem ingerere noscuntur. -- mittendum. Nunc autem njisi quod potui reperire,
UAPUT XXV. ,
p et precor ut jubeas presbytero illius loci suscipere
Contra eos qui dicunt, quod Epiphanius octuaginta velum a latore, quod a nobis missum est, et dein-
capittda digessit de hmresibus, qui tamen, si imagi- ceps praecipere in ecclesia Chrisli istiusmodi vela,
nes adorare hmresem sciret, id quoque inter hmre-
ses computarel. ûae conti*a religionem nostram veniunt, non ap-
In hoc etiam magnum se munimen adoi'atores seu pendi. Decet enim honestatem tuam hanc magis
cultores imaginum invenisse rati sunt, eo quod Epi- habere sollicitudinem et scrupulositatem, quae digna
phanius qtiidam, ^qui hseresum varietates in LXXX est Ecclesia Christi, et populis qui libi crediti sunt. >
capituUs distinxit, si imaginum adoralionem hsere- Hanc enim sententiam de hoc negolio Epiphanii in-
sem scirel, earumdem imaginum adoratores inter venimus; quae utrum laudanda an vituperanda sit
hsereticos computaret. His armis nos, qui solius lectoris arbitrio conceditur. Caeterum veniatur ad
Dei cultu et adoratlone conlenti sumus, plectere nisi bealum Augustinum, inlerrogetur vir sapientissimus, -
sunt, his jacuUs nos confodere molili sunt, his ha- inquiratur doctor eximius, dicat utrum quaedam
stis nos debellare conati sunt, his ensibus -nostrae haeresis imaginum adoratione ulatur. Fecit enim
Ubertatis irruptores-se fore crediderunt, ut quasi idem vir venerabilis librttm deoctuaginta novem hae-
quodam argumento a genere per quamdam reflexio- resibus, inter quas duse imaginum adoratiohem cen-
nem sumpto dicerent : Si Ule, qui generaliter de ip. suerunt, Simoniani videlicet et Carpocratitae. Quod
cunctis haeresibus disputavit, hochaeresem sciret, ut manifestius flat, praefati doctoris sententise ita ut
hoc quoque inter coeteras haereses suae disputationi in eodem libro babenlur, singillatim ponanlur. Ait
insereref: non autem id inter haereses posuit quas enim : « Simoniani a Simone Mago, qui baptizatus
digessit, non igitur pro hajrese tenendum est. Qui- aPhilippo diacono, sicut in Actibus apostolorum
bus nos e contrario respondendum putavimus, eosque legitur, pecunia voluit a sanctis apostolis emere, *.it
propriorum armorum instramenlisDomino ahnuente etiam per impositionem manus ejus daretur Spiritus,
delieKare disposuhnus, eademque pila quae ab illis sanctus. Hic magicis fallaciis deeeperat multos. Do-
ad nos missa sunt, illis vibrantia delorquentes diri- cebat autem deleslandam turpitudinem, indifferen-
gcre non gravabimur, dicentes : Si idem Epiphanius ter utendi feminis, nec Deum mundum fecisse dice-
eos qui imaginum adorationem spernunt, hajreticos bat. Negabat etiam carnis resurrectionem, et asseve-
sciret, in sua generali de haeresibus disputalione rabat se Cbristum,idemque Jovemse credi volebat,
eos inter haerelicos procul dubio computaret; non Minervam vero meretricem quamdam Selenen, quam
- «
Advitlamquatdkitur Anabiata._ Ita legitur apud ipsum Hieronymum, ita in synodo Parisiensi,' ita4
anud Ilineranos. Emendator mufavit in Anaballo.
"
1243 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS H. SECTIO H. 1244
sibi sociam scelerum fecerat, imaginesque et suam A j ctum mundum est, nihil mundum impurum, niiril
et ejusdem mereliicis dispipulis suis prxbebal ad-.. igitur sanctum impurum; et si lisecimpurorum loco-
wandas : quas et Romaetanquam deorum simulacra rum sedes secundum illoram censuram quserunt, im-
auctoritate publica constituerat. In qua ufbe bealus mundiliam, quse sanciilati contraria est, non sper-
apostolus Petrus eum vera omnipotentis Dei virtula nunt; efsi immunditiam non spernunt, nequaquam
exstinxit. Dixerat enim se in nionte Sina legem sanctse dici possunt. Si igilurimpurorum locorum
MojTsiinPatrispersona dedisse Judaeis, tempore Ti- sedes quaerunt, sanctaj nuncuparinequaquam possunt.
berii in Filii persona putative apparuisse, postea se Nam ul caetera exempla taceamus, quibus doceri po-
in linguis igneis Spiritum sanctum super apostolos test unaniquamque rem non inconvenienli, sed con-
yenisse : Christum autem nec venisse^ nec a Judaeis venienti polius rei|adhibendam essedebere, ipsorum
quidquam perlulisse. s Sicut eniin*hajresis quaj ab eliain eloquentiae priucipum praecepla proferamuS,
eodem Simone exorta est, quse Simoniaca vocatur, qrii in eloquenlia hoc observandum penitus censue-
omnino afidelibus spernitur, ila quoque adorandarum rttnt, ut res, locus, iempus, persona cbnsideretur, ne
imaginum usus penitus spernendus est. Altera quo- dicantur gravia levibus, ne verecunda inverecundis,
que hseresis est, quse hunc errorem percenset, quam ne lasciva seriis, me impudica pudicis, ne incesla
ita prsefatus doctor scripsit. « Carpocratitse a Car- B castis, ne ridicula tristibus, ne profana reiigiosis,
pocrate cceperunt, qui docebat omnem furpem ope- sed omnia in eloquentiae arte ita essent convenientia,
rationem, omnemque adinvenlionem peccati, nec ut nil inconveniens, nil repugnans, sed singula pro
aliler evadi atque transiri principatus et potestates locorum el tempor^ni qualitate moderata manerent.
quibus hoec placenl, ut possit ad coelum superius Si ergo in eloquentiae arte hoc ab oratoribus obser-
perveniri. Hic etiam Jesum hominenj tantummodo yari jusstim esl, riiulto magis nobis in noslrae reli-
el de utroque sexu natuni putasse perhibetuf, sed gionis cultibus observandum est, ut singula quajque
accepisse talem animam, qua sciret ea quse superna ad religionem perlinentia ita observenlur, atque ita
essenl atque nuntiarel. Resurreclionem corporis habeantui^ prout ratio sive ordo exposcif.
simul cum lege abjiciebat. Negabat a Deo factum, CAPUT xxvn.'
sed a quibusdam virtutibus mundum. Sectae ipsius Quod male pictis imaginibus imuginttm eultores falli
fuisse iraditur socia quaedam Marcellina, quse cole- possunt, sive inquirendum ab eis qui pene omnem
bat imagines Jesu et Pauli et Homeri et Pythagorae, fidei Chrisiianm prmrogalivam in imaginum udora-
ttone sive cuitu existimant, quid pauperibus facien-
adorando incensumque ponendo. J Nam si forfe ali- dum sit, qui urtificibus per quos imagines fiunt,
quis hujusce erroris asseverator dicet: Ideo ima- omninocarent ? \
gines adorarc, inter haeresesbeatus Augustinus com-. C Omniuni artium institutio varia habet exercitia,
putavit, quia gentifum quorumdam, id esl, Simonisi pjclura autem ars 1esl, picturaeigitur instilutio varia
et Selense,Seueliam Homeri et Pylhagoroe, adorabant; habet exercitia, et hanc exerceriles qui piclores vo-
imagines, advertat quod etiam imagines Jesu et Pauli canlur, alii pltts, aiii minus eam inteUigunt, alii pul-
adorasse dicuntur, et id ipsum inler hsereses a prse- chriora, alii foediora in ea exercent opera; alii for-
faio viro computatum est. Nam si idem vir eximius mosas, alii deformes componunt imagines. Unde
imagines manufactas Domini sive apostolorum vel nimirum colligitur, quod llli qui pene omnem fidei
efiam quorumlibet sanctorum adorandas sciret, suaefirmilalem injimaginUrasponunt, earumque ad-
nunquam Jesu et Pauli imaginum adorationem inier-'- orationem inter bonorum operum instrumenlft annu-
hsereses compularet. merare non erubescunl, et modo pulchras, modo foe-
CAPUT XXVI. das adorant imagines, quodaramodo fallanlur. Nam
Conlra eos qui imagines sanctas el sacratas dicunt, si quselibetimago quanto pulchrior est, tanto amplius
eusquein viis sivein plateis, qum plerumquepotlutm', habet sanclitatis atque virtutis, necesse est ut ea quaj
sunt, poni jubenl. foedior est, minus habeat sanctitatis atque virtutis;
Jungunt itaque hi, de quibus sermo est, in boc; n el si ea quse foedior est mirius habet, necesse est ut
negotio duas res quse sibi utrinque repugnant, cum foedissiniatjuselibef aut nihil aut modicum habeat; et
videlicet saepissimememoratas imagiies sanctas et; si ea quse pulchribr est, ideo aitentius adoratur, eo
venerandas nuncupant, easque in viis sive in plateis, quod causa pulchriludinis amplius habet virtutis;
quaeplerumque pollutae sunt, ponendas esse asseve- j"amnon ejus sanclitas ex quadam religibne, sed ex
fant. Sicut enim non convenit luci et lenebris calidoi artlficis venit bpefatione. Et si ea quse minus pul-
et frigido, ita nimirum non convenit sanctitati et con- chra est, vel ea quse nihil habet pulchritudinis, ad-
taminationi, puritati et impuritati. Unde magna exc oratur, valde earum adoratores falluntur, cum videli-
parle eos errare constat, cum eas et sanctas essej cel res pulchritudine carentes adorare percensent. Si
asserunt, el in locis contaminatis statuendas esse de- ergo omnes el pulchras et minus pulchras, et nil
cernunt. PatesGitnamque quodammodo In hoc eorumt pulchritudmis habentes aequalileradorare consequens
censura, qui eas in viis sive in urbium vicorumqueJ est, justitia, quaj unicuique suttmtribuit, de rebus
plaleis poni percensent, quod Iiaesanctitate careant,, auferalur irecessb est. Nam cumpulchras adorant
sicuti et carent, cum sciiicel si sanctae esse crede imagines, casu aliquo qno putant se aliquid sanclum
-renlur, in locis sanctis poni ccuserenlur. Omne san- adorare, falluntur; cum vero deformes adorant pictu
1245 LIBRI CAROLINI.— CAPIT. DE IMAG. — LIB. IV. 1246
ras, consulto falluntur, quippe cum res deformespro JA lerrogandi sunt, utram ideo quilibet pauperes fidei
sanclis rebus adorant. Sive igitur casu eas, sive con- . suae pafiantur jacluram, eo quod census indigentia
sulto adorent, falluntur. FaUunlur vere, et merito pressi non habeant facullatem qua suscipiant piclu-.
falluntur, qui cum Deus creator omniumf se solum ram? Si ergo inops quilibet ideo bonorum merito-
adorari censuerit, res quasdam sensu carentes ad- rum eril expers, quia rebus, quibus imagines adipi-
orare niluntur; el dum putant se in adorandis imagi- scatur, carel,locuples ideo auclioris merili praeroga
aibus quamdam sanctis-exhibere venerationem, soli tivam subiet, eo quod rebus quibus picturae emaiilur
divinae adorationi ^juamdam prorogant conununio- abundat; et si iste pro rebus, non pro meritis, aut
nem. Quia igitur solus Deusadorandus sit, marlyres pojnas aut praemia suscipiet, et ille pro indigentia
vero vel quilibet sancti veneranai potius sint quam non pro operibus judieabilur, imaginum -adoratio
adorandi, et in hoc opere Jam. diximus, el egregii magnam in Christiana i'eligione arcem conscendet,
doctoris Hieronjmi documentis npprobandum est: etjustitia, quae merita cujiislibet, non res explorat,
<pii dum contra Yigilantium quemdam hajreticum, vires magna ex parte amittet. Quseomnia dum nulla
qui martyrani relitjuias nequaquam dicebat esse ve- reruni consequentia approbari possint, reslat ut ima-
nerandas, scriberei, inler caeteraait: <Quisunqnam, ginum cultus nullum in Cbrisliana rcligione tenere
o insanum caput, martyres adoravit? i Si ergo se- B . •credalur principatum.
cundum ej'usdem sententiam maiiyres non adoran- , ' "
CAPUT XXYIII.
tur, multo minus eorum imagines a fidelibus adoran-'
Quod frustra suam synodum universalcm nominant,
dse sunt. Quod vero in libro Regnorum-Saul legitur quam tamen constat nb universali non fuisse aggre-
Samuelem suscitatum a Pythonissa adorasse (I Reg. ga;am Ecclesia.
xxviii),deprehendipotest, non Samuelis anima fuisse Inter caetera deliramenta quaein eadem synodo vel
suscitata, sedqusedamprsesllgiosa diabolicsefallaciae gesla vel scripta dicuntur, hoc quoque non omnibus
imago regi SauU apparuisse, sivein eo quod se ad- eorum deliranieiilis niinus eut, quod eamdem syn-
orari permiserit, quod utique vir sanctus facere non odum universalem nuncupanf, eum nequeuniversalis
permitieret, siveetiam quia pessimo regi dixit, Cra- fidei incon\ ulsam habeat purilatem, neque per uni-
siina mecum eris, xum videlicet idem immanissimae versarum Ecclesiarum gesta constet auctorilalem.
nequitioe rex non cum prophela fnoriens, sed cum a Sicut enim Ecclesia universalis esl quae Graecoelo-
diabolofulurus erat, qui quos in hoc ssecuload mala quio catholica dicitur, ita-nimirum omne quidquid
opera perpetranda illicil, secum in fnturo ad ajternas ab cjus unitate non discedit, calholicum nuncupari
poenas trahit. Rex itaque immanis nieriti audiens, ' pofest. Omnis,enim doctrina Christiana vel quaelibet
in quo habilu esset excilatus, intellexit TiUncesse *- conslitutio sive traditio talis esse debet, ut universalr
Samuelem, quid intellexerit relulit, et quia non bene csnveniat Ecclesiae: quod nequaquam hsereiici ob-
inteUexit, contra Scripluram alium adoravit quaKt servaverunt, qui per diversas mundi partes aliquibus
Dominum; et putans Samuelem, adora\it'diabolum, regionum jjartibus coarctali conventicula qusedam
ut fructum faUaciajsuaj haberet Satanas. Hoc enim statuerunt, quibus et se et quamplures [Eincm.,
nititur- ul adorelur quasi Deus. Si enim vere Samuel plurimos] ub ecclesiasticaeunitatis cqns"ortibsegre-
iUi apparuisset, non utiqrie yir justus permisisselad- gavei unl. Cum ergo duarum et trium provinciarum
orari, qui praedicaverat Dominum solum esse ad- praesules in unum conveniuiit, si antiquorum cano-
orandum. Et quomodo homo Dei, qui cum Abraham num institutione muniti aliquid praedicationis aut
in refrigerio erat, dicebat ad virum pestilenliae di- "dogmaiis statuunt [instituunt], quod tamen ab anti-
gnum ardore gehennse, Cras mecum eris ? His duo- quorum Patrum dogmatibus non discrepat, catholi-
bus litulis sublilitatem fallacLe suaeprodidit impro\i- cum est quod faciunl, et fortasse dici potest univer-
dus Satanas, quia et adorari se permisit sub habilu sale, quoniam quamvis non sil ab universi orbis prae-
etnomine Samuelis,quod puto Samuel rion permitte- sulibus actum," tamen ab universorum fide et tradi-
ret, et virum peccatis presstfm, cum magna dislan- JJ tione non discrcpat: quod crebro factum in pleris-
tia peccatorum etjustorum sil, cum Samuele jusiis- que mundi partibus, quibusdam necessilatibus in-
simo futurum menlitus est; verum potest videri, si cumbentibus, scimus. Multa enim concilia gesta sunt,
de SamueUsnomine taceatur, quia Saul cum dia- quorum institutionibus sancta munitur et corrobo-
bolo futurus erat : ad eum enini transmigravit, • ratur Ecclesia. Si vero duartim aut trium provineia-
queni -adoravit, quanquam et a bealo Augustino rum prsesules in unum convenienles nova quaedam
et ab aliis doctoribus diversa de hac Te opinen- statuere "cupienles,conventiculaquaedamfaciunt, quia
lur, et Uber Ecclesiasticus ad Iaudem Samuelis , non cum universi orbis Ecclesia sentiunt, sed ab' ea
referat, eo quod mortutis prophelarit. Jam vero illi, quadam ex parte dissentiunt, non est catholicuni
qui pene omnem fldei Christianae praerogativamin quod faciunt, et ideo universale nuncuparl non
imaginum adoratione sive cultu esse existimant, in- potest. Omne quod ecclesiaslicum esl, catholicujn cst,
* Sicut enim Ecclesia universalis est. Bincmarus ticns verso propagalur. Nam mulliludo unilatnm ver-
verba quaj in fine ca"pitulihabenlur, huc in princi- tendo in ununi collecta, universiias efficitur. Sicut
pium transtulit, hoc modo : « In cujus voluminis enim Ecclesia unhersalis esi, etc. i Non quod hoc or-
quarto libro hsec de universali noriiine scripta sunt. dhie in libro suo legisset, sed ut instiittto stto accoim
Untversitas ab uno cognominatur, quod,uno multb- modaret, w,9'vgr-povnpjixepov hunclocum transcripsit.
«47 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO IL 1248
et omne qttod calholicum est, universale est; omne, A CAPUT XXIX.
. autenf quod universale est, profanis vocum novilati- a Sciat dominus apostolicus et Pater noster, et cun-
bus caret: omne igitur quod ecclesiasticum est, pro- cta simul Romanorum
Ecclesia, ut secundum quod
fanis voeum novitatibus caret. Nam si [Et si] haec conlinet
novitatUms et epistola beatissimi Gregorii quam ad Sere-
synodus vbeum careret, antiquorum num Massiliensem episcopum direxit: Permittimus
Patrum dogmatibus contenta esset, universalis dici
Non autem Patrum imagines sanctoram quicunque eas formare volue»
poterat. antiquorum dogmallbus rint, tam in ecclesia quam extra ecclesiam, propter
contenla est, non igitur universalis dici potest. Uni- amorem Det et s mctorum adorare vero eas
ejus;
versilas namque ab uno eognominalur, quod uno
nequaquamcogimis qni noluerint; frangere vel de-
multolies verso propagatur. Nam multitudo unita-
struere eas etiam si quis voluerit, nou permittimus.
tum vertendo in unum collecla universitas effieitur.
Et quia sensum sanctissimi Gregoru sequi in hac
,Universalem plane eamdem synodmn non cuncta- universalem catholicam Ecclesiam Deo pla-
remur profiteri, nisi eam universalis Ecclesisedo- epistola
citam indubitanter libere profitemur.
gmalibus sentiremus refragari.
EXPLICITFELICITKR.
_ i a Sciat dominus apostolicus. IIoc capitulum deesl possit, habuisse laudavimus, sed frangere easdem
in vulgatis editionibus Parisiensi et Coloniensi. imagines non debiiisse judicamus. J Et.ibidem, ea-
Desideratur quoque in Capitulari Adriani papse apud dem epislola : « Et quidem quia eas adorare vetuis-
Laurentium Surium, monachum Carthusiauum, in ses, omnino laudamus; fregisse vero reprehendi-
editjone Conciliorum. Severinus Binius in notis ad mus. ' El postea linibidem : «El si quis imagines
idemCapitulare,lotn.IIIConcil., ail, integrum ex Gal- facere voluerit, minime prohibe; adorare vero ima-
lia ad Gregorium XIIIP. M.missum, se exhibere. Qtti gines omnimodis Idevita. J Quibus ex verbis sole
Galliarum Iocus, ubi terrarum, quis est? Bibliotheca meridiano 1clarius elucescit, aut spurium esse hoc
cuiatis?Is qui misit,undegenus?ubi gentium? Haec, capitulum atque a Romanis adulatoribus confictum,
Bini, adnotare par et aequumfuit, si tibi fidem apud aut probam sententiam ab improbis editoribus de-
omnes pariter Christianos reperire voluisti. Interim, pravatam, restitueridumque, « nequaquani connibe-
quem emes qui tibi credat? Equidem illa senteniia quae mus, qui volueriiri, sidest,,eos vero qui adorare
hic legilur: «Adorare vero eas nequaquam cogimus, voluerint, nullo raodo permittimus facere, non con-
qui noluerint, » et tolis istisnquatuor libris a Carolo sentimus, | non cbncedimus. Uno verbo, « nequa-
improbatur, et Gregorii papae, cuj'us sententiam ait quam conhibemus', t est, adorare prohibemus, veta-
sequi, verbis ex diametro repugnat. Yide et plora. mus. De qua hujus verbi nolione, vide quaesupra ad
Scribit ad Serenum Massiliensem episcopum : « Et Prsefat. adnotavimjus.
^quidem zelum vos, ne quid manufactum adorari
AFPENDIX
B l CAMIMAdl CAPIf DliRE DEIMAGIIBI,

—-^—^————
EPISTOLA ADMANI PAPJS
AD BEATUM CAIOLUM REGEM
DE MAGINIBUS.
Qm confutcmtur illi qui synodum Niccenam secundam oppugnarunt.
(Ex Mansi,ampl. cone.Collect.)
Domino excellentissimo filio nostroque spirituali C ficabo Ecclesiam meam, et portm inferi non prmvale*
compatri Carolo regi Francorum el Longobardorum bunt adversus eam.' el tibi dabo clavesregni cmlotum:
ac patricio Romanorum, Adrianus papa. et quodcunque ligaveris super terram, erit ligalitm et
Dominus ac Redemptor noster, qui provido suo in cmlo: ei quodcunquesolveris superterram, solutum
consilio auctor est, dignaius esl de ccelisex sinu Pa- erit et in cmlo (Mutth. xvi). Ecce cura ei totius Ec-
tris descendere .... Evangelium^scientibus liquet clesiaeet principatiis committitur. Et ipse vices sttas
quod voce Dominlca sancto el omimim apostolorum vicariis suis pontificibus relinquere dignoseitur Ec-
prineipi Petro claves regni coelorum,et totius Eccle- clesise curam gereridi. Nam etiam claves regni ccele-
siae cura commissa est. Ipsi quippe dicitur : Petre, stis accepit, et potestas ei ligandi et solvendi tribui-
amas me? Pasce ovesmeas (Joun. x.vi).Ipsi dicitur: tur. Unde fidueialifer freli exislimus quod si vestra
Ecce Satanas expetivit ctibrare vos sicut trilkum; et a Deo prsefala regajis excellentia erga ejus sanetam
ego pro le rogavi, Petre, ut non deficiat fides lua : et catholicam et apostohcam Romanam 'Ecclesiam el
lu aliquundoconversusconfirmafrati estuos (Luc.xxn). nos, ,ut coepit, usque in finem iu amore et dileetione
Ipsi dicitur: 1% es Petrus, el super lianc pelram mdi- fideliter exstiteritJnon solum eam ab omni peccati
1249 LIBRI CAROLINI. — APPEND. — EPIST. ADRIAM PAPJL J250
macula abluens eripiet, sed etiam in hoc mundo su- j\1' et virlus qua lota creatura fieri potuit. Filius verus
per omnes barbaras gentes cum ea commiltentes veri, et invisibilis ex invisibili, el incorruptibilis ex
suuragiis suis yictorias tribuet immensas, insuper incorruptibili, el immortalis ex immortali, et sempi-
et regnum coelorumsine fine. Praeterea directum a ternus ex sempiterno. Unus Spiritus.sanctus, ex Deo
vestra clemenlissima praecel.saiegali potentia susce- substantiam habens, el qui per Filium apparuil,
pimus fidelem familiarem vestrum, videlicet Engil- imago Filii perfecti, perfecta vivenlium causa, san-
bertum abbatem et ministrum capeUae, quipeneab ctitas sanctificationis prsestatrix, per quem Deus su-
ipsis infantise rudimentis in palatio vestro enutrilus peromnia et.in omnibus cognoscitur, et cselera.
est, et in omnibus consUiisvestris receptus; ut ideo Et^non solum historiographus iste hanc memorat
sicut u vobis in omni familiaritate recipilur, ila et a sancli Gregorii fidem, sed et maximus praedicator
nobis reciperelur et condecenter honoraretur. Unde sanctus GregoriusKyssenus in sermone Grsecomiri-
pro nhnio amore quem erga vestram mellifluam ge-' fice atque splendide ea explanavit, qualiter, et a
-rimus regalem excellenliam, sicut misistis cum nimio quibus eidem sancto Gregoriodisposita atque oslensa
amore dulcedinis eximise, eum suscipientes, prout et visa est.
voluit, et qualiter voluit, cum magna familiaritate ltem sancti Hilarii ex lib. vm de Fide (Lib. vm
nobis enarrantem, aure placabili el mente benigna de Trinitate), inter csetera : « Cum SjJiritus sanctus,
eum suscepimus, et quasi vestra corporali excellentia qui-et Spiritus Christi et Spiritus Dei est, res na-
nobis narranle, nostram ei patientius credidimus turse esse demonstrelur unius, qusero"igilur quo-
consilium, *ad profectum sanctse nostrae Romanae modo non ex natura unum sunt? A Patre procedit
Ecclesiae et vestrae a Deo protectae regalis polentiae JJ Spiritus veritatis, a Filio mittitur, et a FUio accipit,
exaltationem. Iriter quaj edidit nobis capitulare ad- sed omnia qusehabet Pater, et Filius. Et idcirco qui
yersum synodum quaepro sacrarum imaginum erc- ab eo accipit, Dei Spiritus est, sed idem et Spirilus
ctione in Nicsea acta,esl. Unde pro vestra melliflua Christi est. i Et post pauca : « Est enim in nobis
regali dilectioneper unumquodque capitulum respon- Spirilus Dei, sed et est in nobis Spiritus Christi,
sum reddidimus: non quemlibet, absit, hominem etcumSpiriiusChrisli inest, inest Spiritus Dei. Ita
defendentes, sed olitanam tradilionem sanctse catho- cum quod Dei est et Christi est, et cum quod Chrisli
licae et apostolicseRomanse Ecclesise tenenles, ,pris- est Dei est, non potest aliud quid diversum Chrislus
cam prsedecessorumnostrorum sanctorum pontificum essc quam Deus est. Deus igilur Christus est, unum
sequimur doctrinam, rectae fidei traditionem modis <jum Deo Christus : et illud evangelicum": Ego et
omnibus vindicantes. Puter unumsumus, etc. J (Joan. x.)
Item de epistola sancti Basilii ad Amphilochium
IN ACTIONE TERTIA. episcopum lconii (Lib. i de Spirilu sancto ad Amphi-
In primo quidem capitulo ferebatur, in eo quod loch., 18), inter csetera : « Unum idem et Spiritum
dicit: « Et in Spiritum sanctum Dominumac vivi- sanclum, et ipstim in unitate dictum per unum Fi-
ficatorem, ex Patre per Filium procedenlem. i lium uni Patri conjunctum, et per ipsum complens
Reprehensio. Quod Tarasius non recte sentiat, qui superlaudabilenj" et beatam Trinitatem. » Et post
Spiritum sanctum non ex Patre et Filio, secundum pauca : « Enimvero una Dei scientia est, ab uno
Nicaenisymboli fidem, sed ex Patre per Filiurii pro- Spiritu per unum Filium in uno Patre. •» Et ite-
xedenteni in suse credulitatis lectiohe profiteatur. „**rum : « Naturalis bonitas et secundum naturalem
Responsio. Hoc dogma Tarasius non per se expla- sanctificationem, et regalem dignitalem , ex Pa-
navit, sed per doctrinam sanctorumPatrum confessus tre per Unigenilum in Spiritu pertransit, elc.-J
est: quorum capitula pro veslro nimib amore, quod Ilem sancti Ambrosii ex lib. i (cap. 3), de Spiritu
quem. Eara.] erga vestram prseerectissimam a ss^ncto,inter caelera : « Yos uutera baptizabiminl
IPro ~
)eo prolectam regalem excellentiam gerimns, brevi- Spiritu sancto. Et post pauca : « Unitas ergo ope-
ter exaramus: scUicet sancli Athanasii de appari- rationis ,-unitas prajdicatioiiis, quse non potest sepa-
iione Dominiin carne (In sermone de humana natura rari. Quod si hoc loco separetur Spiritus ab opera-
suscepta ab unigenito Verbo),inter caetera. « Et pro- tione Patris et Filii, quia dictum est, Ex Deo oninia,
pter hoe insufflat in facie apostolorum, dicens: Acci- et, Per Filium oninia, ergo et ibi, quia Apostolus de
pite Spiritum sanctum (Joan. xx), ut cognoscamus Christo &xit.\Qui est super omnia Deus benedktus in
tpiia deplenitudine deitalis est qui dabalur Spiritus smcuia(Rom. ix), non solum cum creaturis omnibus,
discipulis. In Chfisto enhn_finquit, habitat, hoc est sed etiamPalri, quod dictu esl nefas, praetulit; sed
in carne ejus, omnis plenitudo deilalis corporaliter absit. Non enim inter omnia Pater,. non inter plebem
(Coloss. u), sicut et evangelista Joannes dicit: Nos quamdam creaturarum suarum. Subter creatura ojn-
omnesex plenitudineejus accepimus(Joan. i). Corpo- nis, «upra dhinitas Patris, elFilii, et Spiritus sancti.
rali enim specie sicut columba apparuit Spirilus san- Illa servit,- hsec regnat; iUa subj'acet, ista domina-
cttts (Luc. m), descendens el manenssuper eum. In tur, etc.
nobis etenim primitiae et pignus deitatis inhabilat, Item sancti Gregorii Theologi de secundis epipha-
in Chrislo autem omnis pleniludo deitatis. Et ne niis (Orat. in sancta lumina), inter caetera : «Nohis
quis arbilretur quia quasi non habens ipse accipie- D autem unus Deus Pater, ex quo omnia, et unus Do-
lat: ipse enim sibi desuper mittebat, sicut Deus, et minus Jesus Christus, per quem omnia, etnnus Spi-
ipse slbi deorsum suscipiebat, sicut hcmo. Ab ipso ritus sanctus, in quo omnia. Hoc ipso autem quod
ergo in ipsum descendebat, ex deitate ejus in hu- jlicimus, Ex quo, etPer quem, etln quo, non natu-
manitatem ejus. J Et post plura : « Manifestum est ram secamus, neque enim praepositionum syllabae
quia per ipsum omnia fecit Pater, per ipsum ergo mutataenaturaeveritatem mutabunt, sedunius naturae
eum suscitat,per ipsum eum sanctificat, etper ipsum sui cujusque nominis proprietatem designal. Quod
eum exallat, et per ipsum vitam dat.j manifestissime indicalur ex eo quod rursus in unum
Ilem ejusdem sancti Aihanasii de Yirginilate, in- revocatur islaipsa diversitas; si quis tamennon tran-
tcr caelera: < Et in Spiritum sanclum, qui ih Palre sitorie apud ipsum Apostolum legat illud quod scri-
et Filio existens, qui a Patre emittitur, et per Filium plum est, cum dixit: Quia ex ipso, et per ipsutn,
datur. J et in ipso omriia (Rom. xi), et addidil: lpsi gtoria
Ilem de Histor. eccles., lib. vn, Eusebii Caesarien- in smculu smculorum(Ibid.). >
sis, post plura: « GregorUmartyris et episcopi Neo- Item sancli Augttslini ex sermone de Ascensione
caesareaefides : Unus Deus Pater Yerbi viventis, sa- Domini inter phtra: « Dedit in terra conspicuus,
pientiae subsistenlis, el virlutis suae, et figurae, peret proximis proximus Spiritum sanctum, insufflando
feclus perfecti genitor, Pater Filii unigenili. Unus in faciem eorum : etab hac maxime charitate quae
Dominus, solus ex solo Deo, figura el imagodeitalis, in coelisest, de cojlo misit Spiritum sanctum. Spiri-
Yerbum perpetrans, sapientia comprehendens omnia, tum sanctum accipe in lerra, et diUgisfralremi ftc-
mi .B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1252
cipe de coelo, el diligis Deum, quia et in terra quod Astanlinopolitanum directa {Epist. 12), inler ccetera ;
aeccpisti de coeloest. In terra Cbnslus dedil, scd de * Ideo et clausis ad discipulosjanuis introhit (Joari-
C03I0est qui dedit. Ule enim dedit qui <le coelo de- xx), et flalu suo dabal Spirilurn sanctum, et donalo
scendit, elc. > intelligenliaelumine, sanctarumScriplurarumoccultd
inter
Ejusdem sancti Augustini de Pentecoste, no- pandebat, et reliqua. >
caelera : « Desiiiant namque insipienles blandiri, Itein ex sermone cjusdem sancti Leonis pracipui
bisque dicere : Quid. accepluri sumus, cunr vobis doctoris de Penleooste, inter caetera : « Omnes ergo,
accesserimus, cum jamnosbaptismumChrisli hauere dilectissimi, qni4n Dominum Jesum crediderant, in~
fateamini? Respondeamus eis : Habetis baptismum fusum sibi habebant Spirilum sanctum, el remitten-
Christi, vemte ut habeatis et Spiritum Christi. dorum^peccatorum eliam tunc apostoli aeceperunt
Timete quod scriptum est-: Qukquis autem Spintum potestatgm , cum |post resurrectionem -suarn Domi-
Christi non kabet, hicnon esi ejus {Rum. MII). Indui- nus insufflavil, cfdiut : Acapne Spiritum sanctum;
stis Chrislum forma sacramenli, induite imitaiione quorum lemiseiilis peccata, 1emiltunlnr eis : et quo-
exempli. » ttitn ictinucritis, retenla sunt. etc. > (Joan. xx.)
El ejusdem saneti Auguslini lib. iv (cap. 10) de Unde et egregius praedicalor atque meliilluus do-
Trinitate, inler caeiera: t Necpossumusdieerequod ctor sanctus Gregprius papa in sancti Evangelii ho-
Spirilus sanclus et a F1M0 non proeedat : neque milia-26, inter coetera inquit : c Cum veneiit Para-
cnim frustra idem Spiritus el Palris et "Filii Spinlus ' clelus, quem ego miltam vobisa Patie^Joan. xv). Si
dicitur. Neque video quid aliud signiflcare voluerit, enim milli solummodo incainari deberet lulelligi,
quod sufflansait : Accipite Spiritum sanctum (Joan. g sanetus procul dubio Spiritus nullo modo diceretur
xx). Neque enim flalus ille corporeus, cumsubstan- sensu milli, qui nequaquam mcarnaius est. Spdejusmissio
corporaliler tangendi procedens ex corpore, ipsa processio cstL qua de Patre procedit et Filio.
lia Spirilus sancti fuit: sed demonstratio per con- Sicut itaque Spirilus mitti dicitur, quia proeedit, ila
gruam signiflcationem, non lantum a Palre, sed et et Filius non incongrue mitti dicilur, quia geneiatur.
a Fiho procedere Spiritum sanetum. Quis enim de- Eoc cum dixisset j et insufllavit,et dixa cis : Accipite
menlissimus diverit, alium fuisse Spiritum, quem Spirilumsanctum\(Joan. xx). Quaerendumnobis esl-
sufflansdedit, et alium, quem posl ascensionem suam quid cst quod Spirilum sauclum Dominus noster
misii? Unus enim Spiritusest, Spiritus Dei, Spirilus et semel dedit in terra consislens, et semel C03I0proe-
Patris et Filii, Spinlus sanclus qui operalur omnia iii sidens. >
omnibus, elc. > (I Cor. xn.) Ilem ejusdem sancli Gregorii papa; ex libro xxvn
ltem ejusdem sancli Augustini in lib. xv (cap. 26) super Job, inter cpeiera : « De quo Joannes dicit :
de Trinitale, inlercselera : «Deutroque autem pio- Omnia per ipsum^facla sunt (Joan. 1). Ita eliam os
cedere sie docetur, quia ipse Filius ait : De Palre dicitur, ac si oris nominepaienier dicerelur "Vcrbuin,
procedil (Joan. xv). Et cum resurrexisset aaitmortuis, sicul nos quoque pro verbis linguam dicere solemus,
el apparuisset discipulis suis, insujjlavitet : Acci- utcum Gyoecainvdl Lalinamhnguamdicimus, Lalina
pile Spiritum sanctum (Joan. xx), estut etiam eum de vel Graeca verba nionsiremus. Os ergo Domini'non
se procedere ostenderet. El ips'e virtus , qum de immerito ipsum accijiimus, per quem nobis omnia
illo exibat, sicullegitur in E\angelio, et sanabat om- - ioquitur. Hinc eslienim quod prophela ait : Os enim
nes. t (Luc. \i.) El post pauca : « Hoc signiflcaiis Q Domini locutum kst hccc, etc. » (ha. LVHI.)Sed et
Dominus Jesus, bis deuit Spiriium sanctum : semel in sancta catholica e(,aposlolica Ecclesia ab ipsb sancto
terra, propter dilectionem proximi; et lterum de C03I0, Gregorio papa ordinem missarum , solemuitalum,
propter dileclionemDei. » orationum suscipiens, plures nobis"edidii oiationeSj
Itemde sententia" sancli Cyrilli (Anathematismo nbi Spiritum sanctum per Dominumnostrum Jesum
110110) inlercaelera : « Si quis eum, qui unus est, Christum infundi, atque illustrari, et coufumari nos
Dominucn Jesum Christum glonficatum esse a Spi- suppliciter peterejdocuit. > liem sancli Sophronii,
ritu sancto tanquam aliena polenlia, qua per eum cujus oi*thodoxadpgmala in sancla sexla synodo ve-
operariposseladversusimmundosspiritus, etpereum nerantur, interplurima : « Oninia enim per unigeni-
implesse divina signa, et non magis proprium ejus tum Filium Paterjin sancto lecii Spirilu, quasul ~sa-
csse Spiritum dicat, per quem signa operalus est, pienti pro\ identia coiitinet, ulDeus suis operihus prse-
anathema sit, elc. > sidens, etc." >
Item ejusdem saneti Cyrilli ad Joannem Antioehe- IN EADEMACTIONE.
num, inier caelera : Ne transferas terminos wternos,
quos posuenmt pulres tui (Deut. xvi). Non enim-erant CAP. 11. — Repreliensio. Ulruni Theodorus ar-
ipsj loquentes, sed Spintus Dei et Patris, qui pro- chiepiscopus Hieipsolymorum recte seniiat, qui cum
cedil quidem ex ipso, non est autem a Fiiio alienus Palrem sine priiicipio penitus ei sempiternum se
secundum essentiae ralionem. Et ad hoc nos sauclo- credere dixit, Filium, nescio sub qua ambage ver-
rum, qui mysteria tradiderunt, dicla conflrmant. ln borum,non aliud principiuiu quam Patrem agno-
Actibus enim aposlolorum scriplum est : Venientes scentem, et ex ipso subsistenliam Tiabentem, pro-
autem circa Mijsiam, lentabanl ire in Bithyniam, et D fessus sit.
non eospermisit Spirilus Jesu(Acl.^\i). Scnbit eliam Responsio. Iste^Theodorus palriarcha Hierosoly-
el venerabilis Paulus : Qui aulem in carne sunt, Deo morum, cum cxleris praecipuis patriarchis, videlicet
placere non possunt. Vosaulem non eslis in came, sed Cosma Alexandrise, et Theodoro alio Antiochiae,du-
in spirilu, si tamen Spiritus Dei habilut in vobis. Si duni pr3sdecessori|nostro sanctae recordalionis quon-
quis aulemSpiritum Ckristi nonhubet, hic non eslejus, dam Paulo papaej Jiiiserunt propriam eorum rectse
etc. > (Rom. vin). ' fldei synodicam : in qua et de sacratissimis imagi-
Ilem sancti Cyrilli de Spirilus cultura, ex libro nibus sublili narralioue, qual.ler una cum lioslra
primo, inler caetera : « Sicuti est Dei, el Patris, sanela catholica jet apostohca unhersaii poniana
simul el Filii subslanlialiter, ex utroque, vide- Ecclesia ipsi ca3teri Onentales orthodoxi episcopi et
lieet ex Patre per Fdlum, procedenle Spiritu, et Christunus populus senliunt, el in earumdem san-
reliqua. > clarum imagiuumjveneralioiie sincero menlis affeclu
llem ejusdem sancti Cyrilli ex libro acclama- ferventes in flde exislunl, studuerunt intimandum.
lorio ad Theodosium imperatorem, inter oetera, Quam synodicaml in Latino inleipretatam eloquio
« Itaque eisi dicetur ubicunque vhiflcare Paier, prjedecessor nosler quondam saDCtlbsimusdominus
operaiur hoc onmino per Filium [in] Spirilu sancio , Stephanus papa i|i suo couciho, quod et ipse pro
etc. > sacris imaginibus una eum di\ersis episeopis ia
Item ex «pistola encyclica sive synodiea sancti parlibus Francioji seu Italiae-fecit, suscipieutes ac
Leonis papae ad Flaviauum arcliiepiscopum Con- ..?elegentes, placuerunt tam de diversis Francorum
J2S5 URRI CAROLINI. — APPEND. — EPIST. ADRIANI PAP.E. 12S|
[Edit. Rom., sanctoruni] Patrum lestimoniis, quam,A turoa, et consequenter etiam universoe creaturae ,
-de symbolo fideij ubi facti sunt, dieentes -. Si quis principium est. Dicente autem Scriptura: EfSpiiilus
alium terminum fldei, sive symbolum, aut doctri- Dei ferebatur super aquas (Ibid.), complet&mcomme-
nam habef praeter quod tradilum «st a sanctis ma- morationem Trinitatisâgnoscimus, elc>
gnis et universalibus sex synodis , et cbnfirmatum Item ejusdem sancti Augustini ex Iibro xxxvm su-
-es"lab his sanctis Patribus qui in eis convenerunt, • per Joannem evangelistam, inter coelera: Filius enim
et non adorat imaginem sive figuram Domini nostri Palris est Filius,.et Pater utique Filii Paler est. Sed
,jesu Christi, neque humanalionem ejus confltetur, 4)eus de Deo Filius dicitur; lumen de lumine Filius
sicut qui descendii et incarnatus est propter genus dicilur, Pater dicitur lumen, sed non de lumine;
humanum, talem impium analhemaiizamus , et alie- dicitur Paler Deus, sed non de Deo. Si ergo Deiis
num extraneumque aeputanius sanctse catholicse et de Deo, lumen de lnmine principium est, quanlo
apostolicae Ecclesiae; et caelera quae-longum esjt faeilius intelligitur principium lumen de"quo lumen,
enarrari. Et ideo proedicius-Theodorus archiepisco- -el Deus de quo Deus ? Videtur itaque absurdum ,
pus taliter professus est,<sancloruni Patrum sequens eharissimi, ut dicamus Filium principlum, et Patrem
"doclrinam, id est sancti Hilarii Pictavensis episcopi principium non dicamus? Sed quid agamus, nunquid
ex libro i contra haeresim Arianorum, inter coelera. duo eruni principia ? Cavendumest hoc dicere. Quid
e Ita vero naium esse, ut semper -fuisse manifeste- -ergo Pater principium^ et Filius principium , quO-
mus : sicque in eo non innascibilitatis exceplio, sed modo non 'tluo principia ? quomodo dicimus Palrem
nativitatis aelernitas, quia et nativitas auctorem ha- Deum, Filium Deum, el tamen diciinus non duos
-iieat, neque careat ajlernitaie divinitas, etc. > Item g deos. Nefas enim dicere duos deos. Nefas est enim
ejusdem sancti Hilarii cx libro xi de Fide, inlei cae- dicereAtres deos. > Et po«t pauca: «In eo quod
lera :ii nubis bene inlelbgitur el creditur : nam •dicitur Spiritus Patris el Filii, non est quod dicam
ipsa sermonum enuntiatione eum natum confitemur, *res; nisi et Palrein, el Filium, et Spirilum sanctum,
non tamen non natum proedicamus. Neque enim idunum Deum, unum Omnipolentem: ergo uiium prin-
ipsum est non natum atque nasci, -quia illud ab cipium, etc. >
altero, hoc vero a nemine est; et afiud est sine Item ejusdein ex lib. vi {-cap.2) de aancta Trini-
-auctore semper esse aeternum, aliud-quod Patri, id tate, inier csetera: « Quomodo ei^go Deus de Deo,
est auctori, est eoaelemum. UM«nim,Pater auctor lumen de lumine ? Non enim simul ambo Deus de
est, ibi et nativitas est. At vero ubi auclor oeternus Deo, sed solus Filius de Deo, scilicel Palre : nec
est, ibi et nativitatis aeternitas esl. Quia sicut nativitas amljo simul.Iumen de iumine3 sed solus Filius de
ab auctore esl, ita et ab selerno auGtore aeternanati- lumine Palre, etc. >
vitas est, etc. > Item sancti Sophronii archiepiscopi Hierosolymo-
Item sancti Gregorii, qui et Theologi, in sermone rum ex synodica ejus, qu33oblata esl in sancla sexta
~<leEpiphania {Orat. in sancta inmina, circa med.), synodo (Act. 11), inter caetera : « Crcdo igitur, beati,
inter caetera: t Pater ergo Paler. est sine iniiio; non secundum quod a principio credidi, in unum Deum
enim est aiiud aliquid unde -Pater est. Filius Filius Patrem omnipotentem, sine piincipio penitus, et
est, sed non absque initio; de - Patre enim est. Si sempiternum, omnium visibilium atque invisibilium
êrb~lemporale spectas initium,- et ipse sine initio factorem. Et in unum Dominum Jesum Christum,
est. Creator, namque est lemporum, et non ipse _ Filiuni Dei unigenitum, qui sempiterne et impassibi-
' inltium "sumit ex jtempore. Spiritus sanctus yere '" liler ex ipso natus est Deo et Patre, et non aliud
Spiritus sanctus est, procedens quidem ex Patre, principium quam Patrem agnoscentem : sed nec
sed non et ipse Filius : non enim generatur „ sed aliunde quam ex Patre ipsam subsisientiam habet:
procedit, etc. J lumeh de lumine, consubslantialem, Deum verum de
Item ejusdem sancti Gregorii Theologi ex sermone Deo vero, consempilernum \Edil. Rom., sempiler-"
de Natali Domini infra (post medium), elc. « Hocêst num]. Et in unum Spiritum sanctum, qui seinpilerne
ipse Sermo Dei, qui esl ante soecula, qui esl invisi- a' Deo Patre procedit, el lumen et Deum ipsum
iulis, et incomprehensibilis, et incorporeus : qui agnoscendum, etc. >
' esl initium ^b iiritio, qui est lux de luce, fons vitae ~
et immorlalitalis, figur-avera et expressa substan- JN SEXTA ACTIONE.
liae Dei, signaculum veritatis, imago invisibilis Dei CAP.III. — Reprehensio. Quod idem Tarasius non
Patris, £lc,» recte Spiritum sancium contribulem Palri et Filio
Item ejusdem sanetiXJregorii Theologi de Sermone dixerit, cum, sufflceret dicere coseternum, consub-
pacifieo secundo (OratrV, de pace, circa med.). t Ego 1stanlialem, ejusdemque essenliae et naturae.
autem deiiatfs principium introducens sine lempore, a Responsio. Itein ipse sandus Sophronius ; « Et
et indivise, et immense, quique principium honori- uuoniam perjurayit. Oportebat enim illi menlientem
fico, et quas de prineipio, qualiter, eic. > perj'urare eum. Ex malorum electione melius erat
_Item ejusdem saneti Gregorii Theologi de sermone 'utiliora eligere, etc. >
apologetico infra (Orat. de dogmaX.et conslit. pet., Ilem ex divo Augustino in prsefatione in psal-
circa med.), etc. « Cujus enim-erit Filius, si non JB mum xxxi, jnler caetera : t Debemus nulla opera
-origosua referatur ad-Patreni. Ut sit ille qui genuit, proponere lidei, id est, ut ante fidem quisquam
et iste sit qui est ex illo progenitus. Origo enim P-a- dicatur bene operatus. Ea enim ipsa opera quse
tris -est, non exigui alicuj'us et indigni, sed deitatis dicuntur ante fidem, quamvis videanlur hominibus
et lionitatis. Origo est [pro enini] Pater in Filio et laudabilia, inania -sunt Tet ita mihi videntur esse,
in Spirilu sancto, inlelligitur et sentitur in illo, vel Tit magnae vires et cursus eelerrimus praeter viam.
ut in Fiiio Yerbo, in hbc veluti Spiritu ad ipso pro- Nemo«rgo computet bona opera sua ante iidem etc. i
cedente, ete. »
Item saneti Augustini de Genesi ad iitteram, ex IN ACTIGNE QUARTA.
libro primo infra, ete. « Nam dieente Scriptura : In CAP. xv. — *lieprehensio. Quod non propter eos
principi» fecil Deus cadum et lerram (Gen. i),"lnlelli- scriptum sit qui imagines adorare contemnunt, sic-
gimus autem [pro Palrem. Eard7\ in Dei nomine, et ut illi dicunt qui eas adorant, quod in psalmo legi-
Filium in principii nomine, qui nonPatri, sed per se tur: Quanta malignalus esl inimicus in sanclis luis ? •
ipse creatae primitus, ac potissimum spiritali crea- (Psal. LXXIII.)
a Hoc loco numerus eapitum non cohoeret, sed in- verba habentur infra cap. 6L Item Sophronii
quoe
terrumpitur : et cerle ex ipsa responsione apparet episcopi Hierosolymitani usque sd fiacm eap. Yiden-
aliam'prascessisse reprehensionem, cui iic respon- tur autem hic deesse-capita undecim,.
detur: reprehensioni vero Mcproposite respondent
' •"* '
i&Sb' B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO IL _ 1256
•Responsio.Yeraciter propter haereticos haec dixe- .Asileam, noa credis deitati; hoc neque daemones.
runt, sicut beatus Auguslinus in ejusdem psalmi ex- 0 et Judaeis infidelior tu, et daemonibus dele-
"planalione inquit: « Quanta maligne operalus esl rior, etc.» | ,.
inimicus in sanctis tuis, in his quae sancta tua erant, Item ex edicto Justiniani imperatoris iuter c»3-
id esl in lemplo, in sacerdolio, in illis omnibus sa- tera : « Sed neqiie Theodorus Mopsuestenus, qui et
- cramentis quaeillo tempore fuerunt, etc. > Similiter Judaeoset Hellinas [Id est Graecos,M.; id est gentiles
el nunc ampliora mala inimici sanctae catholic» et et paganos, E.] jsuperavit in sua impietate,~etc. > <
apostolicae Ecclesiae malignantes adversus olitanam Item desancli Gregorii papae in explanatione beati
orthodoxamque traditionem pro sacris imaginibus*, Job, libro xiv} inter caetera: « Sicut qui melmul-
depositione ad nihilum redacti sunt. tum comedit, non est -ei bonum: sic qui scrutator est
Item sancli Gregorii Nazianzeni, qui et Theologi, majeslatis, opprimilur a gloria(Prov. xxv}, » elin-
n sermone de philosopho Irone (Orat. in laudem fra:«Gloria inyisibilis conditoris, quae moderate
Ironis, circa med.), inter caetera: « Quomodo enim inquisita nos erigit, ullra vires perserutata premit.
non gloriabantur ? Quomodo enim. non polluerunt Unde et hserelici, quanto de sublimi intelligentia
templum sanctum supervenlionibus multimodis ? Et amplius repleri ambiunt, tanto amplius inanescunt.
in omnibus malis principabalur quidem vir impius Immoderatis namque auribus cognitionis supernse
et iniquus, etneque nomen Christianitatis circum- scientiam quo pliis appetunl, plus amittunt. At con-
ferens, etc. -> tra ii qui in sancta Ecclesia veraciter -sunt liumiles
IN ACTIONE QUINTA. et veraciter docli, norunt de secretis coeleslibus et
considerata intelligere, et quoedam>non
CAP.ITEMxv.—Reprehensio. Quod epistola, quam r, ]" jpiaedam
intellecta venerari: ut et -quaeintelligunt veneranter
illi sancli^Simeonis Stylilae dicunt, missa ad Justi- teneant, et quae necdum intelligunt humiliter ex-
nianum [Justinum] imperatorem, multum distet a audaciam bene prae-
spectent. Quam
divinis Scripturis sive sanclorum Patrum documen- dicator egregius pra^sumptionis refrenat, dicens : BEOK plus sapere
tis, in eo quod ait praefato imperalori:« Pro quibus sed sapere ad sobrietatems >
referimus divinis veslris oportet sapere,
commemorantes auribus; ?uam Rom. xn.)
sive in eo quod idem imperator misericordia uti i Et -ideo | eorum plus quam oportet
> praedecessores
prohibuerit. sapere se"extollenles, et novitate imponere molien-
Responsio. Sanctus quippe Ambrosius scribens ad hserelici deteriores effecti, ad nihilum redacti
Gratianum imperalorem librum orthodoxae fidei, tes, sunt. - I
nunquid peccavit quia dixit ei, Sancte imperator ?
Et quid extra dixit iste, scribens ad Christianisslmum IN EADEMACTIONE.
Justinianum [Justinum] imperalorem pro zelo lidei CA.P.XVIH.— Reprehensio. Quod nulla Evangelii
suae, divinis auribus, exprimens? Et ideo diviuis leclio tradat Jesum ad Abagarum imaginem misisse,
et
auribus, quia per divinos sermones audit, fideliter ut illLdicunt.
atque orthodoxe eos observat, recte divinas aures, Responsio. Praidecessor noster sanctae reeorda-
videlicet auditum divinum habere monstratur. De tionis dominus |Stephanus quondam sanctissimus
misericordia vero uti prohibente, uon ita est, sed papa , in supradieto concilio praesidens, inler plu-
petens morari neque ad modicum, sed fieri decentem rima veridica leslimonia per semetipsum asserens,
vindiclam sanctus ille poposcit: nam non sine mise- C docuit ita: « Sed nec illud est prsetereundum quod
ricordia, ut superius fati sunt, verum etiam tantum relatione fideliuni de partihus Orientis advenientium
amorem erga imagines sanctorum habere videbatur, saepe cognovimus. In quibus licet Evangelium silet,
•ut impios illos anathemalis jacularet ictibus. Quod tamen nequaquap. in omnibus incredibile fidei meri-
agnitum habere vestram a Deo inspiratam excellen- tum, et hoc affirmanle de ipso evangelista : Mulia
tiam magnopere credimus, ubi sanctus Gregorius in quidem et alia signa fecitJesus, qum non sunt scripta
Dialogis suis meminit de bealo Bonifacio, qualiter in libro hoc (Joan. xx). Denique fertur ab-asseren-
miserum illum, qui cum simia veniens cymbala per- tibus (Euseb. Iib1.i, c. 13) quod Redemptor bumani
cussit, sermone suo cum moerore ad mortem jacu- generis, appropinquante die passionis, cuidam regi
lavit. Unde et post pauca sanctus Gregorius (Lib. i, Edessense civitalis, desideranti corporaliter illum
c. 9),inquit:«Metuendaergo tanloestirajustorum, cernere, et ut persecutiones Judaeorum fugeret ad
quanto et constat quia in eorum cordibus ille prae- illum cohvocare,1 ut auditas miraculorum opiniones,
sens est qui ad inferendam ultionem, quam voluerit, et sanitatum curationes illi et populo suo imperliret,
invalidus non est. > respondisset: Quod si faciem meam corporaliter
Item idem ipsesanclus Gregorius in'explanationem cernere cupis, en tibi vullus mei speciem transfor-
lieati Job (Lib. xxxiv, c. 10), ubi dum de fortibus matam in linteo dirigo, per quam etdesiderii-tui
sanctae Ecclesias prsedicatoribus tractaret, adjunxit: fervorem refrigeres, et quod de me audisti,impos-
« Unde ad prophetam de bonis doctoribus Dominus sibile hequaquam fieri existimes. Postquam tameii
dicit : Devorabunt et subjicient lapidibus fundm complevero ea quse de me scripta sunt, dirigam tibi
(Zacli. ix). Sancti quippe doctores, qui ad virtutem 0unum de discipulis meis, qui tibi et populo tuo
et alios instruunt, hostes devorant, dum eos intra sanitales impertiat, et ad sublimitatem fldei vos per-
corpus suum per vim conversionis immutant. Fortes ducat, etc. > [
ex illa Ecclesia viri prodeunt, quibus quasi lapideis Item ex synoaiea trium patriarcharum, videlicet
ictibus iniquorum corda tundantur. Unde et Golias GosmaeAlexandriae,Theodori Anliochise,et Theodori
immanissimus saxo fundaemoritur (I Reg. x\n), quia Hierosolyma3, quaein prsedicto concilio relecta, ab
angulari sancloe Ecclesiae lapide diabolica celsitudo omnibus fideliter honorata venerabiliter suscepta
superatur. > est: ubi post multa sanctorum Patrum leslimonia,
JN EADEMACTIONE. Theodorus patriarcha Hierosolymorum inquit: « Re-
CAP.XVII. — Reprehensio. De e© quod omnibus stat mihi tempus enarrandi de Abagaro Edesseno,
haereticis Samaritanos deterioreSj et Samaritanis et alia aut similia sanctorum Patrum, -quae-et vos
eos deleriores Idicunt qui imagines destruunt, cum melius cognoscitis. Persevera, sanctissime Pater,
parentes eorum secundum eorum opinionem omni- persevera in ea^lem bona fide, corroboratus super
bus haereticisdeteriores fuerint, qui ulrique imagines petram fidei, sicut deiloqua vox affata est apostolum
deslruxerunt. Petrum : Tu es \Petrus, et super,-hancpetram wdifi-
Responsio. Et in his mellifluusdoetor beatus Gre- cabo Ecclesiam ineam; el portw inferi non pravate-
gorius Theologus in sermone de Natali Domini, butit adversuseam {Matth.xvi). Yere non prsevalebunt
inter CKlera, inquit: « Offenderis carne; hoc et; ei in sa^culumsa3culi. Cognitum facimus tibi san-
Judaii, Si et Samaritanum vocabis, et ut reliqua clissimo domino ego bumilis Tlieodorus jialriarcha
1257 LIBRI CAROLINI.— APPEND. — EPIST. ADRIANIPAP/E. 1258
Hierosolymorum, el Ui qui nobiscum sunt, Cosmas {A Tarasius patriarcha, de intellectu habere nihil quid-
patriarcha Alexandrise,et Theodorus patriarcha An- piam videntur, ut scriplum est, et intelligere non
tiochioe: idipsum inlelligimus et credimus, sicut et potuerunl. Tarasius namquepatriarcha dum concilio
veslrae sanctitati patet^ etc. > hoerelicorumrenueret, et exprobraret quod in eorum
*N EADEJIACTIONE. obscuritate contra sacrarum imsginum slabilitatem
dicere ausi sunt: « Quatenus proprise manus opus
CAP.XIX.— Reprehensio. Quod nec illud ad hanc plasmalor Deusvidens elc. Idcirco hoc dixit
ut illi dicunt, quod scriptum est: Quoniam perire,
pertineal, quoniam quidem terrigena imaginem Dei ho-
non est jam prophela, et nos non cognoscetamplius sensu, noratur, etc. > Et post pauca: « Imaginum facturoe,
(Psalm. ixxm). et deliberatione vacua ssevissime gloriari per eos
Responsio. Pro ha?reiicis illis, in
qui pseudosyllogo et variis sermonibus eorum mentem consuen-
sub Conslantino quondam harclico imperatore glo- facta, EcclesiamDei ut errantem judicanl, etc. >'
riantes se aliquid sapere et intelligere, nescientes tes,Nam creavit Deushominem ad et simi-
talia, ipsi psalmifiee dixerunl. Coaequantes eos Ju- imaginem
litudinem suam. Bealus Augustinus in lib. v, ex co
de
daeis, quibus beatus Augustinus iu eodem psalmo quod in Genesi sexto die factum Jegitur,iiiter coetera
explanavit, dicens : « Ecce isli Judaei, qui dicunt inquil: « Et modoattendite : in pcena sua eonstilu-
se
non agnosci adhuc; > et post pauca: «Jam signa lus est homo, et
tua non vides, Jam non esl propheta, et dicis : Et quantum valent reliquioe imaginis
nos non cognoscet adhuc, quia vos non agnoscitis • nem Dei, quae in illo remanserunt. Oblrivit ipsam imagi-
adhuc. Jam non est prophela, et nos non cognoscet per peccatum, et ipsa reformatur per graliam ,
adhuc : usquequo Deus, exprobra\lt inimicus ? t Si- U cta per quse [Edit. Rom., quse per] libidinem obsoleia-
est.
militer et ipsi baeretici : usquequo princeps eo- lerram, Quomodoenim nummus , si confricetur ad
rum, videlicetConstantinushaeresiarcha,exprobratus minis , siperdit imaginem imperatoris, sic mens ho-
confricetur libidinibus terrenis, amittit
est, nonintellexerunt, et ideo redacti sunt ad nihilum. imaginem Dei. Venit autem monetarius Chrislus,
IN ACTIONESEXTA. qui reperculiat nummos. Et quomodo Tepercutit
CAP.xx. — Reprehensio. Quomodo intelligendum nummos ? Donando peccaia ex gratia : et oslendel
est quod in Canlicis canlicorum scriJtitur : Oslende tibi, quiaDeus quaerit imaginem suam. Nam quando
milii. faciem tuam : audilam fac milii vocem luam , illi de tributo Csesarisdiclum est: Licet tribulum dare
quoniam vox tua suavis est, et facies lua speciosa Cwsari(Malth. xxn; Marc. xn)? Tentabanl enim eum,
(Cant. n); quod quidem capitulum illi impudenlis- ut si diceret, Non detur, calumniarentur illiperexa-
slme ad imaginum visionem protulerunl. ctores tribuli : Ecce qui docet ut non demus tribu-
Responsio. Recle illud protulerunt, quia visio satum; si aulem diceret, Detur:Ecce qui maledixit
crarum imaginum ad speciosam formam Domini et Jcrusalem : fecit illam tributariam. Quid ergo ipse
Salvaioris nostri Jesu Christi secundum carnem, dixit, et quid admonuit? Quidmetentatis,liypocriiw?
saneiasqueejus genitricis, et sanctorum perlinet. In Affertem:hi nummum: el obtuleruntilli. Et aii: Cu-
persona enim Cbristi et Eeclesiaedhersa sanctorum jus habet imaginemel inscriptionem? Responderunt:
Palrum opuscula in Cantica canticorum explanala Cwsaris. Tunc ait: Reddite ergo Cwsariqum Cwsaiis
sunt: et si, quomodoinlelligendum est, scire ve- sunt, el Deo quw Dei sunt (lbid.); id est, si Csesar
lint, sancti Epiphanii episeopi Cypriproierimus ex- j-t quserit imaginem in nummo, Deus non quoeritima-
positionem , in qua inter multa diversa inquit: ginem in homine? elc. >Ilem sancli Severiani Gaba-.
i Ostendemihi faciem tuam, el auditam \ac mihi vo- lanensis episcopi de homilia quae in sabbolo dicta
cem tuam; hoc est, perlegem el prophelas non mihi esl, Ad imaginemet simililudinem (Gen. vm), iuter
loquaris, sed temetipsum totum mihi demonstra: ceetera: « El sicut nos, si non adesl imperator, ho-
sieut et Moysestali desiderio comprehensus, fiducla- noramus imaginem iniperatoris , sic el crcatura et
liter dicebal ad Deum: Oslendemihiteipsum, ut te vi- non videns invisibilem qui ad imaginem factus est
deam (Exod. xxxv). Sed tunc equidem dixit Moysi: honorabat, elc. i
Nullus videbitfaciemmeam, et vivet. Sponsos autem
suaevolens semetipsum ostendere , incarnatus ei se m ACTIONEQUARTA.
induto corpore demonstravit, per virtutis modum , CAP.XXII.•—Reprehensio,Quomodointelligendum
per sustenlalionemet innocenliam, tradens ei pie- sit quod scripium est: Abraham adoravit populum
talis aspectum. Oslendit igiturei faciem suam con- lerrw filios Eeth (Gen. xxni), sh e quod MoysesJe-
ceptus in Dei genitrice virgine (Matth. v), et au- tro legilur adorasse : quibus exemplis ii qui propter
dire eam fecit vocem suam, cum doceret in Oliveti adorandas nnagines synodos faciunt, suuiu errorem
monte discipulos,et rursus dum per eos in univer- fulcire affeclaut: et quia nec JaGob Pharaonera, nec
sum orbemterrarum praedicationis dogmata desti- DanielNabuchodonosorregem, ut illi dicunt, uspiam
nasset. Quoniam voxtua suavis,et facies tua speciosa Jeguntur adorasse.
(Cant. n). Yox ej'usvere sua\is est, quae dicil: Ve- Responsio.Bealus Auguslinusin psalmum XLVInos
nite, benedicti Patris mei, elc. (Matth. xxv). Yox docuit, dicens : « Dominus Deusnoster fidem, in qua
tua suavis, hoc est quae caecosvidere fecit, cum di- D vivimus per libros suos [Edit. Rom., sanctosj, Scri-
ceret : Secundumfidem veslram fiatvobis (Matth.n.). ptui'as sanctas, muJtipliciter nobis varieque diffun-
Yox tua sua\is, id est dicendo: Venite ad me omnes dit, sacramenta quidem verborum varians, fldemta-
qui laboratis, etc. (Matth.xi). Vox tua suavis est di- men unani commendans. Una enim eadenique rcs
cens paralytico: Surge, tolle grabatum luum, et am- ideo multis modis dicilur, ut modus ipse dicendi
bula (Marc. n). Yox suavis est, dicens : Confide,fili, propter fasiidium varietur, sed propier concordiam
remittunlur peccata tua (Matth. rx). Vox tua suavis una fides teneatur, etc. > Item ejusdem heati Au-
est, dicens: Confide,filia, fides lua te salvam fecit; gustini de filioAbraham ducto ad sacrificium, iuter
' vade in pace(Luc. vn). El alia plura qua3per ordinem caetera: « Duo illi servi dimissi, et non perducti ad
exarare longum est. > locum sacriflcii, Judseossigniflcabant: asina illa ne- '
IN ACTIONESEXTA. scio quid Judaeorumsignificabat. Nolile mirari, quia
tolies una res potest multis modis significaii, etc. >
In tomo primo.
"CAP.XXI.—Reprehensio.Quodnon ad adorandas IN EADEMACTIONE.
imagines pertineat quod scriptum : CreavitDeus ho- CAP.XXIII.— Reprelmisio.Quod non ad adoratio-
minemadimaginemet simililudinemsuam. nem imaginum perlineat, nec in noslris codicibus,
Responsio. Si sic intelligunt, quodcrazuif Deus ho- qui ex Hebraica veritate translati sunt, inveniatur
minemadimaginemetad similitudinemsuam (Gen.s), quod illi in sua synodo dicunt : « Jacob suscipiens a
quia propier adorahdas imagines evplana\il hoc uhis suis\estem talarem labefactam Joseph, oscula-
PATROL.XGVIIi. 40
12&9 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. I2fJG
tusest-cum Jacrymis, et propiiis oculis imposuit. > A sabuut. Tamen unum voliis sancli Augustini addimus
Responsio. Saneti Gregorii Theologi de sermone teslimonium de ipco Jacob luclante cum angelo, ubi
pacifico lertio (Oral. 2 de pace), inter caeiera :« Pata inter caetera inquil: Nondimitlam le, nisi benedixeris
amica, quoeab omnibus quidem laudatur bonum, mihi (Psal. LX\i).Quia per carnem nos prius benedi-
paucis vero conservalum , ubi aliquando reliquisti cit Dominus, norunj-fldeles, quid accipiunt, quiaper
nos tanlum jam tempus, etquandoreverteris ad nos? carnembenedicuntur :sciuntquia non essent benedi-
Et prsesentem amplector , et recedentem invocabo cti, nisicaro illa ciucifixa darelur pro sseculivita.
muliis lamenlaiionibus et lacrymis , qnibus neque
Jacob Joseph illum palriarcham a fratribus vendi- IN ACTIONE QUINTA.
tum (Gen. xxxvi), a bestia autem raptum, ul spera- Cu>. xxvi. — Reprehensio. Quod vana sit
bat: a neque David Jonalham suum amicum, aul fi- eorum qui salutem suam in imaginibus ponunt, spes di-
lium Abessalon postmodum: quorum unus visceri- centes: « Sicul serpentis aenei
fcuspalernis laceratus. Ferarapuit, clamabal, Joseph, inspeclione servatus Israpliticussicpopulus
est, nos sanclorum effigies
fera pessima el immansueta : et pueri vesleni tabe- aspicientes >
factam appositam, sicuti pueri carnes osculabatur, ' salvabinjur. hoc in
elc. > Unde etin mullorum Pdtrum opusculis dedi- ciliis Responsio. Anteajjam praedictis sacris con-
meorum -sanctissimorum ponti-
versis historiis asserla legunlur. In libro enim terlio ficumproedecessorum explanatum esl, dicentibus eliam hoc sanclis-
sancli Ambrosii ad Gralianum imperalorem (Cap. 5)| simis Patribus. Addendum est ad incredulorum
ila inter caetera invenilur ; « Neque ad praejudicium1 factionem et directionem Fiancicam, quid satis- Deus
tiahas quia non moritur Gabriel, non morilurRa- R B
" famulo suo Moysi proeceperit, dicens : in libro enim
phael, non moritur Uriel. >Eceeetin nostris codici- Numeri ita legitur |contra pestem quse eis irrueral r
bus, qui ex Hebraica veriiale translati sunt, nequa- Fac serpentem,et pone eum pio signo : qui percussus
quam invenilur Uriel scriptum. - vivct. Fecil ergo Moyses serpenlem
sanali Ambrosii Jibro secundo 4
de aspexerit eum,
Ilem in ejusdem wneum, et posuit pio signo : quem cum percussi aspi-
sancto (Cup. 7), inter eaelera : « Esdra nos
s
Spirilu
inlertio libro. >Similiternecin noslris cercnt, sanabantur (Num. x\i). 0 insania fremenlium
docuit, dicens contia fidem cl reljigionein Christianam, ul asserant
codicibus, qui exllebraica veritate translati sunl, sus- non colere aul venerari imagines, in quihus figuroe
ceptus est terdus liber Esdroe, nisi tantummodo duo. sunt Salvatoris, ejus genitricis, vel sanctorum, quo-
Sed et sanctus Gregorius egregius papa in epistolaa rum\irtule subsistil atque potilur humanum
sua Theoclistse patricise missa (Lib. ix, epislola 59),' genus salutem. jEnei orbis, inspectione credimus
inter csetera inquil: « Quanloe autem virlutis prae- Israeliticum populum serpentis a calamitale injecta liberari,
cursor nostri Redemptoris fuit, novimus , qui perr Christi Dei nostri elsanctorum effigies aspicienles at-
sacrum eloquium non. solum plus quam propheta ', que veneranies duliitamus salvari? Absit talium ne-
sed etiam angelus vocatur; sed lamen, sicut morliss farise temeritalis cedere amentioe: Patrum priscas
ejus historia testatur, post mortem a persecutoribuss sequamur traditiones, et ab eorum doclrina nulla
corpus ejus ineensum est. > Et nos legimus in san-T declinemus ralione. Possumus enim ita tenentes,
cto Evangelio (Mallh. xiv), corpus ejusdem saucti1 nostri praedecessoresatque patres ,
Joannis Baptistse a discipulis suis sepultum esse: et. quemadmodum eorum plenam graiiam obtinere.
bealus Gregoriusdicil per historiam, ejusdem sancti
1 Item beati Augustini de eo quod apparuil Deus, de
Joannis Baptistse corpus incensum esse. Et ideo, ut, c{" \ irga et manu et aqua in sanguinemversa :
diximus, sanctorum dicta nequaquam respuunlur, ' coloâta,
c Sicut Moyses exaltavit serpentem in eremo , ita
quia sacramlotam dhinamScripluram quisaliquan- L" exaltari oportet Filium hominis, ut omnis qui credit
do comprehendere valebit? in eum non pereatised habeal vilam wternam {Joan.
IN EADEM ACTIONE. iii); hoc est, quicunque percussus fuerit a serpenli-
bus peccatorum, Christum intueatur, et habebit sa-
—
CAP.XXIV. Reprehensio. De eo quod indocte et
;t nilatem in remissionem peccatorum. s
inordinale dicunt: « Si calumniaris me quoniam ut't Item ejusdem sanctiAugustinisuper Joannemevan-
Deum adoro lignum crucis, cur non calumniaris Ja-l_ gelislamdeeodemsermone homiiia (Tracl. xn), inter
cob adorantem summitatem virgoeJoseph? > Sed ma- i- caetera: «lnterim jmodo fratres, ul a peccato sane-
nifeslum estquoniam uonlignum videns adoravit, sed d mur, Christumcrucifixumintueamur : qmasicutMoy-
perlignumJoseph, sicutet nosper crucem Christum.)• ses, inquit, exaltavil serpenlemin ercmo, > usque in eo
>- ubi dicit: <Sed habeatvitam wternam; >et posl pauca:
Responsio. Ipsam namque virgam, videlicet scep-
trum, fideliter alque pulchre in typo crucis explana- >- « Hic autem ait: U\ habeat vitam wternam. Hoc enim
\it beatus Augustinusin -psalmo xxxvn, inter caslera "a interestinter figurim sive imaginem, elrem ipsam:
dicens : t Imo jam in nomine Chrisli evenire gau- i- figura praeslaliat vitam temporalem, res ipsa, cujus
deamus. Jam lenenles sceptrum subduntur hgno to ilia figura erat, proestabat vilam aelernam,et coetera.t
erucis : jamfitquod praedictum est; Adorabunteum m Item ej'usdem saiicti Auguslini Jilirotertio de Tri-
omnes reges terrw ; omnes gentes servientilli '•
(Psal. nitale (cap. 10), inter caetera : « Nam sicut uuctio
LXXI).Jam in fronlibus regum pretiosius est signumm f) lapidis Christum in carne, in qua unclus est oleo
crucis quam gemma diademalis. » exsultationis prse participibus suis, ita virga Moysis
IN EADEM ACTIONE. conversa in serpfentem, ipsum Chrislum faetum
obedientem usque ad mortem crucis. Unde ait:
Et repertum [repetitum] est in aclione septima. Sicut exallavil Moysesserpentem in eremo, sic opor-
CAP.xxv. — Reprehensio. Non pertinere ad ima- a- lel exallari Filiumlhominis, ut omnis qui credit inip-
m sum, nonpereat, sed habeat vitam mlernam (Joan^ m)--
ginum adoralionem, ut bencdixil.illi dicunt, quod scriptum
Sicutinlueniesillum serpentem exaltatum in eremo,
est: Jacob Pharaonem
Responsio. Semper benedicere nos docet sancla ta serpenlum morsibus non peribsnt. Yetus enim homo
et nolite maledicere (Roin. n. nosler confixus est cruci cum illo. Per serpentem
Scriptura : Benedicile, omnia no enim mors intelligitur, quoefacta esla serpentein
xn). Item: Benedicite: et opera Domini Domino
rursusproslrali in oratione ne paradiso, modo kjcutioms per- efficientem id -quod
(Daniel m), docemur ji- efflcitur demonstrante. Ergo virga in serpentem,
spiritaliter anle nos Sancta sanctorum psalmific? dici-
mus: Benedicat Deus Deus nosler, benedicatnos ,os Christus in mortem, et serpens rUrsus in virgam,
Deus, H metuant eum omnes fines terrw. Quapropter er Christusinresurrectioriem,totus cum cornore suo;
si de divinaeScripturae benediclionibus exarare vo- o- quod est Ecclesia,| etc. »
lumus, anteqaam jsermOjut opinamur, cbai tae ces- js- Ilem sancti Severiani episcopi Gabalanensis in
a Locus obscurus.
4261 'LIBRI CAROLINI.— APPEND: — IPIST. ADRIANIPAP^, 1262
•sermone sanctae crucis, inter coetera: « Pulas non Atisanctae-catholicae
j et apostoIicaeRomanaeEcclesioe,
srat justum dici: Si quis vestrum morsus fuerit, quaesemperjustitiam lenuit, ut scriptum est:
respiciat in coelumsursum ad Deum, et salvabitur ? Justitisesedes, fldeidoinus,aulapudoris.
TJtenim ef altendicoelorelinquat, non potuit dicere:
Si quis morsus fuerit, aspiciat lucernam Juminis, et Quam justitiam, fldem atque pudorem, ut confessa
salvabilur ? aut aspiciat ad mensam propositionis est, ecclesia Gonstantinopolitanaamplectens, quando
•sanctorumpanum,et saivabitur^ aut ad altare, aut ab errore conversa est, fecit pacem : quia tantum-
ad velum, aut in arcam, aut in imaginem cherubim, modo ipsa sola sedes Gonstantinopolitana-resiste-
aut in propitiatorium? Sed nihil hor-umad medium bat olitanaeorthodoxaefldei. Nam sedes Alexandri-
adduxit legislator magnus , sed solam fixit crucis na, seu Antiochena et Hierosolymitana semper no-
imaginem, ethanc per maledictum serpeniem. Dic biscum tenueruntpriscamtraditionem, scilicet ortho-
mihi ut fidelis famulus: Quod interdicis, facis? doxam fidem, ut apud nos synodica earum pro sacra-
quod abrenunlias, sediflcas?Qui dicis, Non facias rum iniaginum stabilitate habere monslfatur. Beati
sculptile, et fusilem seulpis serpentem ? Sed illam Augustini in ejusdem psalmi explanalione inter
quidem legem posui, ut materias abscindam im- cselera : « Quia justilia el pax se osculanlur , non
pietatis , et 'populum hunc eruam omni idolorum Jitigant. Tu quare litigas cumjuslitia ? Eccejuslilia
cultura: nunc autem effundo serpentem, ul proefi- dicit tibi: Ne fureris, et non audis : Ne adulteres,
gurem imagine Salvatoris dispensaliouem, praspla- et non vis audire: Non faeias alteri quod tu pati non
nans cursum apostolorum,elc. > vis : Non dicas alteri quod libi dici non vis ; miinicus
1N ACTfONEQUINTA. es amicoe meae, dicit tibi pax, quid me quaeris?
j, Amica sum justitise. Quemcunque invenero inimi-
Et repertum est in quarta. cum amicse meae, non ad illum accedo. Yis ergo
CAP.XXVII.— Reprehensio. Importuna el delira- venire ad pacem? fac j"uslitiam. Ideo alius psal-
mento plena dictio Leonis Phocese episcopi, qui in mus dicit tibi: Declina a malo et fac bonum (Psat.
eo quod ad imaginum adoraiionem conversus est, xxxvi), hoc est ama jusliliam; et cum declina-
sibi versiculum Psalmistae accommodat , dicentis : veris a malo , et feceris bonum , quaerepacem , et
Convertisii planclum meum in gauditim mihi; sequere eam, elc. >
conscidislisaccum meutn, et circumdedisli me Iwli-
iia (Psal. xix). IN ACTIONEQUARTA.
Responsio.Omnihomini Christiano licet cum Psal- GAP.xxx.—Reprehensio. Quodnonad adorationem
mista orare, ut quando a tenebris in lucem per gra- imaginum perlineat, ut illi dicunt, quod scriptum est:
tiam venerit Christi,jusle dicat: Converlistiplanclum Exaltate Dominum Deum nostrum; et adorate sca-
mieumin gavdium mihi (Ibid.); quia quando erutus beltum pedum ejus, quoniam sanctum est (Psal.
est ab hoeresi, lune scissus est saccus ejus. Quando XCVIII).
vero rectsefidei cognovilveritatem, tunc ab orlhodo- Responsio. Beati Augustini in ejusdem psalmi ex-
-xis sanctoe catholicae Ecclesise circumdatus est planatione (circa med.) ubi inter coetera inquit:
fetitia. Dehoc ipso sanctus Augustirras in ejusdem * Timeo non adbrare scabellum pedum Domini mei,
psalmi explanatione (in princlpio) similiter inquit ^ quia psalmus mihi dicit: Adoiate scabelhtm peduni
•cConscidisli lamentum [velamentum] peccatorum ejus (Ibid.); > etpost pauca : «-Converlome ad Chri-
meorum, tristiliam mortalilalis meae, et ciuxisti me G ( stum, quia ipsum quaero hic, et in\enio quomodo
stola prlma, immortali tetitia. s Et iterum: « Ut sine impieiate adoretur terra, sine impietate adoretur
non plangat, sed cantet libi, non humililas, sed scabellumpedum ejus. Suscepit enimdeterra terram,
gloria mea : quia j'am ex humiiitate esaltasti me, et quia caro de terra est, et de carne Mariaecarnem ac-
non compungar conscientia peccaii, limore mortis, cepit. Et quia in ipsa carne hic ambulavit, et ipsam
timore judicii, et caetera. > carnem nobis manducandamad salulem dedit: nemo
IN ACTIONESEXTA. aiitem illam carnem manducat, nisi prius adoraverit;
inventum est quemadmodumadoretur tale scabellum
In tomi primi fine. Domini,etnon solum nonpeccemusadorando, sedpec-
—
CAP.XXVIII. Reprehensio.Quod non pertineat ad cemusnon adorando. >Etpostpauca. «Ideoet terram
imaginum adoralionem contemnentes illud quod" quamlibet, cum te inclinas atque prosternis, non
PsaImographus'cecinit: Vana locvti sunt nnusquis- quasi terram intuearis, sed illuni sanctum, cujus
que ad proximumsuum, labia dotbsa in corde, et cor- pedum scabellumest quod adoras ; propter ipsum
de locuti sunt mala (Psal. xi). enim adoras. Ideo et hic subjecit: Adorale scabei-
'Responsio.Non ita est, ul illi uontempsissent quod lum pedum ejus, quoniam sanctum est (Ibid.). Quis
'Psalmographuscecinit: Vana loculi sunt, elc. ; sed sanctus est, in cujus honore adoras scabellum pedum
contemnentes deliramenla haereticorumin per\erga ejus?etc. >
facie ipsorum, cum Psalmographo cecinerant de illis: IN EADEMACTIONE.
Yana locuti sunt unusquisquead proximum suum,
et quod sequitur. Beati Augustini in ejusdem psalmi D CAP.XXXI.— Reprehensio.Quod nec de eo ima-
explanatione, inter caetera: « Yeritas una est, qua ginum adoratio astrui possit, ut illi putant, quod
illustrantur animaesanctae. Sed quoniam nmltae sant scriptum est: Adorate in raonte sanclo ejus (Ibid.).
animae, in ipsis multae veritates dici possunt, sicut Responsio. Beati Augustini in ejusdem psalmi
ab unafacie niultosin speculis imagines apparent. > -exposilione (circa finem), inler caetera : « Haerelici
Et postpauca : « Superbi hypoeritse significantur, non adorant in isto monie, quia mons isle implevit
in sermonesuo spem ponentes .ad decipiendoshoini- «niversam faciemterrse. Haeseruntin parte, et totum
nes, sed Deonon subditi. > amiserunt. Si agnoscant Eeclesiam catholicam,
adorabunt in isto monte nobiscum. Etenim Japis ille,
IN ACTIONESECUNDA. jquipraecisusde monte sine manibus, jam videmus
" 'CAP.xxix. —
Reprehensio. Quomodo inlelligen- uuantuni creverit, et quantas regiones terrae oecu-
"dumest quodPsalmogi'aphusceeinit: Misericordia et paverit, et usque ad quas gentes pervenerit. >Et
'verilas obviaverunt sibi, justitia et pax complexw post pauca : « Yidemus confracta ab illo lapide om-
~$untse (Psal, LXXXIV); quod lemere aut adulatorje nia regna terroe (Daniel. n). Quaeerant omnia regna
n 'Joanne presbytero et legato Orientalium in par- terrae ? Regna idolorum, regna doemoniorumfracla
Xicipationebeati papaeAdriani et Tarasii dicitur esse sunt. Regnabat Salurnus inmultis bominibus; ho- ubi
completum. esl regnum ejus ? Regnabat Mercuriusin multis
ResponsioRecle dictum est, quia Deus misertus minibus ; ubi est regnum ej'us? Fractum esl, redacti>
est EcclesiseConstantinopolilanae,et obviavitverita- sunl illi in regnum Christi, in quibus ille regnabat.
£263 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 42§S
Et post pauca : t Natus est ergo de monte-sine ma- iA imagines adoramus nos fideles : abslt, paganl:
nibus lapis ille; crevit, et crescendo fregit omnia sed tantummodo affectu et charitate nostrae animoa
regna terrarum. Factus est autem mons magnus, et ad vultum faoiei iniaginis apparentis. Unde multo-
implevit universam faciem lerrse. Haeeest Ecclesia ties vultu deserto [deleto], sicut Iignumpurum atque
catholica , cui vos communicare gaudete : illi autem commune, eam quae dudum fuerat imago comburi-
qni non ei communicant, quipraeter ipsum montem mus. Sicul enim Jacob approximans morti, summi-
adorantet laudant Deum, non exaudiuntur advitam tatem virgse Josep|h adora\it, non virgam honori-
seternam, etc. > , ficans, sed qui eam tenebat (Genes. XLVII , juxta
IN EADEMACTIONE. LXX), s ic et fideles jnonpro aliquo alio modo imagi-
—
CAP. XXXII. Reprehensio. Quod uon propter nes adoramus, nisi pro desiderio elfigie decla-
illos qui imaginum adorationem spernunt, ut iJli rati; > et alia plura similia, ut sequilur.
delirant, per prophelam dicitur : Declinantes ad IN icTIONE SEXTA.
obligationem adducet Dominus cum operanlibus ini- CAP.xxxv. — Reprehensio.Quodnon ad adoratio-
quitatem (Psal. cxxiv). nem imaginum pertineat testimonium quod de sexla
Responsio. De haerelicis dixerunt : Sicut beatus synodo protulerunt].
Augustinus in eodem psalmo (circa finem) explana- Responsio. Idcirco testimonium de sancta sexta
vit, inter cajtera : «id est, quorum facta imitati clarifice ostenderent quodjam
surit: quia eorum praesentes laelitias amaverunt, et synodo protulerunt|ut
sancta sexta synodus acta est, a priscis tem-
futura supplicia non crediderunt. > Et postpauca : quando sacras imagines et histoiias pictas \enera-
t Ergo quia Chiistus Filius Dei pax esl, ideo venit a1R poribusbantur. Unde ipsa sancta sexla synodus fideliter per
colligere suos et secernere ab iniquis. Quibus canones orthodoxe| statuens, ita conslituit dicens :
?
iniquis Qui oderunt Jerusalem, qui oderuntpacem, t In quibusdam venerabilium imaginum picturis,
qui volunt conscendere unilatem, qui non credunt
etc. * agnus digito prsecursoris monslralus designatur, qui
paci, in signum relictus ^st gratise. > Et posl pauca (Can.
IN ACTIONEQTJINTA.
— 81): t Secundumhumanam figuram et in Imaginibus
CAP.XXXIII. Reprehensio. Absurdissime et in- a nunc pro veteri agno relitulari decemimus, etc. >
caute contra eos qui imagines adorare'contemnunt, Unde el beatus Augusiinus in psalmo xcm explana-
ah his qui eas adorant prolatum est testimonium vil : « Si aulem njm adoras in Christo ista teirena,
saucti.Evangelii : Nemo accendit lucemam,et ponit quamvis de itlis similitudo qu»3damdata est ad si-
eam sub modio (Luc. xi). gnificandos sanclo's, de quacunque creaiura ducta
Responsio. Yalde nimis atque pulchre contra eos fuerit simililudo, jtu intellige similitudinem crealu-
qui imagines conlemnunt, dixerunt poni lucernam roe, et adora artificem creaturse, eic. >
sub modio, quia lucerna fides noslra est, videlicet IN A'CTIONEQUARTA.
sanctae calholicse et aposloliese Ecclesiae, de qua
fidesanclusAmbrosius Mediolanensisepiscopussuper CAP.XXXVI.— Reprehensio. Quod nunquam ab
sanctum Evangelium secundum Lueam explana- apostolis exemplis aut verbis, ut ifli garriunt, ima-
lione (Lib. \n, c. 11) inler caalera teslatur dicens : gines adorare instilutum sit.
t Nemo lucemam accendit, el in abscondito ponit, Responsio. Sanc|tus Dionysius Areopagita, qui et
neque sub modio, sed super candelabrum (Luc. xi). Q I episcopus Alheniensis valde nimirum laudatus est
a sanclo Gregorio papa, confirmante eum antiquum
Ergo quia in superioribus Ecclesiam Synagogoe Palrem et doctoreni esse. Iste sub temporibus apo-
prsetulit, hortatur nos ut fidem polius nostram ad
Eeelesiani transferamus. Lucerna enim lides est, stoloruni fuit, et in Actibus apostolorum monslra-
tur (Act. xvn). Unde et a pwediclis sanctissimis
juxta quod scriplumest, Lucernapedibusmeisverbum praedecessoribus
tuum, Domine(Psal. cxvm). Verbum enim Dei fides liis eorum, ejus confirmata npstris pontificibus in sacris conci-
nostra est, verbuni Dei lux est (Joan. i), lucerna est sunt veridica testimonia
fides. > Et post pauca : « Nemo ergo fldem sub lege pro sacrarum imaginuin veneralione, inler csetera :
constituat. Lex enim intramensuram est,ultra men- e Amplectentes isjta ex epistola sancti Dionysii epi-
suram gratia. Lex obumbrat, gratia clanficat; et nem scopi Atheniensisjquse directa est ad sanctum Joan-
ideo nemo fldem suam intra mensuram lesfisinclu- Christus evangelistami > Et infra : « Quid mirabile, si
dat, sed-ad Ecclesiam conferat, in qua septiformis ejiciunl? verax, e|t discipulos iniqui de civitalibus
Spirilus relucel gralia, quam princeps ille sacerdo- ipsi digne sibi judicanles, et de sacro sce-
lerati interdicunt In veritate et mani-
tumfulgore supernse Dhiniiatis illuminal, ne eam feste [interdicli [recedenles? In
legis unibra restinguat. > Ilem sancti Joannis Chry- imagines sunt visibilia et^recedentes? veritate manifesle]
soslomi de interpretatione Evangelii secundufn Mat- sseculis invisibiiium. Nec enim iu
thaûm (Eomil. 15, post medium), inter caetera: supervenientibus culpabilis erit ex ej'us
« Ego enimvero accendi, inquit, lumen : esse vero justitia respectus Dei [auctor erit Deus juslarum a
ardentem , vestras fiat celeritatis : non propler vos se separationum, |sed qui sese a Deo separant. (Cm-
solum, sed et propter eos qui futuri sunt, hujus j. ; lestis hierarch. cap. 1). >
Item ej'usdemde coelestiMiiitia: « Praedicta enim
6plendore laelilicari, et ad virtutem deduci, etc. > incorporea
IN ACTIONEQUARTA. agmina diversis coloribus effigurantur, et
CAP.xxxiv. — Reprehensio. Quod non ita intelli- compositionibus j[agmina malerialibus figuris et
comp.] varios per colores tradidit, quatenus tacile
genda sit sententia beali Athanasii Alexandrinoeur- nosmetipsosper sacralissimas [pro caplu nostro per
bis episcopi ut illi eam -intelligendam putant qui sacral.] effigies
hanc ad adorationem imaginum accommodare ni- nienle transeamus. simplices et incorporales pia
|adEtenim
tuntur. impossibile est noslra
menle ad incorp(oream iflam perlingere coelestis
Responsio. Multse quippe sententiaebeati Athana- militiae imitationem nisi per elemento-
sii in eadem feruntur synodo, et qualem ex ipsis rum poterimus per visionemque \isibilem ad invisibilem pul-
singulatim sententiam dixerint, minime in hoc capi- cherrimamque attingere effigiem, et visibilesodori-
tulari exaraverunt : sed sicut in sacris conciliis prje- ferasque imaginesralionali tradilione
diciorum noslrorum proedeeessorumsanctissimorum fulgi, etc. Invisibilesprav
pontificum ejusdem sancti Alhanasii sententioe inter manuduclione, [nisi proporlionata sibi maleriali utatur
ejetera scriptse sunt, fideliter proferimus. luterrogatio1 habens, ut visibiles formas, et sensibiles odores
Antiochi ad sanclum Alhanasium pro imaginibus: tellectualisimagiries invisibilis pulchritudinis, et ln-
« Cum lex el prophetse dicant: Statuas et similitudi- diffusionis.] >
nes.uon adorabitis. quoiriodo vos facilis imagines'. 1N EADEMACTIONE.
et adoratis eas? i Respondil : « Non sicul deosi CAP.XX.\VH. — Reprehensio.Quod non ad adora-
*26S LIBRI CAROLINI.— APPEND. — EPIST. ADRIANIPAPJE. 126«
tionem imaginum pertineat, ut ulli asserunt, sen- A omnem animam hominis operanlis malum , Judwi
tentia beati Cyrilli in expositioneEvangelii secun- primum et Grwci. El linguam superbam(Rom. n). »
dum Matlhaeum. IN EADEMACTIONE.
Responsio. Sanctus Cyrillus Alexandrinus et san- CAP.XLI.— Reprehensio.Quod non in eorum pa-
ctus Gregorius Ryssenus uno lenore inl historia rentibus, ut illi dicunt, impletum sil quod scriptum
Abraha3pro sacrarum imaginum veneratione dixe- est : Inimici
runt : Nam in sacris conciliis prsedictorum nostro- eorumdestruxisli. defeceruntframem in finetn, et civilates
rum sanctissimorumpontiflcumita fertur de sermone
sancti Cyiilli AJexandriniepiscopi.« Quemadmodum Responsio. Hunc versum semper cum propheta
psalmiflce dixerunt. Unde et bealus Au-
imaginemsi quis designatam jucundam respexerit, prophetici
mirabitur quidem regis figuram, et quaein illa ap- gustinus in eodem psalmc explanavit, dicens (Post
: « Inimici defecerunt framem in finem :
paret: hanc et ej'us noscens conscriptionem pari- principiurp)
ter cernens delectabitur, ut ipsum regem aspi- non pluraliter immiei,sedsingulariter'hujus inimici.
ciat, etc. » Cujus autem inimici, nisi diaboli frameae defece-
runt? Hoeautem intelliguntur diversae opiniones er-
IN ACTIONESEXTA. roris. >Et post pauca : «Et civitatesdestruxisli. Civi-
CAP.xxxvm.— Reprehensio.Quod magnaesit te- tates autem islae sunt in quibus diabolus regnal,
lueritatis ingentisque absurditatis, saepe memoratas ubi dolosa et fraudulenta concilia tanquam curiae
imaginescorpori et sanguini Dominico aequiparare locumoblinent, et caelera.>Et ideo adimplelumest in
velie. ipsis hsereticis, quando sacras imagines temerantes
°
Responsio.Non seqhiparaverunt, sed magis scri- procaciter deposuerunt.
pturahter dixerunt: Nullusenim aJiquando tubarum IN ACTIONE QUARTA.
spiritus, sanctorum apostolorum aut probabilium
Patrum nostrorum, quae sine sanguine nostram li- CAP. XLU.— Reprehensio. Quomodo intelligen-
bationem, quae ad memoriam passionis Chrisli Dei dum est: Domine, in civitate tua imaginem ipsorum
nostri et omnis ejus dispensalionis facta, dixit ima- ad niliilum rediges (Psal. LXXII) , quod quidem capi-
ginem corporis ejus, nee susceperunl a Domino sic lulum, sicut et caelera, ±111aliter quam dictum sit
dicere aul confiteri, sed audiunt dicentem eum evan- inleliigunt.
gelice : Nisi comederitiscarnem Filii hominis, et bi- Responsio. Pro divilibus hujus mundi in errore.
beritis ejus sanguinem, non intrabitis in regnum cm- existentibus, atque el aliis modis intelligitur. Nam et
lorum {Joan, vi). Et alia plurima ex Domini do- ipse sanctus Joannes Chrysostomus (Oral. quod Ve-
ctrina et beati JPauliapostoli (I Cor. xij, quse ex- teris et Novi Teslamenli unus sit lcgislalor , ctc.),
arare noluimus, quia in eadem per ordinem scribilur ubi se ostendit picturam sacrarum imaginum dili-
synodo : nam aequiparare, ut dicunt Iconoclastae gere, explanavit, dicens : « Ego et cerse infusam
haereticiin eorum pseudosyllogo, venerandas ima- dilexi imaginem pietate repletam. Yidi enim ange-
gines corpori et sanguini Dominico, insensabiliter lum in imagine persequentem mullitudinem barba-
asquiparaverunt. rorum, et Davidemvcre dicentem : Domine, in ci->
IN EADEMACTIONE. vitate tua imaginum eorumad nihilum rediges (Psal.
LXXII).> Ecce lucidissime oslendit paler quomodo
CAP.XXXIX. — Reprehensio.Quod prsesumpfiveet C intelligendum est.
indoete eas Tarasius cum complicibus suis sacralis ltem sancli Alhanasii de inlerpretatione psalino-
vasibus aequipararenon formidet. rum, inter cseier? : « Civitas enim Domini, quae
Responsio.Pro hoc in synodo dictum est a Ta- sursum Jerusalem : imago aulem eorum, lerreslris.
rasio palriarcha Constantinopolitano: Quia et sacra Quodenim dicit, tale esl : Quoniam terrestris, in-
•diversavasa habentes, haecjDSCulamur et amplecli- quit, induti sunt imaginem, et non coelestis, pro-
mur, et sanctiflcationem quamdam accipere ab iis pter hoc ad nihilum redigentur. Audient enim illo
speramus, eo quod haereticiin eorum pseudosyllogo tempore : Nesciovos (Matlh. xxv), utpole non indu-
oblalrantes delirabant, neque oralionem sacram tos eadem Domini imagine, etc. >
sanclificantem eam, ut ex hoc ad sanctam a com- Item sancii Augustini in ejusdem psalmi explana-
muni transferatur, sed manere communemet inho- tione (Circamed.), inter caetera : « Quicunque ista
noratam,' sicut eam operatus est pictor. Nos vero in non hahetis, non cupialis; quicunoue habetis, non
his fideliteret veraciter dicimus et probamus, quia in eis prsesumatis. Ecce dixi votns : non dico :
usus sanclae nostrae catholicse et apostolicoe Ro- Damnamini, quia habetis; sed damnamini, si de
manoe Ecclesisefuit et est, quando sacrae imagines lalibus prsesumatis, si de talibus inflemini, si pro-
vel historiaepinguntur, prius sacro chrismale ungun- pter taha magni vobis videamini, si propter talia
tur, et tunc a fidelibusveneranlur : instar facientes, pauperes non agnoscatis, si generis humani condi-
ut locutus est Dominusad Moysendicens : Faciesque tionem communem propter excellentem vanitatem
unctionis oleum sanctutn unguentum, compositum obliviscamini. Tunc enim Deus necesse esl retribuat
opereunguenlarii, et unges ex eo tabernaculum tesli- .D in novissimo, et in chitale sua imaginem talium ad
monii, et arcain testamenli, mensamque cum vasis nihilum redigat. i
suis, candelabrum et utensilia ejus , altaria thy- m EADEMACTIONE.
miamalis et holocausti, et universam supelleclilem,
quw ad cullum eorum pertinet : sanctificabisque CAP.XLIII.—Reprehensio. Quod non, ut illi glo-
omnia, et erunt sancla sanctorum: qui tetigerit ea, rianlur, propler illos diclum est qui imagines ad-
sanctificabilur(Exod. xxx). orant: Quoniam non derelinquet Dominus virgam
IN "ACTIONE,SEXTA. peccatorumsuper sortemjustorum, ul non extendant
justi ad iniquitatemmanus suas (Psal. cxxiy). -
In tomo secundo Epiphanius legit. Responsio.Rectecumpropheiadixerunt.-uuia virga
CAP.XL.— Reprehensio.Quod non ad eorum pa- peccatorum haerelici sunt, et sors justorum orlhodoxi,
rentes perlineat, sicut illi dicunt: Disperdat Domi- quemadmodumsanctus Augustinus in eodem psalmo
nus untversa labia dolosa, et linquam " maqniloquam explanavil, dicens : « Sentitur ad lempus \irga
(Psal.zi). peccatorum super sorlem juslorum, sed non ibi re-
Responsio.Bene prophetice dixerunt, cum Psal- Imquitur : non erit rn oeternum. Yeniet tempus,
mista canentes, sicut bealus Auguslinus in eodem quando Chrislvs in claiitaie sua apperens, congreget
explanavit psalmo, dicens : «. Disperdat Dominus anle se omnes genles, et dividat eas,.sicut dividit ,
universa labia dolosa,' etc. (Ibid.) Universa dixit, pastor liwdosab ovibus.Ovesponel ad de!cteram,,liw-<
quis.se exceplum putet? sicut Apostolus dicil : In dos ad sinistram, etc. > (Matth. xxv.)
1267 B. CAROLIMAGNTOPP. PARS II. SECTIO H. 1268-
IN ACTIONE QUARTA. A Item Jieati 'Augustini de libro Exodi inler ca3-
CAP.XLIV. —Reprehensio.De eo quod Joannes pre- tera : «etFacta erepimus, quemadmodum facta le-
sbyter, Theodosio abbate monasterii sancti Andrese, rum gimus, tamen ipsa facta umbras fuisse iuturo-
recitante verba Joannis Chrysoslomirel dicente: Yidi aposlolica doelrina cognoscimus. Putamus
angeluni in imagine persequentem barbarorum mul- facta ergo specialiter [spiritaliter] esse ihvestiganda quae
titudinem, dixit: Quis est iste angelus, nisi de sunt, facta tamen esse negare non possu-
quo scriptum est, quoniam angelus Domini per- mus, elc. >
cussit centum octoginta quinque millia Assyriorum CAP.XLVIII.— Reprehensio.Quod non parvi sit
in una nocte (IV Reg. xix), in circuitu Jerusalem piaculi Scripluras sanctas aliter intcJligere quam
exercilantium ? r inlelligenda3sunt, el ad bos sensus usurpatas ac-
Responsio.Jam superius vobis exara\imus propter nea commodare quos illaenon continent: sicut in erro-
quod sanctus Joannes Chrysostomusprolulit ipsum mediante synodo,- quae in Nicaea regnante tkraslanlino
aspectum, sed ipsa varia multitudo unde fuisset Irene ma re ejus, residente Tarasio Cbn-
transiil. Idcirco Joannes presbyter ex proprio arbi- slantinopolitano nebphyto episcopo, gesla est.
trio dixit, secundumdivinam Scripturam existimans Responsio. Hae jsubjecta?reprehensiones non ex
esse, quando angelus Dominipercussit centum oclo- synodo,de sed de sensu tracise sunt libri beati Au-
ginta quinque millia Assyiiorum in una nocte, in gustini eo quod apparuit Deus Moysi, ad finem
eircuitu Jerusalem exercitantium? Nam utrum sie ejusdem libri, ubi[ ita explanatum est. Gmniaergo
esset, an non. minime conflrmavit, sed interrogathe „ futuri populi signa sunt et mysterla de Domino
nostro Jesu Chrisio, et si qua alia sunt in libris
laliter memoravit. ]a \eteribus
IN EADEM ACTIONE sacramenta, sive illa inlelligamus, sive
non intelligamus, jquaerentem desiderant, non re-
—
CAP.XLV. Reprehensio. Dementissimum et ra- prehendentem. Petamus ergo, quaeramus et pulse-
tione carens dictumJoannis presliyteii Orientalium, mus, ut aperialur nobis. Illis futura praedicta sunt
ih co quod ail quoniam non assistenle imperalore sacramenta, nos praesentia videmusin Ecclesia.
imago ej'us honoratur : non enim inhonoratur : qua- CAP.XLIX.— Reprehensio. Quae sit differenlia.
tenus et nunc dominatore omnium Jesu Chrislo visi- imaginis et simililudinis, sive aequalitatis. '
biliter nobis non apparente (invisibilisenim est car- Responsio. Quis' de fidelibus ignorare se putat
nalibus noslris oculis, sicut enim Deus, ubique ad- aliquando, quaesittmago, aul simililudo, vel aequali-
cst), honorandam ej"usimaginem, sieuti et in impe- tas ? In sancla verp catliolica et aposlolica Eccle-
ratore, Pater sensil. sia humilibus dalur gratia. Nam drfferentiamathe-
Responsio. Non ex se haeedixit Joannes presbyter maticorum exlerioris arle disciplinoefideles conser-
Orientalium, sed de libro sancti Anaslasii episcopi vare despiciunt, bealo Ambrosio dicente in libro
Theopoleos, qui in eadem synodo lrctus esl, et ideo primo de Fide (cap. 5), ubi inler csetera inquit:
dixit: Ostendit Pater quod non asiistenlc imperatore « Dicendum est nobis quod scriptum est: Cavele
imago "ejushonoratur; non enim inhonoratur, et ne quis vos deprwdetur per philosophiam et inanem
quod sequitur, ut supra. seductionem,secunium traditionem hominum, et se-
IN ACTIONEQUARTA. cundum elemenla hujus mundi, et non secundum
Deum u). Omnem enim vim venenorum
CAP.XLVI.— Reprehensio. De eo quod Joannes ,C suorum(Coloss. in dialeclica disputatione constituunl, quse
presliyter et Jegatus Orientalium incaute imagi- philosophorum sententia definitur, non aslmendi
num "adorationemstabilire nitens, dixisse Iegitur: \im hahere, sed btudium destruendi. Sed non in
Erexil Jacob titulum Deo, quatenus et benedixit dialectica compladuit Deo salvum facere populum
eum. suum. Regnum ehim Dei in simplicilate fidei esl,
In
Responsio. similitudine hoc dixit, quia cum evi- non in conlenlione sermonis. >
gilasscl, tunc ille erexit tilulum lapideum in loco CAP.L. '— RepWhensio.Quod contra beali Gre-
quo locutus fuerat ei Deus, libans super eum Jilia- sgoiii inslituta sit [iniagines adorare seu frangere,
mina, et effundens oleum , vocansque nomen loci et quia Vetus et Novum Teslanienlum, et pene om-
Bethel (Gen. xxxvU Et ideo plures similitudines nes praecipui doctores Ecclesiaeconsentiunt bealo
inlerpretationum habere videtur. De libro beati Gregorio in non adorandis imaginibus, nec ut ali-
Auguslini, de Tractatu Esau et Jacob : « Intel- quid prseter Deuni omnipolenlem adorare debea-
Iigit, inquit, sanclitas vestra; multis enim nio- mus, in multis locis confirmal sanctus Gregorius-
dis significatur una res, id est Ecclesia. > El post papa.
pauca : « Quia una res mullis modis signiflcalur, Responsio. Neqnaquam sacras contempsit ima-
quse nihil liorum est per evidentiam, omnia est per gines aliquando, sed magis constantissime observa-
figuiam, etc. > vit, et eorum veneratus est figuras. lllud autem
IN EADEMACTIONE. quod pene omnesjpraecipui doetores Ecclesiaecon-
CAP.XLVII.— Reprehensio. Quam absurde agunt senliunt beato Gregorio, irrationabile fuil scribere,
qui ad confirmandas imagines exemplum divinaejrv quia sanctus Gregorius ad proedecessores suos Pa-
legis proferunt, dicentes propiliatorium, et duos tres atque prsecipuos doclores sanctas catholicse
cherubim aureos, el arcam lestamenti, prsecipiente Ecclesiaeobediensjel consentiensfuit. Nam illi bea-
Domino, Moysenfeeisse- tum Gregorium in hoc exislentes mundo nescierunt,
Responsio. Jam superius mitissime exaravimus nisi solus ille qui quos prsescivit et pwedeslinavit,
qualiler praedecessoresnostri sanctissimi pontifices etc. Nam qualiter|sanclos proedecessoressuos \ene-
ad confirmandas imagines divime legis exemplum ratus sit, proferhniisepistolamejusdemsancli Grego-
in eorum posuerunt sacris conciliis. Unde sanctus rii (Lib. vu, epist.[7) ad Eulogiumpalriarcham Ale-
Gregorius Theologus in sermone de Pascha (Orat. xandrinum directam, ubi inler caelera: « Praeterea
2 de Pascha, ante medium), inler caetera ait: de Eudoxii haerelici persona, de cujus errore in
« Et' qui loquebatur ante ipsum ad Moysen, tunc Latina Jingua nihil reperi, mihi a vesira beatitu-
cum de istis legem darct, Vide enim, inquit, omnia dine largissime gaudeo satisfactum. Yiroruniiquippe-
facies secundum exemplar quod libi ostensumest in fortissimorum Basihi, Gregorii alque Epiphanii
monte (jExorf.-xxv), adumbratione quadam descri- testimonia protulistis, et manifesie peremplum co-
plionem invisibilium ostendens esse \isibilia : et gnoscimus eum > in quem heroes nostri tot jacula
suadeor nihil horum sine causa, neque irrationabi- dederunt, etc. De veneralione vero sacrarum
liter nec humi repens ordinatum esse, nec quod imaginum, sicut in caeferis epislolis suis sanctus
indignum esset et Dei constitutionibus el Moysis Gregorius docuil, ita et in epistola sua ad Janua-"
ministerio, elc. » rium episcopum Calaritanum (Lib. vn, ind. %
1263 LIBRI CAROLINI.- APPEND. — EPIST. ADRIANlPAP2E. 1270
epist. 5), quaesie incipit: « Juda3i de civitate ve- A portent et merita ipsorum. Si autem mutaverint se,
stra huc venientes quesli nobis sunt quod synago- et non fuerint imitati parentes malos, incipiunt
âm eorum, quae Calalis [Garalis] sita est, Petrus habere meritum suum, non meritum parentum
<mi es. -eorum superstitione ad Christianae fldei suorum. Usque-adeo autem non libi obest pecca-
cubum Deovolente perductus est, adhibitis sibi qui- tum patris tui, si te mutaveris, ut nec ipsi patri tuo
busdam indisciplinatis, sequenti die baptismatis obsit, si se muiavent, etc. >
CAP.LII. — Reprehensio.Quod inutililer et in-
sui, hoc est Domiuico, in ipsa feslhitate PaschalL,
cum gravi scandaJosine veslra occupaverit volun- caute Grseci Ecclesiam calholicam analhematizaTe-
- late, atque imaginemillic genilricis Dei Dominique conati sunt incum eorum synodo, eo quod imagines
nostri, et venerandam crucem, vel birrum album, nou adoret: utique prius delmerint omnino
guo de fonte surgens indutus fuerat, posuisset. > scrulari,- quid uniuscujusque-partis Ecclesia de hac
Et post pauca : « Considerantes hac de re vestrse causa sentire vellet.
voluntalis inteiHuni ac magis judicium, his horla- Responsio. Illi non anathematizaverunt catholi-
mur affatibus ut, sublata exinde cum ea qua dicam Ecclesiam, sed magis ad eam reversi, ana-
gnum est veneralione imagine atque cruce,>debeatis thematizaverunl pseudosyllogum iilum una cum
quod violeuter ablatum -est relormare. Et post complicibus ejus hsereiicis, qui.sacras imagines in
pauca: « Ne ergo suprascriplus Petrus, vel alii sancla Ecclesia a priscis temporibus constilutas,
tpji ei in hac indisciplinationispravitale praebuere inverecunde et incaute non solum deposuerunt,
solatium sive consensum, hoc zelo fidei se fecisse sed insuper incenderunt. Et Ideo secundum tradi-
respondeant, ut per hoe quasi eis neeessitas fieret; ," lionem sanciae caiholicaeet apos'oJicse Ecclesiaenb
convertendi , adnronendi sunt^ atque scire debcnt ipsa reversi haeresi, specialiter eam contemnentes
quia hac circa eos temperantia magis utendum est,, analhematizaverunt. Ilem ex epistola sancti Grego-
«t trahatur ab eis velle non reniti, non ul addu- rii ad Eusebium arcbiepiscopum Thessalonicensem
cantur inviti, quia scriptum est~ Voluntarie sacri- directa (Lib. VII, ind. 2, episl. -8); « Hortamur,
ficabo tibi, eic. > (Psal. LIII.) Ecce sanctus Grego- ut cuni omni vivacitale ac solliciiudine fralernita-
rius non est ausus contradicere tali fidei pro sacris; tis hoc vestra rimari cura non desinat, et si ah
imaginibus, sed magis eam confirmavit, ubi dixit: : bac eos insontes pravitate repererit, scandalum
« Non adducantur invjii. > de filiorum suorum mentibus habitalorum satisfa-
CAP.LI. — Reprehensio.Quod contra Dominicse j «tione removeai, atque inter omnes haereses spe-
vocis imperiumfaciunl lu qui pareules eorum aua- cialiter Se\erum ac Neslorium anathematizent,
thematizant- et si secundum eorum opinionemi etc. > Sic et isii fecerunt, de propria eorum hoe-
3 resi revertenles.
proedecessoreseorum haeretici fuere, isti ab haereticis
genili, docli et consecrali sunt; sivede non j"udican- CAP.LIH. — Repreliensio.Quia mulier in synodo
dis his qui de saeculo recesseruut, vel quantumi docere non debet, sicut Irene in eorum synodo fe-
istorum error a parentum errore dissentiat, cunii cisse legitur.
videlicet illi imagines frangere, isti adorare cen- Responsio. In ipsis enim exordiis Ghrislianorum,
suerint. cnm ad fldem con\erterelur imperator Constanii-
Responsio. Isti qui-hoc ex sensu scripserunt, vell nus, niater sua Helena Augusta ad eum cum duo-
•ad magnisonum Ezeehielem propheiain attendere3 decim scribis et Pharisseis, ac magisti is et princi-
debebant, dicentenn Vivo ego, dicit Dominus, sii C pibus Judaeorum in urbem venit Romam et ipsa
erit vobis ultra parabola liwcin proverbiumin IsmeL una cum filio suo Constanlino Auguslo concilium
Ecce omnes animmmem sunl.' ut anima patris, ila% Judaeoscum Chiistianis facere ceiisuerunl. In quo
~etanima filii mea est, Anima qum peccaverit, ipsaa praesidens sauclus papa Silvesler cum pluribus
morietur. Et infra : Et cum averteril se impius abb sanclissimis episeopis, in ampliorem -statum dila-
impietate sua quam operatus esi, cl fecerit judi- tantes Christianorum fidem, fam per sacram Scri-
cium et juslitiam, ipse animam suam liberaviLEtt pturam quamque per miracula, Doniino protegente,
post plura: Nolo mortem impii, sed ut revertalur r victores effecli sunt. Sed et sanctus Leo papa egre-
impius a via sua et vivat. Convertiminia viis vestris
s gius doctor, pro sacrosancto quarlo conciJio ad
pessimis,et quare moriemini, domus Israel ? Tu ila-- Pulcheriam Auguslani emisii epistolas suas. Unde
que, fili hominis, dic ad filios poputi iui; Justitia% et ipsa per semetipsam in sancta quarta synodo
justi non liberabit eum, in quacunque die peccave- sedil, una cum fidelissimo Marciano imperalore,
rit : et impielas impii non nocebit ei, in quacunquee Iiem ex libro saneti Augustini, de eo quod in Ge-
die convetsus fuerit ub impietate sua, etc. (Exech. nesi sexto die faclum legitur, inter cselera : «"Pro-
xvin et xxxm.) Nam, ut sanctus Gregorius in Dia- duxit lerra herham pabuli et Jigna fructifera : pro-
logis suis meminit (Lib. ni, c. 51), Ermigildo regii ducunt et homines in Ecclesia opera misericordiaei
ab Ariana hseresi ad fidem cathqlicam converso,, post ipsa opera, quae etiam Domino exhibita sunt,
quifl nocuit pater suus Arianus Livigildus Wisigo- cum esset in carne, non solum a viris, sicut fuit
ihoruni rex ? Prorsus credimus quia nihil, sed ma- Zachaeus, sed etiam a mulierihus uuse ei ministra-
gis cum in perditionem auimae suse ipse pater ej'usi j.'
"
bant de suhstantia sua, etc. >
Arianus pro vera et orlhodoxa fide eum occidi fecit,, CAP.LIV. —Rept ehensio.Quodnon ideo adorandoe
conslantissimus Dei confessor et martyr effecluss sunt imagines quod per eas, ut illi dicunt, non-
est: pater vero ejus Arianus in ignem seternum pro) nulla signa demonslrata fuissc videnlur, cum ta-
Ariana fide sua deduclus est. Et quid poluit fide- men non omnes res adoreniurper quas \el in qui-
lem liliumsuum in quocunquelaederecapitulb ? Tunc; bus miracula apparent.
namque gaudet sancta catholica et aposlolica Ec- Responsio. Jam superius exara\imus pro adV
clesia quando inimicos suos, videlicet hserelicos, , orandis iinaginibus, qualiter in eorum explanaverint
videt in vera confessionead eam reverli, Domino o definilione, demonstiantes eis osculum et honora-
dicente : Gaudiumerit super uno peccatore,etc. (Luc. bilem salutationem reddere, nequaquam secundum
xv.) Et si de uno gaudium fit, quanto magis de tott fidem nostram veram culturam, quae decet solam
miliium hominum reversione ? quis audehlt defi- divinam naturam. Ex "libro sancti Augustini in
delibus tandem aliquando resistere ? Iteni ex sanclo3 psalmum LXXVI (Post medium), inter caetera : « Tu,
Augustino in psalmum LXXMV,inter csetera di- vere magnus Deus faciens mirabiliain corpore, in
cente (Post principium) : « Peccata parentum nonI anima solus faciens. > Et posl pauca : « Fecit et
perlinent ad filios, quaefaciunt parentes jam natiss Moyses, sed non solus , fecil el Elias, fecit et Eli-
filiis. Jam enim filii nali ad se perlinenl, el paren- saeus, fecerunt et apostoli, sed nullus eorum solus.
tes ad se pertinent. Itaque illi qui hali sunt, sii Illi eum facerent, tu cum eis; tu quando fecisli,
tenuerint \ias parentum suorum malas, necesse estt illi non tecum. Non enim tccum fuerunt cum fecisli^
1271 ' B. CAROLl MAGNIOFP. PARS II. SECTIO II. ffi%
qiiando et ipsos tu fecisti. Tu es Deus, qui facis mi- A } euntur in Jege, unum Vetus, alterum Novuin.Vetus
idhilia sohis, etc. > promissiones habebat temporales, sed significationes
—
CAP. LV. Reprehensio. De eo quod apocryplias spiritales. Inlendal! chariias vestra. Sl promissa esl
i't omni derisione dignas noenias suis loculionibus Judaeis terra promissionis, significat aliquid spirita-
inlerposuerunt. liier terrapromissionis. Si promissa est Judaeiseivitas
Responsio. Ad derisionem et opprobrium haereii- pacis Jerusalem, significat aliquid nomen civiiatis
corum, qui pseudosyllogum illum fecerunt, eorum Jerusaiem : > et sinjiilia aJia plura. Unde, ut superius
apocryphas noenias, quas deliraverunt, in medium exaravimus de eodem libro sancti Auguslini una res
deduxerunt, demonstrantes eis qualem errorem eo- 'muJlis modis significatur: quae nihil horum est per
liabautur in sanetam catholicam et apostolicam in- evidentiam, omnia [est per iiguram, etc.
troducere Ecclesiam. Et idcirco qui ex ipsa reversi Cvp. LIX. — Reprehensio. Quod non sint coa3-
sunl haeresi, cum prophela canebani pro ipsis hsere- quandae imagines reliquiis sanctorum mariyrum et
licis: Inimici defecerunlframem in finem, etc. (Psal. confessoruni, ut illi in sua erronea synodo Lcere
ix.) alia plura. Ileni sancti Gregorii Theologi de nitunlur, eo quod leliquise aut de corpore sunt, aut
sermone in Epiphaniis (Oralione in sancta lumina), de his quoein corpdre, aut de his quoe circa corpus
inler coetera : « Accedamus ad lucem, et efficiamur cujusdam sancli fuerunt; imagines \ero nec in cor-
etiam ipsi lux participatione lucis aeternae. > Et post pore, nec cirea corpus fuisse vel fore ereduntur illis
pauca: «Nunquid tale aliquid in mysteriis suishabent quibus ascribunturJ
paganomm delira commenta, et mysteria obscura, Responsio. In sacris prsedictis conciliis praedeces-
adimentiones daemonum, aut furiosaemenlis vesana ",R sorum meorum sanctissimorum pontificum haec
fi»m°nta, tempore coniirmata, et fabulis commen- oblala sunt lesliniojnia, id est sancti Gennadii Mas-
dala? Ea enim, quae lanquam vera adorant, rur- siliensis episcopi, jqualiter veceranda sint corpora
sum fica esseel composila perfabulasdocent. Quod vel reliquiaa sanclorum, capitulo 40 : « Sacrorum
si essent vera, utique fabulosa non essent, oum corpora, et prsecipue beatorum reliquias, ac si Chri-
sinl omni gc-nere contraria sibi veiitas et figmen- sti membrai-ineerissimchonoranda, et basilicas eo-
lum. Sedagunt omniartanquam verepueri in pla- rum nomine appellatas, velut loca divino cultui man-
teis ludentes ac sibi invicem illudentes. Nulla ibi cipata, affeclu piissimo el de\otione fidelissima
virilis sensus et perfectae ralionis asserlio, nihil quod adeun las. Si quis cbnira hanc sententiam.venil, non
proferre vaJeanl adversus cullores verbi Dei, el alia Cbrislianus crcdatur, sed Eunomianus. » Item de
similia plura. petiiione clericorum et monachorum sanctae Anlio-
CAP.LVI. — Reprehensio. De eo quod quanto chenae Ecclesioe ad\ersus Severum haereticum in
plura exempla hserelicorum et imagines spernentium sancta quinla synoao : •« Neque enim de sanctis al-
\el despicientium trahunl, lanto parentes suos ma- taribus pepercit, sacralissima vesiimenta \asaque
joribus comiciiset injuriis inhonorant, quos procul nonnuJJa discerpens, caeleraque fundens dislribuil
rtubio eorum sequaces in hac parte fuisse profilenlur. consentientibus sibi (In synodo sub Menna, act. 1).
Responsio. Ecce ipsum unum lenorem in hoc ca- Ausus fuit enim ille, beatissimi, quse in typum Spi-
pitulari saepiusreferunt^quia parentes eorum despe- rilus sanclii aurese jargenleoequecolumbsependebant
xerunt atque iiijurianteS'inhonoraverunt. Et ideo et supra sacratissimos fontes et altaria, cum reliquiis
nos, ut superius exaravimUs, pro hujusmodi bre\iler us.urpare, dicens :Ron est necebse in specie columbae
.addentes dicimus, quia nec parentes bom possunt' C Spintum sanclum nominare, eic. t
lihis"malis prodesse, neque fllii boni possunt paren- CAP.LX.—Repreliensio.Quod hsee synodus, quaenec
tilius malis auxilium ferre, sed unusquisque pro se synodus quidem difcenda cst, nullatenus Kquiparari
reddet rationem Deo. Magisautem rnullum laudabiles possit Nicacnassynodo, quanquam in eodem sil agi-
sunl qui parenles eorum non sequuntur in ssevissimo tata loco, sicut Joannes prebbyter adulanter dixisse
errore, reversi ad veram fidem ortbodoxam sanctse; perhibeiur : quippe ûm ab ea non solum in caeieris,
catholicse et aposlolicoe Eeclesiae. Ex libro sancti sed in symbolo discrepare noseatur.
Augustini dc prophetia (Tract, de ovibus, circa fl- Responsio. Jam spperfus exaravimus hujus sjnodi
nem), ubi ad oves loquitur Deus, inter caetera : divina dogmata irreprehensihilia existere, sicut prae-
« Ergo quicunque ab haereticis transierint ad Catho- cipuorum sanctorum Patruin mirifice demnnstrant
licam, non habebunt hoc opprobrium gentium, nec: opuscula. Nam si quis a praediclae synodi symbolo
portabunt nialedictum dissensionis, quia permanent; discrepare se dixeril, discrepare videtur a sanciarum
in radice unitatis, in plantatione charitatis : Non sex synodorum symbolo, eo quod isti non ex sc, sed
yortabunt maledictum, el et scient quoniam ego sum per sanclorum dogmalum constituliones loculi sunt.
Dominus Deus eorum, ipsi populus meus domus; Ex libro sancloesexfcoe synodi, inler caelera (Act.17):
Israel, dicit Dominus Deus (Ezech. xxxiv). > s Sufficiebat quidem ad perfectam orlhodoxoefidei
—
CAP. LVII. Reprehensio. Quod non sit contrai cognilionem atque confirmalionem, pium aique"or-
religionem Chrislianam, ut illi dicunt, non colerei thodoxum hoc divinoe gratiae symbolum. Sed quo-
et non adorare iniayines... niam non deslitit pb exordio adimenlormalitiae,
Responsio. Ex libro beati Augustini de tractatu i D cooperatorem sibi serpentem in\cniens et per eum
Proverbii Salomonis, inter caetera : « Invenis homi- \enenosam humanae naturja afferens mortem : ila et
nem porrigentem raanu eleemosynas pauperum, nec; nunc organa ad propriam suam voluntalem apta re-
tamen de Deoibi cogitantem, sed hominibus placere; periens, etc. > j
cupientem. Lanea vestis videri potest, interiorem l Item ex libvo sancti Augustini de Prophetia (Loco
iineam non habet. Invenis alium dicenlem tibi: Suf- cilalo), ubi ad oves loquiiur, inter csetera : « Late-
ficit mihi in conscientia Deum colere, Deum adorare: : ribus et humeris vestris impeliebalis, et cornibus
quid mihi opus esl aut in ecclesiam ire, iiut visibi- veslris pereutiebatis, et omne quod deficiebat com-
liter misceri Clirislianis? Lineam vult habere sine3 primebatis, quousque dispergeretis eas foras : et sal»
tunica : non novit, non commendat talia opera mu- vabo oves meas. Sicut deteslanda eorum iniquitas
lier ista. Dicenda sunt quid.em,et doeenda spirilalia& et crudelitas, ita laudanda pastoris nostri et Dei
sine carnalibus, sed illi qui accipiunt debenl teneree nostri misericordiaJ »Et post pauca sequitur-f « Et
spiritalia, et non carnaliter operari carnalia, etc. > super omnem terram gloria tua. Sponsus in coelo
—
CAP.LVIII. Repieliensio. Quod non parvi sit cr- esl, sponsa in terra' est. Hle super omnes ecelos, iila
roris, manufactas imagines arcae testamenti Domini d super omnem terram. 0 haeretice, credis quod in
cossquare conari, ut illi in sua synodo facere conatii ccelo non vides; riegas quod in terra vides? Dicat
sunt. ergo haee, dicat etjaudiaiur, salvet o\es suas. Et
Responsio. Ilem ex tractatu saneti Auguslini dee salvabo, inquit, oves meas, et jam non erunt in
Etau el Jacob. mler caetera : « Duo Testamenta di- devasialionem ; et judicabo inter ovem et o.vem,
1273 LIRRI CAROLINI. — APPEND. — EPIST. ADRIANIPAPiE. 1274
et excitaho super eas paslorem unum, et reliqua. > A . num imperatorem misit, de Patre et Filio orthodoxe
CAP.I. — Rcprehensio.Contra eos qui dicunt: Sic dogmatizans, inter csetera inquit: « Est enim pleni-
divinae Scripturse Jibros, ita imagines ob memoriam tudo dh inilatis in Palre, et pleniludo dhinilalis in
venerationis habemus, nostrae fldei purilatem obser- Filio. > Et detSpiritu sanclo nil dixit, quia tantum-
vantes modo de PatreetFilio explanavii. Et Basilius baere-
Responsio. Sancti Gregorii papoe ex epislola ad sim, quam abjiciens anathematizavit, el confessionem
Serenum episcopum Massiliensem directa (Lih. ix, de vera religione orlhodoxae fidei faciens, imagines
epist. 9), inler caetera : « Dic, frater, a quo factum sacras et lipsana sanctorum amplectens venerabililer
sacerdole aliquando auditum est quod fecisti ? Si non suscpit, de quibus dudum errorem haluit. Nam de
aliud, vel illud le jion dehuit revocare, ne despectis remissione peccatorum, sive carnis resurrectione,
aliis fratribus solum te sanctum et esse crederes seu vita futura, niillum habuit errorem, neqne or-
sapienlem? Aliud est enim picturam adorare, aliud thodoxaefidei sanctse catholicse et apostolicseEccle-
per picluraehistoriam quid sit adorandum addiscere. siaein hoc contradixit, sicut illi flehiles et infelices
Nam quod legentibus Scriplura, hoc idiolis pictura haeretici, qui ex occasione imaginibus et bpsanis san-
proestat cernenlibus : quia in ipsa ignoranles vident ctorum detrahere conali sunt, cum ipsis S2cris ima-
quid sequi debeani, in ipsa legunt qui litteras ne- ginibus ipsa lipsana sanclorum ejicientes alque abne-
sciunt. Unde et praecipue genlibus pro Iectione pic- gantes contempserunt. Sed vaeillis, quia de via recta
lura est: quod magnopere a te, qui inter gentes ha- declinantes, per erroneam semitam plenamque fru-
bilas, attendi debuerat.'« Et post pauca : « Et quia tetis gradientes, in foveam inciderunt, quam facien-
in locis venerabilibus sanctorum depingi historias „ fes, arsuri sunt in seternum. Si enim explanare vo-
non sine ratione velustas admisit. >El rursus:«Quia " luerimus de lipsanorum sanclorum veneratione per
picturas imaginum, quse ad sedificationem imperiti divinarum Scripturarum et sanctorum Patrum opu-
populi fuerant factae, ut nescienles litteras, ipsam scula, quis valebit seribere, aut charlas profene?
historiam atlendentes, quid aclum sit disccrent, Pauca enim ex multis breviter memonamus sancti
etc. > a Ilem Sophronii episcopi Hierosolymitani, qui Basilii episcopi CaesareaeCappadociae,in interpreta-
ila explanavit in sancta sua synodica, quae in sanclo lione psalmi cxv, inter ceteia : « Antelioc dicebatur
sexlo conciliooblata et mirabililer suscepla esl, de sacerdotibus et Nazarseis. Quoniam omnis qui teti-
Spiriiu sanclo dicens : « VerePatri erFilio consem- gerilmortuum, immundus eril, etut lavet \estimenta
piiernum, consubstanlialem atque contribulem, ejus- sua. Nunc aulem qui tetigerit ossa martj rum, acci-
demque essenliae atque nalurse. Similiter et deitatis piet aliquam participationem sapclificatibnis de cor-
Trinitatem consubstantialem, cohonorandamque ac pore assislente gratia. Pretiosa in conspectu Domini
consessorem, connaturalem et cognaiam aique con- mors sancloium ejus, etc. > (Psal. cxv.j Item sancii
tribulem, in unam conrecapitulandam deitatem : at- Joannis Cliijrsostbmi episcopi Constantinopolitani in
que in unam copulandam communem dominalionem, sermone in Epistolam beali Pauli apostoli ad Roma-
absque personali confusione, ei absque substantiali nos (Serm. 52); inter caetera: « Ego autem 'et pro-
dhisione. Trinitatem itaque in unilate credimus, et pter hoc Romam diligo. Insuper adhuc et aliunde
in unitale trinilateni glonficamus, et csetera. >Item eam habeo laudare, et pro magnitudine, etp"ro anti-
ex epistola sancli Alhanasii ad Epiclelum directa, quitale, etpro specie, et pro mnltitudine, etpolentia,
inter caelera : « Eorum vero qui puiantur recle cre- et directiouibus in praeliis.Omnia autem talia dere-
dere secundum omnia quse dicla suiil a sanctis Pa- C linquens, p>o hoc eam beatiflco, quia.et vi\ens eis
tribus, qui propter inquisitionemimirulare volenies, scribebat, et sic eos diligebat, et prseseiilialiter eis
nihil aliud faciunt nisi secuiidum quod scriptum est: locutus est, et vilam ibi temporalemfinhit, el san-
Proximum quidem potant insipientia : repugnant cium corpus ejus ibi habent, pro quo et hmiorabilior
aulem adnullam utilitatem, sed ut simplices lanlum civiias magisquam pro aliis. lit sicutcorpus magnum
evertarit, elc. > Ilem sancli Auguslini lib. vn de Tri- et forte oculos habet duos splendentes; sacrorum
nitate (cap. 6), inter csetera : « Sic dicamus tres per- horum corpora, id est Petri et Pauli: ita non est
sonas, Palrem, et Filium, el Spiiitum sanctum, coelumsplendidius, quando sol emiliit radios, sicut
quemadmodum dicuntur aliqui tres amici, aut tres Romanseurbis hae duae lampades ubique in munJo
propinqui, aut ires vicini, quod sint ad invicem, non illuxerunt. E\inde ergo rapieiui Paulus, exinde Pe-
quod unusquisque eorum sit ad seipsum. Quapropler trus. Considerate et iremile : qualia videbit insignia
quilihet ex eis amicus est duorum caeterorum, aut Roma, Pauluin subito surgentem a loco requietionis
propinquus, aut \icinus, quia haec nomina relativam sua3 simul cum Petro, et proficiscenlem obviam
significationem habenl, elc. >Item ejusdem sancti Chrislo ? Quale mandat Christo donum Roma? qua-
Auguslini lih. vin de Trinilate (in piincipio), inier les coronas civitas cojilinet duas? quales catcnas
casiera : « Tantam esse aequalilalem in ea Trmilaie, aureas circumneclit? quales hahet fontes? Pro hoc
ut non solum Pater non sit major quam Filius, quod admiror civitatem, non pro multitudine auri, non
attinet ad divinitatem, sed nec Paler et Fiiius simul pro columnis, non pro alia phanlasia, sed pro egre-
majus aliquid sint quom Spiritus sanclus, aut sin- giis cacuminibus summaeEcclesioe.Quis mihi tribuet
gula quaequepersona quaelibet triiim minus aliquid y. perfundi corpore Pauli, el adbserere sacrse sepultu-
sit quam ipsa Trinitas. > Dicta sunt haec, et si sse- rae et pulverem sancium videre corporis illius, in
pius versando repelantur, familiarfus quidem innole- quo imitatus est Christum, in quo Christi stigmata
scunl: sed et modus aliquis adhibendus est, Deoque poriavit, in quoubique prscdicationem disseminavit?
supplicandumdevotissima pietate, etc. Pulverem illum corpons ejus, per quod uhique oc-
currit? pulverem ons illius, per quod Chrisius an-
IN ACTIONEPRIMA. nuniiabatur, et lux lucescebat, elc. >
- Item ex seimone sancti Augusiini in Natali san-
CAP.IV.— Reprehensio. De eo quodBasiiius ar- ctorum appslolorum, inter csetera : « Nam iste bea-
chiepiscopus in suse fidei lectione, posi confessionem tissimus Petrus piscalor, cui jubebat, non dico cu-
Patris, et Filii, et Spirilus sancti, imaginum et lipsa- rator, sed infimus obsonator, niodo genilius orovo-
. norum osculalionem el adoralionem inseruit, fidem lulus eum adorat imperator, etc. > -
se habere dicens, participari ab his sanctificalionem: Item ejusdem sancti Auguslini in exposiiione
remissionem vero peccatorum, sive carnis resur- psalmi XLIV(post mediuin), inter csetera : « Filtw
rectionem, seu vilam futuram omnino tacuit. regutn delectaverunt te in honore luo ( Psal. XLIY);
Responsio. Sanctus Ambrosius Mediolanensis epi- quia non quaesierunl honorem patrum suorum, sed
scopus in libro i (cap. 2) de Fide, quem ad Gratia- quaesierunt honorem tuum. Ostendatur mihi Romaa
a Hoc Joco ante Soplironii dicla quoedam deesse videntur.
1575 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS H. SECTIO II. i<yja
in lanto honore lemplum Romuli, in quanlo osten- A rupti sunt, et abominabilesfacti sunl in voluntatibus
dani ibi memoriam Petri. In Petro quls honoratur, suis, etc. (Psal. xni). >
nisi ille defunctus pro nobis, ete. » Item ejusdem sancti Joannis Chrysostomi in inter-
Ilem sancti Gregorii papaeex epistola Eusebio epi- pretatione epistolse beati Pauli apustoli ad Romanos
scopo Thessalonicensi directa (Lib. ix, ep. 69), inter (Hoinil. 7) : « Pro quo el Matthaeus initium faciens
caetera: « Si autem Theodorus lector ad oraiionem Evangelii, utrumque horum memorat primum, et
sanclos huc ad apostolos venire voluerit, eum frater- tunc per ordinem proferl parenles eorum, dicens;
nitas veslra sine aliqua mora transmittat. > El alia Libei generationisJcsu Cluisli (Mattli. i). Non susti-
plura laha testimonia, quaeexarareper ordinem lou- nuit dicere post Abraham, Isaac et Jacob, sed ante
gum praevidemus. Abraham Davidmemoravit, et, quod est mirabile,
1NEADEMACTIONE. quonianianleAbraharnDavidposuit, sicdicens: Filii
CAP.v. — Reprehensio. De eo qnod Theodosius David, filii Abrahm, et lunc coepit dicere per ordi-
Amorii episcopus desidiosesanctaeet unicaeTrinila- nem, etc. » IN ACTIONEPRIMA.
tis fidemtacueril, de imaginibus vero incaute et ex-
traordinariedixerit: « Confiteor et promilto, et sus- CAP.VII. — Reprehensio. Contra eos qui dicunt:
cipio, et osculor, et adoro imagines. > Et postpauca: Deo cooperante nos direximus congregare vos , sive,
« Qui non instruunt diligenler omnem Christo dile- Congrega\it vosDeus, concilium proprium statuere
clumpopulum adorare el venerari sacras et veneran- volens. a [
das imagines omnium sanctorum, qui a saeculoDeo Responsio.In fine Evangelii sancii Marci: Illi au-
placuerunl, analhema. > g lem piofecti prmdjcaverunt ubique, Domtno coope-
Responsio. Putamus quia zelo fidei fervens prae- rante, et sermonem confirmanteinsequentibus signis
dictus Theodosiustalemorationemconfessus estqua- (Marc. xvi). Iiemjsancii Cyrilli sermone sanctse
lem in eorum definitione explanaverunl. Nani et Dei genitricis, inlercaetera : .« Gloria uuidem tibia
praedecessores nostros, videlicet bealissimos ponti- nes nobis sancta myslica Trinitas, quaehos et nos om-
fices Gregorium etGregorium, Zachariam et Slepha- convocavit in hanc vocationem Dei geni.ricis
num, Paulum-et iterum Slephanum, reperimus pro Marise,etc. > Item ex sancta sexta sjrnodo, aclione
sacrarum imaginum ereclione in Spiritu sancto fer- decima octava, post subscriptiones episcoporum et
ventes, rectae fldei zelum habere. Pro quo dominus imperatoris, Constantinus piissimus imperalordixil:
Gregorius papa secundusjunior, una cum79 sanclis- « Deum lestem prblenmus. > El post pauca: « Cum
simis episcopis ante confessionem beati Petri aposto- ergo Deo complacuk tempus concedere, inviia\imub
lorumprincipis praesidens, multorum sanctorum Pa- fieri colleetionemvpslram, ad considerandum nobis
trum teslimonia roborantes, venerari et adorare sa- sanclas Dei Scripturas, omnemque vocis sive asser-
cras imagines in eorum concilio censuerunt. Porro tionis novitalem quaeadj'ecta est ad intemeratam no-
prsedecessor nosler sancUe recordationis quondam stram Christianorum fidem in his vicinis temporihus,
dominus Stephanuspapa simililer cum episcopis par- a quibusdam pravajsentieniibus, expellendam, etc. i>
tium Franciae atque Ilaliaeprsesidens in basilica Sal- IN ACTIONETERTIA.
vatoris Domini noslri Jesu Christi, quse appellatur
Constanliniana, praedecessoris sui \euerabile conci- CAP.VIII. — Reprehensio. Contra eos qui dicuul
tium-confirmans atque amplectens, magis magisquc £< quod imaginis honor in primam formam transit.
et ipse una cum omnibus episcopis praesidenlibus, Responsio. Qui huic contradicere voluerit, sancti
sanctorum Pairum lestimoniis adhserentes, adorare Basilii contradicet expositioni (Lib. de Spititu sancto,
atque venerari sacras imagines statuerunt. Unde cap. LXXV),quem uullum ex fidelibus credimus ad-
et bcatusPaulus apostolus docens inquit: Tenetelra- versus ejus orlhodbxam fidem expugnare. Quia ipse
ditiones quas accepistis(II Thess. n). El iterum : Sed in sacralissima episiola sua, quam misii ad Amphi-
licet nos, uut angelus de cceloevangelizet vobis, prm- lochium, inler caetera istud explanavit capilulum.
terquam quod evangelhamus vobis, anathema sil. Sic- Ilem sancli Severiani episcopi Gahalanensis, alias
ut prwdiximus,et nunc iterum dico:Si quis vobisevan- Gavalensis,iin homilia in qua demonstravit Scriplu-
gelizaverit prwterid quodaccepislis,anathemasit, elc. rasper Dominum explanatas, inler caelera:« Vestem
(Gal. i). imperialem si injuriaveris, nunquid qui eam induit
IN ACTIONETERTIA. injuria afficis? Nescis quoniam si quis imaginem im-
CAP.VI. — Reprehensio. Ridiculose et pueriliter peratoris injuriaverft, primse formsedigniiatiaffertin-
diclum in sententia fidei Theodori archiepiseopi: Mi- juriam? Nescisquoniam siquis imagineinqusealigno
rdbilis Deus in sanctis suis (Psai. LXVII).Etcontinuo: detrahil, non sicul jin inanimalam materiam audens
Sanctis qui in terra sunt ejus, mirificavil oinnes vo- sic judicatur, sed sicut qui adversus imperatorem
iuntales meas inter illos (Psal. xv), lanquam hic ver- manus extendens fobdatmateriam, siiie anima impe->
siculus illumpriorem suhsequerelur. ratoris, segregaiam ab imperaiore ? Imago enim om-
Responsio.ln hocmodogratiscalumniariconantur; nino si feriatur, ejus injuria imperatorem allin-
quia sancta Ecclesia in matutino Deo canere laudes D git, elc. > IN EADEMACTIONE.
surgens, inprimis: Dominelabiameaaperies (Psal.i)
dicit,et post: VeniteexsullemusDomino(Psal. xciv): CAP. IX. •— Reprehensio. Quod infauste et prae-
sic incipit: Bealus vir (Psal.i). SimiliterPauIus apo- cipitanter sive insipienier Conslantihus Constaniiae
stolus fideliler prophetarum nomina percurrens per Cypri episcopus dixtt: «Suscipio et amplector hono-
ordinem, postJephleDavidmemoravit, etsicSamuel. rabililer sanctas el venerandas imagines, et quae
Sed et plura sanctorum opuscuiainvenimus ferre te- secundum serriiium adorationis, quaesubslanliali et
slimonia de Novoet sic poslmodum deYeteri Testa- vivificatrici trinitali emitto. El qui sic non senliunt
mento: sed ob hoc nullus audet .quispiam de fideli- neque glorificant, a sancta catholica el apostolica
bus talia in ridiculo Jiabere. Item sanctus Joannes Ecclesia segrego, et analhemali suhmitto, et par.li
Chrysostomus in interpretatione epistolaebeali PauJi eorum qui abnegayerunt lncarnaiam et salvabilem
apostoli ad Hebrseos (Eomil. 7), inter caelcra docens, dispensationem Chrisli veri Deinoslri emiito. >
inquit: « Nonvidebit Dominus, nec intelligetDeusJa- Responsio. Ex prava rcvertentes haeresi, totis ni-
cob (PsaL xcin). Et ilerum : Labia nostra a nobis sibuseorum, tentaverunt sanctae catholicaeet apo-
sunt, quis nosler Dominusest (Psal. xi)? Et ilerum: stolicaein ipsorum confessione satisfacere Ecclesiae,
Propter quid irrilavit impius Deum(Psal. ix) ? Et rur- et ideolalem adorationem se confessi sunt prosacris
sum: Dixitinsipiens in cordesuo: Non eslDeus. Cor- imaginibus credere qualis in definitione synodi con-
a Habetur in concilio Ephesino, actione prima.
1277 LIBRI CAROLINI. — APPEND. — EPIST. ADRIANI PAPÊ. 1278
slituta est inter eaelera (Act. 7)i « Reordinan vene- Â^cjunt imagines. Tamen vestra a Deo inspirata veri-
randas et sanclas imagines, quse ex coloribus et medica excellentia ipsam synodum legi facere potest in
tallo et esetera maleria-opportune habentur in san- actione quarla, utrum sic esl, an non. >
ctis Dei ecclesiis, in sacris vasis, et in vestibus, pa- INACTIONESEXTA.
rietibus et tabulis domibusque et viis: quasque Do- Tomo tertio.
mini et Salvatorisnostri JesuChristi imagines, inte-
meratoe dominaenostraesanclaeDei geniiricis, pretio- CAP.XII. — Reprehensio. Quod non perlineat ad
sorum angelorum et omnium sanctorum et justorum imaginum adoralionem, ut illi stultissime et irratio-
virorum. Quantum enimlrequenterperimaginariam nabiiiter putant, quod per legislatoremscriptum est:
reformationem videntur, tantum et qui eas aspiciunt Ecce vocavi ex nomine Beseleel filium Eufi filii Eur
assurgunt ad[protoryporum] primseformaememoriam de tribu Juda, et replevi eum spirilu sapientim et in-
et dilectionem, et ut his osculum et honorabilem sa- telliqentimad perficiendum opus ex auro et argento:
lutationem reddant, nequaquam autem secundum et cledi ei socium Ooliab iilium Achisamech, etc.
fideiri nostram veram culturam, quae decetsolam di- (Exod. xxxi). /
vinam naturam, sed quemadmodum signo pretiosae Responsio. Pro his firmissimis exemplis proede-
et vivificaecrucis, et sanctis Evangeliis, et caeteris cessor noster sanctissimus dominusGregorius secun-
sacris ornatis, etc. > dus j'unior papa, in suo sacro concilio (quod et in alio
concilio praadecessoris nostri domini Stephani papae,
IN ACTIONESECUNDA. una cum sacerdotibus parlium Francioe atque Ualise
CAP,.x. — Reprehensio. Quod Euthymius Sarden- ij \ acto, susceptum et veneralum est), in eo ipso praesi-
sis episcopus a praefaiiConsianlinierrorenon mullum dente sanctissimo ac beatissimo quondam domino
dissentit ineo quodait: « Extoto corde suscipio ve- Gregorio papa per semetipsum, similiter dixit: « Si
nerandas imagines, cum condecenli honore et am- contraria sentientibus, et irritas facere quserentibus
Patrum traditiones, salutis occurreret con-
plectibili adoratione. Ulos enim qui aliter aut con- antiquassufficerent
trarie sentiunt, autdogmatizantcontra sanctas ima- versio, utique ea quaesuperius anobis ex
gines, alienos calholicae Ecclesiae deputans praedico, Patrum testimoniis"vel sacris dicta sunt documeritis.
et haereticos annuntio. > Sed quia videmus, quod moerentes dicimus, pleros-
Responsio. Ecce, uisupradiximus, secundum defl- que lurbatis mentibus statuta conturbare Ecclesiae,
nitionem sjrnodiconfilentursepuram facereEcclesise ideo, fratres charissimi, extendilur sermo, elcupi-
catholicse confessionem in eo ubi iste ex tolo corde mus ad compescendamerroris insaniam adJmc ex ve-,
se dicit suscipere venerandas imagines, et cum de- teribus documentis aliquid dicere^ forsan resipiscent
cenli honore et adoratione amplecti, ut superius in inquieii. ln libro enim Exodi sielegimus: Locutus
definilionesynodi dictumest: «Nequaquam secundum est Dominus ad Moysen, dicens: Loquerefiliis Israel,
fidem nosiram veram culturam, quse decel solam di- ut lollant milii primilias; ab onini homine, qui offert
\inam naturam, sedquemadmodum signo pretiosae et ultroneus, accipietis eas. Emc sunt aulem quw acci-
vivificae crucis, el sanctisEvangeliis, etcoelerissacris peredebetis, et cwtera per ordinem",usquead duosche-
ornatis. >Et ideo dixit, « cumcondecenti honore ; > rubim, qui erunt super arcatn testimonii, cuncla, qum
et promisit se conlrarios calholicse Ecclesiaehaereti- per temandabo filiis Israel (Exod.xxv).t Nain etaliud
cos annuntiare. protulit testimonium ex-IibrotertioRegum, ul sileant
C garrientes mandato Dei. A^ Salomone constructo
IN ACTIONEQUARTA. templo,«Inter alia fecit in oraculo duos chetubim de
CAP.XI. —Reprehensio.'Quodnullaauctoritate vi- lignis olivarum.i Et intra.yt Et sculpsit ineis picluram
geat, neque inullo autheniicorum librorum reperia- cherubim, etjpaimarum- species, et anaglypha valde
tur, quod ilMdicunt per_imaginem cujusdanf Pole- prmninentia, et textt ea auro: et operuit tam cheru-
monis quamdamab adulterii perpetratione coercitam bim, quam palmas , et cmtera auro ( III Reg. vi).
fuisse: quod quidem aequare nitunlur miraculo quod Ecce, charissiinifratres, considoremusquidDeo man-
fimbria Dominicse vestis actum est, quam mulier danteMoyses fecerit, quidve Salomon sapieufissimus.
contingens exoplatam recepit sanitalem. jussu construxerit divino, etc. » Quanlo debemus
Responsio. Inhoc-capitulo qui hsecscripserunt, in- puro corde et animo sculplum Christum Deum no-
<;riminari moliuntur, et contradicere veritati nitun- strum, sanctamque semper virginem ejus genitricem
tur. Quod probarenequaquampossuntde illis, quod Mariam, apostolosquoque, vel omnessancios Deiper
aequare Poiemonis miracuium auderent cum flmbria eorum sacras effigiesatque imagines colere vel ad-
Dominieaeveslis. In synodo vero miraculum imagi- orare, et ad propitiandum nobispetere et relaxari de-
nisPolemonis de sermonibus episcopi sancti Gregorii licta ? Nos nbn ob aliud nomen imagines facimus et
Theologi, ubide industria versum scripsil, ipsum adoramus, sed pro nobis incarnato Verbo Dei. Si
ostensum est testimonium, et a Basilio Ancyrse, seu autem manufacta omnla abjfeienda sunt, neque arca
et a Tarasio patriarcha Constanlinopolitano, simul foederis, neque aurei et caelati cherubim ejus debue-
et a Nicephoro episcopoDyrrachiisingulatiinrespon- runt recipi, quae per Beseleel et Ooliab facta sunt
sumest. Basiliusquidemepiscopus respondil: « San- ,n j'uxta praeceplum Dei. Si vero illa suscepta sunt, et
ctus tJregorius deiloquus Pater mirabilem pulavit " hae imagines opporiune recipiunlur, quoniam seeun-
invaginemPblemonis. > Et patriarcha dixit: « Et- dum Deum fiunt. Unde et operantur, siculi et arca,
enim castilas ex ea peracla est. Nisi enim vidisset multa miracula. Nam et arca et cherubim, ul el hse
imaginem prostiluta Poleinouis, nequaquam ab adul- sine anima erant, et manufacta, et sculpta. SeoY
~terio recessisset. > .Simulque et Nicephorus episco- sicul iilfc per illa operabatur Deus.,et glorificabalur,
pus respondit: c Mirabilis imago et digna valde ni- ita et hae simili modo secundum visiones et revela-
mis, quoniam potuit mulierem eruere de abominabi- tiones prophetarum coloribus distinctse-efficiuntur.
Iis ludibrii operalione. « Et post haec sic alius lector Et ne aliquis propter adorationem quse a praedeces-
legit: Beati Anlipairfepiscopi Bostrorum ex. sermone soribus nostris sanctissimis praesulibuspromuJgata^
de fluxu sanguinis, ubi post mullam explanationem, est, oblatrare praesumat, sciat ipsos talem adoratio-
sanctus inquit: « Adepta donum , tilulum erexit nem docuisse qualem praedecessor noster sanctus
Christo, diviiias quidem mendicis expendens, divi- Gregorius egregius doctor et papa in epistola sua
tias vero reliquas offerens Chrislo. > Et posthsecsic quam iu prsefato conciliodomini Stephani papse He-
iterum separatim pro miraculo fluxuosoemulieris pa- rulphus episcopus [Lingonensis] pfoviclae Galliarum
triarcha respondit: « Sicut etimaginem quoetitula- civitatis protulit, ubi inter cselera "Secundinumser-
tur Christo eam offert, quemadmodum lluxuosa litu- \um Dei inclusuin Gallise docuif dicens: « Scimus
lum. > Similiter et Basilius episcopus respondit: quia tuimaginemSalvatoris nostn ideo nonjietis, u'
«Proprie dicere jubet, et suscipit prolixe qui fa- pro Deo aut quasi Deum "colas, sed ob recofdatio-
nem -Filii Dei, ut in ejus amore recalescas, cujus le i\ Responsio. Divina Scriptura pro salute hominum
imaginem \idere consideras. Et nos quidem non prsedicari a fidelibus videtur. Et ideo existimamus
quasi ante Divinilatem ante illam prosternimur, sed quod dixisset: « In nostris divinis Scripturis, glo-
illum adoramus quem per imaginem aut natum, aut riam et decorem fideliter ex ipsis se habere deside-
passum aut in throno sedentem recordamur. Et dum rans, simulque ableadem sacra Scriptura se docenie
nobis ipsa pictura quasi scriptura ad memoriam Fi- dicere, quemadmodum in sanclorum Patrum opuscu-
lium Dei reducit, animum nostrum aut de resurre- lis scriptum est, etc.s Sancti Augustini de proverbio
clione loelificat, aut de passione densulcet. ldeoque Salomonis traclaib, inter cseiera : « Habenl el ipsi
direximus tibi surtarias [AL, surcarias. //.] duas, sacraraenta noslra, habent Scripiuras noslras, ha-
imaginem Salvatoris; et sanct;e Dei genilricls Mariae, bent Amen et Alleluia nostrum, habent plerique
beatorumque Peiri et Pauli apostolorum continentes, symbolum nostrum, etc. >
per supradiclum Uliumnostrum diaconum, et unam IN A!CTIONEQUARTA.
cruceni, et clavem prox benedictione a sanctissimo CAP.III. — Repreheiisio. InuliJe et demens, <?t
corpore Petri apostolorum principis, ut per ipsum a errore plenum diplum quod dicunt : t Qui Deum
maligno sis defensus per cujus sanclum lignum mu- limet honorat
aitum te esse credis, etc. > omnino, adorat et veneraiur sicut
Filiuin Dei Chrislum Dominum nbstrum, et signum
:IN ACTIONE QUARTA. crucis ejus, et figuram sanctorum ej'us. >
CAP. XIII.— Reprehensio. Quod Theodosius My- Responsio. Exlibro beali Augustini de filioAbra-
rensis episcopusridiculose et pueriliter egerit qui, ut ham ducto ad sacrificium, inter caeiera : « Non.enim
imaginum adoralionem astrueret, somnia archidia- B frustra moti estis, cum hoc dicerem : Ciux cornua
coni sui in eadem synodo retulit. habel. Sic enim duo ligna compinguntur in se, ut
Responsio. Cui duhium est quod et in Yetere et in speciem crucis reddant. Sicut ergo in imagine crucis
Novo Testamento pluribus per somnia fulura reve- multis locis \idemus, ul fiant duo cornua, quibus
lata suni? Sed ul de pluribus opiimum unum memo- infiganiur mauus, cornibus hoerentem arietem eruei-
remus, sancti AmbrosiiMediolanensisepiscopi lesti- fixum Dominum vijdeo,etc. >
monium proferimus, qui in e\posilioue sanciorum IN EADEM ACTIONE.
marlyrum Gervasii el Protasii (Lib. vn, ep. 55) inler CAP.IV. — De eo quod idem Joannes
reliqua ait : < Tertia vero nocie, confecto jejuniis non recte dixitReprehensio.
:
corpore, non dormienti, scd stupenti, quoedam mihi apparet, adoratur «|Per imaginem, quoe per colores
Iforliludoejus el glorificatur, et
apparuit lerlia persona, quaesimilis eralbealo Paulo ad memoriam veniemus de ejus in terra procsenlia. >
apostolo, cujus vultus me pictura docuerat, elc. > Responsio. Iiem ex episiola sancti Gregorii papae
Hoc testimonium a Sergio sanctssimo quondam ar-
\n, ep. 13), Secundino servo Dei incluso dire-
chiepiscopo EcclesiseRavcnnalis per Joannem dia- (Lib.
conum suum in prsefalo conciliosmctae recordationis cta, inter eoelera: « Quodimaginem illius quem colis
tibi dirigendam per Dulcilium diaconum tuum ro-
^lbniini Stephani praedecessoris mei pro sacrarum
imaginum veneraiione oblatnm est. gasli, valde nobis lua poslulalio placuit, quia illum
Item sancti Gregorii Theoiogi in epitaphio Caesarii in corde lola intentione quaeris cujus imaginem prae
fralris sui (Orul. funeb. in laudem Cwsarh, ciica _ oculis habere desideras, ut \isio corporalis quotidiana
reddat exoptatum, et dum picturam vides,
fmem), inter coelera: « Tunc Csesarium meum vi- *- semper ad illum animo
debo, nunquam abeuntem, nunquam remeantem, consideras, etc. inardescas > j
cujus te imaginem videre
nunqua'ml.imentatum, nunquam misertum, sed splen-
didum, gloriosum, excetenm,qualis mihi etin visione IN'ACTIONE QUINTA.
apparuisli. Hoc dilecle fralrum mihi, etc. > Sed et CAP.v.—Reprehensio. De eoquod dicuni: « Ejus-
sanctus Gregorius papa in Dialogis suis meminit de dem criminis reus est qui imagines spernil, cujus et
quibusdam beatissimis viris atque religiosis feminis, Nabuchodonosci',qiti ossa regum Juda piotulit e se-
simulque puellis, quod sanclam Dei genilricem Ma- pulcris, ei Judaici regis oculos oecisis iiliis eruit, et
riam atque principes apostolorumPeirum et Paulum, cherubim de templo abstnlit. >
el sancios manyres \iderint in iransitu suo. Unde Responsio.Jam perepistolam sancli Gregorii papae
eos cogno\eruni nisi perpicturam, sicut et beaius superius exaravimus qualiier imaaines non sunt sper-
Ambrosius, ut superius exaravimus, dixil? nendse, sed veneranidse.Unde prsedecessores noslri
IN EADEMACTIONE. saepius dicti sanclissimi pontifices in sacris conciliis
CAP.XIV.— Reprehensio. Deliramcntum errore talem dedere senteniiam : « Si quis sanctas imagi-
nes Domini nostri iJesu Christi, et «jus genilricis,
plenum quod de relruso quodam dixerunt, qui dae- omnium sanclorum secundum sanctorum Pa-
moni jurasse et ipsum j'uramentum irriium feeisse alque trum doctrinam venbrari noluerit, analhemasii. >
perhibetur : cujus abbas non mediocriler delirasse
dignosciiur, dicens ei commodius esse omnia in ci- IN EADEMACTIONE.
yitate lupanaria ingredi quam abnegare adorationem D CAP.VI. — Reprehensio. De eo
imaginis Domini aut ejus sanelse genitricis. quod secundum
- Responsio. Hoc tesiimonium Demetrii
ex libro proecipui les eorum diaconi diclum, incaule et inordinale paren-
doctoris sancli Sophronii oblatum est, et nullus esl, egerunt, duos libros inargentatos, eo quod
ut opinamur, inter orihodoxos Chrhtianos qui ejus quiddam de imaginibus in his conlinebatur, combu-
deiloqua dogmata, vel quodlibet explanalionis opu- renles, et alterius libri duo^foliaproeciderunt.
sculuin .respuere auderet. Responsio. Hoc prjopriumhaereiicorumfactum de-
Item sancli Joannis Chrysostomi in amputatione monslralur, quemadmodum in eorum pseudosyllogo
eapilis sancti Joannis Baptistae,inter cselera:t Opor- sub quondam Constantino hseretico imperalore deli-
tebat enim eum non vetare veneralionem sacrarum raverunl. |
> Sancti Cyrilli ex epistola ad Successum episcopum
imaginum.
- Item in epistola sancti Gregorii papaead Januarium Neocsesarese(circa finem), inter ca3leraF« Deficien-
episcopum Calarilanum direeta (Lib. vn, ind. 2, ep. tes adversus has increpationes machinali sunt ali-
b), vobis demo'nsiranies jam superius exaravimus. , quidamarumet hsereticaimpietaledignum. Corrum-
IN ACTIONE SECUNDA. pentes enim epistolam, et qusedamauferentes, el quae-
dam addenles ediderunt, ut putarelur memorahilem
CAP.II.—Reprehensio. Inulile et dementia prola- illum similia sentirelNestorio, etqui cum eo, elc. >
lum et risu dignum diclum Agapii CaesareeeGappa- Item sanctoesextae sjrnodi in tertia aclione, inter
dociae episcopi. reprehenditur in eo quod dixit ; caetera :« Sermo sanclae memorise Mennsearchiepi-.
«Scriplum esi in nostris divinis-Scripluris. > SGopi Constantinopbleos ad Yigilium bealissimum
1281 LIBRI CAROLINI. — APPEND. — EPIST. ADRIANIVAPM. 1282
papam Romanum de eo quod una sit Christivoluntas. A j cum ipso, et vocavit eum Jsrael, quod est inter-
Exsurgentes Jegati apostolicaesedis Romae, exclama- prelalum mens videns Deum. >
verunt: Piissime domine, falsatus est praesens liber Responsio. Ex libro sancti Gregorii Theologi de
quintae s\'nodi, etc. > deitate (Oraf. 2 de Theolog., post medium), inter
Item ferlur in ipsa sancta sexta synodo (Act. 8, coelera : « Jacob enim scalam excelsam vidit. >
posl medium) : < Sancta sexla synodus dixit: Eece Et post pauca>: « Et quasi Cum homine, Deo
et hoc lestimonium sancti Patrisperemisti. Kon con- colluctabalur. Et post cselera : t Et certamen
gruit onhodovis ila circumtruneatas sanctorum Pa- pietalis translationem vocationis accepit, traiisno-
trum voces deflorare : hsereticorum potius proprium minalus pro Jacob lsrael, etc. >
hoc esl. Macarius hcereticus dixit : Et jam dixi, quia Item sancli Augustini de luctalione Jacob cum
quserens instabilire inienlioneni meam, hoc modo angelo, inter caetera. « Tenebal jrgo et luctaba-
defloravi. Sancla synodus exclamavit : Hserelicum tur, quasi cum carnali habitu Jacob amplccti
seipsum manifeste demonstravit, etc. > volens, dicebat : Dimille me carnaliler, quia ecce
IN EADEM ACTIONE. jam mane est, ut spirilualiter illumineiis, etc.
(Gen. xxxn). >
CAP.vn.—Reprehensio. Deeo quod in eodem libro IN EADEM ACTIONE.
in tabulis argenieis Leonlius a secreiis imagines cer-
nens, antiquissimnm et ingeniosissimum sui erroris CAP.x. — Reprehensio. Quod non reete sen-
emolumentum se invenisse gloriaius est. liant qui dicunt: « Si secundum Moysislegitimam
Responsio. Item ex.eodem s<mcio sexto eoncilio B '
tradiiionem praecipitur populo purpura hyacinihina
inter cselera (Act. 8, post medium) : « Constantinus in fimbriis in extreniis vestimentis pom ad memo-
piissimus imperalor, et sancia synodus dixerunl : riam et custodiam praeceptorum, mullo magis
Edicat Macarius, ul quid hsecneeessaria sunt circum- nobis per assiniiJatam picturam sanctorum viro-
recidit de teslimonio sancti et probahilis Patris (sic)! rum -videre exitum conversationis- eorum, et ho-
Maearius hoerelicusdixit: Ego testimonia quse deflo- rum imiiati iidem secundum aposiolicam tradi-
ravi, secundum proprium intentum defloravi. > Et tionem. » (Eebr. xm.)
t Sancta synodus dixit(Loco cil.): Ecce, Responsio. Credimus quia incognitum non ha-
Eostpauca:
enignissime domine, et hoe lestimonium abscidit. beiis illud quod sanclus Gregorius'papa, ul supe-
Namque post teslimonia per jussionem vestrae (brti- rius exaravimus, in epistola sua dixit (Lib. ix,
tudinis relegantur, ostendenl defloraiione ejus obuni- ep. -9), et quia in locis \eiierabilibns sanctorum
brala, etc. > depingi hislorias non sine raioue \elustas admi-
sit. Et quatenus iterum, dum super Ezechielem
. . IN EPISTOLA IMPERATORIS.
— proplietam tnietaret de distinctione sacri eloquii,
CAP.VIII. Reprehensio. De eo quod Coristanti- adjunxit (Homil. 10, In initio) : « Scriptura sacra
nus et Irene in epistola sua venerabili papse urbis cibus nosler esl et potus. > Et post pauca : « In
Romae scripserunt: « Rogamus tuam palernilalem, rebus enim obscuriorihus quse intelligi nequeunt,
el maxime Deus rogat, qui nullum hominem vull pe- nisi exponanlur, cibus esl: quia quidquid expo-
rire. > nitur, ui inlelligatur, quasi manditur ut glulialur.
Responsio. In sancto Evangelio ita ait Dominus : In rebus vero apeitioribuspotus est. Potum enim
Simon, ecceSatanas expetivilvos,ut cribrarct sicuttri- C I non mandendo glulimus. Aperliora ergo mandata
ticum. Ego autem rog^vi pro le, ut non deficiat fides bibimus, quia etiam non exposita inlelligere vale-
lua : et tu aliquando conversus, confirma fratres mus, etc. > Unde et a praedecessoribus meis san-
tuos, etc. (Luc. xxn). clissimis ponlificibus in êorum sacris conciiiis
Iiem in Epistola beati Pauli aposloli, inter csetera : exposilum est, de veleribus hisloriis inler plura
Quoniam quidem Deuserat in Christo mundum recon- promulganliLus: « Si vero illa suscepta suni, et
cilians sibi, non reputans illis delicta ipsorum, et posuit hae imagines opportune'sustipiunlur,
in nobis verbum reconciliationis. Pro Christo ergo te- secunduns Deum fiurit. Unde et operautur,quoniam etc. >
gatione fungimur, tanquam Deo exhortante per nos.
Obsecramuspro Christo, reconciliamini Deo (I Cor. \). IN ACTIONEQUARTA.
Item sancii Joannis Chrysoslomi in sermone de , CAP. XI. — Reprehensio. Quod non bene Joan-
Ascensione Domini, inter cselera : « Disce quod non nes presbyter senserit qui, ut imaginum adora-
noslra deprecaiione, qui eum offenderamus, sed po- tionem astruerel, dixit: « Et Jesu Nave duode-
slulatu ejus. qui juste nobis fuerat iralus, pax facta cim lapides slaluit 111Dei memoria (Josue IV). >
est. Pro Christo namque, ail Apostolus, lcgatione Responsio. In libro Josutf scriptum esl: Jvsue
fitngimur, tanquam Deo roganteper nos (Ibid.). Quid vero scidit vestimenta sua, el cecidil pronus in
hoc est? Ipse rogat qui injuriam passus est ? Yalde terram coram arca Domini usque ad vespemm,
inquit. Nam Deus clemens, et ipse tanquam miseri- tam ipse quam omnis Israel, miseruntque pul-
cors pater deprecatur. Et vide <jui medius est, qui verem sitper capila sua (Jos. vii). Et post pauca :
reconciliator accessit, non angelus, non archangelus, ip Dixilque Dominus ad Josue: Surge, cur jaces
sed ipse Filius deprecanlis, etc. > pronus in terra? Peccavit Israel, et prwvaficatus
llem ejusdemsancti Joannis Chrysoslomi in Inter- est pactum meum (Ibid.). Et ilerum post pauca :
prelalione EpistoLeadRomanos(/f omil. 5, circa fin.), Surge, sunctifica popidnm, et dic eis : Sanctifica-
inler cselera : « Quid enim post hoec? Jam nonpro- mini in crastinum, eic. (Ibid.). Ecce prosiralus
phetas, jam non angelos, jam non patriarchas, sed ante arcam foederis Josue, exauditus est. Unde
ipsum misit Fiiium : et occisus esl, et ipse veniens, mellifluus doctor sanctus Gregorius papa in epi-
et nec sie exsiinxit amorem, sed accendit amplius, et stola sua (Lib. vn, ep. 55), de qua superius exa-
inanet rogans.> El infra :«Et clamat Paulus, dicens : ravimus, Secundino servo Dei in Galiiis incluso
Pro Christoenim legatione fungimur, tanquam Deo directa, inter csetera monuit^ dicens ; « El nos
exliortunleper no$.Obsecramuspro Chrislo, reconcilia- -> _ quidem non quasi ante Divmitatem ante ipsam
tnini Deo (Ibid.). >Et post pauca : « Consideremus proslernimur, sed iilum adoramus quem perima-
quoties eum injuria affecerimus pbst millia bona, gineih aut nalum, aut passum, aut in throno
cum lamen perstiierit rogans; quoties eum' trans- sedentem recordamur, eic. >
gress! simus, cum tamen ipse non negligat nos, etc. > , (JAP. XII. — Reprehensio. Quod non sit sequa-
Jis adoratio, ut illi dicunt, Naiban piophetaj
IN ACTIONE QUARTA erga David regem, adorationi imaginum.
CAP, IX. — Reprehensio, De eo quod praafatus Responsio. Lx libro-sancti Gregorii papae super
Joannes dixit: «in hominis fbrma lueiaius est Job (Lib. iv, c. 1), intcr coatera: « Ita cnm in
1285 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIOII. 12SI
sacro eloquio sola histona aspicitur, nihil aliud 15tplenum dictum Joannis presbyleri et legati Orien-
quam "facies videlur : sed si huic assiduo usu talium , dicentis : « Non contraeunt pictores
conjungimur, ejus nimirum mentem quasi ex Scripturis, sed quidquid Scripturasintdicit hsec de->
colloculionis familiaritate penetramus. Dum enim monstranl, quatenus concordes Scripturis.
alia ex aliis coiligimus, facile in ejus verbis Responsio. Jam scepiussuperius exaravimus qua-
agnoscimus, aliud esse quod intimant, aliud quod liler per sacram epistolam suam, Sereno episcopo
sonant. Tanto autem quisque nolitiae illius ex- Massihensi direclam, sanclus Gregorius eximius
traneus redditur, quanto in sola ejus superficie doclor et papa, inter caetera docuit: (Lib. ix, ep.
ligatur, etc. > - 9): «Ac deinde subjungendum quia picturae ima-
Ilem in eodem libro inquit t Quid per David, ginum, quae ad aedificalionem imperiti populi
qui manu fortis vel desiderabilis interpretalur, factre fueranl, "ui,Inescientes litteras ipsam hi-
nisi Redempior noster accipitur? Quid per ejus storiam inlendentes, quid dictum sit discerent, ete. >
donum, nisi Ecclesia designatur ? >Et post pauca : Item saneti Jojannis Chrysostomi in interpre-
t Inquisilio enim diviniiatis Doraini, fons occul- tatione psalmi LJ CUJ"US inilium : « Pictores imi-
tus; apparilio vero „inearnalionis ipsius, fons -tantur arte naturam, et colores colofibus per-
patens. Quid autem per Jerusalem, Ecclesia quse visio miscenles, visibiles corporum depingunl imagi-
pacis accipitur, nisi eadem sancta de- nes. » Ei post pauca : « Et imperatorem sedentem
monstratur ? ln ipsa enim mundi corde Dominum et barbarum subiiitum, et gladium acutum, et
eontemplantur, de quo scriptum est: Ipse est fluvios decurrentes K et campos vafiis coloribus
enim pax nostra , qui fecit ulraque unum , etc. adornatos, et omnia quse videntur per arteminiitan-
B tes, mirabilemhistoriam videniiliusprsestant, etc. »
(Ephes. II.) >—
CAP. XIII. Reprehensio. Quod sententia Joan- IN ACTIONE QUINTA.
nis Constantinopolitani, quam illi in testimonium Et inventum est in quarla.
adorandarum imaginum trahunt, non ad id quod illi — Reprehensio. Falsissimum et omni
pertinere dignoscitur. CAP. XVI.
putant
Responsio. Multse senlenlise saneti Joannis Con- ridiculo dignum oictum Joanms praesbyteri, qui
stantinopolitani in saepius nominata referuntur non minus caeteris m imaginum adoratione insa-
synodo, et qualis ex ipsis sit, quae noh ad id nisse dignoscitur. j Ait enim : « Qui adorat imagi-
quod putaverunt pertineat, silueruut. Nam in jiem, non et dicit, quoniam hic est Christus Filius
praedecessorum noslrorum sanctorum pontificum Dei, .peccat. »
conciliis sancti Joannis Chrysostomi ita fertur Responsio. Sancti Augustini in psalmi txxxvf
sententia, inter coetera: « Omnia tibi ministrant explanatione (post [principium), inter csetera : « An-
homini, magis aulem imagini; quia et quando guslias enim omnia pene corpora patiuntur, nee
imperiales vullus et imagines in civitatem intro- ubique esse possulit, nec semper. Divinitas autem
eunt, obviant judices et senalus, cum laude el quae ubique prsesto est undique ad eam potest
timore, non tabulam honorantes, neque fusse cerse duci similitudo, et toium potest esse in simili-
scripluram, sed vultum imperatoris, sic et mundi tudinibus, Christus quia nihil eorum est in proprietatibus.
hominum non terrarum speciem Jionorantes, sed Nunquid est j'anua, quemadmodum yide-
coeleslem vullum veneremur, elc. > mus januas factas a fabro ? non utique, et tamen
C dixit: Ego\ sum jbnua (Joan. x). Aul nunquid sic
IN ACTIONE QUARTA. est pastor, quomodo videmus pastores istos prae-
GAP. XIV — Reprehetisio. Quod judices, qui in positos peeorum, stc. >
prsefala synodo fuerunt, insolenter et incongrue EX SEJXSU.
artem picioriam extollere conati sunt, dicentes:
'« Pia est enim ars pictoris , et non recte eam CAP. XVII. — Repiehensio. Quod £111libri, Yitae
quidam insipienter delrahunt. Ipse enim Pater Patrum quorum auclores ignorantur, non prorsus
pictorem pie agentem commendat. > idonei sint ad teslimonia danda, et ad haec quse in
Responsio. Beatum Aslerium toto Oriente san- contenlionem veniiintexconfirmanda. Jibro sancti Augustini de
ctum habent, dum el degestis sanclse Eupliemiaeser- Responsio. Item|
monem fecisset, lauda\it ejus martyrium, sigut Quaesliombusin Evangelio secundum Lucam (Quwst.
lib. n, quaest. &%), inter ca3iera : « Yasa
per ordinem viderat illud liquidius pictum. Et evang.,
ideo simililer et illi ipsam laudaverunt picturam ejus in domo, Isuht sensus carnales quibus ad
adversus hsereticos, dicenles quia insipienter eam investigandam ver^talem, quae intellectu capitiir,
detrahunt. Sancii Gregorii Theologi in sermone multi utentes penilus erraverunt, etc. > Yitae enim
de beato Gregorio Nysseno (Orat. ad S. Greg. Patrum sine probabilibus auctoribus minime in
Nam ab orthodoxis titulatae et
Nyss., initio), inler cselera : « Putas ergo suffl- Ecclesia leguntur. |
ciunt hsep, aut et Tjreviter virurn nobis sermo suscipiunlur et legunlur. Magis enim passiones
describet? Si oportet, quemadmodum studiosi pi- sanctorum martyrum sacri canones eensuerunt,
ctores multoties committentes colores, ut perfe- ". ut Mceateas etiam iu ecclesia legi, cum anniversarii
ctionem vobis sermonis formam addam, et descn- dies eorum celebrajniur.
bam vobis purissimum et manifeslissimum, etc. > CAP. XVIII. — Reprehensio. Quod non bonam
Itera sancti Joannis Chrysoslomi in sermone in habeant memoriam qui, ut non obliviscanlur san-
coena Dbmini, inter caetera : « Nam sicut picto- ctorum, vel cerle ipsius Domini, idcirco imagi--
res_ pingendam tabulam vestigiis quibusdam ob- nes erigunt. Ex
umbrare consueveruut, et sie colorum varietate Responsio. commentario saneti Hieronymi in
perficere, ita et Christus fecit. In mensa et typi Matthseum evangelistam, inter caetera : « Isliusmo-
Pascha describit, et Pasclia veritatis oslendit, etc. > di homines dum vblunt alterius imperitiam repre-
Iiem ex libro sancti Augustini de Pro\erbio hendere, ostendunt suam. Quamvis enim tenuis
Salomonis, inter coetera : « Os nostrum palet ad humor et liquens |esca, tamen eum In venis et
vos, o Corinthii (II Cor. vi). Os suum aperuit mealus artubus concocta fuerit et digbsta, per occultos
attente, et ordinem posuit linguae suae, laudans corporis, (juos Graecimpavg vocant, ad in-
fjeaturam, tanquam creaturam, Creatorem tanquam feriora delabitur, ei in secessum vadit, etc. >
Lreatorem, angelos tanquam angelos, coelestia lan- miItem sancti Augustini hTinierpretationem psal-
inter csetera -. « Sion dicta
Criamccelestia, terrestria tanquam terrestria, elc. > esl xcvni (ante medium), est Jerusalem: dicla aulem ex
IN EADEM ACTIONE. civitas, quse
interpretatione quadam nomen accipiens, quia Sion
CAP. xv — Repreliensio. lnutile et- mendacio specuiatio dicilur,' id est visio et contemplatio.
5285 LIBRI CAROLINL — APPEND. — EPIST. ADRIANIPAPJE. - 3286
Speculari enim prospicere est, vel -conspicere, ani-yel A Dialogis suis meminit (Lib. m, c. 50), placuit eidem
iutendere, ut videas. Est aulem Sion omnis sancto Gregoriont in fide catholica, inlroductis illic
ma, si intendit -udere lueem quae. videnda «st. beali Sebasliani et sanctae Agaihae martyrurh reli-
Nam si ad suam attenderit tenebratur; si ad lucem quiis, dedicari debuisset, quod et factum est. Et post
illius attenderit, illuminatur. Quia tamen manife- miraeuluni quod in eadem ecclesia faclumest, diver-
stum est Sion civitatem Dei esse, quae est civitas sishistoriis ipsebeatus Giegorius pingi fecit eam ;
Dei nisi sancta Ecclesia? etc. tam in musivo quam in coloribus, et venerandas
imagines ibidem erexit, et a tunc usque hactenus
INTERROGATIO. venerantur. Si enim voluerimus enarrare per ordi-
CAP.XIX.Ut scientes nos faciant, ubi in Yeteri nem, nostriprsedecessorespontificesquantas ecclesias
vel Novo Teslamento, aut in sex synodalibus conci- fecerunt usque nunc, mirifice in eis sacras imagines
liis jubeantur imagines facere, vel factas adorare. erigentes, atque diversas historias pingentes, nec
non et venerantes, aposlolice audemus dicere, defl-
RESPONSIO. ciet JIOStenipus enumerandi, atque eorum sedificia
Nos quidem infra scientes facimus, sicut jam feci- cum sacris imaginibus et historiis explanandi. In
mus, quia et in Veteri et in Novo Testamenlo, sive sexto vero sancto concilio non solum contemnere
in sex synodalibus conciliis semper venerandoe fa- non sunt ausi,sed etiam easdem sacras imagines
ciunt [fuerunt] sacra; im igines, et faclaejnier sancta venerantes statuerunt (Canone82), agnum Chrislum
sanctbrum titulahanlur. Nam illi nobis .dicere debe- Deum nostrum seeuhdum humanam figuram, et in
bant in quali de ipsis sex synodalibus conciliis repre- " imaginibus a nunc pro veteri agno retilulari. Qua-
hensae sjnt sacrae iniagmes. Enim vero in primo san- propter sanctus Ambrosius Mediolanensis episcopus
cto concilio ssepius ostensum est quia sanctus Sil- in hbro.tertio de Fide (Cap. 7), inter csetera pro hu-
vester papa et Conslaniinus Chrisiianissimus impe- j"usmodi 'docuit : « Servemus ergo praecepta majo-
rator venerati sunt sacras imagines, et cum nomine rum, nec haeredilaria signacula ausi rudi lemeritate
Christianilatis palam coram omnibus fideliter alque violemus.TIOII Lihrum signatum illum propheticum non
mirabihcer eas oslenderunt, et a tune usque hacte- seniores, poteslates, non angeli, non archan-
nus sanctorum ponlificum, \idelicet" Silvestri, Marci geli aperire ausi sunt (Apoc. v), soli Christo expla-
et Julii, mirae magnitudinis sanetse eorum ecclesise nandi ejus praerogativa servataest. Librumjsacerdo-
talem quis nostium resignare audeat, signatum^ a
apud nos sunt depictae, lam in musivo quamque in confessoribus, et multorum j'am martyrio conseera-
caeterishistoriis cum sacris imaginibus ornatis. Item tum?
in sancto secundo-conciliosanclus Damasus elegan- damnata Quem qui resignare coacti sunl, postea tamen
lissimus papa propriam suam fecit ecclesiam, cujus confessores fraude signarunt. Qui violari non ausi sunt,
sanctus Gregorius papa meminit in Dialogis, quse ex eorum et martyres exstiterunt. QuOmodofidem
nomine condiloris Damasi vocatur : similiter a lunc camus?possumus denegare quorum victoriam praedi-
Nemo metuat, nemo formidet,.etc. > Si
usque hactenus historiis sacris et iaiaginibus piclam vero haereiici sahctam «alholicam et apostolicam
hahemus. Iterum et de sanclo tertio concilio, sanctus
Coeleslinuspapa proprium suum coemeterium pictu- Ecclesiam non oppugnassent, sancta sex synodalia
ris decoravit. Magis autem successor ejus beatus eonciliaet necesse fieri non fuisset. Similiter si a
Sixtus papa fecil basilicam sanctae Dei geniiricis Ma- Leone Conslaniino haeretieis imperaloribus ipsa
rise eognomento Majorem,quaeet ad Praesepe dicilur. r sancta catholica et apostolica Ecclesia pro sacris
Simili modo et ipse tam in melallis aureis quamque imaginibus non fuisset oppugnata, praedecessores
in diversis hisioriis, sacris decoravit imaginibus. mei sanctissimi pontifices concilia nequaquam fecis-
Sed et per rogalum ejus, Yalentinianus Augustus seni,--neque nos poslmodum fieri annueremus, nisi
fecit imaginem auream cum duodecim portis et Sal- pro tot-millibus animarum, quse in hseresi manentes
vatore, gemmis preliosis ornatam,quam voto gratiae et xjuotidie in eam deficientes in laquco periclitaban-
super confessionem beali Petri apostoli posuil, et a tur diaboli. Sicut enim in sancta quarta synodo de-
tunc usque haclenus apud nos ab omnibus fidelibus finilum est, pro verafide dicentibus ita : « Qiiam
venerantur. Itemque-de sancto quarto concilio, egre- nos a nostris majoribus traditam debemus cum omni
gius atque mirificus prsedicaior sanctus Leo papa et competenii devotione defendere, et dignitatem pro-
ipse fecit ecclesias, quas in mnsivo et dhersis histo- prise veneraiionis beato apostolo Petro intemeratam
riis seu imaginibus pingens decoravit. Magis autem et in nostris temporibus conservare; quatenus bea-
in basilica beati Pauli aposloli, arcum ibidem majo- tissimus Romansecivitatis episcopus, cuiprincipatum
rem faciens, et in musho depingens Sahatorem sacerdotii super omnes antiquitas contulit, locum
Dorriinum nostrum Jesum Christum, seu viginii qua- habeat ae facultatem de fide ei sacerdolibus j'udi-
tuor seniores, nomine suo versibus decoravit: et a care. > Et ideo prsedecessor noster sanctissimus
tunc usque hactenus fideliter a nobis venerantur. Et Gregorius junior papa, scribens ad Leonem et Con-
de saneto quinto concilio sanctissimus Yigilius papa slantinum haereiicos imperatores : « Pro sacris ima-
in Lalefanensi patriarchiobasilicam faciens.pulcher- ginibus, inquit, omnia et ipsa nostra tradimus, si
rime eam decoravit picturis, tam in historiis, quam- D contigerit, corpora. Nam nunquam riovitatem recipi-
que in sacris imaginibus : mullo amplius vero ejus Divina mus, aul a religione palerna ulla declinamus ralione.
sanctissimi successores dominus Pelagius alque do- enim vox interminatur, quaeper omnia debet
- minus Joannes mirae magnitudinis eeclesiam aposto- prseca\eri : Si lotum mundum quis lucrelur, et
lorum a solo aedificanteshislorias diversas tam in animm suw faciat detrimenlum, lucratus est nihil. >
musivo quam in variis coloribus cum sacris pingen- (Mutth. xvi.)
tes imaginibus, et a tunc "usque hactenus a' nobis Item et in ana sua epistola pro ipsis sacris imagi-
venerantur. Sed et sanclus Gregorius papa in mona- nibus rationabiliier eos increpans, inler csetera dixil
sterio suo pulchrum fecit oratorium, et ipsum diver- (Gelasius papa in epist. 10, ad Anastasium imperato-
sis historiis pingi fecit, alque sacras ihidem erexit rem) : t Legitur namque dixisse quidam doctissimus
imagines : ubi et cum beaio Eleuiherio pro segritu- ac venerabilis Pater quia duo sunt qujbus principa-
dine stomachi sui ingressus, in oratione pariter ex- literhieregitur mundus, auctoritas videlicet sacrata
auditi sunt (Lib. m DiaL, c. 55). Et ille vir sanctus pontificum et regalis potestas. In quibus tanlo gra-
Eleutherius, quem dicuni ei mortuum suscitasse, viuspondus est sacerdotum, quanlo etiam jiro ipsis
ante jpsas sacras imagines se prosternens, divinam regibus hominum in divino reddituri sunt examine
exorare clement;am cuni sanclo Gregorio non dubita- rationem.Etidcirconequaquam nos quispiam termi-
vit: sed fidem ferentes perfectam, pariter exauditi nos patrum nostrorunii transgredi facere v.alebit,
sunt, et usquehaetenus apudnos veneranlur. Sed et neque noviiates yocum imponere .- sed in ea ortho-
ecclesia Arianbrum, cujug ipse sanclus Gregorius in doxa "fide "quam suseepimus manentes, et olitanam
,J2S7 - " B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO E <, 428*3
traditiouem amplectenles, prsedecessorum nostrorum A « Nunquid cum et divinitatem ejus adoramus el
sanclissimorum pontiflcum procul dubio veneramur cafnem, Chrislumj dividimus? Nunquid cum in eo
et tenemus pro sacris imaginibus concilia, nullum imaginem Deicrucemqueveneramur,dividimus eum ?
quemhbel j'am exinde contrarium sermonem susci- Apostolus cerle qui de eovivit dixit: Quoniam etsi cruci-
pientes, neque rationem reddenles. Nam sanclus fixus est ex infin\iitate, tamen ex virtute Dei
Gregorius mellifluus doclor in homilia super Eze- (I Cor. xm), ipse dixit: Quia non divisusest Christus,
cliielem prophetam (Homit. 16, post medium), dum etc. (I Cor. i). > 1
de inlelleciu sacri eloqud per lcmporuni incrementa Ilem ejusdem sahcti Amorosu ex jioro i vuap. &)
pollente tfactaret, adjunxit : Perlransibunt plurimi, deFide, inter caelera : « Imaginem Apostolus dicit,
et multiplex eril scientia (Daniet. xn). Sancti Patres, et Arius dicil essej dissimilem? Curimago, si simili-
quos persacrarn Scripiuram cognoscimus, antelegem tudinem non habel? In picturis nolunt homines essa
quidem in unius Dei cognitione salvati sunt, perfe- dissimiles, et Arius dissimiiem Palrem contendit in
ctam vit£ simplicis o) edientiam habentes, ei saspe Fiiio. > Et post pauca : « Propheiae dicunl: Spten-
Videndo angelos, j'am aliquid de conlemplatione tan- dor est enim lucis mternw,efspeculum sine macuta Dei
gentes. Dala autem lege, sancii Patres eliam iu de- majestatis, et imago bonitatis illius, etc. > (Sap. 7.)
cem sunt mandaiis eruditi,ut per cognitionem unius ltem ex epistola| sancti Gregorii papae Leonlio ex-
Dei, etiam in legis se operibus exereerent. Superve- consuli missa (Lib. vn, epislola 51), inler caetera :
nienie autem gratia per Testamentum Novum, om- « Oleum quippe sahelae crucis et aloes lignum susce-
nis fidelis pnpulus unum Deum Tiinitatem esse co- pimus : unum, qubd Uclu benedicat; aliud,quod per
guovit, et vinutem Decalogi in ejus agnitione com- _" incensum bene recfoleal. Decebat igiiur ut bonus vir
plevit. Unde sciendum nobis est quia et per incre- ea transmitieret <raae iram nobis Domlni placare
menla lemporum cre\it scieniia spiritalium Patrum. poluissent. s Et post pauca : « Praeterea benedictio-
PIus namque Moysesquam Abraliam, pJus prophetae nem vobis sancti Petri apostolorum principis, clavim
quam Moyses, plus aposloli quam prophetae in om- sacratissimi sepulcri ejus, in qua benediclio de cate-
nipolentis Dei scienlia erudid sunl. Fallor, si haec nis lllius est inserla, transmisimus; ut quod ejus
ipsa Scripturse teslimomis non afiirmo. Pertransi- collum ligavit ad martyrium, hocvestrum ab omni-
bunt,mqmt,plurimi,etmultiplex erit scientia (Ibid.). bus peccatis solvat. >
Sed luec eadem quoe de Abraham, Moyse, prophetis IN FINE LIBRL
et apostolis diximus,ex ejusdem Scripturae verbis, si — Reprehensio. De eoquod Constantinus
osiendamus. Quis enim nesciat Abra- CAP.XXI.
possimus, quia aiunt: « Per eum, qui con-
ham cum Deo looutus esi? el tamen ad Moysen et Irene in suis scriptis >
Dominus dicit : Ego sum Deus Abraham, et Deu? regnat nob}s Deus.j
Isaac, et Deus Jacob : et nomen meum Adonai non Meum Responsio. Ex ProverbiisSalomonis,intercs?tera:
indicavi eis (Exod. in etvi). Ecee plus Moysi quam est consilium et wquitas, mea prudentia, mea
Abrahae innoluerat, qui illud de se Mojsi indicat est fortitudo. Per me reges regnant, et legum condito-
decernunt. Per me principes imperant, el
quod se Abraliaenon indicasse narrabat. Sed videa- res justadecernunl
mus si prophetoeplus quam Moyses divinam scien- potenles justiiiam. Ego diligenles tne diligo
tiam apprehendere potuerunt. Ecce Psalmista dicit: (Prov. \m)t El pos't plurima: Misencordia el vetitus
Quomodo dilexi legem tuam, Domine? lota die medi- custodiunt regem, et roboralur clementia tlnonus
tatiomeaest (Psal. cxvin); alque subjungit : Super p ejus, etc.
omnes docentesme inlellexi, quia iestimonia tua me- IN ACTIONE QUARTA.
ditalio mea est (Ibid.). Et ilerum : Super seniores CAP.XXII.—• Reprehensio. De eo quod non bene in-
intellexi (Ibid.). Qui ergolegem meditari se memo- telligant hcc, quod esl: DominumDeuin tuum
et omnes piclum
rat, super docentes. se ac super, seniores adorabis, et itli soli servies: ut adorationem quasi
inlellexisse testatur, quia divinam scientiam plus absolule diceret, servitium ipsi soli dixisset.
quam Moysesacceperal,manifestat. Quomodo autem ejt
Responsio. Sancti Ambrosii Mediolanenslsepiseopi
osiensuri sumus quia plus sancti apostoli.edocti sunt exlibro de Fidequinto, intercsetera : «Cum legimus:
quampropheias? Cerie Yerilas dicit: Multi reges et Dominum Deum luum adorabis, et illi soli servies
prophetw volueruntvidere quw videtis,et non viderunt (Matth. xvi) : utruiii| Clirislum non adorandum, et
(Luc. x). Plus crgo quam prophelae de divina scien- Christo non existinient serviendum? Quod si illa,
tia noverunt, quia quod illi in solo spiritu audierant, quaeadoravit eum, Chanausea impetrare meruit quod
ipsi etiam corporaliter videbant. Implela itaque est poposcit, et Paulus aposlolus, qui servum se Chri-
ea, quam diximus, Danielis sententia : Quia pertran- sti prima scriptorum suoruni praefatione profiletur
sibunt plurimi, et multiplexerit scientia (Daniel. xn). (Rom. i; Gal. i), apostolus esse meruit,non ab homi-
Quanlo enim mundus ad extremitatem ducilur, tanto nihus, neque per hominem, sed per Jesum Christum,
nobis seternse scientiseaditus largius aperitur, e:c. > dicant quid arbitrebtur sequendum : utrum cumArio
Iiem sancli Gregorii super Job (Lib. iv, c. 10), in- malint sibi socieiaiem esse perfidise, ut solum et
ter caetera : « Sancti quippe doctores, qui ad virlu- verum Deum Chrislum negando ostendanl, quia nec
tem et alios insiruunt, hostes devorant, dum eos in- adorandumeum,ueb senieadum eijudicent; an vero
n
tra eorpus suum per vim -conversionis immutant: " consortium malint habere cum Paulo, qui serviendo
quos lapidibus fundae subjiGiunt, quia dum fortes atque adorando etiam Chrislum, utique solum verum
quosque in sancta Ecclesia viros instituunt, per eos Deum voce affectuque non diffiiebatur, quempio
adversariorum superbienlium pectora dura confrin- servitio fatebalur? Quod siquis dicat, Quoniam Deum
gunt. Quid namqueperfundam, nisi sancta Ecclesia Pairem adofet el Filius, quia scriplum est : Vos ad-
figuratur? Funda namque dum in gyrum millitur, oralis nescit.s , nos adoramus quod scimus
sicul de illa lapides exeunt quibus adversariorum (Joan. quod iv), considerct quando, et apud quem, et
pectora ferianlur, ita smcta Ecclesia dum volubili- cujus susceplo loqu'atur afleclu, eic. > '
late temporum per tribulationum circumitum duci- IN EADEMACTIONE.
tur, fortes ex illa viri prodeunt, quibus quasi lapideis,
ictibus iniquorum corda lundantur. > CAP.XXIII.— Reprehensio. Quod cum Deusillo-
calis sit, illi niinus' docte dixeiint: «Yeneramur et
IN ACTIONE SEPTIMA. adoramus sicut lociim Dei. >
_ CAP.xx. — Reprehensio. Quanla ratione myste- Responsio. Beati!Augustini in explanatione psalmi
rium Dominicae crucis ab' imaginibus dislet, quas Lxxxvi(postprincipium)inter caeiera:tFundamenlum,
quidem illi eidem aequiparare conlendunt. inquit Apostolus, nemo potestponete, prateridqucd
Responsio. Sancti Ambrosii Mediolanensis episcopi positum est, quod est Chrislus Jesus (I Cor. m). Quo-
ex libro de Incarnatione (Cap. 7), inter caetera : modo ergo fundamenta prophetaeet apostoli? et quo--
4289 LSBRICAROLINL— APPEND. — EPIST. ADRIANIPA.VM. i£5'i
modo fundamcntiim Christus Jesus, quo ulterius A Uesponsib.Hoc sacrum ei vcneraiiciumcapitului i
nihil est? Quomodo pulamus, nisi queinadmodum mulium distal a toiis supradiciis capilulis. Et iri
aperle dicitur Sanclus sanctorum (Daniel. ix), sic circo eum agnoviriius \eslr-33a Deo servatoeortha-
figurate fundamentum fundamenlorum ? Si ergo doxseque regahs exceilcniiae esse proprium, in e'o
sacramenla cogites, Christus Sancius sanctorum; si uhirecise fidei plena penilus confessa est sensum
gregem subdiium cogiles, Christuspastorpastorum; sanctissimum feregorii scqui. Mtminit enim vestra
si fabricam cogiles, Christus fundamenlum funda- prsereclissima regalis prseexcelsa scienlia, qualiler
mentorum. > Et poslpauca : «Diviniias autem, quse in ipsa sancti Gregorii papae eplstola Sefeno epi-
ubique prseslo est, undique ad eain duci potest scopo Massiliensi directa (Loc. cit.), fertur inter
simililudo, et lolum polest esse in simililudinibus, csetera conlineri, ubi eumdem episcopum increpans
quia nihil horumcst inproprieialibus, elc. > inquil: «Aliud enini est picturam adorare, aiiud per
Item ejusdem sancli Auguslini exlibro secundo de pieturae historiam, quid esl adorandum, addiscere.
Trinitale (Cap. 17), inler coelera: «Quid enim sibi Nam quod legenlibus scriptura, hoc Idioiis pr<»stat
vull qnod aitDominus: Ecce locus csl penes me, el piclura cernentibus : quia in ipsa etiani ignoranles
stabis super pelram (Exod. xxxm)? Quis lopus ler- vident quod sequi debeant, in jpsa legunl qui lilte-
rehus est penes Dominum, nisi hoe esl penes cum ras nesciunt. Unde praecipue geniibus pro lectione
quod eum spiritaliier atlingit? Nam quis locus pxtura esl; quod magnopere a te, qui inter genles
iion est penes Donrnum : Qui attingil a fine usque habitas, attendi deliueral. > Et post pauca : «Et
ad finemforliler, et disponit otnnia suaviter? etc. > quia in locis venerabilibus sanctorum depingi histo-
{Sap. VIII.) rias non sine ratione vetustas admisit. >El intervallo :
"
Ilem sancti Joannls Chrysoslomi de sermone san- tQuia pictuias imaginum, quse ad aedificalionem
"etiPauli apostoli, ubi ait: Non quod volo, hoc ago imperiti populi fueranl faclae, ut nescientes Jiiteras
(Rom. vn), et quoniam JaeOb figura factus esl Cbri- ipsam historiam intendenles, quid <actumsit disce-
sti, inler «Etera : «Yenit in medio fluminum, el ut rent. > Ilerum posl pauca : «Sed lioc sollicile fra-
vidil somnium, dixil :'Non esinihit uliud, nisi domus teraitas lua admoncat, ul ex visione rei geslae ar-
Dei{Gen. xxvm). Etenim non \idisti aedificium-,sed dorem-compunctionis percipianl, ct ih adoralionem
scalam. Sed quoniam sciebat quia scala figura csl Ec- solius omnipoientis sanciaoTrinitatis humililer pro-
clesiae, dicebat: Hmc domns Dei, hoecEcclcsia esU siernantur. > Simili modo et de alia sua epislola Ja-
Et unde haec domus Dei Ecclesia est, dicit Paulus nuario Calaritano episcopo directa {Lib. vn, ind. 2,
Timotlieo hacescribens : Spero venire ad te citb. Si episl. 2) pro sacrarum imaginumveneratione, brc\i-
autem lardavero , ut scias quomodo le oporleat in ler superius exaravimus. Sed et de episiola Secun-
domoDei conversati, quw esl Ecclesia Dei vivi, etc> dino scrvo Dei incluso Gallias directa (Episl. v), si-
{I Tim. III.) militer intimavimus, ubi in ea ila fcrtur : t Imagines
IN EADEMACTIONE. enim, quas nobis tibi dirigendas per Dulcitium dia-
conum tuum rogasii, misimus. Yalde noliis*tua po-
CAP.xxv. — Reprehensio. Quod enim habeb [ab stulatio placuit, quia illum in cordetola inteniione
eo] quod diciiur Salomon in templo fecisse bo\es et quseris, cujus imaginem pras oculis habere deside-
ieoncs, imaginum adoratio firmari possil, ut illi di- ras : ut visio corporalis quolidiana te semper red-
eunl, qui in earum adorationem anhelant. Sive illud dat exercitalum, ut dum picturam \ides, ad illum
quod in Ezechiele seripirfm esl: Fa-cieset cherubim Q animo ardescas, cujus tu imagiuem videre desideras.>
usque ad cmaerum (Ezech. XLI). Etposlpauca: «Scimus quia lu imaginem Salvatons
Responsio. Jam saepiushaec invenienles capitula nostri ideo non peiis, ut quasi Deum colas, sed ob
e\ara\imus, quililer ea proedecessoresnoslri san- recordationem Filii Dei in ejus amore recalescas, cu-
tetisshniponliiices in eorum sacris referenles conci- jlis te imaginem videre desideras : et nos quidem
liis pro venerandis inuginibus consliluere; et nimi- non quasi ante Divinitatem anie ipsas prosieruimur,
rum conslal eoruiii apo=lolicamcensuram apud nos sed illum adoramus quem per imaginem aut nalum,
observandam ac venerandam exislerc. Item ex libro aut passum, aut in Uirono sedenlem recordamur.
sancti Augustinide psalmo LXXXIV, inler cselera: «In .Et dura nos ipsa pictura quasi scripiura ad memo-
Yeteri Testamento figarabatur No\um Testamenlum, riam Filii Dei reducit, animum nostrum aut de re-
nohnulla figuraverat hsoc expressio veritatis. In illa surrectione laetiflcat, aut de, passione demulcel.
autem figura secundum quamdam praenuntialionem Ideoque direvimus libi suriarias duas continentes
fulurorum data est illi populo lerraque [terra quse] [In cdit. Rom. deest continentes] imagines Salvaio-
dicla promissionis, etc. s ltem ex libro sancti Au- ris, sanctseDei genilricis Marise, beatorumque apo-
guslini de Qusesiionibus in Evangelium secundum stolorum Petri ^3t Pauli, per supradictum filium
Lucam (Lib. n, quwst. M), inler caeiera: «Quid est nostrum diaconum, et unam crucem et clavem pro
quod dicit Dominus : Qui fuerit in tecto, et vasa ejus beuediclione, ut ab ipsa a maligno defensus perma-
in domo, non descendattoltereiila (Luc. xvn). Inlecto neas",cujus signo te esse niunitum credis, etc. > Et
tsst qui excideiis [excedens] carnalia, tanquam in quoniam in his veslrum a Deo inspiratum regalem
aura libera spirilaliter vivit. > El post pauca : « Hu- orthodoxum sensum, memorandum esi etiam et do-
jus ergo spiritalis viri j"amvasa lsta vacant in domo, 0 cendum qualiter sanctus Gregorius papa Screno epi-
quia menle corpori supereminens, per aciem iu- scopo docuil, de sacris imagmibus, ul ex visione rei
telligenlia3lanquam iu lecto posiius, perspicuilate gestae ardoiem compunctionis percipiant; hoc est
sapienliseveluii coelo apertissimo fiuilur-, elc. t easdem sacras imagines aspicienles in adoralione
—
CAP.XXVI. Reprehensio. Ullimum capiiulum solius omnipolentis sancta; Trinilatis humililer pro-
est, ut scial domnus aposiolicus ct Paler noster, et sternantur. Eo ipso lenore Secundinoservo Dei in-
cuncla simul Romanorum Ecclesia , ut secumiiim cluso inquit (Lib. vn, ep. 55): «Ideo enim peiis ut
quod conlinetur in epistola beatissimi Gregorii (Lib. non quasi Deum colas, sed ob recordationem Filii
vn, epistola9), quam ad Serenum Massiiiehseni Dei in ejus amore calescas; cujus imaginem le vi-
episcopum direxit : Permiltimus imagines sancto- dere desideras : et nos quidem non quasi anle Di-
rum, quicunqueeas fbrmare voluerinl, lam in eccle- vinitatem anle ipsas proslernimur, sed illum adora-
sia, quamque extra eeclesiam propter amorem Dei mus quemper imaginem aut natum, aut passum, aul
*lsanctorum ejus. Adorarevero eas nequaquam cogi- in throno sedentem recordamur. s Sicut vero innuit
mus, qui noluerint. Frangere vel destruere eas, Sereno episcopo, aspicienlem sacras imagines in ad-
eliamsi quis volueril, nou permittimus. El quia sen- oralionem humiliter se prosierni solius omnipotenlis
sum sanclissimi Gregorii sequi in hac epislola uni- sanctseTriuitalis. jsic,ei Secundinoincluso servo Dei
versalem calhoiicamEcclesiam Deo placilam indulh- docuil, l on quasi Deum colere, sed ante easdem sa-
tan:er iibereprofitemur. cras iniagincs seproslernens, non quasi anle Divinh
PATHOL.XCVIII: hi
1291 C CAllOLl M.lGNl OPP. PARS II. SEGTiO-II. i292
tatem, ante ipsas prosterni, sed prosternente ilium ^ factumest in cooiis (Lttc. w), quanlo magis de tot
adorare quem per imaginem aut nalum, aul pas- millibus Chiistianorum qui sunl ab errore re\ersi,
sum, aul in ihrono sedenlem recordamur. Ita vero quis non gaudeat, et cum Psalmista canat: Aecediie
et nos eunidem ipsum irreprehensibilein et oriho- ad eum et itlummainini, et vultus vestri non erube-
doxum sensum sancti Gregorii jiapoe sequentcs el scenl? etreliqua (Vsat. xxxin). Nos vero acihucpio
ampleclentes dudum, Irene et Constanlino impera- eadem synodo nullum responsum hactenus eideni
toribus pro sacris imaginibus pr.cdicandis erectione, imperatori leddidimus, metuentes ne ad eorum re-
emisimus dicentes : Quia m universo mundo, ubi \ei\erenlur errorem. Dudumquippe quando eos pro
Christianitas est, ipsoe-sacraeimagines permanentes, sacris imaginibus eicclione adliortati sumus, simili
ab omnibus fidelibus bonoraniur, ut per \isibilem modo et de dioecesi lani archiepiscoporum quam
vultum ad invisibiJem Di\inilalis majeslaiem meiis et episcoporum sanete catholicai et apostolicse Ro-
noslra rapiatur spiriluali affectu pro contemplaiione manaeEcclesiaecommonentes qusesiviinusrestituere
,• figurataeimaginis secundum carnem, quam Filius Dei eidem sancloe cathohcse et apostolicoeRomanasEc-
pro nostra salute suscipere dignatus esl; eumdem clesise quae tunc cjum pairimoniis nostris abstule-
Redemptorcm nostrum, qui in ccelis esi, adoramus, runt, quando sacias imagines deposuerunt, el"hec
et in spirilu glorificanles collaudamus: quoniam, responsum quodlibel exinde dederunt: et in hoe
Juxta ut scriplum esl, Deus spiritus est (Rom. iv); oslenditur quia ex| uno capiiulo ab errore reversis,
et ob hoc spiritaliter dhimfaiem ejus adoramus. ex aliis duobus iii eodem permaneant errore. Si
r)Ianiabsil a nohis ul ipsas imagines, sicul quidam enim ubique Ghrisfianorum Ecclesiaecanonicse[Pi o
garriunl, deificemus: sed affectum et dilectionem B canonici, H. ] intaetas suas possident dioeceses,
et
iioslram, quam in Dei amorem et sanctorum ejus quanlo amplius sancla catbolica aposiolica Ro-
habemus, omnimodoproferimus: et sic divinseSci ip- mana Ecciesia, quic est caput omnium Dei Ecclesia-
turae libros, ipsas imagiucs ob memoriam veneraiio- rum, sua dioecesi,vidclicet archiepiscoporum et epi-
nis habemus, nostrae fidei puriiatem ohservanies, el scoporum, imo et palrimonia pro luminarium con-
reliqua. Quidquid namque de sanetis Patrum opu- cinnalione atque alimoniis pauperum irrefragabili
sculis aliquantula ibidem evaravimus teslimonia, in jure et tenere et possidere modis omnibus debel?
eodem sensu atque lenore, ui pivcsenlemdiximus, Unde si veslra annuerit a Deo protecla regalis ex-
-cum prsedecessore nostio sancto Gregorio papa, cellentia, eodemadhorlamur impetu pro sacris ima-
eumdem sensum fidei lenenles, emisimus praedican- ginibus, in pristinb stalu erectione gratiam agentes.
tes. llli vero, ut nohis missi nostri, videlicet Pelrus Sed de dioecesi sanctae nosirae Romanae Ecclesise
archipresbyler sanclse nostrse Romana*.Ecclesioe, ' tam archiepiscopolrum quam episcoporum seu de
Petrus religiosus prcsbyier et alibas venerabihs palrimoniis iterum increpanies commonemus, ut si
monasterii sancti Sabae, \iva voce dixerunt, statim noluerit ea sanctsejnoslroeRomanae Ecclesioeresti-
nostras aposlolicas amplectenles sjilabas, concilium tucre, hserelicum eum pro bujusmodi erroris pcrse-
fieri jusserunt. Sed ab haereticis sedilione facta in veranlia esse decefnemus. PIus enim cupimus salu-
Sicilia insula missinoslri sine responso reversi sunt: tem animarum et reelsefidei stabiliiatem conservare,
et demum post eos mittcntes iterum Constantinopo- quam hujusmodi habilum niundi possidere. Devero
iim eos ascendi fecere. Et sic synodum islam secun- vestra prserectissima a Deo protecia excellentia or-
dum noslram ordinationem fecerunl, et in pristino thodoxse fidei stabiliiale roborala freli existimus,
slatu sacras el venerandas imagines erexerunt. Et "Q quia radix ejus firmissima apra\is et infidellbus
sicut de imaginibus, sancti Gregorii a sensum el hominum unquani conculilur vel nio\eiur ; sed in
nostrum continebatur : ita et ipsi in eadem synodo ea, quaecoepit rectaefidei traditionis doclriua spiri-
definiiionem confessi sunt, his osculum et houora- tualis matris suoe^sanctae catliolicae et aposiolicoe
bilem s.ilutalionem reddidere; nequaquam secun- Romanse Ecclesiaelenere et amplecti, incunctanter
dum fidem noslram, veram culturam, quoe decel usque in saeeulumlsaeculisine reprehensione manere
soli dhinoe naturse. Insuperet pseudosyllogumillud credimus : et ideojconfidimusde Dei noslripoieniia,
quod ab hserelicis factum est suh Constantino hse- quia quantum ergabeatorum principum aposlolorum
retieo imperatore anatheniatizantes, cum eorum se- Pelri ac Pauli Ecelesiam fidem geriiis et amorem,
quaeibus alque complicibusdamnaverunl; ad fidem semper pro ej'us p|rofectuet exaltatione regali nisi,
orlhodoxam sanclae eatliolicoeet apostolicse reversi undique cenantes habueritis ; lanto brachii sui
Ecclesiae, per libellos eorum fecerunt rectae fidei propilius in regalibus triumphis ab adversis et ini-
confessionem. Et ideo ipsam suscepimus synodum : quis horainibusvos defendere et circumtegere digne-
nam sl eam minime recepissemus, et ad suum pristi- tur, ui una cum spirituali filia noslra doniina regina
nuin vomitum -erroris luissent reversi, quis pro tot veslraque praecelsa nobilissima prole longiori sevo
jnillium animarum Ghristianorum inleritu habuit in hoc regnantes| mundo, in futuro sine fine vi-
Teddere raliouem ante lerribile tremendum divini tam cum regno in arce poli babere mereamini. In-
judicis exameiij nisi nos solummodo?Si enim super columem excellentiam \estram gralia superna cu-
anum ^peccalorem poenitentiam agentem gaudium stodiat.
a JHic et in tola hac epistola multa videntur corrupta qua3mss. codd. desideranl.
"
1295 LIBRI CAROLIXI. — APPEND. — CONVENTUS PARIS. — PROLEG. i-lU
w (*) CONVENTUS PARISIENSIS
DE IMAGINIBUS ,
Apud Parisios in palatio Kalcndis Novcmbris habltus anno Chnsti 824, Hugcnii papa; II
anno 1, Ludovki Pii Augusti 11
PROLEGOMENA.
(Ex Matsi;atopl. eonc.Collect.)
BEFUTATIO LIBELLI A tur. Primum, epislola Michaelis Balbi ad Eudovic<„,,

Pium Caroli magni filium. Secundo collecta testimo-
FALSOSTNOVUS PARTSIENSIS INSCUIPTI nia ex veteribus Patribus, quibus probatur imagines
A rev. cardinali Bellarmino edita. neque frangendas esse, ul volebanl iconomachi, ne-
Anno 1596 prodiii Francofurti libellus eum hoc que eolendas, ut sjfnodus Niesena n statuerat. Ter-
litulo : t Synodus Parisiensis de imaginihus anno tio, epistola summi pontificisnominescriptaaFrancis
Chrisii 824 ex vetuslissimo codice descripta, et nunc doctoribus ad Michaelem imperatorem, qua docetur
primum in lucem edita.amico>Hoe autem praesenti anno, hnagines neque injuria afficiendas esse, neque etiam
cum mihi is libellus ab ostensus esset, animad- adorandas. Quarlo, epislola Ludovici iniperatoris ad
veiti continuo, nec vere synodum esse, nec scriptum Eugenium pontificem ejus nominis seeundum, qua
luee dignum. Quare, ne forte inscriptio fallat ineum hortalur ad legationem in Graeciammittendam,
cautos, operaepretium me facturum existimavi, si et Ecclesiam pacificandam. Quinto, epislola ejusdern
libellum brevissime confutarem. Ludo\ici ad Jeremiam et Jonam episcopos, quos Ro-
mam ad suinmum pontificem mittit, eosque instruit,
CAPUT PRIMUM. quemadmodum prudenter cum pontifice se gerere
ut eum ad suam sententiam pertrahant.
Principio igilur non esse synodum ullam Parisien- debeant,
Ex bis promptum erit inielligere fucum facere
sem quae hoc libello contineatur, argumento esse
potest, quod nulla in eo conspiciantur decreta, nulli voluisse Parisiensis
eos,'qui hunc libellum specioso nomine
ornare voluerunt; qui quidem
canones, nulla exslet episcoporum subscriptio, nulla synodi
causam iconomachorum j'u\are et catholicse fidei
sj-nodi mentio. Sed et ipse libellus aperte redarguit g detrimentum
sui tituli vanitatem. Sic enim legimus pag. 126: aliquod alferre conati sunl; sed, Dea
« Nos non synodum congregando, sed quemadmodum juvante, mox efficiemus, ul oleum el operamse - per-
a vobispostula\imus, licentiamque agendi pereepi- didisse doleant. ,
mus, una cum familiaribus nostris , filiis vestris, CAPUT II.
quanlum pro multiplicibus regui diversis occupalio- Nam, ut ad epistolam Michaelis, quoeprimarn par-
nibus impedili per intervalla potuimus, considerare lem libelli occupat, \eniamus, ea quidein plena vi-
studuimus quid almilati vestrae de lanla necessitaie detur religiosi studii, ul si quis aliuhde quis iste
significare potuissemus. > Michael fuerit ignoret, arbitretur eum uiftim ex
Ae, ut verhorum istofum sententia Intelligatur, oplimis et Christianissimis principibus fuisse.
totius libelli argumentum exponemus. Scripsil Mi- Sed exstant annales pulfiici Joannis Zonarae,Georgii'
chael -Balbusimperator Grsecusad Ludovicum Pium Cedreni, el aliorum, qui res gestas Graecorumprinci-
imperatorem Laiinam epistolam hene longam in qua, pum Jitleris mandaverunl. Ex his cognoscere licet
post alia multa, siguificavil Ecclesiam propter ima- Michaelemnon solum cognomine, sed etiam reipsa
gines Chrisli et sanctorum in duas partes esse divi- Balbum, virum fuisse impium et .sceleslissimum,
sam, cum alii adorandas, alii non adorandas esse quippe qui magis Hebraicae superslitioni quam Chri-
contenderenl, et simul petiil, ut Ludovicus in Occi- slianae feligioni addiclus esset; qui resurreciionem
dente operam daret, ut sublato superstitioso cultu «irnis pernegarel, et ob id prophetas ct aposlolos
imaginum, Ecclesia pacem et unionem recuperarel. qui eam praedicaverant irrideret; qui fornicationem
Ludo\icushis litteris acceptis a summo poniifice lieilam esse diceret, et sacrum caelibalum adeo ron-
facullatem oblinuit convocandiviros aliquol doctos, G temneret, ut e monaslerio saiictimonialem jam Deo
qui velerum patrum testimonia de cultu imaginum sacram sibi conjugem deligeret; qui septimam syno-
diligenter colligerent. Quo faeto scribi jussit episto- dum oecumenicam, atque ab Adriano poniifice maxi-
lam, quam nomine summi pontificis, ipso consen- mo approbalamrespueret; qui sacras imagines nullo
liente pontiflce, cui primum ostendenda erat, ad honore dignas^rbilrarelur; qui iconomachis impense
Michaelem imperatorem dirigere cogitabat. Denique faveret, el Conslantinum Copronymum iconomaejio-
tum epistolam praedictam, tum aliam a se ad ipsum rum principem sibi prseter caeteros imitandum pro-
pontificem, qui Eugenius dicebatur, proprio nomine poneret; qui sanctum Eulhymiuni, sanctumque Me-
scriptam per duos episcopos misit. thodium, aliosque pios veritatis defensores, vel exsi-
Haecigiturquinque inlibellp nuper edito conlinen- lio, vel carcere, vel morte muiclaret.
(A)Conventus isle seu, prout eum appellat Baro- auclore anno Domini 1596, nulla facta mentione loci
nius, collatio Kalendis Novembris anni 823 habila, ubi inventa vel unde accepta fuerint, in Iucem pro-
utrecte censuiHdem Baronius, non vero an. 824 , dierunt, tanquam spuria et illegitima, vel saltem de
ul hic legitur. Episcopi enim Galliarum in illo confide suspecta, nequaquam huic editioni inserenda
ventu congregati in suis ad Ludovicum Aug. 1 tteris esse puia\i. Refutationem eorumsex «apilibus dis-
aiunt : « Fecimus epislolam nobis relegi quam vobis tinclam edidit reverendissimus ot illustrissimus
legati Graecorumanno praelerito detulerunt. t Cer- cardinalis Ttobertus Bellarminus in appendice ad tra-
tum est autem Michaelis et Theophili imperatorum ctatum de Cultu imaginum. Quaecum omni ex parie
Orienlalium litleras anno 824 Ludovico Augusto red- elaboratissirna sit, integram hic leclori exhibendam
ditas esse (Pagius ad an. Chrisii 825, num. \). esse judicavi. SEV.BIN.
(b) Acta pseudosynodi, quaeincerto et innominato
1295 B. C4.R0LI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 12D{
Ilic igitur cst ille Michacl, qui o\mam pelleiii in- A a7!Caiolum missani bxaminare, dijudicare, reprehen-
dutus, -cumesset revera lupus rapav, quasi fidei zelo dere non verentur.
accensus, nihil aliud ojilare se fingit, nisi Ecclcsiae Hoecenim sunl ipsoruniverbapa°inai9: <sPrimum
reformationem et paeem.JSedquemadmodum In illa epistolam domini Adriani papoe, q"uam quidem pro
ipsa epistola depJoratnecem Leonis imperatoris, cui imaginibus erigendis Constantino imperatori el He-
'proxime ipse successit, quem dicit ab improbis qni- lenj; matri ejus ad jeorum deprecaiionem in trans-
husdam conjuratione facta misere necatum, cum maiims partibus direxit, coram nobis legi fecimus,
satis aperte constet ex auetorilius supra citatis ipsum et quanlum nostraejparvitati respatuit, sicutjuste
eumdem-Michaelemconspirationis principem fuisse, repreliendit illos qui imagines sanctorum temerario
sic etiam pie queri videlur, Ecclesiam oJ)dissensio- ausu in illis partibus confringere et penitus abolere
nes de cultu imaginum esse dhisam cum ipse polis- praesumpserunt, sic indiscrete noscitur fecisse, in
simum dissensioniset dhisionis auctor esset, qui sy- _eo quod superstitiose eas adorari jussit, pro qua
nodum generalem, quse dissensiones sustulerat, re- etiam causa synodumcongregari praecepit. >Ei infra
jecisset, et iconomachiam propagare studerel : et pagina 21, de defensioneNicsensesjnodi ab Adriano
uon conlentus dissensionibus orientalibus, in occi- edita,sic loquunlur : « Per singula capila in illoium
dente quoque dissensiones serere ac propagare sata- excusationem respondere quaevoluit, non tamen quoe
geret. 'docuit, conatus esl. elc. >
Quod \ero in exlrema epistoJa caiholicos repre- Ila nimirum judieem suum et lolius mundi j'udi-
hendil-, quod \ivificam-cruccnl despiciant, quod care, pastorem omnium CJiristi o\ium pasccre, et
imagines ut deos quosJam auorent, quod eis sacri- „" doctorem universonim docere non erubueruiit; qua
ficia offeranl, quod ab eis nescio quo ariiflcio de temeritate nulla major eogilari potesl.
sacro fonte suscipi, et sacrauL communionemperci-
pere velint, deuique quod alias id gcnus superstitiones CAPUT IY.
vel ineptias in cultu sacraruni imaginum ostendant ,
merae calumnioe atque imposlurjc suiit, neque mira- Sedfortasse nova'aliqua alque recondila tesiimo-
bitur ejusmodi mendacia Grsecum imperalorem in nia reperei unt, quiims freii resistere in faciem apo-
sua epistola ad Lalinos longe positosseribere potiiii- slolico prsesulinon reformidarunt. Imo\ ero nolissima
se, qui cogitare \oluerii, quam crassa ei quam in- ratione et \ ulgaria, et qua3 nihil ad rem faciant, sine ulla
credibilia mendacia noslri temporis hteretici de ca- vel ordine collegerunl.
iJiolicisin vicinisloeis degcnlibus finganl. Ac, ul exempli gratia pauca disculiamus, -primum
Sed ex concilio Nicoenosecundo \cre lcgitimo et lesiimonium sumunt ex libro sancti Augustini <ie
ceeumenico, velit nolit Michael Balbus, illis ipsis ILercsibus, ubi legimus Simonem magum jussissc
lcmporibus celebralo , luce solis clarius effici potesl, imaginem suam, etjlielense meretricul.E suaea disci-
illa esse commenla fraudesque hsereticorum.Docuit puiis adorari. Alque hane csse dicunt primam origi-
enim concilium illud , cui catholici omnes assentie- nem adorandaruni imaginum. Quasi\ero, si de falso
baiilur, imaginibus sacris deberi quidem suaro \e- cultu agitur, non ante Simonis lempora vituli aurei
nsrationem, sed non majorem quam \i\ificae cruci , ab Heiraeis , et siniulacra hominum mortuorum a
neque illis ullo modo sacrificandum esse, neque eas gentililras adprata jfuerini. Sed Ecclesia catbolka
eultu latriae, qui Deo esi proprius , adorandas. Lega- nori discit cullum rerum sacrarum ab Jiosiibus suis,
tur synodus, et imposturoesubito evanescent. £ el si _ex eo testimonio hceret colligere non esse
Quaecum ita sint, vel Franci, qui Ludo\ico impe- Ghrisii et sanciorum imagines venerandas , licebit
ralori a consihis erant, fidem habuerunt litteris eadem ratione colligere, ne ipsum quidem Christum
Michaelis,velnon habuerunt. -Si fidem habucruni , ullo honoredignumesse:propterea siquidem impium
circuni\enti sunt atque decepli; si fidemnon babue- erat Simonisel Heleii32imagines colere, quod Simon
runl, abusi sunt litteris illis ad jiermovendum sum- ei Helena indignissimi essent qui colerentur.
mum pontificem, ut majorurn suornm acla rescinde- Sed ridieula plahe sunt quaeex epislola 56 ej'usdem
rel, el -synodum Nicoenamab Adriano approbalam Augustim ad Dioscorum lesiimoma desumpseriuil.
improbaret ipse atque damnarel. Ridicula , inquam' si ad id de quo agimus referan-
Sed sive decepti fuerint, sive dccipere voluerint, lur. Quoe namque sanctus Augustinus disputat de
nihil altineliat istum vel errorem \el isiud scelus imaginibus, quaea porporibus -dcfluentes in animum
ipsorum orhi lerrarum prodere? praeseriim cum non «-penetraut, ut per eas aliquid cernamus , \eIcogiie-
sine causa majores nostri libellos ejusmodi, qui nihil mus, ea proferunt isli ad probandum non esse Ghrisli
ulililalis, detrimenti autem plurimum, afferre pote- et sanctorum imagines depictas \el sculptas ullo
ranl, libenter delilescerc passi sint. modo colendas. Qujaequam bene cohsereantcum prae-
senti dispuiationejlectoris esto j'udicium.
CAPUT III. Quid? quod plurima_teslimonia, quse summus
pontifex Adrianus |in episiola illa sua doctissima pro
Venio mmc ad ea testimonia quae pauci illi \iri a imaginibus posuit, isii rursum ailegant, qui contra
Ludovico imperatore vocati ex velerum monumenlis imagines pugnant.
collegisse se dicunt; multis enim nominibus viri illi D Quod vero dicunt et nonnullis etiam testimoniis
_peecassevidentur, acprimum quidem ante colleclio- piobare niluntur, non esse consuetudinem, vel an-
nem satis audacter judicium sihi de scriptis aposto- norum numerum, aul quamJibet\etuslalis auclorila-
licis desumpserunt, nec solum de pontiflce, sed etiam tein prssferendam veriiati; lunc recte dicereiur, si
de generali synodo a ponlificeapprobala leinere ju- probaripossetculiiim, quem Ecclesia catholica ima-
nicarunt. In qua re longe superarunt peccatum au- ginibus exhibel, ex manifesto errore, non e\ ceila
ctoris illius, qui nomine Caroli Magni librum edidit \eritate descendere. Sed cum de re aliqua liiigatur,
adversus cullum sacrarum imaginum. Illeenim (quod n.ultum valere consuetuiinem, et \ encTandamesse
eliam Palres concilii Francofordiensis fecerunt) Ni- antiquitatem, ne ipsi quiJem negare possunt: quor-
coenamsynodum secundam improbavit, quoniam ce- sum enim tanlopere laborarunt in e\ohendis anli-
leliralam fuisse existimavit sine consensu apostolicoe quitatis monumerllis, si nullum probabile ai gumen-
sedis. At consiliarii istl Ludovici imperatoris, quo- lum ev antiquitale peli polesl? Nonne \ident se hoc
rum scripla disculimus, iatentur synodumpro culiu'• suo facto. contra Isua \erba pugnare? et re ipso
imaginum, id est Nicjenam secundam, ab Adriano destruere^quod verbis aslruere niiebantur? Certe si
summo ponlifice coactam, et probalam , et lamen liberet testimoma sancti Auguslini, sancli Basiiii.
lum ipsam synodum, lum cpistolam ejusdem Adriani aliorumque veteiu'mPairum in medium afferre,~qui-
ad Constantinum imperatorem pro cultu imaginum , Jius ipsi e\ antiquilale \ei Ecclesise consuetuuii.e
vt lursum defensionem ejusdem synodi &bAdrh-r.o probant ecclesiaslica dogmaia, nu'1'is fois "ssel.
4297 LIBRI CAROLINI.— APPEND. — CONVENTUSPARIS. — PROLEG. 12S8-
Sed quod superal omnem adimralionem, illud est, h aulemelFiliilncarnati dispensationem, et Dei geni-
quod mulla testimonia proferuntproadoralionecru- trieeiiii-quse secundumcarnem eumgeimit, sanclam
cis, et cumratiGnem reddere volunt, cur signum , Mariam; suscipio vcro el sanctos apostolos, pro-
\el lignum crucis adorandtim sil, et imagines Christi phetas et marlyres, el ad Deum depiecationcm, quse
non sint adorandoe, dicunl eam esse causam, quia per eos prcp.tiuni mihi efflcil misericordissimum
Ghristus in cruce suspensus fuil, non in imagine, et Deum , pro quo et figuras imaginum eorum honoro
quia per crucem nos redemit, non per imaginem. et ailoro, specialiter hoc tradilum est a sanelis apo-
Quod si refellere voluero, ne nimiselarditatis lecto- siolis, el non probibilum, sed in onmibus ccclesiis
res exislimare videar ? Certe enim Cbristus non in nosiris eorum designari volo historias, etc. >Quid
signo crucis, quod in pariele, vel in tabella, vel in audimus? Sancius Basilius Magnus ab advershrio
sere pingimus, suspensus fuit, neque etiam in bgnpis advocatur lestis , et vere testis est omni evceplionc
illis crucibus qusepassim cernuntur el adorantur in major. Is vero palam affirmat sehonorare el adorare
Ecclesiis , sed in illa una cruce, cujus ista nostia aposlolorum, prophetarum et inarlyrum iniagines.
signa, qusepingimus , vel erigimus, imagines suut. Iaque affirmai, dum fideisuae confessionem edil, ac
Cmn ergo liceat per adversarios crucis imaginem code rebus non dubiis aut' verisimilibus , sed certi.-
lere, cur imaginem crucifixi colere non licebit? et si simis et evploralis loquitur. Aduit\eroid ab apo-
jure crucis adoramus imaginem, quia per crucem stolis tiaditum, et*ah omni Ecclesia susceptumct
redempii sumus a Christo, quse causa fingi potest observatum. Quid, quoeso,responderi potest? Auclor
cur non jure coli possit imago Chrisii, qui proprie gravissimus aperte loquiiur, et ejus leslimonium aii
nos redemit ? n advcrsariis profertur. Neq''e desunt alia testimonia
At, inquiunt, nilfil manu faetum eolere fas est. similia in eodein libr-llo,Alhanasii, Germani. Leoii-
Quid igitur ? Lignum \el signum crucis non est ma- tii el aliorum, qua3 iiimrudenler ab adversariis con-
nufaclum? Codex E\angeliorum, et sacra vasa, quoe tra sc et pro nobis, hoc est pro cultti sacrarum im;«-
horum opiuioneveneranda sunt, quid sunt aliud uUi ginum proferuntnr. Sed cgobre\ilati studeo, neq,'.e
opera manuum humanarum ? Et lamen verum est , libenter in his refellendis meptiis tempus tero
nihil manufactum esse eolendum eo genere cultus ,
CAPUT V.
quo Deus ipse, qui onminp nonest faetus, sed om-
nium rerum factor, colendusest. Sequitur pars terlia, id est epistoJaEugenii papse
Quare potcrant collectores isti maximam partem ad Michaelem et Theophilum ejus filium imperalo-
teslimoniorum quaeallulerunt omittere, quoniam iis res, quam epistolam iidem colleetores scripsisse \i-
nihil probatur aliud, nisi solum Deum esse colendum dentur : neque enim Eugenius ullam lalem epistolam
culiu lalrioesibi uui proprio, et non esse imagines ita scripsit, sed (ut supia d ximus) scripta fuii, ui no-
adorandas, ut etiam sacrificia illis offeranlur : quse mine ponlificis mhierelur, si ipse probaret. In qu.i
neque nos negamus, ueque sancta Nicsenasynodus re cogimur desiderare prudenliam collectorum. Qua
neâvit. enini fronte Romano pontifici prsescribere ausi sunt,
Ac ut viifeas,lector, quanias vires veritas habeal, quid ipsum scribere oporlerel? Qua vero fiducia spe-
ipsi quoque qui eam oppugnant non raro vel invili rare potuerunt, Romanum pontificem spripturum ad
\cl iiiiprudenteseamtuentur. Id accidit collectoribus Groecumimperatorem coniraria iis quoeprsedecesso-
nostris : nam inter alia tcstimonia colligunt etiam - res ejus non semel scripserunl ?
noEiiuJla, ut probenl imagines non esse frangendas, (] Sed videamus', si placet, paulo diligentius , an
êliiijuriaafficiendas. Sed in iisdem testimoiiiis non epislofa illa summuni pontificem deceai. Omitto au-
habetur solum quod ipsi volunt, imagincs videlicei lem quod in hoc libello epislola illa caret principio ,
non esse afiiciendasinjuria, sed habetur etiam quod qubd peccatum non primo auctori, sed ei qui nunc
nolunl, afiieiendashonore, quod quidem illi colieclo- f.eimim post tot ssecula libelium hunc in Jucemedi-
res aliqaando viderunt, el texiuni audacler corru- dii, tribuendum videtur. Nihil eliam quod epi=iola
perunt; aliquando viderunt, et lestimonium conlra verbosa est admodum obscura, harbara , imperita :_
se in ipso suo Jibello imprudenies reJiquerunt. detur enim noe tempori. Taceo denique quod dum-_
Prioris rei exemplum habes actione 6 septimoe conatur tollere repugnanliam quse in verbis Gregorii
sjrnodi, ubi allegalur sanctus Gregorius, qui iif epi- "esse videbalur, lanto se magis invohit, quanto magis
stola 5 lib. vn, ad Januariuui,jeprehendit acriler conatur evolvere. Sed tria quoedam lacitus praetenre
nonnullos , qui beatoe Virgims imaginem et crucOuu non possum. Primum enim facit haecepistola ponti-
Doininicam.conlumelisecausa adJudcCorumsynago- ficem summum, adulaloiem imperatons impruden-
gaaa detulerunt, et mandat Jauuario episcopo, ut iissimum, dum ita loquilur : « 0 \enerandi mundi
bublalam ex eo loeo cum ea qua dignum esi \ene- princeps, cum uiiiversa sancta Dei, quam Domino»
ralione imaginem atque crucem in ecclesiamTeferat. disponente el commillenle gubernalis, Ecclesia. i Et
Hic boni coliectoresnomen imaginis simpliciter de- iiifra : s Propter adunandam, quam DeininoDeo ordi-
leverunt.vel omiserunt, ne viderenlur contra eorum n.mie regilis , Ecclesiam. > ijuae foedior adulatio '
dogma non solum erux, sed etiam imago beatae Vir- liichael Balbusinterfecto legilimo imperalore , cum
ginis \eneranda, uisi fbrtelibrariorum errore nomen, p. essel ipse pro sceleribus suis jam morti adjudicains,
imaginum sil oniissum. tyranmce imasit imperium, et ponlifex maximus
Jy.nivero ejusdem synodi actione sexta paulo post iifflrmalhl, Deo disponente, commiiienle, ct-ardi-
ascribunt hoecverha ex epistoJa synooica Gregorii nante, liunc ipsum Balbum gubeniacula suscepissc,
pjpa3 : t Nos non ob aliud nomen imagines facimus non solum imperii, sed eiiam Ecclesioe.El si Eccle-
et adoramus , sed pro nobis incarnalo Veibo Dei, s sia Dei ab ipso Deo gubernanda imperatori tradita
elc. Audisne, collector , vocabulum , adoramus ? et esl, quid faciunt in Eccieîa ejiiscopi ? quid ipse
lamen a se hoc teslimoniumprolatum esL. Sed ha~ sqmmus pontifev ? t Impcialor (mquit sanctus Am-
bemus
' Pauloclariora. brosius) in Ecclesia est, non supra Ecclesiam; filius
infra ponuntur lijec \ erba ex libro sancti Ecclesise,non rector ; ovis, nou pastor. > Et sanclus
Bj>ilii ad Amphilocbiumde Spiiitu sanclo cap. 17 : J jannes Chrysoslomus.diaconosuo dixil: « Si is qui-
« laiaginis honov ad primam formam transii, > e:c. ciademate corouatur indigne adeal ad sacra mysie-
Ecce tibi rursus hoiiGrcmimaginis. Sed ad clarissi- ria percipienda, (ohibc etcoerce; majoiem tu_illo^
ma veniamus. habes potestaten. »
Paulo posl afferuntur hsec dia verba ex episloJa Deinde in eadem epislola non semel repelilur-Iroe
ejusdem magin Basilii.ad imperalorem Juhanum. argmnentum : « Si nulla unquam picta vel ficla fuis-
t Credo in u;:u3iDeum Palrem omnipolentem,Deum set imago, niliil perirel de fide, spe, el charitale,
P.itrem, Deuin Filium, et Deum Spiiitum sanctum , quibus ad regnum penenitur a>lenium. >Et tamen
tyium Deini, hec tria ailoro-cl glorifico. Goiihtcor proptei imagiiies oita est dissensio ct divisio in Ec-
1299 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1500
clesia, turbata pax, charitas violata : el non animad- A berationis maturilato slalucranl. Nam licque Euge-
verterunl, qui eam cpistolam nomine summi ponli- nius eam epislolam misit : el paulo posl Adrianus R
ficis scribunt, eo argumento non solum effici (si quid sj'nodum oecunienicam octavam Constanlinopoli ce-
tamen efficitur quod mox\idebimus) imagines om- lebrandam curavilj in qua synodus septima de cultu
niuo de medio esse toJIendas, quod ipsi nolunt. Nec imaginum iterum approbala est. Denique Anastasius
lamen argumentum illud aliquid valet. Bibliothecarius Romanus in praefationevn synodi ad
Quamvis enim nihil periret de fide, speetcha- Joannem VIII ponlificem, qui Adriano II proxime
ritale, si nulla picla vel ficla esset imago, tamen successerat, scribit in eadem sentenlia fuisse omnes
quando picta vel ficta est, peccal in fidem, qui eam Romanos ponlifices. « Quoe, inquit, super venerabi-
negat esse venerandam, quoniam honor imaginis ad lium imaginum adoratione praesens sjrnodus docet,
prototypum refertur, quod venerandum esse fides hoecet apostolica vestra sedes, sicut nonnulia scripta
docet, et adversarius non negat. Et potest hoc ipsum innuiint, antiquitus tenuit, et universalis Ecclesia
similitudine illustrari. Si lihellus aliquis divinoe scmper venerala est, et hactenus veneratur, qui-
Scripturoe, ut Epistola ad Philemonem, non exslaret, Jmsdam duntaxat pallorumêxcepiis, quibus utique
nihil deperiret de fide , spe, et charitate : et tamen nondum est horum veritas revelala. >
quia nunc exsiat, qui eam negaret esse cum vene-
ratione suspiciendam , peccaret in fidem, et si pro- CAPUT VI.
pterea dissensiones orirentur, non esset Epistola ab- Restat pars ultima , hoc est episiola Ludovici im-
jieienda, sed imperilia dissidentium coarguenda et peratoris ad Eugenium pontificem, et altera ejusdem
instruenda. Ludovici ad Jeremiam et Jonam episcopos : in quibus
Postremo in eadem illa epistola reprehendiiur B nihil observandum occurrit, nisi quod in eis quaedam
Constantinus, et mater ejus Irene, quod edicto suo dicunlur, quae redolere videntur fraudes recenlium
jusserit sacras imagines j'uxla concilii generalis de- hsereticorum. Unde venit in mentem suspicari ne
cretum, cum veneratione esse habendas. Quaesane forte vel tolus hic libellus sil confictus, vel, quod
reprehensio a summo pontifice, nisi plane amente, est credibilius, depravatus, et auctus ad invidiam
scribi non poluil. Quid enim ? Adrianus papa Con- RomanoeEcclesiaeconciliandam.
stantinum et Irenen summis laudibus efferl, quod sa- Sed sive sit verus liber, sive confictus, sive partim
crarum imaginum religioso cultui faveant, el Adriani sincerus, pariim adulterinus, illud unum constat non
successor Eugenius eosdem imperalores ob causam esse librum dignum m quo legendo tempus conte-
eamdem reprehendet? Et quee maj'or stultilia fingi ratur. Tilulus ialsus, diclio barbara, senteniise in-
polest, quam ut summus ponlifex moleste ferre se sulsae, ordo perversus, eorumdem lestimoniormn
dicat, quod ab imperatore decreta conciliorum ge- crebra repetitio , facile potuissent persuadere tj7po-
neralium a sede apostolica approbata servenlur ac grapho, si is commune commodum,-elnon proprium
defendantur? lucrum spectasset J ul sibi ab edendo e'usmodi opere
Sed si parum prudentes colleetores fuerunt, non temperaret. |
fuit inconstans aposlolicaesedis antistes : permansit p" (De eadem pseudosynodoParisiensi plura scrioit
enim in iis quoepraedecessores non sine magna deli- Raronius annis 824 et 825.)
i
CONVENTUS PARISIENSIS,
AG VICTORIOSISSIMISDEOQUE AMABILIBUSAUGUSTIS
EX.CELLENTISSIM1S
DOMINIS HLUDOWICO ET HLUDHAMO IMPERATORIRUS.
Nos serviaciidelissimioratoresvestri,qualiler pro- rus, simulque et populus, auctorilalem sunienies

ximis Kalendis Novembris apud Parisiorum urbem synodum fecerunt,j in qua sicui illi multum devia\c-
iuxta praeceplum vestraemagnitudinis hi unum con- runt, qui imagines sanctorum in illa alia sjrnodo,
venimus, qualiterque de negotio a veslra pietate no- quse sub Constantino a\o memoratiConslanlini facta
bis injuncto, de causa videlicet imaginum, egerimus, est, penilus abdicahdas esse decreverunl, sic isti non
ad memoriam vestraecelsitudinis reducimus. Sed ut mediocriter erraverunt, qui eas non solum coli et a-
melius nobis manifestum fieret, ob quam causam ve- dorari, et sanctas nuncupari sanxerunt, verum etiam
stra pietas, quoe erga Dei sanctaeque suse Ecclesiae sanctimoniam ab e!s se adipisci professi sunt. El ut
amorem ardentissime flagral, ad hoc inquirendum r» id verum esse quod nitebautur astruere, demonstra-
primum accensa fuerit, necessarium duximus, initium rent, qusedam sahctarum Scripturarum testimonia
hujusce rei cognoscere, et ideo prinium epislolam el sanctorum Patrum dicta ad suum superstiiio&um
domini Adriani papae, quam pridem pro imaginibus errorem confirmandum violenter sumpserunt,êt ei-
erigendis Constanlino imperalori et Herense malri non dem suo operi incompetenter apta\erunt, quoniam
co sensu quo dicta, nec eointellectu,quoasan-
ejus ad eorum deprecationem in transmarinis parii- ctis Palribus
bus direxit, coramnobis legi fecimus, et quantumno- exposita ab illis esse produntur prola-
strae parvitati res paluil, sicut juste reprehenditillos, ta vel intellecta. j
qui imagines sanclornm lemerario ausu in illis parli- Eamdeni porro sjmodum cum sanctaememoriaege-
hus confringere, el penitus abolere praesumpserunt, nitor vester coram se suisque perlegi fecisset, elmul-
sic indiscrete noscilur fecisse ineo, quod superslilio- tis inlocis, ut dignum erat reprehendisset, et quae-
se eas adorare jussil; pro quarum etiam causa sjrno- dam capituia, qusereprehensioni palebant,prsenolas-
dum congregari praecepit, et sua auctoritate suh -ju- set, eaqueper Angilbertum abbatem eidem Adriano
rejurando censuit, ut erigerenlur, et adorarenlur, et papoedirexisset. utjllhus judicio et auctoritate corri-
sanclaenuncuparentur, cum eas erigere lieilum, ad- gerentur. ipse rursus favendo illis, qui ejus inslinctu
orare vero nefas sit. Inseruit etiam ineadem epistola tam superstitiosa tamque incongrua testimonia me-
quocdamtestimonia sanctorumpalrum, quanlum no- morato operi inseruerant, per singula capilula in il-•
bis "datur intelligi, valde absona, et ad reni de qua lorum excusalioneih respondere quee voluit, non ta
agebalur, minime pertinenlia. men quse deeuil, conalus est. Talia quippe qusedam
Jjk hujus namquc epistoloelextu, imperator el clc- sunt, qua; in illorum objectionem opposuit, quie rc
.301 LIBRI CARGLIKL — APPEND. — CONVENTUS PARIS. 1502
mola poniiflcali auctoritate, el verilati et aucloritati _A Sic quippe refragator \inculis \eritalis snodo bian-
refragantur. Sedlicetin ipsis objeclionibus aliquando diendo, modo honorando, modo seeundum rationem
absona, aliquando inconvenienlia, ahquando etiam \eritatem demonstrando sublililcr asiriclus, non
reprehensione digna testimonia defensionis jgratia audebilaliler aliter docere, quam quod veritas habel, nec
proferrenisus sit, infine lamen ejusdem apologiae poteril tenere, quam qued verilas habet, nec
sie se sentire et tenere el praedicare ac prsecipere de piterit-aliier tentare qaam quodveritntis documento
his~quae agebalur, professus est, sicut a beato pa- aliis tenendum tradiderit.
pa Gregorio institutum esse constabat. Quibus verbis ut Tali nempe modo \isum est noslrse medioeritali,
liquido colligilur,quod non lantum scienter, quan- ulriusque partis saluti coinmodissimeprodessc ,
tuin ignoranler, in eodem faclo a rectotramitedevia- magnamque vobis a Doinino remunerationeni hujus
veril. Nisienim in conclusione ohjectiouum suarum rei gralia praeparare possitis. Credimus sane, quia
retinaculis verilalis, beatiscilicet Gregorii inslitutis, quanquam aliqua ex parte superslitiosam sibi con-
astriclus, iier devium proecavisset, in superstitionis suetudinem forle vindicare velint, nullatenus tamen
praecipitiumomnino labi poiuissct. ab eadem sede aliter quam auctoritas et veritas se
His igitur pro caplu ingenii auimadversis el intel- habet, mandare in aliquam parlem procsumel. Vere-
lectis, utplenius etiam nohis cuncta patescerent, fe- bitur siquidem, poteslatem vestram, auctoritalem se-
cimus epislolain nolis relegi, quam vohisIegaliGrse- dis, et testimonia veritalis. Cum igitur a veslra
corumanno prseleriio delulerunt. Venerabilis nam- sancla devoilone ita peracia fuerint, licet,~quodnon
que Freculfhs episcopus subliliter prudenlerque, cptamus, in aliquo aut isti aul illi deviare voluerint,
•qualiteripse et Adegarius socius illius.de hac re curn t>exei vesiram saluberrimam admonitionem, quse tota
domino apostolicoet cum venerandis episcopis ct mi- aucloriiate veritatis profertur audire contempse-
nistris illius egissent, viva voce parvitali noslrse in- rint, non mhior ob id vobis-a Dominorecompensatio
notuil. Sed cum prudenti relatu illius cuncla cogno- fiet, quia totum secmidum\erba beali Eiioe prophc-
vissemus, qualiter partim veritalisignoranlia,parlim . tae, quod vesltum fu%tfacere stucktistis(III Reg. y\\).
pessimae consuetudinis usuhujussuperstilionispeslis Nos denique seni \eslri, sicul superius proemis-
illis inpaitibus inoleusset, et priora et posteriora sum est, in unum couvcniciites, et de noJiis injun-
studiosissimeconsiderasscmus,intelleximus, quantum clis pro captu intelligentiae noslrae familiariter con-
nobis res patuit, quo zelo ad hsec cbnsideranda ve- ferenles, lestimonia ex auctorilate divina et sentenlias
stra sancta devotio exciialafuerit. Non enim ignora- sanctorum patrum, quas prout lemporis anguslia
mus animum vestrum magno iaedioposse affici,cum permisit, collegimus, et coram nobis Jegi fccimus, ct
illos a reeto tramite quoquomodo conspicitis deviare, quidquid in his de negotio, de quo agitur, necessa-
qui summa auctoritale prsedili, deviantes quosque rium aptumque j'udicavimus, et in unum congerere
debuerarit corrigerel Illo nempe zelo accensi estis, de studuimus, vestrseque imperiali polentiae per vene-
quo beatus Paulus aposlolusdicil: Quisscandalizatur, rabiles viros Halilgarium cl Amalarium dirigere
ct ego non uror (II Cor. xi) ? Cum enim duos in pe- prj3sumpsimus, ut videlicet veslra sx Deo vobis col-
rieulo constitutos conspexibtis, et a via regia decli- lala sapientia cx his eligal, quidquid necessarium
•nantes, unum scilicet ad sinislram inahruplum con- (lignumque ad idem negolium perlinens judicaverit
fringendarum imaginum prolapsum, alterum \ ero ad Obsecramus itaque humiliter abundantissimam pie-
dexteram hi supersliliosam videlicet earumdem ima- latem veslram, ut non nobis ascribatur, quidquid
ginum adorationem proclivem, voluistis vos affectu L ibi minus aut indecens, aut..- inventnm fueril. Vere
piclatis medium opponere, et utriusque partis morbo cnlm falemur, quia anguslia lemporis prsepediente,
salutiferam medicinam conferre. nec quanla voluimus, nec quanta potuiraus, collcgi-
Sed quoniam maximum \ obis in eo obstaculum mus, sed tantum veslris sacris jussionibus, ut decet.
erat, eo quod pars illa quaedebebal errala corrigere, et oportet, tolis nisibus parere cupientes, quoepar\o
suaque auctoritatehujusce superstitionis errori obni- in tempore ad ihanus nobis occuru3re polueiunt,
l', ipsaprorsuseidem supersiitioninonsolumresistere, bre\iatim collegimus, et huic qperi usque xid ve-
verum eliam ihcaula defensione contra auctoritatem stramsagacissimamexamiiiationem inservimus. Nam,
divinam et sanctorum patrum dicta nitebalur suffra- quidam nostrorum de longe venientes non habueriu.t
gari, aperuitvobis Dominus ostium juxla optatum spatium temporisquoerendi; quidamvcro nec causam,
\obisdesiderium, utlicentia \obis ab eadem tribuere- pro qua ad hunc conventum\enirejussi sunl, donec
turauclorilatetantaereicunivestrisquaerendifaniiliari- perveneruni, \eraciier nosse poluerunt. Modumus.
terverilatem, ulquoniamineratvobis volunlasconsu- i.amque infirmitate, in qua ciulissime laborat,- de-
lendi,etdeeral auclorilas quserendi, ejus aucioritate t'iitus venirenequivil.
qua3rerelisveri{atem,cujusauctoritasdeviarevidebatur Scil itaque plenisbime excellenlia vestra, quia il-
abipsaveritaie, quatenus sancto veslro desiderio ae lad, quod per omnes calholicorum Hbros indagari
vigilanti siu-iio \eritas patefacla, dum se in medium necessitas urget, proliii temp.irisspalio adlegendum
oslenderet, etiam ipsa auctoiitas volensnolensqueve- indiget. Nam si sufficiens spalium tcinporis nobis
rilati cederel alque succuniberet. Verum quoniam iiibuium fuisset, tanta DomiuoopiluJantcpotcramus.
fralrum salus non cst negligenda, et eminens auclo- D colligere, quoehuicqperi cop.osepoterantabundarc^.
"ritas non esl facile reprehendenda, visum est extre- Tamen in bis quae collecla smil, summam hujus ne-
niilati noslrse, utomuis vestroe serenitatis sermo ad golii de quo agilur, discrcle eomprehensam esse
illos specialiierex aposlolicarum aucloritate littera- jrxta auctoritatem divinam et sanciorum. palrum
.rum dirigatur, quorum primum causa ad hacc quae- scntenlias arbitramur, ita videlicet, ul unusquisque
renda estis excilati, et quidquid reprehensione in fi ielis ea periegens animadvertere queal, qudd iuia-_
utrisque partibus dignum eognoscitur, ad illorum per- giues sanctorum slulta pr.csumptione non sainVcon-
sonam polius referalur, quilibere admoneripossunt, fiingendse, et ad injuriam sanctorum abolendae, et
et quorum scandalum, si pro veritate ortum fuerit, penilus despiciendaenec asscrtione superslitiosa co-
iacilius tolerari potest. lendaeaut adorandae, sed potius hujuscemodi super-
Credimus itaque, quod illos reprehendendo, iliis- siilione remota, j'uxla veram religionem menioria_
que «ompaliendb, istos vero demuicendo, laudando cl amoris causa, ob recordationem eorum quorurii
et prseferendo, eorumque auctorftalem magnis lau- imagines habendae,sicut a bealissimo, Gregorio.satis,
dum prseeoniisefferendo, et sanctse RomanseEccle- catholice perspicueque dictum declaralur.
siae condignam iaudem deferendo, verilatem tamen Quia igilur nos liis, qui in sacra sede beali Petrl/
cx testimoniis sanclarum Scriplurarum et senten- apostoli residenl, dignam honoris reverentiam jure,
tiis sanclorum P-atrum in medium proferendo, et iribuendain non dubilamus, el iilorum erga imagines,
veraciter sobrieque exponendo, poteril vestra san- supersiiliosamveneralioneni quidam visu, omnes vere
ilissima devotio, sicui oplal, ulrisque copsulerc. alioruin rclatu coguoscimus, voluimus primum COJ,L
15C5 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO 11. -_30i
tra illos senlenlias ponere, quod imagiiies praesum- _A Dooiino, dare iibiisanhatis rccuperandae eonsiiium.
pliosa temerilate conliingere prssumpserunl, qua- Audi ergo monita noslra, et fac quoecunqueindica-
lenus ii.de isii animati alionmi ereala valeniius mus tibi. Silvestef episcopus eivilatis Romanae ad
vohiscum corrigereal, et ad suatn superslitionem niontem Syrapli persecutiones tuas fugiehs, in caver-
eognoscendam veritatis lcstimonia 'suscipienda ani- nis petrarum cum jsuis elericis latebram fovet. Hunc
raum iacilius fleclerent. Sicul igiiur nobis videtur, cum ad le adduxeris, isie tibi pielalis pisclnam os-
et superius prsenrisimus, aperle sermo vestrse cor- I3ndel, in quam dum le teriio merseris, onmis te
rectionis contra illos usquequaque dirigi potest, a \ atetudo isla desefet leproe. Quod dum factum fue-
quibus vobis illa episiola quam relcgimus directa rit, Jianc vicissiiudinem tuo Silvafcori compensa, ut
esse oognoscitur, qnoniam ejus texiu ulramquepar- oiunes jussu tuoper totum orhem Ronianumecclesise
lem reprehensione dignam demonstravit, el illam Teslaurenlur, tu aulem in hac parte purifica te, ul
scilicet quje imJebilo ac superstitioso culiu imagines relicia superslitiorie idolorum, Dominmn unum, qai
\enerabalur, etillam, quae ab inferioribus locis eas- solus et veius est, adores el excolas, et ad ejus vo-
dem imagincs everiere ac delere proeeepit. Et ideo lunlatein altingas. Exsurgens iiaque a somno, sla-
credimus, quanquam c.etera oha seeuudnm auctori- tun convopat eos pii observabant palalium, et se-
lalem veritatis, sicut in suis scripiis continelur, cundum tenorem somnii sui, misit ad nionlem Sj'-
idem imper.>tor feceril, proplcr hoc tamen faclum rapli, ubi sauelus jSylvester iu cujusdam Chrisliaiii
quosdam illarum parlium infirmos scandalizasse, agrum persecationis causa cum suis clericis rece-
nec non quosdam nostrse urbis Romanae periuT- plus lectionibus el) oralionibus insislebat. Ac ubi a
basse. E militibus se convehtHin \idit, credidil se ad marly-
Ad exaltalionem et pacem sanctae su-oeEeclesiae rii coronam exocari. Et conversus ad cleinm qui
humillimam Deoque amabilem, ac Chrislianae reli- Ciimeo erat dhit : Ecce nunc tempus aceeplabiie,
gioni necessariam dominalionem serenitatis vestrse ecce nunc dies saloiis. Profecus itaque ut dictum
DominusJesus Chrislus incolumem dextera suse pie- est, pervenit ad jregem, cui runliatus eum tribus
talis lueri, ae felici protectione per immensum con- presbytcris ei duclbiis diaconibus ingressus dixit :
servafe, et posl hujus viise cursum supernis civibus Pax tibi et \ ietoriae da coelo ministrentur. Quem
consortem dignelur efficere. cum rex alacri animo et vultu placidissimo susce-
CAPUT PRIMUM. - pisset, omnia quae illi facta, quae dicta sunt, quas
etiam relata secuntium texluin superius comprehen-
Congruum necessarium\e jndicavimus pnmum sum exposuil. Posjfmcm vero norrationis suoe,pcr-
senleniias sanctorum patrum colligere conlra eos contabalur qui isli essent dii Peti us et Piulus qni
qui imagines non solum ab oedibus, sed etiama sacris illum visitarent, ob quani causam salutis suoe ejus
vasis indiscrete abolere proesumunt. Jalebram dele\isse|nt. Sylwster respondit: IIos qui-
Ex libro Eusebii ecclesiastlese Ilistorioe vn , cap. dem Domiiius nosier sibi iiloneos servos Christi et
15 : « Vêrum quia urbis hujus feeimus mentionem, apostolos elegit ableo missos ad invitalionem geu-
jus uni videtur commemorare etiam illud in ea ge- tium, ut credentcs^ SjJulem consequaniur. Cumque
stum quqd histona dignura duximus, mulierem quam haec et his similia Angusto dicerelpapa, inteirogare
sanguinis profiuvio lahorantem a Salvatore curalam coepitAugustus ulrumnam istos haberet aliqna Ima-
Evangelia tradideiuni, hujus urbis civem conslat Q go expressos, ut e|x pictura disceret hos esse qaos
fuisse, doniusque ejus in ea eliam nunc oslendiiur. revelatio docuisset. Tune sanctus Siivesler misso
Pfo foribus vero dpmus ipsius basis qusedam in loco diacone iniaghiem aposloJorum exhiberi proecepit,
' editiore collocata monslratur, m qua mulieris ipsius quam imperalor aspiciens ingenti clamore ccepil di-
velut genibus provolutoepalmasque simpliciter ten- -cereipsos esse qnos viderat, nec deberejam differre
dentis imago aere videtur expressa. Astat \ero alia episcopiim ostensionem piscinoe, quam isios promi-
aerenihilominus fusa statua habitu virili, stola eom- sisse susesaluti memorabat. t
pta circumdata, et dexteram mulieri porrigens; hujus Joannes Chrysosjlomus, in homilia de superscri-
ad pedem staiuse, e basi herba qusedamnova specie ptione psalmi quinqu3gesimi; « Pictores hnilantur
nascilur, qus3 cuin exorla fuerit, excrescere usque arte natnram, el co|Iorescoloribus peiimiscentes visi-
ad sloloeillius aerei indumenti fimbriam solet, quam bfles corporum depingunt imagines, el faciunt ho-
cum surnmo vertice crescere berba contigerit, vires mines, ei animalia. ei arbores, et reges, et rustieos,
Iude ad'depellendos omnes morbos languoresque et barbaros, et pughas , etrixas, torrentes sangui-
coiiquirit, ila ut qusecunque illa fuerit infirmitas num, et lanceas, jil loricas, et scula, eiêdem re-
corporis, hauslu exiguo madefaclisalularisgramihis .galetn, ei imperatqrem sedentem, ei barbarum sub-
depellatur, nihil omnino virium si
gerens, antequam ditum, et glacium aculum, et iluvios decurrentes, et
oeresefimbrioesummitatem crescendo conligerit de- campos \aiiis fioribus adornalos, ettomnia quoe\i-
cerpalur. Hanc statuam ad similitudinem vullus Je- deniur pw artem |imitantes, mirjbilem historiam
sus formatam tradebant, quoepermansit ad nostra videntibus proestanl. >
usque tempora, siculi ipsi oculis nostris inspeximus,
ei nihil mirum si hi, qui ex geniibus crediderunt, j) Paulinus lib. ix ».|
pro beneficiis quae a Salvatore fuerant consecuti, Nunc volo picturas fiicatis agmine longo
hujusmodi, velut nranus videbantur offerre. Cum Porlicibus videas pauloque supina fatiges,
videamus eliani nunc et appstolorum Pctri et Pauli Colla reelinato duni perlegas omnia \ultu.
^vel ipsius Salvatorib imagihes designari, tabulisque Quividet hscc vacuis agnoscens vera figuris,
dopingi, sed et antiquas ipsorum iihagines a quibus- Non vacua fidem sibi pascit imagine mentem.
dam conservalas nos vidimus. Quod mihi videlur Omnia namque tenet serie pictui a fideli, -
e\ gentili consueludine indifferenier" observatum, Quaesenior scripsitjper quinque \olumina Moses,
quod ita aoleant honorare quos lionore dignos duxe- Quaegessil Kominus signatus nomine Jesus.
runf : insignia etenim veterum reservari ad postero-
rum memoriara, illorum honoris,4horum vero aiho,- Et post pauca :
ris indicium est. » Forte requiratur ratione gerendi,
In Aelibus Silvestri papae leguntur « apparuisse Sed sit haecnobisquanam sententia pingeresanclas
Constantino imperatori iri visiope apostoli sanctus Rarodomus animailtijius assimulatis'? .
Petrus et Pauius, eique ita dixisse : Quoniam flagiiiis Accipe el paucls tentabo exponere causas.
tuis posuisti terminum, et effusionem innocenlum Quos agit Iiuc sanc 1 FeJicis gloria ccetus <-
feanguinisIiorruisti, missi sumus a Chrislo illorum Obscurum nulli; sed turba frequenlior his ca
n De Nalab s ncii Felicis Nolani.
,;0S LI3RI CAROLINI. — APPEND. — CONYENTUS PARIS. 13^6
Rtislicilas non casja fide neque docta Iegendi. i
A CAPUT If.
Hsecassueta diu sacris senire profanis, Nuncqualis discretio sil tenenda crga sancloruin
Venlre dum tandem converiiiur advena Chrislo, imagines hahendas et historiarum piciuras, sanclis-
Dum sanclorum opcra In Christo nhratur apcrla, simi et egregii alque admiraliilis totiusque catholicae
Cernite quam mulli comeant ex omnibus agris, - Ecclesise doctissimi viri beati Gregorii papoe sequen-
Quamqueple rudibus decepii menlibus errent. tia dicta declaranl.
Longinquas liqueredomqs, sprevere ruinas, Scribit auiem ad Serenum Massiliensem episco-
Non gehdi fervente fide, el nune esse frequentes pum : «Indico, inquit, ad nos dudum pcrvenisse,
Per totam vigiles extendunt gaudia noclem, quod ffaler Nilasuram [fralernitas,vestraj, quosdam
Lselitia somnos, -lenebras funalibus arcent. imaginum adoratores aspiciens, easdem ecclcsiis
iiragines confregil atque projeeil. El quidem ze-
Etpaulopost: liim vos, ne quid manu factum adorari possit, ha-
Dum fallii pictura famem sanctasque legendi buisse laudavlmus, sed frangere easdem imagines
Hisiorias, castomm operum subrepit honestas, ncn debuissejudicamus. Idcirco enim piclura In ec-
Exemplis inducia piis poiatur hianli ciesiis adhibeiur, ut hi qui litteras neschinl, sallem
Sobrielas, nimii subeunt oblivia vini, lii parictibus videndo Jegant, quoelegere in codicibus
Dumque'dieni ducuut spaiio maj'ore ruentes ron valenl. Tua ergo fraiernilas, et illa sefvare, et ,
Pocula rarescunl, qaia per miracula tracto s.j eorum adoratu populum piohihere debuit, quale-
Tempore-jam paucaesubeunl epulaniibus horcc., Tiuset litlerarum nescii haberent, unde scienliam hi-
Et infra : p slorise colligerent, elpopulusin piclurae adoratione
ininime peccaret. s
De Genesi precor hunc orandi collige senstim. Itemidemadeumdem: «Perlatum,inquit,siqui(lem
Nemaneam lerrenus.Adam, sed \irginc tena ad nos fuerat, quod inconsiderato zelo succensus,
Nasear ei exposilo veieri nova iormer imago. sanclorum imlagines,sub hac quasi excusalione neado-
Bealus GregoriusNyssenus episcopus, inter coelens, rari debuissenl, confringeres. Etquidem quiaeas ado-
uiii de Abraham sermonem insliluit: « Yidi, inquit,' rare vetuisses omnino laudavimus, fregisse vero re-
i.maginempassiouis , et non sine Jacrymis visionem prehendimus. Dic, fraler, a quofactum sacerdoie ali-
prseterii, opere artis ad faciem deducens historiam,1 illud quando audituni est quod fecisti ? Si non aliud , vel
te
eic. t , solum tedebuit revocare, ut despeclis aliis fratribus
sanctum et csse crederes sapknlem ? Aliad
Item idem in inlerprelaiione Cantici canticorum : est
« Qiri, ir:quit, iniagiuem conspicil. ex^cademarteper enimpicturam adorare, aliudpicturoe historia quid
olores coivpleiam tabulam, non tinctionis prsefert . sit adorandum addiscere. Nam quod Iegenlibus scii-
contemplaiiiinem, sed ad visionem (Jepictam conspi- ptura, hocidiotisvidenl proestat.picturacernentibus, quiain
cil lanlummodo, quamper colores magister demon- ipsa ignorantes qmd sequi debeant, in ipsa ie-
siravit. i gunt qui lilieras nesciunt. Unde praecipue gentibus
Augusiinus m Im. xvi de Civit. Dei: c Quosdaai1 prolectione pictura est, quod magnopere ab te, qui
sinecenice oculos habenies in humeris, el caeteia1 inter gentes habitas, attendi decuerat, ne dum reclo
liominum, quasi genera iiominum, quse in maritima1 zeio incaute succendeiis_,ferocibus animis scanda-
lum generare-,. Frangi crgo non debuii, quod con
plalea Cardiaginis musilio puta sunt, ex librode-( G ad adoranduin jn ecclesiis, sed ad inslruendas so-
prompta velul curiosioris historiae. » •—Item ipse[ lummodo mentes fuit nescicnlium eollocatum, ct
post pauca : « Quapropter aut" illa quse ei alia de'[ quia in Iocis venerabilmus sanclorum depingi hi-
quibusdam geiiiibus scripla sunt, omnino nulla sunt, siorias non sine
:>uisi sunt, liomines non sunt, apparet liquido, quo-" raiione \elustas admisit, si zelum
niam sieut per picluram utiles et verae recordationes' discretione condisses, sine duhio ei ea quse inlen-
aJ nienioriam aliquando redeunt, quoe compunctio-" debas, salubriler obtinere, et collectum gfegem pon
neni ingerant, iia et jam nocivae falsse, humanis' dispergeie, sed potius poieras congregare, m pasto-
mentibus semper imagines ludificaudo ingefunl. t ris in te merito nomen excelleret, noh culpa disper-
Iiem Augus:iuus in Jiliro de decem Ghordis, inter soris hicumberet. Hinc autem dum in hoc animl tui
incaute nimis motus evsequeris, ita tuos scandali-
«slera, sic ait: « Quonôdofacio jpsi Doinino inju-' -zasse'filios
riam? corrumpis teipsum. Et uude facio injurinm perhibcris, ut maxima eorum pars a tua
Doniino, quia corrurapo meipsum? Unde libi facit Doihinicum se communione suspenderet. Quando efgoado\ile
injurlam, qui voluerii forie lapidare tabulam tuam1 erranles oves adducas, qui quas halies
piclam, in qua tabula imago tua est, in domo lua1 nunc detinere.non proevahs ? Proinde hortamur ut vel
inaniter posita ad \anum honorem iuum, nec sen- sliideas esse sollicitus, alque aii hac te prse-
liens, nee loquens, ncc videns, si quis illam lapidet,' sumplione compescas, ei cormn animos, quos a lua
nonne tibi f..cii contumeliam?j disjunctos unitale cognoscis, paierna ad te dulce-
In libr. Tiipartiae Hisiorioe,li|>. x, cap. 50 : < Ne-" dine, omhi adnisu, omniquo studio revocare fesli-
que enim sancius Paulus dum venisset Athenas, et D nes. Convocandi enim sunt diversi Ecclesiae filii,
civitatem repletam idolis eonspexissel, aras ab iliis,' eisque Sei ipturoe s.-mctoetestimoniis ostendendum,
honoralas deslnixit, sed ratione ignorantiam redar-" quia omne manu lactinn adorare non Jiceat, quoniam
guit, venlatis jura monslravit. J •—Item in codem scripium est : DominutnDeum tuum adorabis, eCilli
librovi: « HIuJ quoque quod sub Juliano provenii,' servies (Deiti. vi, Matth. iv). Ac dcinde sribjungen-
narrare non sileo. Fuil enim signum quidem virluiis' dum, quia pietura imaginum, quoe ad oediflcationem
Chrisli, el judiuum contra principem iraeundise Do- imperiii populi factoefuerant, ut nescientes litteras,
niini. Cum enim agnovisset in Csesarca Philippi ci-\ ipsam hisloriam intendenies quoddictum sit discere,"
vitate Phceniciae, quam Paneam vocabant, insigne1" iransisse in adoraiioncm videras. Idcirco commoius
Christi esse simulacrum , quod sanguinis liberata' -es, ut eas imagines Irangi praeciperes, atque eis
profluvio consiiluerit, eo deposito, suain ibi slaj,uam dicendum, si ad facise banc instructionem, ad quam ima-
collocavil. QuoeviojenLoigne de ccelo cadente, circa gines anliquitus sunt, habere vultis in eccle-
eas modis omnibus el offerri, et haJieri permit-
ej'uspecius dhisa est, ut caput cum cervice una. siis,
pirte dejectum atque in terrafixum, reliqua vero tas. Al judica quod non tibi ipsa^visiohislorioe, quae
pars hactenus resliiil, atque fulminis indicia reser-• piciura teste pandebatur, displicuerit, sed illa ado-
\avit. Slaluam vero Christi lunc quidem pagani ralio, quse piclmis fuerat incompetenter exliibila,
irahemes conlregerunt. Poslea vero Clirisliaiii coJIi- alque in his vcrb s eorum menfes demulcens eos ad
genies in eccb-hm rccondideruut, quod hatienus„ concordiam taam re\oca. Et si quis imagines facere
Jest"!.aui:. • „ _ \oIuerit, minimc prohibc; adoraie vero imagines
ornimodis deviia. Sed Loc soIUcile fratcrnilas lua
1307 B. CAROLIMAGNl OPP. PARS II. SECTIO II. d33S
admoneat, ut ex visione rei gestoe ardorem com- A omnipolenlis exstjnxil. » — Iiem idem posl pauca :"
punclionis perciplant, et in adorationem solius omni- « Seclse Carpocr.ilis fuisse creditur quaedam Mar-
potentis sanctoe Trinilatis humiliter prosternan- cellina, quae colepat imaginem virorum el Pauli,
lur. » ei Homeri, et Pyihagorse, adoraudo incensumque
Item idem ad Januarium episcopum : < Judoei, poneudo. J I
inquit, de civitale vestra Jmc venientes, quesli no- « Item ipse in epislola ad Dioscorum, inter csetera :
Jbis sunt quod synagogam eorum, quoe Taralis sila Demonslrat quondam Epicurus per imagines plu-
est, etc.,Petrus, qui ex eorum superstitione ad Cliri- rcs se finxisse et suis tradidisse. Deniocritus eliam
stianse fidei cultum Domino volente perduclus est, j'usle reprehenditur, qui per imagmes quamvis ali-
adhibitis sibi quibusdam indisciplinalis, sequenti die ter quani Epicurtjs sentiret, ad interiorem cultum
baptlsmaiis sui, hoc esl, Dominica ipsa festhilate pervenire arbitratus est.» — liem posl pauca : « De
paschali cum gravi scandalo sine vestra occupaverit Epicuro, quae tamen ut cogitei, imagines diclse ab
voluntale, atque imaginem ilMc genitricis Domini ipsis rebus, quas ktomis formari puiat deffuere, al-
nostri, et venerandam crucem vel birrum albam, que in aninium iulroiro subtiliores quam sunt illse
qua fbnte surgens indutus fuerat, apposuissel. i imagines, quae ad oculos veniunt. Nam el videudi
— Et poslpauca : • Considerantes, inquit, hac de re causani hahc essc dicit quasdam imagines, ita ut
veslrae voluntalis inlentum, ac magis judicium, his — universuni mundum coiirpleelantur extrinsecus. »
hortamur affectibus, ut sublata exinde cumea, quia Item post pauca : « Hle quare non vidit, non
dignum est veneratione, imagine atque cruce debea- opus essc, nec fiejrijiosse, ul incorporeus animus,
lis, quod violenter ablatum est, reformare. s j, adicntu atque contractu corporearum imaginmn
Item idem ad Secuiidinum servum Dei inclau- cogitei, de visu cerle oculorum ambo pariler re-
sum : « Imagines, inquit, quas a uobis libi dirigen- darguuntur. J I
das per Dulcidiuni diaconum luum rogasli. . . valde ^ltem ipse in libJ vra de Chitaie Dei: « Ermes
nohis tua postulalio placuit, quia illum in corde lota iEgypiius, quem Trismegiston \ocani, sensit ila cl
intentione quaeris, cujus imaginem proe oculis ha- stripsil : « Quoniam ergo proavi nostri increduli, et
Iiere desideras, ut visio corporalis quolidiaua reddal non aniniadverlentcs ad cultum religionemque di-
exortum, ul dum picturam vides, ad illum animo yinam, invenerunt' artem qua elfieerenl deos, cui
inardescas, cujus te imaginem videre considcras. invenlse adjunxerupt \irtulem de mundi natura con-
Abs re non facimus, si per visibilia invisibilia de- venieniem, eamque miscen'es, quoniam animas
monstramus. Sic homo qui alium ardenter videre facere non potuerunl, 1 evocantcs animas daemonum
deslderat, aut sponsam amando desidcrat, quam vel angelqrum, eas indiderunt imaginibuS sanctis di-
videre conatur, si coniingit eam ad balneum ire, \inisque inysteriisi per quas idola, cl bene faciendi
aut ad ecclesiam procedere, feslinus in via se pra3- eimale, vifes habere poluissenl. u
parat, ut de visione hilaris recedat. Scimus quia tu Idem ipse in epistola ad Marcellimim : « Quando
imaginem Salvatoris nostri ideo non petis, ut quasi p.imum insuevit exercilus popuh Romani amare,
Deum colas, sed ob recordationem Fiiii Dei, ut in pirtare signa, laliulas picias, \.sa coelata, mira-
ejus amore recalescas, cujus te imaginem videre rica, privaiim et publice rapercj tunc eoepil perire
consideras. Et nos quidem non quasi ante divini- Jaudabile illud deeps salusque reipuhlicse. J
tatem ante ipsam proslernimur, sed illum adoramus, Item ipse in libro vn de Ci\iiate Dei. t TJnum
uuem per imaginem aut nalum aut passum, vel in G vermn Dominum, id. est, omnis animoe corporisque
throno sedentem recordamur, et dum nos ipsa pi- Crealorem, colere Iquisque coniendat, non ideo pec-
ctura quasi scriptura ad memoiiam Filium Dei re- cat, quia non est polendusquem colit, sed quia co-
ducimus, animum nosirum, aul de resurreelione lendum, non ut cdlendus esl colil. Qui vero et re-
Letificat, aut depassionemulcet. Ideoque direximus bus lalibus, id est,| turpibus et scelestis, et non Do-
libi syrterias .duas, imaginom Salvatoris, et san- minum verum, id est, animse corporisque faclorem,
cise Mariae Dei genitricis, beali Petri el Pauli apo- sed creaturam, quatmis non \i iosam colit, she
siolorum per supradicium filium noslrum diaconum, illa sit anima, sive corpus, si\e anima simul et
et unam crucein cum clavo pro benedictionc, ut corpus, bis peccatj iu Dominum, quod et pro ipso
ab ipso maligno defcnsus sis, cujus sar.cto ligno te coht, qui non est ipse, et talibus rebus colit, quali-
esse munitum credis. » bus nec ipse colendus est. J — Et paulo post: « Un-
de remotis conslat ambagibus nefarios dsemones
CAPUT III. atque immundissimos spiritus hae omni chili theolo-
Hsecconlra cos qui imagines sanctorunr abomi- gia invisendis stoliiis lmaginibus, ct per eas possi-
nando cvertunl, breviter dicla sufflcere credimus. dendis, et jam stultis cordibus invitatos. t
Nunc contra eos, qui indebito cultu eas colunt, et
adoranl, et sanctas nuncupant, et sanctimoniam se CAPUT IV.
per eas assequi falenlur, sicut ein illa sjmodo Grse- Hnecde initiis adorandarum imaginum dicia sinl.
corum inserlum invenlmus, sanclorum Patrum Nunc vero quid nostri docloTes de mdebilo supersti-
dicta adneciendo subjecimus. Sed unde primum 0 lionis cuJlu sentianl, Jireviler exsequendum est.
adorandarum imaginum origo inoieverit, ponere ne- Origenis in Homilia 8 de inilio Decalogi, intcr cae-
cessarium j'udica\imus. tera : « Ego sic arbitror accipiendum quod verbi
Scribil ilaque beatus Auguslinus i libro de di- cmsa, si quis in quolibet metallo auri, vel argenii,
versis Hseresibus : « Simoniani a Simone Mago, vel Jigni, vel Lipidis facil speciem quadrupedis, ali-
qui bapiizatus a Philippo diacono, sicul in Aciibus eujusve serpeniis \ei a\is, et statual illam adoran-
apostolorum legitur, peeuuia voluil a s.uiciis apo- dain, nonidolum, spd simililudinem fecit, vel eiiam
.slolis emere, ut eliam per impositionem ma- si picturas ad hoc ipse slaiuat, ipse nihilominus si-
uuum ei darelur Spiritus sanctus. Hie magius fal- militudinem fecisse dicendum est. J — El infra
laciis deceperat mullos. Docebat autem detestandam « Sermo Dei universa compleclens simul abjurat el
lurpitudinem indifferenter utendi feminis, nec Deum •arjicil, et non solum fieri idolum velat, sed et simi-
mundum fecisse dicebal; negabat etiam carnis re- litudinem omnium, quse in terra sunt,et iu aquis, e/.
surrectionem, et asse\erabal so Cliristuni, idcinque in ccelo; addit autem et dicit : Non adorabis pa ne-
Jovem se credi volebal. Minervam veio mcrctrieem que coles (Exod. xx): aJiud est colere, aliud adorare.
quamdam Helenam, quam sibi sociam scelerum fe- Potosl quis el interdum et invitus adorare. sieut t
^cerat, imaginesque et suam et Helense discipulis nonnulli regihus a'dulantes, cum eos in hujusmodi
•suis prsebebat adorandas, quas el Romoe tanquam studia dcdilos videfiut; adoiare se simulant idola
deorum simulacra auctoritate publica consiiliierai : cum in xorde ipsorum cerlum sit quia nihil sit ido
ln qua urbe aposlolus Pctrtis eum vcra viitute Dei liun. Colerc \ero,* dsi \is ailceiii ei sludiomaii
i toto
1309 LIBRI CAROLINL— APPEND. — CONVENTUSPARIS. 1510
cipare. Utrumque ergo resecat sermo divinus, ut A fecit, adorari debeat: factor enim a faclura, non
neque affectu colas, neque specie adores. t -
factura a factore adorari judicatur. J
Hieronymus in expositione Danielis propbetae : Item Firmiani Lactanlii de falsa Religione, lib. n :
t Notum sit tibi, inquit, rex, quia deos tuos non co- « Duplici ergo ratione peccatur ab insipientibus,
limus, et statuam auream quani erexisti non adora- primum quod elementa, id est, Dei opera Deo proe-
mus, sive statuam, ut SjTmnachus, sive imaginem feruni. Deinde quod elemenlorum ipsorum figuras
auream, ut coeteri transtulerunt, voluerimus legere, humana specie comprehensas colunt. J — Item ipse
cullores Dei eam adorare non debent. Ergo j'udices in eodemlibro : « Nihll aliud adoremus, nihil cola-
etprincipes soeculicum imperatorum statuas adorant, mus, nisi — solius artificis parenlisque noslri unicum
et imagines, hoc se facere intelligant, quod tres nonien. J Item ipse in eodem libro: « Supra ergo
puerifacere nolentes, placuerunt Deo; et nolahda non infra est Deus, nec in ima potius, sed in summa
proprietas, deos coli, imaginem adorari dicunt, quod religione, qua credendus est. J — Et infra : « Nihil
ulrumque servis Dei non convenit. J polesl esse coeJestein ca re, quaefit e\ terra : quid-
Idem Origenes in Homilia 6 de canlico quod can- quid enim simulatur, falsum esse necesse est, nec
tavit Moyses : « Licet apostolus Joannes dical : Fi- potest unquam veri nomen accipere, quod veritatem
lioli,nondum scitnus qud fuluri sumus. Sin aulem libro iuco et imitatione mentitur. » Idem ipse in eodem
revelutumnobisfuerit de Deo, scilicet dicens, simites : « Ut intelligas nihil. eolendum esse, quod
illi eritnus (I Joan. m). Similitudo tamen hoec non oculis mortalibus cernilur. »
ad naturam, sed ad graliam revocatur. Verbi causa, Auguslinus, in psalmum cxin : « Noli ergo addere
ut si dicamus picturam similem esse ejus cujus g manus hominum, ui ex eo melallo quod fecil verus
Imago in piclura videiur expressa, quanlum ad gra- Deus, velis facere falsuni deum, imo falsum homi-
liam perlinel, visus similis diceiur, quantum ad sub- nem, quem pro vero venerens Deo, quem quisquis
slantiam longe dissimilis. Illa enim species carnis pro vero homine in amiciliam rcciperet, insaniret.
•estet corporis vivi, ista colorum fucus est, et ccra Ducit enim et affectu quodam infirmo rapit infirma
labulis sensu carentirras superposiia. c corda mortalium formse similiiudo el memlirorum
imitata compago. »
Isidori ex libro Etyniologiarmn:<Pictura autem est in libro de Fide ad Donatum : « Quia
rei dum Fulgentius
imago expiimens'speciem alicujus, quse Deus sibi soli proecipiens taniummodo servien-
visa fuerit, ad recordationem mentem reducit. Pi- ipse
ctura auteni dicta quasi fictura. Est enim imago dum, seque jubens a fidelibus adorandum, prorsus
ne quis audeal creaturam adorare, crea-
ficta, non veritas, hinc ei fucata, id est, quodam inlerdixit, servire; propterea in fine primi illiuspree-
fuco illita, nihil fidei et veritatis Iiabentia. Unde et turaeque de omnibus, quse creavit ita loquitur : non
sunt qusedam picturae, quae corpora veritaiis studio cepti
eoloris excedunt, et iidem dum augere contendunt adorabis ea, nec servieseis. i (Exod. xx.)—Elpost
: «Veraenimreligioin unius constal Dei ser-
ad mendacium provehunt. » — Item ipse post pau- pauca vitio. » — Ilem ipse post pauca : « Sic veraciter
ea: « Picturam autem iEgyptii excogitaverunt, pri- unum Deum cum Patre Filium vera fides adorat.
mum umbram hominis lineis circumduetam, ilaque sic Deo novit a ereaturis omnibus servienduni,
initio talis, secunda singulis coloribus, postea diver- quae ut noverit creaturoe non deberi divinoesenitutis ob-
sis, sicque paulalim sese ars ipsa distendit, et inve- -, sequium. »
mit lumen atque umbras differentias colorum, etc.» *-'
Augustmus, in epistola'ad-Maximum grammati-
Ilem flieronymus in expositione Ezechielis pro- cum : « Scies a Christianis catholicis, quoruin in
phetse : t Et septuaginta \iri de seniorilms domus vestro oppido etiam Ecclesia conslituta est, liullum
Israel et Jechonias filius Saphan stabal in medio coli mortuorum, nihil denique adorari quod sit fa-
eoruiu stantium ante picturas, et unusquisque habe- clum el conditum a Deo, sed unum ipsum Deum qui
bat thuribulum in manu sua, et vapor nebulae de fecit et condidit omnia. »
thure consurgebat. Quando dicit sepiuaginta \iros Iteni in Jibro de animoe •
Augustinus
fuisse de senioribus domus Israel, qui tenerent tlm- « Deus aulem immortalcni animam fecit, ut Quantitate
ribula manibus, oslendit multos et alios fuisse pro- uisi forle libi aliter videtur. opinoi,
Ergo tu vellcs
bos qui hoc non faciebant, sed forsitan peccatis aliis talia fieri dixerim, sed quemadmodum
tenebantur, unumque nomen Jechoniam filium Sa- lis immortale quiddam fecit ad similitudinem ipse immorta-
suam,
phan stelisse in medio eorum quasi principem scele- sic et nos immortales facti a Deo, ad similitudinem
ris eorum atque saerilegii, qui omissa religione Dei nostram
colebanl idola, et in templo non adorabant Deum, diceres, si quod facimus immortale esse deberet. Recle
sed i ad ejus imaginem pingeres labulam, quod
cujus erat templum, picturas parietum.
Firmianus Lactantius in libro i de falsa Religion0, in te.immorlale esse credis nunc vero in ea exprimis
similitudinem quod profeclo morlale esl.
inler coeiera, inquil: « Illa quae sunt extra hoini- Quomodo ergo corporis, sum similis Deocum imniortalia nulla
nem, quid opus est ea colere qmbus careas? Virius possum facereut ille? Quomodo nec imago corporis
enim colenda est, non imagovirtulis, el coleuda est tui
non sacrificio aliquo, aut thure, aut precatione so- ** n potest hoc valere, quod luum corpus valel, sic
anima non mirandum est, si polentiara lantam non
lemni, sed voluntale sola atque proposito : nam re- habet, quantam ille ad cujus similitudinem facta
ligio ac veneratio nulia alia nisi unius Dei tenenda J '
est. Quid igiiur opus est, o vir sapientissime, lantos est, elc.
sumptus vel flngendis vel colendis imaginibus im- Si enim imago humani corporis nec tantum valera
pendere?Firmius et incorruptius lemplum est pe- asseriliir, quanlum veraciter ipsum corpus valere
ctus hnmanum : hoc potius ornelur, hoc veris ill;s perhibelur, qua causa sibi suffragaii posse putanl
numinibus impleatur. Has enim falsas consecralio- nonnulli reprehensione "digni, qui in illa sjmodo
nes sequitur quod necesseest, qui enim sicviriutes Groecorummedialionem imaginum, sibi necessariam
colunt, id est qui umbras et imagines virlutum con- esse dieere prsesumpserunl ?
seclanlur, ea ipsa, quae vera sunl, lenere non pos- Auguslinus, libro VIHde ChilateDei. « Quapro-
sunt, el coelera.» pler merito hoino deficit ab illo qui eum fecit, cum
Auguslinus in libro Quseslionuni Yeleris et Novi sibi proefleitipse quod fecit. Dcmonslral enim idem
Testamenti: « Christiani, ul pote pauperes, quos Ermes, quod homines morlui divino colebantur ho-
stullos vocant, uiiurn Deum colunt in mysterio, ex nore, velut J-sculapius alque Mercurius, quem suuni
quo sunt omnia; nee aliquid quod ab eo condilum esse dicit avum, ct reliqui. Hac emm occasione ac-
est, venerantur: ipsum enim solum sufficere sibi cepla, dsemones ut inicrcessores exsisterent apud
el abundaresciunl ad salutem. J — Item idem post bonos deos, quos nos angelos sanctos, seu arcliau,
pauca: t Non ergo nobis videtur, ut quod liomo gelos, vcl potcslales dicimus. Tali enim ralione,
131\ B. CAROLI KAGNI OPK Allte d. SECTIO II. 1512
nuliiloso vclamine sapientes gentilium sua numina A alia nuuc taceam,jqucc pertinent ad religionis obse-
obtegere nitebaniur. > quium, quo colilur Deus, sacrificium certe nul-
Ambrosius in expositione Epistolse ad Romanos : lus hominum esiJ, qui audeat dieere deberi nisi
« Nunquid tam demens esl aliquis, aut salutis suoe Deo. s I
immemor, ut honorificeniiam regis vindicet comiti, Itein idem m psklmo xcvi, inler coelera: « Homi-
cum de hac re, si qui etiam tractare fuerint invenii, nes aulem sanclos attendiie, qui sunt similes ange-
jure iit rei damiiantur majestatis, et isti sc non colis, Cum inveneris hominem aliquem sanctum ser-
gitant rcos, qni bonorem nomniis Dei deferunl crea- vum Dei, si volueris illum colere ei adorare pro
luroe, et relicto Domino conservos adoranl, quasi Deo, prohibet le,j non \ult siLi arrogare honorem
sil aliquid quod plus reservet Domino. Nam ideo ad Dci, non— vult tibi jesse pro JDeo, sed tecum esse sub
regem per tribunos aut comiles itur, quia homo uli- Deo. s Et post pauca : « Sic et sancti angeli
que est rex, ei uescit quibus debeal rempublicam illlus gloriam quserunl quem diligunt, ad ejus cul-
credere. Ad Deum aulem promerendum, quem nihil tum, ad ejus orationem, ad ejus coutemplationem,
utique lalet, omnium enim merita novit, suffragatio- omnes quosannunlfant
diligtmt rapere et infiammare siudent,
ne non est opus, sed mente devota. > ipsum illis non se, quoniam angeli sunt,
Item Augusliuus in libro de vera Religione, inler el quia milites sujnl, non norunt gloriam quaarere
eaetera, dicit: « Ad percipiendam verilalem nihil nisi imperaloris sui. > — Ilcm post pauca : c Nemo
inagis impedire quain vilatn libidinibus dedilam el dicat : Timeo ne*irascalur mihi angelus, si non
falsas imagines rerum sensibilium, quoenobis ab illum colo pro deo meo. Tunc tibi irascitur, quan-
hoc seusibiti munJo pcr corpus impressoe, varias " do ipsum colerei volueris :-J)omis esl enim, et
opiniones erroresque gcncrrnl. Nec errorem iiUum Deum amat; quomodo dsemones irascunlur, si non
in religione esse pstuibse, si anima pro Deo suo non colantur, sic angeli indignanlur, si pro Deo colan-
coleret animam aut corp.is, aut pbantasmata sua, tur. > I
quoerihil sunt ahud, qaam de specie corporis corpo- Item lib. x de Ghitate Dei: « Non itaque delie-
leo sensu alirada figmenta. > —Item in eodem : mus melucre ne iu mortales et beatos uni Deo suh-
« Non sit nobis religio humanorum operum cultus : dilos, non eis saorificando offendamus, quod enim
meliores enim sunl ipsi artifices, qui talia fabricant, non nisi uni vero Deo deberi seiunt, cui et ipsi ad-
quos lanien coleie non debcmtis. Non sil nobis reli- hoerendo beati suiil, procul dubio neque per ullam
gio in phantas ualibus nostris, melius enim qua- significaulein figuram, neque per ipsam rem, quos
iemcunque virum, quam omne quidquid proarbilrio sacramentis signiffcaliir, exhiberi sibi volunt. Dae-
fingi potest, et lauien aniinam ipsam, quam\is ani- monum esta h-cc ar.roganiia, superborum atque mi-
ma vera sii, cum falsa imaginatur, colere xion debe- serorum, quibus longe diversa esl pietas subdiio-
mus. MeJioreslvera stipuJj,*quam lu\ inani cogita- rum Deo. > — Item idem in eodem : « Kos autem
iione pro suspicaniis \oJuni,tle formala, ei iamen martjriJms nostris nontempla sicut diis, sed ine-
slipulam quam ser.limus, ei tangimus, dementis est vivum morias sicut homiiiibus mortuis, quorum apud Deum
eredere colendam. > species fahrjicamus; necibi erigimus altaria.
Item idem libro decimo de Civitate Dei : « Multa in quibus sacrificemus martyribus, sed uni Deo, et
denique de cultu di\ino usurpala sunt, quje lionori- martyrum et noslro, ad quodsacrificitim sicut homi-
bus deferrentur Iiumanis, sive humihiaie nhnia, sive nes Dei, qui mundum in ejus confessione vicerunt,
adulatio-.ie pestifera, ita tamen ut quibus ea defer- G suo Joco, vice et drdine nominantiu.. Non lamen a
rcnlur, homines haberenlur, qui dicuntur colendi sacerdote, i qui saerificat, invocanlur, Deo quipps-
el veneraiidi; si autem eis multum addiiur, adoran- non ipsis saerificat, quamvis in memoria sacrificet
di. Quis vero sacriflcanduni ccnsuit, nisi ei quem corum, quia Dai sacerdos esl, elnon illorum; ipsuin
Deum aul schit, aut pulavit, aut finxit? > vero sacrificium corpus est Christi, quod non offer-
ilem Augns inus in libro Quasslionum LXX\IV: lur ipsis, quia hoc|sunl el ipsi. »
« Mmoribus rebus intenla anima, quas per corpus liem Augustinus in sermone evangelicode potestatc
corporaliier facit, minus inh.erel ipsi summae sa- qu im dedit daemonibusut ablrent in porcos : t NolL
picnti.e, qui vero talia opera colunt, quantum dcvia- indi<iari angclis, ut eis sacrificandum putes, nec
verint a veriiate, hinc colligi polesl, quia si ipsa boiiis et sanctis : nolunt enim, quando facis, non (e
miimahuni corpora colerent, quoe inulto excellenlius diligunl; diligunt |auiem, si cum eis adores quem
fabiicaia sunt, et quorum sunl ea imiiamenia, quid adoiant. i \
eis inielicius diceremus? > liem idem in Jibro de Quaniiiate animae : « Honio
autem quilibei ahus qtianquam sapieniissimtis ct
CAPUT V. perfeclissimus, veljprorsus quselitet anima rationis
Qua ratione quave auctoritate imagines sanclorum eompos aique beatissima est amauda taniummodo
adorandoesint, eisque, ut fertur, incensum ponen- alque imitanda esi, eique pro meriio atque ordine
dum, cum ipsi angeli vol saneli homines vivos so quod ei congruil dfeferenduni.Nam Dominum Deum
adorari noluerint. tuum adorabis, ei illi soli servies. >
Unde bealus Augustinus iii libro xi de Civitate r» Origenesln Epistola ad Romanos : t Cum possenl
Pei sie ait: « Putaverunl quidem deferendum ange- homines Deum agnoscere ab ojus cultu dechnantes
Jis honorem vel adorando, vel sacrificando, qui de- ad imagines homiuiun adorandas et animalium, de-
bettir Deo, et eoium sunt admonitione prohibiti, verierunt. Ut enim breviler et omni in unum collecta
jussique hoe ei deferre, cui uni fas esse noveruni, definitione dicamus, adorare alium praeter Patrem et"
imilati sunt angelos saiictos. etjam sancti homines Filium et Spirilum sancium, impielalis est crimen.»
Del. Nam Paulus et Rarnabas in Lycaonia facto Item Augustinus m libro de \era Reljgione : « Non
quodam miraculo sanitalis, pulati sunt dii, eisque sit ergo nobis rcligio culius corporum setheriorum
Lycaonii victimas immolare voluerunt, quod a se atque ccelestium, sed ejus, cujus contemplatione
humili pielate removentes, eis in quem crederent bcati sunt. Neque eiiim et nos videndo angelum beali
aununtiaverunt Deum. » .— Et post pauca : « Quoe- smnus, sed videndo veritatem, qua eiiam ipsos dili-
cunque igitur mortalis potestas, quanlalibel \iriuie " gimus angelos, nec invidemns, quod ca paraliores,
prjedicla,^si nos diligit sicut seipsam ei vult esse et nullis molestiis ihterpedientil us perffuuntur, sed
subdilos, ut beati simns, cui et ipsa subdita beata raagis eos diligemus, quoniam et nos tale aliquid
est, Si ergo non colit Deum, misera est, uuia pri- sperare a communi jBoniinojussisumus. Quare bouo-
valur Deo. Si autem colit Deum, non vult secolipro ramus eos charitate, non servitute, nec eis leirpla
Deo: llli enim potius divinse scntentise suffragatur, consliluimus : nolent enim sic Jionorari a nobis, quu
etdilectionis viribus favet, <juiascriptiim est: Sacri- nos ipsos, cum boni sumus, templa summi D;'i esic
(icans diis, eradicabttur, nisi Dotnino soli. Nam ut noêiMnt. » |
LiBRI CAROLINI.— APPEND. — CONVENTUSPARIS. '
1515 iZU
Item ipse in libro \m de Civitate Dei: « Sane nec A Testamenti : « Irrationahile, iiiquil, \ulgus, aut ap-
martyribus lempla. sacerdolia, sacra et sacriflcia parenles umbras, aul doemonia, aul simulaera mor-
consiituimus, quoniam no:i ipsi, sed Deus eorum tuorum, ut deos colere coeperunt. Qiioeresin consue-
nobis esl Deus; honoramus sane memorias eorum tudine vetustatis deducla arbilratur rationis sibi
lanquam sanclorumhominum Dei, qui usque ad raor- veritatem posse defendi, cum \eritatis ratio non ex
tem corporum suorum pro veritale certarunl, ut in- consuetudine alque ex velustate, sed ex Deo sit, quia
notesceret vera religio, falsis fictisque con\iclis, non vetustale Deus probatur, sed eeternitate : quam-
quod eliamsi qui antea sentiebant timendo reprime- obrem fides non coepia res, sed sine inilio est. In
bant. Quis autem audhil aliquando fideliumstanteni Deum enim credere nostrum incipere est : nam quod
socerdotem ad altarc, et j"amsuper sanctum coiptis credilur seternum est. >— Et pnst pauca : t Quod
martjrris ad Dei honorem cultumque construeluni colunt pagani post Deum est, opus post opiflcem est;
dicere in precibus : Offerolihi sacrificium,Petre, \ei pagani colunl opera, nos opificem, illi creaturam,
P.mle. vel Cjpriane,"cum apud eorum memorias ofie- nos creatorem. Faclus homo coepit venerari suum
ratur Deo, qui eos et homines et marij"res fecii, et conditorem, quia et dignum est, et causa hoc exe-
sanctis suis angelis coelestihonore sociavit? ut ea cc- git. i
iebritate et Deo\ero de iilorum victoriis gratias aga- Jeremias prophela : Post Buuttm, inquit, ubierunt,
mus, et nos ad imilationem lalium coronaruni atque quos didicerunl a palribus sitis. Unde Hieronymus :
palmarum eodem hnocalo in auxilium e\ illoruin « Ergo necparentum, nec majorum error sequendus
niemoria3reno\alione adhorlemur. Qusecunqueigilur est, sed aucloritas Scripturarum, et Dei docentis iin-
adlidientur religiosorum obsequia in martyrum locis, t> g perium. >
ornamenta sunt memoriarum, non sacra \el sacrifi- Augustinus in psalmum cxin : « Videnlur aulem
cia morluorum tanquam deorum. J sibi purgatioris esse religionis, qui dicunt, nec simu-
Hieronymus ad Riparium presbyterum :« Acceptisi lacrum, nec doemoniumcolo, sed efflgiemcorporalem
primum lilteris luis, non respondere superbise est,, ejus rci signum intueor quam colere deheo".t —
respondere leineiitalis. De his enirn rebus inierrogas,, ltem posi pauca : «Audont i espondere, non ipsa cor-
quoeet proferre et audire sacrilegium est. Ais Vigi- pora colere, sed quse illis regendis" praesident nu-
lantium, qui -/cr cvzifpotnvlioc \ocatur nomine, nami mina. »
Dormitaniius reetios dicorelur, os felidum rursusj Si enim, sicut praemissasancloriim patrum docu-
aperire, et pulorem spurcissimum contra sanctorumI menta declarant, sancti angeli el sancti viri non sunt
martyrum proferre reliquias,etnos. qui eas suscepi- colendi nec adorandi, hoc enim et ipsi relugiunt,
mus, appellare cinerarios et idololalras, qui mortuo- sed sola cliaritale, non autem servilule honorandi,
rum hominum ossa veneramur. 0 infelicem hoini- nec sanctis mariyiibus templa, sacra el sacrificia,
nem, etomni lacrj'marum fonle plangeudum,qui haec ; sed soii Deo co»«tituenda, praesertim cum liono-
dicens non se inlelligit esse Samaritam el Judseum,, randi smt propier imitaiionem, non adorandi pro-
qui corpora mortuorum _pro immundis habent, ell pter rehgionem, qua raiione antiqua auctorila.c
eiiam vasa quae in eadem domo fuerint pollui suspi- adoratio , incensum, Juminaria, et csetcra, quaa
canlur, sequenles occidentem litteram, et non spiri- in epistola Grsecorum ammmeranlur eis exhibenda
tum \i\iflcantem. Nos autem non dico martyrum re- sunt? Quapropter omissa omni superstitione convenit
liquias, sed ne solem quidem et lunam, non angelos,, sanctse calholicae-et aposlolicse Ecclesiae religioni
non archangelos, non serapliim, non cherubim, eii G ( erga sanciorum imagincs hanc discretionem tenere,
omne nomen quod nominalur, et in praesenlisseculo a sicut eximiusdoclor bealus papa Gregorius docuil, et
el in futuro colimus ei adoramus, ne serviamus crea-i- insuisscriptisnobislenendum scquendumquereliquit.
turse polius quam creatori, qui est benedictus in -
saecula. Donoranms aulem reliquias martyrum, ut'! CAPUT W.
eum cujus sunt raarlyres adoremus; honoramus ser- Ne igitur ex superstitione aul ex qualibet alia oc-
vos, ut honor servorum redundet ad Dominum,,quia a casione scandala infirmioribus fratribus proveniie
qui vos svscipit, me suscipit. t — Idem ipse adversuss -possent, hoe summopere saneti \iri provida considc-
Vigilanlium.« Qtiis enim, oinsanum caput, aliquando o ralione \itare sluduerunl, el diclis factisque suis
marljTes adoravit? Quis hominem putavit Deum?? nobis vitandum usquequaque evidenler ostendunt.
nonne Paulus et Barnabas, cum Lycaonibus Jupilerr Hinc enim beatus Augustinus in Jibro iv de Civi-
et Mercurius putarentur, et eis vellent hostias immo- i- tate Dei : « Majores, inquit, nostri, superstitionem a
lare (Acl. xiv), sciderunt vestimenla sua, el se homi- religione separaverunl. »
nes esse diseiunt, non quo meliores non essent olini n Item idem in libro x de ChitateDei ej'usdemope-
mortuis hominibus Jo\e atque Mercurio, sed quod d ris : « Legimus serpentum morsus mortiferos poenam
sub gentililalis errore bonor eis Deo debilus deferre-i- j'usiissimam peccalorum in ligno exaltato atqticpio-
lur, quod et de Petro legimus, qui Cornelium se ad- I- specto aeneoserpente sanatos, ul et popuJo sub\eni-
orare cupienlem, manu sublevavit et dixit : Surge, ?, relur affliclo, et mors morle destructa, vel nt cruci-
nam et ego homosum. J (Act. x.) flxsemortis similitudine signaretur. Quem sane ser-
Auguslinus in libro de Solutione quaestionum, ca- i- Q penlem propter facti memoriam reservalum, cum
pite 5 : « Proinde sicut impia superbia sive hominum n postea populus errans tanquam idolum colere coepis-
sivedaemonum, sibi hos divinos honores exhiberi vel el set, Ezechias rex religiosapotestale Deoserviens cuin
jubel vel cupit, ita pia humilitas \el hominum vel el magna pietatis laude contrivit. >
angelorum sanctorum, hoeesibi oblata recusavit, et et Tale quid et beatum Epiphanium virtim sanctissi-
cui _eberentur ostendit. > mum et doctissimumzeJodivino succensum, in epi-
In libro xix de Chilate Dei dicit Augnslinus: « Sed
>d stola quam ad Joannem Constanlinopolitanum epi-
Deus ille quem coluerunl sapientes ifebroeorum, el scopum scribit, et beatus Hieronymus de Graecoin
os Latinum sermonem transluJerat, iegimus fecisse :
jam coelestibussanclis angelis ei virtulibus Dei, quos
bealissimos tanquam cives in hac noslra peregrinaa « Audivi, inquit, quosdam murmurare conlra-me,
tione mortali veneramur et amamus, sacrilicari vetat at quando simul pergebamus ad sanctum Jocum qui vo-
et eoli, intonans in lege sua, sacrificansdiis eradica-
a- catur Rethel, ut ibi colleclam tecum ex more eccle-
bitur. i siastico facerem, etvenissem ad \illam quae dicilur
CAPUT VI. Anablata, vidissemque ibi praeleriens lucernam ar-
dentem, et inlerrogasêmqui lo'cusesset, didicissem-
Hoeccontra eos qui annorum numero superstitio- o- que esse ecclesiam, et inlrassem ut orarem. inveni
nem imagiiium \indicare volunt, consuetudmem se- e- ibi velum pendens in foribus ejusdem eeclesise,tin-
qui cupiunt potius quam veritatis auctorilatem. ctum atque dcpictum, et habens imaginem quasi
Augusllnus in libro Quoestionum" Yeleris et No\i
i\i Chrisli, vel sancti ctijus :am. Nonenim satis memini
4_.iS B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTlOlII. IS15
cirjus imago fucrit. Cum ergo hoc vidissem in eccle- A / adoralionem imaginum putanl, quoJ dicunt adorasse
sia Chrisli contra auctoritatem Scripturarum hominis Jacoh Joseph filiuni suum, vel cerle adorasse fasli-
pendere imaginem, scidi illud, et magis dedi consi- giuni virgoe ejus, nbcessarium duximus, qualiter id a
Jiiim custodibus ejusdem, ut pauperem mortuum eo •' bealo Hieronymo ei beato Augustino exponalur suh-
olivolverent et efferrenl, illique contra murmurantes nectendum.
dicerent, si scindere voluerii, j'ustum erat ul aliud Scrihit itaque beatus Hieronymus in libro Hebrai-
daret velum, alque commutarei; quod cum audissein carum Quseslionuin: « Postquam, inquit, j'uraverat
me daturum esse pollicitus sum, et illico se missu- ei filius, securus de petitione quam rogaverat, adora-
rum; paululum autem morarum fuit in medio, dum vit Deum coram caput lectuli sui; sanctus et Deo
qusero optimum velum pro eo mittere, arbitrabar deditus vir, oppressus senectute, habebat lectulum
cnim de Cypro mihi esse mittendum. Nune autem positum, ul ipse jaecniis habittis absque difficultale
misi quod potui reperire, ei precor ul jubeas presliy- ulla ad orationem psset paratus. >
tero ipsius loci suscipere velum a lectore, quod a no- Augustinus in libro Qusestionum in Genesin, cap.
!>ismissum est, et deinceps prsecipere in ecclesia 62 : « Quod.habent Latini codices, et adoruvil super
Chrisli istiusmodi vela, quae contra religionem no- caput virgw ejus, nonnulli emendanles hahent adora-
stram veniunt non appendi. > vit super caput virgwsuw,\e\ iti capitevirgw,suw, sive
Nam et beatus Paulus apostolus in Ejdstola prima in cucumen, \el snper cacumen. Fallit enim eos Grae-
ad Corinthios ob scandalum infirmiorum fratrum cum verbum, quod eisdem Jitleris scribitur, si\ eejtts,
vitandum ita scripsit: De his aulem qum idolis sacri- sive suw, sed accenlus dispares sunt, et ab eis qni
ficantnr, scimus quia omnes scientiam habemus, el 1 ista no\erunt in codicibus non contemnuntur. Yalenl
quia idolum nihil est. Quod beatus Ambrosius ita B enim ad niagnaml discretionem, quaravis et unam
expouit:« Hi, inquit, inflali eranl per scientiam, qui plus litteram habere posset. et si esset sum, ut non
idolo conlra salutem fratrum imperitorum carnes esset aOroiJ,sed IKUTOU, ac per hoc meriio quserilur,
sacrificatorum edebant, scienlcs licere carnem edere, quid sit-hoc quod uictum est. Nam facile intelligere-
et quod nihil est idolum, ideo non contamiuari eden- - lur senem, qui virgam ferebat, eo mort quo illa
lem, hi scandalum fratribus erant charitatem pra? seiasbaculum solel, ut se inclinavit ad Do.ninum ad-
oculis non habenles, quia plus erat earnem contem- orandum, id utique feceril super cacumen virgaesuae,
nere, quam fratri scandalum facere. > — Et post quam sic ferebat, ut super eam caput inclinando ad-
pauca: « Propter quod si esca scandalizat fratrem oraret Deum. Quid est ergo, adoravit super cacutnen
meum, non manducabo carnem in seternum, ut non virgw ejus, id est,| filii sui Joseph, et is forie lulerat
fratrem meum scandalizem, in tantum charitati stu- ab eo virgam, quajndo ei jurabat idem filius, ei dum
dendum docet, ul licita pro illicitis habeantur, ne eam lenel post vefba jurantis nondum Illani reddi-
obsint fratri; quantum enim mali est per illiciia non lam, mox adoravit Deum. Non enim pudebat eum
delinquere, et per ea quoe concessa sunt offendere, ferre tanlisper insigne potestalis filii sui, ubi figura
ul lex servetur in illicitis, et in licilis non custodia- raagnse rei futursejdesignabatur. quamvis in Hebroeo
tur, dum inconsiderate edunt. i facillima hujus quseslionis absolutio esse dicatur, uhi
Ilbi bealus Aposlolus dicit: Otnnia tnihi licent, sed scriptum perhibenl, et adoravit Israel ad caput lecti,
non omnia expediunt. Quod bealus Augustinus ila exin quo utique senex jacebat, el sic positum habebat,
ponit: t Potesl ergo aliquid Jicere et nou expetiire. ui in eo sine JaboW)quando vellet adoraret. i
Expedire auiem quod non licetnon potest, ae per hoc; c CAPUT k.
non omnia licita expediunl, omnia autem lllicita
non expediunl. Sunl quippe licita, quae non expe- Contra illos qui hoc se adjuvare putant quod di-
diunt, sicut Aposioio teste didicimus (I Cor. vi cilur in Regum, quia adoravit Nathan propheta Da-
et x), sed id quod inter illicitum est, et ideo non ex- vid, aliquid respondendum est.
pedit, atque quod licitum est, nee lamen expedil, libro De hac cnim adoraiione ita beatus Gregorius in
quid inlersit, unhersali regula difflnire difli- x Explanalionum in Job loquitur : « Pene ergo
aliqua
cile est. J — Et infra : « Quapropter quia verum Ie\ Dei mulliplex jdicilur, quia nimirum cum una
dixisse aposlolum dubilaie 11011 possumus, et aliqua Jianccademquc sit charitas,
1 si mentem plene ceperil,
peccala esse licita dicere non audemus, restal ut di- ad innumera opera mulliformiler accendit, cu-
camus fieri aliquid, quod non expediat, et tamen si jus diversitatem In-euler exprimimus, si in electis
licilum est, non esse peccatum, quanivis quoniam siugulis bona illius perslringendo liumeremus. Hsee
non expedii, non sit utique faciendum. J — El posl namque per Abel et elccta Deo munera oblulit, el
- fratris gladium non reluctando tolera\ii. HaecEnoc
pauca : « Ut igitur si possumus enitamur inter id~
quod licet et non expedit, ei id quod non licel atque et inter homines juvere spirilualiler docuit, et ad
ideo nec expedit, aliquo cerlo fine dislinguere, ea sublimem vilam ab hominibus eiiam corporaliter
niihi videnlur Jicere, el non expedire, quseper justi- abstraxit. » — paulo post: « Hoec Nathan, et
Etj
liam quidem quse coram Deo est permiltuntur, sed contra peccantem regem aucloriiate liberoe increpa-
propter offensionem hominum ne impediantur a sationis suslulit, et cum regis culpa deesset, in peli-
lute vitanda sunt, ea vero non licere el ideo non ex- , tione humiliter stravit. Claret namque quod talis es-
pedire, quse sic ipsa justilia vitantur, ut faciendanon I) * set hoee adoratio, teicutet nos ante honorabiliores
sint, etiamsi ab eis, quibus in notitiam fuerint per- personas, eum eas salulamus, prosternimur humili-
lata non laudenlur. > •—Ilem postpauca : « Expedil latis gratia, et eas adorasse dicimur, dum eis nul-
lunc, quando non solum per j'ustiiiam quae corani lum divini honoris cultum exhibemus, eodemque
Deo esl permiltitur, sed etiam hominibus nullum ex modo adorasse Jacpb Esau fratremi suum haud du-
hoe impedimenium salulis iuferlur. Tunc autem non biuni noii est. J I
expedit id quod hcilum esl, quando permittilur quid, | CAPUT X
sedusuipsiuspoleslatisaffertimpedimeiiiumsalutis. > Contra illos eliani qui imagines adorare se profi-
Hseeideo inserunlur, ul hi qui imagines erigunt lentur, quia sacra ab illis nuncupantur, et sacris va •
memorisecausa et amoris, illud caveani, ne quod ab sis eas aequiparanlj aliquid dicendum esl.
tllis forte devote el licile fit, infirmis in scandalum Augustinus in psalmum cxm: e Simulacra, inquit,
evenire eontingat, ut sic suse devotioni satisfaciant, geitiiumurgentmn at aurum, sed Deus fecit argen-
irualenus salulem infirmorum 11011 obliviseantur, et tum el aurum, opeta, inquit, manuum hominum. Hoc
infirmani conscientiam fratrum, occasione supersti- eninj veneranlur, quod ipsi ex auro argentoque fe-
tionis prsehendse,commaculent. cerunt, sed enim et nos pleraque inslrumenta ct
CAPUT VIII. vasa, ex hujuscemodi materia, \el melallo habemus
in usu celebrandorum sacramentorum, quoeipso nii-
Propter eos autem qui sibi ob hoc suffragari ad nislerio consecrata sancla dicaniur, el in ehis lio-
151" LIBRI CAROLINI.— APPEND. — CONVENTUSPAIUS. 1518
nore cui pro salulc nostra inde scrvilur. Et sunl A 1 gustissima, ei observalionc caslissima, ipsc Dominus
profecto etiam ista instrumenta vel vasa quid aliud etapostolica tradidit disciplina, sicuti esl baptismi
quamoperamaouumliominum? Verumtamen nun- sacramentum et celebratio corporis et sanguinis Do-
quid os habent et non loquuntur, nunquid oculos et mini, quaeunusquisque cum percipit quo referantur
non videbunt, nunquid eis supplicamus, quia per eas imbutus agnoscit, ul ea non carnali ser\itute, sed spi-
tupplicamusDeo?iIla maxima causa est impietatis riialipoliusliberlate veneretur; ut autcm litteram
insanoe, quod plus valel in affectibus miserorum \i- sequi et signa pro rebus quae his significantur acci-
\enli similis forma, quoesibi officitsupplicari, quam pere servilis infirmitalis est, ila inutiliter signa inter-
quod eam manifestum esl non esse vhenteni, ul de- pretari male vaganlis erroris. Qui aiitcm non intel-
beat a vhente contemui. > ligit quid significet signum, ei lamen signum esse
CAPUT XI. intelligit, necipse premitur servitute : melius esl au-
lem vel premi incognitis, sed utilibus signis, quam
Contra eos etiam dicendum est qui pro imaginum inutiliter ea interpretando a jugo sen iluds eduelam
adoralione duo cherubim assumunt in teslimonium, cervicem laqueis erroris inserere. J
quaein signo myslerii ducta fuerunt.
Unde beatus Auguslinus in libro de Doctrina Chi i- CAPUT XII.
sliana tertio, inter coetera, inquit: « Miserabilis est
animaeservilus signa pro rebus aceipere, et supra De cullu debilo quem GroeciJatriam dicunt, vel re-
creaturam corpoream, oculum menlis ad hauriendum ligione culluquequae uno'vocalmlo Graeci thresciam
aeternum lumen levare non posse, quoe tamen ser\ i • tB vocant, vel quod non sit manufactum colendum. nec
tus in Judseorum populo longe a caeterarum gentium adorandum. in
more distabat, quando quidem rebus temporalibus Augustinus libro x de Chitale Dei: « Hic est
ita subjugati erant, ut unus eis in omnibus commen- enim divinitati vel, siexprcssius dicendum est,deitati
daretur Deus, et quanquam signa rerum spiritalium debitus cultus, propter quem uno verbo significan-
pro ipsis rebus observarentnescientes quo referren- tinum dum, quoniam mihi satis idoneum non occurrit La-
tur, id tamen insitum habebant, quod tali servitule eere. Grseco, ubi necesse est insinuo quod velim di-
uni omnium, quem non videbant, placerent Deo, Lalriam, quippe noslri ubicunque sanctarum
quam custodiam tanquam sub paedagogoparvulorum Scripturarum positum est, inlerpretali sunl servilu-
fuisse scribit aposlolus, el ideo qui talibus signis teni; sed ea servitus quae debelur hominibus secun-
pertinaciter inhseserunt, contemnenlem ista Domi- subditos dum quam praecepit Apostolus servis dominis suis
num, cumjam tempus revelationis eorum venisset, solet. Latt esse debere, alio nomine Graece nuncupari
ferre non poluerunt, atque inde calumnias, quod ia vero secundum consuetudinem qua Jo-
sabbato curasset, molili sunt principes eorum popu- culi sunt qui nobis divina eloquia eondiderunt, aul
aut tam frequenter, autpene semper ea di-
Iusque signis illis tanquam rehus aslrictus, non cre- semper,
debat Deum esse, vel a Deo venisse, qui ea sicut a cilur servitus, quoe pertinet ad colendum Deum.
Juda3isobservabantur, nolcbal attendere, sequi cre- Proinde si tantummodo cullus ipse dicatur, non soli
diderunt, ex quibus facta est prima ecclesia Hieroso- Deo deberi videlur; dicimur enim colere eliam ho-
Ijmiitana, salis ostenderunl, quanlaulilitasfuerit eo mines, quos honorifica vel recordatione, vel praesen-
inodo sub posdagogocustodiri, ut signa, quse tempo- f tia frequentamus, nec solum ea quibus nos religiosa
raliter imposita erant servientibus, ad unius Dei G *- humilitate subjicimus, sed qu.udam etiam quae sub-
cultum, qui fecil coeluni et terram opinionem objecta suntnobisperhibentur coli. Nam ex hoc verbo,
servantium religarent. Si ergo signum utiliter insli- et agricolw, et coloni, et incolw vocantur, et ipsos
tutum pro ipsaresequi,cui signiflcandaeinstitutuniesi, deos non ob aliud appellant coelicolas,nisi quod cce-
carnalis est servilus, quanlo magis inutilium rerum lum colant, non ulique vcnerando, sed inhaJiitando
signa inslilula pro rebus accipere, quae si reluleris tur tanquam coeli quosdam colonos, non sieul appellan-
ad ea ipsa quse his signiflcantur eisque colendis ani- coloni, qui conditionem debent genitali solo pro-
mum obligaveris, nihilominus servili carnalique pier agriculturam sub dominio possescoris, sed sicut
onere atque velamine non carebis. Quamobrem Chri- ait quidam Latini eloquii magnus auctor :
sliana libertas eos quos jnvenil sub signis utilibus Urbs anti(j"afuit, Tyrii lenuere coloni.
lanquam prope inventos interpretatis slgnis, quibus YlIIGIL.
subdili erant, elevatos ad eas res quarum signa sunt Ab incolendo enim eolonos vocavil, non ab agricul-
liheravit. Exhis factsesuntecclesise sanctorumlsrae- tura. Hinc et civitates a majoribus civitaliJms, vcl
litarum : quos autem invenit sub signis inutilibus, populorum exarainibus conditaeeolonisenuricupantur;
non solum servilem operationem sub lalibus signis, ac per hoc cultum quidem non deberi nisi Deo pro-
sed eliam ipsa signa ffustravil, removilque omnia, pria quadam notione verbi hujus omnino verissimum
ut a corruptione multitudinis simulacrorum deorum, esl. >
quam ssepeacproprieScriplurafornicationem vocai, Item Auguslinus libro Locutionum in Genesi, de
ad unius Dei cultum gentes eonverterentur, nec sub lapide qucm erexit Jacob, ita dicit: « Quod slaluit
ipsis j'am signis ulilibus servituroe, sed exercitaturae DI Japidem Jacob quem sibi ad caput posuerat, consli-
potius animum in eorum intelligentia spiritali. Sub tuit eum litulum et perfudit illum oleo, non aliquid
signo enimservit, qui operatur autveneratur aliquam idololatriae simile fecit, non enini vel tuncvelpostea
rem signiftcantem, nesciens quid significet; quivero frequentavit lapidem adorando vel ei sacrificando,'
aul operatur aut veneralur utile signum divinitus in- sed signum fuit in prophetia evidentissima conslilu-
stitutum, cujus vim significationemque inlelligit, non lum, qusepertinet ad unctionem, unde Christi nomen
hoc veneralur quod\idetur et iransit, sed illudpo- a chrismate est. > — Post pauca : « Sumpsit autem
tius quo talia cuncla referenda sunt. Talis autem Jacob lapidem, el conslituit eum titulum. Diligenter
homo spiriialis et liberesl, etiamtempore servitulis, animadverlen Jum est, quomodo istos tilulos in rei
quo carnalibus animis nondum oportet signa illa re- cujusque testimonium constituebani, non ut eos pro
velari, quorum jugo edomandi sunl: tales autem spi- diis colerenl, sed ul aliquid significareht. J
ritales erant patriarchae el prophetae, omnesque in
CAPUT XIII.
populo Israel, per quos nobis sanclus Spiritus, ipsa
Scripturarum et auxilia et solatia ministravit. Hoc Contra eos eliana qui eadem aucloritafe in illa
vero tempore posteaquam resnrreetio Domini no=lri synodo Graecorumse imagines adorare professi suiii,
manifestissimum judicium nostrse Iiberlalis illuxit, sicut et vivificam crucem debito honore et irophaeo
ne eorum quidem signorum, quse jam inlelligimus, viitutis, pauca inserenda necessarium judicavimus,
operatione gravi onerati sumus, sed quaedam«)auca ut convincantur nou se hac occasione suoe supersli-
pro multis eademque faciu facillima, ei inteHccluau- lioni posse suffragari.
1513 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1S20
De crucc, eeclesiaslica Histona panxii capit. ix de ___j riim,ci'udelipodagpapassione detentumihi doloiibus
Constantino : « Erat quiJem jam lunc Christianae liberalum, eique apparuisse sanctam mirabiliter\i-
religionis faulor verique Dei \encralor, nondum ta- sionem. Cum enim|dudum paganus essel factus, po-
men, ut est solemne nostris initiari, sigua Dominicae stea Chrislianus, aliquatenus dogma sequebatur, to-
passionis acceperat. Cum igitur anxius et roulta se- tius vero salutis causain, id est, sacralissimam eru-
cum de imminentis belli necessitate pervolvens iter cem nolebat adorafe. Hanc habenti sententiam di-
ageret, atque ad coelnnissepias oculos elevarel, et vina virtus appafens signum monstra\it crucis,
inde sibi divinum precaretur auxilium, viditper so- quod eratposiium ^n altario ejus ecclesiae,et aperie
porem ad orienlis parlem in coelo signum crucis palamfecit, quia ex quo crueifixus est Christus, om-
igneo fulgure rulilare, ctimque tanto visu fuisset nia qua3ad ulilitai.em humani generis facla sunt,
exterritus, ac novo perlurharetur aspeclu, aslare sibi quolibet modo proejter\irtutem adorandae crucis ge-
vidil angelos dicenles: Conslantine,in hocvince.Tum sla non essent, nehue ab angclis sanclis, neque a
vero laetus redditus, et de vicioria jam securus, si- piis hominibus. > -!—Legiiur in eodem libro n, cap.
gnum crucis, quod in coeloviderat, in sua fronte de- 46:« Ea siquidera J,empesiaieplurimi inter episcopos
signat, et ita coelitus invilalus ad fidein, non mdii effulgebant, sicul Donalus curioe Epyri, de quo dum
\ideturillo inferior, cui similiter de coelo dictum provinciales miracula mulla testentur, maximum
esl: Satlle, Saule, quid me pcrsequeiis? ego sum lamen est quo.i deÎraconegessit. Is enim circa pon-
Jesus Nazarenus (Act.lx), nisi quia hic non adhuc tem in \ia publica jacens cibum habebat, oves, ca-
persequens, sed etiam exconsequens invitalur. Exin Jiras, equos, boves et homines arripiens devorabal.
signum, quod in caio sibi fuerat demonstratum, in g1 Ad quam besliaml Donatus sine gladio, sine quoli-
militaria vexilla Iransformat, ac Labarum, quem di- bel jaculo veniens, dum illa levasset caput, quasi
cuni, inspeciem crucis Dominicae exaplat, et ita ai- voratura virum, lunc ilJevexillum crucisante faciem
mis vexillisque religionis instruclus, adversum im- ejus digito designans in aere, in os ejus exspuit,
piorum arma proficiscitur. Sed et in dextra sua ])estia vero sputum mox ore suo suscipiens exspi-
manu signum nihilominus crucis ex auro fabrefa- ravit. » |
ctum habuisse perhibetur. > Joannes Chrysoslomus in homOia dl de Cruce et
Ilem in Tripartita Ilistoria, libro i, cap. 4 : « In Lalrone : « Hodierna die noster Dominuspependit in
his igilnr sollicitudiniliusconslitiitus in somno, vhiit cruce, et nos festivitate eximia laetiiiam celebrainus,
crucis signum coelosplendide collocatum, mirantique ut discamus crucem totius spirilalis gralulationis es-
visionem adfuerunl angeli diccntes : 0 Constaniine, se substantiam. Etenim ante ipsum, vocabulum cru-
inhoc vince. Feilur aulem ct ipsum Christum appa- cis poenafhit, sed hunc ad gloriam nuncupatur, antea
ruisse ei, signum crucis monstrasse ac proecepisse, condemnalionis fefebal hoirorem, nunc salutis indi-
ut tiguram similem faceret, et in proeliis auxilium cium est. Crux eriini nobis tolius Jiealiludiniscausa
hoc halieret, quo victorise jura conquireret. Euse- csl: hoec nos a csecitate liberavit erroris, hsec el
bius ilaquePamphili, cum jurejurando ipso impera- ex tenebris reddidil luci, hsecebellatos quieti soeiaril,
lore dicente audisse se referl, quia cirea meridiem liaecalienafos Deolconjunxit, Jonge conslitutos pro-
declinantejam solecrucis signum e\ Juminefactum ximos praesentavit, hsec peregrinanles cives ostendit,
et scripturam conservalam ei dicentem, in hoc vin- haecdiscordiseamputatioest, haecpacisfirmamentum,
ce, vidissel ipse et milites qui cum eo lunc essent. 'G hoecbonorum omriium abunda largilio. »—Et jiost
Pergenti namque aliquo cum exercitu, per iler hoc pauca in eadem hohiilia : «Volo et alia ratione cogno-
in quo ei miraculum est oslensum, dumque cogila- scas, crucem suam non reliquit in terra, sed secum
rel quid esset, nox super\enit et dormienti Christus eam levavitad cseliim.Sed, ais, Iioc unde demonstra-
apparuit cum signo quod vidil in coelo,jussilque ut tur? Et ideo audivi, quod cum ipsa veniet, cum
fierel ejus signi figuratio, quse foret auxilium in ipsa secundum gloriam suam proesentiamfaciel, ideo
congressibuspraeliorum. > gloriosamcrucemnuncupa\it.»—Itemposl pauca in
Legiiur in eodem libro, cap. 5 : c Hoe enim signum eadem homilia ; «Et tunc.signumvidebiturFtlii homi-
bellicum inter alia pretiosius cral, eo quod impera- nisin cceio (Luc. xxi). Vidisti gloriam signi, id est,
torem praecedere et adorari eum a militibus moris crucis, solis lumehreddetur obscurum, lunse non da-
esset. Unde proecipueConstantinum reor nobilissi- Iiitur gralia, sediilrid radiabit el lucel. ei sicui impe-
mum decus imperii Romani m signum mutasse ciu- ratorem regalis ppmpa praecedit, et mililaris ordo
cis, ul frequenti \isione atque cura desuescerent a prseeunte vexilla humeris portare consueverunt, et
priore more suJijecti, et eum solum arbiirarentur Iiis ejus declaraturjadventus, sic Domino de ccelove-
Deuni, quem colerel imperalor, el quo duce et auxi- liiente, angelorumcoetuset archaiigelorummuliitudo,
liatore uterentur adversus bostes. Semper cnim hoc illud signum humeris portant excelsis, et regalem
signum proponebalur ante ordines universos, quod nobis adventum nuntiant. Sola enim Christi crux est,
maxime laborantibus aciebus in praeliis adesse prae- quse dissolvit tenebras, el regnum daemonumdissipa-
cipiebat. Conslituit ilaque cerlos signiferos, qui in vit, el omnem terforem rnalignantiuniabstuiil, crux
eo laborarent, quorum opus erat ut vicibus humeris sanctilatem providit, crux nobis soljustitise facla est,
eum veherent, et ornnes acies ita lustrarent. Fcrtur Q | ul illuminati misericordia eias glorificemus Pairem,
euini quod aliquando quidam ferens hoc signum re- et Filium, et Spiritum sanctum in saeculasseculorum
pente liostibus invadenlibus expavisset, dedisseique Amen.»
illudalterivehendum, cumque sedepraelio subtraxis- Item Joannes Chrysostomus in homilia 15, de Cru-
set, et jacula declimijSset,subito percussus interiit; ce Dominica. « Et si nosse desideras, charissime, \ir-
iIle\eroqui sacrum "suscepit trophaeum, multis se tulem crucis, et qWnta ut possum ad ejus laudem
jaculantibus permansil illaesus: mirabililer enim di- dicere, audi: |
vina regenle virtute, sagitlae hostium figebanlur in « Crux spes Chnslianorum, crux resurrectio mor-
signo, a signifero autem prolinus inter pericula evo- luorum, crux csecojr-um dux, crux desperatorum via,
labant. Dicitur autem nequealium quam hujussigni erux claudorum Jiaculus, crux consolalio paupeium,
ministrum, ut solet, in bello vuluere morluum, aut crux refrenatio dhjium, crux destructio superhorum,
cladem caplivitalis perpessum. >— Item in eodem crux male viventium poena, crux adversus daemonas
libro n, cap. 18 : « Dicitur autcm quia etiam mor- triumphus, crux devictio diaboli, crux adolescenluin
tuus crucis tactu surrexit. De hoc ligno sd)j lla oixit psedagogus, crux suslentatio inopum, crux spes de-
apud paganos, speratorum, crux haviganlium gubernator, erux pe-
0 ter beatumlignumin quo DeuseUonsus esl.» riclitantium portus, crux obsessorum murus, crux
ftem in eodem Iibro, cap. 9 : « Audivi cnim et Pro- pater orphanorumj crux defensor viduarum, crux ju-
storum consiliarius, crux tribulatorum qnies, crus
uianum \irum in p.ilalio babeniem miiitiam medico- parvulorum cusiosj crux virorum caput, crux senum
!52i LIRRI CAROLIM. - APPEND. - CONYENTUSPARIS^ !32ft
finis, crux lumea in tenebris sedenlium, crux regum A Cultores igitur imaginum venerationem, adoratio-
magnificenfia. crtix sculum^pefpeluum, crux insen- nem-seulexaltaiioriem sanetce crucis in defensionem ,
satorum sapientia, crux liberias servorum, crux im- ser.sus sui opponere soiili sunt, eur-noh,ila Imagine"
peralorum philosophia, crux lex impibrumv erux sicut cfuces adoran liceal? ^Juibusprimo responden-
propnetarum prjecentio, crux annunliatio aposiolo- dum est, quia Christus non in imagme, sed m cruce.
rum, crux martyrum sdoriatio," crux monaehorurii suspendi elegit, quando genus humanum redimere -
ahstinenlia, crux \irginum «asiitas, cfux gaudium . voluit et ideo_sancla maler Ecclesia loio orbe lerra-
sacerdoium, crux Ecclesisefundamenium, crux orbis rum inter eaeterainnumeva crucis sacramerita, ouae"a
terrae cauiela crux templorum destructio, crux ido- sauctis Patiibns multipliciter longe lateque per uni-
lorum repulsio, -crux-scandalum Judseorum, crux' \ersum mundum enumerata sunt, decrevit licitum
perditio impioruin, crux imalidorum \irlus;_--crux esse universis catholicis ob amorem soiius passipnis
segfolantium medicus, crux 'emundatip leprosorum, Chrisii, ubicunqueeas viderint, lnclinandosi volue^,
crux paralylicorum requies,, crux esurientium pariis, rinl venerari, et insuperdie sancto quo passio Domi-
crux sitienlium fons, crux_nudorumproteclio. Jsudi- ni in universoniundo speciaiiter celebralur cum omni
taiem autem cum dixeroT non .corpoream sestimes devotione "universum ordinem sacerdotalem. ,'seu
sed infideliiatis per poenam";cum autem in Christum cunclura populum prostratum adorare. Deinde etiam
crediderit, vestitus invaiietur.» illud specialiler, non contra iicite habentes, sed con-
Ilem Augusthius in libro xxn de Chitate DeL <In tra Hlicitumculium imaginibus exhibentes, opponen-
Carlhagine Innoeentia religiosissima femina de pri- dum est, quodsupradicla unhersalisEcdesiatam sa-,
mariis ipsius civitatis, in mamilla cancrum habebat.-j_g crisfontibusconsecrandoxjuamque.etiam haplizandis
Hujus mofbi, utferurit, orenisemitleuda estcuiatib. \e\ baptizaliseodem sigriosanctsecrucis consighando
Haecillaa perito medico accepgrat, et ad solum Deum vel benedicendo uti «ecrevit, omniumquefidei catlm-
se orando con\ erterat. Admonelur in somnis propin- licae cultoribus frontes et-pectora sua posl -abrenup-
quante .Pascha, nt in parte feminaruin observantiaL tiationem Satanae-pompise( operibus ejus-cerlissima
ad baptisterium ijuaecunqueiUi baptizata primitfJsi fide,contraomnesinsidias diaboli munire docuil, gla-
occurrisset. signarel ei lociim; signum .ciucisClirislii dioque iuexpugnabilLdextras-cunctorumftdelium ar-
fecit, confeslimsanitas consecuta est. J . , - mare siuduit. -Dic, quoeso, conlra fas ecclesiaslicum
.SeduJks in libro.iv-Paschalis carminis : - adoralor imaginum, quid tale lmic simile abEcclesia
Pax-crucis ipse fuit, -violentaquerobora membris catholicain loto-orhe terrarum de imaginibus san-
Illustranspropriis peenam veslh u honore,. A ctum est? Et Ticet hsec magna sint. quid de -conse-
~- cratione corporis et-sanguinis Domlni nostri Jesu
Suppliciumque-deditsignunrmagis esse.salulis,
Ipsaque sanclificans in se tormenta beaut. • Christi diclufi sumus, ou&3ulraque in sacris missa-
rumsolemniis ex quo consecrari coeperint, usquein
Neve quis Ignoret speciem crucis esse colendam, _,
QuaeDoniinumportavit o\ ans jatione-potenti, - ' finem peue sine intei'missiohe crucis signaculo hene-
ijuatuor indeplagas quadrati colligit orbis :• ,_ dicantur, nec est quisquamtam sapiens vel insipiens,
SplendidusaiictorisdeverGc&fulgetEous, -qui uilo-modo hanc "consecratiohemaliief :se p^sse
Occiduosacrselahuntur-sidereplautae, - - ; -_ _ perficere-Deoplacite proesumal, nisiiioc semper ejus-
dem sanctoe trucis signacuio 'eonsecrare ^tudeat? -
Arcton dextra tenet, mediumJeva.subrigit axem, ,,.
Gunctaquedemembris vivitnatura creantis, - .(-p Qilid etiam sieut de uriiversohumano ênere^ i(a pe-
Et«riicfccomplexuni'Christusr-egitundiquemundum..' _ ne de cunciis humani generis operihus seu quoiidia-
nis actibps ejus Gompleclendo-dicere\alcbimus, in
- Item Paulinus in libro vnrNatahs Felicis. - -
"omnibus quae die, nocte, ,tmane,'vespere, et rnclius
Nos crucis invietsesigiuim et cbnfessio niunit " forlasse dicitur omni tempore agere consue\il ? Quid
'Armalique Deo menlem,"non quoerimusafma •est quod in his omnibus quod >adsalutem ej'us îve"
iCorporis, et quanquani meriibris \ideamur inermes, " in hoc soeculo, sive in futuro perlinere possit, îne
Arma tameri gcrimus,"quibus et.suh pace serena ej'usdeurcrucis signaculo*incipere, actitar&vel con-
Contra incoiporeos anhnis decernimus hosies. summare veiit? - ^ "" _ •
. TtemIdem in Jibro x/_ , , CAPKT XV.
Jpse domum remeans modicum, iea granfle"saluti *
De crucis aeternaesumpluhi-mihi fragmine Iiguum, Hsectibi haGteiius,'imaginum si quis es indiscre-
Promo tenensquemanuadversis proeul ingero llaminis1 tus cullor, et hoectibi ihante, et confra si quis es
Et*Iypeum relhens pro pectore quo tegerem me, intemperansdestructor, vide ne hoacaudienS putes
lemeritati tuae licenliam dari, ttt uhicunque non
•Areeremquehostem collato"nmbonerelisu m,
.Gredite,-nec donate mihi. el reddite Ghristo _ - propter illicitumTcultum,sed propter
5 discretum, et
Grates, «tiustas date iaudes omnipotenti.: ob_boc"propter •licitum mentis affectum pictasvel
Noslrasalus elenim in<.ruceGhristict nomine constat, fictas similitudines sanclorum \iderit, utiilas ant
•-Inde fidesnobis et in hac cruce nixa pcricloj --. , destruas, .autirridendo subsannare debeas; ' ^
J_rofuit,-etnostram,cognovitilamma salulera: - D -^Quamqbrem-nterquemonendus-est,htneutef, sie-
]
-Seemea vox aut_dextrailhira-,sed vis«ru.eis-ignem -.. ut quoniam Barddsanus no\aruni invenlionum su-
Terruit, inqueloco, detniosurrexeralipso, - - : - perstitiosus nmatof, sed sicul vere calholicus stiL-
"Uteircumseptamprsescriplolimite fiammam - , -'. servans, dioSjissimematrerif virlutum discretionemln omnibus
îdere, etexstingui fremitu moriente coegit, "" zelumque"Dei nonJ secundum (atuilatem in-
£t<.iiiereexorlamciiieriremeareproeeiiaim . ~ sipieniium, sed secundumvirtutemsapienlihmin Do-
-- - mirio habens, nec ille diligendo,nec isie"t;oniemneiid6
<Juanta^rucis\irius,.utseiiatura;reiinqiiats ,hltra quam 'opprteat dextia l.evaque-transiliendo
Omnia ligna.orans lignOcrucis uritur ignis.
Mulia manus crehris, tunc ilia incendia yasis- =• vianfrecliludinis amittal,-sediqiiia ita pleiique peril-
naces surit kit-ratione flecli nSquaquanr possint, hi
Aspergens Iargis cupiebat vinCei-eJyniphis.v.- •mefito sancia aucloritate quassandLsunt,-ut s&ltem
.Sed lieef exhaustis.pensarent fonlibus imbres --_,-, ' >',*.
A.i maj'or,etamen.iassis spargenlibus omnehi - . - fracli medicinam quserant.
Vicerat ignis aquam, nos Jignoêxstinguimusignem, -Epistola heati Gregorii papw ad Semium episcopum
-Quamque aqua non poterat. yicit,brevis-asiuia
" Bim- T-_, . Massitiensem. . ,. 5 _
. * -- - ,*•„>> .- , mam. '' t Litterarum tuarum piimordia, iia sacerdotalein
_ CAPUT xiv. ."• . .;, •
•- Conira eos qui signum sanctaecrucis in teslimoniumt in se essehene\oleniiam demonstrabant,-\it major
nobis fierel de fralernilale tualcCtilia, sed' tantum
-assumunt.ut eisfta licitum-sitadorareimagines,sic- eafum finis a suis dissensit inltiis, ul ndn unius, sed
"ati ~ligiium-sanctaecrucis." "*---. "'- -- r êrsarum meniium jialis-wederetur epistola.- >-Et
* ' ^*' ' "
-exittoi. XGVIII; "C
.523 R. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTiOll. 152*
post pauca ift eadem scribitur epistola. i Perlatum A I benediclione, ut ab inso a maligno deferisusr cruci8
qmdem-ad"nos fuerat, quod inconsiderato zelo suc- sancto Jigno munitum esse te credis, etc. ">
census, sanctorum imagines sub liac quasi excusa- IlemêpistolaGregorii papwad Januariumvpiscopum.
lione, ne adorari debuissenl, confringefes , et qui- «Judoei-decivilatevestra hucvenientes questi nohis
dem, quia eas adorari vetuisses, omnino laudavimus; sunt, quod synagogam eoruin quoe Carati-sita est,
fregisse vero reprehendimus. Dic, frater, a quo fa-
Chrisliana fidei
ctum sacerdole aliquando audilum est, quod fecisli ? -' Potrus,qui
cultum dominoexeorumjsupeistitionead
volente perduclus est, adhibitis sibL
Si non aliud, vel illud te non debuit revocare ? De- qtiibusdam
indisciplinaiis, sequenli die baptismi sui,
spectis aliis fralribus solum te sanctum, et esse crc- hoc est Dominica ipsafeslivitate jiaschali, cum gravi
dis sapientem? Aliud est enitn picturam adorare,
aliud picturae historia quid sit adorandum addiscere. scandalo sine vestra occupamil voluntale, atque
iJlic genitficis Dei, Dominiquenostri et ve-
Nam o_uodlegenlibus scriptura. boc idiotis prsestat imaginem nerandam crucemvel byrrum album, quo fonle sur- -
pictura cernenlibus, quia in ipsa ignorantes vident indiitus fuerat, jposuisse , etc. > Efpost .pauea
quod sequi del.eanl, ipsa legunl, qui litteras ne- gens
in t
sciunt. Unde pralcipue genlibus pro leciione pirtura inqultj €onsiderantes hac de re vestraevoluntatis
esl, quod magnopere a te, qui inter genles habitas, «ublata intentuniacmagis judicium hortamur aflatibus, ut
exinde cum ea qua dignum est \eneratione
atiendhdecuerat, ne dum recto xelo incaute succen- atquecrucem.debealis quod violenterablatum estre-
deris, ferocibus animis scandalum generares. Fran- formaiC, etc. >
gi ergo non debuii, quod non ad adofandum, sed in-
struendas solummodo menles fuil nescientium collo- B ] Item epistola Gregoii papwf ad Germamm palriar-
calum,'et quia iniocis venerabilihus sanctorum-de- ;ham Constantinopolilanum.
pingi historiam, non sine ratione vetustas admisit. >
El posl pauca sequitur: « Convpcandienini sunl di- t Qualis et"quoelibatio meum sic sancle Isetifiearit
versi Ecclesia; fihi, eisque Scripturae jsacrseesl lesti- aniiiium s.cut de ie| venerahili nempe mihi, et supef
moniis ostendendum, quod omne manu factum ad- laudahile nomen.-sanciissimseet J)eo dileclse graiili-
orafenon liceai, quoniam scriptum est, Dominttm cataenuntiationis. elc.,» Deindepost quaedarninterpo-
Deum tunm -udorabis, -et illi soliservies (Deut. vi), silaadjunxit « At ubisicccepisii conflictui sicutipse
subjungendum,' quia picluras imaginum Deustibimonstra\il|prseessepraeci_)iensincastfaCliri-
' acdeindeoedicaiionem
quocad sti, etregni gloriosum certe et notum signum, vhi-
imperiti pnpiili factae-fiieranl,ut iicain
nescientes litteras ipsam liistoriamintendentes, quid dico crueenfniagnum adversus morlemejus ma-
actum sitdiscerent. > Et ilem : r -Si ad hanc instru- gnitudinistriurnphum, uhi mundi quadriparlili orbem
terrarum distinguens perscnplis, ita et
ciionem,,adquoeimagines antiquitiis factaesunl lia- sanctam perseripsjoninium
bere vullis in ecclesiis, eas modis omnibus et offerri, iruaginenii dominae, et sanctaeDei
et habere permiltas, alque judica, quod noniibi ipsa genilricis, eujusvultum deprecantur divites plebis-.
visio historioe,quaepictura leste pandebatur/displi- Etenim sancla, sicul palribus videtur, quae sic a-vo-
•cuerit, sed illa adoratio quaepicluris fuerat incompe- .nis bis pie honorata donayit rctribuliones. Nam imagi-
tenter exhibita, atque in.his verbis eorum mentes honor ad primam formam transil secundumma»
demulcens, ad concordiam luam revoca, et si quis gnumxBas.lium, etsicut inquit Chrysostomus': Ego
-imagines facere voluerit, minime prohibeaturj-ad- et ceraeperfusae dilexi picturam pielaie repletam. >
'Orarevero imaginesomnimodis devita. Sedhoc solli- GEtpostpauca in eiidemepistola: « Si enim prophe-
-cite fralcrnitas tua ammoneat, ut-ex visionerei gestae ticedispositionesntm acceperunl finem, nonscriban-
-ardorem compunctionispercipianl, et in adoralionem lur causse ad ostensionem, ijuae nec ,dum sancloe
solius omnipoteritis sanetse-.Triniiatishumiliter pro- sunt, videlicelnisijincarnatus est Dominus non si-
vSternanlur. i gnetur, quae secundum carnein signatuf-, sancta
_ -\ imago ej'us,nisi natus est in Rethlehem de, semper
liem Grego.riipapw epislola ad Secundinum servumi glonosa Virgihe et Dei genitrice. et magi munera
Dei inctuusnnu obtulerunl, etpasloribus appariiit angelus, etmulti-
ludo cocleslismilitioenato Jaudem retulil, nisi in ul-
, « Diieetionis tuoe Jitleras suscepi, quse in meoi nis genitricis, ul infans porrectus qui portalomnia,
sensu amoris melle conditaesapuerunt, etc. i et post el lactis nutrimenlo pastus .est, qui dat escam omni
.quaedam interposita inquit: « Imagines enim quas_ i_ carni (Psal. cxxwij), neque hocsignetur nisi mortuos
.nobis tibi dirigendas per Dulcidium diaconum tuumI" suscitavit, etparalyticos-erexil, etleprosispurgatio-
rogasli...valdenobistuapostulalio placuit,quia illumi nem dedil, efoculqs caecorumaperuh, et hoemones
ij) corde lota intentione quseris, cujus imaginem proej efiugavit, etnisi apernil aures surdorum. et omnia
.ocutis habere desideras, ut \isio corporahs quoti- operatus est, quae^loriose et Dei niiracula-perfecit^
diana semper reddatexortum, ul dum picturam videsi non scrihantur, nisi passionem voluntarie suscepit,
.ad illum animo inardescas, cujus te imaginem \i- ct infernum exspolia\ii, et surgens inôelos ascen-
.dere considcras. Ab re non facimus, si per visibiiia dit, quiTeuttirus est judicarevivos el morluos, non
-visibilibus iuvisibilia .demonstramus. Sic homo qui D scribantur, -neque ilesignentur, quia hsec recilanlur,
-alinmardehter videre desideral, aut _sponsamaman- et per Iit,teras et per colores scriplurse JBI bislorioe.
.do deslderat, <juamvidere conalur, si contingitut ad Si enim haec omnialfacla sunt, et magmim estpieta-
balneum ire, aul ad ecclesiam procedere exislimet, lis mysterium, utinam fuisset possibile coelumxsl
viam tendenlibus se jmeparet, ut de visione hilarisi terram, et mare, et animalia omuia, enarrare ea et
.recedat. Scimus namque, quia tu imaginem Salva- per voceset per lilteras, et historias. Non existen-
.toris nostri ideo non pelis, utquasi Deum colas, sed tium enim designahliumidolica scriptui-a nominatur,
ob recordationem Filii Dei in ejus amore recalescas, quaenon fuerunt in essenlia delirale tfaclura «t ne
cujus_te imaginem videre consideras, et nos quidem una eondescensioEcclesiaeChiislicum idolis? Absit;
non quasi anle divinilatem ante ipsas prostemi- neque enim vilulos adoravimus , neque vitulum in
mur, sed illum adoramus, quem per imaginem , autl Choreb fudimus, neque Deum nobis mundum'exi-
<natum,aut passum, vel in throno sedeniem recorda- stiuia\imus, neque iterum in sculptili inclinatl-su-
mur, etdum nos ipsa piclura quasi scriptura ad me- mus, et ReelDhegor»consecrali sumus, neque~fiiios
moriam Filium Dei reducimus animum nostrum, autl -nostros aut filias Jaliquando daemonibus immolavi-
de resurrectione lsetificat,-aut de passione emulcet. mus, non sunt haec nobis, non sunt, nullus accuse-
Ideoque direximus tibi syrlaria duo, imaginem Sal-- -tur, quoniam nihili quoeexislunt aut facta sunt, prae-
.vatoris ei sanctoe Dei genitricis Maiiae, et beatorumi ler nomen quod est super omne nomen , vivificam
'.'apostolorumPetri et Pauli, per supradictum fifiumi Trinilatem populus Chrisii .usquc hodie seryivi..,aul
tiOstruis diaeonem, el unam crhciin cum clavo proi veneratus esl, absit. Si enim ouls Judaicemoius ad
15-25 LIRRI CAROLiNI/ — APPEND. — CONVENTUSPAtllSi 1526
calumniandum, quse olim idolorum culiuris accla- .A minis : t Indumentum imperiale sl in|uriaveris •,
manlia profanantur, et idolorum cullura ascribere nonne eum qui induitur injurias? Nescis, quia si
Ecclesiae nostrae de venerabilihus imaginibus di- quis imaginem imperatoris injuriat, ad eum ipsum
vinis el mirabilibusad meliora direclis existimemus, imperalorem principaliter dignitati ejus affert inju-
nihil aliud aut canem latranlem, el ac sui infundi- riaml Nescis, quia si quis imaginem ex ligno aut ex
bula procul ejicientem, audiat sicut Judaeus, ulinam colore detrahit, non sicut ad elementum sine anima
essel, et Israet per visibilium quam deputatus esl, ausus judicalur, scd sicut adversus imperatorem
offerre Deo orationem et per exempla memorari fa- disgregatam imaginem totidem imperatons gestans
ctorem, et non ritulum lenere et muscas stiper tabu- ejus injuriam ad imperalorem deducit. J
las testamenti, utinani sanctum altare diligerel, et Sancti Basilii ex iiJ)ro ad Aniphilochium. de-Spi-
non vhulas Samarise. Bonum ilJi esset simul et ju- ritu sancto, in xapitulo 17 : e Quoniam imperalor
slum rorissimam divinam petram amplectere, el non dicitur, et imperatoris imago, et non duo imperato-
Beel, utinam essel illi ad\irgam Moysimagis aspi- res. Neque enim fortitudo sclndilur, neque gloria
cere, etadurnam auream, etarcam,etprop1liatorium dividitur. Sicut eniiu queetenetur noster principalus
Lamminse Ephod, mensam, labernaculum interius et et potestas una, sicetquse erganos glorifieatio una,
'exterius, quaeomnia in gloriam fatta Dei et si manu- et non mulloe, quoniam imagtnis honor ad primam
facta, sed magls sancta sanctorum dicebanlur •, et formam transil. »
Cherubin sculpta, qirorum memoriam faciens Apo- Iiem sanctiBasiliiinepisiolaad Julianufiiimperato-
stolus inquit, Cherubin glorim obntmbrantis propitia- rem missa : « Secundum id, quod dhinilus dalam
torium (Ilebr. ix), quibus et dlvina vegetan gloria , g haeredilariam, nobis immaculatam Christianorum
et Scfipturadocemur, si istis attenderet, nunquam fidem confileor et promitto. Credo in unum Deum
idoiis inclinarelur. Omne enim opus in.nomine Do- Patrem onmipeteniem;,Deum Palrem, Deum Filium.
mini faclum pretiosum et sanctum diclum esl, etd, i Deum Spiritum sanctum, unum Deum, hoec trra
adoro et gloriflco. Conflteor autem et Filii incamati
Item Gregorii papw bi Synodi-caepislola. dispensalionem, et Dei genilricem, quae sccundum
i Si contraria senlientibus et irrita faeere quaeren- carnem eum genuit, sanctam Mariam; suscipio vero
tibtis antiquas patrum traditiones salulisoccurreret et sauctos apostolos, prophelas, el martyres, et ad
conversio, sufficerent utiqae ea^ quae superius a no- Detim deprecationem, quceper cos (scilicet illis me«
bis_ex palrum testimouiis \el sacris dicta sunldo- diantilfus)propitiatorem mihi eflicit misericordissi-'
cumentis. Sed quia videmus; quod mcerenles dici- mum Deum, et remissionem mihi facinorum condo-
mus, plerosque.iurbatis mentibus statuta conlurbare nari, pro quoêt liguras imaginum eorum honoroet
Ecclesiae,ideo, fratres charissimi. cxtenditur sermo-, adoro, specialiter boc lradilum lam a sanetis apo-
et cupimus ad compescendam erroris insaniam adhuc stoiis et 11011 probibitum, sed in omnihus ecclesiis
ex veteribus documenlis aliquid dicere •, fors.m re- nositiis eorum designanles historiam. >
sipiscant inquieti. In lihro enim Exodi sic iegimu*. Item ipse in sermone sanclorum quadraginta
Loculus est Dominus ad Moysem dicens: Loquere martyrum : « Nam et bellorum triumphos; ac vi=-
filiis Isruel, itt iotlunt mihi primhias ab otnni ho- ctoriae, et sermonum conscriplores multotiens et pi-
m'ne, qui-ojferl-nllroneus;accipieliseas. Hwc siaitau- ctores significani, quidam aulem verbo adornantes,
lem, qum uccipere debeiis,el caeleraper ordinem us- up quidam vero tabulis praesignantes, et mulios uleique
que ad duorum clierubim, qui erunl super arcam te- ad viriJilalem exercuerunt. Quoeeiiim sermo histo-
slimonii," cunctaque mandabo per te filiis Israel riaeper auditum, liaec conscripta silens admonitio
(Exod.j,\\); et iterum : Mandato Dei a Salomone per imitalionem demonstrat. >
constructo templo•>inter alia fecit in oraculo duo Item sancti Athanasii. Interrogatio Ahtiochi ad
cherubim de lignis olivarum; et infra : Et sculpsit ih sanclum pro iiiiaginibus. « Quomodo lex et prophetae
eis picturas cherubim,-etpalmurutti species,et unogly- dicentes, Statuas et simililudines nott adoretis:
pha vdldeprominenliu, el texit ea auro, el Operuiltum Quare ergo \os facitis imagines, et adoralis eas? >
Cherubimquampalmas, elC;(J7/ Reg.\i.) Ecce, charis- liesponsio Aihanasii: t Nonut Deos imagines adora-
simi fraires^ considerenius quid Deo mandante Moy- mus, nos fidele» sicul pagani, absit; Sed tantum-
ses -effecerit. quidve Salomon saplentissimus divino modo affeclu et charitalis nostrse animaead vultum
jussu construxeril, et«etera, quanto debemus puro faciei imaginesapparentesj Ende multoties \ultu de-
xiordisannisu ipsumChristumDominum noslrumsan- leto sicut lignum purum alque commm.e, jam quod
ctamque semper virginem ejus genitricem MarianT, duduni fuerat imago, comburimus: Sicul enlm Jacdb
'apostolos-quoquevel omnes sanclosÔei-per eorum appfoximans morti-, summitaiem virgse 'Josepli ad-
fcacrasehigies alque imagines colere, adorarej el ad or~a\ili non virgam honoriflcahs, sed qui eam tenei
'propitiandum nobis petere, et relaxare delicta. Nos bat, sic et fideles non pro aliquo alio modo imagi-
nou obaliud nomen imagines facimus et adoramus-. nes adorarims, non pro *desideriocffigiedeclarata. -i
sed pro^jiobisincarnato verbo Dei-.Si aiitem manu- Item beali Cyrilli Alexandrini episcopi, in ser-
Tacla oimtia ahjicienda 3nnt-, neque aream foederis , -, mone Malthseievangelhtae : « Depingitur enim fides
neque aurea et ca3lala-cherubim ejus debuerant re- Dquod in formaDei<;xsistit verbum. sicut et nostrae
cipi, guseper Beseleel etliJiab facta suut j'uxta prse- Vitse redemptione obiatus est Deo secundum no-
ceplum Dei. Si vero illa sicut similia invisibilia tacta stram simihludinem indutus et factus homo. 1 Et
sunt, ita el ha3c simili modo .secundum vislones el idem ipse post pauca: « Tmaginumnobis explent
revelaliones prophetarum coloribus distincla efll- opus parabolsesignificantiumvirtulem. cuidam, quo-
ciuntur, etc. *' moJo et oculorum adhiberi et palpatu nianus afferrl}
Joannes Chrysoslomus in sermorie ComseDomini-: ih vestigiis, mentibus. iuapparibiliier habens"visio-
'« Omniafacta sunt propter gioriam Dei, usui aulem nem. >
nostro nubes ad imbrium minisleriunij terra ad fru- Item sancti Gyrilli: « Quemadmodum imaginem
menti abundantiam; mare ad negoliandum copiose, quis designalam jiicundam respexerit, mirabilur
absque invidia omnia famulantur hominij magis quidem regis figutam, el quse illo apparet, hoee et
autem imagini Domirii. Neque enim quando impe- ejus noscens conscrijitionempariter eernens delecta-
riales vultus et imagines ih civilates introducunlur, bitur, ut lpsum regem aspictai, ete. >
-et ob\iam judices el plebes cum laudibus, non tabu- Ilem sancli Epiphanii episcopi GonstanliaeCypri.
lam honorautes, neque effusseceroe scripiurae, sed t Etenim imperatores pro eo quod hahent imagines
figuram imperatoris, sic et creatura non terrenam non duo suiit imperatores, sed inmeraior unus cum
Speciemhonorat, sed eamdem ipsam coeleslemfigu- imagine. >
tam reverelur. > Item sancli Stephani episcopi.Bostronf ad quos.-
Item beati Joannis €1117363101111 de parabola se- dam, de imaginibus -sanctorum. -t De imaginibuJ
1527 B. CAROLl MAGM OPP. PARS II. SECTIO II. 1533
sanctoi um coiifidimus, quoniam omne opus .quod fit A et incovporalespia mente transeamus. Elenim im.
in Dei nomine J»onumest et sanctum. Aliud est enim pOssibileest nostrae menti ad incorporea ilia pertin-
imago, et aliud simulacrum, id est, slatunculum. gere, coelestismililioeimitationem \isionemque, nisi
Quando enim Deus Adam plasmavit, videlicet et si per elementorum poiefimus visibilem decorem ad
condidisset, dicehat: faciamus hominetwad imagi- invisibilempuJcherri^namqueatlingi effigiem, et \i-
nem nostrmn et similitudinem(Genes.i), et fecit ho- sibiles odoriferasque imagines rationali traditione
minem imagini Dei. Quid enim ? ergo quia imago imisibiles prsefulgi,|et ceiera. >
est homo Dei, idololatria est, id est idolorum cultura In definitione sancti sexti et magni concilii, -cap.
«:st et impietas? nequaquam fiat. Si enim Adam 82 : « In quibusdam venerabilium imaginum pictu-
imago dsemonum,aljjectus fuit et inacceptabilis, sed ris, agnus digilopraecursoris monstratus.deslgnaiur,
quia imago Dei est, honorabilis est, et acceptabilis. qui in signum reliclhs esl gratise, verum nobis per
Omnis enim imago in nouiine Domini aut angelo- legem praemonstrahs agnum Chrislum Deum no-
rum, aut prophetarum, aut aposlolorum, aut marfy- strum, qui abslulit peccala mundi. > Et posl pauca :
rum, aul justorum sancta esl : non enim lignum * Secundum humanam flguram, et in imaginibus
adoratur, sed is qui in Jigno Gommemoratur. el nunc pro veteri agno reiilulan decernimus, per
eontemplatus honoratur. Omnes enim noshonora- ipsum humilitatis allitudinem Dei Verbi considerau-
mus judices et salutamus, etiam si peecalores sint. tes, et ad menioriam quae in carne aetionis quique
Quid ergo, nunquid non debemus adorare sanctos passionis ejus et saliitifersemortis manibus educ ti,
Dei servos, et propter memoriam eorum conslituere et quo3ab hinc factb.est mtindi redemptio, etc. >
et erigere imagines, quod non obliviscantur? Sed g Unde et beatus Augustinusin psalmumxcn inquit:
dices, quia ipse Deus praecepit el non adorarc nos « Si auiem non adoras in Clifislo ista terrena, quam-
manufactos.Dic i.aque, o Judaee, quale super terram vis de illis similitudo qusedam dala est, ad signifi-
non est lnanufaclum posl facturam Dei, quid ergo? candum sanctos de quacunque creatura ducta fueiit
arca Dei quae,ex Iignis Sethini fabricaia esl atque similitudo, lu iulellige siuiilitudinem crealurse, et
constructa, non fuit manufacia? et altare et propi- adora artificem crealurae, el csetera. >
liatorium, et urna, quaehabuit manna, et mensa, et Itera sancti Athanasu episcopiAlexandrini, dellu-
lucerna, et tabernaculum inferius, et exterius non manalioneDomini, cujus mitium :« Sufficienter qui-
fuerunt ex operibus manuum liominum quse Salo- dem de bis multislpauca sumenles iniima\Imus<»
mon fecit? el cur sancta sanctorum vocanlur manu- Et post: « Sicut ea quoe scribitur in Jighis forma
facta exsistentia? i;a cherubim et senarum alarum abolita exterioribus^Grdibus, ilerumnecesseid ipsum
in circuitu propitiaiorii non fuerunt slatuae et iraa- recuperarl atque uniri is cujus est fbrma, ul inno-
gines angelorum opera manuum homiuum? Et quo- \ari possit imago in eadem materia atque elemento.
modo non abjiciuutur? Sed quia per prseeepium Dei Per ejus enim formam et ipsa materia uhi et
imagines faclse sunt angelorum, sancta sunt, licet conscribitur" non dejicitur, sed in ea ipsa configu- -
staluae fuerint. Etenim idola gentium, quia imagi- ralur. > 1
nes fuefunt dsemonum, Deus prohibuit et coudem- ItembeatiAmbrosii Mediolanensisepiscopi adGra-
navil eas. Nos autem ad memoriam sanctorum ima- tianum imperalorem, e\ libro m, cap. 9: «Nunquid^
gines facimus Abrahae,Moysi, et Eliae,Isaiae,et Za- ne, quanclo et deilkiem et carnem ejus adoramus,
chariae, el reliquorum prophetarum, apostolorum, p dividimus Christum? Aut quando Jn ipso et Dei
et martyrum sanctortim, qui propter Deum inle- imaginem ct crucem a3oranius, dhidhiras eum ?
rempti sunt, ul omnis, qui \idet eos in imagine, Absit. >
memoretur eorum, ct glonficet Deum qui glonfica- Ilem beali Gregorii Nysseni episcopi, inler plura,
vit eos. Decei enim eis ho.ior et adoratio et com- ubi de Abrabam sermouem insiiiuil : « Vidi ima-
mendalio secundum j'ustiliam eorum, ut omnes qui ginem passionis, et non sine Jacrymis\isionemlrans-
vident eos, feslinent, et ipsi imitalores fieri aclio- ivi, opere artis ad faciem deducens historiam, etc. i
num eorum. Quoeenim cst adoralio nisi honor tan- Tlem ipsein interprelatione inCanticacanlicorum;
tummodo? sicut et nos peccatores adoramus, et t Sicut vero consoripta docirina, maleria quaedam
salutamus nos alierutrum secundum honorem et est, iia omniuo inldiversis tincturis, quoecomplent
dilectionem. Etenini Deum nostrum aliler adoramus animantisimitationem, qui vero ad imaginemconspi-
et gJoriftcamus,et contremiscimus. Imago est sinii- cit ex eadem arte per colores completam tabulam,
liludo ejus qui in ea consciiptus est; impii autem non tincturispraefert contemplationem, sedvisipnem
qui bonum non agunt, neque sanctorum comme- depictam conspicit,lanlummodo, quam per colores
morantes, non prohibeant, neque scandalizent eos magister demonslravit. i „.
et
qui benefaGiunl, .honorant sanctos et servos Dej, in
Leonlii episcopiNeapoli Cypri, quinto sermbne
et commemorantur eorum, mercedem enim bonse propter Christianorum responsum advcrsus Judaaos,
operationis aceipient; impii vero -secundum quod .et de irnaginibus sanctorum : « Nunc \ero de vene-
«xigitaverunt,habebunt desolationis inbonoralionem, randis piciisque imagimJftisresponsum faciamus, ut
sicut id quod justum negligentes, et a Domino rece- obslruantur ora lqquentium iniquilatem. Legalis
dentes; propter memoriam_namque, in imaginibtis " enimet Ii33ctraditid_,etaudi Deumdicentem adMoj-
conscribuntur, ethonorantur, imo et.adorantur sau- sem: Jmagines duds clietubimâureusinsculptas con-
eti sicut servi Dei, ut pro nobis dhinilalem sint strue pbumbrantcs propilialorium(Exod. xxv).Etile-
evorarites, atque imploraiiles ," dignum enim "cst jrum, templum quoa ostendit Deus Ezeclheli : Fa-
commemorari doctorum nostrorum, et gratias refe- cies, dixit,palmai um el leonum, elhominumet Chem-
reudo. s bhn a paviaientoejus, usque adcameram te~cd(Ezecfi.
Item sancti DionysiiAreopagitae Atheniensis epi- xi.; III lieg. vi), certe terribilis sermo, qui prascepst
scopi, in epistola nuam scripsil ad sanctum Joannem Israeli ne iaceret quodlihet sculptile, neque imagi-
evangelislam, inter caetera,inquit: t Quid nnrabile, nem, neque simililudinem qu.e sunt in coelo,et .quae
si Christus verax et discipulos,inquit, de civiiaiibus sunt in terra, ipse IpraecepitMoysi facere sculplilia
ejiciunt, ipsi digne sibi j'udieanles, el de sacro sce- animalia et cherubim. Unde et Salomon ex iege sus-
Jerati interdicunl, et recedentes a vcritate et mani- cipiens signum plenum fecil templum scre ei scul-
feste imagines sunt \isibiles invisibilium, nec enim plile, et fusile, leonum, boum, et palmarum et ho-
in sseculis superveiiienlibus culpabilis erit ex ejus minum, ei non est | reprehensus a Deo. Si enimme
justitia respectus Dei. > reprehendei-e vis pro 1 imaginibus, reprehende Deum
Item ejusdem de coelestiMilitia, et inft.a : « Proe- qui hjec fieri jussit, in memoria ejas esse erga nos.
dicta enim incorporea agmina diversis coloribusefii- Judaeusdi\it, sed lion adorabanlui illse, sicut dii si-
"gur.mtur, compositionibusvariis, quaienus sic lacile miliiudinos, sed mfei«oriatantummodo fieliat. Chri-
UOoiiietipsosper sacraihsimas efiigies ad simpliccb stia us i\ii. bene divisli, neque anobisut dii"ad-
1329 LIBRI CAROLINT.— APPEND. — CONVENTUSPAIUS. -1550
oranlur sanctoranuefflgieset imagines, et signa. Si A sive imaginem ct rem lpsam: figura prsestabat vitam
jenimnt Deum adorant lignor-um.imaglnes debebant temporalem, res ipsa, cujusipsa iigura erat, proesla-
omnino et caeteraligna adorare; si vero ul Deum ad- bat-vitam.aeternam, etc.' > _
orarenl lignum, non omnino delela effigie imaginem Item sancti Augustini de libro tertio sancfje Trini-
—
incenderent. > Et iterum: « Damus quacsunt an- tatis,inter caetera: « Nam sicut unclio-lapidis, Chri-
nexa duo Iigna-crucis, adoro signum propter Ciiri- stum lii carne in quaunctus est oleoevsultalionis prae
stum qui in ea crucifixus est, at ubi divisa fuerint participibus suis, ila virga Moysi comersa inserpen-
ab alterutrura, projicio ea et incendo. Et sicut qui tem ipsum Christiim factum obedientein usque ad
jussionero imperaloris suscipjens,_ et osculatus esi morlem ejus, unde ait, siculexaltavitMbysesserpen-
-signum^non Ihtum honorat aut chariam, autplnm- tem in eremo (Psal. LXXIIJ.> Et post caetera : « Si
buni, sed imperatori salulem et \enerationem reddi- intuenles illum serpenlem exallatum in eremo, ser-
dit, sic etCliristianorumpueri signum crucisadoran- pentum morsibus non peribuni, vetus Jiomo noster
tes non naturam ligni \eneraniur, sed signumetfigu- crucifixus est cruci cum illo: per serpentcm autem
ram Christi, ipsum videntes, peripsum, qui ihea cru- mors hilelligitur, qu.e facta esl a serpente in pa-
ciflxus est, oscutamur et adoramus, eto —,Etpost radiso , modo locutionis per efficientem id quod
pauca: c Sicut enim virgam Christi crucem adora- Ciicilur. Demonstranle ergo virga in serpeute,
mus, sicut eriim sedem et Jectum- ej'us sanetum se- Clmslus in morte, _el serpens rursus in viiga, Chri-
puJcrum, sicutenimdonnim,praesepium, elBellileera, stus in resurrectione, lotus in corpore suo quod cst
et cseterasancta ejus labernacula, sicutenim amicos Eeclesia,-etc. >
ejus, aposlolosej'us, et sanctos martyres, et reliquos ., liem beaii Augusiiui in libro Expdi intcr csetera:
sanctos, Christi vero passionent inêcclesiiset in do- «Facta credimus, quemadmodutn faclaJegimus, et
mibus et in plaieis, et in imagtnibus, et in velis,_elin famen ipsa facta umbram fuisse fuiurorum, aposto-
cuhiculis, eiin veslibus, el in omni loco destgnamus, li?a doctrina cognoscimus. Putamusergo spirilaliter
ut indesinenier aspicientes hoec recordemur,.el non êsseinvesiigandaquoefacta sunt,,facta tamcn essene-
obliviscamur, sicul tu ohlitns es Domini Dei tui, el gare non possumus , etc. > _
sicuttu adorans librum Jegis non naturam pelhuin et Iteni ipse in psalmo LXXI: < Irno jam in nomine
atramentiadoras, sed verba Dei quoe in eo con.i- Christi venire gaudeamus, jam leyenles sceplrum
nentur, Sic et ego imaginem Christi adorans, no.n subduntur Jignp crucis, jam fil quod proediclumest,
naturam lignorum aut colorum adoro, absit, sedina- -adoraburt eum omnes reges tcrrm, otnnes genles ser-
nimala in figuram Christi tenens, per eam Christum vierd illi (Psal. IAXI). Jam enim in frontibusiegum
spero lenere et adorare. » Et inffa sequiiur: « Nam preliosius est signum crucis quamgemmadiademalis.»
et ipsos filios nostros, ei patres factos existentes, el ItemAugustini de filioAhrahaiducload sacriflcium,
peccaiores ssejiiusosculamur, el non in hoc condem- intercoetera : « Non enim frustra moli estis, cuin Iioc
nabimur, non ul deos eos osculamur, sed amorem dicerem, crux corntta habet: sicenim duolignacom-
nosirse naiurae, quem erga eos liabemus per oscu- pinguntur in se, ut speciem crucis reddant., Sicut
lum ostendimus. Sicut enim mulloties dixi : Mens ergo imagine crucis n.uliis locis videmus, ut ttant
serutatur in omni oseulo, et in omni adoratione, etc., duo cornua, quibus inflganlur manus, cornibus hse-
sic, o homo, Chiislianorum populi quanticunque lentem arietem crucitixum Dominum video, etc. >
signa crucis et imaginum osculantur, non ipsis ve- '„^ Ilem sancti Se\ eriani Gabaleusisde sermone sanctse
neraiionem lignis aut lapidilnis proferunt, aut auro, crucis, inter caeiera : « Eulas non eral justum dici,
aut corruptaelmagini, aul lipsanis; sed per illa Deo si quis vestrum morsus fuerit, respiciat in coelum
crealon, quieteoiumet omnium creator est, glo- sursum ad Deum, et salvabityr? Ut enim et attendi
riam etoscutum, et \eneralionem offerunt. > El in- ccelo relinquai, non poluil dicere,.si quis morsus
fra: « Qui enim diligit amicum suum, auiregem, et fuerit, aspiciat lucernam luminis, et salvabilurL?Aut
magis hene merentem sive filium ejus videns, sive aspiciat ad mensam propositionis sanctorum panum,
virgara, sive sedein, sive coronam, sive-domum, sive et salvabitur? Aul ad altare, aut ad velura, aut in
servum tenens osculaiur et honorat per hos bencfa- arcam, autin imaginem eberubin, aut in propilia-
ctorem, etmagisDeum. Quando enim vides Ghristia- lorium, sednihil horum ad medium adduxit legisla-
nos adoranles crucem, cognosce, <pioniam Grucifixo - lor magnus, sedsolam fixit enjcis imaginem, et hanc
dhrislo adorationem proferunt et non ligno. Nam si per-maledictum serpenlem. Dic mihiut fidelisfamu-
- naturam ligni venerati essent, omnino et arhores, et Jus, quod interdicis facis, quod abrenuntias, aedifi-
nemora adorarent, sicut el tu aliquando Israel ado- cas, qui dicis, Non faciessculptih et fusile(Exod. xx),
rabas dicens arbori et Jigno : Tu. mild est Ueus, et sculpis serpentem ? Sed illa quidem lege posui, ut
tu me genuisti (Jerem. n). Ergo non sic dicimus malerias abscindam impietatis, et populum hunc
cruci, neque figuris sauctorum, dii nostri estis, non eruam omni idolorum cultura. Nunc autenl ef-
enim sunt dii nostri, sed similitudines et imagines fundo serpentem, ut praefiguremimaginem Salvato-
Christi, et sanctorum ejus, et ad memoriam et honoris, etc. >
rem, et decorem ecclesiarum adjacentium et adoran- Ilem sancti Augustiui ad Dulcidium, in qusestione
tium. Quienim Iionoratmartyrem, Deum honoral, iD6, de Samuelis imagine. « Solentenim in scripturis
et qui matrem ejushonorat, ipsiDeobonoremoffert, imagines earum rerum nominibus appellari, quarum
ei qui apostolum honorat, qui tnisit eutn honofat imagines suut, sicut omnia qusepinguhtur alque fin-
(Mattli. x), etc. > guntur ex aliqua materie meialli, aul ligni, \elcujus-
Item beati Auguslini, de eo quad apparuit Deus cunque rei aptaead opcra hujusmpdi, quaeetiam vi-
Moysi, et de virga et manu colorata el aqua in san- dentur in somnis, ei omnes fere imagines carum re-
guinem, et postquaedam inlerposita subjunxit: tSic- rum quarum imagines sunt appellarinominibussolent.
ut Moyses exaltavit serpentemin eremo, ita exallari Quis enim est, qui bominem pictum dubitet vocare
oportelFilium hominis, ut omnis qui credit in eum honhnem? quandoquidem et singulorum quorumque
non pereat, sedhabeat vitamwlernam, hoc est quicun- picturam cum aspicimus, propria quoque nomina in-
que percussus fuefit a serpentibus peccatorum, Chri- cunctanter adhibemus, velut cum mtuentes tabulam
stum intueatur, et habebit sanitatem in remissionem aut parietem dicimus, ille Cicero est, ille Salustius,
peccatorum. > ille Achilles, ille Hector, hoc flumen Symois, illa
Item ejusdemsancti Augustini super Joannem evan- Roma. Cum aliud niJjil sint, quam pictse imagines,
gelistam, de eodem sermone homilia inter eaetera: unde cherubim cum sint coeliius potestales, factae
t Inlerimmodo, fratr.es, ul a peccalo sanemur, Chri- tamen ex metallo, quod imperavit Deus, super ar-
stum cruciftxum intueamur, quia sicul Moysesexal- cam testamenti magnse rei significandaegraiia, non
tavil serpentemin eremo, ita exaliari oporut Filium aliud quam cherubim illa quoque figmenta vocitan-
hominis (Jotm. m). Hoc enim inierest inter ilguram tur. Item quisquis videt somnium, non dicit, vidl
_.53t. B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. 1532
imaginem Augustini aul Simpliciani, sed vidi Au- ,\ enim qui injuriat imaginem imperatoris, poenani
guslinnm aut Simplicianum, cum eo lennpre quo 'j"ustam sustinebit, siculi eum ipsum imperatorem
tale aliquid vidit, nos ignoraremus. Usque adeo ma- inhonorans. Elenim imagine nihil aliud existenle
Hifesiunfiest, non ipsoshomines, sed iniagineseoruni nisi lignum cum coloribus ceroe mixlis et con-
videri, et Pharao spicas se vidisse dixUin somnis, $1 tempjsratis, sirnili modo, qui signum cujuslihet in-
boves, non spicarum et boum imagines. Si igitur li- honorat, in eiim ipstim, cujus signum est refert inju-
quido constal nominibus earumrerum, quaruin ima- riam, etc. i |
gines suot, easdem imagines appellari, non miruni In Historia Tripartita libri sexti, cap. 1, Sozo-
esfc quod scriptura dicit, Samuelem visum.(I Reg. mehus inquit. « llliid quoque quoti sub J,uliano pro-
xxvm), etc. > venit narrare non sileo. Fuit enim si,gnum quidem
* Item Auûslini in libro,de Doctrina Ghristiana se- virlutis Clirisii, et indieium contra principem ira-
cundo: « Signuni es,tenim res praetersjieclemquam cundioeDei.Cum enhn agnovis_.sei inCoesarea, Phi-
ingerit sensibus aliud aliquid ex se faciens in, cogi- lippi civilale Phoenieiae, quam Paheam. voeabanl,
tatio,nem venire, sicut vesligio viso,^transisse ani- insigne Christi esse shhulacrum, quod sanguinis
mal cujus vesligiumest cogitamus,et viso fumo, ignem liberala profluvio jcojistituero.l, eo deposilo^ suam
subesse cognoscimus.Signurum igitur alia sunt na-_ ibi statuam collocavit, quoe violento igne de coelo
turalia, alia data. Signadata sunt, quae dhinilus in cadente, c\rca ejus pectus divisa est, el caput curii
Scripturis sanctis continentur^-perhomines nohisin- ceruce una parle dejeelum alquein lerra fixum, re-
dicala sunt, qui ea conscripseruirt, et caelera. Ante pqua' vero pars hafctenus restitit, et fulminis indi-
omiiia igitur opusest Dei timorem convertiadcogno- g ciuin reservavit, sfaluam vero Christi tunc quideni
seendam ej'usvolunlatem quid nobis appetendum fu- pagani trahenteg confregere, p.osteavero, Christiani
giendumque prsecipiat. > Et infra : « Illud quod esl colIigentes,'in ecclesiam recondiderunt, quo hacte^
secundum instilutiones hominum, partim superstitio- nus,reservatur. > -j-ltem ipse cap. -42: t Hoc ita-
sum esl, paftim non est. Supefslitiosum est quid- que simulacrum sieuti referl Eusebius, omnium
quid inslitulum est ab liomini,busad facienda et co- passionum et segritiidinum noscitur esse medica-
lenda idola pertinens, vel ad colendam sicut Deum mentum, juxta quod quaedam herba germinal, cu-
crealuram, >—Et post paucain eodeni sequitur librq: jus speciem nullus noslrae lerroe medicus licet
« Appetunt tamen omnes quamdam simililudinera ih «xpertus agnovit, mihi namque videtur, quiaâdve-
signilicando, utipsasigna, in quantum possunt rebus, niente Dominonullum miraculum, nullumque lieiie-
-qusesigniflcantur similia sint, sed quia multis modis ficium putari debel incredulum, etc. >
simile aliquid alicui gplest esse, non constant talia In Historia Anglorum, libri nrimi cap. 25, cujiis
signa inter homines, nisi consensus accedat, in pi- initium: s Roboraths conflrmationebeali Patris Gre-
Cturis vero et statuis caeteris hujusmodi simulatis gorii Angustinus confamulusChrisli qui eranl cum
operibus, maxime p.eritorum arlificum nemo errat, eo, rediit in opusjvei-bi, pervenilque Brilanniam.
cum similia viderit, ut agnoscat quibus sint febus si- Erat eo lempore rex Edilbereth in fcantia potentis-
milia, ethoQtoiun genus inter superfluahominum simus. >Et post pauca in eadem sequitur epislola :
Institula numerandum est, nisi cum interest quid « Post dies ergo venit ad insulani rex, et residens
eorum, qua de causa,—et ubi, et quando, et cujus suh divo,jussit Augustinum cuni sociis ad suuni ihi-
auctoiilale fiat, etc. > Item .Auguslini in libro m (r, dem advenire collqquium. Caverat enim ne in ali-,
ejusdem: « Qui vero autoperalur, autveneraturutile' u quam domum ad se introirent vetere usus augurio,
signum dhinitus institutum, cujusvim significatione superventu suo, si quid malelicii artis habuis-
nemque iniellhjit, non hoe veneralur quod videturet senl, eum superando deciperenl. Al illi non doemo-
transitjSedilludpotiusquolaliacunctareferendasunl. nica sed divina virtute praedili, veniebant, crncem
Talisautembomo spiritalis etliber est, etiam tempore pro vexilloferentes argenteam, et imaginem Domini
servitutis, quo carnalibus animis nondum oportet Sal\ aloris in labula depiclam,lilaniasquecanentespro
signailla revelari, quorumjugoedomandi sunt. Tales sua simul eteoruni propterquosef ad — quos.venerant,,
autem spiritales erant, patriarchse ac prophetse, om- salule aeterna Dominosupplicabanl. > Item sequi-
nesque in populolsrael, per quos nobis spirilus san- tur : « Feftur autem quia appropinquantes chitati
ctus ipsa scrip.turarum el auxilia et solalia ministra- more suo cum cruce sancta, et imagine magni regis
vit, etc. > Domini noslri Jesu Chrisli, hanc loetaniam consona
Iiem sancli Athanasii in sermone quarto adversum \oee modularentur : Deprecamurte, Dotnine,in omn%
Arianos: «Arriomanitae,iil dicûmesl, judicanies se- msericordia tuu, ut auferatur furor tuus, et ira lua
mel transgressores fieri. t Et post caetefa : « Hoc et u civituteista et a dpmo sancta tua, quoniam pecca-
ah exeriiploimaginis imperatoris atlenlius quis con- vimus, etc. >
siderare polerit, Igitur in imagine imperaloris, si- In epistola beati Germani, patriarchse Constanti-
mililudo et fbrma est : et in imperalore quidem quae nopolitani, ad Joannem episeopumSynadorum, post-
in imaoine similitudo est, immulabilis enini esl quam litteras beati Gregorii papae suscepit, inier
forma quai in imagine imperaloris similitudo, qua- caeterainquit: t Epistolam vestroesanctilatis susce-
lenus qui eqnspi^ciiimaginem, videt in ea imperalo- 0 pi, in qua referebaiur de episcopo Nathoiiae: signi-
rem, et iterum, qui vidil imperatorem, cognoscit licamus enim nune vobis, sicut et pridem quam
quoniamhic est qui in imagine.ldeo quodnon lmmu- susciperemus litteras vestras sanclilatis, conj'un-
tetur siniililudo qui voluerit cum imagine videre gente hic eodem |Deo amabili episcopo in verhis,
imperatorem, dicat namque : Ego el imperator venimus cum ipso sciscitanles sensura ejus, unde
unum sumus, ego enim in eo sum, et ille in me, et nobis relatum fuerat de iJlOjipse vero nobis hunc
quod conspicis in me, hoc in illo vides, et quod dedit responsum. Oppjortunumenim. est, singillalim
vidisti in illo, hoc vides et in me, qui enim salutat omnia inlimare vestrae sanctitati, quoniam audiens
imaginem, iu ipsa salutat imperalorem. Enimvero divina Scriptura dicente : Notv facies ttbi omnem
illius forma et sjiecies est imago, etc. t similitudinemut adores ea, quanta in cozto sursum,
llem sancti Alhanasii, episcopi Theopoleos, ad et quanta in terra \<teorsum(Exod.w),secundumhoc
Simeonem, episcopum Bostrae: « Si, patres, oportet dixi, quoniam non ilebetur manufactis'adoratio. Nam
secundum eloquium ut tu asseris hiterrogare, insu- sancios Christi maityres, qui verae sunt margarilae
per autem et seniores. > Et posl pauea : « Sicut fidei, omni honorej dignos puiamus, et intercessio-
enim absenie quidem imperatore, imago ejus pro eo nes eorum invocamus. A-d haee quidem hos illi re-
adoratur, praesente ergo ipso superfluum est relin- sponsum dedimus, - quoniam Christianorum fides
qttereprimam formam, et adorare imaginem, nonne venerationem et adorationem ad unum «t solum
quia^prseferturpropter prsesentiam pro quo adora- Deum refert, sicut scriptum est : Dominum Deum
tur, inlionorari eam oportet? > Et.iterum : « Sicut timm adoiabis, et\iiti soli seivies (Deut. vi). Gloii-
1355 LIBRI CAROLINI.— APJPEND.— CONVENTUSPARIS. ioU
\ vero ill!>Joco satis apparet, quod Spirilus sanctus
.ficatio enim nostra et servitinm ipsi soli offerlur. >_i
Et post pauca : <Jn sanctis vero qui" uTcoelissunt non sit creatura, ubi juliemur non servire ereaturae
et invisibilibus et incorporeis virtutibus sancta lau- sed creatori, non eo modo 'quojubemiir per cliaiita-
datur et glorificatur Trinitas, in singulari domlna- lem ser\ire"invicein, quod est GroeceSouX:usw . sed
tione et divinitate, sicut et unus Deus.a nobis confi- eomodoquo taritum Deo senitur, quod est'Grsece
tetur, et non estprseter illum, qui domipeturin vir- XaTpEUEtv, unde idololairoe dicuutur, qui -simulacris
tute sua In seternum. >Et posl pauca : « Neque eam servimtem exhibent quae debetur Deo. Secun-
enim divlnse dominationis venerationem in confa- duro hanc eriim serritutem dictum /esl: Dominum
mulos transferimus, neque enim iinperatores aut Deum tuum adprabis,etittisoli servies(Deut. \i). Nam
principes in terra •adorantes simililudinehi, ut ad hoc distinctius in GraecaScriptura invenitur, lcnfiii-
Deumadorat;onem facere videmur, neque Imaginum "c-si?enim habet. Porro si tali sefvitute.creatufae ser-
facturam, quseper ceram et colores designanlur, in vire prohihemur, quandoquidem dictum est: Domi-
transmutationem divinoeveneraltonis susGepimus; ntfm Deum titum adorubis, et illi soti senies. Unde
heque enim invisibilemdeitatem imagine, aut simili- Apostolus deteslaiur eos, qhi coluerunl et servie-
ludine, aut habitu, aut- forma aliqua designamus, runt creaturae potius' quam ereatori: non est ulique
etiam neque ipsorum angelorum quibus exsisturit creatura Spiritus sanctus, -cui ab omnibus sanctis
ordinibus aul sentiri vel investigari ullo modo pos- talis servitusv exhibetur, dicente Apostolo : Nos
sunt, sed quoniam unigenitus Fiiius, qui esl in sinu enim sumus circumcisioSpiritui Deisenientes (Phi-
Iâlris, revocans propriam crealuram a morte j'udicii lipp, m), quod est in Graeco"la-^pEvovreg. Dltires
bome voluntalis Patris et Spiritus. sancti homo fieri g\ enim codices etiam Lalhii sic habent,- qui Spititui
dignatusesl, sicut inquit Aposlolus,per omnia similis Dei servimus.Nam Latria Groece Latine setvitus di-
~nobisfuclus absque peccato(Philipp. li), humanum citur,quae quantum ad veram religionem attinei.non
ejus vulfum et secundum carnem ejus humanam si- nisi uni et soJiDeo debetur, etc. >
Hiilituiinem imaginc designanles, et non incompre- liem Ahgustiniin libro de Quantitateanimse:«Deus
-hensibilemaut invisibilem ejus deitatem, etc. S>mili autem immortalem animam ierit, ul opinor,, nisi
enim modo secundum carnem "ejus incontaminatte forte libj aliter videtur. Ei_golu vclJes talia fieri ab
matris sanctas Dei ênetricis ipso modo simiiiludi- iiominibus, qualia Deus-fecit? Non' eqnidem hoc
nemêmonstrantes, quoniam~niuIieris natura exsi- dixerim, sed quemadmodumipse imraortalis immor-
siente, el non aliena nostroe massae facta, Deuro lale quiddam fecit ad similitudinem suam, sic et
hivisihilemet omniamanu contiuentem insuo. con- nos immorlales a Deo facti ad similitudinem no-
cepil utero, et genuit incarnalum. Etenim ut pfoprie "stram, quod facimus immortale esse dehefet, recte
et vere malrem Deiveri veneramur eam et magnifi- diceres si ad ejus imaginem.pingeres tabuJam guod
camus. Sanctos-enim martyres Christi, apostoldsque in te immorlale esse credis. Nunc vero in ea exprir
etprophetas miramur et beatificamus, et admeriio- mis similitudinem corporis, qnod profeclo morlale
riam fortitudinis eorum similitudines imaginum est, quomodo"engo sum similis Deo, cmn immorta-
ipsorum describimus, non ut divinoe naturae sonos lianullapossumfacereut ille? Quomodonec imago
«os sestimemus,neque quae debelur deitati giorise corporis lui potest hoc vatere, quod luum corpus
quidem et polestati, lionorem "et adorationem illis valet, sic anima non mirandum est, si poleniiam
impendimus, sed amoiem noslrum, quem in ipsis,P tantam non habctquantamille, ad cujus similitudi-
habemus, per haeemanifeslamus, «t ea quaeper au- nem facla est, elc. >
ditum veraciter credimus, designamus. Nam et ipsi Isidori episcopi, a de Pjctura: <"Piciura aulerh
. sancli Deiin unum et solumDeum servilulem et glo- est imago exprimens speciem rei alicujus, queedum
rificationemet adorationem observantes, et ad hdc visa fuefit ad recordationem mentem reducit. i —
omnes convocantes atque docentes eorum effude- Item : -t -Picturam enim JEgypiii excogita\crunt.
runt sanguinem, et in veritaie confessioniscoronam Primum umbram hominis lineis circumductam. Pa-
adepti sunt. Iste estmodus in imaginunrpicluris, et que inilio talis, secunda singuLs coloribus, postea
-non sicut invisibili deiiati in spiritu et veritate diversis, sicque paulalim sese ars ipsa distinxit-gt
adoralionem immulamiis in manufactis imaginibus, invenif lumen "atque umbras, differenliasque co-
sed charitatem noslram quanr jusle habemus ad lorum. Unde et nune piclores prius umbras qnas-
servos charos Dei nostri tali modo oslendentes, et dam et lineas futurse imaginis ducuht, deinde
in eorum honore glorificatur Tleus, qui glorifieavit coloribus complent tenentes -ordinem inventse.ar-
eos, etc. > tis^ > — Ltem : — « Colores autem dictos, quod ca^
In aclione septima-de significatione adorationis : lore ignis vel solis perficiuntur, sive quod initio
« Adoratio mullis modis inielligitur. Est enim ad- colabanlur, ut summsesubtilitalis exsisterent, ete. >
oratio secundum honofem et amorem, et timorem, Ilem Augustinus in librode,Magistro. : « Dehis
sicuti adorantur principes et illorum poleslas. quse intelligunlur interiorem veritatem ratione con-
« Est alia adoralio limorisproprie, sicut Jacob ad- sulimus, quid dicyiotesl, unde clareat verbis nos ali-
oravit Esau (Genes.'xxxni). quid discereprseteripsum qui auresperculit sonum.
«Est iterum adoratio secundum graliam, sieul "O Namque omnia quaepercipimus, aut sehsu cprporis,
Abraham propter-agrum quem accepira filiis Seth, aul mente percipimus, illa sensibilia, Jfaecintelhgilii-
in sepulturam Sarae mulieris ejus, et adoravil eos lia sive ut more auctorum^nostrorum loquar, illa
{Gen.xxni). - -- carnalia, haec spiritalia riominamus, De iilis tuirt
« Est ilerum adoratio, eum credilur aliqua pro- interrogamur respondemus, si prsesto .est ea quae
teclio adipisci a supereminentibus, sicut Jacob Pha- seniimus velut cum a nobis quaerilur intrientibus
raonem (Gen. XLVII). lunam novam, qualis aut uhi sit, hic ille qui interro-
«Estvera et certissima adoratio, quaesoli debelur gat si non \idet, credit verbis, et saepe"noh credit".
omnipotenii et divinoemajestati, sieut dicit Scriptu- Dlscit autem nullo modo, nisi el "ipse quod dicitur
ra : Dominum Deum tuum adorabis , et illi soli ser- videat, ubijam non~vefbis, sedrebus ipsis et^sen-
vies (Deut. \i). Hanc autem adorationem ad nullam sibus discit :narn_verba'eadem sohant videnti, quae
creaturam licet transferre, nec in manufactis ihimu- npn videnli etiam sonuerunt, Cum vero noh de his
lare, etc. > quae-coramsentimus, sed de his qusealiquandq sen-
• Augustinus libro sanctae Trinitatis, cum de Spi- _siriius, non jam res ipsas, sed imagihes ab
quaeritur,
ritu sancto loqueretur, inter caelera inquit: t Palri "eis linpressas, memoriaequemandatas loquimur, cufh
=etFilio prorsus Spiritus sanctus-aequalis«t in Trini- hmhi -quomodo vera dicamus cum falsa intueamur
iatis unitate consubslantialis et coietemusj maximej' ignoro : nisi quia non nos oa videre ac seritire, sed
* Etymolog. lib. xix, cap. 16
1335 B. CAROLl MIGNI OPP. PARS II. SECTIO II. 1556
!
vidisse ac sens>sseiiarramus, ita illas imagines in A Certum est enim quia sicut quisquam si eamdem
memorke penetralibus rerum antecessarum qujedam eharitatem illam Deo placitae fraternitalis charitatem
documenla gestamus, quoeanirao contemplantes bona seryare poterit, eij noluerit ad palatium charilatis
conscientia non menlimur cum loquimur, sed nobis perveiiireiion polerit. Ita si illos quos. conlra eam-
sunt ista documenta. Is enim qui audit, si ea sensil dem diiectionis unitalem dissidentes cognoverit, et
alque affuit,non discil meis verbis, sed recognoscil illos ad tanlse beatitudinis viam re\ocare poteril,"et
ablatis secum et ipse imaginibus. Si autem ilie hon virtute qua valet non cerlaverit, ipse sibi ejusdem
sensit, quis non eum credere potius verbis, quam beatitudinis januam seris validissimis claudit. Simi-
'discerelnielligat? Cum vero de his agitur quaemente iiter qtioque justisbimo Dei ludicia eamdem calcandi
conspicimus, id est intellectu atque ratione, ea qui- semitam obstaculum sibi opponit, si secundum qua-
dem loquimur, quse praeseniia contuemur, in illa lilatis suse moduni omnes in Deo unanimes, ne in
interioreluce verilatis, qua ipse qui dicitur homo barathrum discordLe corruani, quantum reriili prae-
interior illuslfatur et fruitur, etc_ i \ alet viriliter non contendit. Hsecad hochon humana
CAPUTXVL" x- • argumentatione reperia, sed divina lola orbi terra-
_ rum docente auctofitate .diffusa, atque' notissima,
\lnde primum exorta sit in --Ecclesiis Orientahuni ubique valefe debent, ut ubicunque fuerint discor-
1 intaginum destructio. •
'* danfes, ad coneordiam revocentur, concordes jvero
Tyrannus quidarii fuit Seleman nomine, Aggare- ne in diacordiam proruanl ab uuiversis qui proeva-
"
lius geuere, quo defuncto, successit Humarus in lent tueaniur. j
regno, cuiiterum successil Ezidus, vir valde levis et--^g His ita summatim proemissis, serics hujus diclio-
insjpieris. Hujus enim temporibus eiat quidain in nls posiulat, ut subêquens senno cur talia prsemissa
Beriade [AL, TiJieriade] maleficus ac divinus, Seran- sint lucidepandat.p, ^
tapicus [AL, Sarantapeclry] nomine, pi\_eceptor ini- Quia igitur ut universo eeclesiaslico ordini reve-
guorum Hebrseorum, et inimicus Dei Beelesiae, qui, lante Spjritu sancto notum est inter caetera pietai,is
ht coinperit levitatem Ezidi prolosymboli, accessit documenta,, testabte îposiolo, fides, spes, cha-
ad eum coapilquejlli quaedam divinare ac prsedicere. rilas praieminent, ijisseque rursum virtutes per pru-
Illi autem' ex hoc acceptabhis factus, ac non niulto deniiam, temperantiarn, fortitudinem, alque justitiam
posl ei dicere coepil: Reriiguiiati luse exppnere volo, auclore Deo mviolabiliter conservantur, ila rursus
-unde nie si audias, addatur tibi longitudd vilae, et illoe quatuor ad humanam derivaloe sobriam conyer-
perseveres in hoc principatu annostriginla,siquidem sationem per rafijonem, discretionem, bonestatem,
lmpleveris sermohes nieos. Ille vero insipiens tyran- atoûeutilitatem habentur atque utuntur,nec nullusque
eis rile
wus, obsc'uratusmenle"desiderii longoeviloe^ -Quid- islis ca^rensillas perfeete haberepotuit,
mihi^ inquil, praeceperis, paratus ad perficien- istis sprelis aliquahdo uti prsevaliiit, et quamvis sint
um exsislo., El si consecutus fuero,,quod pollicitus quaedam ex eis hiimanam rationem excedenles, ut
3uid
es, maximos tibi honofes relrI3_>ua.m. Slalefious vero sunt 'nonpuila, quse sola fide altingi possunl, ot "ob
el divinus ait ad eum : Jube mox generalem scribere hoc ineffahilia vel incomprehensibilia dicuntur, au-
epistolam, quateuus "omnis imaginaria pictura -de- ctoritate lamen divina in sacrisvoluminibus, sancto-
leatur In omnibus Christianorum ecelesiis, sive in rum etiain calholiôrum Patrum edictis, Deo re\e-
parietibus, slve in vasis sacris, el in vestibus alta- planle,
^- qualiler eadem tenenda \el confitenda sint,
lium, et non soluni hoec,-sed qtise ih chitatumpla- sufficienier reperiuntur; ideoque pene ab omnibus
teis sunl adornatoe. QuoaVaudiensperfidus ille tyran- desideratur, oplatur, quseritur, ut ratione praeeunte,
JIUS, praecepit omiii proefeeturse, in cunctis lofiis, comitanle, vel subjsequenle. in onmibus, \el de om-
eeclesiarum-imagines ei caeteras similitudines abole- nibus unde eerius esse desiderat, salva et anteposita
re, et ita exorna\It eeclesias Dei. Abhinc enim coe- semper et ubique dirina auctoritate, non prius qua-
perunt corrupiores Imaginum inveniri.'Sed Ipse liliet humana adinvehtione opponaiur, quam uttli
lyrannus anno' altero moftuus est, et imagines in jalione instruatur,! et undecunque certus ' jesse desi-
-prisiirium statum restilutse ctim lionore, etc. derat, pleuiter imb]ualur.
Hic desuut nonnulla. IdcLrco ergo summopere cavendum est, ne homini
rationali raiionem j desideranti atque poscenli ullo
Epistola nomine Ludovici imper-atoris ad pontifuem modo ratio interdiealur, nisi"tantum in lhs ut supra
Romamtm. commemoratum esl, ineffabilistanta ac talis occurrat
sublimitas, cuimeriio universaliumana se substernat
. .. Quia ergo per charitaiem Dei quae ab ipso l.ir- ratiocinationis hunhlitas, Quia vero uno pretio Chri-
giente diffusa est in cordibus hostris per Spiritum sti videlicet sanguihe redempti fratres sunrus, et ipso
sanctum, qui datus est nobis, universaeÊccIesioeno- miseranle, cujus misericordia id simus, cognosci me-
lum esse non dubitatur, quod omnia quse Inlra eam- ruiniu.s, cum omni memis affectu, ht supra comme-
dem sanctam Del Ecclesiam ad perennem capiendam moratum est, necessitatem fratrumnostrorum, tolius
salutem pertinentia aguntur, ita per ejusdenl sancli _L seiiicet imperii Orienlahum Roraanorum<,ad inlima
Spiritus gratiam caute agendaesinl, ul illudpraecipuae cordis nostri \is(|era admiitere debemus, quorum
eharllatis privilegium conservetuf, quod ipse auctor inviolabilem cbaritatem ob nullam aliam discepla-
et Iargitor omnium "bonorum Dominus_ de mundo tionis occasionem \ nimis duriter, et ui multis vide-
corporaliter abscessurus pro summo atque altissimo tur, irralionabiliteri scissam esse cognovimus, nisi
munere fidelibtis suis dando pariter el reJinquendo quod quidam illorum una cum Jlichaele el Theophilo
largiri dignatus est, dicens : Pacem meam do'vobis, imperatoribus chaf issimis fratribus nostris imagines
pacem meam reliiiquo vobis {Joan. xiv). Illud etiami .sanctorum non habere volunt, quidam verosed e contra
Apostoli" pariter attentissime cogitandum : Pacemi ex eadem sancta plebe non solum habere, discordiae etiam
sequimini et sanctimoniam-, sine qua nemo videbitt adorare volunt. Duorum allereationis
Deum (Heb'r. xn). Et Idcirco valde necesse est, uli, summa talis esl, ut nolentes illas habere, volenles
quisquis ad iilam patriam-desiderat pervenire, ubii nec habere consentiant: voientes vero noientcs etiam
nunquarii discordia poluit vel poteril introjre, jllud1 adorare compelianjt, qui hinc et inde in diversa ten
summopere agere studeat, per quod el ipse illamt dentes adversus alterutruni.she humana^rgumenta-
Deo placitam charitatis pacem cuni omnihus haberei lione, vel ratione, jsive etiamex divina aucloritate,
studeat, et omnes contra illam paeem discordautes> vel sanclorum Patrum scriptis; voluntati suae excer-
ad \eram concordiam levocare confendat. ptavel coacervata,habent, ul utrisque videtur -con-
a Ex Nicsen, concil. n, act. S. Adde Tlieoplian. in Misccl., i>amascen. de Hjjres., et Zonar. Annal,
tom. III. I
155.7 LIBRI CAROLINL— APPEND. — CONVENTUS PARIS. 1533
gruaplurima testimonia, quibus et isti suam, et illi A i beati preedecessoris mei domini Gregorii papae utar
e conlra'vindicare et obtinere
" suam putant posse verhis) fratres, et Domini mei: iu quantum pecca-
sentenliam/
" Unde sieut _. tores, fratresmei, in quantum justi, domihi mei;
dignuni et vere dignum et j'usliim est, quanium ex me, humiljter suppllco,. quantum vero
ht praeeunte Spiritus sancti viriule, ille inler ebs in e\ tanta auctorilate, sublimiter moneo, ut nemo me
nomine Domini lalia correctufus, et ad viam veri- hoc locojiropter me despiciat, quia et si ad invi-
tatis~sanctissimomoderamine leducturus7 primus in tandum nequaquam dignus appareo, magna est ta-
hominihus arbiter occurrat, quem Deus omnipotens men virtus charitatis, pacis et unitalis,_ad quam vos
lti sede apostolica jsollocare, eorumque vicarium ei- alta potestate in vice heatorum apostolorum Pelri ei
dem sanclae suaeEcclesise dare dignalus est, el ob Pauli, in nomine Domini nostri Jesu Christi inyitare
hoc ei nomen speciale in toto orbe terrarum al> ea- prse&umo. Cum enim Paulus veridica voce dicat:
dem sancta Dei Ecclesia prae omnibus ponliftcibus Pacem sequimini cum omnibus, et sanctimonium, quia
decfelum est, ut solus non sua abusione, sed tanto- sine tlta nemo videbitDeum (Hebr. xn), quid felicius,
rum apostolorum auctoritale universalis papa dica- quam et in hoc saeculodesiderando, et in illo fruendo
tur, scribatur, et ab omnibus habeatur. Et quia sicut Deum vldere ? quid e diverso infelicius, quam nec in
omnibus nofum est, dicente Joanne apostolo, hora hoc sseculo feliciter optando, nec in illo felicius
nbvissima est (I Joan. u). Et Paulo : Nos in quos fruendo videre merueril Dettm ? Et cum hujus as-
fines swculorumdevenerunt (I Cor. x). Et ideo tempus seriionis vel veritatis in universo mundo tanta sint
instat, diesjudicii absque ulladiutuma dilatione ap- lestimonia, quae in prsesenti tempore nulla evolvere
propinquat, nulli dubium quih diabolus inter reliqua gjj prsevaleat lingua, nullusque mortalium prsescire va-
perditionis suaeargunienla illud praeeipue contendit, leat, quanJo vel uniuscujusque, vei (quod maj'us est)
ut in novissimo die sanclse Dei Ecclesiae charitatem lotras mundi dccabus terminusve fieri debeal, magna
mutuam scindat; unanimilalem per qiiamlibet occa- me, ut in omnibus notum est, urget necessitas, ut
sionem scindat, ircera dileelionis corfumpai, ut id, quod ex debito reddere deheo, diutius deferre
eam non in pace superius commemorala, sed discis- [differrej nou audeam, ne forte tairto chariiatis de-
sam etlaceratam dies illehorrendus inveniat. bito suhtractq, in conspectu aeterni judicis pro vobis
Sed nec illud latet, quod ipse infelix infelicium, omnibus reus appaream.
miserrimusque ornnium miserortun non curat, per Quamoiirem "oro vel moneo, ut primo me [Bar.
quamlibet occasionem corporalem, spiritalem, mun- primi mei] summi Dei Ecclesiaefilii Michael el Theo-
danam, ecclesiasticam id efficere possit, dum tamen _ philus, gloriosi vero et sublimiter a Deo exaltati
quolibet argnmenio ejus Deo placftam muiuam in' imperatores Romanorum, una cum universo catho-
diligendo soliditatem scindere valeatr el cum uni- lico nobiJissimoque senatu ac populo voJhs a Deo ad
versus ei ecclesiasticus ordo merito obviare debeat, gubernandum credito, ut ea, quaepro salute vestra
nullus tamen sub Iiaccondilionemajori constringitur ex auctoriiale beati Petri, cui Dominus et Deus
debito, quam ille qui tanfo in sede apostolica illo- noster Jesus Christus claves committere dignatus est
rum aucloritatc pro eorum re\eren'ia in umversali regni coelorum dicens : Quodcunque ligaveris super
mundo, ac tali honorari meruil privilegio. Qui ta- terram, ligalum erit et in coslis,et quodcunquesolveris
nien universalis meriio non dicitur, si pro uni- super terram, solutwn erit et in cmlis (Matth. xvi),
versali Ecclesiae siatu viribus", quihus valet, non „, admonere el exhoriari, et insinuare necessarium
agonizatur. * "" duximus, patienter audiatis,
animumque Deo placi-
"Hsec, domine Pater, ae toto mundo venerande at- tum vestrum, non ad contemncndum, sed ad obe-
que re\erende sanclissime pontifex,ad insinuandatn diendum et conservandum praeparare studeatis. Ideo
intania fe mentis nostrse devotionem jrsemittere autem ad obediendum nobis hortamur, quia omnia,
studuimus., quse vohis de hsc causa dicturi sumus, tribus hoc
Abhinc vero, si adeo conservanda almitas vestra capilulis principahter et ordinare et confirmare pa-
ita ebgerit, non insinuando sed admonehdo, qualiter rati sumus, id est, raiione, auctoritate; et consilio,
commuhis legatio nosira ad illam sanctam Dei Ec- videlicet rat'onem lexendo, et eamdem rationem in
clesiam corrigendam dirigi possil, subneetere cura- quantum rafionabilis, discrela, honesla et utilis fue-
bimus, non ul sauctse et a Deo datse sapientisevestroe, rit, aucloritate firmando; eamdem vero auctoritatem
quod absit, altius subJimiusque progrediendi teimi- secuniluni calbolicse fidei \erilatem et rectitudinem
num ponerepraesumpserimus; sed ne id, quod exinde salubriter intelligendo. Ad ultimum vero quid in his
nobis omnipotentis Dei omnipotenti misericordia ad ad salutem universalis Eeclesioetenendum sit, consi-
obsequium veslrum salutem nostram conferre di- Jium Deo pjacitum dando, et idera consilium cqnfir-
gnata est, silentio legeremus, sicut filium decet pa- mando. Et quamvis, ut dignum est, divina prsecellet
tris in gremio evaminis vestri collocavimus, confisi auctoriias, primo tamen ad miligandos atque ad
in Domino, quod ipse \ obis exinde, quod sibi placi- adunandos animos in diversa tendentes, ratiocinando
tum et aceeptabile est, inspirare dignabitur. onmibus satisfacere volumus, ut eo facihus et divi-
Nos tamen non synodum congregando, sed,quem- nam auctorilalem secundum sanum catholicae fidei
admodum a vobis postulavimus^licentiamqiieagendi D I intellectum concordes suscipiant, ac deinde certum
percepimus, una cum faniiliaribus nostris filiis nobis consilium suavius amplectantur, amplexumque
\eslris, quantum pro muJlipJicibus solliciludinibusi in futuro custodiant.
regni di\ersis occupati per intervalla potuimusi Apud omnes hujus sanctse Occidentalis Ec-
considerare studuimus,quid almitati veslroede lantai clesise, quae seigitnr auctoritate beatorum apostolorum
necessitate significare poluissemus, qualiter idemi Petri el Pauli, largienie Domino fidei, spei, et cha-
populus a Deo per vestram conservandus orthodoxamt ritatis sumpsisse exordium gloriatur, ita hactenus
sanctilalem ad veram concordiam mocari potuisset, per eosllem aposlolos protegente Spiritu sancto, et
"iit vera pace conglutinari, et in hoc, et in futuroi ipsis iutercedentibus ac ab omni hae-
soeculoomnium Domino placere potuissent. Etquid- - resi illibata, nunc usqueprotegentibus,
coiiservata est, ul non so-
quid exinde salubre Domino inspirante imenire po- "lum ipsa ad quodlihet erroris diverliculum minime
tuimus, paternitati vestrae per prsesentes filios ve-- declinaret," sed potius omnes a recto fidei tramite
stros, fratres nostros, qusedam dictis, quaedamscri- quoquo jnodo deviantes, per orthodoxos eoriimdem
ptis intimando direximus. successores toto orbe terrarum ad rectitridinem po-
Epistoia nomine Romani pontificis ad Michaelemui- tiusrevoearet. Testis enim hujus rei non quilibet
que Theophilumimperutores Grwcorum. angulQs, sedorbis terrarum universus, quia quolies
tales permundum perceptlones [perseoutiones]^motse
.. . Gro aulem et ohsecro in uhiverso mundo (ulI sunt, quae ad periculum fidei unhersalis Ecclesiae
imminere putaljantur, ob invenicndam inventamque
1559 B. GAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTID II. 15i0
conservandam.catholicse fidei veritatem, semperhoc A ± devincta sunt, illud diaboli telum ab eadem Ecclesia
universalis Ecclesia, praesente ob huj'us sanctitalem dissipetur, ul pax|Dei, quae exsuperat omnem sen-
sedis ponlifice, aut eerte cum conseusu illius verbis 'sum, in eadem beata plebe pleniler restiluatur.
vel litteris porrecto corrigere, porrectumque ad con- Vociferantur enim in coslum uno ore et uno -corde
servandum statuere consuevit. omnipotentis Dei judicium inevitabiliter nobis in-
Simili modo etiam et in his, quaead conservandum cumbere, si auctor^tate summorum in loto orbe ter-
in humanis aclibus ejusdem Eeclesise incontamina- rarum apostolorum quorum doctrinis et eonsilio
bilem slatum, moderanie, non qualibet dolosa vel universus flectitur inundus, discordiam vestram ad
sophistica, nec non duplici calliditate, sed veritate veram concordiam rion certamus reducere. Dicunt
subnixa, simplici ratione, ipsaque discrelione, ho- eliam, quid acturi erant de tam prsecipuo coram Deo
nestate, utilitate, pariter inradiata ralione, non solum amisso solatio, si illos, quos post hujus sanctse sedis
noxia vel nociva, verum quoque et ipsa superflua et immutabilem tuitionem, illud in tam praecipue cha-
non necessaria resecare consuevit, et ea, ut prse- rissimis fratribus splalhim perdiderint, qui simile in
diclum est, quaead salutem lotius Ecclesisepertinere, universa Ecclesia nullum habebunt? Si enim cum
et insuper merito cavere non debuisset, disserendo illis veram lidem, [ integrumque charitalis ardorem
et ordinando sancire solita fuit. Et hoc non tanlum- non servaverint, >quid in judicio Domini tanta ne-
modo'de causa fidei, vel, sicut prsemissum est, de glecta charitate et in nomine Domini cerlissime
statu humani generis, vel cursu rectitudinis, verum confirmata neglexefint ? Sed nos diuturnae leclioni
quoque de onmi dissensione in saneta Dei Ecclesia, veslroque fasligio [fastidio] in legendoparcenles, ubi
quse pacem illam turbare videbatur, quam Dominus g] tanta nb eis charitate urgente, de Deo placila mutua
apostohs et per apostolos nobis oiunibus vicariam dilectione vesira, plorando, imo lugendo eonquesli
prsesentiae susedereliquit., dicens : Pacem meam do sunt, quae in unum colligi difficile possunt, omissis,
vabis, pacem meam relinquo vobis (Joan. xiv). Ubi- ad eamdem serieih detexendam, quani ipsi de ima-
cunque per quodlibet pietalis argumentum periin- ginum reddenda ratione spoponderant, redeamus^
gere potuit, semper hujus sanctse sedis vicarii apo- Aiunt enim : | -
stolorum qusedam mulcendo, qusedam vero, si ita res Oramus ergo, sanctissime atque beatissime ponli-
poposcisset, sublimi ac veneranda aucloritate, ut di- fex, ut nobis antiquorum palrum nostrorum hac de
guum erat, docendo parilerque praedicando ad pacis causa vilse.cursumj recitare liceat, simulque prout.
concordiam revocare studuit. ralionis ordo poposcerit, sensus sui affeclum in hac
Quorum vicem, qualescunque simus, minislerium fluntaxat re, cur iia vel iia tenuerint interserendo
tamen auctorilate suheuntes, cliaritate pariter et adjungere. Nec vobis taediumfiat, si.adostendendam
eadem auctoritate roborati dissensionem illam quaa rationem \ srilatis, ireritatemque ralionis sese paulo
infra [inter] ipsam semper Denamabilem Romanorum Jongius sermo prolrpxerit, dummodo linea veritatis,
Grsecorumque Ecclesiam exortam durius eamdem quse ab antiquis patribus noslris usque ad nos in-
Ecclesiam quam saluli illius ullo modo convenire fiexibililer ducta est beato Dionysio scilicet, qui a
possit, scindentem diuturno tempore cognovimus, sancto Clemente beati Petri apostoli in apostolatu
non audemus declinare; ut non illam ex auctoritate primus ejus successor exstitit, in Gallias eum duo-
lantorum apostolorum ad pacis concordiam ipsis denario numero primus praedicator directus, et post
mediantibus non debeamus advocare. Maxime vero ^£ aliquod tempus una cum sociis suis huc illucque
in eo quod ejusdem miserrimae dissensio ea sit ma- prsedieationis gratia per idem regnum dispersis mar-
teria, sine qua, sicut multis videtur, salva per fldem, tyrio coronalus est.j Et quanquam plures exsistant,
spem, et charitatem incunctanier et in hoc sseculo, quidam martyres, quidam eiiam confessores, quorum
et in futuro salvari potest Ecclesia. Quorum sensus merita, qualia apud Deum habeantur, quamvis quo-
el sententia talis esl. « Quid fidei, spei, et charitati lidianis miraculis coruscent, quia tamen proptcr lon-
obesse potuisset, si imago nulla toto orbe terrarum gitudinem terrarum vobis minus coguiii fortasse
picta vel ficta fuisset ? > Et quanquam idem filii exsistunt inlermissis, sanctum tamen Hilarium anti-
nostri, qui haec dicunt, raiionabiiiter se ostendere quum ecclesiaslicum doctorem, nec non et heatum
posse nullatenus dubitat [duhitabant], melius illud Martinum toto orhe \enerandum, vobis notissimos
nunqiiam fuisse, sine cujus cultu peifecta fide spe, esse minime dubilimtes, ad memoriam reducere
et charitate universalis sancta Dei Ecclesia salva po- necessarium sestimamus, quorum vilse magisterio
tuisset consistere, quam sub hac occasione non du- edocti, liaecita tenepda atque servanda suscepimus.
Ihuin, *ed certissimum illud malum discordiaedehere Sed quia apud nos yel majores noslros, ex quo ulla
incurrere, quod nisi correctum fuerit, nullatenus prsesens setas recordari potest, nunquam ejusmodi
cum hac dissensione ad Dominum, qui est pax, qusestio mota vel veritilata fuit, ideo semper talis ex-
omnium sibi placitam pacem habentium, nunquami inde mos ex prsedictis antiquis temooribus retentus,,
in perpctuo posse pertingere. Et quamvis devotio ilin universa islius rcgni Ecclesia exslitit, ut nuJIus,
lorum hoc constanter postulet, ut eis Tatiocinandoi ac si ex auctoritale ejusdem sanctse Dei Ecclesiseju-
qualiter de ipsis imaginibus discrete et rationaailiter ' JJ beret, nullus cuieunque imaginem volenti pingere
sentianl, poslea disserere liceat. Quod si est, qui. aut fingere prohiberet. Unde usque hodie eadem apud
suscipere jtisto moderamine velit salubre omni bonos consuetudo tendlur, ut quia hoc auctoritas nuila
mini esse non dubitant, ad comparalionem tamenL j'ubet, nemo jubeat|, similiter quia auctoritas nulla
tanti mali eamdem imaginum causam pro nihilo com- prohibet, nemo prohibeat. Quia vero propter prae-
putant, si pax illa, quae ad seternam vitam, qui est missam rationem aljter esse non potest, nisi ratio
via, veritas, et vita, ducit, ad eamdem viam, verita- inde habeatur, fortasse eadem ratio tale exordium
lemque perducta non fuerit. non inconvenienter jhabere poterit. Si igitur iniago
Et idcirco cunctus chorus sacerdotum nee non ett in toto orbe terrarum nulla picta vel ficta esset,
omnis senatus tolius genlis seu imperii Francorum, , nunquid aliqnid fldei, spei, vel chariiati sanctoeDei
et universa Ecclesia per totam Galliam cum cseteris> Ecclesiae obesset? Rursus siila, ut in quibusdam
provinciis eidem a Deo conservando imperio sub- locis maxime Ecclesiis seu palatiis priucipum , ob
dilis,'audila fama delendsedissensionis fratrum suo- nullum alium catholicae fidei seu religionis cultums
rum, irfevocabiliter postulant, ut prius per istiuss sed tanlummodo scientibus pro amoris pii memoria
sanctae sedis a Deo conservatam in futuroque usquei seu ornamento eorumdem locorum; nescientibus
in finem saeculi,sicut ipsi indubitanter, et nos omnes> vero pro ejusdem hietatis doctrina pictae vel fictse
per merita apostolorum confidimus, conservandahil sunt, ita per reliqua ejusdem imaginibus congrua
aucloritatem, illud summopere quaerere fesiinemus,, domicilia ad eumde|m sensum pertinentes pictae veJ
Tit quia auctore Deo, haec duo regna in toto orbe3 fictse essent, quid prsefatis virtutibus unquam aul
terrarum principalia mutua sibi Deo placila chariiatei usquam obesse potuissel ? Et ideo guia res ila se ha-
ISII XTBRJCAROLINL— APPEND, —-CONVENTUSJJtRIS, IZm
bet, quid superest, nisiut quimiluuy ita noniaeiant, 'iI&.-clesiasticum-opus:a"Deogflacitam consummalionem
ut tamen eis, qui illas eo sensu {ul prsemissum est), ilebeamus-perdneere. .ScrM-t ehim ita : * Indico.,
habere volunt vel faciunl, in faciendo, vel habendo inquit, ad nos dudum perveriisse, rruod fraternitas
minime contradicant. Et ilfi similiter, qui illas ha- vestra quosdam imaginum adoratores aspiciens, eas-
bere volunt, nolentes ad habendum vel Jaciendum dem ecclesiis imagines-confregit, alque projecil. JEt
nullatenus cogant, Atque ita auctore Ded", uterque quidem zelum vos, ne quid manufaclum adorari
illaesus servatur, dum et habere volens propter [prse- possit, habuisse laudavimus, sed frangere easdem
ier] cauielam illiciti cultus, et hahere Tialepspropter imagines non debuisse judicamus. Idcirco enim pw
cautelam illiciti contemplus salvus permanere indu- Otura in ecclesiis adlhbetur, ut hi qui lilteras ne-
bilanter polerit. Atque ita miseranle Deo majorum sciunt, saltem in parietibus videndo Iegant, quse
noslrorum imaginibus vel picturis morem imilan{es, legere in codicibusnon valent. Tua ergo fraternitas,
in jubendo vel prohibendo, in habendo vel non. ha- et illa servare, et ab eorum' adoratu populum pro-
liendo, in coleudo \el non colendo, illaesus hactenus hiberedebuit, quatenus et Jitlerarum nesciihaberent,
liac de causa Domino opitulante nos transisse, et unde scientiam historiae colligerent, «t populus in
ipso gubernante transituras^nequaquam duhitamus, picluroe adora.ione minime peccaret. >
"Quamobremmonendi sunt omnes, qui illas habere Ilem id_etnad eumdem.
volunt, ne amando, vel quolibet modo orando vel
Compiectendo,uilra quam oportet, cullum eis illici- t Perlalum, iuquit, siquidem ad nos fuerat, quod
lum "ullaienusimpendant, Similiter et illis [nee illi], inconsiderato zelo succensus, sanclorum imagines
qui eas Iiabere rioluerunt, sicubl eas aspexcrint, ]} "; sub hac quasi excusatione, ne adorari debuissent,
qualibet ignominiosa vel probrosa detestatione sper- confringeres, et quidem quia eas adorare vetuisses,
nere, contumefiare, vel lacerare prsesumarit. Hi.no omnino lapdavimus, fregisse \ero reprebendimus.
ergo indubilan.er colliglpolest, quae ilhim ratio hoc Dic, frater, a quo factum sacerdoie aliquando audi-
Cumpericulo quocunque compellat habere, quod il- tuni est qupd fecisti? Si non aliud, vel illud te non
lum procul dubio sine ullo periculo Jicet non habere. debuit revocare, ut despectis aliis fratribus solum le
Ideo ergo loiius huj'us rationis talis est -summa, ut sanclum, et esse crederes sapientem? Aliud est
qui volunt propria memoria vel sana doclrina, in Iocis enim picluram adorare, nliud picturoe historia quid
competentibus absque ullo illicito cultu pictas vel sit adorandum addiscere. Nam quod legentibus scri-
fictas habeant imagines. Qui autem nolunt absque pturae, hoc idiotis prseslat pictura cernenlibus, qijih
ullo illicilo contemplu taliier habentes, \el habitas in ipsa ignorantes vident quodsequi debeant, in ipsa
imagines nullatenus spernant. legupt quj litteras nesciunt. Unde prsecipuegenlibus
Essent utique plura, quee hicratiocinando, his per pro Iectione piclurae est, quod magnopere a te, qui
omnia congrua dici vel scribi potuissenl, si aut bre? inter gentes habitas, attendi decuerat, ne dum recto
vitas temporis permitteret, aut Id aliqua, si ea con^ zeloincaute succenderis, ferocibusanimis scandalum
firmando scribi necessitas poposcisset. generares. Frangi ergo non debuit, quod non ad ad-
ATJCTOIUTAS. orandum in ecclesiis, sed ad instruendas solummodo
His etiam pro satisfaclione praedictorum fralrum mentes fuit nescientium collocatum. El quia in locis
nostrorum vel Ecclesiaesuperius commemorati regni, venerabilibus sanctorum Jepingi historias, non sine
insua, quia aliter esse non poiuit separatim relatione Q' ratione vetustas adhiisil, si zelum discretione con-
vel serie competenter preemissis, ut quicunque ra- iisses, sine dubio et ea, quse intendebas, salubriter
tiocinando animo suo salisfacere voluerit, ,cur eadem oblinere, et collectum gregem non dispergere, sed
Ecclesia tali se moderamine hac In re ex anliquis polius poteras congregare, ut pasloris in te mcrito
temporibusin hahendisvel non babendis imaginibus nomen exceJleret,.non culpa dispersoris incumberet.
tractare vpJuerit; tanto «ompendiosius facere possit, Hinc autem dum in hoc animi tui incaule nimis
quanto non sparsim, sed simul sensum illorum op- motus exsequeris, ita tuos scandalizasse filios per-
utmaxima eorumpars a tua se communione
portune colleclum legendo addiscere poterit. Modo hiberis,
autem eadem ralio docet, sicul supra significaium suspenderet. jQuandoergo ad ovile Dominicum er-
est, ut nunc ad auctoritatem sanctorum Patrum, qui rantes ovesProinde adducas, qui quas habes, delinere non
inde aliquid scripserunt, nohisque scriptum relique- praevales? hottamur, ut \el nunc studeas
runl, redeamus, et \ ideamus, si eadem auctoriias esseôlliciius, atque abliac te praesttmptione com-
et eorum anhnos, quos a tua disjunclos uni-
prsemissam rationem congruendo affirmare debeat, pescas,
an non. Videlur igilur nobis, quam\is plures inde taie cognoScis,paterua ad te dulcedine omni adnisu
in reliquiscontractibus [For., traolatibusl suis, quos omnique studio re\ocare feslines. Convocandi enim
de statu sanclse Dei Ecclesiaeinspirante spiritu san- sunt diversi Ecclesiae filii, eique Scripturae lestimo-
cto studiose texuerunt, nonnulla interserant, ju\la niis ostendendum, quia omne manufaclum adorare
quod sensusillc postulat unde agebalur; merito ta- non Jiceat, quoniam scriptum est: DominumDeum
t nien illi ad hujusmodi examinalionem primi ponan- tuum adorabis, et illi soti servies (Deut.w). Ac deinde
tur, qui de hac re specialiter etob hanc solummodo j. subjungendum, quia picturas imaginum, quse ad
1 sedificationem
solvendam qusestionem scripsisse reperiunlur. E imperitt populi faciae^fuerani, ut ne-
quibus nobis heatus papa Gregorius hujus sanctoe aclum scientes lilteras, ipsam hisioriam intendentes, quod
Dei Ecclesia?pontifex primus occurrit, qui ad Sere- ' sit discereni, transisse in adorationera vide-
num Massiliensem episcopura boc specialiter scri- ras, idcirco commotus es, ut eas imagines frangi
psil, sicut et in epislola illius ad eum faeta in ar- praeciperes,atque eis dicendum, si ad hanc inslructio-
mario sanctae"Dei nostrse Ecclesise continetur, eo nem, ad quam imagines antiquitus facfo?sunt,habere
vultis in ecclesiis, eas modis omnibus et olferri et
qfiod audiret illum propter, ut sibi videbatur, su- liaberi
perlluum imaginarium cultum lali zelo succensum, permittas. Al indica, quod non tibi ipsa visio
omnes imagine^,quas in ecclesiasua receperat depo- hislorise, quse piclura teste pandebalur, displicue-
suisse, confregisse, et extra eamdem ecclesiam fun- rit, sed illa adoratio, quse picluris fueral incompe-
dilus projecisse, ut hoc facto-a cultura vel adora- tenler exiiibita. Atque in his verhis eorum mentes
(ione iilicita populum compesceret. Qua de re, nihil demulcens, eos "ad concordiam revoca, et si quis
imagines facere volueril, minime prohihe. Adorare
.congrueiitiusinhac causa posse fieriarhitrati sumus, - vero
quam ut prima eadem epistola huic nostro operi , fralerhitas iniagines omnimodis devita. Sed hoc sollicile
quod maxime ob amorem verse pacis sanctse Eccle- ardorem "tuaadmoneat, ut ex visione rei geslae.
sise texere, ordinare, de meritis beatorum apostolo- compunctionispercipiaut, et in adofalionem
rum confisi, fideli mente aggressi sumus, credentes soli iljius omnipotentis sanctse Trinitatis Iiumililer
per eos nosse obtinere, ut tam per necessarium ec- prosternanlur. >
i5i3 B. CAROLI MAGNIOPP. PARS II. SECTIO II. iUi
Item idem ud Januarium spiscopum. A quasi ante dhinitaiem,
1 sa3i lJlum-adoramus, elc.
t Judaei, inquit, de civilate vestra huc venientes Nos Quod tale esf, ac si regi in throno sedenti -dieas:
nobis sunl, quod synagogam eorum, quae quidem, o rex, non quasi ante divinitatem ante
questi le proslernimur, sed illum adoramus, quem per
Caralis sita est,Pelrus,quiex'teorumsuperstiiione ad imaginera tuam, quia homo es, Dominum Jesum
Christianse fidei cultum Deo volente perduclus est, Christum hominem recordamur natuni, aut passum,
adbibitis sibi quibusdam indisciplinalis, sequenli die \elin tln\ono sedehlem, cujus imitator es tu sedens
baptismalis sui, Iioc est Dominica ipsa festivate Pa-
in throno. lali dicio mox consequens esl,
schali, cum gravi scandalo sine veslravoluntate oc- ut cumdemNunquid regem ,adorare compellar sedentem in
cupasset, atque imagincm illic genetricis Dei, Domi-
nostri et venerandam crucem vel byrrum throno? Ita nec ih eo, quod dicitur : « Nos quidem
nique non quasi ante dhjiniiaiem ante ipsam proslerniniur,
album, quo fonte surgens indulus fueral, apposuis- sed illum adorainus, > etc, ad imaginum adoratio-
sel," etc. >El post pauca inquit : « Considerantes nem invitamur, sicul in multis di\inoeauclori-
hac de re veslraevoluntatis intenium ac magis judi- tatis voluininibusquia sentenlias ordine verborum
cium his hortamur affeclihus, ut sublala exinde cum poslero scriptas invenimus, ila quoque faclum prseesse
ea, qua dignum est, veneralione imagine'aique cruce
eo sensu, ul supra diclum esl, hoc in loco minlme
debeaiis quod \iolenter ablatum esl reformare. > duhilamus.
Item idem ad Secundinu-m setvutn Dei inclusum. Cum enim ibi sciiptumsit: «Nos quidemnon quasi
t Imagines,inquit, quas a nobis tihi dirigendas per ante dhinilalem ante ipsam prosternimur,> quisnon
Dulcidium diaconem luum rogasti \alde nobis g animadverlai, idipsum magis refutando, quamimpe-
tua poslulalio placuit, quia illum in eorde lota in- rando, vel adoraniio , «amdem adoratiouem imagi-
tenlihne quaeris, cujus imaginem prse oculis habere num dictum esse^ ila ut diclum est? quanlo magis,
desideras, ut visio corporal.is quolidiana reddat ex- sicut stipra iactum est, ordo verborum suo restitua-
orlum, ut dum picturam \ides, animo inardescas, tur in ordine, omnem quemcunque ob nimiam sim-
cujus te imaginem videre consideras. Abs re non lilicitalem crrantem , in eo quod beatum sanclae
/Acimus,sipervisibilia invisibiliademonslramus: sic Dei Ecclesioc doctorem adversum seipsum sensisse
aomo, quialium ardenter vidcre desiderat, aut spon- aestimabat, corrigere poterit. Insuper etiamsi quem-
sam amando desiderat quam Videre conatur, si con- quam sul>tiliusinlelligenlem hoc negligentitts minusve
ungil, aut ad balneum ire, aut ad ecclesiam proce- intente legere eohtigissel, facillime seipsum dijudi-
dere, festinus in via se prseparat, ul de visionehila- canle, cur aliquanijo aliter seaserit, adsobriumin-
ifis recedat. Scimus quia tu imaginem Salvatoris tellectum revocare poterit. Si quis autem, quod qui-
nostri ideo non petis, ut quasi Denm colas, sed ob dem a sane sapientibus oranibus absiia magis suum
recordationem Filii Dei, ut in ejus amore recalescas", sensum sequendp illum voluerit condemnare quam
cujus te imaginem videre consideras. El nos qui- se corrigere, nulliIdubium, quin meriio ab unhersa,
deni non quasi ante dhinilatem anle ipsam prosier- maxime lamen a sancia Dei Romana Ecclesia debeal
nimur, sed illum adoramus, quem per imaginem condemnari. Nequb.quamenim fieripotest, uthoe duae
aut natum, autpissum, vel in llirono sedenlem re- senlenliae sibimet bontrariae non exsistanl, una qua
cordamur. Et dtnn nos ipsa pictura, quasi scriptura, popu!usJab adoratione imagitram, ne criminis id
ad memoriam Filii Dei reducimus animum nostrum, "- agendo reus appareat, prohibealur ; altera vero'.,
aut de resurrectione Iseliflcai,aut de passione mtilcet. qua illum ad ipsuni egisse, cseterosqueut hoc faciant
Ideoque direximus tibi systerias duas, et imaginem docuibse perlnbeatur. Sed absit hoc a tanto lalique
Salvatoris et sanctae Marise Dei genitricis, beati Pe- generali calholicaeJEcclesiaemagislro, ut quiuniver-
tri ct Pauli apostolorum, per supradictum fllium no- sas perplexas scripjluraequsesliones, quae sibi conlra-
strum diaconum, et una cruce clavem pro benedi- riae videbantur, eique ad e\planandum vel trac-
ctione, ut ab ipso maligno defcnsus sis, cujus sanclo landum occurreiunt, nunquam dissidentes relin-
ligno te esse muniium credis. > quere consuevit, sua sibimel dicta discordantia xeli-
Huc nsque cpislola Gregorii. quisset.
His ita propter ritandam hujusmodi temeritatem
Sed quia hicoido \erborum ita prseposterusatque sumraalim prsemissis; nuncvidendum, utrum ei quis-
a non intelligcntibus confusus \iJeri potesl, ut nisi quam catholicoruiii patrum, quarnvis ei specialiier
caute consideretur, ita a nonnullis minus capacpjus forlassetalis scrihendinecessitas minime incumberet,
intelligi possit, qtiasi heaius Gregorius id, quod et in caeteristractatibtis suis tale aliquid inditum ba-
prius omnibtis illicituji essepivedivit, se fecisse, si- beai, in quo ejusdem Patris sensui de Imagimbus con-
bique faciendi licitum esse testetur : quod quam ab- cors esse videatur.j
surdum, quamque contra sanclae Dei Ecclesiae reli- Ecce enim beatus Ambrosius antiquus Ecclesiaj
gionem de lanto ecclesiastico doctore sentire indi- , Dei probabilis doctor, ita in epistola Pauli ad
gnum sit, nullus, qui dicla ejus scrutando vel le- Romanos tractans ait: « Qua ralione, qua\e aucto-
gendocognovii, ignorarepermiliitur. Nam ut sibimet- riiate tmagjnes angelorum, vel ahorum sanctorum
ipsi conlrarius esse debeai, justitia vel rectitudo D adorandaesint, cuin ipsi sancti angelivel sancti homi-
sancloe Dei maximeque Romanse Ecclesiae suslinere nes vivos se adorari holuerunt ? > _.
non valet, quod el si paupertas insipienliaenostroeid
CGNSILIUM.
intelligere non valet, melius ul contra insipientiam,
quam conlra tjnlam a Deo datam sapientiam insur- Auctoritale ergo ut proposuimus secundo loeo-in-
gere proesumat. Sed el si ipstim modicum sensum serta, non quidem quantum ex thesauro uberrimo
noslrum virtus misericordiae Dei aJiquaniuIum illu- ecclesiaslicopoluili sed qnanlum epislolaris Jirevitas
minare dignatur, quomodo idipsum contrarium sibi rite permisit, monere vos et exhorlari, o venerandi
non sit faeillime inteiligitur. Nam quia ab iinaginum mundi principes, ^cum unhersa sancla Dei, quam
adoralione adorantes cornpescueril, nulla dubilatio Dominodi^pensanteelcommittente guhernalis, Ec-
est. In eo vero, quod ad Secundinum scripsit, « nos clesia, ut ea quaevobis non qua^libet temeritas, sed
quidem non quasi ante divinilatem ante ipsam pro- vera humilitas nostra intimare studuerit, attenlius
sieraimui, sed illumadoramus, quem per imaginem audiatis, ot ob Illoijumreverentiam, qui cumDomino
natum, aut passum, vel in throno sedenlem recor- ipso promittente in die novissimo lotius mundi ven-
damur, > ubi ut prasmissum est, ac sibimet contra- turi sunt judices reverenter suscipiatis, et ad sa-
ria dixerit, inteJligentioenoslrse s_eealigo confundit. luleni omnium vestrum slrenue conservare stu-
Sed ne nos non neeessaria ignorantia id non intelli- deatis. j
gendo diulius torqucat, -sensus ejusdcm senteniias Praemisimus enim1 paulo superius, ut post reddi-
lalis est: Nos quidem aiiteinsam non prosternimar, tam ralionem, pos insertam auctoritaiem propter
-1543 LIBRI CAROLKl. — APPEND. — CONVENTUSPARIS. ISiO
adunandam, quain Domino Deo ordhiante regitis , A / miuroqueinfeJiciconditioni prostratinonsuccumbitis,
Ecclesiam, coasiliam vobis non noslra adin\entione, sed auciorhate honorum omnium Dominolieo lantse
sed divina auctoritale illud dare debuissemus per spurciiise celso in eacumine prseeininentis comgere
quod eadem sancta maier Ecclesia ita sibi mutuo in \alemus, si-quae sit hujus peiditionisorigo \elfomes
vera pace foederari debuisset, qualiter et in hoc sae- delegendo pandamus.
culo, ei in futuro ei placefe potuisset, quiascensurus Nullus nempe sana sapientium fideliumque in Do-
de mundo suis promisit dicens : Pacenl meam do vo- mino fralruin vestiorum dubilare permiltiiur, esse
bis, pacetn relinquo vobis (Joan. xiv). Et quia atle- plures in hac sanct.) et a Deo conservanda Ecclesia,
slante Paulo inler caetera\erum est, Si quis tradi- qui tanfce miserise succumbere dedigncnttir, Iicet eis
deiilcotpus siann ut ardeat, chariitdem autem non manus humana \alidior, ne id, quod exinde juslum
habuerd, nihil est (I Cor. xm). Ideo praedictam san- esse non dubitarit, rcstaurare \el perficere valeant,
clam Dei Ecclesiam in verse paeis concordiam adu- obsistat. Qiiainobrem amabiiiler ammonendi eslis,
nari totis viribus optamus, quia quomodo sine illa ut totis viribus oninipolentem Dominum exorare slu-
charitatem muluam habere po^sit, nullo modo in- dealis, ut lantamab iioc regno infelicilatem amoveie
telligimus. Poiest enim fieri, ,ut aliquis cum altero jubeai, eliiiam, quam muntjus dare non potest, pa-
ex parte vel Gciampacem temporaliter habeat, quo- cein sua\obis immensa clemcntia concedat.
modo autem sme vera mutua pace habita cum allero Etquia lanlae auclorilalis ordo, vel taiuae sublimi-
veram possil Iiabere charilalem, nulla docet aucto- tatis ralio necdum poscebat, ut pritisquahi illaomnia,
ritas. Unae magnopere considerandum est, quanta quae menio puemiitenda'eraiit, proeponerenlur, ut
temeritate, quantave audacia ad seternam ihe per- Q ] facilius quovis in loco secundum sui quaJitatem habe-
venire se posse exislimai, qui proesentem in hoe rentur illa, quibus saha flde, spe, vel cbaritale-Xo-
saeculo pacem Domini per quamlibel occasionem tius Ecclesiaestalus carere potuisset, propier satis-
scissam Teslaurare cum proximo non curat, quam faclionem tamen in hoc opere laborantium principa-
prirauth munus humano generi collaium angeli lis hujus ssepediciaediseordiee vcstroe, causa imagi-
nunliant mox nato Domino in mundo, eamdemque num exstitisse traditur. Ejusdeui quoque causse
novissime fidelibus suis in \ice sua ideni Dominus origo in eo contigisse "fertur, qnod imperator con-
reliquit discessurus de mundo. Et quanquam multa siderans quosdam in eadem pleJie indiscreto zelo in-
et pene innumerab.lia essent, quae de tanta re suhti- flammatos uJtra quam oportuissel, vel unquamprius
liler, sublimiter, et nimis terribiliter dici potuissent, actum e>set, in imaginum cullura, veneratione vel
cavendum est unicuique, ne hoc quisquam de illa adoratione ullra progredere, quam ut aniea unquam
solunimodo pace intelligendum putet, quae habetur in universa Ecclesia faclum essct, volens ut tuncsibi
in coelis. Quia et Dominus recedens ait : Pacem cum ilhs, qui ei favebant, eamdem supersiiiionem
meam relinqno vobis (Joan. xiv). Et angeli jyramiil- qualiscmvque esset, ab Ecclesia peniius amoveret,
teuies : Gloria in excelsis Deo, mox non in cwlis poslposita hac in re salubri diseretione sine qua om-
Stibjungunt, sed in terra pax hominibus bonw volttn- nis humanae aclronis virtus in viliuiti vertilur, elegit
tatis (Luc.n). Cogita igiluriecum, oplebs etpopulus prsemissamsupersiiltonein aliier emendari non posse,
Dei, si adperpeiuam vis pervenire salutem, ut iu hoc nisi omnes imagines penilus delerentur. Alqui si ila
saeculonon ficlam, sed veram habere muluam studea- erat,"ut dictura fesl, illicitum. cultumin hominibus,
mus paeem. . vel ab hominibus compescendumêrat,jion in imagi-
p
*""
Sed minus foriasse prodesse polerit, libel merito num destructione, quae nihil pecca\erunt; imo eo
lanta talisque auctorilas causa consihi sufficere de- sensiij quo supra praemissumest, scientibus pro pia
buisset, necesse erit, nt huic assertioni cselera ad- roemoria, nescientibus \ero pro doclrina utiles erant
jungantur, qtue nequaquam j'uste adderentur, si a infrangendo [infringendo] vel dissipando sinisiram
Deo ab inilio calholicse fidei data \obis sapientia, pxtendit pro oextera. Et qui ita hac in reincaulos re-
Mcut oportuit, pro vobis sollicita essc studuisset. ducere debuit, sicut forte, quia recens erat causa,
Dicit enim Apostolus, Judwi signa petunt, Grmci faciJIimepotuil, iuslig3n!e quinunc Iate patelj eccle-
sapientiam qumrunt (I Cor.-i), ubi est ergo sapientia siaslicsepacis vel chaiitaiis inimico.
vestra, quipiopfer quamhbet occasionem illud ha- Hane ei ac si [elsi] luculeutissimam oslendit semi-
bere contemniiis, sine quo ad regna coeles:iaper\e.- tam, heu quam longe ab illa sinistris anfractibus in-
nire nullo modo valebilis? Et hsec non arguehdo vel cedentem, quaedesemelipsdaii: Ego stim via, wetitas,
increpando , -sed admonendo interim dicimus , ut et vita'(Joun. xiv), quid putas quam dulcia quamque
vos ad inleriofem hominem vestrum, in quo Deus religiosissima, imo sanclissima satagebat fingere iti-
per fidem, spem, et cliaritalem inhabilare consuevit, nera , ut per illa adhsec, quse nunc omnes plangi-
revocemus. Quem si ita secundum, ut supra dictum mus, perlrahere poluissel dissidia? Sed nec hoc
est.^sapientiam a Deovobis datam, cogilare, dtligere,1 ullo modo aliter sestimafur peragere potuisse, nisi
velmetuere \ullis, miium cst, quomodo cum fraln illum prius cum sequacibus shis iilius inipiae duj-
businvieem tantoiam tempore scandalum eldiscor- cedinis demulcendo cor tangeret, cujus idem dia-
-diamJiabere non metuitis. Ecce etenim, si non am- " bolus pestifero telo perforatus, de coelomerito ceci-
plius, j'am annus esl, ex quo iianc inter vos mi- > disset."
serrimam dissensionem pullulasse audivimus. Quam Sed quid aginius, quid dicimus ? Ad jcomparailo-
videlicet" discordiam Deo (ut dignum est) semper nem namque malorum omnium, quaeliic congrhente
odibilem , diabolo vero , ut eijlecet, semper ama- spat'0. quod oipnino non deest, non solum de dia-
bilem, omnes antecessores mei ad corrigendum , holo, sed etiani de ipso imperatore cum fautoribus
prout eis possibile fuij,, multum laborasse non igno- suis dici poterant, nihil est quod di imus. Uhi-
ralur. \efsa denique inala, quoe exeousqueinpraesentem
-- Haecin paucis ad exGitanda Deo amabilia corda diem per hujusmodi discordiam in \olis perpetrata
vestra ideo praemittere cura\imus7 ut ea, qusevobis sunt, hinc sumpsere principium. Quamvis enim
studiosius pro salute omnium animarum nosTarum propter singultum plorationis lacere non permitla- •
dicenda pro\idimus, aucliores [Fort., acutiores. Ba- rnus, licetpropter arctissimum tempoiis spatium, et
ron., aridiores] vos ad audiendum et peromnia solli- propter innormitatein earumdem miseriarum, ut lu-
citos inDomino redderemus. Sed sicut non solum gentibus mos est, inpumera ad dicendum flebilia
sacra auctoritale discimus, verum quoque et humana oecurrerint, paucis ad inchoationcm hujus infelici-
quotidiana bene consueludine agendo cernimus, latis redire [agere] placet, ut contueamur diabolum
quia arhor frucius malos faciens, nullo modo salu- in hujus""vita3excursu in bivio staniem , ubi impcra-
hrius exstiipalur, quam si radieitus evellatur, melius ,tor e duobus unum ad eligendum indeclinabililcr
saepedictam diseordiamveslram omnipotente Domino cogilur, aut culiui iliicilo favendo imaginibus contra
ouiiulanic ima vobiscum, qui huic uiiseriiuix ni- ius ecclesiasticum cervicem flectere, aut cei ie liu-
4347 B. CAROLIMAGNIOPP. PARS II. SECTlO II, 1518
jusmodi cultoribus contradicendo, vel non tavenao A num duxerit, de eadem Jegatione, quse in Graeeiam
ingratus existere ; et qui faeilius poterat ad imita- a vobis mittenda efetnon inutilem, sed poliusprpfi-
tionem antiquorum prinGJpumvel palrum suorum, cuam collaiiouem Jiabere poiestis, quia et in sacris
et istds ab illicito cultu revooare, et cum cseteris sunt litteris admodum eruditi, el in rationibus dis-
omnibus morem anliqnum sine offensioneDei prose- putatoriis non nnriimum exercitati. Quos non ob
quenlibus pacem vel charitatem leniterretinere, perhoc advestrse almitalis praesenliam commemoratis
suasil eum praediclus pacis semper ei charilatis ini- senlenliarum collectionibus misimus, ut hic aliquo
micus, illud iter in destruendis imaginibus ampere, velut magisterii officio fungerenlur; aut huc do-
per quod omnes per discretionem sane sapientes al? cendi gratia direcli putarentur, quia sicut jam com-
que sef vantes perturbando confunderet, et illoS qui memorati sumus-,Jnos debitores exsistere, ut huie
sacralissimse sedi in quibuscunque negoliis auxilium
saepe dicta discrelione vel temperanlia, quaeuna de lerre
cardinalibus ecclesiasticis virtutibus esse cogno- debeamus. Ideo et hos missos, et quas deferunt
scilur, spreta, elegit ultra quam unquam Deo pla- litteras, si quid vobis adjutorii conferre potuissent,
cuit, vel placere debeatj iraaginum cullui deservire, miltere dignum duximus. Hos vestrse sanctitali com-
ut eisdem, qui boc electum hahebant, poluissetpla- mendamus, ut et benignam apud vos receptionem,
cere. Nonconsideransilludquod terribiliter scnptum et familiariter vobiscum loquendi locum invenianl:
esl: Quihominibusplacent confusisunl, quoniumDeus Novit quippe sanctitas vestra qualiter populus
spievil illos(Psal. LII). Grsecorum in hacj imaginum veneralione di\isus
Sicque factum esf, ut ex die illo ab eodem anli- sit. Ideo rogamus,' '
ut almitas vestra curam el dili-
quo semper Deo placens populo fldelium exilia non U genliam adhibere dignetur, quomodo per veslram
cessarent, cruces etcruciatus non quiescerent, et, ut saluberrimam doctfinam alque admonitionem ma-
fertur, membrorum detruncatiohes, ipsa eliam ho- gis ad concordiani el unitatem revoceiur, quam
micidia, causa earumdem imaginum, nimia perpe- propter hoc ad majorem discordiam el dissensionem
trata sint. Et haee diu cueurrerunlj quousque idem impellalur. Et ideo caulissime considerare debetis;
bumani generis antiquus hostis, quasi in hae parle ut legatio vestra_| quam illuc dirigere disponiijs,
saliatus, convertit se ad alia perdilionis argumenta, tanta prudentia, lantoque moderamine suffulta sit;
Ul denuo suscilaret sibi contra cultores iinaginum, ut a nemine neqiie a Graeco neque Romano j'uste
Herenam videlicet cum filio, tam pestifera illusione valeat reprehendi; sed talis sit, qualem semper de-
cet in omnihus causis ab ista sacratissima sede pro-
decipiens, ut absque uila misericordia vel metus ficisci.
superinspicientis omnipolentis Dei majestate, talis Et si vestraesanctitati placet, ul pro hac ipsa
ab eis promulgaretur sententia, ut omnis homo eo- legatione missi noslri simul cum veslris illas in par-
rum dilioni subjectus imagines adoraret, aut certe tes dirigantur, etjlioc nos tempore congruo scire,
exsilio poenisvetiiversis cruciaretur. et si non ac- permittite. El non solum lioc. sed etiam si iiuri
quiescerei, ab universali Ecclesia anathemalis \insunt. uhi et quando eum vestris missis se" jungere
culo sequeslratus religaretur. Sed quid nunc denuo debeant. Non ideo tamen de noslris missis illuc di-
e diverso agat, ad priorem ilerum reeurrens semi- rigendis interrogamus; quasi necessarium nobis vi-
lam, praesentem denuo incitans iniperatorem, ut dealur, aut nos jveslros missos hanc legationem
eas piclas vel scriptas hahere quempiam volendo per se perficere dubitemus, sed poiius propter boc
permiitat. Quis igiiur iam eloquens sub coelo habe- "_ eos vobis offerimus utsacratissimae
sciatis nos in omnibus esse'
tilr, qui hanc pesliferam eladem enumerare praeva- paralos, quaehujiis sedis necessilas
leat ? Quis lam ferrea habeat prseeordia. cui non dico aut voluntas poslulaverit. Optamus sanetam et ve-
scribendi, verum quoque per defectum IacrjTmarum nerabilem, ac piam paternitalem \estram, semper
vocem non lollat ejulandi? in Chrislo bene valere, et noslri ac nostrorum om-
cmtera desunt. .... ^ .... < nium in sacrosanctis oralionibus meminisse, sanS-
tissime ac beatissime Paler. -
Epistola Lvdovici et Lolharii ad Eugeniuni pupumi Jeremiw et Jonm lenirabilibus dpiscopisin Dotnind
Sanclissimo ac reverendissirao domino et in salutem.
Christo palri Eugenio sunimo pontifici, el univer- Venerunt ad prsesentiam nostram Halitgarius et
sali papae HLudovieus et HLuJarius, divina ordi- Amalarius episcopi vni Idus Decembr; deferenles
nanle.~providentiaimperatores et Augusti, spiritales collecliones de libris sanctorum Patrum, quas in
filii vestri sempiternam in Domino nostro Jesu conventu apud Parisios habito simul positi collegi-
Christo salutem. stis; quas eliam icoram nobis perlegi fecimus. Et
Quia veraeiter nos debilores esse cognovimus, ut quia placuerunt, ad id, propter quod eollecloesuhfj
his quibus regimen ecclesiarum, et ovium Domini- necessarise atque uliles a nobis judicanlur, sub omni
carmn cura commissa est, in omnibus causis ad di- celeritate censuimus dirigendas. Idcirco admo-
vinum -cullum pertinentibus opem atque auxilium nendo prsecipimus|Solertise vestrse -ut priusquamde
pro qualitate vinum nostrarum et inteilectus nostri his aliquid Domino apostolico indicetis, diligenli
capacilate feramus. Idcirco prsetermittere nequivi- D cura eadem vos recensere curetis; et ea quae melius
mus, quin tunc, quando legati-Grsecorum nobis et aptius prsesenti negotio eonvenire in\eneritisj
manifestaverunt, qualem ad vos deberent perferre exeerpere alque ilescribere, ilhqiie ad Iegendum
legalionem, summa cura ac sollicitudine tractare- offerre studeatis. Quia enim, ut nostis, nos ab eo
"mus, quale vobis adjulorium in hoc negotio cum petere voluimus licentiam, quatenus has collectio-
Dei auxilio exhibere poluissemus. Et ob hoe a ve- nes a sacerdotibus nostris fieri permitlerel, «t ideo
slra sanctitale petimus, ut sacerdotibus nostris lice- non poterit prsetermitti, quin ostendatur, quod ex
ret de libris sanclorum Patrum sententias quaerere ipsius permissionejcollectum estj
atque colligere, quse ad eamdem rem, pro qua idem Hlud tamen suramopere praevidete, tit ea illi de
legali vos consulluri erant, veraciter definiendam his ostendalis, quse rationi de imaginibus habendae
convenire potuissent. per omnia conveniunt, et quod ipse vel sul minime
illi a
Quas cum juxla concessam etiam vobis licen- rejicere yaleant. Sed et vos ipsi tam palienter ae
tiam solerler inquirerent; et divina opitulante gra- modeste cum eo de hac "causa dispulationem habea-
tia quidquid invenire tam brevi temporis spatio potis, ut summopere caveatis, ne nimis ei resistendo
luerunt, collegissent, nobis ea perlegenda direxe- eum in aliquam ifrevoeabilem pertinaciam incidere
runt. Quibus perlectis, ea vestrse sanctitati legenda compellatis, sed paulatim verbis ejus quasi obse-
alque examinanda per hos legatos noslros Jeremiam quendo magis quam aperte resistendo ad mensuram,
seiiieet et Jonam,, venerabiles episcopos, mitlere qusein habendis imaginibus tenenda est, eum dedu-
curavimus. Cum quibus si vestra paternitas dig- cere valealis. Et jideo potius eflicere contendatiSi
1349 - CARMINA. 15S0
ut negolium, de quo agitur, ad 'meuorem quam ad A J sponderit, tunc volumus, ut sub omni festinatione Jit-
-
pejorem slatum cum Dei adjutorio perducatur. ima- teris vestris a \obis ad nos direciis nos inde certos
Poslquam vero hanc rationem de earumdem faciatis, simulque et de \eslro advenlu ad nos, ut eo
gimim causa consummaveritis, si tamen hoOadinter ni- tempore, quo vos ad oostram venerilis prsesentiam,
hilum Romana pertinacia permiserit, ut ralio Halilgarium el Amalarium nobiscum invematis. Yos
vos habita, aliquo bono et convenienli fine clauda- autem cum domino apostolico considerate, ubi ille
tur, el ille vobis indicaverit, quod legalos suos ob vel quando vtJ.it, ut sui ac nostri legati ad naves
eamdem causam in Graeciampermiltere velit, volu- conscendendas se jungere debeant, el hoc nobis per
mus, ut eum inlerrogetis, si ei placeat, ut nostri le- vosmetipsoscum, Deo volente, veneriiis, annuntiare
galipariter cum suis in Graeciampergant. Et si hoc poteslis.
ei meliusvisum fueiii, seque hoc onmino velle re-
mEa.fi CAROLI mki&ms

IMPERATORIS
SCRIPTA.
SECTIO TERTIA- — CARMINA.
o CARMENPRIMUM. B Incolumis vigeas-,rector, per lempora longa

ADADRIAXUM PAPAM. Ecclesiamque Dei dogmatis arte regas.
(Ex Froben., Opp.B. Alcuini.) -CARMENII.
Adriano summo papa3,papaequeheato; < b EPITAPHIUM ADRIANI I PAPÊ,
Rex Carolussalve mandp, vaJeque. Pater
Proesulapostolicaemunus hoc [L., islhoc] sume ca^ QwoCarolus Magnus sepulcrum ipsius decoruvtti
{lhedrses (Ex eodem,ibid.)
Vile foris vistl-,slemma sed inlus habens. Hic Pater EcclesisejRomsedecus, inclytus auctof
Organa Davidicogestanl modulanlia pleetroj Adrianus requiem papa beatus babet.
Gonlinetet lyricos, suavisonosquemodos. Vir, cui vita Deus, pielas lex, gloria Christus,
Itec tua, Ghriste, cJielys miracula concinit aJrmij Pastor apostolicusj promptus ad omne bonunii
Qui clavem David,- sceplra domumque [Jl/s.5do- NobiJisex magna genilusjam gente parentum,
[numque] tenesj Sed sacris Jonge nobilior meritis.
Hyslica septeno fueranl haectrusa sigillo Exornare studens devoto pectore pastor
Carmina, ni Christus panderet ista Deus. Semper ubique suo templa sacrata Deo.
Hoc vobis ideo munus pie dedo sacerdos, C Ecelesias donis, populos et dogmate sanclo
Filius ut menlem Patris adire queam. Imbuit, et cunclis pandit ad astra viam.
Acjnemoraremei psecibus sanctisque piisque, Pauperibus Iargus, nulli pietaie secundus,
Hocdonum exiguum ssepetenendo manu.' Et pro plebe sacris pervigil in precibus,
Et quanquammodiconiteat splendore libellus, Doctrinisi Opibus, muris erexerat arces,
Davldisplaceat celsa eamoena tibi» Urbs caput orbis, honor inclyla Roma, tuas.
Rivulus isle meus teneatur flumine veslro, Mors cui nil nocuit, Christi quaemorle perempta estj
Floriferumque nemus flosculanootra pelant. Janua sed vitae mors melioris eral.
•>noc carmen edidit vir celeberrimus Petrus Lam- Script. Franciae, pag. 69L Auctor seipsum prodit,
becius Bibl. Vindob< tom. II. pag. 262, ex codice vers. 17, ibi :
ms. Psalterii Latini aureis litteris cura et jussu -Ca-
roli Magniexarati, qui idem Carolus Adriauo I papae Post Patrem lacrymans Carolushseccarmina scripsi;
dono obtulit, prsemissis his versibus dedicaloriis^ quamvis nonnulli eriiditi subolere sibi in his versibus
ldem Lambecius censet illos ab ipso Carolo fuisse visi sint venam Alcuini. Sed nos conlra manifestam
coinpositos. Cui opinioni haud repugnamus : Caro- litteram ancipiti a styli similitudine acceplo argu-
lumeniminarlibusliberalibus, consequentereliamin mento roboris aliquict tribuere non possumus, prse-
arte poelicaseu saltemversificatione, haudimperitum D sertim quod Carolus in poesi seu yersificatione*
fuisse Eginhardus teslatur. Fabricius nilriiominus, seque ac in grammatica et rhetorica, haud fuerit
lib. lii, Bibl. med. et infimae Latinitatis, pag. 955} imperitus ('); omnesque veleres qui de hoc epita-
versus hosce ex vena Alcuini fluxisse mavult, cui phio mentionem faciunt, illud conslanter huic Jitte-
Carolus sensus suos metro exponendos commiserit. ratissimo principi tribuant. Caeterum hoc epila-,
AUiverosimiliusesse censent, versuum islorum au- phium Romse in marmore incisum hodieque videre
ctorem esse Dagulfumiflum qui eumdem aureum co- esse nonnulli testantur cum hoc additamento : Sedit
dicem scripsit, et aliud al.quod carmen, immediate beutm memorim Adrianus papa annos xxm, m. ti<
in postica ej'usdemfolii pagina sequens, composuit. dies xvn. Obiil vn Kal. Jan. (Bouquet., tom. V*
Ita enim ille ibidem ad regem : pag.- 412, not.)
famuli s umelabo:em. -
Exigui Daguifi
,3>Hoc epitaphium •Quercetanus ediJil inter alih V) Vid.Hist. Lilt. de Fiance, lom.IV, pag. 407.
-carmina Alcuini, num. 217 el 218, el rursus toiii. II
1&5S B. CAROLI AlAGNIOPP. PARS II. SECTIOIIII. 135^
PoslPalremlacrymans f-Kdif..lacrymis]Carolus haec A Nos noslrosque simul sanos nunc esse fideles,
[carmina scripsi. Perpeluis optans lete gaudere triumphis,
Tu mifli dulcis amor, le modo plango, Paier. Inque Dei cullu vigeas virtutibus almis,
Tu memor esto mei, sequitur te mens mea semper. In meliora lenehs sanctsevesiigia vitse,
Cum Christo teneas regna beatapoli. Donec et selhereivenias ad culmina regni,
Te clerus [Edit., clarus] populus magno dilexit Congaudenssanetis Clirislo sociatus in sevum.
[amore, Mequetuis precibus mecum rape, quoeso,magister
Omnibus unils amor, oplime praesul, eras. Ad pia, qua tendisJmiserantis culmina Regis.
Nominajungo simul lilulis, cIarissime[.Ed!«.,charis- Qua laus atque decus, species, pax, gloria, Jumen
sime], noslra. Semper in selernum sanclis sine fine manebit.
Adnanus, Caroms, rex ego, luque Paler.
Quisquelegas versus. devoto pectore supplev, «\CARMEN IV".
Amborum mitis, dic, miserere Deus. I
ADPAULUSI TUNCMONAGnUJI CASSINENSEH.
a Hsec lua nunc teneat requies, charissime. membra, i
Cum sanclis anima gaudeat alma Dei. _ (Ex eodem,lbicl.)
Ulfcimaquippe luas donec luba clamet in aures, / B Parvula rex Carolus seniori carmina Paulo
Dileclo fralri miltit honore pio.
Principe cum Pelro surge vidcre Deum.
Auditurus eris vocem, scio, Judicis almam : Quserapuit calamus subito dictantis amore
Intra nunc Domini gaudia magna iui. Demaiidanschaiiae [Edit., castae]: Fer mea verba
Tum meinor esto lui nati, Paier oplime,posco; [cito.
Cum Patre, dic, natus pergal et iste meus. Ad faciem Pauli veperandam perge per urbes,
0 pete regna, Pater felix, coelestia Chrisii, Per montes, silyas, flumina, Justra pete.
Inde luum precibus auxiliare gregem. Casinum montem Benedicii
i nomine clarum,'
Dum sol ignicomo rulilis splendescit ab axe, Pasloris magni praecipuiquePatris.
Laus tua, sancte Pater, semper in orbe manet. Illic qusere meum mox per sacra culmina Paulum,
Illic habitat medio sub grege, credo,"Dei.
Versus sequetttes ad epitaphium Adriani papw ad- senem devota voce saluta,
juncti sunt ex codice manuscriptopervehtsloin col- Invenlumque
legio Ralisbonensiasservato. Illos versns excepimuS Et dic : Rex Carolus mandal aveio tihi.
ex Frobenio inter ADDrNDA et SUPPIXKD*. ad beuti Gaudia dicque, reor, nostrae sihi magna salulis,
Alcuini Opera, totn. II, pag. 614. EDIT. GratificamChristi per miserantis opem.
Quamvis digna luis non sint, Pater, isla sepulcris. G Alque Pium Palrem rogito tunc semper ubique
Nee titulis egeal clarificata fidesi Pro nobis preces ut ferat ille sacras.
Sume tamen Iaudes, quas Petri capfus amore Nec non nos fratrum precibus commendet honeslis,
Extremo \eniens hospes ab orbe legat. Sum votis quorum certus adesse Deum.
Sauasli patriae Jaceralum scismate corpus, Quapropter sociis per me mandare salutem
Restituens propriis membra revulsa locis. Perpetuae pacis omnibus his pLcuil.
Imperio devicta pio tibi Groeciacessit, Ecce valete simul cuncti jmenesque senesque,
Amissam gaudens se reparasse fidenii Gratia vos Cliristiprotegat atqueregat.
Africa lsetatur, multos eaptiva per annos,
Pontifices precibus promeruisse tuis.
f CARMENV.
Haecego Silverius, quamvis mihi dura, notavi,
ADEUSIDEM PAUH1M MACONUM.
Ut possent tunralis fixa manerediu.
i>CARMENIII. [E.\ eodem,ibid.)
Hinceeler egrediens celeri mea charla \olatu,
-AD ALGUINUH. Per silvas, colles, valles quoque pcrpete cursu,
(Ex eoJem,ibiiJ.) D Alma Deo cliari Bpnedicliiecta require,
Rex Caroius gaudens de te, Pater atque magisler, Estnam ceria quies fessis \eiiientibus illuc.
Versibushis paucis seternamposco [£dif.,in Christo] Hic olus hospiiibup; piscis, hic panis abundat.
[salutem. Pax pia, menshumilis, pulchra et concordia ffatrum,
Mensmea mellifluo, fateor, congaudet amore, Laus, amor et cullus Chrisli simul omnibushoris.
Doclor araate, tui; volui quapropter in odis, Dic Patri et sociis cunclis, saivete, valete.
0 venerande, tuam musis solare seneclam. Collamei Pauli gaudendo amplectebenigne.
Te quoque te cupiens imperante agnoscere [Christo, Dicito mulloties, salve, Pater optime, sahe.
i
a Initium carm. 218 apud Quercet_ chus Cassinensis. Volunt hos versus ab ipso
b Apud Quercet. carmen 185. Hoc carmen Mabil- Carolo compositos fuissequidam missosque ad Paulum sub
lonius inlerpretalur de Alcuini secessu et quiete in annum 787, cumjrex e monte Cassinoin Frauclam
monasterio Turonensi, viribus jam aelaie et labori- rediisset. (Bouquel, Script. Rer. GaL, lom. V, pag.
bus fractis, elecla. Vid. Act. - SS. saec. iv, part. i, Ul; Mabill.Annul. tom. IV, pag 280, n. 67,
pag. 179. d Hoc carmenJFabncius suseBiblolhecaecit. pag.
<-Infer Alcuiniana carmina Qucrcelani 186. Est is 958 inseruit ex Joan. Bapt. Maroin nolis ad Petrum
Paalas Diaconus suo tempore celebris, tuntTmona- Diaconum, de Viris iilustr. Cassin., cap. 8, pag. 169.
mz CAMINA. m&
CARMENVI. A Inclytus Iri"regno, fretus coeleslibus armis,
ADEUMDEM rAULUS DtACONUM. Laude triumphator, dudum supra aetheranotus,
l'Ecoiedes CJiartes.)
'(BibliolJi.-de Jurepatrum-SGliofeliciterinditus hseres,
Christe, Pater mundi, secliradiantis origo, Pacificusrector, potens dominator et sequus
Annuenunc voto, ut a queam lua mystica dona Prseclarusmultis, humili pietale superbus,
Dicere,quaenobis.solilaclementiah praestes, Providus ac'sapiens, studiosus in arte librorum,
AlquesaluliferamPatrihus perferre salulenu Justitiaccusfos rectus, verusque satelles, .
Surge,jocosa,veni, mecum fac,fistula, versus; Pauperibus largus, miseris solatia prsestans,
Incipequamprimummeritas persolveregrates, Plenus amore Dei,~et Chrisli compulsusamore,
El cordisplectro lu dic valefratribus almis "Septemsdum^tperitfelix bis Tascibusannum,
Dulcia quinobisdoetrinae melia ministrant, lloc opus eximiumFraneorum seribere Karlus
Carminibusquesuis permulcentpectora nostra, Rex pius, egregia Hildegar eum conjuge,jussit:
durre per Ausonise,non segnisepistola, c campos, 'QuorumsalvlfiGO Auealurnomine vitas
AtquemeoPeiroehartani d dilecto salutem Rex regum Dominus, eoelorumgloria, Christus...
Gratificasiaudesdic ef, proxarmine laeto > TJltimushocfamulus sluduit eomplereGodescal,
"
Quodmihi jam dudumplacidum direxerit ille. B TemporCvernali transcensis Alpibusipse
Inde per-egregiame ~.praesulisaedem TJrbemRomuleamvoluit quo visere consul,
"
Adriani, landenrPelri loca sancta rogando, Ul Petrum sedemque.Petri rex cerneret, alqufi
- Pro me
proque meis f visitata relinque 6 silentes. "Plurimacelsithrono deferret munera Christo.
"Hincceler egrediensfacili, mea charta, volatu Multa peregrinis concessit dona misellis, -
J?er sylvas,wtlles, valles quoquepraepetecursu, Annuatunc ibidem celebranssolemnia Paschse.
AlmaDeochari Benedietilecla require, ^rsesulis officiotunc Adrianus functusin arvis
- 'C.ollameiPanli persaepetimplectebenigne *. Cuhnen aposlolicumRomanarexit in urbe.
-Esl namcerta quies fessisvenientibus illnc; Principis hic Caroli claris natalibusauctanf
llic olusiiospilibus,pisces, hic pahis abundans, Jtarlmamfam sobolem mulato nomine Pippin
T*axpia, mens humihs, pulchra et concordia fra- Fonte renascentem,^t sacro baptismatejotum
[trum, Extulit oblatum sacraiis compaler undis.
Laus, amor et eultus Christl simulomnibushoris : Septies expletus fuerat centesimus annus,
DIcPalri et sociis cunclis : Salveie, valeie. ©clies undecimosol cumquecurrerat astro,
CARMENVII. Ex quo ChrislusJesus secla beaverat ortu,
«AROLUS HAGNUS ADLECTOREH MANUSCRIPTI atJEM,IPSEG Exuerat lolum ettetra caligine mundum.
HEKDIS PURGAVER4T.
CARMENIX.
(ExLambecio,tom IV.)
Cedieishujus ovans volui confringerepenna DEROLAJiDO SUOEXSTIIsCTO
t Splnas, quas animo * scriptor congessit inerti
(E\ Fabricio,Bibliotu.nied.el inf. Latinitalis.)
f Quiquelegis,precibus pro me pulsare Tonantera Tu patriam repetis, trisli nos orbe relinquis,
Digneris, valeam i si Christi vivere regno. Te tenet aula nitens, nos lacrymosa dies.
CARMENVIH. Sex qui lustra gerens, octo bonus insuper annos,
Yersus inscripti libro Evangeliorumquemjusstt Ca-
roti scripsit Godescalcusanno 781 ad opus eccte- Ereptus lerrsejustus ad astra rcdis.
si<csancli Suturnini^Tolosani. Ad-paradisiacasepulas te civereducto,
(Exdom.Bonquet.,llecneildesHist.) Unde gemitmundus, gaudethonorepolus.
Orbe bonus^lotonassim laudabilisKeros,
« Le vers serait plus regulier avec possimut; d Vo du datif bref! Faute de quantite qu'on ne
mais la syneresequeam se concoitet doit rester. se'permettaii pas au ixe siecle. Je Taccepteraiscc-
b Je lirais^volonliers prwstelau Tieu de prwstes; |, pendant si elle pouvait faire un sens. Je crois q>i'il
cependant on trouverait des exemples des poetes faut lire : curtamdicendo x" ; curtus dans Paeceplioii
barbares qui ont fait bref 1'o.long de TablatifJors- barbare de btyvis.
-qu'Uest preeede d'une voyelle. Celle faule est per- e Une dechirure du ^manuscrit rend pour ce pas-
peiuelle dans un poeme sur la Genese,publie dans sage toute Jecture impossilfie.II ne pouvait guercs
le tomeIX de VamplissimqCollectio,et faussement y avoir autre chose que referenste.
atlribue a Juvencus, d'apres Ie ms. de tJorbie, ou ? Faute de quantite tout a fait conforme,aux ha-
-il a elepris. bitudes de ce temps,s ou l'on avait perdu 1'accen-
c
1 Ce mouvement se retrouve ,dans une autre .tuation - latine. -
^pitre de Gharlemagnea Paul Diaere, imprimee e Silentesn'a pas de sens ; il faut Jire silenter,
dans le t. V, p. 411, de Script. Rer. Franc.(su- adverbe employe' des le iv« siecle t>arIe p >eteJu-
pra. carm. i): vencus (Hist. Evang., III, i62):,
AdfaciemPaulivenerandampergeper urbes, Qnapingniacultasilenter
Per montes,sil\as,flumina,luslra,pete. - AgtnineJordanisviridisprorumpH amoetio.
Le composegratificus,employe dans notre vers '12, i>Id estmendw-
s'y trouveaussi: i NempeWinidharius.
^GrauTicam Clirisiiper"mi3eraniisopeni. i Si pro ui.
" '- -
PATKOL.XCVIII.
'
1555 B. CAROLI'MAGNIOPP PARS II. SECTIO III. 1356
APPENDIGULA AD SCRIPTA B. CAROLI! MACTNI.
C«rro/i M agUi i mperaiorisa sermode fundalioneAquis- A frutelis quoque ac vepribus occupata nunc reno-
' equi nostri in quo sedi inter saltus, ri\is
grunensis basilicwMarianm, illiusque consecratione vavi, pedecalidarum
per LeonemIII papam. aquaruin perceptis et repertis. Sed ef ibi- -
dem monasterium Mariaemalri Domini nostri Jesu
(Ex Mirao,OperaDiplomalica.) Ghrisii omni Jabore ac sumptu quo polui, aedifieavi,
<EgoCarolus, qui Deo favehte curam regui gero, lapidibus ex marmore pretioso -adornavi, quod Do-
et Romanorum imperator evisto, consilio principum mino adju\ante etjcooperante sicformam suscepit,
regni noslri, episeoporum, ducum, marchionura"ac ut nullum ipsi queat aequiparari.
coinitum, rogatu vero tam Iiberorum quam servorum, ltaque lam egregio opere hujus basilicae,non so-
in plurimo generali conventu, in diversis locis regni Ium pro votomeo et desiderio, verum ex divina gra-
noslri habito, discussi, proutjustius etmelius cun- lia ad unguem peraclo, pignora apostolorum, mar-
clis videbatur, primum de lege sanctarum eeclesia- tyrum, confessormn, \irginum, a diversis terris tA '
rum, de reddendis justitiis episcoporum, de \ita et regnis et praecipuelGraecorumcollegi, quaehuic san-
jure presbyterorum ac clericorum, et haecomnia ju- cto intuli loco, ut eorum sufTragiisregnum firmetur
dicio et assensu nostro, secundum instituta patrum et peccatorum indulgentia condonetur. Prselerea
meorum corrobora\ i, firmavi et auxi, nihiJ de his a Domino Leone d JRomano pantifice hujus templi
minuens, quae catholici viri recte alque legilime consecrationem et jledicatioiiemfieri Lrpetravi, prae
vivere volenies, ad observandum spirituali ac ssecu- nimia devotione quam erga idem -opushabui, et
lari decreto bonum el utile conlulerint. sanctorum pignora, quaeibi recondita meo studio et
JDeindeproul cunetis placuit prudentioribus regni B elaboratu liabeutur* Decebat enim nt idem templum.
nostri, legem Saxonum,Noricorum, Suevorum, Fran- quodcunctismonaslicisaedificiisin regnonostro forma
corum, Ripuariorum, Salicorum b, sicut mos et pp- et slruclurapraeessevidelur, in honorem sanclseDei
testas imperatorum est, et omnlum antecessorum genitricis, a nobis {regalisludio fundatum, dignitate
meorum semper fuit, distinxi, dislinclam-sub aucto- conseerationis prsecellerel, sicut ijisanirgo super
ritate regia et imperatoria stabilivi, non ev. mea ad- omnes choros sauclorum prsecellens exiJtala est~
inventione aut corde prolalam, sedcommuni consilio et ideo domnum apostolicum, qui omnes prseceliit
et generali conventu tolius Gallisea me renovatam, ccclesiasticos gradus, ad consccrandum'et dedican-
et in melius auctam, sicut palres et prsedeeessores dum ex sola cordis mel eonsideratioiie elegi et
mei fecisse perhibentur. Scilis enim, et neminem acchi. Accivi etiain eum illo Romanos cardinales,
latet, quia quitlquid ab imperatoribus et regibus episeopos Ilalisc quoque quam plures et Galliae,
prseeeptum et decretum est, semper taium et pro simulque. abbates et cujusque oidnis cleruiu mul-
iege tenendum esi, ne quod a)i Universis sensatis et tum, qui huic sacrae dedicationi it.leressent. Aeciti
jusla satis discrelione \i\ere volentihus imperalum stint etiam nmlti Romani principes, prafectura „et -_
et actum est, et nosira imperaforia ct regia maj-e- qualicunque dignitate promoii, ad id solemne, duces,
state confirmalumet solidatum, violetur. marchiones, comites,pnncipes regni nostri lamliaiise
Nune, patres, fratres et amici, fautores et coadju- quam Saxoniae,tahi Bavarise quam Alemanni-», et
tores gloriaeregni noslri, rieomnibus statutis patris utriusque Francise Jtam Orientalis quain Occidenta-
mei Pipini, quse ad uiiliiaiem ct honorem sanctae lis e, in omnibus voto meo el desideiio obsequenles.
ecclesisefirmafi ac renovari petistis, quaead defen- p^1 Illic vero domno| aposlolico et omnibus prjodictjs-
sionem saecularium rerum et Jegum sfabiliri quaesi- nobilibus et egregiis p^rsonis congregatis, merui ab
siis, nihil minui nec abnui, sed in mclius ampliavi, omnious obiinereJprse divina de\otione quameiga
oinnium sanis consiliis acquie\ i, -et iui in medio ipsum locum et matrem Domini nostri Jesu Chrisii
vestrum quasi unus de quaerentibus et peieniibus habebam, ut in templo eodein sedes regia locaretur,' "-
aequilatem legis, nulli contradicens aut et rectse ei locus regaiisetjcaput Galliaetrans Alpes habere-
petitioiii. Ergo vesiri decreti et petitionls \oIunlarius tur, ac in ipsa sede reges successores et Jiaeredes
exslili, vos quasi patres et fratres audivi : nunc regni iniliareiitur, |et sic initiati jure dehinc impe-
quseso ut mese peiitionis et inteniionis_non solum ratoriammajeslatemRomse, sineulla contradieiione,
audiiores, sed et benevoli f.ictores fieri veliiis. Nee planius assequerentur. Confirmatum et s"ancitumesf"
quod indecens aut intolerabile si qusero, sed quod hoc a domno Leone Romano poniifice, et.a me Ca-
tota Gallia, et universi principes polius concedere rolo Romanorum iinperatote Aitgusto et primo au-'
* ciorc liujus templi ei loci, quatenus ratmn et incon-
quam negare debent.
Nostis qualiter ad locum, qui Aqttis, ab aquarum vulsum hoc statttiuin et decretum nostrum^maneat,
calidarum aptalione, traxit vocahulum, solito more, el hic sedes rcgni trans Alpes habeatur, sitque ca-
venandi causa ingressus, sed perplexione sylvarum, put omnium civitatiim et provhiciaruin Gallias.
errore quoque viarum, a sociis sequestraius veni, Decrevimus etiam ex assensu et bene\olenlia
thermas calidorum fontium et palatia inibireperi, ^ omnium priricipuhi!regni, qui ad hoc lestum dedi-
quaequondam Granus e, unus de Romanis principi- catiouis couveiieraiit, ut Jocum et sedem regiam prq' -
bus, fraler Neronis el Agrippse, a principio constru- D murali prsesidio eontra omnes turbines, episeopi',
xerat. Quse longa vetustate deserla ac demolita, duces, marchiones,lcomiles,-omnes principes Gallke,
« Etsi nonnulla titulorum seu dignitatum voca- lumnas et marmorajdevelh fecil. i _ ,
bula suspeclum mihi re Idanlhunc sermonem, nolui i> Carolus Maguus,diciilegem Salicofum esse dis-
tamen omittcre noiiilissimseapud Germanos inferio- tinctam a lege Francorum.
res hasiliese encomium. Perstal ca hodieque forma o Gtuntts. Hunc Neronis imperaloiis fralrem fa-
rotunda, cum duplici ordine eolumnarum e marmore ciunt, sed nullo auclore classico fulti. Nemo certe
prsestaniissimo,cum cancellis aereisetalio pretiosis- e vetustis scriploriims illius meminit.
simo ornatu, quem Eginliartus in Caroli MagniVita, d Leone. Leo IH jpapa ex Ilalia in Galliam ad Ca-
et Petrus Becanus, canonicus Aquisgranensis, hi sua rolum Magnumbisjnimhum an. 799 et S(M venit.
historia Aquisgranensi, fuse describunt. Sigehertus Nisi fallor, conseeratio basilieae Aquisgranensis ad
nosler in chronico ad an. 795 :'« Carolus Magnus prius Leonis iter est referenda.
exstruxit Aquisgrani basilicam plurimse pulcliritu- e Declarat duplicem esse Franciam, Orienialemei
dinis,, adcujus slrucluram a Roma ctRavenna co- Occideutalem I
1537 • AD OPERA B. CARGLI M. APPENDDL— SECTIO I. LITUR&ICA, > 1338
fideles regni, tueantur, semper loeum lmnc vene- A'iur Jcuin ad lioc nimium figilurnoster animus) ut
ranies. Decrevimuseliam si quaeinjuria aut vcrsulia peiitio mea, cujus vos non solum auditores, sed be-
contra leges quas statuimus surrexerit, Iibero aut- nevolos factores fieri exorari, apud vos obtineal,
seryo noeere -tentaverit, Aquis ad hanc regiam se- quatenus non solum clerici et laici, Joei hujus indi-
dem quam fecimus caput Galliaevehiat, veniant ju- genae, sed el omnes incolseet advenae,hic irihabitare
dices et defensoresloci, el cum aequilatelegis eausse voleiites,prsesenles et futuri, suli tula et libera lege
decernantur, status legis resurgal, injuria condem- sine oihni servili conditione \iiamagant, ac oroncs
nelur, et jnstitia refonnelur. pariter, ex avis et atavis ad hanc sedem perlinentes,
Nunc ergo-quia locum hunc majestate regise se- licet alibi moram facientes, ab hac legequam dicla-
'dis, domni apostohci decrelo, et nostra imperiali vero in praesentiarum, a nullo successore noslro \el
potenlia, noslro assensu exaltavimus, honestate ab aliquo machinatore, legum suhversore , infrin-,
vero hujus tcmpli et pluiiriiorum sanctorum vene- gantur, nunquam dc manu regis alicui personse no-
Jatione magnificavimus,decet nec incongruum vide- 8 hili vel ignobili in beneficiotradantur.
AD- OPERA OMNIA^ BEATI CAROLl MAGNI.
CAROLIIM."
SIVE
VARIA AD CAROLI MAGNI GESTA, CULTUM, FAMAM ET LAUJDES

PERTINENTIA.
SE€TIO PRIMA. — LITURGICA,
I. C i'& enim canonum _praecipuiinterpretes dedararunu

De beuli Caroli publica veneralione-- Propagatus autem poslea noscitur cjus -cultusjn
. alias -Ecclesias Galliae, Relgii alque Germaniae, in
(Ex ActisSanclorum,meus.Jan. tom. II.) quibusidem Carolus sanclitatis tilulo colilur, favent-
1. Colitur consuetisdivorum honoribus sacrisque' que scripla plurimorum rerum Francicarum histori-
anniversariis Carolus Magnus Francorum rex, pri- corum. t llsec Spondanus.
musque, revocata quarto demum saeculoin Oeciden- 3. Vidimus cerle complurium Ecclesiaram brc-
lem imperii dignitale, Romanorum imperator. Re- viaria, in quihus xxvm Januarii colitur sanctus
latum in saeras tabulas Illius esl nomen a Guidone Carolus, imperator, velix Jectionumofflciovel trium.
Cremensi, Paschale Iil dicto J qui iicet, Aiexandro" Et in Ecclesia quidem Mindensi hsec recitatur pu-
III Ecclesiam catholicam legilime administranle, blica eo die precatio : Deus, qui îperabuiidanii je-
schismaticorum factione Freuerico yEuoharho Cse- cundilate bonitalis lum beaium Cardlum Magnum im-
sari adhaerenle, prseler jus fasque papa appellatus -peratorem et confessorem-tuum,"Uepobito curnis vela-
sit; Carolus lanien, projiter illuslria benefacta, et mine, beatw immortalitalis gloria subliniasti, concede
•anfea fortassis, et post saltem, conniventibus Ro- propilius, ut quem ad laudem et gloriam nominis tui
manis pontificibus, divus hahhus esl: templa illi honore imperii exaltusli in terris, pium ac proptlium
-dicata, oflieiieeclesiastici impensa eelebritas. intercessoremsemper habete mereamur incmlis. Per
. 2. Quodiia Henricus Spondanus Apameorum epi: Dominum. Par ei anliquo Parisiensi Rreviario, Rhe-
scopus in Epitome AnuaJium Raronii, anno 8H, n. mensi, honos Rothomagensi, Osnabrugensi, Tornacensi,
-5, declarat : c Si qu.e de ipso scripta sunt speclcs, " aliisque habetur. In Rotbomagensi haee Iegi-
dignumvirtutum exemplar inlueberis, religionisque lur~oratio, tpiae et de sancto Ludovico Rege : Deus,
-omhibusabsoluluin numeris simulacrum, cui nec qui bealum Catolum confessorem tuuin de terreno
(mea senlentia) qui prsecesserunt vel postea succes- regno admeritis
cwlestisregni glotiamtranslulisti, ejus, guw-
serunt imperalores, sequaripenitus valeant. Sed nec sumus, et intercessione, Regis regutn Jcsu-
in moribus haheret aequalem,nhi conjugalem casii- Christi FiHi tui facias nos esse consortes. Per eum-
tatem concuhinarum intioductione foedasset.Verum dem Dominum.
posterior maculas istas poenitenlia abstersit, dum 4. Exstatelin plurimis Marlyrologiis constena-
senilem camem suam cihcino super nudum corpus tum CaroM nomen. Antiquissimum est quod aRa-
inhserente jugiter indumento attrivit. Cujus quidem bano sub Lothario Caroli nepote compositum cre-
egregiarum virtutum merito, Ecclesia Gallicana ditur : in quo solum id habetur : « Obiit Carolus. i
ejusdem natalem -diem celebrat : ~eunidemquesub Rrugense ms. : t Ipso die depositio domini Caroli
Frederico imperatore, Pascbalis papa diclus in nu- Magniimperatoris. » Ms. sancti Lamberti Leodii:
merum sanctorum ascripsit. Sed quod is haud legi- t Eodem die Caroli Magniimperatoris. > In ms. im-
timus fuit pontifex, ejusmodi canonisatio non est perialis monaslerii sancti Maximini Treviris, quod
recepta-ab Eeclesia Romaua. jQuod lamen non re- alioquin fere Rabani Mariyrologio, ab Henrico Ca-
perianturiegitimi-pontifices eam impugnasse, res. nisio pu!)licato, in oumilms respondet, Caroli nulla
sic tacha permissione, sive tolerantia, perseveravit, mentio est. Verum in Necrplogio alque in anniver-
ut in propria ecclesia, ubi sepultus fuit, coleretur. sariorum Catalogo igla habentur: t Carolus Magnu!S
1559 AD OPERA B. CAROLI"MAGNIAPPENDIX» ISfifl
imperalor, qui dedit huic Ecclesiae,lres curles, id A-egent, ex auctoribus non probatae fidei accepta. Ita
est, Stensele, Luniciacum, Wimariskirca. » Wan- Maurolycus : « Huc spectat memoria Caroh, cogno-
delbertus hoc die: menlo Magni, impeâtoris, cujus praeclara pro Qiri-
Lux,decus, orbis amor, patrisecultusquedolorque, sto gesta magiiopere celebranlur a Turpino Rhe-
Exceisoimperiicaput exallatus honore, mensi episcopo. Nam ex expeditione Hierosolymi-
Tum CarolusmjgraasLudovicosceplra relinquit. lana rediens, ex Byjzantiopartem crucis et clavum
MartyrologiumUsuardi Pansiis excusum an. 1556: et spineam coronam asportavit in Galliam. Quatuor
c Item sancti Carofi imperatoris. i Ferrarius: et viginti monaslerla construxit. Quatuor prsesules,
« Aquisgrani sancli Caroli Magni. Varia mss. Bel- Treverensem, Coloniensem, Majguntinumet Salze-
tum Latina, tum Teutonica lingua: « Apud burgensem, magnislopibus et honoribus dotavil. Et
quasgrani, depositio sapcli Caroli
fica, regis Francorum an. salutis 814, an! aitatis 71,.regni47, imperii li,
et imperatoris Romanorum. > obiit Aquisgrani in Lotharingia. > Eadeni fere ha-
5. IIS. Florarium : t Aquisgrani deposilio beali bet Felicius; plura Marlyrol. Germanicuro, sed
Caroli imperatoris Romanorum, regisFrancorum, et illud vitiose, quod jterram sanctam vindicasse eum
fiucisBrabantinorum, qui pro magnitudine operum a Saracenorum servitute tradit: at plura longe pee-
eognominatus est Magnus. Ab hoc denominatur in- cat auctor libri quijViola Sanctorum inscribitur.
, clyta stirps Carolidarum, qua generosior et religio- II.
'sior, exccpta genealogia Chrisli, non prodiit ulla |
sub coelo. Obiit anno salutis 814,"aetatis suae71. > De Translalione sancti Caroli imperatoris.
Ex hac immodica Carolidarum, sive Carlingorum, g (E\ AbtisSanclorum,ibid.)
Iaudatione, et ducis Brabantinorum appellatione, 1. Celebris est in Martyrologiis vi Kal. Aug»san-
conjicere licet auetorem Illius Florarii Brabanli- cti Caroli memoria,| quo die ej'us elevatae trahsiatse-
num fuisse. At neque peculiari quopiam jure aul que reliquise. llariyrol. Coloniense : « Eodem die
litulo, provinciam, quaeBelgicarum dignilate prin- trahslatio beati Carpli Magni imj)eratoris et confes-
ceps, Brabantia appellatur, possedisse re>,isseve, soris apud Aquisgranum. » Memineruntet Carthus.
anlequam palri in regnum succederet, legitur Garo- .Colon. ac Molanusin Addit. ad Usuardum, Canisms,
lus ; neque tune ea Brahanlia dicehatuf : quam no- Saussaius. Tempus ^xprimit ms. Florarium: « Aquis-
menclationem multo post usurpavere comites Lova- grani translatio sancii Caroli Magni imperaloris,
nienses, qui quod ejus dilionis, quse Bracbantum facta sub Frederico imperatore hujus nominis primo,
anliquis erat dicla, partem possiderent, caetera sui et Alexandro papa hujus nominis lerlio, anno salutis
jiiris loca Brabantiam, et se infeiioris Lolharingi.e 1163. t Al nondum eo-311110 successerat Oclaviano
et Brabantiseduces vocavere, oriundi ipsi a coml- antipapaeGuido Cremensis, dictus Paschalis, cujus
tibus Hagnoensibus; ab illis vero eseteri propagafi auctoritate facta dicitur illa trauslatio, an. 116S.
Brabantise duces longe celeberrimi, quibus Burgundi, 2. Exstat de ea translatione et canonizatione di-
liis Austriaci suecessere. Habuere tamen et Pipi- ploma Frederici I, dictijEnobarbi, sive Barbarossae,
nus et Carolus et caeleri illius faroilise, privatas in quod ex Petri Bekte Aquisgrano, el Aulberti Miraei
Belgio toto, ae prsesertim eo tractu qui Brabantia Faslis Belgicis damus. Huic miracuJa subjicimus ex
nunc dicitur, possessiones, sive allodialia, ut vo- Vita eo ipso tempore scripla. Porro cum Paschalis
cant, bona. p
" antipapae auctorilate elevatum sancti Caroli corpus
6. Caroli nalalem ita varia mss. Usuardi nomine lestetur Fredei icus!, mirum est apud Joannem Cba-
insignita, sed in aliis quoque passim ampliata, cele- peawillum, t. II, de Episc. Leodiens. veluli ex ma-
brant. « Apud Aquisgrani depositio sancii Caroli gno Chronico Belgico (quod in hoc non reperimus)
fegis Francorum et imperatoris Romanorum, quire- id factum dici « de voluntate et mandalo Alexandri
giio et imperio suopacalo et dilalato, statu quoque san- Papse : t nisi forlassis Alexander id dein, receplo
clce Ecclesiaereligiose ordinato, et fide studiosissime in graliam Frederico ann. 1177 ralum habuit. Ita
ampliala, anno Domini oclingentesimo quarto de- ergo habel : 1 Prsesulatus hujus Alexandri {episcopi
cimo, aelalis suae sepluagesimo primo, regni aiitem Leodiensis) anno (secundo, scilicet anno Domini
cjuadragesimo septimo, el imperii quarlo decimo 1166, de voJuntate et mandato Alexandri papsed
transivit ad Dominum. Hic pro magnitudine ope- omnium cardinatiuin, quarlo KalendasJanuarii, prae-
rum cognominalus est Magnus. > Eadem fere ha- sente Frederico imperatore,etmuItis praelatis,Aquis-
hent Carthusiani Colon. iu addil. ad Usuardum. grani ossa Caroh Magniimperatoris, a loco ulri-quie-
Aquisgranense Marlyrologium citatum a Molanoin verat annis 552, cum magna reverenlia sunt elevata,
Natalibus sanctorum Belgii et addit. ad Usuardura: et honorifice collocata in fereiro argenteo per Ray-
« Eodem die Aquisgrani basilica, natale sancti Ca- naldum archiepiscopum Coloniensem,et Alexandrum
TOIIconfessorisprimi de slirpe Francorum, ordina- Leodiensem episcopum, cum multis oblationibus,
tione divina, Romanorum Augusti: qui ab ineunle quas imperator el| imperalrix et alii obtulerunt:
aelate sua saeculipompam despiciens, imperialis po- ubi ei canonizatus |CaroIus et sancius confessordi-
tentiae gladio, et sanctse prsedicalionis verbo, vitse- J ctus est. > |
que salutaris exemplo coqverlil Guasconiam, Ger- 5. Translatum est Osnabrugum s-ncti Caroli ca-
maniam atque Galliam. Convertit quoque ad Dorai- pul. De eo Wernerus Rolewink, Jib. de Moribus
num Frisiam, Alemanniam, alque triplici tropseo Westph., part. 111, cap. 8 : « Posl hunc, inquit,
Saxoniam. jEdiftcavit quoque propriis sumptibus gloriosus imperatofsanctusCarolus apostolusnosler,
ad laudein-el honorem sanctae et individuae Tiini- qui terram hanc plene convertit ad iidem. Ejus ca-
tatis vigintiseptem ecclesias, quarum excellentise put in Osnahurgis honorabiliter veneralur, cum
typhum oblinet Aquensis, praesentibus suffragiis sanctis Crispino et Crispiniano _el aliis reliquiis
gloriosa. i Galesiuius : « Aquisgrani in Germania pluribus. 1
sancli Caroli regis, confessoris. Is mult^s aedificatis III.
ad Chrislianam Diploma Frederici I impetaloris de devatione et ca-
auguslissimis teraplis et nationibus summo
reiigionem a se conversis, aliisque pielalis nonizationesancli Caroli.
studio praeclare gestis, Magni cognomen adeptus, (Ex A:lis Sanclorum,ibid.)
tum demum in Domino quievit, in sanctorumque
.numerum a Paschali ponlifice relatus esl, > lmo L In nomineânctae et individuseTrinilalis. Fri-
pseudopontifice. derieus, divina fasente clementia, Romanorum iin-
7. AJii quqque Carolum in divorum fastis hono- perator semper Ahguslus. Ex Romani quo primitus, divina
ordinante clementia, imperii
rifiee referunl, Ghinius, Miraius, Canisius, Felicius, bernanda fasligia gu-
Saussaius.
Maurolycus, el omnium fusissimo elogiocorreclione suscepimus, volunlatis nostrae atque pio-
Quidam nonnullade eo pr.cdicanl, quse positi summuni deîderiumfuit, ut Tegeset impera-
~ '
nSI SECTIO L LITURGICA. 1562
lires qui nos prsecesserunt, praecipue maximum et A granum, caput civitalum, venerabilis clerus cum
gibriosum imperatorem Carolum, quasi formam vi- devotissimo populo, quod In diademate regni, aliis
vendi atmie subditos regendi a sequeremur, et se- principibus el gloriosis locisspeciosissimo ornamento
quendo prse oculis semper haberemus : ad cujus dislinctis, in capite coronae positum, quasi periuci-
imilalionem, jus Ecclesiarum, sfatum reipuiilicsein- darum geramarum splendore coruscat, el illo singu-
coJumero, et legum integrilalem, per totum impe- lari et corporali gaudet patrono, qui christianaefidei
iium noslrum servaremus. illustratione, etlegis, qua unusquisque vivere de^-
2. Ipse enim tota cordis intenlione ad seternae beal, Romanum de.corat imperium. Hsecenim mu-
vitse praemiaanhelans, ad dilatandam gloriam Cliri- tatio _est dexteraoExcelsi, quodpro Grano, fraire
siiani nominis, et cultum divinae religionis propa- Nerohis, fundalorem habet sanclissimum Carolum;
gandum, quot episcopalus conslituerit, quot abhatias, pro pagano et scelesto , imperatorem ealbolicum.
iruot ecclesias a fundamento erexeril, quantis prse- Cujus nos, quantum propitia Divinilas concesseril,
diis acheneficiis iilas ditaverit, quantarum largitate pietatis yestigiis inhserentes, venerabilem clerum
eleemdsynarum non solum in -cismarinis, sed etiam Aquenseni, cum ecclesia sanctissimseDei {Jenitricis
in iransmarinls partllius resplenduerit, ipsa ejus Mariae, excellentissimo opere conslructa, etomnibus
opera et gestorum \olumina, quse plurima et ma- prsediis ejus, nec non et ipsani civitatem Aquisgra-
xima sunl, fide oculata, plenius declarant. Jn fide num, quie caput el sedes regni Teutonici est, una
quoque Christi dilatanda, et in conversione gentis cum omnibus civilius ejus, tam minoribus quam ma-
barbarieae fbrtis athleta fuil, et verus apostolus : joribus, sub nostram imperialem tuilionem suscipi-
sicut Saxonia, et Fresonia, atque Westphalia, J>His- g mus, et omnem libertatem et j'ustitiam, quam san-
pani quoqiie testantur, el Waudaii, quos ad fidem ctissimus Carolus ejusque successores eis dederunt,
catliolicam \-erbo converlil el gladio. Licet etiam eis confirmamus : statuenles el Jege perpetuo vali-
ipsius animum non pertransierit gladius, diversa- lura coniirmantes, ut onines cives nostri Aquenses
rum tamen passionum tribulatio, et periculosa cer- per omneRomanum imperium negotiationes-suas ab
tamina, et voluntas moriendi quotidiana pro conver- omni teJonii, pedagii, curardise, vecligalis exactione
lendis incredulis, eum martyrem fecil. Nunc vero liberi, absque omnl impedimenlo, Jibere exerccant;
electum et sanctissimum coniessorem eum fatemur et sicut sanctissimus CaroJus imperalor instituil, hr-
el veneramur In terris, quem in sancta conversa- digenas lurjus civilalis sacrae et Jiberaenemo de ser-
tione vixisse, et pura confessioneel vera poenitenlia vili eonditione impetat; nemo libertate privare prae-
ad Dominum migrasse, et inter sanclos confessores, sumal. Insuper omnes ad hanc sedem pertinentes,
sanctum et verum confessorem credimus coronatum nullus regum vel imperatorum, ubicunque moren-
in coelis. tur, alicui personae in feudum concedendhpotesta-
S. Inde est quod nos gloriosis factis et meritis tem haJieat. Cseterum, ut omnes sanctissimse con*-
sanclissimi imperatoris Caroli confidenter animati, stitutiones beatissimi Caroli totiusperennitatis robur
et sedula petitione charissimi amici nostri c Henrici obtirieal, prsesentem inde paginam cons*cribi,et au-
regis Anglise inducti, assensu et aucloriiate domini rea bulla signique nostii characteresignari jussimus.
Paschalis, et ex consilio universorum principum tam Signum domini Friderici Romanorum imperato-
saeculariumquam ecclesiaslicorum, pro elevatione et ris. EgoJIenricus sacri palaiii protonotarius, vice
exallatione sanctissimi corporis ejus atque canoni- Jp. d Christiani archicancellarii et Moguntinsesedis ele-
"
-zatione, solemnem curiam in -uatale Domini apud cti, recognovi.
Aquisgranum celebravimus : ubi corpus ejus sanctis- Datum Aquisgrani, anno Dominicse incarnafionis
simum, prae limore hoslis exleri, vel inimici fami- miUesimo-centesimo sexagesimo seuo, indictione
iiaris, caute reconditum, sed divina revelatione ma- decima quarta, sexto Idus Januarii, regnante domno
nifeslatum ad Jaudem et gloriam noininis Chrisli,.el Friderico Romanorum impefatore, anno regni ejus
ad corroboralionem Romani imperii, et salulem di- e decimo quarto, imperii vero undeeimo^.Actum in
leeiae . consorlis nostrae Beatricis imperatricis et Clirislo feliciter. Amen-
filiorum nostrorum Friderici et Henrici, cum magna iv:
.frequentia principum, et copiosa multitudine eieri
ct populi, in liymnis et canlicis spiritualibus cum Miracula beali Caroli.Magni.-
limore et reverentia elevavimus et exaltavimus iv (Ex ActisSanctorum,ibid.)
Kalendas Jan. 1. Fidelis igilur sermo et omui acceptione dignus
i. His autem omnibus gloriose peractis, cum in de vila et moribus signisque ccelestibus sanctissimi
praedicto loco, cujus ipse fundaior_ exstiterat, de Imperatoris Caroli Magni,pro minima gestorum ej'us
ipsiusloci libeilate, instilulis legum «t pacis atque parte, inopia librorum hos angustante, productus ad
justitiae,quibus loiura orbem rexerat, diiigenter in- nostri temporis digne memoralhles evenlus usque de-
quireremus, ecce fratres ejusdem ecelesise privile- fluxit. Quos etsi opportunitas, congruo naturse di-
gium sancli Caroli defundatione et dedicatione ipsii s cendi ordine oblaia, evolvere zelo charitatis impellit.
nobilissimae eeclesise, el de instituiionibus legum r. Audivimus namque, el celebri sermone diu muitum^
humanarum, el civilis juris ejusdem civitalis,_iiobis- que âpud nos vulgatum, idoneorum et fidelium \i-
in medium protulerunt, quod ne vetuslas abolerel, rorum relatione didicimus nostris temporihus Aquis-
vel ne per obli\ionem deperiret, noslra imperiali grani gloriosum contigisse miraculum, quod ad lau-
aucloritale renovavimus. Ejusdem vero privilegii dem Dei et healissimam memoriam orthodoxi Caroli
tenor et institutio talis esL -Magni sub silentio premere nullatenus praesumpsi-
mus, ne judicio Dominicaepecunise in terram de-
Privilegia Aqttisgranensibusconfirmata. fossaemerito arguamur.
Lsetelur igitur et exsultet ineffabili gaudio Aquis- 2. Fuit "gitur in prsefata regia «ivitate adolescens
a Id si fecisset, non tot annis, impugnasset, quam d Christianus I, Moguntinus episcopus LXXI,Con-
Garolus fidelissime semper fovit, Romanara Eccle- rado, quod Alexandro III faveret, ejecto, quanquam
siam. et ante eum-eleclus fuerat, iterum anno 1164sufiV
h Allucinatur schismalicus Csesar. Non convertit ctus-ah yEnobarbo, papseiniquior, decessit an. 1180,
Hispanos Carolus, at solum nonnuJlas eorum urhes restitutusque esl Conradus, cardinalis Sabinensis
e manibus Saracenorum eripuiL anle creatus. Vide MoguntiacaSerarii.
0 Henricus Ii, Angliserex, sub quo sanctus Tho- jamc Conrado regi, patruo suo, an. 11S2, 15 Feb^,,
mas Cantuariensis hiterfectus est, inauguralus est mortuo, successil Fredericus : imperalor coVona.-
xiv Kal. Jim., Dominica anle Nativitatem Christi, tus est ab Adriano IV papa, an. 1153, 17 Junu, _
annolIS4; obiit pridie Non. Jut. 1189..
AD OPERA B. GAROLIMAGM APPENDIX. • iW*
I56S
quidam, j"uvenisquidem aetate, clericus professione, h. mus gaudio, exsultantes in Domino, qut beatissimf
sulidiaeonus ordine, Guibertus nomine, cujus vila sui Gardli beatamj yere translationem, sua mirabili
plerumquenimis ftierat dedita inconsuitae el inlem- virlute, mirabilisj ipse mirabititer canonizare di--
peranti lascivke. Accidit autem sorte quadam die gnum judicavit. Cumigitur tam celebrem, lam glo-
praefatum clericum sanctum Aquensem, non oratio- riosam divinae majestatis operationem ad posteros
eis causa, sed ex consuetudine sola, intrare eccle- usque transmittere, quanlum in nobis, et scriplo
siam : qui etiam ausu temerario, nocturni admissi aeternare, affectu charitatis intendimus : quatenus
excessu negleclo, sacrarium contra reverendam loci ubique et semper|admiranda Dei potentia coustan-
ejus el clerieoruni consuetudinem irrumpere prse- tius et devotius praedicetur. Gloriose etenim quarn
sumpsii, et ante venerandamnoctis efSgiem venerabilis Ca- plura praefatae cahpnizationis insignia sub-silentio
rolireclinato capile, propter prsecedenlis vigi- prementes, aliquid in luce pfoferendum et late lon-
lias, somno dormitionis irrevcrenter etmortisinfrunile [Id êque in fines orbis personandum, divinae nutu pro-
est, imprudenter] oppressus, soninumut adinve- videntiae evenisse|sub fideli testimonio perscripsi-
jnit. Repente enim manus quaedam, viderunt, qui mus. Tertia namque nocte post exaltationem charis-
hoc nobis retulerunt, prsefalumj'uvenem,superqaod- simi Deo Caroli ilagni, tres candelaedivinitus accen-
dam scrinium In prsefato venerabili oralorio reclina- sse super pimnaculum letnpli, mirabili fulgore mhi-
tum, tanta viftuterepulit, Ionge alocoincircumscri- fice fulguranles, a multis gentibus et populis visse
ptse reclinalionis rejecit in opposito adversae partis. suut in gaudio exsullationis. JSadem vero tria cos-
Subito igitur ibidem gravi aegiitudine oppressus, sui lesiis sjilendoris luminaria quasi exsiincta trina re-
«xcessus humiliter errorem confessus; pauco dieruni g volut'one cruceai jturris ejusdemecclesiae in gyrum
numero interposito, divinaeullionis judicio condem- ambierunt r el loca longe lateque distantia, nova
natys, \iam universse carnis est ingressus : caeteris novi luminis claritate,noctis in novum novse translationis
exemplum debitae relinquens reverentiae. Praefatam gaudium stupescerite caligine illuslraverdiit. 0
vero juslse ultionis manum scholares quidam tunc admiranda, o venefanda sanctae Tiiiiitatis"trina apr
forle prsesentes viderunt, et pavidi trepidique ac paritio ! 0 \erebeata canonizationis exsultatio, di-
profugi, quod videraht vulgaverunt. Quidam etiam vino coeliluscompi|oj)atalestimonlo; quae trino triuni
divinitus vislone tali admoniti, sascularis vitse habi- ln ninum ambitu terfia gloriose est revelala, et coe-
ftim mutaverunt. Iilus sanctae Trinitatis in omnibus oraculo rdbo
S. Brevi autem temporis succcssu, accidit quem- rala!
dam \irum, facie venustum, morumlioneslate el ur- 5. Vere igitur exsullandum et gaudendum sili
Lanitate affabilitatisvereadum, Aquisgrani venire; qui constare noveril in Dowino, ille verus Christi cultor
generis quidem schemate cJarus merito argui pole- Romaiiorum imperator Auguslus, qui ejusdem trans-
rat, et possessipne rerum fuisse non de modicus. Erat lationisin Spiritu! sancto fuil auetor, cujus.summ.B
vero Theulonicus, ut ipse assereliat, Theulonica T-rinitatis Deus tam manifestis indiciis praedicatur
Burgundia oriundus, miles officio, Thiethmarus no- assertor. Eadem igilur lanta lamque beata revela-
niine. Hie igitur, cujusdam praepoteiilis comitis tione idem imperator merilo exhilaraius et insestima-
terrae suse violenla invasione, possessionibus suis bili repletus gaudio, prscter csetera suse imperialis'
et
immiseri- munificentise ampla larga munera, annuatim de-
Injusle exhseredalus, omnibus rebus suis
«orditer spoliatus; cum spiritualis aul materialis n cem raarcas ad usus- refectorii tamsuam canonicis quam
gladiinusquam imploraret clementiam,ut condignam hospilihus elericis'oi)luIit: ethane largilionem
de damno et injuria sua reciperet justitiam, \otivo firma et perennera in remedium animjj suae suo-
affectu, spe firma, fide non ficta, ad justissimi Ca- rumque inslituit. I
roli, divina revelatione admonitus,' apud Aquisgi'am 6. Sed quia jam continua series operis in nostri
tandem convolavit suffragist. Positisigitur, ex abun- temporis eventns hsqne defluxii, finem praesenti ne-
dantia magis cordis quam rerum, anle venerandam gotio imponentes, | veniam non cujusquam prolixita-
scripiuosis breviarihus,
efiigiem prsefati imperatoris, missarum lis, sed circumcisae et intercisae brevitatis implora-
in multa ac devoilssinia et orationum mus, eo quod deinnumerasanctitatisbeatissimiCa-
continiiafione, itemjejuniorum irrequieta afflictione, roli Magni multitudine perpauca attigimus. Vix enim
eleemosynarum quoque (prout possibile exsuli erat) sanctitatis imperaloriae, et laudabilium ipsius mo-
nocturnae rum, et coelestiuni signorum in ejus gloiiam con-
largitione, aliquot ibidem expletis diebus, forle
visionis consolatorio admonitus oraculo; cer- script-orum, summa degustavimus. Qua rn "re id no-
uuus in multa lacrymarum profusione inler lumina- bis solatium relinquimus, quod Chrisli fideles in
ria dormiret medius, ampliori spe et meliori fide ro- laudem et honorehi ejusdem -principis constanlius
boratus repalriavit. Eodem autem referenle, post et devotius animafos esse in Domino confidimus, ct
anni circulum ad beali Caroli gloriosam memoriam exemplo nostro Iectores et scriplores ad haecet iis
reverso, certissime comperimus quod precibus et ' similia excilavimus, 1 quihus sine imidia in iis hiantia
meritis justissimi imperatoris ampliorem justitiae sa- supplere intervalla annujmus. Consulio verohumanae-
lisfaclionem consecutus fuerit, quam vel sperare vel D imperfectionis defecmnon inaciem nostrae orationis,
orare praesumpserit. Non soiam enim sua pJene et sed ardentem affectum nostrae intenlionis pii judices
iniegre cuni omnimoJa satisfactione gloriabatur rese advertant et approbent, et qui sperant idem in simi-
recepisse, sed etiam susepossessioais suarumque Jihusnostrum sudorem deguslentel suppleani. Sunt
rum violentum invasorem, dignas dignae uliiouis, enim et alia quam plurima, quseprselerea in gesiis
meritse violentisepoenas, suh publico populi testimo- Francorum, et anfe noslra tempora, nostris quoque
riio, miserrima morte protestabatur expendisse. In- diebus divmis laufjibus plena audhimus et cognovi-
super etiam brevi successu temporis nullum luere- mus, passim et va'rie in odorem suavitatis, meritis
dum sui injuriatoris usquam 4n lerra illa asseruit ejusdem justissimi imperaioiis, mirifice et magnifice
comparere. Annuatim namque quotquot denuo vixit obtigisse : quibus l-omnibuset singulis gloriosus et
anhis diem menioriag beatissimi Caroli devotissimus mirabilis in sancto suo Deus apparuit, et quotidie
obibat. Insuper etiam ad laudem et gloriam lanti sui suaebenignitalis fecunda revelatione apparere non
ulloris liberali nnmificetttia copiosam in pavimento desinil, cui decus!, honor et imperium per infiaita
ecclesise plerumque nummorum Basiliensium sparsit saecula saeculorumLAmen.
pecuniam.
4. Inler tanta namque prseclara Dei magnalia,
quihus in suo lideli atldeta divina usquequam re-
splenduit clementia, lsata et pene immortali tripudia-
£SgS . SECTIQ I. LITJDRGICA.. $366
"*" A Lectio qttintu. Ihfidelibus tandem inde fugatis,
» Officium in festo sancti Caroii Mugni impera- pervenit admontis verticem qui vocaturAlbarras.
toris et confessoris. Postea nominatus est mal partus, uJri invenit resi-
stentiam ne transiret. Tunc sanctus Carolus aciem
(Ex Florezio,EspalfaSagrada.), diVisit per partes, unam per collum fle panissas ubi
Ad Vesperas. ad bonorem sancti Marlini eccIesiaiiV-fabrieavit.
* monlium deslinavit.
Regali nalus de stirpe Deoque probatus CaroJus AJiam vero partem per abruptaintuentes
iUieilse spre\it contagia vitae. Psalmi feriales. Cap. Saraceni vero divisam.aciem coeperunt fu-
ETonest inventns. K}. Teseculus miles. Hym. Isie gere usque in civitatem Gerundse, limentes ne capti
Confessor. f. Amavit* eunr. Ad Magnif. Ant. 0 ih niedio remanerent inclusi. BU Sanctissime con-
spes affliclis, timor hostibus, hoslia viciis, regula fessor Christi Carole.
virtulis, jnris via, forma salutis Cafole servorum Lcctio sexla. Quod audiens sanctus Carolus de-
piasuscipe vota tuorum. Oratio. Deus,-qui super- struxit orania forialicia de quibus Gliristianis trans-
rihundanti fecunditate bonitatis luse bealum Carolum cuntibus periculum ihimhiebat. Qui persequendo
Magnum imperatorem et eonfessorem tuum deposiio impios usque Gerundam arripuit viam suam. Et
carnis velamine Lealse immortalhatis trabea sub- perveniens ad locum de ramis in honorem sancti
limasti, concede -nohis supplicibus tuis, ul quem Juliani ecclesiam ajdificavit. Rolulando etiam capel-
ad laudem et gloriam nominis tui honore impeiiali Jam sanctse TecJse virginis in eisdem terminis.ordi-
-maltasti in terris, pium ac perpetuum inlercessorem navit, Beatus vero Turpinus Remensis archiepisco-
habere mereamur in ecelis. Per. g pus aliare sancli Vhicentii ibidem exaltayit. r^,
Postea fit Comm. de Jieuta Agnete, et de sanct. - Ecce homo.
Maria. Lectio sepfima. Tunc sanctus Carolus devote con-
Ad-Mat.Invit. Confessorum regem. Hgms. Jesu surgens ivit versus vallem liosiallesii. Et egressus
Redemplor. I» noct. psal. Bealus vir, cutn sequen- de loco qui' dieitur SeiU roadir, exivit ohviam Sa-
tibus, el Psalm: el f. ut in communi confessorum. racenis, de quibus ohtinuit victoriam ethonorem,'
Lectto prima. Cupiens sanclus Carolus Magnus et propler hoc iSiidemconstituit-monasterium mo-
beati JacoJu apostoli monitis obedire^ disposuil ire nachorum. Conslruendo altare majus sub invoca-.
usque in Spaniam, et eam catliolicse iidei subjugare. tione Virginis gloriosse. Sed quia locus ille Sara
Gapta vero civitate Narbonaêt munita, in qua Ispa- cenis fuit amarus. ideo Sancta Maria de Amer ct
nia inchoatur, perveniens ad terram Rossilionis, tunc fuit ab incolis nominatus. ri). Beatus Carolus,
quse est prineipium Cathalonise, Christi auxilium, ut in sfMcto Nicolao.
et beatae Virginis Marisehumibter iroploravit. B). Leciio octuva. Recedens inde sanetus Carolus re-
Euge, servebone. diit ad monlem de barrufa qui -est juxta vallem
Lectio sectmda. Oratione vero compieta, mten- tenebrosam, et obsedit civitalem Gerundse. Quam
'dens in coelum vidit beatam Mariam, Chrislum eins nequivit tunc capere, licet eam mullis vicibus de--
Eiliuin defeicniem. Vidil etiam bealos Jacdhum et bellasset. Conliugit lamen quadam die\eneris liora
Andream manenles unum a dexlris, et alium a sini- coropletorii cceli facie clarescente crucem magnam
stris. Quoscum inspiceret sanclus Carolus, slupens «t rubeam lumine undiquc adornatam super mes-
"hi splendoribus, percepit beatam Virginem sic lo- -, quitam civitatis Gerundae ubi nunc sedificata est
quentem : Ne paveas, Christi miles Carole, bra- * ecclesia catiiedralis, per<]uatuor horas cunetis vi-
ehiuni et defensor Eccle&iae,quoniam nos tcoum in dentibus perrcansisse, guttas etiam sanguinis con-
-hello erimus, et liberalhmus te cum vicloi ia. T. . cidisse. Oj. Te secutus miles isie, et acceptus tibi
Qui rae cohfessus. Chiisle. Comparatus Eliseo, opus egit dignum Deo-
Lectio teriia. Sed cum montes transieris Pirineos f . Qui-dum orat languor cedit, mors fugatur, vita
ohsidebis eiviiatem Geiundse et eam licel cum labo- redit. f. Comparatus. Gloiia, Hymnus. TeDeum.
ribus obiinebis. Li qua ad meum honorem cl reve- f . Cap. Non est inventus, In laudtbus. Antiphona.
lentiam sedificabisecclesiam calhedralem. Eenedi- Prsecinctus foititudine, et potitus victoria donavit
cam iibi, et dirigam te super omnes milites hujus sanctitudine rcx Carolus in gloria. Psalm. Domi-
mundi.Et habebis sanclum Jacobum nepotem meum nus regnavit cmn sequentibus A. Jubilcmus Altissi-
directorem, et totius Ispaniae protectorem. Quihus mo in alhleta sauctissimo cum missa per Spiritum
-dietis disparnit \ isio prjemonstrata. n) . Sancte €a- cer\a duxil exercilum. A. Inde sero dum devias, et
iiole. itj. Cutn sequenlibus iv et v ul in-sancto Bene- disponis excubias, tibi Deus aperuit, ales fidem ex-
ilicto. __ hihuit. A. Passionis Dominieseveneratur miracula,
Lectio quarta. Tunc sanctus Caroltis suum exerci- regem virtutis coelicse benedixit in ssecula. A. In
tum animavit," el cum in fervore spirilus eyercitum eithara et tympano Jaudemus Domiuo, <jui .Culpse
'infidelium invasissei, cceperunt lerga vertere, ei immisil regise quartam Jatricem veniae. Cap. Non
totis viribus fugere, non valenles resislere Christianis. est jn\entus, el dicit. peromn. horas.
Einalilerobtentavictoriain«ampo quod dicitur Mi- VI.
let, sedificavit ecclesiam sub invocatione beati An;
dreaeapostoIL-In qua nunc religiosorum monaste- Ilem h officium alterum.
"rium esl conslruclum. Gaplisinsuper oastris, et •(E\ JacoboBasnagio.)
villis vallis Pirl et Rossilionis, et ad locum quidi- In \irtutetua, Domine, vs. -Magnaest gloria. Om-
citur Saclusa sanctus Carolus devenisset, scivit re- tio. Deus qui superabundali fecunditate bonitalis
geni' Marcilium iterum fuisse inclusuin. Ideoque tuje heatum Caiolum Magnum imperatorem et coii-
Baclusa voeatur, quod mons aculus aniea vocaba- fessorem tuum deposito carnis velamine beatse im-
tur. $ . Sanctus Carolus. mortaht^tis trahea sulhimasti. eoncede nobis sup-
" Islud oificium hodie non celebratur. quia per .Baronium suffragarrtcslhnonio Paschalis.,Qui enim
summutn pomiCcem per suuni breve fuil mandatum fieri potest nl qui schisma fovebat, altare cohtra al-
' Capitulo non celebrari, et ideo fuit ordiriatum su- tare erexeral, Friderici partibus devotissimus mo-
pei sederi io.dicta celebratione - donec aliter. fuerit tuum et Jiellorum eausa fuit, tanlam hahuerit in coelo
ordinatum a sede apostolica. vel Ecclesia ul eo declarante Carolus
b Quo lempore confeclum sil illud OfficiumGaroli Magnus inier polestatera,
ccelitessit ascriptus? An suhsequentium
Magni vix dici potest. A Paschale, Alexandri III an- pontificum ea de re silenlium diploma, nulla fultum
lipapa, canonizatum feruht Carolum . sed forsan de auctoritatc, roborat ? An judicium, etiamsi a sohis-
mplomaiis quod servare seprofiientur-Aquisgranen- matico emanaverit, ea ratipnefit legitimum, quod
ses" yeritaie dubilabunt glurimi. MirandUin magis alj alhs revoeatum non fuerit, vhierint alii. -Quidquid
' ""
5367 AD OPERA B. CAROLTMAGNIAPPENDlL 1368
plicibus tuis , ul quem ad Jaudemnominis tui honore A laritum rege gressus, et ad Regem des accessus fh
imperii exaltasti in terris, pium ac propitium inter- perenni gloria. Ghristi spIendorDei Patris, incorru-
cessorem habere mereamur in coeJis. Lecfio Libri plae Fili matris, per lliune sanctum cuj*usfesta cele-
Sapienlim. Beatus vir qui in sapientia morabitur. hramus, nobis praesta sempilerna gaudia.
Gradu. Domine praevenisti. vs. Vila petiil. Alleluia. Evangelium secundumLucam. In illo tempore, di-
Domine in \irlute. Si infra LKX pone. Sequent. xit Jesus discipulis: iNemolucernam accendit, et in
E) . Dealus vir qui limet Dominum. vs. Potens In abscondito ponit, elc. Credo in unum, non canilur
terra. vs. Gloria et divitiae. Sequenlia. Urbs Thure- ni sit Dominica. Offerto. Posuisli, Domine, in capile.
gum (Znrich in Helvetia) urbs famosa, quam deco- Secreta. Hostias tibij Domine, quas pro sancli Caroli
rant gloriosa sanctorum suffragia. Regi regum pange Magniimperatorisetconfessoris tui commemoralione
laudes, quse de magni regis gaudes, Caroli memoria. deferimus * tui suppliciter exorantes, ut peccatorum
Isle coetus psalial Isetus, psallat cliorus hic souorus indulgentiam nobisque pariter menlls et corporis
vocali concordia. At dum manus qperatur bonum, conferant salutem. Magna est gloria. Cont-
Cpmmun.
quod cor meditatur dulcis et psalmodia, Hac in die, plet. Sanclificet nos qusesumusomnipolens Deussacf i
die festa magni regis m.igna gesta recolat Ecclesia, eorporis tui veneranda perceptio, ut intercedente
reges terrse et populi simul plaudant ac singuii cele- bealo Carolo Magno imperalore et eonfessore tuo,
bri Iaetitia. Hic est Christi miles forlis, hic invictse per haecmysteria nostrae salutis et fidei in prsesenti
dux coliortis decem sternit millia : terram purgat a peccatorum veniamL et in futuro vitam consequi
Solio, alque metet cum gladio ex messe zizania. Hic mereamur aeternam.'Per Dominum, elc.
est magnus imperator boni fructus bonus salor et B VH.
prudens agricola. Infideles hic convertit; fana, deos, » Hymnus de sancto Carolo.
hie evertit, el confriugit idola. Hic superbos domat '
reges, hic regnare sacras leges facit cum jusiilia. (Ex Daniele. Thes. hymn.)
Qnam tuctur eo fine ut et juslus, sed nec sine sit mi- 0 rex oriiis triumphator,
sericordia Oleo laelitiaeunctus dono graliae caeteris Terrae regum imperator,
prse regibus. Cum corona glorise majestalis regiae. Tui^regis nostri coetus
insignitur fascibus. Orexmundi triumphator, Jesu Pios audi pie fletus.
Glirisli conregtiator, sis pro noliis exorator, sancte Cujus prece mors fugatur,
pater Carole, emundali a peccatis ut in regno clari- Languor cedit, vita dalur,.
talis nos plebs tua cum beatis coeli simus incolse. Qui de petra ducis undas
Slella maris, o Maria, mundi salus, vitae via, vacil- Et baptisbio genles mundas,
sit, cum a temporibus Paschalis Carolus recenseatur Caroli Magni inter reliquias Aquisgrani asservafi
inter sanctos, secundum Baronium ; Paschalis vero relert. Hymnus supra scriptus desumptus est ex Brev.
sedem non arripuerit nisi anno 1164, ut fert Chroni- Halberstadensi: in quo significari plurima mlracula
cum incerti auctoris non editum, sedenique tenuerit a sanclo imperatorejpatrata, mirum non esl; nam
per quiiiquennium, illud Officium an. 1166 assignari his Ecclesiaelibris Carolus Magnusprorsus in fabula-
posse credidimus, donec aliunde maj'or lux affulgeat. rum regionem abiisê videtur. Neque alienum est
Illum aulem annum prse caeteris indicavimus, quia, - addere quod Rrevianum supra laudatum narrat 1!e
ut ferunt Sieroriis Annales, hoc anno « facta est' " Viia sancti Caroli. (De sing

Migne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.

Încărcat de

Informații document

Titlu original

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Migne. Patrologia Latina Tomus XCVIII.

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

France. [Acte royal (Recueil)]Saeculum nonum. Carolini scriptores qui in Ecclesia latina floruere. B.

Caroli Magni imperatoris Opera omnia, juxta editiones memoratissimas Baluzii,

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

OIMUM SS, PATttUH, DOCTORUM SCRIPTOHUMQUE ECCLESIASTICOMM

PATROLQGL5E TOMUS XCVIII.

VENEUNTBUO YOLUMINA16 FRANCISGAIXICJS.

PARISIIS EXCUSUS, VENIT APUD EMTOREM,

IN ECCLESIA LATINA FLORUERE.

JUXTA EDITIONES MEMORATISSIMAS BALUZII, PERTZII, CAJETANI CKNNU,

ET NUNC PRIMUM IN UNUM COLLECTA.

AGCURANTE J.-P. MIGNE,

PARISIIS EXCUSUS, VENIT APUD EDITOREM;

BEATUS CAROLUS MAGOTJS, 1MPERATQR AUGUSTUS.

Ex Ijpis MIGNE,au Pclil-Mouiraug^T"

MONUMENTA DOMINATIONIS PONTIFICI^,

I. Cumceleberrimusjurisconsultus Janus Yincentius A eonfirmata dicitur a Carolo Magno; eademque decla-

CENHII TABULADUPLEXEPISTOLAROMGODICISCAROLINICHRONOLOGICE DISPOSITARUM.

tiEGNANTE "IN FERPETUUM tiOMINOET SALVATJORE NOSTROJESU CHRISTO.AKNOINCARNATIONIS EJUSPEM

AD CAStOLlM S-CBftEGULUM EPIgTOLAg

" I. HI. Ad ejus vero eorilinuationis locum qudd atti-

2IINS. ZACHARI^ EPISTQLAM MONITUM.

57 m STEPHANI II LITTERAS AOMONITIO.

a Sacros Petri cineres"in Yat. tiasilica quiescere: firmanlur.

114 DE S. PAULI I EPISTOLIS UNA ET TRIGIINTA

241 IN PSETJDOPAPJE CONSTANTINI SEQUENTES LITTERAS

25S INSTEPHANI III EPISTOLAS QUINQUE

I. Sedatis reiputilicaetumultil)usvariis,poenaqueaf- C nactius Eugolismensis. Ubinam Iegatus eos repere-

.ggS BE -ADBIANI XLIX EPISTOLIS

a Videlur redundare. GRETS. c Romoaldus primogenitus prsemorluus erat patfi

SERUM ET TERBORUM QXJM IN PMMO COBICIS CAROLINl JUXTA EDITJOHEM

k parentibuset regina Iidegardedefun- "chinalurin sanctamsedem et pontifi-

EGCLESrJK UNIVERSJl PROVINGIARtJM NOTITIA.

LIBER CENSUUM GENUINUS.

DE REDDITIBUSOMNIUMPROVINCIARUMET ECCLESIARUMQUI DEBENTtR ROMAN^EECCLESIj;.

*DE SANCTI LEOJNIS III

AD,CAROLUM IMPERA^OREM EPISTOLIS -

.EPISTOLAPRlifA. C latem ad nos pefyenisserit, qiiae et a*ripcitssusceptoe

S3DISSERTATIO DE DIPLOMATE L^DOVICI PII

liS ? PRimEGIUM LODOYIGtIMPERATORIS

WDISSEETATIO DE-DIPL5MATE OTTONIS I im.'

S,5f a EXEMPLUMPRIYILEGH OTTONIS IMPERATORIS

165 iHSSERTATIO DE DIPLOMATE HENRICI I.

187 EXEMPLUM PRIYILEGn HENRICIIMPERATORIS

CAPUT PRIMUM B devotissime obtulit. Hoec ergo causa inter poniificem

23g. CARTlJLA GOMITISSE MATHILDE a.

241 PROOEMIUM- dissererem de epistolis Leonis III. De Rudolphi regis

EPISTOLARUM LIBRI TRES.

EPISTOLA PRiMA. D de impeiiali diadcmale assequendosollicitus, feiv'

367 LIBER SEGUNDUS.

EPISTOLA PRIMA. B pro defuncto, meritorum candore conspicuum, et

EPISTOLA PJfUMA. motu voluntario consenlimus, et plenum ac liberum

cralumI)om.Palniaruniam_ol275, nimirumLugduni, C exercuisse noscuntur, el dicunlurineleclionibus prae-

REECM ET VERBOfiUM QVM IN SECUNDO JUX±A CENNH EDITIONEM CODICIS

-A tateni versa, 96. Civilisangustinrec- AlexanderVl Siciliamcitra pharurti

0MNIUM EJUS OPERUM PARS SECUNDA.

SECTIO PRIMA. ~™~EPISTOLJE.

EPISTOLA PRIMA, h strae mercedis augmentum, Uuisioni episcopo Osna-

APPENDIX AD EPISTGLAS B. CARDLI MAGOT,

(g) Id esl coimnunicantur, ut constat ex variis antiquis Rilualibus.

SECUNDA. — LIJSRI CAROLINI.

UAROMI DE CONCILIO FJIANCOFORDIENSI DISSERTATIO.